________________ 108 ભાવનામૃત-II : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ આથી સમકિતનાં કારણો તો 67 બોલ છે. - ત્રીજા નંબરે... મોટાભાગના જીવોને સમકિતના કારણોના સેવનથી જ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ થાય છે અને સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે. તે 67 બોલમાં જે છોડવા જેવું છે તેને છોડવામાં આવે અને આદરવા જેવું આદરવામાં આવે તો સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે. અને જેઓ એમાં દર્શાવેલી હેય વસ્તુને છોડતા નથી અને આદરવા યોગ્ય વસ્તુને આદરતા નથી, તેને સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત ન જ થાય. - ચોથા નંબરે. 67 બોલમાં નિર્દિષ્ટ આત્મા છે ઈત્યાદિ સમ્યક્તના છ સ્થાનક પૈકીના એક પણ સ્થાનકને ન માનનાર અર્થાત્ આત્મા કર્મનો કર્તા છે એવા ત્રીજા સ્થાનકને ન માનનારાઓ અને આત્મા કર્તા નથી' એવું માનનારા અને આગ્રહ રાખનારા સાંખ્યોને સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત ન જ થાય. એ જ રીતે અન્ય સ્થાનકની શ્રદ્ધા ન કરતા અન્યદર્શનના અનુયાયીઓ પણ સમ્યક્ત ન જ પામે. હા, ત્યાં રહેલો કોઈક આત્મા પોતાના ગ્રંથોના કોઈક જિનવચનને સંવાદી વચનના યોગે અસદ્ગતને નિવૃત્ત કરીને છએ સ્થાનકોની શ્રદ્ધા ધરાવનારો બને તો સમ્યક્ત પામી પણ શકે છે. આથી અન્ય દર્શનોમાં રહેલો જીવ ક્વચિત્ સભ્યત્ત્વ પામી શકે છે. પરંતુ અન્યદર્શનો સમ્યત્ત્વના કારણ નથી. અન્યદર્શનો તો અસદ્ગતને વધારનારા હોવાથી મિથ્યાત્વના જ કારણ છે. - પાંચમા નંબરે... બીજા ફિરકાઓમાં સમ્યક્તની સામગ્રી હોઈ શકે છે. ત્યાં રહેલો કોઈક જીવ સભ્યત્ત્વ પામી શકે છે. પરંતુ અન્ય ફિરકાઓ સમ્યત્વના કારણ ન કહેવાય. કારણ કે - તે બધા ફિરકાઓ સ્વ-આગ્રહથી (અસદ્ગહથી = મિથ્યા-અભિનિવેશથી) નિકળેલા છે. તેમનો સમાવેશ જ્ઞાનીઓએ ક્યાં તો પાર્થસ્થાદિમાં કર્યો છે અથવા તો કુતીર્થિકો તરીકે કર્યો છે. ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા કરનારમાં યથાવૃંદાપણું હોય છે અને ધર્મસંગ્રહ ગ્રંથમાં દિગંબરોને કુતીર્થિકો કહ્યા છે. આથી સમકિતના
