________________ 123 પ્રકરણ-૩ પ્રશ્નોત્તરી स्वभावलाभसंस्कारकारणं ज्ञानमिष्यते / ध्यान्ध्यमात्रमतस्त्वन्यत् तथा चोक्तं महात्मना // 53 // - આત્મસ્વભાવ (આત્મસ્વરૂપ)ની પ્રાપ્તિના સંસ્કાર (વાસના) નું કારણભૂત જ્ઞાન ઈચ્છાય છે. (તે જ શુદ્ધજ્ઞાન છે.) તે સિવાયનું અન્ય જ્ઞાન બુદ્ધિનો અંધાપો માત્ર છે. તે પ્રમાણે મહાત્માએ કહેલું છે. સંક્ષેપમાં, જે જ્ઞાન સઘળાય પરપુદ્ગલો (પુદ્ગલસુખો અને પોદ્ગલિક ભાવો)થી ઉદ્વિગ્ન બનાવે, સ્વસ્વભાવનું અર્થી બનાવે અને આત્માને યથાર્થ રીતે જણાવે છે, તે શુદ્ધજ્ઞાન છે. મોક્ષની પ્રાપ્તિ માટે તેવા પ્રકારના શુદ્ધજ્ઞાનને મેળવવામાં જ ઉદ્યમ કરવા જેવો છે. વળી જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી પણ સ્વ-પરનો વિવેક પ્રાપ્ત થતો નથી, આત્મામાં એકતા (તન્મયતા) લાધતી નથી અને પરવસ્તુના ત્યાગ માટે તે જ્ઞાન થતું નથી, તે સર્વે અરણ્યરુદન સમાન છે." અહીં યાદ રાખવું કે, આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ કરવા માટે આત્મા ઉપર પડેલાં કર્મો અને અશુભ અનુબંધોનાં આવરણો દૂર કરવા ખૂબ જરૂરી છે. શુદ્ધજ્ઞાન જેમ આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિની ઝંખના કરાવે છે, તેમ પ્રતિબંધક કર્મો-સંસ્કારોના ઉમૂલન માટેની સન્ક્રિયાઓમાં પુરુષાર્થ કરવાની ખેવના પણ પેદા કરાવે છે. આત્મસ્વરૂપની ઉપલબ્ધિ કરવાની સાધનાની શરૂઆત કરતાં પહેલાં અસત્ ક્રિયાના સંસ્કારો અને અજ્ઞાનના સંસ્કારોનું ઉમૂલન કરવું જરૂરી છે. તે માટે અસન્ક્રિયાઓના સંસ્કારોને ઉત્તેજિત કરતી અપ્રશસ્ત ક્રિયાઓનો ત્યાગ કરી પ્રશસ્તક્રિયાઓને જીવનમાં ગોઠવવી જરૂરી છે. તદુપરાંત, અજ્ઞાનના સંસ્કાર વધારનારી (ભ્રાન્તિમૂલક) અજ્ઞાન અને અજ્ઞાન જન્ય ક્રિયાઓનો ત્યાગ કરી જ્ઞાનનું અને જ્ઞાનજન્ય ક્રિયાઓનું 1. यस्तु सकलपुद्गलोद्विग्नः स्वस्वभावार्थी आत्मानं यथार्थावबोधेन जानाति तज्ज्ञानम्, तत्रोद्यमः કાર્યઃ વસાધ્યસિદ્ધયે | (જ્ઞાનમાર-જ્ઞાનમારી /ટીલા) 2. यदात्मपरविभजनाऽऽत्मैकत्वपरपरित्यागाय न भवति तत्सर्वं विलापरुपमरण्ये / (જ્ઞાનસારજ્ઞાનમઝારી- 1/2 ટીવા)
