________________ 220 ભાવનામૃતમ્ II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ અપુનબંધક આત્માને આજ્ઞા પ્રત્યે બહ્માનભાવ છે અને તે આજ્ઞાને ઔચિત્યપૂર્વક આરાધે છે, તેથી અપુનબંધકાદિને જ આજ્ઞા આપવાનું પંચસૂત્ર આદિ ગ્રંથોમાં વિધાન કર્યું છે. તે સિવાયના ભવાભિનંદી આત્માઓને પ્રભુની આજ્ઞા આપવાનો નિષેધ કર્યો છે. કારણ કે, ભવાભિનંદીને પ્રભુની આજ્ઞા ઉપર બહુમાન હોતું નથી અને સમ્યજ્ઞાનાદિ યોગો પ્રત્યે દ્વેષ હોય છે. - સાધક મોક્ષમાર્ગમાં જેમ જેમ આગળ વધતો જાય છે, તેમ તેમ તેને પ્રભુની આજ્ઞા પ્રત્યેનો બહુમાનભાવ વધતો જાય છે અને “આણાએ ધમ્મો’ નો હૈયામાં નાદ ગાઢ બનતો થાય છે. - સાધકને અપુનબંધક અવસ્થાએ પ્રધાનકોટિની દ્રવ્યાજ્ઞા પ્રાપ્ત થાય છે. (જે ભાવાજ્ઞાનું કારણ બને તેને પ્રધાન દ્રવ્યાજ્ઞા કહેવાય છે.) સમ્યગ્રદર્શનની પ્રાપ્તિ થતાં ભાવાજ્ઞાનો પ્રારંભ થાય છે. પ્રશ્ન-૪૭ : કદાગ્રહ થવાનું કારણ શું છે ? ઉત્તર : કદાગ્રહ થવાના ઘણા કારણો છે. તે જાણવા માટે જૈન પ્રવચન, વર્ષ-૪, અંક-૫ માં પ્રકાશિત થયેલ મનનીય પ્રવચન અહીં પ્રસ્તુત છે - - (ધર્મને મલિન બનાવનારો) ત્રીજો દોષ છે કદાગ્રહ. કોઈપણ આત્માને જો સન્માર્ગમાં સ્થિર રહેવું હોય અગર તો સન્માર્ગની શિક્ષાઓને ગ્રહણ કરવી હોય તો એણે કદાગ્રહના દુર્ગુણથી બચી જવું જોઈએ. કદાગ્રહનો દુર્ગુણ અનેક કારણોથી આવે છે. માણસ અજ્ઞાન હોવા છતાં પણ પોતાને ડાહ્યો માને, તો કદાગ્રહમાં સપડાઈ જતાં વાર ન લાગે. માણસ ભણ્યો હોય પણ ઘમંડી બને તો કદાગ્રહી બનતાં વાર નહિ. ધર્મની આરાધનાના અર્થીએ તો સરલાશયી બનવું જોઈએ. હરહંમેશ એ માન્યા કરવું જોઈએ કે આપણી ભૂલ ન જ થાય એમ નહિ. એ વૃત્તિ હોય તો ભૂલને સમજવાની કાળજી રહે અને એ વૃત્તિ ન હોય તેમજ
