________________ પ્રકરણ-૩ઃ પ્રશ્નોત્તરી 189 મિથ્યાષ્ટિને પોતાનું મિથ્યાત્વ પાપને પાપ તરીકે માનવા જ દેતું નથી. તેથી તેના જીવનમાં વિરતિ કે અવિરતિનો પશ્ચાત્તાપ હોતો જ નથી. તદુપરાંત, મિથ્યાષ્ટિનું જ્ઞાન વિપરીત બોધથી દૂષિત થયેલું હોવાથી જ્ઞાનરૂપ જ નથી અને જ્ઞાન ન હોય તો વિરતિ આવે જ ક્યાંથી ? આથી જ યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે, મિથ્યાષ્ટિનું જ્ઞાન સૂક્ષ્મતાને પામ્યું ન હોવાથી, સંસારનાશક લોકોત્તર પ્રવૃત્તિનું કારણ બનતું ન હોવાથી, કર્મરૂપ વજને ભેદવામાં સમર્થ બનતું ન હોવાથી અને અનેકાંતદષ્ટિથી ગર્ભિત ન હોવાથી, તેવા જ્ઞાનથી તાત્ત્વિક અપાયદર્શન (અનર્થકારી તત્ત્વોનું અનર્થકારી તરીકે તાત્વિક દર્શન) થતું નથી અને એ વિના અનર્થકારી તત્ત્વોથી બચી કેમ શકાય ? પ્રશ્ન-૩૯ : આજે જૈનદર્શનના “સ્યાદ્વાદ' અને “અહિંસાના સિદ્ધાંતની જગતમાં ખૂબ ચર્ચા થાય છે અને સ્યાદ્વાદના નામે ખૂબ ગોટાળા પણ થાય છે અને સ્યાદ્વાદના નામે આમેય થાય અને આમેય થાય, આમેય કહેવાય ને આમેય કહેવાય - એવું મનાય-બોલાય છે. તથા આજે જે ઝઘડાઓ છે તે સ્યાદ્વાદ નહીં સ્વીકારવાના કારણે છે આવું બોલાય છે. તો “સ્યાદ્વાદ' સિદ્ધાંતનું સ્વરૂપ શું છે ? ઉત્તર : સ્યાદ્વાદ ગમે તે કરવાનું કે બોલવાનું કહેતો નથી અને ઝઘડાઓ કદાગ્રહ દશાના કારણે છે. સ્યાદ્વાદ ગોળ-ખોળ ભેગા કરવાનું કહેતો જ નથી. “સ્યાદ્વાદશું કહે છે તે તેના સ્વરૂપને જાણવાથી ખબર પડશે. અહીં આપણે નીચેના મુદ્દાઓની ક્રમશઃ વિચારણા કરીશું. જેનાથી સ્યાદ્વાદનું સ્વરૂપ પણ સમજાઈ જશે અને તેના નામે ચાલતી ભ્રમણાઓ પણ દૂર થશે. (A) સ્યાદ્વાદનું સ્વરૂપ અને વસ્તુની અનંતધર્માત્મકતા (ઉદાહરણ સહિત) (B) સ્યાદ્વાદ = અનેકાંતવાદ. અનેકાંતવાદ સમ્ય એકાંત વિના ઘટી શકતો નથી. (C) (જૈનશાસનમાં) પ્રભુએ કશાનો એકાંત નિષેધ નથી કર્યો અને
