________________ પ્રકરણ-૧ અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ 41 તે પણ જરૂરી છે અને આ બંને કાર્ય ઉપેક્ષાભાવથી જ શક્ય બને છે. કારણ કે, ઉપેક્ષાભાવમાં મૈત્રી આદિ ભાવનાઓ ખંડિત થયેલી હોતી નથી. નિર્ગુણી પ્રત્યે પણ હિતબુદ્ધિ અને કરુણાભાવ જીવંત જ હોય છે. પ્રશ્નઃ પ્રશસ્ત દ્વેષની હાજરીમાં મૈત્રીભાવના ટકી શકે ખરી ? ઉત્તર : હા, ટકી શકે. પ્રશસ્ત દ્વેષમાં શાસન-સત્ય-તારક આલંબનોના વેરીઓ પ્રત્યે માત્ર અપ્રીતિનો પરિણામ હોય છે. કોઈનાયે પ્રત્યેની અકલ્યાણની ભાવના હોતી નથી. હા, અકલ્યાણની ભાવના આવે તો મૈત્રી ભાવના ન ટકે. એટલું જ નહીં એ દ્વેષ પણ અપ્રશસ્ત જ બની જાય. - બીજી એક વાત નોંધનીય છે કે - દૃષ્ટિરાગ અને અસૂયાગર્ભિત દ્વેષનો ત્યાગ કરવાનો કહ્યો છે અને અન્ય દર્શનના દેવાદિ પ્રત્યે “અદ્વેષ' રાખવાનું પણ કહ્યું છે અને તેમની પ્રત્યે “પ્રશસ્ત દ્વેષ' રાખવાનું પણ વિધાન છે. પ્રશસ્ત દ્વેષ રાખે તો જ સમ્યકત્વની ત્રણ શુદ્ધિ પૈકીની “અન્ય કોઈને ન નમવા' અંગેની કાયશુદ્ધિ જળવાઈ રહે છે. આ અંગેની વિશેષ વાતો આગળ કરવાની જ છે તેથી અટકીએ છીએ. સારાંશ : | [A] તસ્વનિર્ણય મોક્ષસાધનાનું અગત્યનું અંગ છે અને તત્ત્વનિર્ણય કરવાના શ્રેષ્ઠ સાધનો છે - શાસ્ત્ર અને મધ્યસ્થભાવ. તેમાં... મધ્યસ્થભાવને ધારણ કરીને જે જીવો મણિ અને કાચમાં, કલ્પવૃક્ષ અને બાવળીયામાં, સમુદ્ર અને ખાબોચીયામાં સમાન પરિણામવાળા છે, તે જીવોનો મધ્યસ્થભાવ ધર્મપરીક્ષા (તત્ત્વનિર્ણય) પ્રત્યે પ્રતિકૂળ હોવાથી દોષરૂપ છે. કારણ કે, જ્યારે સુદેવ અને કુદેવ, તત્ત્વ અને તત્ત્વાભાસ, ધર્મ અને ધર્માભાસ, ગુણ અને ગુણાભાસ, સુવિહિત સામાચારી-અવિહિત સામાચારી, વિધિ-અવિધિ, ઉન્માર્ગ અને સન્માર્ગ, સત્ય-અસત્ય, સિદ્ધાંત-અપસિદ્ધાંત, ઉન્માર્ગીસન્માર્ગી વગેરેની પરીક્ષા કરવા તૈયાર થયા હોઈએ, ત્યારે બધાને સમાન
