________________ 36 ભાવનામૃત-Iઃ અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ * પૂ. આ. ભ. શ્રીસિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિજીએ પણ અયોગવ્યવચ્છેદ દ્વાáિશિકામાં કહ્યું છે કે - न श्रद्धयैव त्वयि पक्षपातो, न द्वेषमात्रादरुचिः परेषु / यथावदाप्तत्वपरीक्षया तु, त्वामेव वीरप्रभुमाश्रयामः // 29 // ભાવાર્થ: હે વીર પ્રભુ ! તમારા ઉપર શ્રદ્ધાથી જ પક્ષપાત (રાગ) નથી અને અન્ય દર્શનના પ્રણેતાઓ ઉપર દ્વેષમાત્રથી અરૂચિ નથી. પરંતુ યથાવત્ આમપણાની પરીક્ષાથી (એ બધામાં સાચા આપ્તપુરુષ કોણ છે, તેની પરીક્ષા કરીને જો મેં (જેમનામાં આપણું ઘટે છે, તે) વીરપ્રભુનો આશ્રય કર્યો છે. - અહીં એક મહત્ત્વની વાત ઉલ્લેખનીય છે કે, ગ્રંથકાર મહર્ષિઓ મધ્યસ્થષ્ટિથી સત્ય તત્ત્વ અને અસત્ય તત્ત્વનો નિર્ણય કરીને અટકી નથી ગયા. પરંતુ તેઓશ્રીએ તે પછીના બે મહત્ત્વના કાર્યો કર્યા છે - (1) અસત્ય તત્ત્વનો ત્યાગ કર્યો છે અને સત્ય તત્ત્વનો સ્વીકાર કર્યો છે તથા (2) મોક્ષમાર્ગના સાધકવર્ગ સમક્ષ સત્યનું સમર્થન અને અસત્યનું ખંડન પણ કર્યું છે. ક્યાંયે તેમણે ગોળગોળ વાતો નથી કરી કે આડકતરી રીતે પણ અસત્યને સમર્થન-પ્રોત્સાહન આપ્યું નથી. આ જ મહાજનની નીતિ છે. તત્વનિર્ણય થયા પછી તટસ્થ રહેવાનો દેખાવ કરવો તે દંભ છે. જગત સાથે દ્રોહ છે. - ન્યાયાધીશ બંને પક્ષની દલીલો સાંભળતાં તટસ્થ રહે છે. પરંતુ ચૂકાદો આપતી વખતે કાયદાશાસ્ત્ર મુજબ એકની તરફેણમાં ચુકાદો આપે છે. તે વખતે તટસ્થ રહેતો નથી. તે જ રીતે તત્ત્વની પરીક્ષાના પ્રસંગે તટસ્થ રહેવાનું. પરંતુ તત્ત્વનિર્ણય થઈ ગયા પછી જગતને સાચું જ તત્ત્વ બતાવવું તે ફરજ બની જાય છે. જે ફરજને ચૂકીને જગત સમક્ષ સાચું તત્ત્વ
