________________ પ્રકરણ-૩ઃ પ્રશ્નોત્તરી 197 સિદ્ધાંત બને છે અને આ ફેરફાર પાંચમા આરાના અંત સુધી નિયત છે, તે અપેક્ષાએ પણ સિદ્ધાંત છે.” આ જ વાત પૂર્વોક્ત નિયમની સાક્ષી પૂરે છે. (C) એકાંતે નિષેધ નથી - એકાંતે અનુમતિ નથી - આ વિધાનનું રહસ્ય અધ્યાત્મસાર ગ્રંથના દંભાધિકારમાં કહ્યું છે કે - શ્રીજિનેશ્વરોએ કોઈ વસ્તુનો સર્વથા નિષેધ નથી કર્યો અને કોઈ વિષયની-વસ્તુની એકાંતે અનુમતિ નથી આપી, પરંતુ જે કંઈ કરો, તે દંભ વિના કરવું જોઈએ - આ પરમાત્માની આજ્ઞા છે.” - પૂ.મહોપાધ્યાયશ્રીજીના પૂર્વનિર્દિષ્ટ વિધાનમાં - જેણે જે ભૂમિકા સ્વીકારી હોય, તેણે તે ભૂમિકાને દંભ વિના સચ્ચાઈ પૂર્વક નિભાવવા માટેનું સૂચન કર્યું છે. અધ્યાત્મસારમાં (પૂર્વોક્ત વિધાનની) પૂર્વે દંભરહિત જીવન જીવવાની જ સલાહ આપ્યા પછી પૂર્વનિર્દિષ્ટ વિધાન કર્યું છે. દંભ અધર્મનું મૂળ છે અને સરળતા ધર્મનું બીજ છે. આ વાતને જણાવવા જ એ વિધાન કરાયું છે. સ્વીકારેલી ભૂમિકાનું વહન ન થતું હોય તો તેનો વિધિપૂર્વક ત્યાગ કરવાનો પરંતુ દંભપૂર્વક ક્યારેય ન જીવવું એ વાત ઉપર ત્યાં ખૂબ ભાર મૂક્યો છે. એટલે પૂર્વોક્ત વિધાનનો કોઈ એવો અર્થ કરતું હોય કે - “જ્યારે જેને જે ફાવે તે ફેરફાર કરી શકે છે. - શાસ્ત્રોમાં એકાંતે કશાનો નિષેધ નથી અને એકાંતે કશાની અનુમતિ નથી માટે જ્યારે જે ફેરફાર કરવા હોય તે કરી શકાય.” - તો તેવું કહેવું લેશમાત્ર ઉચિત નથી. તપાગચ્છની નીતિ શું હોય છે તે આગળ જણાવેલ જ છે. (D) ક્યાં સભ્ય એકાંત અને ક્યાં અનેકાંત?? - મુખ્યપણે પદાર્થના સ્વરૂપ અંગે અનેકાંત છે અને તે તે ભૂમિકાના 1. जिनैर्नानुमतं किचि-निषिद्धं वा न सर्वथा / कार्ये भाव्यमदम्भेनेत्येषाऽऽज्ञा पारमेश्वरी (20
