________________ 76 ભાવનામૃત-I : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ અવિધિની સ્થાપનામાં તો મૂળથી જ તીર્થનો ઉચ્છેદ થઈ જશે. - શાસન-તીર્થની અવિચ્છત્રતા ક્યારે રહે તે જણાવતાં ગ્રંથકારશ્રીએ કહ્યું છે કે - तस्माद्विधिश्रवणरसिकं श्रोतारमुद्दिश्य विधिप्रापणेनैव गुरुस्तीर्थव्यवस्थापको भवति, विधिप्रवृत्त्यैव व तीर्थमव्यवच्छिन्नं भवतीति સિદ્ધમ્ | અર્થ : તેથી વિધિશ્રવણના રસિક શ્રોતાને ઉદ્દેશીને વિધિ પ્રાપ્ત કરાવવા દ્વારા જ ગુરુ તીર્થના વ્યવસ્થાપક થાય છે અને વિધિપૂર્વકની પ્રવૃત્તિથી જ તીર્થ અવ્યવચ્છિન્ન થાય છે. કહેવાનો સાર એ છે કે, અવિધિની સ્થાપનામાં તીર્થ = શાસનનો ઉચ્છેદ છે અને વિધિપૂર્વકની પ્રવૃત્તિથી જ શાસનની ઉન્નતિ થાય છે. આથી જ પ્રભુના શાસનમાં જ્યારે જ્યારે જેણે જેણે શાસ્ત્રોક્ત વિધિનો ત્યાગ કરીને સ્વતંત્રમતિથી અવિધિ પ્રવર્તાવી, ત્યારે ત્યારે શાસનના ધૂરી આચાર્ય ભગવંતોએ અવિધિના પ્રવર્તકોનો વિરોધ કર્યો છે - અવિધિનું ખંડન અને શાસ્ત્રોક્ત વિધિનું મંડન કર્યું છે - તેમની સાથેના સંબંધો કાપી નાખ્યા છે - સ્વગચ્છથી દૂર કર્યા છે અને જગતમાં એની જાહેરાત પણ કરી છે. એનો આખો ઈતિહાસ વિવિધ ગ્રંથોના પાને આલેખાયેલો છે. આથી જ પૂ મહોપાધ્યાયશ્રીએ વર્તમાનના વિષમકાળમાં અમારો-આપણો દર્શનપક્ષ (શ્રદ્ધાન પક્ષ) કયો હોઈ શકે, તે અધ્યાત્મસારમાં નીચે મુજબ જણાવ્યો છે. “अवलम्ब्येच्छायोगं, पूर्णाचारासहिष्णवश्च वयम् / भक्त्या परममुनीनां, तदीयपदवीमनुसरामः // 20-29 // अल्पापि याऽत्र यतना, निर्दम्भा सा शुभानुबन्धकरी / अज्ञानविषव्ययकृद्, विवेचनं चात्मभावानाम् // 20-30 //
