________________ પ્રકરણ-૩ પ્રશ્નોત્તરી 125 જે સમ્યગ્દષ્ટિ, દેશવિરતિધર અને સર્વવિરતિધર આદિ જીવોને હોય છે. ભાવક્રિયાની કારણભૂત ધર્મક્રિયાને દ્રવ્યક્રિયા કહેવાય છે અર્થાત્ જે ધર્મક્રિયા ભાવક્રિયાનું સાક્ષાત્ કે પરંપરાએ કારણ બનવાની હોય, તેને દ્રવ્યક્રિયા કહેવાય છે. આવી દ્રવ્યક્રિયાને પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા કહેવાય છે. જે ધર્મક્રિયા સાક્ષાત્ કે પરંપરાએ પણ ભાવક્રિયાનું કારણ ન બનવાની હોય તે ધર્મક્રિયા અપ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા કહેવાય છે. પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા ઉપાદેય છે. કારણ કે, પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા સમ્યગ્દર્શનની સન્મુખ બનાવી તેને પામવાનો પુરુષાર્થ કરાવે છે અને સમયાંતરે સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે તે જ ક્રિયા ભાવક્રિયા બને છે. તથા પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયાથી આત્મા ઉપરથી અસત્ ક્રિયાઓના સંસ્કારોનું ઉન્મેલન પણ થાય છે. તેથી ઉપાદેય છે. જ્યારે અપ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા તેવા પ્રકારના અંતરંગ પુરુષાર્થની પ્રયોજક ન હોવાથી હેય છે. આથી જ્ઞાનદિયાભ્યાં નોક્ષ' કહ્યું છે, ત્યાં મોક્ષની કારણભૂત ક્રિયાથી ભાવક્રિયા અને તેની કારણભૂત પ્રધાનદ્રવ્યક્રિયા ગ્રહણ કરવાની છે. 5 મોક્ષસાધનાનો ક્રમ : જ્ઞાન-ક્રિયાના સંમિલનથી અર્થાત્ સમ્યગ્દર્શન-સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યક્યારિત્રના સંમિલનથી મોક્ષમાર્ગનો પ્રારંભ થાય છે. સાધકે મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવેશવા અને પ્રગતિ સાધવા માટે કયા પ્રકારે સાધના કરવાની છે, તેની આછેરી રૂપરેખા બતાવતાં સવાસો ગાથાના સ્તવનમાં હ્યું છે કે, નિશ્ચયષ્ટિ હૃદયે ધરીજી, પાળે જે વ્યવહાર, પુણ્યવંત તે પામશેજી, ભવ સમુદ્રનો પાર. સોભાગી જિન, સીમંધર સુણો વાત (55) - નિશ્ચયદષ્ટિને હૈયામાં ધારણ કરીને તેને પામવા માટે તેના ઉપાય એવા) ધર્મવ્યવહારોને જે સાધક પાળે (સેવે) છે, તે પુણ્યવંત સાધક ભવસમુદ્રનો પાર પામે છે.
