________________ 202 ભાવનામૃત અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ કરવું, ભૂખ્યાએ ખાવું જોઈએ - આવા વિધાનો કરવા શાસ્ત્રને તથા શાસ્ત્રકારોને સંગત નથી. (કારણ કે, એ સાવદ્ય ક્રિયાઓ છે. તથા તે સાવદ્ય ક્રિયાઓમાં સ્વયં પ્રર્વતેલા ગૃહસ્થને જે જયણા અપ્રાપ્ત (અજ્ઞાત) છે, કે જે અલ્પાંશે પાપની નિવૃત્તિના ફળવાળી છે, તે જયણારૂપ પારલૌકિક માર્ગનું વિધાન કરવાથી જ ઉપદેશની સફળતા છે. (સાવદ્યનું વિધાન કરવાથી ઉપદેશની સફળતા થતી નથી. પરંતુ નિષ્ફળતા પ્રાપ્ત થાય છે. કારણ કે,) સાવદ્ય આરંભયુક્ત ક્રિયાઓમાં શાસ્ત્રકારોની વાચનિક પણ અનુમોદના યુક્ત નથી. આ પ્રમાણે જ પ્રત્યેક પ્રસંગોમાં પણ જાણી લેવું. ટૂંકમાં સાવઘક્રિયાઓનું વર્ણન માત્ર અનુવાદ રૂપે હોય છે અને જયણા ઉપદેશરૂપે હોય છે. ] - આ આપણે એક દૃષ્ટિકોણથી વિચારણા કરી છે. પૂર્વે શાસ્ત્રો ચાર પ્રકારના અનુયોગને અનુલક્ષીને અલગ-અલગ વિભાગમાં વહેંચાયેલા હતા. તેમાં દ્રવ્યનું જે ત્રિવિધ સ્વરૂપ (ઉત્પત્તિ-વિનાશ-ધ્રુવતાયુક્ત સ્વરૂપ) છે, તેમાં સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંતનું યોજન કરવું એ જૈનશાસ્ત્રની આગવી શૈલી છે. પ્રશ્ન-૪૦ : અન્યદર્શનના શાસ્ત્રો સંપૂર્ણપણે ખોટા છે કે અમુક અંશે ખોટા છે ? જે અંશે સાચા છે એનો સ્વીકાર કરાય કે નહીં ? અન્યદર્શનોના શાસ્ત્રો મૂળથી જ ખોટા છે કે એમના અર્થ જ ખોટા છે. ઉત્તર : અન્યદર્શનોમાં આસ્તિક અને નાસ્તિક બંને આવે છે. આસ્તિક દર્શનોમાં બૌદ્ધ, સાંખ્ય, નૈયાયિક, મીમાંસક, વેદાંત વગેરે દર્શનો આવે છે. - અન્ય દર્શનોમાં અમુક અંશે સાચું પણ કહેવાયું છે. કારણ કે, જે સાચું કહેવાયું છે, તે જિનવચન સાથે સંવાદી છે. પરંતુ એકાંતવાસનાના કારણે ઘણું જિનવચનથી વિસંવાદી પણ છે. બંનેની ભેળસેળ હોવાથી જ જ્ઞાનીઓએ એને મિથ્યાશ્રુત કહ્યા છે. 1. (1) દ્રવ્યાનુયોગ, (2) ચરણકરણાનુયોગ, (3) ગણિતાનુયોગ અને (4) કથાનુયોગ : આ ચાર અનુયોગ છે.
