________________ 11.2 ભાવનામૃત-II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ - નવમાં નંબરે... “કુતર્કગ્રહનિવૃત્તિ' નામક ત્રેવીસમી બત્રીસીમાં કહ્યું છે કે - સમ્યક્તના અર્થી જીવે... આગમમાં દૃષ્ટિ સ્થિર કરવી જોઈએ. તેનાથી જ અવેદ્યસંવેદ્યપદ નાશ પામશે અને વેદ્યસંવેદ્યપદની પ્રાપ્તિ થશે તથા આગમમાં દૃષ્ટિ સ્થિર રાખીને કુતર્કનો આગ્રહ છોડી દેવો. આગમ ગ્રંથોમાં જે રીતે પદાર્થનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે, તેને તે સ્વરૂપે સદહવાનો પુરૂષાર્થ કરવો. હા, આગમિક પદાર્થોને મગજમાં બરાબર બેસાડવા માટે સુયુક્તિઓ-સુતર્કોનો સદુપયોગ કરીએ તે જુદી વાત છે, પરંતુ કુતર્કો દ્વારા આગમિક પદાર્થોને તોડવાનો પુરુષાર્થ ક્યારેય કરવો નહીં. કુતર્ક આત્માનો ખૂબ મોટો આંતરશત્રુ છે, એમ યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચયમાં જણાવ્યું છે. તે બોધનો નાશ કરે છે, શ્રદ્ધાથી ભ્રષ્ટ કરે છે, પ્રશમભાવને હાનિ પહોંચાડે છે અને અભિમાનનો જનક છે. તેથી તેનો સહારો ક્યારેય ન લેવો. - દસમા નંબરે... શાસ્ત્રવિરુદ્ધ પ્રરૂપણા-પ્રવૃત્તિ કરનારને કોઈ રોકી ન શકે અને તેઓનું અસ્તિત્વ-મહત્ત્વ જગતમાં દેખાતું હોય, એટલા માત્રથી તેઓ મોક્ષમાર્ગમાં છે એમ માનવાની ભૂલ કરવા જેવી નથી. ખુદ ભગવાન મહાવીર સ્વામી પણ જમાલિજી વગેરેને રોકી શક્યા નથી. છતાં પણ માર્ગને નુકશાન ન થાય એ માટે શ્રીગૌતમ સ્વામી ભગવંત આદિએ એવા લોકોને શાસન બહાર કર્યા છે અને એની જાહેરાત પણ કરી છે તથા તેમના મતોનું વારંવાર ખંડન પણ કર્યું છે. તે પછી પ્રભુના શાસનમાં થયેલા ધર્મધુરંધરોએ એ જ નીતિ-રીતિને અપનાવી છે. કાળના પ્રભાવે ઘણું ઉસૂત્ર રોકી શકાયું નથી એ પણ હકીકત છે. તેમ છતાં કેટલાક લોકો મધ્યસ્થભાવને નામે સાચા-ખોટા અને ઉત્સુત્ર-સસૂત્રની ભેળસેળ કરવાનું કામ કરે છે, તે ખૂબ ચિંતાનો વિષય છે. બીજી વાત, કોઈકવાર કોઈક વસ્તુને નભાવી લીધી હોય અને સંક્લેશ વધે નહીં એ માટે મૌન રાખવામાં આવ્યું હોય, એટલા માત્રથી એ બધું સાચું જ હતું એવું માનવાની-કહેવાની ભૂલ ક્યારેય ન કરાય.
