________________ પ્રકરણ-૩ પ્રશ્નોત્તરી 221 પોતાના થોડા-ઘણા ભણતરનું અજીર્ણ થયું હોય, તો પોતાની ભૂલ પોતાને દેખાય નહિ અને કોઈ કહે તો તે સહાય નહિ, હિતબુદ્ધિથી ભૂલ બતાવનારને પણ દુશ્મન માનવાની બુદ્ધિ થાય. ઉપકારી પ્રત્યે દુર્ભાવ થાય, નહિ બોલવાનું બોલાય, નહિ લખવાનું લખાય અને પોતાની ભૂલ એ ભૂલ નથી-એવું સિદ્ધ કરવાને માટે શાસ્ત્ર સિદ્ધાંતોના ઊંધા અર્થ કરાય તેમજ મહાપુરુષો માટે ય નહિ ઈચ્છવાજોગ ટીકા કરાય. શાથી ? ઘમંડથી ! વાત એ છે કે - ભણતરનું અજીર્ણ એ બહુ કારમી વસ્તુ છે. કેટલીક વાર બીજા પ્રત્યે દુશ્મનભાવ હોવાથી પણ કદાગ્રહ થઈ જાય છે. એણે કાંઈક કહ્યું એટલે એનો વિરોધ કરવાને સિદ્ધાંતથી વિરુદ્ધ કહેવાય અને પછી ભૂલ બતાવાય તોય પકડેલું છોડાય નહિ. દરેક કલ્યાણકાંક્ષીએ એવાં કદાગ્રહનાં કારણોથી પણ બચવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જ્યાં સુધી ન સમજાય ત્યાં સુધી એક પણ વસ્તુને નહિ પકડતાં, એમાં મધ્યસ્થ ભાવ રાખવો જોઈએઃ બરાબર સમજાય એટલે કોઈ પણ ભોગે એને છોડવું નહિ જોઈએ H પકડેલામાં ભૂલ લાગે તો દુન્યવી માનાદિની જરાય ભીતિ રાખ્યા વિના છોડી દેવું જોઈએ અને સાચું સ્વીકારવું જોઈએ. કદાગ્રહના યોગે પકડાય એક ખોટી વસ્તુ તોય એક ખોટીને સાચી સિદ્ધ કરવા અનેક સાચીને ખોટી કહેવી પડે. એવા આત્માઓ માર્ગમાં ટકી શકતા નથી. જેને માર્ગનો ખપ હોય, જેણે માર્ગની આરાધના કરવી હોય, તેણે કોઈ પણ રીતિએ કદાગ્રહપણાનો ભયંકર દુર્ગુણ આત્માને સ્પર્શી ન જાય, એની સાવચેતી રાખવી જોઈએ. - અધ્યાત્મ કલ્પદ્રુમ ગ્રંથમાં બતાવેલા ધર્મને મલિન બતાવનાર 13 દોષોમાં કદાગ્રહ ત્રીજો દોષ છે. તે ખૂબ ભયંકર છે. તેની ભયંકરતાનું વર્ણન હિતોપદેશ ગ્રંથમાં વિસ્તારથી કરવામાં આવ્યું છે. તે આગળ આવશે.
