________________ CE ભાવનામૃતમ્II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ જણાવે છે કે, શાસ્ત્રની નીતિથી જે વર્તનારો હોય, તે એક પણ મહાજન છે. અજ્ઞાન સાર્થોથી ફાયદો શો ? કારણ કે, આંધળા સો હોય તો પણ તે જોઈ શકતા નથી. સંવિગ્રજનોએ જેનું આચરણ કર્યું હોય, કૃતવાક્યોથી જે અબાધિત હોય અને જે પારમ્પર્ય વિશુદ્ધિપણું હોય, તે આચરણ એ જીતવ્યવહાર કહેવાય છે. શ્રુત અને તેના અર્થનું આલમ્બન નહિ કરનારા અસંવિગ્રોએ જે આચરણ કર્યું હોય, તે જીત વ્યવહાર નથી પણ અંધપરંપરા છે. આકલ્પ વ્યવહારને માટે શ્રત એ વ્યવહારક નથી, એવું કહેનારને માટે શાસ્ત્રમાં મોટું પ્રાયશ્ચિત્ત દર્શાવેલું છે. આથી એક માત્ર જ્ઞાનિઓએ ફરમાવેલા વિધિના રસિક જનોએ, મૃતાનુસારે કરીને સંવિગ્નજીત આલંબન કરવા યોગ્ય છે, એવી ભગવાન્ શ્રી જિનેશ્વરદેવોની આજ્ઞા છે. જુઓ - "एकोऽपि शास्त्रनीत्या यो, वर्तते स महाजनः / किमज्ञसाथैः शतम-प्यन्धानां नैव पश्यति // 4 // यत्संविग्नजनाचीर्णं, श्रुतवाक्यैरबाधितम् / तजीतं व्यवहाराख्यं, पारम्पर्यविशुद्धिमत् // 5 // यदाचीर्णमसंविनैः, श्रुतार्थानवलम्बिभिः / न जीतं व्यवहारस्त-दन्धसंततिसम्भवम् // 6 // आकल्पव्यवहारार्थं, श्रुतं न व्यवहारकम् / इति वक्तुमहत्तन्त्रे, प्रायश्चित्तं प्रदर्शितम् // 7 // तस्मांच्छुतानुसारेण, विध्येकरसिकैर्जनैः / संविग्नजीतमवलम्ब्य-मित्यज्ञा पारमेश्वरी // 8 // " (5-6) ગુરુતત્ત્વ વિનિશ્ચય : પૂ. મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજી મહારાજા શ્રી ગુરુતત્ત્વ વિનિશ્ચય નામના ગ્રંથમાં ફરમાવે છે કે, જીતવ્યવહાર તીર્થ પર્યન્ત હોય છે જ : કારણ કે દ્રવ્યાદિના વિમર્શ-વિચારપૂર્વક અવિરુદ્ધ એવી જ ઉત્સર્ગોપવાદ-યતના, તેનું જ પ્રાયઃ 'તરૂપપણું છે. માત્ર આગમાદિના
