________________ પ્રકરણ-૩ પ્રશ્નોત્તરી 187 નથી. સર્વે પદાર્થો સ્વ-સ્વરૂપથી સત્ અને પર-સ્વરૂપથી અસત્ હોય છે. જેમ કે, માટીનો ઘડો માટીરૂપે સત્ છે અને તાંબારૂપે અસત્ છે. તેમજ ઘટરૂપે સત્ છે અને સ્તંભરૂપે અસત્ છે. આ રીતે અનેક ધર્મોની અપેક્ષાએ સત્ છે અને અનંતા ધર્મોની અપેક્ષાએ અસત્ છે. આથી કોઈપણ પદાર્થને સર્વથા સત્ કે અસત્ માની શકાય નહીં. મિથ્યાષ્ટિની મતિ એકાંતથી વાસિત હોવાથી તે પદાર્થને સર્વથા સત્ કે સર્વથા અસત્ માને છે. આ વિપરીત માન્યતાના કારણે તેનું જ્ઞાન દૂષિત હોય છે. સ્યાદ્વાદ = અનેકાંતદષ્ટિથી સર્વ પદાર્થોને અનંતધર્માત્મક સ્વીકારવામાં આવે, ત્યારે માન્યતા સભ્ય હોવાના કારણે જ્ઞાન સમ્યમ્ બને છે. હા, એક વાત યાદ રાખવાની છે કે, માત્ર સ્યાદ્રા જાણી લેવાથી નહીં, પરંતુ સ્યાદ્વાદની રૂચિ પ્રગટે ત્યારે જ્ઞાન સમ્યમ્ બને છે. સ્યાદ્વાદની રૂચિ પ્રગટાવવા માટે સ્યાદ્વાદનો બોધ જોઈએ, તે મુજબની સહણા કરવી પડે, રૂચિ કેળવવી પડે અને એ માટે અંતરાયભૂત મિથ્યાત્વને મારવું પડે. અહીં ઉલ્લેખનીય છે કે, મિથ્યાષ્ટિ જીવોને જીવનમાં ઉપયોગી બનતા સાક્ષાત્ ભૌતિક પદાર્થોના વિષયમાં તો યથાર્થ બોધ હોઈ શકે છે. તે માણસને માણસ જ માને અને તિર્યંચને તિર્યંચ જ માને છે. તે જ રીતે ઘટને ઘટરૂપે જ સ્વીકારે છે. એટલે સ્થૂલદષ્ટિથી સામે દેખાતા પદાર્થો જેવા છે, તેવા જ તે માને છે. અર્થાત્ તેની પાસે ભૌતિક વિવેક તો હોઈ શકે છે. પરંતુ અધ્યાત્મિક લાભ-નુકશાનનો અંદાજ એને હોતો નથી અને કદાચ કોઈ બતાવી દે તો પણ તેને એમાં શ્રદ્ધા થતી નથી. એટલે જ્યાં પ્રત્યક્ષથી જણાતા પદાર્થો છે, એ તો તે જેવા છે તેવા સ્વીકારી લે છે. પરંતુ અતીન્દ્રિય વિષયોમાં એને શ્રદ્ધા થતી નથી. જેમ કે, સુવર્ણના ઘડાને સુવર્ણના ઘડા તરીકે તો તે માટે જ છે પરંતુ એ ઘડો (રાગ-દ્વેષનું કારણ હોવાથી અને તેથી આધ્યાત્મિક નુકશાન કરનારો હોવાથી) હેય છે (છોડવા જેવો છે), એવું તે માનતો નથી. આ રીતે મિથ્યાષ્ટિ પાસે (અતીન્દ્રિય પદાર્થોના વિષયોમાં) હેય
