________________ 168 ભાવનામૃતI H અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ દુષ્કર તપશ્ચર્યા આદિ કરતા હોવા છતાં પણ તેઓનો વૈરાગ્ય એવો જ (મોહગર્ભિત) જાણવો. - આથી શાસ્ત્રવિરુદ્ધ બોલનારા અને વિચારધારા ધરાવનારાઓનો વૈરાગ્ય મોહગર્ભિત હોય છે. કારણ કે, વિરુદ્ધાર્થભાષીને મિથ્યાત્વનો ઉદય વર્તતો હોય છે. તેનાથી વૈરાગ્ય મોહગર્ભિત બને છે. અહીં જમાલી વગેરેના ઉદાહરણો જાણવા. પ્રશ્ન-૨૩ : બત્રીસી ગ્રંથમાં યોગની ચાર દૃષ્ટિમાં પણ મોડગર્ભિત વૈરાગ્ય કહ્યો છે અને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉસૂત્રભાષીમાં પણ મોડગર્ભિત વૈરાગ્ય કહ્યો છે. તો જેમ યોગની ચાર દૃષ્ટિવાળા મોક્ષમાર્ગમાં કહેવાય છે, તો ઉસૂત્રભાષી પણ મોક્ષમાર્ગમાં કહેવાશે ને ? ઉત્તર : અહીં ઘણા ખુલાસા કરવા જરૂરી છે - - પ્રથમ નંબરે... ચાર દૃષ્ટિવાળા જીવો મોક્ષમાર્ગમાં કહેવાય. પરંતુ ઉસૂત્રભાષી જીવો મોક્ષમાર્ગમાં ન કહેવાય. ઉસૂત્રભાષી જીવોનો પાંચ અવંદનીક પૈકીના “યથાવૃંદા” માં સમાવેશ કર્યો છે અને “યથાવૃંદા'ને બત્રીસીમાં સંસારમાર્ગ કહ્યો છે. - બીજા નંબરે.. ચાર દૃષ્ટિવાળો મંદમિથ્યાત્વી જીવ કુગ્રહના નાશ માટે પ્રયત્નશીલ હોય છે અને તે માટે આગમના તત્ત્વોનું પરિશીલન ચાલું હોય છે. જ્યારે ઉત્સુત્રભાષી જીવ અતત્ત્વના અભિનિવેશથી યુક્ત છે અને તે અભિનિવેશને કુતર્કો અને ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા દ્વારા વધારી રહ્યો હોવાથી મિથ્યાત્વને ગાઢ બનાવી રહ્યો છે. તેથી પણ ચાર દૃષ્ટિવાળો જીવ મોક્ષમાર્ગમાં કહેવાશે. ઉસૂત્રભાષી મોક્ષમાર્ગમાં નથી. - ત્રીજા નંબરે... જે પોતાના અસદ્ગહને પ્રજ્ઞાપનીયાદિ ગુણોના સહારે ઘટાડી રહ્યો છે અને જિનતત્ત્વ મુજબની જ રૂચિ કેળવવાનો પુરુષાર્થ કરે છે, તેવા ચાર દૃષ્ટિવાળા જીવોને જે અવેદ્યસંવેદ્યપદ હોય છે તે મંદ હોય અને અંશથી ત્યાં વેદ્યસંવેદ્યપદ પણ હોય છે. તેથી
