________________ પ્રકરણ-૧ : અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ વિષયમાં) માધ્યસ્થ કેવી રીતે રાખવાનું? આવો કોઈને પ્રશ્ન થાય, તો તેનો જવાબ એ છે કે - તત્ત્વ અને અતત્ત્વનો નિર્ણય કરવાનો અને એ થઈ ગયા પછી તત્ત્વમાં પક્ષપાત રાખવો એ સાચું માધ્યશ્ય છે. તત્ત્વઅતત્ત્વને અનિર્ણત રાખવું અને બંનેનો નિર્ણય થઈ ગયા પછી પણ તત્ત્વનો પક્ષપાત અને અતત્ત્વનો અપક્ષપાત ન રાખવો તથા બંનેની ભેળસેળ કરવી અને ભેળસેળ થાય તે રીતે બોલવું એ માધ્યશ્ય નથી. (5) આથી ધર્મપરીક્ષા ગ્રંથના પૂર્વનિર્દિષ્ટ વિધાનોથી સ્પષ્ટપણે ફલિત થાય છે કે - બધા દર્શનોને સમાન માનવા, સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંતના બહાને સાચાખોટાને સમાન માનવા, આગમવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ-પ્રરૂપણા કરનારા અને આગમ મુજબ પ્રરૂપણા-પ્રવૃત્તિ કરનારા તમામને સમાન માનવા, એ સાચો મધ્યસ્થભાવ નથી. પરંતુ ખોટો મધ્યસ્થભાવ છે. એવો મધ્યસ્થભાવ મિથ્યાત્વ સ્વરૂપ છે, એ યાદ રાખવું. (6) સાચા મધ્યસ્થભાવથી તત્ત્વનિર્ણય થાય છે અને તત્ત્વ નિર્ણય થયા પછી તત્ત્વનો પક્ષપાત અને અતત્ત્વનો અપક્ષપાત રાખવાનો હોય છે. (7) તસ્વનિર્ણય પછીનું કર્તવ્ય : મધ્યસ્થભાવપૂર્વક આગમ-યુક્તિ દ્વારા તત્ત્વનો સાચો નિર્ણય થઈ ગયા પછી..... (1) તત્ત્વનો (સત્યનો) સ્વીકાર કરવાનો છે અને અતત્ત્વ (અસત્ય)નો ત્યાગ કરવાનો છે. (2) તત્ત્વ પ્રત્યે નિરંતર પક્ષપાત રહે અને અતત્ત્વનો પક્ષપાત ન થાય તેની કાળજી રાખવાની છે. કારણ કે અતત્ત્વમાં તત્ત્વબુદ્ધિ મિથ્યાત્વસ્વરૂપ છે. (3) સત્યના પક્ષે જ બેસવું જોઈએ અને અસત્યનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
