________________ 222 ભાવનામૃતII : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ રોહગુપ્ત કદાગ્રહના કારણે જ ઉન્માર્ગગામી બન્યા હતા. પ્રશ્ન-૪૮ : સદાગ્રહ અને કદાગ્રહ વચ્ચે શું તફાવત છે ? ઉત્તર : જિનવચન પ્રત્યે અવિહડ શ્રદ્ધાથી ગર્ભિત આગ્રહ સદાગ્રહ છે અને સ્વમતિકલ્પનાથી ઉભો થયેલો આગ્રહ કદાગ્રહ (મિથ્યાગ્રહ) છે. તેમાં મોહની પ્રબળ ભૂમિકા રહેલી હોય છે. સત્ તત્ત્વો પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાથી ગર્ભિત આગ્રહ એ સદાગ્રહ છે. જેમ કે, હું જિનવર સિવાય કોઈને નમું જ નહીં, એવો આગ્રહ એ સદાગ્રહ છે. સદાગ્રહ સમ્યકત્વને સ્થિર કરે છે. મિથ્યા આગ્રહ સમ્યકત્વનો નાશ કરે છે. સદાગ્રહના મૂળમાં સત્ તત્ત્વો પ્રત્યેની શ્રદ્ધા-પ્રતિબદ્ધતા હોય છે અને કદાગ્રહના મૂળમાં પોતાનો કક્કો જ ખરો કરવાનો આગ્રહ હોય છે. પ્રશ્ન-૪૯ : કદાગ્રહ કેમ ખૂબ ભયંકર દોષ છે ? ઉત્તર : કદાગ્રહની = અભિનિવેશની ભયંકરતાના કારણો હિતોપદેશમાલા ગ્રંથમાં નીચે મુજબ જણાવ્યા છે - सम्मत्ताइगुणोहो अणभिणिविट्ठस्स माणसे वसइ / तम्हा कुगइपवेसो, निरंभियव्वो अभिनिवेसो // 392 // जह अजिन्नाउ जरं, जहंधयारं, य तरणिविरहाओ / तह मुणह निसंसाओ, मिच्छत्तं अहिणिवेसाओ // 393 // - અભિનિવેશ રહિત જીવના મનમાં સમ્યકત્વાદિ પૂર્વોક્ત ગુણોનો વાસ થાય છે. માટે દુર્ગતિમાં પ્રવેશ કરાવનારા અભિનિવેશને મનમાં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં જ રોકી દેવો જોઈએ. જેમ અજીર્ણ થવાથી તાવ આવે છે અને સૂર્યની ગેરહાજરીમાં અંધકાર ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ રાક્ષસ સમાન અભિનિવેશ (કદાગ્રહ) થી મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થાય છે એમ સમજી લેવું.
