________________ પ્રકરણ-૩ઃ પ્રશ્નોત્તરી 135 પણ અવસરે ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે. પૂર્ણજ્ઞાનીને પણ અવસરે સ્વભાવને અનુકૂલ ક્રિયાની આવશ્યકતા છે. - સમ્યજ્ઞાની-સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા પ્રથમ સંવરની ક્રિયાઓની રુચિ રાખે છે અને દેશવિરતિ-સર્વવિરતિ ગ્રહણરૂપ ક્રિયાનો આશ્રય કરે છે. ચારિત્રયુક્ત સાધક પણ કેવલજ્ઞાનરૂપ કાર્ય પ્રાપ્ત કરવામાં રસિક હોય છે અને તેના માટે શુક્લધ્યાનમાં આરોહણ કરવારૂપ ક્રિયાનો આશ્રય કરે છે. કેવલજ્ઞાની પણ સર્વસંવર-પૂર્ણાનંદરૂપ કાર્યના અવસરે યોગનિરોધરૂપ ક્રિયાને કરે છે - આથી જ કહ્યું છે કે, જ્ઞાની પણ ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે. (3) જે જીવો ક્રિયા તો બાહ્યભાવરૂપ છે, તેથી ક્રિયા કરવાથી શું લાભ થાય ! આપણે તો અંતર્ભાવોમાં યત્ન કરવાનો છે - આવું કહીને ક્રિયાઓનો નિષેધ કરે છે, તેઓ મુખમાં કોળીયો નાંખ્યા વિના તૃપ્તિને (ભૂખની શાંતિને) ઈચ્છનારા જીવો છે. જેમ મુખમાં કોળીયો નાખ્યા વિના તૃપ્તિ મળી શકતી નથી. તેમ ધર્મક્રિયાઓ કર્યા વિના અંતર્ભાવોની પ્રાપ્તિ થતી નથી. (4) તેથી અંતર્ભાવોની સ્થપ્તિ કરવા અને તેને સ્થિર બનાવવા માટે વીતરાગ પ્રરૂપિત ધર્મક્રિયાઓ અવશ્ય કરવી જોઈએ. (5) સંગ્રામ શુભભાવોના સંરક્ષણ માટે સલ્કિયાની ખૂબ આવશ્યકતા છે. સન્ક્રિયાથી અભિનવ શુભભાવોની પ્રાપ્તિ થાય છે અને સંપ્રાપ્ત શુભભાવોનું સંરક્ષણ થાય છે. આથી જ શુભભાવોના સંરક્ષણ માટે જ્ઞાનીઓએ નીચેની સાત ક્રિયાઓ બતાવી છે - (1) નિત્યસ્મૃતિ: જીવનમાં સ્વીકારેલા સમ્યક્ત-વ્રતો-મહાવ્રતોનું હંમેશાં સ્મરણ કરવું. (2) બહુમાન : સ્વીકારેલાં સમ્યક્ત-વ્રતાદિ ઉપર 1. तम्हा णिच्चसइए बहुमाणेणं च अहिगयगुणिंमि पडिवक्खदुगंछाए, परिणइआलोयणेणं च // 36 // तित्थंकरभत्तीए, सुसाहुजणपज्जुवासणाए य / उत्तरगुणसद्धाए इत्थ सया होइ जइयव्वं // 37 // एवमसंतो वि, इमो जायइ जाओवि न पडइ कयाइ / ता एत्थं બુદ્ધિમયા, મામાકો દોડ઼ &ાયબ્બો રૂ૮ (ગ્રા.પ્ર.શા.૨)
