________________ 204 ભાવનામૃતમ્II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ ન્યાયે જ છે, પરંતુ તેમની પાસે એવી સાચી કોઈ દૃષ્ટિ નથી. તેઓ તો ઊંટવૈદ્ય જેવા જ છે, એવું ઉપમિતિકારે જણાવ્યું છે - જે આપણે પૂર્વે જોયેલ જ છે. - આથી જે અંશ સાચો છે તે સ્વીકારવામાં દોષ નથી. આપણા ગ્રંથકારોએ ઘણે સ્થળે અન્યદર્શનકારોની યુક્તિઓનો સ્વીકાર કરેલો જ છે. - વિશેષમાં - અષ્ટક પ્રકરણના મહાદેવ અષ્ટકમાં અને શંકરાચાર્યના શિષ્ય આનંદગિરિ રચિત ગ્રંથમાં અને પુરાણ આદિ ગ્રંથોમાં તેમના દેવોના અને શાસ્ત્રકારોના જે વિચિત્ર ચારિત્રો વર્ણવ્યા છે, તે જ સિદ્ધ કરી આપે છે કે, તેઓ વીતરાગ-સર્વજ્ઞ,ચારિત્રવાન્ જ્ઞાની નહોતા. - અન્યદર્શનના અમુક ગ્રંથોમાં તો ઉસૂત્રોની અને હિંસાની ભરમાર પડી છે. તેથી જ કલિકાલ સર્વજ્ઞશ્રીએ યોગશાસ્ત્રના બીજા પ્રકાશમાં એવા ભાવમાં કહ્યું છે કે - જેઓ દૂરકર્મ કરનારા છે અને હિંસા કરવી જોઈએ એવા ઉપદેશવાળા શાસ્ત્રો રચે છે, તે હિંસક શાસ્ત્રના રચનારા નાસ્તિકથી પણ નાસ્તિક છે અને (બિચારા) તેઓ કઈ નરકમાં જશે ?" - અન્યદર્શનના શાસ્ત્રો અમુક વિષયમાં મૂળથી ખોટા છે. અમુક વિષયમાં અર્થઘટનો ખોટા છે. તેથી “તમામ શાસ્ત્રોના તમામ વિષયો મૂળથી ખોટા નથી પરંતુ અર્થઘટનથી ખોટા છે.” આવું કહેવું હકીકત વિરુદ્ધ છે. જે આવું કહે છે, તેમને પૂછવું જોઈએ કે, તેમણે બતાવેલી હિંસા, શબ્દને આકાશનો ગુણ માનવો વગેરે વિષયો મૂળથી ખોટા છે કે અર્થઘટનથી ખોટા છે ? મૂળથી જ ખોટા છે. તદુપરાંત, ગણધર ભગવંતોએ જે વેદપંક્તિના જે અર્થઘટનો કર્યા હતા, તે ખોટા હતા, એ સંદર્ભમાં પ્રભુએ કહ્યું હતું કે, તમારા અર્થઘટનો ખોટા છે, તેના અર્થો આ મુજબ થાય. પરંતુ “તમામ વેદોની 1. ये चक्रूः क्रूरकर्माणः, शास्त्रं हिंसोपदेशकम् / क्क ते यास्यन्ति नरके, नास्तिकेभ्योऽपि नास्तिकाः // 2-37 //
