________________ ૩ર ભાવનામૃત-Iઃ અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ (4) સત્યનું સમર્થન કરવુ જોઈએ. સત્યને જ પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ. તથા અસત્યને સમર્થન ન થઈ જાય તેની કાળજી રાખવાની છે. (5) શક્તિ હોય તો અસત્યનો - અપસિદ્ધાંતોનો પ્રતિકાર કરીને સત્ય-સિદ્ધાંતની સ્થાપના કરવી જોઈએ. - અહીં ખાસ ખાસ ઉલ્લેખનીય છે કે, શાસ્ત્રના આધારે તત્ત્વનો નિર્ણય થઈ ગયા પછી મધ્યસ્થભાવન હોય, સાચા તત્ત્વની તરફેણ કરવાની હોય. (8) પ્રતિકૂલ મધ્યસ્થભાવના અનર્થો - સિદ્ધાંત-ધર્મ-તારક આલંબનો-પ્રભુની આજ્ઞાનો લોપ થતો હોય ત્યારે મધ્યસ્થભાવને ધારણ કરનારને કયા અનિષ્ટ પ્રાપ્ત થાય છે, તે જણાવતાં સમર્થ શાસ્ત્રકાર શિરોમણિ પૂ.આ.ભ. શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા “સંબોધ પ્રકરણ' ગ્રંથમાં ફરમાવે છે કે - “आणाभंगं दटुं, मज्झत्था ठिंति जे तुसिणीयाए / अविहिअणुमोयणाए, तेसिं पि होइ वयलोवो // 467 // " ભાવાર્થ: શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માની આજ્ઞાનો ભંગ થતો જોઈ-જાણીને જે જીવો મધ્યસ્થભાવે મૌન રહે છે, તેમના પણ વ્રતનો અવિધિની અનુમોદના કરવાના કારણે લોપ થાય છે. - આથી આજ્ઞાભંગના અવસરે, સિદ્ધાંતની હાનિના પ્રસંગે જે જીવો સમભાવ રાખવાની વાતો કરે છે, તટસ્થ રહેવાની વાતો કરે છે અને મૌન ધારણ કરે છે, તે જીવો એક યા બીજી રીતે અવિધિ-અપસિદ્ધાંતની અનુમોદના કરે છે અને તેના ફલસ્વરૂપે પોતાના વ્રતોનો નાશ કરે છે. - આ જ કારણસર પ્રભુમહાવીર સ્વામીના શાસનમાં જ્યારે જ્યારે અપસિદ્ધાંતોના પ્રચારથી સિદ્ધાંતોની હાનિનો પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયો છે, ત્યારે ત્યારે તત્કાલીન મહાપુરુષોએ મૌન ધારણ કર્યું નથી, પરંતુ તે અપસિદ્ધાંતોને જગતમાં ખુલ્લા પાડીને સિદ્ધાંતોની રક્ષા કરી છે અને અનેક
