________________ 224 ભાવનામૃતમ્II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ - મિથ્યા અભિનિવેશ ગુણના વિકાસને રોકે છે. “હિતોપદેશમાલા” ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે - इक्को वि अभिनिवेसो, सदप्प-सप्पृव्व सप्पिसे पुरओ / रुंभइ, वियंभमाणं, नरिंदसिन्नं व गुणनिवहं // 395 // ભાવાર્થ : જેમ ફણા ઉંચી કરીને માર્ગ વચ્ચે રહેલો સર્પ પણ રાજાના સૈન્યને આગળ વધતાં રોકી શકે છે, તેમ આ એક મિથ્યા આગ્રહ વિલાસ કરતા ગુણસમુદાયને આગળ વધતાં અટકાવી દે છે. - ગુણવિકાસ માટે માર્ગાનુસારી પરિણતિ હોવી આવશ્યક છે અને માર્ગાનુસારી પરિણતિ માટે માર્ગ પ્રત્યેની શ્રદ્ધા હોવી જરૂરી છે. મિથ્યા આગ્રહથી એ બંનેનો વિરહ થાય છે. તેનાથી ગુણવિકાસ અવરોધાય છે. તદુપરાંત, મિથ્યા આગ્રહથી મિથ્યાત્વનો ઉદય થાય છે. તેનાથી માર્ગાનુસારી પરિણતિ ખંડિત થાય છે અને તેનાથી પણ ગુણવિકાસ અટકે છે. - અભિનિવેશ જીવાદિ નવ તત્ત્વોના યથાર્થ સ્વરૂપને જોનારી સમ્યગ્દર્શનરૂપ પરાષ્ટિને આવરવાનું કામ કરે છે. તેથી જ ‘હિતોપદેશમાલા” ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે - जस्स मण-भवणमणहं, तिव्वाभिणिवेससंतमसछन्नं / वित्थरइ तत्थ न धुवं, पयत्थ-पयडणपरा दिट्ठी // 396 // ભાવાર્થ: જેનું નિર્મલ એવું પણ મનોભવન તીવ્ર અભિનિવેશના ગાઢ અંધકારથી વ્યાપ્ત બની ગયું હોય, તેના મનમાં જીવાદિ પદાર્થોને પ્રગટ કરવા માટે સમ્યગ્દર્શનરૂપ પરાષ્ટિ ક્યારેય વિલાસ કરી શકતી નથી. મિથ્યાભિનિવેશ અસત્ તત્ત્વોનો = અતત્ત્વનો કે તત્ત્વાભાસનો પક્ષપાત કરાવે છે અને એવા અસત્ પક્ષપાતથી સમ્યગ્દર્શનરૂપી પરાષ્ટિ પ્રાપ્ત થતી નથી અને એના વિના જીવાદિ નવ પદાર્થોનું યથાર્થ દર્શન થતું નથી.
