________________ 200 ભાવનામૃત-Iઃ અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ - અન્યની સાચી વાત નહીં સ્વીકારવાના મૂળમાં સ્વપક્ષનો રાગદૃષ્ટિરાગ હોય છે. દૃષ્ટિરાગના કારણે તેઓ સાચી વાતો સ્વીકારી શક્તા નથી. એટલું જ નહીં સાચી વાતોનું ખોટી રીતે ખંડન કરે છે. જે એમના મિથ્યાત્વને વધારે છે. - આથી જૈનશાસનની દૃષ્ટિએ કદાગ્રહને વશ બનેલા અન્યદર્શનકારો ભૂલા પડ્યા છે. મોક્ષમાર્ગથી દૂર છે. (F) સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંતની દૃષ્ટિએ નવા પંથો - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, દાદા ભગવાન, કાનજી સ્વામી વગેરેના નવા પંથો એકાંગી માન્યતાવાળા હોવાથી સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિએ ખોટા છે. મોક્ષમાર્ગ જ્ઞાન-ક્રિયાથી (વ્યવહાર-નિશ્ચયથી) સંવલિત હોવા છતાં એકલા નિશ્ચયને સ્વીકારનારા તે નવા પંથો એકાંતની પક્કડવાળા હોવાથી મિથ્યાત્વમાં જ બેઠેલા છે. પૂર્વે તેમના વિચારોની સમાલોચના કરી જ છે. (G) શાસ્ત્રવચનોની ત્રિવિહિતા? શાસ્ત્રના તમામ વિધાનો વિધિ-નિષેધરૂપે હોતા નથી. શાસ્ત્રના વિધાનો ત્રણ પ્રકારના હોય છે. (1) વિધિ-નિષેધ પ્રતિપાદક, (ર) ફલપ્રતિપાદક અને (3) અનુવાદક. ક જે વિધાનો વિધિરૂપે બતાવાયા હોય તે વિધિ પ્રતિપાદક વિધાનો કહેવાય છે. વિધિ પ્રતિપાદક વિધાનો કર્તવ્યરૂપ હોય છે. અર્થાપત્તિથી તેની સાથે સંબંધ ધરાવતા નિષેધ પ્રતિપાદક વિધાનો અકર્તવ્યરૂપ હોય છે. જેમ કે, “સર્વ જીવોની હિંસા ન કરવી” આ શાસ્ત્ર વચનમાં અહિંસાની વિધિ અને હિંસાનો નિષેધ છે. આથી અહિંસા કર્તવ્યરૂપ છે અને હિંસા અકર્તવ્યરૂપ છે. * જે વિધાનો ફલનું પ્રતિપાદન કરતા હોય તે વિધાનો ફલપ્રતિપાદક કહેવાય છે. ફલપ્રતિપાદક તમામ વિધાનો કરણીય હોતા નથી. માત્ર તેમાં તે તે કાર્યનું ફળ બતાવવામાં આવ્યું હોય છે.
