________________ 150 ભાવનામૃત-II H અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ પ્રશ્ન-૧૪ : શાસ્ત્રકારોની દષ્ટિએ મોક્ષમાર્ગમાં કોણ ગણાય અને સંસારમાર્ગમાં કોણ ગણાય ? ઉત્તર : આનો ઉત્તર પૂ.મહોપાધ્યાયશ્રીજીએ “માર્ગબત્રીસી'માં આપ્યો છે. તે શબ્દો આ રહ્યા - “સાધુ શ્રાદ્ધ સંવિઝપક્ષી શિવપથાત્રયઃ || शेषा भवपथा रोहिद्रव्यलिङ्गिकुलिङ्गिनः // " અર્થ : સાધુ, શ્રાવક અને સંવિગ્નપાક્ષિક - આ ત્રણ મોક્ષમાર્ગ છે. બાકીના ગૃહસ્થ, દ્રવ્યલિંગી (પાર્થસ્થાદિ વેશધારી સાધુ) અને કુલિંગીઓ (અન્યદર્શનના સાધુઓ) આ ત્રણ સંસારમાર્ગ છે. પૂ. મહોપાધ્યાયશ્રીજીનો આ જવાબ જે પર્યાપ્ત છે. જૈનશાસનના વાસ્તવિક માર્ગને જણાવનારો છે. તેથી માર્ગપ્રેમી દરેકને ગળ્યા શીરાની જેમ ગળે ઉતરી જ જાય. કદાચ કોઈકને આ જવાબ કડવો લાગતો હોય તોય આ વચન કડવું હોવા છતાં પણ અમૃત સમાન હિતકર વચન છે. તેનાથી મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવેશવા અને ટકવા માટે શું કરવું જોઈએ - તેનો સાચો માર્ગ મળે છે. આથી આ શાસ્ત્રવચનોનો રહસ્યાર્થ સમજીને ગુમરાહ ન થવા ભલામણ છે. પ્રશ્ન-૧૫ : સંઘમાં અમુક પ્રકારના મતભેદો ઉભા રાખી શકાય, એવું કેટલાક લોકો કહે છે, તે વાત વ્યાજબી છે કે નહીં ? ઉત્તર H એકદમ ગેરવ્યાજબી છે. તપાગચ્છની આ નીતિ-રીતિ નથી. છેલ્લા કેટલાયે વર્ષોથી તપાગચ્છની નીતિ-રીતિ જોતાં એ સ્પષ્ટ દેખાય છે કે - કોઈ વ્યક્તિ કે સમષ્ટિ કે સંઘ સાચા-ખોટાનો નિર્ણય જાણવા આવે ત્યારે તેને શાસ્ત્રાનુસારી જવાબ આપવો અને ખોટી માન્યતાઓને ખોટી કહેવી - તેનો પ્રતિકાર પણ કરવો - જગતના ચોગાનમાં જરૂર જણાય તો જોરશોરથી વિરોધ પણ કરવો. તપાગચ્છીય મહાપુરુષોની
