________________ 182 ભાવનામૃતમ્II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ માન્યતા 100 ટકા હોવા છતાં હેયના ત્યાગમાં અને ઉપાદેયના સ્વીકારમાં ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષયોપશમ અપેક્ષિત છે. તે ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષયોપશમ જેટલા અંશે પ્રવર્તે છે, તેટલા અંશે જીવનમાં હેયની નિવૃત્તિ અને ઉપાદેયની પ્રવૃત્તિ આવે છે. આથી આચરણ યથાશક્તિ હોય છે. આ માન્યતા 100 ટકા અને આચરણ યથાશક્તિનો અર્થ છે. તદુપરાંત, માન્યતા 100 ટકા રાખવામાં સંઘયણબળ-બુદ્ધિબળ આદિની કોઈ હાનિ નડતી નથી. એ તો અટવીમાં - ચાર ડીગ્રી તાવમાં પણ રાખી શકાય છે. પરંતુ તપ-યમ-નિયમના પાલનમાં શરીરશક્તિ આદિની જરૂરીયાત અને ત્યાગ-સ્વીકાર કરવાના ઉત્સાહની જરૂર હોય છે. તે દરેક જીવમાં તરતમતાએ હોય છે - સમાન હોતો નથી. - વળી, ભગવાનની 99 આજ્ઞા માનવામાં આવે પણ એકાદ આજ્ઞા માનવામાં ન આવે તો તે ન ચાલે. કારણ કે - તે મિથ્યાત્વરૂપ છે. માન્યતામાં 100 ટકા આવી ગયા પછી કદાચ ગાઢ નિકાચિત ચારિત્રમોહનીય કર્મના ઉદયથી આચરણમાં કશું ન આવે, છતાં સમ્યક્તના કારણે, એની સ્પૃહા જીવંત રહેતી હોવાથી જીવ મોક્ષમાર્ગમાં જ રહે છે. - માન્યતાની સ્કૂલના એ દર્શનાચારનો અતિચાર-દોષ છે અને આચરણાની સ્કૂલના એ ચારિત્રાચારનો અતિચાર-દોષ છે. બંને ખોટા હોય તો બંને દોષ લાગે છે. પ્રશ્ન-૩૬ : “અન્યધર્મના બાબાઓને અવંદનીય કહેવાય, પરંતુ જૈનલિગે રહેલા સાધુને અવંદનીય ન કહેવાય. જેનલિગે રહેલા સાધુને અવંદનીય કહે તે મિથ્યાત્વી કહેવાય.” - આવું કેટલાક લોકો કહે છે, તે યોગ્ય છે? ઉત્તર : શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓએ જૈનલિંગે રહેલાઓમાં પણ જે પાર્થસ્થા-યથાવૃંદા વગેરે સાધુઓ છે, તેને અવંદનીય જ કહ્યા છે. કોઈનામાં પાર્થસ્થાદિપણાના લક્ષણો જોઈને અવંદનીય કહેવામાં આવે કે શાસ્ત્રમાં જેનલિગે રહેલાઓમાં પણ આવા આવા લક્ષણો હોય તો
