________________ 43 પ્રકરણ-૧ અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ રાગ-દ્વેષને આધીન બનીને નથી કરવાના પરંતુ સ્વ-પરના કલ્યાણને તથા માર્ગને સામે રાખીને કરવાનો છે. શ્રી મહાવીર પ્રભુએ મહાદ્વેષી શ્રી ઈન્દ્રભૂતિજીને પણ શાસનમાં સમાવી લીધા હતા અને પોતાના સંસારી જમાઈ જમાલિજીને શાસનથી દૂર કરી દીધા હતા. માર્ગને સમર્પિત બન્યા એને સ્વીકાર્યા છે અને માર્ગની સામે પડ્યા એને દૂર પણ કર્યા છે. પ્રભુએ કે તે પછીના મહાપુરુષોએ કોઈને પણ શાસનમાંથી દૂર કર્યા એમાં ક્યાંયે અંગત દ્વેષ-પ્રદ્વેષ-વૈર નહોતા. પરંતુ જેમ કરંડીયાની એક બગડેલી કેરી બીજી કેરીઓને બગાડે નહીં તેથી દૂર કરાય, તેમ માર્ગનેમાર્ગસ્થ જીવોને નુકશાન ન થાય એ માટે દૂર કર્યા હતા. કોઈપણ શાણો માણસ બગડેલી કેરી ઉપર મધ્યસ્થભાવ ન રાખે, એ તો સ્ટેજે સમજી શકાય તેવી વાત છે. [D] આથી (બધાને સમાન માનવા સ્વરૂપ) પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ દોષરૂપ છે - મિથ્યાત્વના ઉદય સ્વરૂપ છે અને (સ્વપક્ષના અનુરાગ અને પરપક્ષના દ્વેષથી રહિત મનઃપરિણામસ્વરૂપ) અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ ગુણરૂપ છે - ધર્મપરીક્ષાનું પ્રકૃષ્ટ સાધન છે. [E] જે તત્ત્વોના વિષયમાં શાસ્ત્રાધારે અને સુવિહિત પરંપરા (સામાચારી)ને અનુસારે સાચા-ખોટાનો નિર્ણય પ્રસિદ્ધ થઈ ગયો છે, તેમાં મધ્યસ્થભાવ રાખવો એ સમ્યકત્વનો ઘાતક અને મિથ્યાત્વનો વર્ધક મહાદોષ છે.
