________________ 128 ભાવનામૃત-IIઃ અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ જેમ જેમ ઉત્તરોત્તર ભૂમિકા પામતો જાય છે, તેમ તેમ પૂર્વની ભૂમિકાની ક્રિયાઓને છોડતો જાય છે. પરંતુ તે તે ભૂમિકામાં રહીને તે ભૂમિકાને ઉચિત ક્રિયાઓ તો અવશ્ય કરવી જ પડે છે અને તો જ આગલી ભૂમિકામાં પહોંચી શકાય છે. પ્રથમ ગુણસ્થાનકથી ચોથા ગુણસ્થાનકે પહોંચનારા સાધકે મિથ્યાત્વનો ત્યાગ અને સભ્યત્વની પ્રાપ્તિ કરાવનારી ધર્મક્રિયાઓ કરવી જોઈએ. ચોથાથી પાંચમા, પાંચમાથી છઠ્ઠા, છઠાથી સાતમા ગુણસ્થાનકે જવા માટે તે તે ભૂમિકામાં શાસ્ત્રએ નિર્દિષ્ટ કરેલી ક્રિયાઓ કરવી જોઈએ. યોગશતક' નામના ગ્રંથમાં પણ તે તે ગુણસ્થાનકથી આગળ વિકાસ કરવા માટે વિભિન્ન ધર્મક્રિયાઓનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે. - આથી નિશ્ચય પામવા માટે વ્યવહાર (ધર્મક્રિયા) અત્યંત આવશ્યક છે. જેઓ માત્ર નિશ્ચયને જ સ્વીકારે છે, તેઓ વ્યવહાર વિના નિશ્ચય પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી, તે જણાવતાં આગળ જણાવ્યું છે કે, નિશ્ચય નવિ પામી શકેજી, પાળે નવિ વ્યવહાર, પુણ્યરહિત જે એહવાજી, તેહને કવણ આધાર. (58) નિશ્ચય સાપેક્ષ વ્યવહાર આદરવાથી જ સાધ્યની સિદ્ધિ થાય છે અને નિશ્ચય નિરપેક્ષ એકલો વ્યવહાર જડક્રિયા સ્વરૂપ છે, જે સાધ્યસિદ્ધિ કરવા અસમર્થ છે. તે જ રીતે વ્યવહાર વિનાનો એકલો નિશ્ચય શુષ્કજ્ઞાન સ્વરૂપ હોવાથી સાધ્યની સિદ્ધિમાં અસમર્થ છે. જ્ઞાન સાચું છે કે નહીં ? અને (જ્ઞાનના પરિપાકથી પ્રાપ્ત થતી) જ્ઞાનદશા તાત્વિક છે કે નહિ ? તેની પરીક્ષા પણ જીવનમાં પ્રવર્તેલી (વ્યાપેલી) ધર્મક્રિયાઓથી થાય છે, આ વાતને જણાવતાં આગળ જણાવે છે કે, 1. पढमस्य लोगधम्मे परपीडावजणाए ओहेणं / गुरु-देवा-ऽतिहिपूयाइ दीणदाणाइ अहिगिच्च // 25 // बीयस्स उ लोगुत्तरधम्मम्मि अणुव्वाइ अहिगिच्च / परिशुद्धाणायोगा तस्स तहाभावमासज // 27 // तइयस्स पुण विचित्तो तहुत्तरसुजोगसागहो णेओ / सामाइयाइविसओ णयनिउणं भावसारो त्ति // 29 // (योगशतकम्)
