Book Title: Vishwalochana Kosha
Author(s): Nandlal Sharma
Publisher: Balkrishna Ramchandra Gahenakr
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009534/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010). zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra - saMyojaka- bAbulAla saremala zAha hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 9426585904 (o) 22132543 (rahe.) 27505720 pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 14. 638 192 428 070 406 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne seTa naM.-2 nI DI.vI.DI.(DVD) banAvI tenI yAdI yA pustaat parathI upl stGnels srI zAze. krama pustakanuM nAma bhASA kartA-TIkAkAra-saMpAdaka 055 | zrI siddhahema bRhaddati bRdanyAsa adhyAya-6 pU. lAvaNyasUrijIma.sA. 056 | vividha tIrtha kalpa pU. jinavijayajI ma.sA. 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA | pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tatvalokaH zrI dharmadattasUri 059 | vyApti paJcaka vivRti TIkA zrI dharmadatasUri 06080 saMjIta rAmamA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) saM zrI rasikalAla hIrAlAla kApaDIA 062 | vyutpativAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya | zrI sudarzanAcArya 063 | candraprabhA hemakaumudI pU. meghavijayajI gaNi 064 | viveka vilAsa saM/4. zrI dAmodara goviMdAcArya 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha saM | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 066 | sanmatitatvasopAnam pU. labdhisUrijI ma.sA. 067 | 6:zabhAdIzuzanuvAI pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 068 | moharAjAparAjayam saM pU . caturavijayajI ma.sA. 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA | kAlikAcAryakathAsaMgraha | saM/Y4. | zrI aMbAlAla premacaMda 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina | 073 | meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM | zrI bhagavAnadAsa jaina 074 | sAmudiinai uiya thI 4. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 0758na yitra supma lA1-1 4. zrI sArAbhAI navAba 0768nayitra padmasAga-2 4. zrI sArAbhAI navAba 077 | saMgIta nATaya 3pAvalI 4. zrI vidyA sArAbhAI navAba 078 mAratanAM na tIrtho sanatanuzilpasthApatya 14. zrI sArAbhAI navAba 079 | zilpayintAmalilA-1 14. zrI manasukhalAla bhudaramala 080 dazalya zAkhA -1 14. zrI jagannAtha aMbArAma 081 | zilpazAkhalAsa-2 14. zrI jagannAtha aMbArAma 082 | zalya zAstralA1-3 | zrI jagannAtha aMbArAma 083 | yAyurvahanAsAnusUta prayogIlA-1 14. pU. kAntisAgarajI 084 lyAeR8 14. zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI 085 | vizvalocana koza saM./hiM zrI naMdalAla zarmA 086 | BthA ratna zAsa-1 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 087 | BthA ratna zA1-2 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 088 |istasajIvana | saM. pU. meghavijayajIgaNi e%caturvizatikA pUja. yazovijayajI, pU. puNyavijayajI sammati tarka mahArNavAvatArikA | saM. AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 308 128 532 376 374 538 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 4. 230 322 089 114 560 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnama" graMtha jIrNoddhAra 85 vizvalocana koza :dravyasahAyaka : suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacaMdra-bhaTUMkarakuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna vardhamAnataponidhi pUjyapAda gaNivarya zrI nayabhadravijayajI ma.sA.nI zubha preraNAthI zrI jinAjJA ArAdhaka saMgha-mIThAkhaLI (navaraMgapurA) jJAnakhAtAnI rakamamAMthI lAbha lIdho che. : saMyojakaH zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo) 9426585904 (o.) 22132543 (rahe.) 27505720 saMvata 2067 I.sa. 2010 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo'nekAntAya / zrIzrIdharasenAcAryaviracita vizvalocanakoza | aparanAma ( muktAvalIkoza ) nAvRttiH ] 5 bhASATIkAsameta 1, *(_ jise AkalUjanivAsI nAthAraMgajI gAMdhIne muhammadapura - mAjarA jilA rohataka - nivAsI paMDita nandalAla zarmAse bhASATIkA karAkara bambaI nirNayasAgara presa meM bAlakRSNa rAmacandra ghANekarake prabaMdha se chapAkara prakAzita kiyA / zrIvIranirvANa saMvat 2438 jUna 1912 IsvI [ mUlya eka ru0 sAta AnA. "Aho Shrutgyanam" Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Gandhi Natha Rangaji, Dabaragalli, Bombay. Printed by B. R. Ghanekar at the " Nirnaya-Sagar * Press, 23, Kolbhat Lane, Bombay. "Aho Shrutgyanam Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza. aparanAma muktAvalIkoza. "Aho Shrutgyanam" Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka milanekA patA zrIjainagraMtharatnAkara kAryAlaya hIrAbAga, po0 giragAMva-baMbaI / "Aho Shrutgyanam" Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA / pAThaka mahAzaya, eka vidvAnne kahA hai ki kozazcaiva mahIpAnAM kozazca viduSAmapi / upayogo mahAneSa klezastena vinA bhavet // arthAt jisa prakAra rAjAoMke liye koza (khajAnA) Avazyaka hai, usake vinA unakA kAma nahIM cala sakatA hai-unheM kleza hotA hai, usI prakArase vidvAnoMke liye koza (zabdabhAMDAra) Avazyaka hai / kozake vinA vidvAnoMkA kAma nahIM cala sakatA hai ve apane hRdayake bhAva dUsaroMpara sucArurUpase pragaTa nahIM kara sakate haiN| isase Apa samajha sakate haiM ki, kozakI kitanI upayogatA hai| saMskRtakA zabdabhAMDAra yadyapi aba bhI kama nahIM hai, to bhI purAtattvajJa vidvAnoMkA anumAna hai ki, vaha pUrva samayameM isase bhI bahuta thAapAra thA / saMskRtakA pracAra dhIre 2 kama ho jAnese aura vividha viSayake saikar3oM granthoMke lupta ho jAnese vaha bahuta mAmUlI raha gayA hai| __ isa samaya saMskRtabhASAmeM jo zabdasamUha pAyA jAtA hai, usake rakSaNa aura poSaNameM koza granthakAroMne pradhAna sahAyatA pahuMcAI hai aura Aja jaba ki saMskRta bolacAla kI bhASA nahIM hai, inhIM kozakAroMkI kRpAse hama saMskRta granthoMkA adhyayana tathA parizIlana kara sakate haiN| __ saMskRtameM kAvyasAhitya alaMkArAdi granthoMke samAna koza grantha bhI bahuta haiN| DA0 bhAMDArakara mahAzayane amarakoSakI bhUmikAmeM koza granthoMkI eka vistRta sUcI prakAzita kI hai / parantu kheda hai ki, abhI taka unameMse bahuta hI thor3e grantha prakAzita hue haiN| kaI varSa pahile bambaIke nirNayasAgara presase eka abhidhAnasaMgraha nAmakA serIja chapanA prAraMbha huA thA aura usase AzA huI thI ki, saMskRtakA kozasamUha dhIre 2 prakAzita ho jAyagA, parantu durbhAgyase do hI bhAga prakAzita hue, aura koI bhAga "Aho Shrutgyanam" Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) prakAzita nahIM huA aura tabase aba taka isa viSaya meM kahIM se koI prayatna huA sunAI nahIM par3A / hamArI samajhameM saMskRta sAhityako supuSTa suspaSTa aura vibhavazAlI banAneke liye kozagranthoMke prakAzita honekI bahuta bar3I AvazyakatA hai, isaliye saMskRta sAhityake upAsakoM ko isa viSaya meM phira prayatna karanA cAhiye / yaha vizvalocana vA muktAvalI koza ukta AvazyakatAkI hI yatki - Jcit pUrti karaneke liye prakAza kiyA jAtA hai / isakI eka prati IDara ( mahIkAMThA) ke suprasiddha sarasvatI bhavana se prApta huI thI / isakI uttamatA aura anya kozagranthoMse jo isameM vilakSaNatA hai, use dekhakara prasiddha vidyApracAraka seTha rAmacanda nAthAjI (nAthAraMgajIvAle) ne isake prakAzita karanekI icchA pragaTa kI aura sAtha hI zrIyukta paM0 dhannAlAlajI kAzalIvAla, paM0 pannAlAlajI vAkalIvAla aura nAthUrAma premI AdikI sammatise Apane yaha bhI cAhA ki, isakI bhASATIkA bhI ho jAya, to bhASA jAnanevAloMko bhI isase lAbha pahuMce / tadanusAra seThajIne isa granthake saMzodhanakA tathA bhASATIkAkA kArya mujhe sauMpA aura maiMne apanI zakti ke anusAra ise sampAdana karake Apake sammukha upasthita kiyA hai / jaba IDarakI eka pratise isake saMzodhanakA kArya na cala sakA, nAnAprakArakI kaThinAiyAM upasthita hone lagIM, taba eka prati sarasvatIbhavana ArAse, aura do pratiyAM paM0 javAhiralAlajI zAstrIke dvArA jayapurake kinhIM do bhaMDAroMse maMgAI gaI / isa taraha ina cAra pratiyoMse isa granthakA sampAdana kiyA gayA hai / inameM jayapurakI eka prati auroMkI apekSA vizeSa zuddha thI / isake saMzodhana kAryameM mujhe jo parizrama par3A hai, usakA anubhava ve pAThaka acchI tarahase kara sakeMge, jo isako dhyAnapUrvaka dekheMge aura isa bAtase paricita hoMge ki, eka aprakAzita aparicita granthakA sampAdana karanA aura aise pratiyoMpara se jo ki bahuta hI azuddha hoM, kitanA kaThina kArya hai / maiM yaha svIkAra karatA hUM ki, merI buddhike pramAdase aba bhI isameM bahutasI azuddhiyAM raha gaI hoMgI aura "Aho Shrutgyanam" Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unake liye maiM pAThakoMse kSamA bhI cAhatA hUM, to bhI itanA kahe vinA nahIM rahUMgA ki, maiMne isameM parizrama karanemeM kamI nahIM kI hai| - isa granthake racayitA zrIdharasena nAmake jaina vidvAna haiN| inake gurukA nAma zrImunisena thA, jo ki senasaMghake AcArya the aura bar3e bhArI kavi tathA naiyAyika the / digambara sampradAyake muniyoMke jo cAra saMgha haiM, sena unameMse eka hai| zrIdharasena nAnAzAstroMke pAragAmI vidvAn the aura bar3e 2 rAjA loga unapara zraddhA rakhate the / ve kAvyazAstrake marmajJa tathA kavi bhI the| unhoMne nAnA kaviyoMke race hue kozoMse tathA granthoMse saMgraha karake isa yathArthatayA vizvalocana kozakI racanA kI hai| ina saba bAtoMkA paricaya isa kozakI prazastike nimna likhita zlokoMse milatA hai: senAnvaye sakalasattvasamarpitazrI: zrImAnajAyata kavirmunisenanAmA / AnvIkSikI sakalazAstramayI ca vidyA yasyAsa vAdapadavI na davIyasI syAt // 1 // tasmAdabhUdakhilavADamayapAradRzvA vizvAsapAtramavanItalanAyakAnAm / zrIzrIdharaH sakalasatkavigumphitattvapIyUSapAnakRtanirjarabhAratIkaH // 2 // tasyAtizAyini kaveH pathi jAgarUkadhIlocanasya guruzAsanalocanasya / nAnAkavIndraracitAnabhidhAnakozAnAkRSya locanamivAyamadIpi kozaH // 3 // sAhityakarmakavitAgamajAgarUkairAlokitaH padavidAM ca pure nivaasii| "Aho Shrutgyanam" Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) vartmanyadhItya militaH pratibhAnvitAnAM cedasti durjanavaco rahitaM tadAnIm // 4 // yatno mayAyamanapAyamazeSavidyA vidyAdharIparivRDhasya matau niyoktam / tyaktvA punarvimalakaustubharatnamanyo lakSmIvinodarasiko rasikosti dhanyaH // 5 // nAgendrasaMgrathitakozasamudramadhye nAnAkavIndramukhazuktisamudbhaveyam / vidvagrahAdamaranirmita paTTasUtre muktAvalI viracitA hRdi saMnidhAtum // 6 // vItarAgasya surabheryazaH kusumazAlinaH / zritosmi caraNasthAnaM yaH puMnAgatvamAgataH // 7 // zrIdharasenAcArya kisa samayameM hue haiM, isa bAtakA patA na to isa prazastise lagatA hai aura na kisI anya granthase / hamane isa viSaya meM jo sAmAnya prayatna kiyA thA, usameM hameM saphalatA prApta nahIM huI / parantu yadi koI aitihAsika paMDita ina mahAnubhAva kozakArakA samayanirNaya karanekA tathA inake anyAnya granthoMke patA lagAnekA parizrama uThAveMge, to unheM avazya saphalatA hogI / ' digambara jaina granthakarttA aura unake grantha' nAmaka pustakase mAlUma hotA hai ki, jainiyoMmeM zrIdhara, zrIdharasena Adi nAmake kaI vidvAn ho gaye haiM aura unake banAye hue zrutAvatAra, bhaviSyadattacaritra, nAgakumAra kathA Adi kaI grantha haiM, parantu ukta granthoMke dekhe vinA yaha nizcayapUrvaka nahIM kahA jA sakatA hai ki, ve ina zrIdharasenase pRthak haiM athavA yahI haiM / " Aho Shrutgyanam" Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha nAnArthakoza hai / saMskRtameM kaI nAnArthakoza haiM, parantu jahAM taka hama jAnate haiM, koI bhI itanA bar3A aura itane adhika arthoMko batalAnevAlA nahIM hai / isameM eka 2 zabdako jitane arthoMkA vAcaka batalAyA hai, dUsaroMmeM isase prAyaH kama hI batalAyA hai| udAharaNake liye eka 'rucaka' zabdako hI lIjiye / jahAM amarameM cAra, medinImeM daza isake artha batalAye haiM, tahAM isameM 12 artha batalAye haiN| yahI isa kozameM vizeSatA hai| yathA-- eraNDa uruvUkazca rucakazcitrakazca sH| amarakoza dvitIyakANDa vanauSadhivarga zlokAMka 51. phalapUro bIjapUro rucako mAtuluGgake / amarakoza dvitIyakANDa vanauSadhivarga zlokAMka 78. sauvarcalekSarucake / amarakoza dvitIyakANDa vaizyavarga zlokAMka 43. sauvarcalaM syAdrucakam / amarakoza dvitIyakANDa vaizyavarga zlokAMka 109, rucako bIjapUre ca niSke dantakapotayoH / na dvayoH sarjikAkSAre pazvAbharaNamAlyayoH / sauvarcale'pi mAGgalyadravye cApyutkaTepi ca / medinIkoza katrika zlokAMka 146-147. rucakaM mAtuladravye dante sauvarcale naji / utkaTe cAzvabhUSAyAM viDaGge kaNThabhUSaNe // bIjapUre'pi dInAre rocanAdevavRkSayoH / vizvalocanakoza katRtIya zlokAMka 146-47. "Aho Shrutgyanam" Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzA hai ki, vidvajana niSpakSadRSTise isa granthake mahattvako samajhakara lAbha uThAveMge aura isake pracAra karanekA prayatna kara mere aura prakAzakamahAzayake parizrama tathA arthavyayako saphala kreNge| alamativistareNa prAjJeSu / bambaI tA. 15 maI 1912. nandalAla shrmaa| "Aho Shrutgyanam" Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Colorocks zrIparamAtmane namaH / kavipaNDita - zrIzrIdharasena - viracitaH vizvalocanakozaH / ( muktAvalI ) maMgalAcaraNam / jayati bhagavAnAstAM dharmaH prasIdatu bhAratI vahatu jagatI premodvAraM tarantvazubhaM janAH / ayamapi mama zreyAngumphastanotu manomudaM kimadhikamitastyaktAvegA bhavantu vipazcitaH // 1 // paribhASA | svarakAdikramAdAdirnirNIto'ntazca kAdibhiH / dvitIye'pyatra varNe'pi niyamaH kAdyanukramAt // 2 // granthakartAkA maMgalAcaraNa | bhagavAna jinendradeva jayavanta vartate haiM, dharma sthita rahe, sarasvatI prasanna ho, pRthvI prasannatAko dhAraNa kare, jana azubha ( pApa ) rahita hoM, aura yaha merA graMtha sabako AnaMda denevAlA ho, aura yahAM adhika kyA kahaiM vidvAna vegoM ke tyAganevAle arthAt nirAkula hoM // 1 // "Aho Shrutgyanam" Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [kAntavargeatha kaantvrgH| kaikam / ko brahmAnilasUryAgniyamAtmadyotabarhiSu / ke sukhe vAri zIrSe ca kuH zabde nA bhuvi striyAm // 3 // kadvitIyam / akaM duHkhAghayoraGko rekhAyAM cihnalakSmaNoH / nATakAdiparicchedotsaGgayorapi rUpake // 4 // citrayuddhe'ntike mantau sthAnabhUSaNayorapi / arkaH sUrye'rkaparNe'pi zake sphaTikatAmrayoH // 5 // ekastu syAtriSu zreSThe kevaletarayorapi / kaMkaH khage lohapRSThe kRtAnte kapaTadvije // 6 // paribhASArtha / isa pranthameM khara varNa aura kakAra Adi varNake kramase Adi (zabdoMkI Adi) nirNaya kI gaI hai aura aMta bhI kakAra Adise nirNaya kiyAgayA hai jaise ki-"ko brahmA'nilasUryA'gni-" aura dUsare varNa viSai bhI kAkAra Adike kramakA niyama kiyAgayA hai jaise ki-"akaM duHkhA'dhayorako rekhAyAM cihnlkssmnnoH"||2|| kaik| .! Adi graMthakA vizrAmasthala, goda, ka-brahmA, vAyu, sUrya, agni, dharmarAja, rUpaka, saGkhyA, citrayuddha, samIpa, AtmA, prakAza, mayUrapakSI (puMliMga) aparAdha, sthAna, bhUSaNa, (puM0 ) ka-sukha, jala, mastaka, (napuMsaka) arka-sUrya, AkakA pattA, iMdra, sphaTiku-zabda, ( puM0 ) ku-pRthvI, kamaNi, tAMbA, (puM0 ) // 5 // (strIliMga) // 3 // eka-zreSTha, kevala ( advitIya ), kdvitiiy| itara ( dUsarA), (triliMgI) aka-duHkha, pAya, (n0)||4|| kaMka-kAkavizeSa, dharmarAja, kapaTaaMka-rekhA, cihna, lakSaNa, nATaka [. se banA huA brAhmaNa, (puN0)||6|| "Aho Shrutgyanam" Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| karkaH karketane vahnau zvetAzve mukure ghaTe / kalko'strI pApavikiTTadoSadambhabibhItake // 7 // pApAzraye'pi kAkastu vAyase pIThasarpiNi / zirovakSAlane dhRSTe mAnadvIpadumAntare // 8 // kAkA syAtkAkajaMghAyAM kAkolIkAkanAsayoH / kAkamAcIkAkatuNDImalapUraktikAsu ca // 9 // kAkaM kAkasamUhe syAtstrINAM ca ratabandhane / kiSkurvitastau haste ca prakoSThe kutsite pumAn // 10 // kokazcakre vRke jyaiSThayAM khajUrIbhekaviSNuSu / chekastu gRhasaMsaktavizvastamRgapakSiNoH // 11 // nAgare triSu vakre ca TaGko'strI grAvadAraNe / TaGkaNe prAvabhittau ca mAnabhedA'bhidhAnayoH // 12 // karka-ratnavizeSa, agni, zvetaazva, kiSku-bAlistapramANa, hastapramANa, darpaNa, ghaTa, (puM0) ___pahu~cA, nindita, (puM0) // 10 // kalka-pApa, viSThA, kiTTa (khalIAdi) koka-cakavA, bheDiyA, mulahaTI, doSa, daMbha, baheDA // 7 // pApI, (puM0 na0) / khajUravRkSa, meMDhaka, viSNu, (puM0) kAka-kAka,pIThasarpin (khaMjatA laMgaDA) cheka-gharameM pAlAhuA mRga, aura zirakA dhonA, dhRSTapuruSa, pramANa pakSI, (puM0 ) // 11 // . (tola), dvIpa, vRkSavizeSa (puN0)||8|| nagara meM honevAlA vidagdha puruSa, TeDhA kAkA-guMjAvRkSa, kAkolI, vikaMTaka ___ puruSaAdi, (tri.)| vRkSa, makoya, kAkAdanI, kaThUmaravRkSa / guMjA, (strI0 ) // 9 // Teka-pattharako phoDanevAlA aujAra, kAka-kAkasamUha, striyoMkA ratabaMdhana, / suhAgA, pattharakI bhIta, pramANa (na0) / tolavizeSa, nAma // 12 // "Aho Shrutgyanam" Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:- [ kAntavargakapitthAntarajaGghA'sikoSakopakhanitrake / tarkaH kAGkSAvitakoMhe karmazAstraprabhedayoH // 13 // tokaM tvapatye putre ca tokA duhitari striyAm / trikA kUpasya nemau syAtrikaM pRSThadhare traye // 14 // dvikaH syAccakravAke'pi nAke kAke'pi saMmataH / nAkuH puMsi mune de nAkuvalmIkazailayoH // 15 // nAkaH kharge'ntarikSe ca niSko'strI hemakarSayoH / aSTAdhikavarNazate vakSo'laGkaraNe pale // 16 // hemnaH pale'pi dInAre nyaGkarjhaSe munau mRge / paGko'strI kardame pApe pAkastu pavane zizau // 17 // pAko jarAparIpAke sthAlyAdau kledaniSThayoH / bakaH kake zivamayAM rakSobhedakuberayoH // 18 // nIlA kaithavRkSa, (puM0 na0 ) piMDulI, ekasau ATha svarNa ( dosau solaha (strI.) khaDga, khajAnA, khoda- tolAparimANa) suvarNakA sikkA, hRda nekA aujAra, (puM0 n0)| yakA AbhUSaNa, cAratolAparimANa tarka-icchA, vizeSatarkakaranA, khaMDana- (puM0 na0 ) // 16 // . ___ maMDana, karma,nyAyazAstra, (puN0)||13 | nyaMka-matsyavizeSa, ekamuni, mRga, toka-saMtAnamAtra, putra, (na0) paM.) tokA putrI (strI0 ) trikA-kUekA cAka, (strI.) pIta paka-kIMca, pApa, (puM0 na0 ) nIcekA asthi, 3 saMkhyA (na.) 14 pAka-vAyu, zizu (bAlaka) // 17 // dvika-cakavA,2saMkhyA, kaakpkssii,(puN0)| ___ vRddhapanA, baratanameM annakI khuracana, nAku-munivizeSa, sarpakI bA~bI, parvata, sthiti, (puN0)| (puN0)||15|| | baka-kAkavizeSa pakSI, gUmA-auSadha, nAka-varga, AkAza, (puM0) bakanAmaka rAkSasa, kubera, (puM.) niSka-savarNa. dotole parimANa. // 18 // "Aho Shrutgyanam" Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH : / baGkastu puMsi nadyAdibhaGgaparyANabhAgayoH / bhaGgure vAcyavadvaGko balkaM valkalakhaNDayoH // 19 // bhUkazchidre'vakAze ca bheko maNDUkameghayoH / muSko'NDakoze vRnde ca muSko mokSakazAkhini // 20 // mUkastvavAkyato dIne raGkaH kRpaNamandayoH / atha rAkA dRSTarajaHkanyAyAM saridantare // 21 // pUrNendupUrNimAyAM ca kacchUroge'pi dRzyate / reko vireke zaGkAyAmadhame tvabhidheyavat // 22 // rokaM dattvA Rye randhre nAvi rokastu rociSi / laGkA rakSaHpure zAkhAkulaTAzAkinISvapi // 23 // loko jane'pi bhuvane syAdavAttu vilokane / zaGkuH kIle zive saGkhyAyAdo'strabhidi kilbiSe // 24 // baMka - nadIAdikA bAMkApanA, azvake | pUrNacaMdramAvAlI pUrNimA, kharjU roga, jInakA bhAga, (puM0 ) naSTahonevAlIvastu (tri0) ( strI0 ) balka - vRkSakA chilakA, Tukar3A ( na0 ) // 19 // bhUka- chidra, pola, ( puM0 ) bheka-meMDaka, megha, ( puM0 ) muSka- aMDakoza, mokhA samUha, (kaTapADara ) vRkSa (puM0 ) // 20 // mUka- gU~gA, dIna, (puM0 ) raMka - kRpaNa, manda, (puM0 ) rAkA - rajakhalAM kanyA, nadIkA madhyabhAga // 21 // reka - dasta laganA, zaMkA, (puM0 ) nIca ( tri0 ) // 22 // roka - dravyadekara kharIdanA, chidra, naukA ( na0 ) dIpti prakAza ( puM0 ) laMkA - rAkSasapurI, vRkSazAkhA, kulaTA strI, zAkinI, (strI0 ) // 23 // loka- -jana, bhuvana, avaloka. dekhanA ( puM0 ) / zaMku-kASTaAdikA kIlA, mahAdeva, eka gintI, jalajantu, atravizeSa, pApa, (puM0 ) // 25 // "Aho Shrutgyanam" Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: zaGkA trAse vitarke ca zalkaM zakalavalkayoH / cUrNe zAkastu zaktau syAdrakSadvIpanRpAntare // 25 // zAkaM haritake klIbe patrapuSpaphalAdike / zukaH kIre vyAsaputre rAvaNasya ca mantriNi // 26 // zukaM tu prathiparNe syAcchirISe zoNake'pi ca / zulkaM ghaTTAdideye'strI jAmAturapi bandhake // 27 // zUkaH syAdanukampAyAM zUkaH zuGge'pi puMsyayam / zokaH syAcchubhasaGghAte strINAM ca karaNAntare // 28 // zloko yazasi padye syAdupahAsya upAtparaH / sRko vAtotpalazare stokaH syAccAta kAlpayoH // 29 // katRtIyam / aNuko nipuNesedstrI tvanIkaM raNasainyayoH / anUkaM zIlakulayoranUkaM gatajanmani // 30 // zaMkA- trAsa, vizeSatarka, ( strI0 ) zalka-Tukar3A, vRkSakA chilakA, cUnA, ( na0 ) | | - zAka-zakti, ekaprakArakA vRkSa, eka dvIpa, eka rAjA, (puM0 ) // 25 // haritazAka, patra, puSpa, phala Adi ( na 0 ) zuka-sUvA pakSI, vyAsaputra, rAvaNakA maMtrI, (puM0 ) // 26 // zuka-gaThivana nAmaka vRkSa sirasa vRkSa, sonApAThA - vRkSa ( na0 > zulka-ghATaAdipara denekA kara, jAmA tAko dene kA dAyajA ( na0 ) // 27 // zUka - dayA, baDakAvRkSa (puM0 ) / > | [ kAntavarge - zoka- kisI vastu kI hAniAdise duHkha, striyoMke cittakA vyApAra vizeSa 28 zloka - yaza, chandobaddha kavitA, aura upaupasargasepare upazloka-upahAsa arthAt ThaTThA ( puM0 ) sRka-vAyu, kamala, bANa, (puM0 ). stoka- papIhA - pakSI, ( puM0 ) alpa ( tri0 ) // 29 // katRtIya / "Aho Shrutgyanam" aNuka - nipuNa, alpa, (puM0na0 ) anIkaraNa, senA, (na0 ) anUka - zIla, kula, badItahuvA janma ( na0 ) // 30 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / bhASATIkAsametaH / antikaM nikaTe cullayAmantikA zAtalauSadhau / nATyoktau cAMtikA jyeSThabhaginyAM parikIrtitA // 31 // andhikA kaitave siddhe zarvaryAmandhayoSiti / abhIko nirbhayakrUrakavikAmiSu vAcyavat // 32 // ambikA pArvatI pANDujananIjananISvapi / tintiDIkAcukrikayoramlodgArepi cA'mlikA // 33 // arbhakastu mato Dimbhe mUrkhe bhrUNe kRzepi ca / kuberasyAlakA puryAmalakacUrNakuntale // 34 // alarko dhavalArke syAdyogonmattakakukkure / alIkaM tridive klIbaM mithyAyAmApriye triSu // 35 // azoko vajhule mAne dume'zokaM tu pArade / azokA kaTurohiNyAM zokazUnye tu vAcyavat / / 36 // antika (kA)-samIpa, cUlhA, alakA-kuberakI purI, (strI0) (na0 ) thUharavRkSakA bheda, nATyameM, alaka-DeDhe keza-julpheM (puM0 ) bar3I bahana (strI0 ) // 31 // // 34 // andhikA-kapaTa, siddha, rAtri, alarka-sapheda AkakA vRkSa, prayogase andhI strI, (strI0 ) kiyA bAvalA kuttA, (puM0 ) abhIka-bhayarahita, krUra, kavi, kAmIpuruSa (tri.)||32|| | alIka-svarga, ( na0 ) asalya, ___ laMbAI, apriya, (tri.) // 35 // ambikA-pArvatI, pAMDurAjAkI ___ mAtA, mAtA, ( strI0 ) azoka-azoka-vRkSa, parimANabheda, amlikA-amalI, cUkA zAka, khaTTI tiniza ( tivasa ) vRkSa, (puM0 ) DakAra, ( strii.)||33|| pArA ( na.) arbhaka-bAlaka, mUrkha, garbha, dubalA, azokA-kaTurohiNI, ( strI0 ) (pu.). . / zokarahita (tri0) // 36 // " "Aho Shrutgyanam" Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:- [kAntavargeADhako mAnabhede'strI tuvaryAmADhakI smRtA / AtaGko rogasantApazaGkAsu murajadhvanau // 37 // AnakaH paTahe bheryA mRdaGge dhvanadambude / Aloko darzane'pi syAdudyote baMdibhASaNe // 38 // AhnikaM dinanirvatyai bhojane nityakarmaNi / ikSvAkuH kaTutubyAM strI sUryAnvayanRpe pumAn // 39 // udarka eSyatkAlIyaphale madanakaNTake / ulUkaH pecake zakre kuruyodhe'pi sammataH // 40 // uSNakastvAture tapte kSiprakArinidAghayoH / uSTrikA mRttikAbhANDabhede karabhayoSiti // 41 // UrmikA tvaGgulIye syAttaraGge madhupadhvanau / UrmikA vastrabhaGge'pi tathobAhulake'pi ca // 42 // ADhaka-256 tolekA primaann,(puN0)| vaMzameM honevAlA ekarAjA ADhakI-arahara ( strI0 ) / (puM0 ) // 39 // AtaMka-roga, santApa, zaMkA, mRdaM-uda-agADI honevAlA phala, au. gakA zabda ( puM0 ) // 37 // / Sadhi vizeSa, (puM0) thAnaka-Dhola, bherI, mRdaGga, garjatA ulUka-ullU-pakSI, indra, kurudalameM ___ honevAlA eka yodhA (puN0)|| 40 // huvA megha (puM0) uSNaka-Atura, taptahuvA, zIghratA Aloka-darzana, dekhanA, prakAza, | karanevAlA, grISma Rtu, (puM0 ) baMdijanoMkarake virada kahanA, (puM0) uSTikA-mRttikApAtravizeSa, U~TanI, // 38 // (strii0)|| 41 // Ajhika-dinabharakA kiyA karma, UrmikA-aMgUThI,taraMga,bhauMroMkA zabda, bhojana, nityakarma, (na0) __ vastrakhaMDa, vastraracanAvizeSa, bhujA ikSvAku-kaDavI tUMbI, (strI) sUrya / uThAnevAlA, (strii)|| 42 // "Aho Shrutgyanam" Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / aMzukaM sUkSmavasane vastramAtrottarIyayoH / kaJcakaH kavace vANavAre nirmokacolake // 43 // harSAdAttAGgavastre ca kaJcakI tvauSadhAntare / kaTakostrI rAjadhAnyAM sAnau senAnitambayoH // 44 // valaye sindhulavaNe dantidantavibhUSaNe / kaTukaM kaTurohiNyAM vyoSe'pi kaTumAtrake // 45 // kaTAkustu durAdharSe duHzIle nA vileshye| . godhUmacUrNe kaNikaH striyAM sUkSmA'gnimanthayoH // 46 // kaNTako'strI drumAGge'tha dUSake karNidUSake / romAJce kSudrazatrau ca mArau mInAdikIkase // 47 // kanakaM hemni dhattUre campake nAgakesare / kiMzuke kAJcanAre ca kAlIye'pi kvacinmataH // 48 // aMzuka-bArIka vastra, vastramAtra, kuTAku-tejasvI, duHzIla, sarpa,(puM0) DupaTTA, ( na0) kaNika-gehU~kA ATA,(puM0 ) sUkSmakaMcuka-kavaca, bANoMkoM nivAraNakarane- mAtra, araNI (agethU) vRkSa, vAlA dravya, sarpakI kAMcalI, aMga- (puM0 ) // 46 // rakhA ( vastra) kI harSase prAptahue kaNTaka-vRkSakA kAMTA, dUSaka puruSa, vastravAlA, (puN0)|| 43 // karNidUSaka roga, romAMca, tuccha zatru, kaMcuki-n auSadhivizeSa (puM0) 44 mArIroga, macchI AdikI haDDI, kaTaka-rAjadhAnI, parvatazikhara, senA, (n0)|| 47 // nitamba (cUtar3a ), kaMgana, samudrana-kanaka-suvarNa, dhatUrA, campA, nAga maka, hAthIdA~takA AbhUSaNa (puM0) kesara, kesU puSpa, kacanAra, aura kaTuka-kaTurohiNI, suMTha-miraca-pI- | yakRt roga, yaha kahIM kahIM, mAnA hai pala,kaDavI oSadhI mAtra (na0) 45! (n.)|| 48 / / "Aho Shrutgyanam" Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:karakosstrI karake svAtkuNDyAM cAtha pumAnkhage / kusumbhe dADime haste karakA tu ghanopale // 49 // karaGkaH sasyasantyaktanAlikerA'sthimastake | karNikA karNabhUSAyAM guvAkAdicchaTAMzake // 50 // karihastAgrabhAge ca karamadhyAGgulAvapi / nalinIbIjakoze ca kuTTinyAmapi kutracit // 51 // kalaGko'Gke kAlAyasamale doSA'pavAdayoH / kAvRkaH kRkavAkau syAtpItamastakakokayoH // 52 // kAmukaH kAmini khyAto'zokavRkSA'timuktayoH / kArakaH kartari jJeyaH karmAdau kArakaM matam // 53 // kArikA vivRtizloke yAtanAyAM kRtAvapi / naTastriyAM nApitAdizilpe ka ca kArikA // 54 // harI, mastakakI khoparI ( puM0 ) karNikA - karNakA AbhUSaNa, supArI AdikA TukaDA // 50 // karaka-mAthe kI khoparI, ka~DI yA | kAvRka-muragA pakSI, pItamastaka pakSI kamaMDalu, (puM0 na0 ) pakSivizeSa, ( kAvarI ), cakavA pakSI ( puM0 ) kasuMbhA anAra, hAtha, ( puM0 ) karakA - olA ( strI0 ) // 49 // karaMka // 52 // - kaDaba DAMThalA, nAlIrakI Do- | kAmuka - kAmI puruSa, azoka vRkSa, mAdhavIlatA, (puM0 ) hAthI kI sU~DakA agrabhAga, madhyamAaMgulI, kumodanIkA bIjakoza, kuTTinI strI ( strI 0 ) // 51 // kalaGka cihna, lohekA mala, doSa, nindA, (puM0 ) [ kAntavarge - kAraka-kuchabhI karanevAlA puruSa, (puM0) karmaAdi kAraka ( na0 ) 6 // 53 // " Aho Shrutgyanam" kArikA - vyAkhyAkaranevAlA-zloka, pIDA, kRti, naTakI strI, nAIAdikI kArIgarI, kuchabhI karanevAlI strI, ( strI0 ) // 54 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / ] bhASA TIkAsametaH / vaMze nA kArmukaM cApe karmazakte tu vAcyavat / kAlikA caNDikAyAM syAdyoginIbhedakASNyayoH // 55 // pazcAddAtavyamUlye ca paTolakalatAntare / romAlI dhUmarImAMsIkAkIvRzcikapatrake // 56 // ghanAva lAvalaM dhUmaprabhede navanIrade / kimpAkastu mahAkAlaphale mUrkhe ca kIcakaH // 57 // daityevAtadhvanidhvaMse zuSkavaMze drumAntare / kITakaH kRmijAtau syAnniSThure'pi ca kITakaH // 58 // kulakastu kulazreSThe valmIke kAkatinduke / kulakaM zlokasambaddhagucchake'pi paTolake // 59 // kuliko nAgabhede syAtkulazreSThe drumAntare / kuzikastu muna tailazeSe sarje kalidrume // 60 // 11 kArmuka-bA~sakA vRkSa, dhanuSa (puM0 ) | kIcaka - daityavizeSa, vAyuse ukhAkarma meM samartha, (tri 0 ) DAhuvA aura bAjatAhuvA sUkhA bAMsa, vRkSavizeSa, (puM0 ) / kAlikA - caMDikA devI, yoginI vizeSa, kAlApanA // 55 // pIche diyAjAnevAlA vastukA mUlya, paravalakI bela, romAvalI, eka, kinnarI, jaTAmAMsI- auSadhI, kAgana pakSI, bIchUkA DaMka, // 56 // meghAvalI, dhUmavizeSa, navInamegha, kulika-nAgavizeSa, kulameM zreSTha, ( strI0 ), vRkSabheda ( tAlamakhAnA ) (puM) kimpAka-baDekAlakA phala, mUrkha, / kuzika-muni, telakI ba~cI khalIAdi zAlavRkSa, baheDAvRkSa, (puM0 ) // 60 // (puM0 ) // 57 // kITaka - kRmijAti, kaThora, (puM0) 58 kulaka- kulameM zreSTha puruSa, bA~bI, makara teMduvAnAmaka vRkSavizeSa, (puM0) zlokasaMbaddhagucchA, paravala, ( na0 ') // 59 // " Aho Shrutgyanam" Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [kAntavargekuSAku markaTe bhAnau bRhadbhAnau pumAMstriSu / parottApinyapi mataM kUrcikA sUcikAntare // 61 / / tUlikA kSIravikRtikuJcikAkuGmaleSu ca / kUpako guNavRkSe syAttailapAtre kukundare // 12 // kUpe jalasthagrAvAdau syAcca turyAM tu kUpikA / kUlakaH puMsi valmIke stUpe'strI kUlakaM taTe / / 63 // kRSakaH karSake puMsi phAle'pi kRSake pumAn / pAradArakarakte'pi niHkhe'pi triSu kaJcakaH // 64 // korakaH kuGamale na strI kakolakamRNAlayoH / kozAGkastu karIre syAdikSau kITAntare'pi ca / / 65 / / kautukaM tvabhilASe'pi kusume namaharSayoH / paramparAsamAyAte maGgale cAtizAyini // 66 // kuSAku-bandara, sUrya, agni, (puM0) (puM0 na0) nadIAdikA taTa dUsaroMko kaSTadenevAlA (tri.)| (na0 ) // 63 // _ | kRSaka-kheMcanevAlA puruSa, khetIkarakRrcikA-sUIbheda // 61 // citra nevAlA, halakI phAla, parastrImeM kheMcanekI kalama,dugdhavikAra(malAI), Asakta (puM0) cAbI, kuDmala (phUlakalI)( strI. kaJcaka-dravyarahita (tri.) // 64 // kRpaka-nAvakA khaMbhA, telakA pAtra koraka-binAkhilI phUlakI kalI, ( pA), nitaMboM (cUtar3oM ) meM kaMkolavRkSa, kamala (puM0 na0 ) par3AhuvA khaDDA, kUvA~, jalameM sthita kozAGka-kairakA vRkSa, Ikha,kITavizeSa, pattharaAdi, (puM0) (puM ) // 65 // kapikA-kapar3A bunanekA aujAra kautuka-abhilASA,puSpa,ThahAke vacana, (stro0 ) // 62 // AnaMda, paraMparAse prAptahuvA maMgala, kUlaka-ba~dhI (puM0 ) miTTIkA samUha, atizaya // 66 // "Aho Shrutgyanam" Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vivAha sUtre viSayAbhogakAle samutsave / kauziko guggulUlUkanakuleSvahituNDike // 67 // indre ca vizvAmitre ca kozajJe cAtha kauzikI / caNDikAyAM nadIbhede Rmuko bhadramustake // 68 // guvAkapaTTikAlodhrakUrpAsa brahmadAruSu / khaTTakaH saunike'pi syAnmAhiSakSIraphenake // 69 // khanakazcittatattvajJe sandhicaure'vadArake / mUSake khullakastu syAtkhalpe nIce kanIyasi // 70 // kholakaH pAkavalmIkapUgakoze zirastrake / gaNikA yUthikAvezyAta rkArIkariNISvapi // 71 // agnimanthe'pi gaNikA daivajJe gaNakaH pumAn / gaNDakaH khaDgini khyAtaH saGkhyAvidyAprabhedayoH // 72 // vivAhasUtra, viSayoMke bhoganekA kAla, utsava, ( na0 ) kauzika-gUgalavRkSa, ukhUpakSI, naulA, sarpapakar3anevAlA, // 67 // indra, vizvAmitraRSi, koza ( khajAnA ) kA jAnanevAlA ( puM0 ) kauzikI - caNDikA ( devI ), nadIbheda, (strI0 ) muka-bhadramothA-vRkSa (puM0 ) // 68 // supArI vRkSa, lAlalodha, sAdhAraNalodha,striyoMkI kaJcukI,tUlavRkSa, (puM0) TTika - kasAI, bhaiMsa kA dUdhake jhAga, ( puM0 ) // 69 // 13 khanaka- cittake tattvako jAnanevAlA, sandhi (suraMga ) lagAnevAlA cora, khodanekA aujAra, ma~sA, (puM0 ) khullaka-khalpa, nIca, bahuta choTA, ( puM0 ) // 70 // kholaka - pAka, zirastra, (puM0 ) bA~bI, supArIphala, gaNikA - jUhI jhADa, vezyA, khAMsana TAhAkala vRkSa, hathinI // 71. araNIvRkSa, (strI) bIja, gaNaka - jyotiSI (puM0 ), (puM) :-gaiMDA, saGkhyAvize'I jodhAvizeSa, (puM0 ) // 70 ) // 85 // gaNDaka " Aho Shrutgyanam" Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vizvalocanakoza: guhyako gopite yakSe gRhyakazche kanighnayoH / gairikaM dhAtubhede syAddhAtumAtre ca kAJcane // 73 // goraGkaH pakSijAtau ca nagnake zrutipAThake / golako maNike jArAdvidhavAtanaye guDe // 74 // granthistu karIresyAdaivajJe guggulume / mAdreyepyadvayorgranthiparNIpippalimUlayoH // 75 // grAhako ghAtivihage grahItari tu vAcyavat / caTakaH kalarbikaH syAttatputrIyoSitoH striyAm // 76 // catuSkI mazakayau yaSTikAvezmabhedayoH / culukaH : prasRtau ca syAcculukA bhAjanAntare || 77 || capakosstrI pAnapAtre madhumadyaprabhedayoH / cArakaH pAlake'zvAdeH syAtsaJcArakabandhayoH // 78 // guhyaka- rakSA kiyAhuvA, yoni, ( puM0 ) yakSa - deva- | grAhaka - pakSI mAranevAlA pakSI, (puM0) sarpa AdikoM kA pakar3anevAlA (tri0) gRhyaka- pAlAhuvA pakSIAdi, adhIna caTaka - ciDApakSI, (puM0 ) puruSa Adi (puM0 ) gairika- dhAtubheda ( gerU ), dhAtumAtra, suvarNa, ( na0 ) // 73 // goraGka - pakSivizeSa, naMgApuruSa, vaMdIjanakA paDhanA, (puM0 ) laka-golA, jArase utpannahuvA vidhavAkA putra, guDa, (puM0 ) // 74 // 1-ka - kairavRkSa, jyotiSI, gUgalakUpika mAdrIkA putra, (puM0 )granthi - ( strI / gAMDara dUba ), pIpalAmUla, kUlaH- ba~va // 75 // 1 [ kAntavarge caTikA ciDAkI putrI aura strI ( strI0 ) // 76 // catuSkI-masairI - palaMgaparatAnanekI, chaDI, ekaprakArakA patthara (strI0 ) culuka - prasRti ( passo) (puM0 ) culukA - pAtravizeSa (strI0 ) // 77 // caSaka - jalaAdipIne kA pAtra ( pyAlA), zahada, madirAbheda, ( puM0 ) cAraka - ghoDA AdikA carAnevAlA, rAjAkA guptadUta, saMcArakaranevAlA, bandha, (puM0 ) // 78 // "Aho Shrutgyanam" Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / bhASATIkAsametaH / citrakaM tilake klIbaM vahnisaMjJetu citrakaH / eraNDe cAlavAle ca citrakaH zvApadAntare // 79 // cIrako vikriyAlekhe jhillikAyAM tu cIrikA / cumbakaH kAmuke dhUrte bahuvidyopajIvane // 80 // mataH puMsyeva culukaH prasRte bhaajnaantre| cullakI zizumAre syAtkuNDIbhede kulAntare // 81 // cUtako'ndhau rasAle ca kapipUrvaH kapItane / cUlikA nATakAGge syAtkarNamUle ca hastinAm / / 82 // jatukA'jinapatrAyAM jatukaM hiGgulAkSayoH / janakaH snAtarAjarSI janakaH karaNAntare // 83 // jambukaH pherave'pi syAnnIce pazcimadikpatau / jAlakaH korake dambhaprabhede jAlinIphale // 84 // girisAre jalaukAyAM jAlikA vidhivastriyAm / bhaTAnAmazmaracitAGgarakSiNyAM ca jAlikA // 85 // cetraka-tilakavizeSa, ( na0 ) cItA stiyoMkA karNamUla (strI.) // 82 // ( oSadhi ), araMDavRkSa, thA~valA, jatakA-camagIdaDa pakSI ( bAghala), cItA (siMhabheda) (puN0)|| 79 // (strI0 ) rika-vikAralekhana ( puM0 ) jatuka-hIMga, lAkha, (na0) tarikA bhaMbhIrI-prANI (strI0) janava (mbaka-kAmIpuruSa, dhUrta, bahuvidyo- ka pajIvI, (puM0 ) // 80 // jambu luka-passo, pAtravizeSa, (puM0) (: llakI-zizumAra-jalajantu, kuMDI- jAla bheda, kulavizeSa ( strii0)|| 81 // taka-kUvAM, Ama kapi zabdase pare // kapicUtaka-aMbADA ( puM0) jAli. napara jalakeliye [likA-nATakakA eka aMga, ha.} oM za, (puM0 ) // 9 // "Aho Shrutgyanam" Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vizvalocanakoza: jAhako ghoGkhamArjArakhajAkAtuNDikAsu ca / jIvako vRkSabhede syAtprANake'pyahituNDike // 86 // pItazAle kSapaNake vRddhijIvini sevake / jIvikAmAhurAjIve jIvantyAmapi jIvikA // 87 // jhillIkA jhillikA'pyeva vilepanamale smRtaH / cIrikAyAmapi bhavedAtapasya ca rociSi // 88 // ducchako gandhakuTyAM syAdvyavahArA'bhyavakAzake / TuNTukaH zoNake'lpe ca krUrake tvabhidheyavat // 89 // DiNDiko namake dAyeM strIcore tu ratAtparaH / DimbakA jalabimbe syAtkoNake kAmukastriyAm // 90 // ausatsar taruskandhe samAsaprAyavAcike / gRhadArau pumAMstu syAtphenakhaMjanamAyiSu // 91 // jIvaka-jIvaka- vRkSa, jivAnevAlA, sarpa pakar3anevAlA, (puM0 ) // 86 // pIlA sAlakA vRkSa, jainamuni, baDI AyuvAlA, sevaka, ( puM0 ) jIvikA - AjIvana, giloya - bela, ( strI0 ) // 87 // [ kAntavarge jAhaka - ghoMkha (jAhA ), mArjAra, (puM0) | ducchaka-muzanAmaka gaMdhadravya, vyavakar3achI, kandUrI - auSadhi, (strI) hAra, avakAza, ( puM0 ) TuNDuka - sonA- vRkSa, alpa, (puM0 ) krUra, ( tri0 ) // 89 // DiNDika baMdIjana strIrata, rataDiMDika-strIcora ( puM0 ) DimbikA - jalabiMba, vINAAdibAjA bajAnekA gaja, rati icchAvAlI strI, ( strI0 ) // 90 // taNDaka - vRkSaskandha, samAsaprAyavAcI, gharakA vRkSa, jhAga, khaMjana-pakSI, mAyAvI - puruSa, (puM0 ) // 91 // jhilli (llI ) kA bha~bhIrI - prANI | vizeSa, vilepanamala, dhUpakI dIpti, (strI0 ) // 88 // " Aho Shrutgyanam" aly Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / bhASATIkAsametaH / tarkakaH kATiNi khyAtastarke'rke gRdhrapakSiNi / takSako nAgabhede syAdvarddhakidrumabhedayoH // 92 // tArako daityabhitkarNadhArayoIzi tArakam / RkSe kanInikAyAM ca tArakaM tArikA'pi ca // 93 / / tilakaM drumabhede ca roge ca tilakAlake / klIbaM sauvarcale klomni lalAme'strI tu citrake // 94 // tulakaH tulakAyAM syAttathA dadhikapakSiNi / turuSkaH sihake mlecchabhedastrIvAsayorapi // 95 // tUlikA citravinyAsalekhanyAM tUlatalpayoH / trizaMkurnupabhede'pi zalabhe vRSadaMzake // 96 // darzakastu pratIhAre darzayitRpravINayoH / dArako bhedake'patye kUpake tu vipUrvakaH // 97 // tarkaka-icchAvAlA, tarka, sUrya, gRdhra- turuSka-hIMga, mlecchajAti, striyoMpakSI, (puM0 ) kA nivAsasthAna,( puM0 ) // 95 // takSaka-nAgabheda, baDhaI, vRkSabheda nalikA-citrakheMcanekI kalama, rUI, (puN0)|| 92 // ___ zayyA, (strI0) tA (rikA)raka-ekadaitya, nAvako calAnevAlA(puM0)netra,(na.)nakSatra, trizaMku-ekarAjA, TIDI, bilAva netratArA, ( na0strI0 ) // 93 // (pu0 ) // 96 // tilaka-vRkSabheda (tila), roga, darzaka-pauliyA manuSya, kuchabhI dikhA zarIrapara tilakA zyAmacihna, (na0) nevAlA, catura, (puM0) kAlAnoMna, phupphusa, zreSTha, striyoM kA tilakavizeSa (puM0 na0) 1 dAraka-phADanevAlA, santAna, tulaka-tulI, dadhika (pakSivi-vidAraka-nadIsUkhanepara jalakeliye zeSa) (puM0) __ khodAhuvA khaDA, (puM0) // 9 // "Aho Shrutgyanam" Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vizvalocanakozaH- [ kAntavargedIpako vAgalaGkAre pradIpe dIptikArake / dIpyakaM tvajamode syAdyavAnIbarhicUDayoH // 98 // dUSikA locanamale tUlikAyAM ca dUSikA / drAvakastu zilAbhede vidagdhe ghoSake'pi ca / / 99 // dhanikaH sAdhudhAnyAkadhaveSu dhanikA striyAm / dhAvako javake rAjagatikarmaNi yogini // 100 // dhenukA tu bhaveddhenau karipatnIprasUtayoH / dhenukaM karaNe strINAM dhenuvRnde'pi dhenukam / / 101 // nagnako bandini granthe nagne gau- tu ngnikaa| nandako harikhaGge'pi harSake kulapAlake / / 102 // narako niraye'pi syAnnarako dAnavAntare / nartakaH poTagalake cAraNe kelake naTe // 103 // dIpaka-vANIkA alaMkAra ( dIpaka | dhenukA-gau, hathinI, prasUtikA strI, nAmaka), dIpaka, prakAza karanevAlA (strI0 ) (puM0 ) dhainuka-striyoMkA upaskaraNa, gauvoMdIpyaka-ajamoda-auSadhi, ajavA-| kA samUha, ( na0) // 101 // yana, morakI coTI (na0) // 98 // nagnaka-baMdIjana,grantha,naMgApuruSa,(puM0) dRSikA netramala,zayyAsAdhana, (strI0) | nagnikA-kanyA (strI0 ) drAvaka-zilAbheda, catura, toraI nandaka-viSNukA khaDga, AnaMdadAtA, (puM0 ) // 99 // / kulakI rkssaakrnevaalaa(puN0)||10|| dhani (kA)ka-sAdhujana, dhaniyAM, naraka-naraka-loka, narakanAmaka svAmI, (puM0) dhanikA strI, (strI0) dAnava, (puM0 ) dhAvaka-zIghracalanevAlA, rAjAkI | nartaka-naDa yA devanala, cAraNa-jAti, - gati karmavAlA, yogI, (puM0)100 kelA-vRkSa, naTa, (puM0) // 103 // "Aho Shrutgyanam" Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / nartakI lAsikAyAM syAtkariNyAmapi nrtkii| nAyako netari zreSThe hAramadhyamaNAvapi // 104 / / nAlIkaH piNDaje'pyajJe nAlIkaH zarazalyayoH / nAlIkaM padmakhaNDe'pi nADIkaM sarasIruhe // 105 // nipAkaH pavane svede'pyasatkarmaphale'pi ca / / nirmoko vyomni sannAhe mocane sarpakacuke / / 106 // vArako'zve mahAmAtye hastisaGkhaye'pi niittkH| nIlikA nIlikIkSudrarogasephAlikAsu ca // 107 / / patAkA syAdvaijayantyAM saubhAgyeGgadhvaje'pi ca / padmakaM padmakoze'pi karibinduSu paGkaje // 108 // parAko vratamAtre'pi parAkaH zayake'pi ca / ubhau paryaGkapalyau vRSyAM paryastikhaNDayoH // 109 // nartakI-nRtyakaranevAlI-strI, hastinI, sarpakI kA~culI // 106 // rokanevAlA (strI0) __ azva, baDAmaMtrI, (puM) nAyaka-preraNAkaranevAlA-puruSa, zreSTha nITaka hastiyuddha (puM0 ) puruSa, hArakebIcakI maNi (puM0) nIlikA-nIlabaDI-vRkSa, kSudraroga, // 104 // ! nirguNDIvRkSa, ( strI0 ) // 107 // nAlIka-piMDase utpanna honevAlA,mUrkha, patAkA-iMdrakI dhvajA, saubhAgya,nATanAlIka-bANa, zalya (bhAlA) (puM0) kakA aMga, dhvajA-mAtra, (strI.) nAlIka-kamalasamUha, ( na0) padmaka-kamalakoza, hastIkA zarIrake nADIka-kamala, (na0) // 105 // | bindu, kamala, (na.) // 108 // nipAka-vAyu, pasInA, khoTAkarmakA parAka-vratamAtra, sonevAlA (puM0 ) phala (puM0) / paryaka-palyaMka-zayyA, 'caTAI, noka-AkAza, kavaca, choDanA, bichaunA, Tukar3A (puM0 ) // 109 // "Aho Shrutgyanam" Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ kAntavargepArzvadvAri sapakSe ca pakSe pArzve ca pksskH| pATakastu mahAkiSkau vAdye'pi kaTakAntare // 110 // akSAdicAlane mUladravyApacayakUlayoH / / pAtukaH patayAlau syAtprapAte jalahastini // 111 // pAlaMkaH zAkabhede'pi zallakIvAjipakSiNi / pAvako'gnau sadAcAre bhallAtakavitaGkayoH // 112 // citrake'pyagnimanthe'pi triSu pAcanakAriNi / piNyAkaH zilake hiGgau tilakaleke'pi kuGkume // 113 // pinAko harakodaNDe zUle'strI pAMsuvarSaNe / piSTako yavadhAnyAdicamase cakSuSo ruji // 114 // putrakaH zarabhe putre dhUrte vRkSanagAntare / putrikA puttalIputryostathA yAvakatUlike // 115 // pakSaka-pasavAr3AkA daravAjA,pakSavAlA, piNyAka-gaMdhadravyavizeSa (zilArasa), pakSa, pasavAr3A, (puM0 ) hIMga, tiloMkI khalI, kesara, pATaka-hastapramANa, bAjA, kaMkaNabheda (puM0 ) // 113 // // 110 // pAzA AdikA DAlanA, pinAka-mahAdevakA dhanuSa, trizUla, mUladravyakA kharca,nadI ke kinAre (puM0 (puM0 na0) dhUliuDAnevAlA (tri.) pAtuka-par3anekesvabhAvavAlA, prvtmeN| giranekA sthAna, jalahastI, (puM0) piSTaka-yavadhAnyaAdikA camasa (a ___gnimeM homanekA dravya ), netraroga, // 111 // pAlaMka-pAlaka nAmakA zAka, seha- (pu0 ) // 114 // prANI, vAja pakSI, (puM0 ) putraka-rojha-pazu, putra, dhUrta , vR. pAvaka-agni, sadAcAra, bhilAvA, kSavizeSa, parvatavizeSa, (puM0) vitaMka vRkSa, // 112 // cItA putrikA-pUtalI-kASThaAdikI, putrI, auSadhi, araDUM yA agethu-vRkSa, jaukI tulI (nAlI), (strI.) (puM0 ) pAcaka auSadhi (tri.) // 115 // "Aho Shrutgyanam" Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / pulakaH kRbhibhede syAnmaNidoSe zilAntare / gajAnnapiNDe romAJce galvarkaharitAlayoH // 116 // pulAkastucchadhAnye syAtsaMkSepe bhaktazikthake / puSpakaM tu kuberasya vimAne ratnakaGkaNe // 117 / / netraroge ca kAsIse cIrikAyAM rasAJjane / mRdaGgArazakaTyAM ca lohakAMsye ca puSpakam // 118 // pUrNakaH svarNacUDe syAnnAsacchittyAM ca pUrNikA / pRthukazcipiTe bAle pRdAkustu sarIsRpe // 119 // pRdAkurvRzcike'pi syAdhyAghracitrakayorapi / ulUke gajalADUlamUlaprAnte'pi pecakaH // 120 // peTako'strI pustakAdemaJjUSAyAM kadambake / pratIkaH pratikUle triSvekadezavilomayoH // 121 // pramAde'vayave cAtha prasekaH secane cyutau / prANakaH sattvajAtIye bolake jIvakadrume // 122 // pulaka-kRmivizeSa, maNidoSa, ekapra- / pRthuka-cUDA-dhAnakA, bAlaka, (0) kArakA patthara, hastIke anakA piMDa, pRdAku-sarpa, // 119 // bIchU, bagherA, romAMca, madyapAnapAtra, haritAla| cItA, (puM0 ) / (puM0) // 116 // pecaka-ullU-pakSI, hastIkI pU~chakA mUpulAka-tucchadhAnya, saMkSepa, bhAtakA labhAga, (puM0) // 120 // mA~Da, (puM0) | peTaka-pustakaAdikoMkI sandUka, samUpuSpaka kuberakA vimAna, ratnajaTitaka- ha, (puM0 na0) RNa, (n.)|| 117 // netraroga, pratIka-pratikUla, ekadeza, viloma kAsIsa, bhaMbhIrI-prANI, rasota, (ulaTA) // 121 // pramAda, miTTIkI sigaDI, lohA, kAMsI-dhAtu avayava ( aMga) (tri.) (n0)|| 118 // praseka-secana karanA, giranA, (puM0) pUrNaka-kAbarI-pakSI, (puM0 ) prANaka-prANImAtra, bolanAmaka dravya, pUrNikA-nAkachidAvAlI, ( strI0) jIyApotA-vRkSa (puM0) // 122 // "Aho Shrutgyanam" Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH [ kAntavargepriyakastu kadambe syAdalicitrakuraGgayoH / priyaGgau pItazAle ca kuGkumapriyayorapi // 123 // phalakaM citravinyAse pttttikaavrnnbhedyoH| varAko vAcyavacchocye'nukampye saGgare pumAn // 124 / / vasukaH zivamayAM syAdarkaparNe'pi romke| bahuko'rke karkaTake dAtyUhe jalakhAdake // 125 / / vArako'zvavizeSe ca gatAvapi niSedhake / vArddhakaM vRddhasaMghAte vRddhatve vRddhakarmaNi // 126 // bAlakognau zizau keze vAjivAraNavAladhau / syAdvAlaka tu hIbere pArihAryAgulIyake // 127 // bAlikA bAlukA bAlA piMcholAkarNabhUSaNe / bAlukA sikatA'pi syAdvAlukaM tvelavAluke / / 128 // priyaka-kadaMba-vRkSa bhauMrA, citramRga, vArddhaka-vRddhasamUha, vRddhapanA, vRddhakA __ kaMgunIdhAna, vijayasAra vRkSa, kesara, karma, (na0) // 126 // priyavastu ( strI0 ) // 123 // bAlaka-bhilAvAkA vRkSa, bAlaka,keza, phalaka-mukhAdipara citravinyAsa, paTTI- azva hastIkI pUMchameM moTAbhAga,(puM0) kASTaAdikI, vraNabheda, ( na0 ) bAlaka-netrabAlA-auSadha, pahu~cekA barAka-zocakaraneyogya (tri0 ) da- AbhUSaNa, u~galIkA AbhUSaNa,(na0) yAkaraneyogya, yuddha (puM0 ) // 124 // // 127 // vasaka-baDImaulasirI, Akaka patta, bAlikA-bAlakA, strI 16 vaSasA~bharanamaka, (puM0) / kI, kaDA, karNabhUSaNa, (strI0) bahuka-Aka,karkaTa-prANI, jalakAka, jalakhAdaka--pakSI (puN0)||125||, | bAlukA-bAlU-miTTI, (strI) bAraka-azvavizeSa, azvakI gativi- bAluka-elavA-oSadhI, (na0) zeSa, (puM0 ) rokanevAlA, (tri0) // 128 // "Aho Shrutgyanam" Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vRzcikaH zUkakITe'pi druNe rAzyoSadhIbhidoH / bhasmakaM bhasmaroge syAdviDaGgakaladhautayoH // 129 // bhAlAGko rohite zAkaprabhede kacchape hre| mahAlakSaNasampUrNapuruSe karapatrake // 130 // syAdbhUtIkaM tu bhUnimbamAlAtRNakakattRNe / yavAnyAmapi kapUre bhUtIkaM kaTphale'dvayoH // 131 // bhUmikA racanAyAM syAnmUrtyantaraparigrahe / bhrAmakaH pherave dhUrte sUryAvartazilAntare // 132 // maNDUko dardure bandhapramede zoNake'pyatha / maNDUkapA maNDUkI madhuko yaSTikAhvaye // 133 // bandipakSiprabhede ca madhuparyo striyAmapi / malliko mallikA caiva rAjahaMsAntare dvayam // 134 // bRzcika-keMcuvA (kasara), bIchU, / bhUmikA racanA, khA~gabanAnA,(strI0) vRzcikarAzi, oSadhI vizeSa,(puM0) bhrAmaka-gIdaDa, dhUrta, sUryAvarta-maNi, bhasmaka-bhasmakaroga, bAyaviDaMga, suva- zilAbheda, (puN0)|| 132 // rNa (na0) // 129 // maNDUka-meMDaka, bandhavizeSa, sonAbhAlAGka-harIDA-vRkSa, zAkabheda, ka chuvA, mahAdeva, baDelakSaNoMse pUrNa manuSya, karoMta (baDhaIkA aujA- maNDUkI-maMDUkaparNI, mulahaTI, (strI0) ra) (puM0 ) // 13 // madhu(kA)ka-mulahaTI, // 133 // bhUnimba-cirAyatA, bacakesamAna ja- baMdIjana, pakSivizeSa, giloya, latRNa, sugandha-rohisatRNa, aja- (pu0 snA0 ) vAna, kapUra, kAyaphala, (na0) malli (kA) ka-rAjahaMsa, (puM0 / strii0)|| 134 // "Aho Shrutgyanam" Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vizvalocanakozaH- [kAntavargemallikA tRNazUnye'pi miinmRtpaatrbhedyoH| mazakaH kSudrajantUnAM prabhede'pi gadAntare // 135 // mAtRkA dhAtrikAyAM syAtkaraNe mAtari khare / mAmakaM mamatAyuktaM mAtRbhrAtari mAmakaH // 136 // mAlikA puSpamAlAyAM mAlikA saridantare / mAliko garuDe'pi syAnmAlikA kaNThabhUSaNe // 137 // mecakaH zyAmale barhicandre dhvAnte'tha mecakam / vAcyavatkRSNavarNe syAnmocakaH kadalItarau / / 138 // tatprasUne'pi zigrau ca nirmocakavirAgiNoH / modako na striyAM khAdyaprabhede harSake'nyavat // 139 // yamakaM saMyame zabdA'laGkAre yamaje triSu / yAjako yAgazIle syAtpUjake rAjakuJjare // 140 // mallikA-mallikA ( mogarA ) puSpa, mecaka-zyAmavarNa, morakA candA, macchI, miTTIkA pAtravizeSa,(strI0) (pu.) andhakAra, (na0) mazaka-macchara, rogavizeSa (puM0) kAlAraMgavAlA dravya, (tri0) mocaka-kelA-vRkSa, // 138 // mAtRkA-dhAya (dUdhapyAnevAlI), kelAkA-puSpa, sahajanA-vRkSa, karaNa (sAdhaka), mAtA, varNamAlA, chuDAnevAlA, virAgI-puruSa (puM0 ) (strI0) modaka-khAdyavizeSa (laDDU) (puM0na0) mAmaka-mamatAyukta dravya, (tri.) AnaMdadenevAlA (tri0) / / 139 // mAtAkA bhAI (mAmA) (puM0) yamaka-zabdAlaMkAra, (puM0 ) kisImAlikA-puSpamAlA, nadIvizeSa, dravyakA joDA (tri.) (strI0) yAjaka-yAgazIla-puruSa, pUjAkaranemAlika-garuDa (puM0) mAlikA vAlA, rAjAoMmeM zreSTha, (puM0 ) kaMThabhUSaNa (mAlA) (strii0)||137|| // 140 // "Aho Shrutgyanam" Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / yAjJiko yAjake darbhe yajJakAryopajIvini / yutakaM yautake yugme calanAgre'pi saMzaye // 141 // vastrAntare vadhUvastrAJcale yukte tu vAcyavat / yUthikA tu matA yUthyAmamlAnakusume kacit // 142 // raktako'mlAnabandhUkaraktavastre tu rAgiNi / rajako dhAvake puMsi kIre'pi rajakaH pumAn / / 143 / / rasikA tu rasAlAyAM kAJcIrasanayorapi / lekhAkedArayo rAjasaSepe'pi ca rAjikA / / 144 // rAtrakastatra yo vezyAgRhe gamitavatsaraH / rAtrakaM paJcarAtre'tha rucako mAtuluGgake / / 145 // rucakaM mAtuladravye dante sauvarcalasraji / utkaTe cAzvabhUSAyAM viDaGgekaNThabhUSaNe // 146 // yAzika-yajJakarAnevAlA, kuzA, yajJa- | rasikA-zikharana, Usa- (gannA), kAryase AjIvana krnevaalaa,(puN)| karadhanI ( kaTibhUSaNa ), jihvA, yutaka-varavadhUke deneko vastrAdi, (strI0 ) do vastu ( joDA), rAjikA-rekhA ( lakIra ), zveta sa! striyoMke uttama jaMghAvastrakA agrabhAga saMdeha, // 141 // rasauM, rAI. ( strI0) // 144 / vastravizeSa, vadhUvastrakA aMcala, yukta rAtraka-jo vezyAke ghara meM eka varSa (saMyukta) (trI0) __rahe vaha puruSa (puN0)| yUthikA-jUhI-vRkSa, acchAkhilAhu rAtraka-paMcarAtra (graMthavizeSa) (puH vA-puSpa, (strI0 ) // 142 // raktaka-kAMTedArasevatI,dupahariyA puSpa, rucaka-bijorA-vRkSa // 145 _ raktavastra, snehakaranevAlA, (puM0) dhatUrA-jhADa, dA~ta, kAlAnamaka rajaka-dhobI, sUvA-( totA ) pakSI, sajjIkhAra, utkaTa, azvakAAbhUSaNa (puN0)|| 143 // bAyabiDaMga, kaMThabhUSaNa, // 146 "Aho Shrutgyanam Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: bIjapUre'pi dInAre rocanAdevavRkSayoH / ruNDikA raNabhUrdvAra piNDikAdUtikArthikA // 147 // jamadagnipriyAyAM ca hareNvAmapi reNukA | lampAkaH puMsi deze syAllampako lampaTe triSu // 148 // lAsako usake lAsyakArake'pi mayUra ke | lUnakaH syAtpazau bhinne locako netratArake // 149 // mAMsapiNDe ca piNDe ca yoSiddhAlavibhUSaNe / kajjale nIlacole ca mauya thacarmaNi // 150 // kadalyAM karNapUre ca nirbuddhinRSu locakaH / vastu khale dhUrte gRhababhau ca pherave // 151 // bandhakaH syAdvinimaye vasAsatyostu bandhakI / bandhUkaM bandhujIve syAdvandhUkaH pItazAlake // 152 // 26 suvarNasikkA, kuMkuma - kesaraAdi, devadAra vRkSa ( na0 ) ruMDikA - raNabhUmi, dvAra piMDI ( dehalI ), dUtI, mAganevAlI, (strI0 ) // 147 // reNukA - jamadagni RSikI strI, maTara dhAnya, ( strI0 ) lampAka- dezavizeSa ( puM0 ) lampaTa, / / 151 / / ( tri0 ) // 148 // lAsaka-zobhAvAna, nRtyakaranevAlA, | bandhaka - dovastuvokA mora, (puM0 ) lUnaka- vidAraNakiyA pazu, (puM0 ) locaka netrakA tArA // 149 // mAMsapiMDa, piMDa, strIkebhAlakA AbhUSaNa, kajjala, nIlA vastra, dha [ kAntavarge nuSakI pratyaMcA, bhRkuTIkIM DhIlI ca maDI // 150 // kelA, karNakA AbhUSaNa, nirbuddhi manuSya (puM0 ) vaJcaka-khala ( khoTAmanuSya ), dhUrta manuSya, gRhameM pAlAhuvA naulA ( prANI ), gIdaDa, ( puM0 ) badalAkaranA, (giravI) (puM0 ) bandhakI - vasA, vyabhicAriNI strI, ( strI0 ) "Aho Shrutgyanam" bandhUka - dupahariyA puSpa, ( na0 ) pIlA sAlakA vRkSa (puM) || 152 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| 27 vartako vartikA pakSiprabhede'zvakhure pumAn / varNako bandini kavau cAraNe'strI tu varNake / / 153 // vilepanAdau citrAdau lipimasyAM ca candane / varNikA kaThinImasyorlekhanyAmapi varNikA // 154 // valmIko vAmalUre syAnmunirogavizeSayoH / vArSikaM trAyamANAyAM varSAkAlabhavenyavat // 155 // govAhake tu vAhIko vAhIko pRkadezaje / vAhrIko vAhniko'zve ca dezabhede haye pumAn // 156 // vAlIkaM vAhnikaM dve ca na dvayohi vIrayoH / vitarkaH saMzaye'pyUhe vicAre ca kvacinmataH // 157 / / vipAkaH pariNAme'pi khede khAduni durgatau / vivekastu vicAre syAjjaladroNyAM rahasyapi // 158 // vartaka-ghoDekA sum, (puM0) vAhIka-bailaAdi se bojhA bahanevartikA-battakha pakSI, ( strI0) vAlA, pRkvadezameM honevAlA (puM0) varNaka-baMdIjana, kavi, cAraNa, kA-... vAlI (hri)ka-azvabheda, dezabheda, lApIlAraMga (puM0 n0)|| 153 // azvamAtra, (puM0) // 156 // vilepanaAdi, citraAdi; likhane kIsyAhI, caMdana, (puM0 na0) vAhI(hni)ka-hIMga, kAlImiraca, varNikA-likhanekI khaDiyA miTTI, (na0) likhanekI syAhI, kalama ( strI0)vitarka-saMdeha, khaMDanamaMDana, vicAra // 154 // valmIka-bA~bI, muni, rogavizeSa, (puN0)|| 157 // (puM0 ) | vipAka-pariNAma phala, kheda, khA. vArSika-trAyamANa nAmaka-auSadhi diSTa vastu, durgati, (puM0) (na0) varSAkAlameM honevAlA dravya, viveka-vicAra, jalakA bar3A (tri0)|| 155 // / pAtra, ekAMta, (puM0) // 158 // "Aho Shrutgyanam" Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vizvalocanakozaH- [kAntavargevRSAGkaH zaGkare sAdhau bhallAtakamahokSayoH / vaijikaM zigrutaile'pi hetau sadyo'Gkure'pica // 159 // vyalIkaM vipriyAkAryavailakSyeSvapi pIDane / klIbameva vyalIkastu nAgare vAcyaliGgakaH / / 160 // zaMkhakaM valaye kaMbau ziroroge ca shngkhkH| zambuko gajakumbhAnte zambUkaH zuktikAntare / / 161 // daityabhede'pi zambUkaH zambUkA jalazuktiSu / zalAkA tu zare zalye cAtapatrANapaJjare / / 162 // tarkukASTayAM ca madane zArikAzvAvidorapi / zallakI zvAvidrumayoH zAyakaH zarakhagayoH // 163 / / zArkakaH zarkarApiNDe dugdhaphene ca shaarkkH| zizukaH zizumAre ca zizau pazcAdulUpini // 164 // vRSAGka-mahAdeva, sAdhu, bhilAvA, zalAkA-bANa, zalya ( bhAlA ), baDAbaila ( sA~Dabaila) (puM0) chatra, piMjarA, // 162 // carakhA, vaijika-saha~janekA tela, hetu ( kA- mainaphala-vRkSa, maiMnA-pakSI, seha raNa ), tatkAlake vRkSakA aMkura prANI, (strI0) (n0)|| 159 // zallakI seha-jIva, vRkSavizeSa vyalIka-apriya, akArya, vilakSa (sAla) (strI.) NatA, pIDA, (na0) nAgara (vidagdhajana ) (tri.) // 160 // zAyaka-bANa, khaDga (puM0 ) // 163 // zaMkhaka-kaMkaNa, zaMkha, (na0) zira- zArkaka-zakarakA pIDA, dUdhake kA roga, (puM0) __ jhAga, (puM0) zaMbUka-hastikuMbhakA prAnta, zuktikA zizuka-zizumAra (maccha ), bAlaka, jIva // 161 // daityabheda, (puM0) zizumArake AkAra machalI (puM0) zaMbUkA-jalazukti (zaMkhalA) (strI0) // 164 // "Aho Shrutgyanam" Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / zItakaH susthite zItakAle'nAgatadarzini / zUkakaH prAvaTaprahau zUkakaH pArade'pi ca // 165 // kRtamAlastu zamyAkaH zamyAkastarvAdhRSTayoH / samparkaH syAnnidhuvane saMsarge sparzane'pi ca // 166 // sarakaH syAdavicchinnapAnthapatau zare pumAn / astriyAM sIdhupAne ca sIdhupAtre ca sIdhuni // 167 // sasyako nAlikerAdisAre khaGge maNAvapi / sUcakaH khalakAkautusUcISu zuni bodhake // 168 // sUtakaM janmani klIbaM sUtakaH pArade'striyAm / sRdAkurdAvakulizA'nileSu pratisUryake // 169 // secakaH sektari bhave triSu puMsi tu vAride / sevako vallakIbhAntavakakASThe'nujIvini // 170 // zItaka-susthita, zItakAla, Ala-| maNivizeSa (harImaNi) (puM0) sI, (puM0) sUcaka-khala (cugalakhora manuSya), zUkaka-gaharA kuMvA~, pArA, (puN0)| kAga, bilAva, sUvA (I), kuttA, / sUcanA karanevAlA, (puN0)||16|| zamyAka-amalatAsa vRkSa, tAkU, sUtaka-janma honA ( na0) pArA dhRSTa puruSa (puM0 ) (puM0 na0) samparka-maithuna, saMsarga, sparza, (puM0)! sadAku vanaagni, vajra, vAyu, prti|| 166 // sUrya ( varSAkAlameM sUryakepAsa kadAsaraka-calanevAloMkI avicchinna cit dIkhanevAlA sUrya pratibiMbake paMkti, zara, (puM0 ) sIdhu (ma- sadRza) (puN0)|| 169 // dirA yA Asava ) kA pInA, secaka-secanakaranevAlA, bhava,(tri.) sIdhukA pAtra, sIdhu (Asava), megha, ( puM0) (puM0 n0)|| 167 // sevaka-bINAkA DeDhAkASTha yA tUMbA, sasyaka-nAriyala AdikA sAra, khaDga, naukara, (puN0)|| 170 // "Aho Shrutgyanam" Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:- [kAntavargesyamIkA nIlikAyAM syAtsyamIko nAkuvRkSayoH / svastiko maGgaladravye catuSkagRhabhedayoH // 171 // svastikaH piSThakasyA'pi prabhede ratatAlike / sthAsako gandhavajrAyAM jalAderapi budbude // 172 // senAyAM samavete'pi senArakSe'pi sainikaH / hArakastu zaThe caure gadyavijJAnabhedayoH // 173 // huDuko vAdyabhede syAdAtyUhe ca madotkaTe / haruko buddhabhede'pi mahAkAlagaNe tathA // 174 // kSArako jAlake pakSimatsyAdipiTake'pi ca / kSurakaH kokilAkSe syAdgokSure tilakadrume // 175 // kacaturtham / astrI tvaGgArakodgAre puMsi bhaume kurnnttke| aGgArikA tvikSukANDe tathA kiMzukakorake // 176 // syamIkA-nIlIkA vRkSa, (strI0) heruka-buddhabheda, mahAkAlakA gaNa, bAMbI, vRkSa, (puM0) (puM0 ) // 174 // svastika-maMgaladravya, catuSka (A-kSAraka-puSpakI navInakalI, pakSI, sana ), gRhabheda, // 171 // pIThI macchI Adike pakar3ane kI piTArI vizeSa, ratatAlikA, (puM0) (puM0 ) sthAsaka-eka prakArakA AbhUSaNa, kSuraka-tAlamakhAnAke bIja, gokharU, jala AdikA budabudA (puM0) 172 tilaka vRkSa (puM0) // 175 // sainika-senA, milAhuvA, senAkI kcturth|| rakSAkaranevAlA, (puM0 ) aMgAraka-AdhA jalAhavAkASTa Adi, hAraka-zaTha, cora, gadya (kAvya) cinagArI, (puM0 na0) bhauma___ vizeSa, vijJAna vizeSa, (puM0)173 / graha, koraMTA, (puM0) haDaka-vAdyavizeSa, jalakAka, mado- aMgArikA-Usa-gannA, kesUkI kalI, nmatta, (puM0 ) ( strI0 ) // 176 // "Aho Shrutgyanam" Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaturthakam / ] bhASATIkAsametaH / pumAna (li) lamako bheke madhuke'mbuja khare / pike'pyalipakastu syAtpikAliratahiNDake / / 177 // athA'zmantakamuddhAne mallikAcchadane'pi ca / AkAlikaM kSaNadhvaMsyanyakAlakRtasambhave // 178 // AkalpakastamomohagranthAvutkalikAmudoH / vizeSyAkhanikastu syAccoramUSakadaMSTriSu // 179 // AkSepakastu pavanavyAdhau vyAdhe ca nindake / bhavedutkalikA helotkaNThAsalilabIciSu // 180 // eDamUkastriSu khyAtaH zaThe vAkzrutivarjite / punarnavAkAravellaparNAseSu kaThillakaH || 181 // kaniSThA'GgulikAnetratArayostu kanInikA | kapardakastu bhUteza jaTAjUTe varATake || 182 // kamala kesara, (puM0 ) alipaka-koyala-pakSI, bhauMrA, strI a (li) lamaka-meMDaka, mahuvA vRkSa, | AkSepaka-vAyu, vyAdhi, vyAdhA ( hiMsaka ), niMdA karanevAlA // 179 // utkalikA - krIDA, utkaNThA, jalake taraMga, (strI0 ) // 180 // eDamUka- zaTha, vANI aura karNendri yase rahita ( gU~gA ) (puM0) kaThillaka-sA~ThI, karelA, ekazAka yA tulasI (puM0 ) // 181 // cora (puM0 ) / / 177 // azmantaka- cUlhA, mallikAkA pattA, ( na0 ) AkAlika - kSaNamAtrameM naSTa honevAlA, vinAsamaya honevAlA | (puM0 ) // 178 // Akalpaka - tamoguNa, moha, granthi, utkaMThA (usera) (puM0 ) Akhanika-misA, khodanevAlA manuSya, cora, mUsA ( cUhA ), sUkara (puM0 ) 31 kAnInikA - kaniSThA (sabase choTI) u~galI, netratArA, (strI0 ) kapardaka- zivakA jaTAjUTa, (puM0 ) // 182 // kauDI, "Aho Shrutgyanam" Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vizvalocanakozaH- [ kAntavargakarkoTakaH kAdraveyaprabhede zrIphale'pi ca / kalabiGko bhavedrAmacaTake'pi kaliGgake // 183 // kAkarUka ulUke'zve strIji te'pi digambare / damme'pi kAkarUkastu triSu bhIrudaridrayoH // 184 // kArpaTiko'nyamarmajJe chAtre syAtkAladezini / kurabakaH puMsi zoNajhiNTikA'mlAnabhedayoH // 185 // kRkavAkustAmracUDe kRkalAse ca kekini / kozAtakaH kace jyotsnIpaTolyAM ghoSake'striyAm / / 186 / / kaukuTTiko dAmbhike syAdadUrapreritekSaNe / kauleyako bhavedindre mahAkAmikulInayoH // 187 // grAmaNIbhaNDinArAcopadhAne tu kharAlikaH / bhavedguNanikA'bhyAse zunyAGke pAThanizcaye // 188 // karkoTaka-nAgavikoSa, vilvakA | kRkavAku-murgA, kiralakAMTa (giravRkSa, (puM0) / ghaTa), mIra, (puM0) kalabiMka-gharameM rahanevAlA ciDA kozAtaka-keza, (puM0)kozAtakI (ciDiyA) indrajava,(puM) // 183 // paravala, jhimanIlatA yA toraI, kAkarUka-ullU-pakSI, azva, strIse | (strI0) // 186 // jItAhuvA manuSya,nagna-manuSya, darbha, | kaukuTTika-najadIkase dekhanevAlA (puM0) Daraporajana daridra-jana (tri0) | ___ manuSya, daMbhI-manuSya, (puM) / kauleyaka-indra, mahAkAmI-puruSa, kArpaTika-anyake marmako jAnane- uttama kulameM honevAlA,(puM) 187 vAlA, vidyArthI, samayako batAne- kharAlika-grAmameM mukhya-manuSya, vAlA, (puM0) sirasa-vRkSa, bANa, takiyA, (puM0) * kurabaka-bhIMDI, sonApAThA,kaTasaraiyA | guNanikA-abhyAsakaranA,zUnpaaMka, aura sevatIkA bheda, (puM0 ) pAThakA nizcaya, nRtyakaranA, (strI0) // 185 // // 188 // "Aho Shrutgyanam" Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rcaturthakam / ] bhASATIkAsametaH / nRtyAntare tvapyatho gokaNTako gokSure pumAn / gavAM gamanasambhUtazuSkasthapuTake'pi ca // 189 / / gokuNikaH kekare syAtpaGkasthagavyupakSake / gomedakaH pItamaNau kAkole patrake'pi ca // 190 // smRtA ghargharikA kSudraghaNTikAvAdyabhedayoH / bhRSTadhAnye saridbhede tathA vAditradaNDake // 191 // cAMDAlikauSadhIbhede gaurIkiMdirayorapi // jaTAruko jalAnUke nAgayaSTipaTIrayoH // 192 // jaTArukastathAzAkhAhariNe'pi tulAdhare / jarjarIkastriSu bhavedbahucchidre jarAture // 193 // jIvantikA tu jIvAkhyazAkabandAguDUciSu / jaivAtRkaH zazinyAyuSmati divyauSadhe kRze // 194 // gokaMTaka-gokharU auSadhi, gauvoMke caMDAlikA-auSadhivizeSa, gaurI, gamanase utpanna huvA aura sUkhA caMDAla vAditra (bAjA) (strI.) U~cAnIcA sthala, (puM0) // 189 // jaTAska-jalake svabhAvavAlA, nAgake gokuNika-kANA-manuSya, gauke kI | AkAra eka bela, khairakA vRkSa cameM dhasanepara nahIM nikAlanevAlA, ! // 192 // bandara, tarAjU dhAraNa karanevAlA, (pu.) gomeTaka-pIlImaNi, yA sthAvarakAlA | jarjarika-bahuta chidroMvAlA, buDhAviSa, kAkolI, tejapAta, (puM0) pAse vyAkula (puM0 ) // 193 // // 190 // | jIvantikA-jIyApotA-zAka, aghardharikA-choTIghaMTA, vAdyavizeSa, marabela, giloya, (strI.) bhUnAhuvA dhAnya,nadIvizeSa (ghAghara), jaivAtRka-caMdramA, vaDI AyuvAlA vAdyakA daMDa ( dA~DA) (strI0) manuSya, divya auSadha, dublaa|| 191 // manuSya, (puN0)|| 194 // "Aho Shrutgyanam" Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 vizvalocanakoza:- [ kAntavargatatarIkaH pArage syAttatarIkaM bahitrake / tiktazAkastu varuNe khadire patrasuMdare // 195 // trivarNakaM trikaTuke triphalAyAM ca gokSure / dandazUkastu yakSe syAddandazUko bhujaGgame // 196 // dalADhakaH vayaMjAtatile cAmpeyakundayoH / zirISapRznikAvAtyAkhAtakeSu mahattare // 197 // gairike karikaNe ca phene'gniknnsNhto| droNe ca kAryakUTe ca kvacidRSTo dalADhakaH // 198 // dAserakastu karabhe dAsIputre'pi dhiivre| niyAmakaH potavAhe karNadhAre niyantari // 199 // nirgranthikastu kSapaNe niSphale'pyaparicchade / nizcArako'nile khare purISasya kSaye'pi ca // 200 // tartarIka-pArapahuMcanevAlA, (puM0) pakSI, kAryameM jhUTa bolanevAlA __ jahAja Adi ( na0) (puN0)|| 198 // tiktazAka-baraNA, khara, patrasuMdara, dAseraka U~Ta, dAsIpatra, jhImara (zimA zAka) (puN0)|| 195 // jAti, (puM0 ) trivarNaka-sUTha-miraca-pIpala, haraDa | niyAmaka-nAvase duSTajantuoMko babaheDA-AMvalA, gokharU, ( na0 ) dandazUka-yakSa-jAti, sarpa, (puM0 ) cAnevAlA mallAha, naukA calAne. // 196 // | vAlA, preraNAkaranevAlA, (puM0 ) dalADhaka-svayaM utpanna haye tila. // 199 // caMpA, kunda, sirasa-vRkSa, pRSTiparNI, nirganthika-kSapaNaka-munibheda, ni. vAyusamUha, khodAhuvA, bahuta baDA, phala, vastrAdise rahita, (puM0 ) // 197 // gerU, hAthIkA kAna, nizcAraka-vAyu, yatheccha-manuSya, jhAga, amikaNoMkA samUha, kAga- viSThA kA naSTa honA, (puM0 ) 200 "Aho Shrutgyanam" Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| paJcAlikA bhavedvastraputrikAgItabhedayoH / piNDItakastu tagare madanAdrau phaNijjake // 201 / / stanavRnte pippalakaH klIbaM siivnsuutrke| puNDarIko'gnidIptAGge vyAghrabhedekSubhedayoH // 202 // puNDarIka sitacchatre sitAmbhoje'pi bheSaje / puSkalako gandhamRge kIlake kSapaNe'pi ca // 203 // klIbaM pUrNAnakaM pUrNapAtre paTahapAtrayoH / potakyAM vicalapotAdhAne potInakaM matam // 204 // prakIrNaka granthabhede prazaste cAmare ye / pravartakaH zarAghAte baheM puSpabhujaGgayoH // 205 // pharpharIkazcapeTe syAtpharpharIkaM tu mArdave / bakerukA bakIbhede vAtAvarjitapallave // 206 // paMcAlikA-vastrakIputalI, gItabheda, pUrNAnaka-pUrNapAtra, paTaha ( bAjA), (strI0) / pAtra, (na.) piMDItaka-tagara-vRkSa, maina-vRkSa, jaM- potInaka-potakI ( zakunaciDiyA), bhIrIbheda, (puN0)|| 201 // choTI machaliyoMvAlA kuMDa Adi, pippalaka-stanoMkA agrabhAga, (puM0) (na0 ) // 204 / / soneke liye sUtra, (na0) prakIrNaka-graMthavizeSa, zreSTha, cavara, paMDarIka-agnise dIpta aMgavAlA, azva, ( na0 ) vyAghrabheda, ikSu (gannA) bheda, pravartaka-bANakA ghAva, morapaMkha, (puN0)|| 202 // puSpa, sarpa, (puM0 ) // 205 // puNDarIka-saphedachatra, saphedakamala, pharpharIka-thappaDa, (puM0) komalatA auSadhi, (na.) na0) puSkalaka-gandhamRga, kIlA, kSapaNa bakerukA-bakIbheda (baTera-pakSI), vA (muni) (puN0)|| 203 // / yuse hilAyehue patra (strii0)206|| "Aho Shrutgyanam" Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [kAntavargekapardarajjurAjIvabIjakoze varATakaH / varaNDakastu mAtaGgavedyAM yauvanakaNTake // 207 // tathA saMvartule bartarUkastu sridntre|| jalAvaTe kAkanIDe daNDavAsinyapIpyate // 208 // barbarIko mahAkAle kezavinyAsazAkayoH / balAhako vArivAhe nAgadaityAntare girau // 209 // vANijiko vaNijyake mRgAke kAminIrate / aurve'nurAgabATe ca mato vANijyakaH pumAn / / 210 // vRndArakaH sure zreSThe manojJe yUthaghAtini / atho bRhatikA kaNTakArIvastrAntaroruSu // 211 // bhaTTArakaH sure puMsi kSmApAle ca tapodhane / bhayAnakastu zArdUle saiMhikeye vibhISaNe // 212 // barATaka-kauDI, rabbu, kamalakA bIja | balAhaka-megha, nAgavizeSa, daityakoza, (puM0) vizeSa, parvata, (puM0) // 209 // baraNDaka-hastIkI vedI ( baiThane kA vANijika-vaNika cihna, candramA, U~cA sthAna ), javAnIse mukhapara strImeM Asakta, jalakA agni, prItise honevAlA phor3AvizeSa, // 207 // bahana yogya (pu0 ) // 210 // gola AkAravAlA, (puM0) vRndAraka-devatA, zreSTha, suMdara, samU hako mAranevAlA (puM0) bartarUka-nadI vizeSa, jalakA khaDDA, . bRhatikA-kaTehalI, vastrabheda, Uru ___ kAgakA ghUsalA, daMDavAsI, (puM0) // 208 // (jaMghA ) (strI0) // 211 // bhaTTAraka-devatA, rAjA, muni, (puM0) barbarIka-baDA kAla, kezaracanA, bhayAnaka-vyAghra, rAhu, bhayaMkara, . zAkavizeSa, (puM0) } (puN0)|| 212 // "Aho Shrutgyanam" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / bhAryATiko bhavedbhAryAnirjite hariNAntare / bhramarako'ne madhupe ca jAle cUrNakuntale // 213 // maNDodakaM citrarAge bhavedAlimpane'pi ca / mataM maNDalakaM bimbe kuSThabhede ca darpaNe // 214 // mayUrako'pyapAmArge tutthake tu mayUrakam / madanadrau marubakaH puSpabhede phaNijake // 215 // mANavako hArabhede bAle kupuruSa vaTau / mRSTeruko vadAnye syAnmRSTAzinyatithidviSi // 216 // ratarddhika sukhasnAne'pyaSTamaGgalake dine / rAdharaGkustu nA sIre zIkare jaladopale // 217 // latAlikastu lATAne vajramustau ca puMsyayam / lAlATikaH syAtkaraNAMtare'pyAliGganAntare // 218 // bhAryATika-strIse jItAhuvA-puruSa, mRSTeruka-atiudAra, zodhita anna mRgabheda, (puM0) / Adi bhojana karanevAlA, abhyAbhramaraka-megha, bhauMrA, jAla, julpha- gatase dveSa karanevAlA, (puM0 ) keza, (puM0 ) // 213 // // 216 // maNDodaka-vicitraraMga, lIpanekA dravya / (na.) ratarddhika-sukhasnAna, aSTamaMgalaka maNDalaka-pratibiMba, kuSThabheda, darpaNa dina ( na0 ) ( zIzA) (na0) // 214 // rAdharaku-AgecalanevAlA, jalakI mayUraka-U~gA yA ciracaTA, (puM0) phaeNvAra, olA, (puM0 ) // 217 // nIlAthothA, (na.) - latAlika-Amrabheda, hIrA, nAgaramaruSaka-mainavRkSa, yA dhatUrA, maruvA pupabheda, vanatulasI, (puM0 ) // 215 // | mothA (puM0) mANavaka-hArabheda, bAlaka, kupuruSa, lAlATika-citra bheda, AliMganabheda, vaTI (golI) (puM0 ) // 218 // "Aho Shrutgyanam" Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: kAryAkSame prabhorbhAvadarzinyapi tu vAcyavat / triSu lekhIlako lekhahAre yazca vilekhayet // 219 // svahasta parahastena lekhe lekhIlakaH sa ca / vitunnakaM tu dhAnyAke mataM jhATAmale'pi ca // 220 // vidUSakacAvaTau paranindAvidhAyini / vinAyako jine buddhe tArkSya herambavighnayoH // 221 // gurau vimAnakaM tu syAnmAne zUnye'bhidheyavat / vimAnakaM devayAne saptabhUmagRhe striyAm // 222 // vizeSakosstrI tilake vizeSAvAhake drume / vaitAliko bodhakat kheTTatAle ca kIrtitaH // 223 // vaidehako vANijake zUdrAdvezyAsute'pi ca / vainAzikastu kSaNike paratantrorNanAbhayoH // 224 // 38 [ kAntavarge kArya karanemeM asamartha, (puM0 ) | vimAnaka- devayAna ( vimAna ), sAta svAmIkA bhAva jAnanevAlA (tri0) maMjalakA makAna, (puM0 na0 ) lekhIlaka-lekhako pahu~cAnevAlA, // 222 // bhu~I A~valA (tri 0 ) apane tathA dUsareke hAthase | vizeSaka- tilaka, ( puM0 na0 ) vi. likhAhuvA lekhapara likhanevAlA zeSatA karanevAlA, ( tilaka vRkSa (puM0 ) // 219 // ( puM0 ) vitunaka- dhaniyAM, vaitAlika-bodha karAnevAlA, krIDAkarake tAladenA ( puM0 ) // 223 // vaidehaka - vANijaka (banajI karanevAlA) zUdrase utpanna huvA vezyAputra ( puM0 ) vainAzika- kSaNa meM utpanna aura naSTa honevAlA, parAdhIna, makar3I - jantu, ( puM0 ) 224 // ( na0 ) // 220 // vidUSaka - mIThA bolanevAlA laDakA, dUsaroMkI niMdA karanevAlA - manuSya, ( puM0 ) vinAyaka - jina- bhagavAn, buddha-bhagavAn, garuDa, gaNeza, vighna, guru ( puM0 ) // 221 // "Aho Shrutgyanam" Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / zatAnIko munarbhede vRddhe zAlAvRkaH zuni / zRgAle vAnare vA'tha bile cAndre zilATakaH // 225 // zRGgATako bhavedvArikaNTake ca catuppathe / saGghATikA yuge nAsAkuTTinIjalakaNTake // 226 // santAnikA dadhikSIrasAre markaTajAlake / saMdaMzikA tu mukuTIlohayantraprabhedayoH // 227 // nyAtsupratIka IzAnadiggaje divyavigrahe / zRgAlikA zivAyAM syAtrAsAdapi palAyane // 228 // klIbe saikatikaM mAtRyAtrAmaGgalasUtrayoH / triSu saMnyastasaMdehajIvikSapaNikepvidam // 229 // pumAn saikatiko gandhakuTyAM sindhozca saikate / khabhA- parahastasthAM yo na sAdhayituM kSamaH // 230 // zatAnIka-ekamuni, vRddha, (puM0) supratIka IzAna dizAmeM honevAlA zAlAvRka-kuttA,gIdaDa,bandara,(puM0) hastI, suMdara aMgavAlA manuSya zilATaka-bila, candrakAntamaNi, (puM0) yA caMdrazAlA, (puM0 // 225 // zRgAlikA-gIdaDI, bhayase bhAganA, zaGgATaka-mAnU jalakA kAMTA (siM- ra ghADA), corAhA arthAt cAra tara (strI0 ) // 228 // phakA rAstA, (puM0 ) saikatika-mAtRyAtrA, maMgalasUtra, saMghATikA-joDA, nAsikA, kuTinI- (na0) saMnyAsI, saMdehajIvI, muni, strI, siMghADA, (strI0) 226 // (tri.) // 229 // murA nAma auSadha, santAnikA-dadhi dugdhakA sAra, samudrakA retIlA sthala (puM0 ) dUsabandarakA jAla, (strI0 ) reke hAthameM gaI huI apanI strIko saMdaMzikA-saMDAsI, lohakA yaMtra | lenemeM jo samartha na ho vaha, bhojanavezeSa, (strI0 ) // 227 // keliye huvA saMnyAsI // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: [kAntavarge tatra saMnyAsamAtreNa kSudhA ca kRtabhojane / somavalkaH pumAn zvetakhadire kaTphale'pi ca // 231 // saugandhikaM tu kalAre padmarAge ca kattRNe / gandhake gAndhike puMsi triSu saugandhikaM. kramAt // 232 / / kapaJcamam / aneDamUkaH kitave triSu vAkzrutivarjite / syAdAcchuritakaM hAsanakhAghAtavizeSayoH // 233 // mAtopakArikA rAjamandire piSTa kAntare / upakAmapIyaM syAdatha syAtkaTakhAdakaH // 234 // khAdake kAcakalaze balipuSTazRgAlayoH / syAtkakSAvekSako dhIre zuddhAntodyAnapAlayoH / / 235 // api SiDne kavau raGgAjIvini dvArapAlake / syAtkRmIkaNTakaM citrAviDaGgodumbarepvapi // 236 // somavalka-sapheda kharai, kAyaphala | upakArikA-mAtA, rAjamandira, (puN0)|| 231 // piSTakA bheda, upakArakaranevAlI strI, saugandhika-saMdhyAsamaya khilanevAlA (strI0) kamala, mANika-ratna, saugandhika kaTakhAdaka-khAnevAlA kAcakalaza, tRNa yA gaMjANa, (na0) gandhaka,! yaka kAga, gIdaDa, (puM0 ) // 234 // gAMdhI, (puM0 ) gaMdhavAlA dravya / (tri0) // 232 // kakSAvekSaka-dhIra, ranavAsa aura ba_ kpNcm| gIcAkI rakSA karanevAlA, // 235 // aneDamaka-chalakaranevAlA, vANI aura dhUrta, kavi, kapaDA raMganevAlA. karNendriyase rahita, ( tri0) | (raMgareja), dvArapAla (puM0) Acchuritaka-ha~sanA, nakhoMse AghAta | kRmi(mI)kaMTaka-cItA, vAyaviDaMga, vizeSa, ( na0 ) // 233 // gUlara, (na0) // 236 // "Aho Shrutgyanam" Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaJcamam / bhASATIkAsametaH / gojAgarikamityAhurmaGgale kandukArake / kaNThIvizeSakhadyotavidyutsu cilimIlikA // 237 // zRGgATake jalagRhe pRznyAM ca jalakaNTakaH / jalatApika illIzakAkolImatsyayormataH // 238 // bhavejalakaraGkastu nAlikeraphale'mbude / kaMje jalalatAyAM ca bhavennavaphalikA punaH // 239 // navye bhavye prasUnAdau navajAtarajaHstriyAm / nAgavArikamicchanti hastipe rAjahastini // 240 / / tAkSya gaNastharAje'pi citramekhalake kacit / zodhanyAmiMgude lokayAtrAyAM vyavahArikA // 241 // syAdrIhirAjikaH puMsi kAminIcInadhAnyayoH / zataparvikA ca dUrvAyAM vacAyAM zataparvikA // 242 // gojAgarika-maMgala, kaMdukAraka navaphalikA-navIna aura suMdara puSpa (khinnUbanAnevAlA), (na0) Adi, prathamaRtudharmavAlI strI cilimIlikA kaMThI vizeSa, paTabI-1 (strI0 ) // 240 // janA (juganU), bijalI, (strI0) nAgavArika-phIlavAna, rAjahastI, garuDa gaNarAja, citramekhalaka (morajalakaMTaka-siMghAr3A, jalagRha, choTe pakSI) (puM0) aMgavAlA, (puM0) | vyavahArikA-nIlI-auSadha, goMdajalatApika-kAkolIbheda, matsya nI, lokAcAra, (strI0) // 241 // (puM0 ) // 238 // brIhirAjika-dAruhaladI, cInAdhAjalakaraMka-nAriyalakAphala, megha, nya, (puM0 ) // 242 // kamala, jalalatA, (puM0) // 239 // zataparvikA-dUba,baca-auSadha(strI0) "Aho Shrutgyanam" Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 vizvalocanakoza:- [kaantvrgshiitcmpkshbdo'ymaatrpnnkdiipyoH|| suvasantakamicchanti vAsantyAM madanotsave // 243 // syAddhemapuSpikA yUthyAM campake hemapuSpakaH / kaSaSTham 1 grAmamadgurikA zRGgayAM grAmayuddhe ca dRzyate // 244 // bhavenmadanazalAkA tu sAryo kAmodayauSadhau / bhavenmAtulaje dhUrtaphale mAtulaputrakaH / / 245 // lUtAmarkaTikA putryAM navamAlaplavaGgayoH / zlokacchAyAhare caure bhavedvarNaviloDakaH !! 246 // sindUratilako nAge sindUratilakastriyAm / caturmAsopavAsI yaH sa syAtsnAnacikitsakaH // 247 // zItacaMpaka-AtarpaNa ( tRptikarane-mAtulaputraka-mAmAkAputra, dhatUrAkA vAlI oSadhI), dIpa (caMpA) (puN0)| phala, (puM0 ) // 245 // suSasantaka-kastUramogarA, madanau- lUtAmarkaTikA-putrI, (strI0 ) tsava, (puM0) // 243 // lUtAmarkaTaka-navInamAlAvAlA, bahemapuSpikA-jUhI, ( strI0 ) .. / ndara, (puM0) hemapuSpaka-campA (puM0 ) varNaviloDaka-zlokachAyAko harane / vAlA, cora, (puM0 ) // 246 // kaSaSTha / sindUratilaka-hastI, (puN0)| grAmamahurikA-zaMgI-marasya, grAma- sindaratilakA-sindUratilakavAlI yuddha, ( strI0 ) // 244 // strI, ( strI0 ) madanazalAkA-mainA-pakSI, kAmo- snAnacikitsaka-cAturmAsakA upa. ddIpakaauSadhi, (strI.) / vAsa karanevAlA, (puM0) // 247 // "Aho Shrutgyanam" Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaikam / / bhASATIkAsametaH / tapasvipuSpayozcaiva mataM snAnacikitsakam // 248 // iti kavipaNDitazrIzrIdharasenaviracite muktAvalItyaparAbhidhAne vizvalocane svarakAdyAdikAntavargaH / atha khaantvrgH| khaikam / khamAkAze divi sukhe buddhau saMvedane pure / zunyavadindriyakSetre kuzAhalaphale kacit // 1 // khadvitIyam / ukhA niruddhabhAryAyAmukhA sthAlyAmapi smRtA / nakhastu karaje zuktau gandhadravye nakhI nakham // 2 // nyuGkhaH samyagmanojJe ca sAmnaH SaTpraNaveSvapi / prevAH paryaTane nRtye dolAyAM vAjinAM gatau // 3 // snAnacikitsaka-tapasvI, puSpa, iMdriya, kSetra, kuza, halakI phAla, ( puM0 na0 ) ( // 248 // (na0) // 1 // isa prakAra kavipaMDita zrIzrIdharasena- khditiiy| viracita muktAvalI aisA dUsarA ukhA-aniruddhakI strI, sthAlI (taMdula nAmavAlA vizvalocanakI __ Adi pakAnekA vartana) (strI0 ) bhASATIkAmeM svarakAdyAdikAnta kAMtavarga nakha-nakha ( nAkhUna ) saupI, (puM0) samAptahuvA // __ gandhadravya, nakha (strI0 na0) // 2 // nyuta-bahuta sundara, sAmavedake chaH atha khaantvrgH| | OMkAra, (puM0 ) prekhA-dezAntaroMmeM jAnA, nRtya, .hiMkha-AkAza, varga, sukha, buddhi, pIDA, DolA, azvoMkI gativizeSa, (strI.) pura, pola ( zUnya) vAlA dravya, // 3 // khaika / "Aho Shrutgyanam" Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH [khAntavargacilA gatyantare nRtye zUkazimbyAM ca dRzyate / mukhaM vakre niHsaraNe'pyupAyA''rambhayorapi // 4 // lekho lekhye sure lekhA rekhArAjIlipiSvapi / zaGkhaH kambulalATAsthinakhInidhiSu na striyAm // 5 // zAkhA syAtpallave vedavibhAge'pyantike bhuje / zAkhA pakSAntare cAtha zikhA zAkhAmarazmiSu // 6 // zikhA zikhAyAM cUDAyAM cUDAyAM ca zikhaNDinaH / jvAlAyAM lAGgalikyAM ca sakhA mitrasahAyayoH // 7 // sukhaM zarmaNyapi kharge sukhA puryA pracetasaH / khatRtIyam / gomukhaM kuTilAgAre vAdyabhANDopalepayoH // 8 // ciGkhA-gativizeSa, nRtya, kauMca, zikhA-zAkhA, aprabhAga, kiraNa (strI0) (strI0) // 6 // mukhe-mukha, gRhadvAra, upAya, AraMbha, zikhA-vRkSa kI jar3a, coTI, morakI (n0)|| 4 // coTI, agnikI jvAlA, kalihArIlekha-likhane yogya, devatA, (puM0) vRkSa, (strI0 ) lekhA-rekhA, paMkti, lekha, (strI0) sakhA-mitra, sahAyaka, (puM0 ) // 7 // zaMkha-zaMkha, lalATakA asthi, nakhI sukha-kalyANa, varga, (na0) (gaMdhadravya), khajAnA bheda (puM0 na0) // 5 // sukhA varuNakI purI (strI0 ) zAkhA-TahanI yA pallava, vedavibhAga, khatRtIya / samIpa, bhujA (bAhu), pakSavi- gomukha-TeDhAghara, bAjAkA bhAMDA, zeSa, (strI) lepana, (n0)|| 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| trizikho rakSaso bhede klIbaM bhUSAtrizUlayoH / durmukho mukhare nAgarAje zAkhAmRgAzvayoH // 9 // pramukhaH prathame zreSThe mayUkho jvAlarukkare / / skande tarke vizAkhaH syAdvizAkhA bhe kaThillake / / 10 // vizikhastomare bANe vizikhA khanirathyayoH / nalikAyAM ca vizikhA vaizAkho rAdhamanyayoH // 11 // sumukhastArkSyatanaye paNDite bhujagAntare // 12 // khacaturtham / bhavedagnimukho deve dvije pAvakasambhave / bhallAtake tvagnimukhI kacidagnimukho'pi ca // 13 // lAGgalikyAM tvagnizikhA kuGkume'gnizikhaM smRtam / indulekhA zazikalA'mRtAsomalatAsvapi // 14 // trizikha-ekarAkSasa, (puM0) AbhU- | vaizAkha-vaizAkha mAsa, dadhi mathanekA, SaNa, trizUla ( 0na), daMDA (raI) (puN0)|| 11 // durmukha-bahuta bolanevAlA (tri0) | sumukha-garuDakA putra, paMDita, sarpabheda nAgarAja ( nAgabheda) yA anaMta, (puN0)|| 12 // vandara, ghoDA, (puM0 ) // 9 // __ khacaturtha / pramukha-pahalA, zreSTha, (puM0) agnimukha-devatA, brAhmaNa, kaJabhA, mayUkha-jvAlA, zobhA, kiraNa, (puM0) (puM0 ) vizAkha-svAmikArtika, tarka, (puM0) | agnimukhI(kha)-bhilAvA, (strI0 vizAkhA vizAkhA nAmaka nakSatra, na.) // 13 // karelA-zAka, (strI0) // 10 // agnizikhA-kalihArI, ( strI. ) vizikhA-tomara (gurja), bANa,(puM0) kesara, (na0) khAna-cAMdI AdikI, galI, nAlI, | indulekhA-candrakalA, giloya, soma(strI0) | latA, (strI0 ) // 14 // "Aho Shrutgyanam" Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: puMsi paJcanakhaH kUrme gaje godhAdiSu kacit / baddhazikhoccaTAyAM svAdvAle baddhazikhastriSu // 15 // mahAzaGkho narAsthi syAnnidhisaGkhyAprabhedayoH / zilImukho bhavedbhRGge mArgaNe ca zilImukhaH // 16 // paMcamam / syAnmalinamukhaH prete golAGgUle khale'nale / mataH zItamayUkho'pi zazikarpUrayorayam // 17 // sarvatomukhamAkhyAtaM klIvamAkAzapAthasoH / kSetrajJavidhirudreSu sa pumAn sarvatomukhaH // 18 // iti vizvalocane khAntavargaH // 46 atha gAntavargaH / gaikam / go gandharve gaNeze'kai gaM gIte zAstragAtari / gauH pumAn vRSabhe kharge khaNDavajrahimAMzuSu // 1 // paMcanakha-kachavA, hastI, godhA (goha ) | sarvatomukha-AkAza, jala, ( na0 ) AtmA, brahmA, rudra, (puM0 ) // 18 // isaprakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM khAMtavarga samApta huA / Adi, (puM0 [strI0 ) yaddhazikhA guMjA ( ciramaThI) (strI0) bAlaka, (tri0 ) // 15 // mahAzaMkha - manuSyakA asthi, khajAnAbheda, saMkhyAbheda, ( puM0 ) zilImukha -- bhauMrA, bANa, (puM0 ) // 16 khapaMcama | [ gAntavarge atha gAntavargaH #1 jaika malinamukha-preta, gaukI pUMcha, khala-ga- gandharva, gaNeza, sUrya, ( puM0 ) manuSya, agni, ( puM0 ) gIta, zAstrakA gAnevAlA, ( na0 ) zItamayUkha-caMdramA, kapUra (puM0 ) go-baila, svarga, khaMDa ( TukaDA ), vajra, candramA, (puM0 ) // 1 // // 17 // "Aho Shrutgyanam" Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / strI gavi bhUmidinetravAgbANasalile striyaH // 2 // gadvitIyam / agaH syAnnagavadvRkSe zaile bhAnubhujaGgayoH / aGgA nIvRtprabhede syuraGgo dezeGgamantike // 3 // gAtropAyApradhAneSu pratIkepyaGgavatyapi / aGga saMbodhane'saGkhyaM punararthapramodayoH // 4 // iGgaH syAdiGgite jJAne jaGgamAdbhutayorapi / / khago vihaGge vizikhe khagaH sUrye sure grahe // 5 // khaGgaH khaGgini nistriMze khaGgizRGge jinAntare / gAGgaH SaDAnane bhISme gaGgAbhUte tu vAcyavat // 6 // caGgastu zobhane dakSe TaGgo'strI syAtkhanitrake / tathaivAstrAntare'pyastrI jaGghAyAM khaDgabhedake // 7 // go-gau, bhUmi, dizA, netra, vANI, | iMga-ceSTita, jJAna, jaMgama, adbhuta(puM0) (strI0) jala, (strI0 bahuvacanAnta) khaga-pakSI, vANa, sUrya, devatA, graha, (puM0 ) // 5 // gdvitiiy| khaga-auMDA, khaDga ( talavAra), gaiMDAkA aga-[ nagakesamAna] vRkSa, parvata, sIMga, jinabheda (buddha) (puM0 ) sUrya sarpa, (puM0 ) gAMga-svAmikArtika, bhISma, (puM0) aMga-dezabheda ( puM0 bahuvacanAnta ) gaMgAse utpannahue ( tri0)||6|| deza (puM0 ) samIpa, (na0) // 3 // caMga-sundara, catura, (puM0 ) zarIra, upAya, apradhAna, mUrti, aMgavAlA, (tri.) TaMga-khodanekA aujAra, astrabheda, aMga-saMbodhana, 'punaH' avyayakA artha, piMDulI, khaDgabheda, (puM0 na0) AnaMda, ( avyy)|| 4 // // 7 // "Aho Shrutgyanam" Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [gAntavargeunnate vAcyavattuGgastuGgaH punnAgazailayoH / barbarAnizayostugI tyAgo dAne ca varjane // 8 // durgaH syAdurgame durgA caNDInIlikayormatA / nagastu parvate vRkSe nago bhAnubhujaGgayoH // 9 // nAgaH pannagapunnAganAgakesaradantiSu / nAgadantakajImUtamustake krUrakarmaNi // 10 // dehA'nilAntare zreSThe zreSTha evottarasthitaH / nAgaM tu sIsake raGge strIbandhakaraNAntare // 11 // piGgaH pizaGge piGgI tu zamyAM piGgaM tu bAlake / piGgA rAmaThanIlyAM syAdumArocanayorapi // 12 // pUgastu nikurambe syAtpUgaH kramukapAdape phalgumalapvAmAkhyAtA niSphale phalgu vAcyavat // 13 // ----- -- --- ------- tuGga-U~cA, (tri.)caMpA, parvata, (puN0)| zabdake Age juDA huA zreSThako hI tugI-barbarI ( tilavaNI ) zAka, kahanevAlA, (puM0 ) sIsA, rA~ga, _ haladI, (strI0) striyoMke vA~dhanekA upakaraNa (na0) tyAga-dAna varjanA, (puN0)|| 8 // // 11 // durga-durgamasthAna (kilA) (puM0) durgA-caMDI (devI), nIlIkA vRkSa, piMga-piMgalavarNa (puM0) piMgI jA~Ta(strI0) / vRkSa, ( strI0 ) bAlaka, (na0) naga-parvata, vRkSa, sUrya, sarpa, (puN0)||9|| pigA-hIMga, nIlA-vRkSa, umA (devI) nAga-sarpa caMpA, nAgakesara, hastI, ___ gorocana, (strI0) // 12 // hAthI dA~ta, megha, nAgaramothA, Rra. pUga-samUha, supArIkA vRkSa, (puM0 ) karma karanevAlA, // 10 // zarIrameM phalgu-kaThUmara vRkSa, ( strI0 ) niSphala rahanevAlA eka vAyu, zreSTha, kisI 1 (niHsAra) (tri.) // 13 // "Aho Shrutgyanam" Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / bhagaM tu jJAnayonIcchAyazomAhAtmyamuktiSu / aizvaryavIryavairAgyadharmazrIralabhAnuSu // 14 // bhaGgastaraGgarugbhede dambhe jayaviparyaye / bhaGgA zaNAkhyasasye syAdbhAgo rUpArdhakAMzayoH // 15 // ekadeze ca bhAgye ca vipUrvastu vibhaJjane / bhRguH zukre prapAte ca jamadagnau pinAkini // 16 // bhRGgaH puSpatvape khiGge tathA dhUmyATapakSiNi / napuMsakaM tu bhRGgaM syAtkezarAjabhRgUTayoH // 17 // puMsi bhogaH sukhe'pi syAdahezca phaNakAyayoH / niveze gaNikAdInAM bhojane pAlane dhane // 18 // mArgo'grahAyaNe vATe kastUrIviSayorapi / mRgaH kuraGge'pi pazau mRgayAmRgazIrSayoH // 19 // bhaga-jJAna, yoni, icchA, yaza, jagaha, jamadagni RSi, mahAdeva, mAhAtmya, mukti, aizvarya, vIrya, (puM0 ) // 16 // vairAgya, dharma, zrI ( sampatti ), zrRMga-bhauMrA, kAmIpuruSa ( dhUrta ), ratna, sUrya, (puM0 na0 ) // 14 // papIhA-pakSI, (puM0 ) bhaiMgarA, bhaMga-taraMga, rogabheda, dambha, hAranA, dAlacInI ( na0 ) // 17 // (puM0) bhoga-sukha, sarpakA phaNa aura zarIra, bhaGgA-bhA~ga, ( strI0) vezyA AdikA bhoganA, bhojana, bhAga-kisI vastukA AdhAbhAga, bA~TA pAlana, dhana, (pu0 ) // 18 // ( hissA ) // 15 // ekadeza, mArga-mArgazira-mAsa, mArga, kastUrI, bhAgya, (puM0 ) aura vipUrvaka viSa, (puM0 ) arthAt 'vibhAga' vibhaMjana (tor3anA), maga-hariNa, pazu, mRgayA (zikAra ), bhRgu-zukra-graha, parvatameM nahIM ThaharanekI, mRgazira nakSatra // 19 // "Aho Shrutgyanam" Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [gAntavargehastibhede'pi yAcJAyAM mRgI syAnnAyikAntare / prazastarathasArAGgaM yugme'pi syAtkRtAdiSu // 20 // yugaM hastacatuSke'pi vRddhinAmauSadhe'pi ca / yogaH saMnAhasaMdhAnasaGgatidhyAnakarmaNi // 21 // viSkambhAdiSu sUtre ca dravye vizvastaghAtini / care cApUrvalAbhe'pi bheSajopAyayuktiSu // 22 // rAgo'nurAgamAtsarye klezAdau lohitAdiSu / gAndhArAdau nRpe nAge rogaH kuSThauSadhe gade // 23 // laGgaH khiGge'pi saGge'pi liGga cihnA'numAnayoH / mehane zivabhede ca sAGkhyoktaprakRtAvapi // 24 // vaGgo dezAntare bhaNTAtakIkAsayoH pumAn / vaGgaM raGge ca nAge ca vaGgA puMbhUmni nIvRti // 25 // hastibheda, yAcanA, (puM0) rAga-prIti, matsaratA, klezaAdi, lomRgI-strI-bheda, ( strI0) hitaAdiraMga,gAndhAra Adi-gAnekA yuga-zreSTha, ratha aura halakA aMga (jUvA), rAga, rAjA, nAga, (puM0 ) do saMkhyA tathA saMkhyeya, satyayugA- roga-kUTa nAma auSadha, vyAdhi (roga) dijuga, cArahAthake pramANavAlA,! (puN0)|| 23 // vRddhi nAmaka auSadha, (na0) // 20 // laGga-dhUrta, saMga, (puM0) yoga-kavaca AdikA bA~dhanA, zara- liGga-cihna, anumAna, puruSakI viSaya AdikA saMdhAna karanA, saMgati, iMdriya, zivabheda, sAMkhyazAstra meM kahIM dhyAnakarma, // 21 // vidhkaMbha Adi- huI prakRti ( mAyA) (n0)||24|| kayoga, sUtra, dravya, vizvAsaghAtI, vaGga-dezAntara, baiMgana, kapAsa (puM0) phiranevAlA, apUrva lAbha, auSadha, rAMga, zIzA, (na0) baGgadeza, upAya, yukti, (puM0 ) // 22 // / (puM0 bahuvacanAnta ) // 25 // "Aho Shrutgyanam" Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| vargo'dhyAye ca vRnde ca vargaH paJcAkSarIbhidi / valgurnA nakule chAge manojJe valgu vAcyavat // 26 // vego jave pravAhe ca mahAkAlaphale'pi ca / vyaGgastu puMsi maNDUke hInAGge vyaGgamanyavat // 27 // klIbaM zarAsane zArGga zAGga viSNuzarAsane / zRGga viSANe zikhare prabhutvotkarSasAnuSu // 28 // cihne krIDAmbuyantre ca zRGgaH syAtkUrcazIrSake / / zRGgI viSAyAmRSabhe mInasvargavizeSayoH // 29 // sargaH khabhAvanimokSanizcayotsAhasRSTiSu / mohe'dhyAye ca zuGgI tu nyagrodhaplakSapItane // 30 // gatRtIyam / anaGgo manmathe'naGgamAkAzamanasormatam / aGgahIne'pyanaGgaH syAdaGgabhUtaviparyaye // 31 // varga-adhyAya (prasaMgasamApti ), sa.! (n.)|| 28 // jIvaka-auSadhi, ___ mUha, paMcAkSarIbheda, (puM0) valgu-naulA, bakarA, (puM0 ) sundara, zrRMgI-RSabha-auSadha, (strI0) mIna. (tri.) // 26 // bheda, svargabheda, ( puM0 ) // 29 // bega-jaldIkaranA, pravAha nadI A- sarga-svabhAva, sarpakI kAMcalI, ni dikA, mahAkAlakA phala, (puM0) zcaya, utsAha, sRSTi, moha, adhyAya, vyaGga-maiMDaka (puM0) hInaaMgavAlA (puM0) ( tri0)|| 27 // zuGgI-bar3a vRkSa, pAkhara-vRkSa, aMbAr3A, zAGga-dhanuSamAtra, viSNukA dhanuSa (strI0) // 30 // (na.) gtRtiiy| zRGga-sIMga, zikhara, prabhutA, utkarSa | anaMga-kAmadeva, (puM0) AkAza, mana, (bar3appana), parvatakI zikhara, (na0 ) aGgahIna, aMgoMkI vipa. cihna, krIDAkeliye jalayaMtra, rItatA (puM0 ) // 31 // "Aho Shrutgyanam" Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vizvalocanakozaH [ gAntavargeapAGgastvaGgavikale netrAnte tilake pumAn / ayogo vidhure kUTe vizleSe kaThinodyame // 32 // Abhogo vAruNacchatre yatnapUrNatvayorapi / Ayogo gandhamAlyAdivyasane'pi ca Dhaukane // 33 // vyApArarodhayozcA''ya Azugo bANavAtayoH / utsargo varjane tyAge sAmAnye nyAyadAnayoH // 34 // udvega udbAhulake pumAnudvejane'pi ca / bhavedudgamane cAyamudvegaM kramukIphale // 35 // kaliGgaH pUtikaraje dhUmyATe viSayAntare / nIvRdbhede kaliGgastu triSu dagdhavidagdhayoH // 36 // kaliGgaM kauTajaphale kaliGgA yoSiti striyAm / kaliGgo bhUmikUSmANDe mataGgajabhujaGgayoH // 37 // apAMga-aMgavikala puruSa, netroMkA | udvega-udbAhulaka (bhujAuThAnevAlA, aMtabhAga, tilaka, (puM0) udvejana ( DarAnA ), udgamana ayoga-viyogavAlA, nahIM hilane- (Uparako gamana) (puM0 ) su. vAlA, alagapanA, kaThina, udyama, pArI, (n.)|| 35 // - (puM0 ) // 32 // kaliMga-karaMjuvA-vRkSa, papIhA-pakSI, Abhoga-varuNakA chatra, jatana, pari- dezamAtra, manuSyoMkA basAyA deza, pUrNapanA, (puM0) (puM0 ) dagdha, catura, (tri.) Ayoga-gaMdhamAlA AdikA vyasana, kisIko preraNA, vyApAra, rokanA, kaliMga-iMdrajava, (na.) lAbha, (puM0 ) // 33 // kaliMgA-kaliMgadezameM honevAlI strI Azuga-bANa, vAyu, (puM0 ) (strI.) utsarga-varjanA, tyAgakaranA, sAmA- kaliGga-bhUmikohalA, hastI, sarpa, nyavidhi, nyAya, dAna, (puN0)||34|| (puM0 ) // 37 // "Aho Shrutgyanam" Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| kAliGgI rAjakarkaTyAM kAliGgastriSu tadbhave / cakrAGgI kaTurohiNyAM cakrAGgazcakrapakSiNi // 38 // jihmago bhujage puMsi mandage triSu jihmgH| taDAgaH sarasi khyAtastaDAgo yantrakUTa ke // 39 // tAtaguH kSudratAte syAjjane pitRhite'pi ca / turagI tvazvagandhAyAM turago hayacittayoH // 40 // trivargo dharmakAmArthasaMhatau ca kaTutrike / triphalAyAM sattvarajastamasAmapi saMhatau // 41 // vRddhisthAnakSayaikoktau dhArAGgastvasitIrthayoH / naraGgaM tu varaNDe ca vRttikIlakazephasoH // 42 // nAgaraGge'pi nAraGgo nAraGgo yamaje'pi ca / viTe jantau ca nAraGgo nAraGgaM pippalIrase // 43 // kAliGgI-baDI kakar3I, (strI0) ka- trivarga-dharma artha aura kAma, jhUTha kaDI meM honevAle bIjaAdi, (tri.)| miraca aura pIpala, haraDa baheDA cakrAMgI-kuTakI, (strI0) / aura AMvalA, sattva rajas aura cakrAMga-cakavA pakSI, (puM0) // 38 // tamas , // 41 // vRddhi sthAna jihmaga-sarpa, (puM0 ) maMdacalane aura kSaya, (puM0 ) vAlA, (tri.) dhArAGga-talavAra, tIrtha, (puM0) taDAga-sarovara, yaMtroMkA samudAya (puM0 ) // 39 // naraMga-mukharoga, cAroMtaraphakA kIlA, tAtagu-cacA pitAkA hitakArI jana, ziznaiMdriyacihna, (na0) // 42 // (puM0 ) nAraMga-nAraMgI-vRkSa, jor3alA puruSa, turagI-AsagaMdha, ( strI0) kAmI puruSa, prANI, pIpalakA rasa, turaga-azva, citta, (puM0) // 40 // (puM0 na0) // 43 // "Aho Shrutgyanam" Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 . vizvalocanakozaH- [gAntavarge niSaGgo bANadhau saGge nisargaH zIlasargayoH / nIlaGgaH kRmikITe syAd bhaMbharAlyAmuzIrake // 44 // pataGgaH zalabhe sUrye khage zAlyantare'pi ca / rase pataGge patrAGgaM raktacandanabhUrjayoH // 45 // padmake cAtha sarpe'pi padmakASThe'pi pnngH| parAgaH puSparajasi slAnIyAdau rajasyapi // 46 // vikhyAtAvuparAge'pi candane parvatAntare / punnAgaH puruSazreSThe vRkSabhede sitotpale // 47 // jAtIphale'pi punnAgaH pANDunAge ca dRzyate / prayAgastIrthabhede syAdyajJe vAhe viDojasi // 48 // prayogaH kArmaNe puMsi prayuktau ca nidarzane / priyaGgaH phalinIkarAjikApippalISviyam // 49 // niSaMga-tarakasa, saMga, (puM0) punnAga-puruSomeM zreSTha, vRkSabheda, saphedanisarga-svabhAva, sarga (racanA) (puM0)! kamala, // 47 / / jAyaphala, punnA. nIlaMgu-choTAkIr3A, makSikA, khasa, gavRkSa, sapheda hastI tathA sarpa (puN0)|| 44 // (puM0) pataGga-zalabha-TIDI sUrya, pakSI, prayAga-prayAga nAma tIrtha, yajJa, azva, zAlibheda, rasa, pataMga kASTa, indra, (puM0 ) // 48 // patrAMga-raktacaMdana, bhojapatra, (n0)| prayoga-auSadhiyoMke yogase uccATana // 45 // Adikarma, yukta karanA, dikhAnA, pannaga-kUTa auSadhi, sarpa, padmAkha, (puM0) (puM0) parAga-puSpakI raja, snAnameM lagAnekI priyaMgu-priyaMgu-vRkSa yA vAghAMTI, mAlaraja, // 46 // vikhyAti, grahaNa, kAMganI, rAI, pIpala, (puM0) candana, parvatabheda, (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / plavago vAnare bheke tIkSNadIdhitisArathau / bhujaGgo bhujage SiGge mAtaGgaH zvapace gaje // 50 // mRdaGgaH paTahe ghoSe raktAGgA jiivikaussdhau| raktAGgo maGgale klIbaM dhIrakAmpilyavidrume // 51 // rathAGgamadvayozcakre rathAGgazcakrapakSiNi / varAGgaM mastake yonau guDatvaci gaje striyAm / / 52 // vAtigastu dazApAke vArtAkIdhAtuvAdinoH / viDaGgo'strI kRmighne syAd viDaGgo nAgare'nyavat // 53 // vihagastu vihaGge syAdagrage vihagastriSu / visargastu bhave dAne tyAge ca malanirgame / / 54 // visarjanIye muktau ca bhAvatazcAyanAntare / rate bhoge ca sambhogaH sambhogo jinazAsane // 55 // plavaga-bandara, meMDaka, sUryakA sArathi tejapAta yA dAlacInI, hAthIsUMDA (aruNa), ( puM0) __ vRkSa, (na0) // 52 // bhujaMga-sarpa, dhUrta, (puM0) vAtiga-dazAphala, baiMgana, dhAtuvAdI, mAtaMga-cANDAla, hastI, (puN0)||50|| (puM0) mRdaMga-paTaha' ( Dhola ), ahIroMkA viDaGga-bAyaviDaGga, (puM0na0) catura, grAma, (puM0 ) (tri0) // 53 // raktAMgA-jIvantI yA DoDI auSadhi vihaga-pakSI, (puM0) zIghra calane(strI0) vAlA (tri.) raktAMga-maMgala-graha, (kesara yA jApha-visarga-janmahonA, dAna, tyAga, rAna, (na.) kavIlA-auSadhi, malakA (viSThAkA) tyaagnaa,||54|| mUMgA, (n0)||51 // visarjanIya (varNake Age do biMdu), rathAMga-gADI ratha Adike pahiyAM, mukti, sUryakA ayanabheda, (puM0) (na0) cakavA-pakSI (puM0) sambhoga-strIsaMga, vastuoMkA bhovarAMga-mastaka, bhaga (strIkI yoni ) ganA, jinazikSA (puM0 ) // 55 // "Aho Shrutgyanam" Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 vizvalocanakoza: sarvagaM salile klIbaM sarvagaH zaGkare vibhau / sAraGko mRgamAtaGgacAtakeSu khagAntare // 56 // bhRGge triSu tu kimIre hemAGgastArkSyavedhasoH / gacaturtham / anuSaGgastu nAssrabdhe kAruNye'pi kvacinmataH // 57 // tyAge mokSe'pavargaH syAtsAphalye kRtakRtyataH / abhiSaGgastu saMsargazapathAkrozagaJjane // 58 // IhAmRgo vRke jantau prabhede caMpakasya ca / athoparAgaH svarbhAnugrastayoH puSpavantayoH // 59 // durnayagrahakallole parIvApe tu puMsyayam / upasargaH smRto rogabhede copaplavepi ca // 60 // kaTabhaGgastu zasyAnAM nakhacchede nRpAtyaye / chatrabhaGgastu vaidhavye'khAtantryannRpanAzayoH // 61 // - jala ( na0 ) mahAdeva, sa / IhAmRga-bheDiyA, jantu, martha, (puM0 ) bheda, (puM0 ) uparAga-rAhuse caMdrasUryakA grasanA ( grahaNa ) || 59 || durnaya ( khoTInIti), grahoM kA yuddha, kezamU~DanA, ( puM0 ) sarvaga - sAraGga-mRga, hastI, papIhA pakSI, pakSIbheda, // 56 // bhaurA, (puM0 ) citakabarA (tri 0 ) hemAGga - garuDa, brahmA (puM0 ) anuSaGga- AraMbha, gacaturtha | 'eka jagaha ke padako dUsare sthAna meM anvaya meM lenA', dayAlupanA, (puM0 ) // 57 // apavarga-tyAga, mokSa, karehue kR kI saphalatA, (puM0 ) abhiSaGga-saMsarga, zapatha ( saugana ), gAlI, tiraskAra, (puM0 ) // 58 // [ gAntavarge upasarga - rogabheda, ulkApAta Adi upadrava, (puM0 ) // 60 // chatrabhaMga - vidhavApanA, caMpAkA kaTabhaMga-choTe aura harita tRNa AdikoMkA nakhase chedana, rAjAkA nAza, (puM0 ) "Aho Shrutgyanam" parAdhInatA, rAjAkA nAza, (puM0 ) // 61 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gapaJcamam / ] bhaassaattiikaasmetH| dIrghAdhvagastu karabhe lekhahAre tu vAcyavat / mallanAgo'bhramAtaGge vAtsyAyanamunAvapi // 62 // rAjazRGgAstu kanakadaNDamudrayoH pumAn / samAyogastu saMyoge samavAye prayojane // 63 // samprayogastu surate kArmaNepyanvaye'pi ca // 64 // gapaJcamam / kathAprasaGgo vAtUle viSavaidye ca vAcyavat / nADItaraGgaH kAkole hiMDake ratahiNDake // 65 // iti vizvalocane gAntavargaH // atha ghaantvrgH| dhaikam / gho ghaNTAyAM ca ghA ghAte kiGkiNyAM strI dhvanau tu ghH| dIrdhAdhvaga-U~Ta, (puM0 ) paravAnA gapaMcama / pahu~cAnevAlA, (tri.) kathAprasaGga-bAtUna yA vAyuko na mallanAga-iMdrakA hastI, vAtsyAyana sahanevAlA, viSakA vaidya, (tri.) muni, (puM0 ) // 62 // nADItaraGga-kaMkola, lagnakA ArAjazrRMga-suvarNakA daMDa ( char3I), cArya, strIcora (puM0) // 65 // mudgara, (puM0) _isa prakAra vizvalocanakI bhASA TIkAmeM gAntavarga samApta huvA / samAyoga-saMyoga, samavAya-saMbaMdha, abhiprAya, (puM0 ) // 63 // atha ghaantvrgH| samprayoga-strIsaMga, auSadhiyoMke yo gheka / gase uccATana Adi karma, anvaya gha-ghaMTA, (puM0) (zlokake padoMkA saMbaMdha) (puM0 ) ghA-ghAta, karadhanI (strI0) gha-zabda (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: ghadvitIyam / pApe'rttI vyasane cA'ghaM syAdardho'cainamUlyayoH // 1 // aGghiH syAjjAnucaraNe mUle cApi mahIruhAm / udgho hastapuTe dehapavane pAvake pumAn // 2 // 58 oSaH paramparAyAM syAdduta nRtyopadezayoH / oghaH pAthaH pravAhe ca samUhe ca pumAnayam // 3 // maghA dazamanakSatre maghA syAdbhutajAntare / vArivAhe'pi meghaH syAnmeghaH syAnmustake'pica // 4 // moghastu niSphale dIne moghA pATalipAdape / laghurmanojJanissArAgurulaghuSu vAcyavat // 5 // pRkkAyAM strI laghu klIbaM kRSNAguruNi satvare / zlAghA tu syAtprazaMsAyAM paricaryA'bhilASayoH // 6 // [ ghAntavarge ghadvitIya / agha- pApa, pIDA, vyasana, ( na0 ) argha- pUjAvidhi, mUlya ( mola ) ( puM0 ) // 1 // utpanna hue grAma Adi ( strI0 ) megha-baddala, nAgaramothA auSadhi, ( puM0 ) // 4 // mogha - niSphala, dIna, (puM0 ) aMghri - ghoMTU ( goDA ), caraNa (pA~va), moghA - mokhAnAma-vRkSa, (strI0) vRkSoMkI jar3a ( puM0 ) uddha- hAthakA puTa, zarIrakA pavana, ami, ( puM0 ) // 2 // ogha - paraMparA, zIghra nRtya, zIghra upadeza, jalakA pravAha, samUha, (puM0 ) // 3 // maghA - dazavAM nakSatra ( maghA ), zabdase | laghu-suMdara, nissAra, agurU (choTA), halakA // 5 // ( tri0 ) asavaraga - auSadhi (strI0 ) laghu-kAlA agara, zIghratA ( na0 ) zlAghA - prazaMsA ( baDAI ), zuzrUSA, abhilASA ( icchA ), ( strI0 ) // 6 // " Aho Shrutgyanam" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghatRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| ghatRtIyam / amoghaH saphale'moghA khyAtA pathyAviDaGgayoH / ullAgho nIruje dakSe zucau harSayute triSu // 7 // kAcighaH kAJcane puMsi mUSake svacchamaNDape / nidAgha uSNakAle syAttApe'pi khedavAriNi // 8 // parigho mudgare yogabhede khakulaghAtayoH / palighaH kAcakalaze ghaTaprAkAragopure // 9 // pratighastu bhavetkrodhe pratighAte'pyatha triSu / mahAryaH syAnmahAmUlyA'narghayorlAvake pumAn / savauMgho guruvegArthasarvasannahanArthayoH // 10 // iti vizvalocane ghAntavargaH // ghtRtiiy| paligha-kAcakalaza, ghaTa, kilA, amogha-saphala, (tri.) purakA daravAjA, (puM0 ) // 9 // amoghA-harar3a, bAyaviDaMga, (strI0) pratigha-krodha, pratighAta ( badaleseullAgha-rogase chuTAhuvA,catura, pavitra, | mAranA ) (pu.) AnaMdavAlA, ( tri0)||7|| mahAgha-bahutamolavAlI vastu, amUlya kAcigha-suvarNa, ( puM0 ) ma~sA (jisakI kImata na hosake ), (cUhA), svacchamaMDapa (puM0) (tri.) lavA-pakSI, (puM0) nidAgha-grISma Rtu, tApa ( garamI), savAgha-bahuta bega, sabataraphase kavaca pasInAkA pAnI, (puM0 ) // 8 // dhAraNa, (puM0 // 10 // parigha-lohekA madara. viSkaMbha Adi | isaprakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM . yogoMmeM eka yoga, apanA yA kulakA ghAntavarga samApta huvA // nAza, (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [cAntavarge vizvalocanakozaHatha ngaantvrgH| Daikam / bhairave viSaye DaH syAt / / iti vizvalocane DAntavargaH // atha caantvrgH| caikam / castu taskaracandrayoH // cadvitIyam / arcA pUjApratimayorucco mahati connate / kacaH keze'pi hIbere kaco gISpatinandane // 1 // kacaH zuSkatraNe bandhe kariNyAM tu kacA striyAm / kAcastu syAnmaNau zikye netraroge mRdantare // 2 // kAJcI tu mekhalAdAmni nIvRdantaraguJjayoH / kUrcamastrI bhruvormadhye zothazmazruvikatthane // 3 // ___atha ngaantvrg| kaca-keza (bAla ), netrabAlA-au Sadhi, bRhaspatikA putra, // 1 // Ga-bhairava, viSaya, (bhoga) (puM0) sUkhA vraNa (ghAva ), baMdha, (puM0) ___ isa prakAra vizvalocanakI bhASATI- kacA-hathanI, ( strI.) kAmeM DAntavarga samApta huvA // kAca-maNi, chIkA, netraroga, mi hIkA bheda, (puM0 ) // 2 // atha caantvrg| caik| kAMcI-karadhanIkI lar3I, kAMcI-purI, ca-cora, candramA, (puM0) guMjA ( ciramaThI ) ( strI0) cdvitiiy| | kUrca-bhrukuTiyoMke bIcakA bhAga, arcA-pUjA, pratimA ( mUrti ) (strI0) sojA, dADhI mUcha, bakavAda, ucca-bar3A, U~cA, (puM0) (n0)||3|| "Aho Shrutgyanam" Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cadvitIyam !] bhASATIkAsametaH / krauJcastu pakSibhede syAnnagadvIpaprabhedayoH / caJco nAlAdinirmANe caJcA tu tRNa pUruSe // 4 // caJcuH paJcAGgule troTyAM gonADIcakaliJcayoH / carcA tu sthAsake tarke carcikAcintayostale // 5 // tvak striyAM valkale'pi syAJcarmamAtre guDatvaci / nIcastu pAmare nimne vAmane'pyabhidheyavat // 6 // nyag nimne pAmare kAye picuH syAtyuMsi tUlake / kRSNe daityAntare karSe bhairavasyAnanAntare // 7 // prAkU prAcye vAcyavat kAle digdeze tvavyayaM matam / mocaH saubhAJjane puMsi mocA zAlmalirambhayoH // 8 // ruciricchA rucA ruktA zobhAbhiSvaGgayorapi / ruk zobhAyAM ca kiraNe striyAmapi manorathe // 9 // krauMca-kU~ja-pakSI, ekaparvata, eka nya(ca)-nIcA-sthala, pAmara-puruSa, dvIpa, (puM.) sampUrNatA (tri.) caMca-nAlaAdikA banAnA (sAMcAmeM picu-bhigoyA huA phoyA, kAlA___ DhAlanA) (puM0 ) varNavAlA, daityabheda, solahamAsAcaMcA-tRNoMse banAyA puruSa (DarAvA) pramANa, bhairavakA mukha, (puM0) (strii0)|| 4 // // 7 // caMcu-araMDa, choTI ilAyacI, zAka- prAka(ca) pahale honevAlA, (tri.) bheda, sUkSmakASTa, (puM0 ) pUrva kAla, pUrva deza, (a.) carcA-zarIrake caMdana AdikA lape-moca-saha~janA-vRkSa, (puM0) TanA, tarka, devIvizeSa, cintA, mocA-zAlmali (sAla) vRkSa, talabhAga, ( strI0) // 5 // kelAvRkSa, ( strI0 // 8 // tvaka( c ) vRkSakA-vakala, carma, dAla-ruci-rucA-icchA, dIpti, zobhA, cInI yA jAvitrI, (strI0 ) milApa, (strI0) nIca-pAmara (nIcapuruSa), nIcA- ruka-zobhA, kiraNa, manoratha,(strI) sthala, baunA, (tri0)|| 6 // // 9 // "Aho Shrutgyanam" Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH [cAntavarge vacaH zuke vacA tUpagandhAsArikayoH striyAm / vAgbhAratIgirorvIcidvayoH khalpataraGgayoH // 10 // avakAze sukhe cAtha zacIndrANI zatAvarI / zuciH puMsyupadhAzuddhamantriNyASADhabarhiSoH // 11 // zRGgAragrISmayoH zvetamedhyAnupahate triSu / sUcI karAdhabhinaye vedhanIzikhayorapi // 12 // sUcI sImantinInAM ca kathitA karaNAntare // 13 // catRtIyam / avIcirnarake ghUrmivirahe ghUrmivarjite / bhavedudak triSUdIcye digdezakAlato'vyayam // 14 // kaNIciH puSpitalatAguJjayoH zakaTe'pi ca / kavaco vArabANe syAtpaTahe gardabhANDake // 15 // --..-...--- vaca-sUvA (totA) pakSI, (puM0) yoMkA karaNa ( hAvabheda ) (strI0) vacA baca-auSadhi, mainA-pakSI,(strI0) // 13 // vAkU(cA)-sarakhatI, bANI (vacana) catRtIya / (strI0) vIci-svalpa ( thor3A) taraGga, // 10 // avIci-naraka,taraMgoMkA viyoga ta. avakAza, sukha, (puM0 strI.) | gavarjita taDAga Adi, (tri0) zaci-iMdrANI, zatAvarI, ( strI0 ) udaka-uttarameM honevAlA (tri0 ) zuci-maMtriyoMke zIlakI parIkSA, / uttaradizA, uttaradeza, uttarakAzuddhamaMtrI, ASADha-mAsa, kuzA, zU la ( a0) // 14 // jhAra, grISma-Rtu, zveta raMga, pavitra, kaNIci-phUlIhuI bela, ciramaTI, acchA, (tri. ) // 11 // gADI, ( strI0) sacI hAtha Adise bhAva batAnA,sUI, | kavaca-kavaca, Dhola, baDIharaDa. ___ zikhA (coTI) // 12 // stri- (puN0)|| 15 // "Aho Shrutgyanam" Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 catRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / krakacaH karapatre'pi grnthilaakhymhiiruhe| namucirmadane daitye nArAco jalahastini // 16 // lohabANe'pi nArAco nArAcI syAttulAntare / pratyak pratIcye digdezakAle tu matamavyayam // 17 // syAtprapaJcastu vistAre saJcaye ca pratAraNe / marIcirnAdyayordIptau munau nA kRpaNe'pi ca / / 18 // mArIco yAjakadvije kakole raaksssaantre|| marIco devatAbhede praphulle vikacastriSu // 19 // kezazUnye ca hrIke tu puMsi ketugrahe'pi ca / vipaJcI vallakIkelyoH saGkocaM kuGkume matam // 20 // saGkoco matsyabhede'pi saGkoco bandhane'pi ca / satyavatsatyayoH samyak samyak saGgatadRdyayoH // 21 // krakaca-karauMta, kaira-vRkSa, (puM0 ) muni, kRpaNa, (puM0) // 18 // namuci-kAmadeva, eka daitya, (puM0) mArIca-yajJakarAnevAlA brAhmaNa, kaM. nArAca-jalahastI ( hAthIkekharUpakA kola, eka rAkSasa, (puM0) jalacara jIva ) // 16 // loha-marIca-devatAbheda, (puM0 ) // 19 // bANa, (puM0) tolanekA choTA vikaca-praphullita, (tri.) kezarakAMTA, (strI0) hita, muni, dhvajA, ketu graha, (puM0) pratyaka-pazcimameM honevAlA (tri0) vipaMcI-vINA, krIDA, (strI.) pazcima dizA pazcimadeza, pazcima- saMkoca-kesara ( na0 ) // 20 // kAla, (a0)|| 17 // __ matsyabheda, bandhana, (puM0) prapaMca-vistAra, saJcaya (saMgraha), samyaka-satya bolanevAlA, satya, ___ThaganA, (puM) ___ saMgata ( yathArtha ), suMdara, (tri.) marIci-dIpti kiraNa (puM0 strI0) // 21 // "Aho Shrutgyanam" Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: cacaturtham / kAkacizvI tulAbIje vArikrimidilIrayoH / jalasUcirjalaukAyAM zRGgATe zizumArake // 22 // kaGkatroTau jhaSe cAtha core vahnau malimlucaH / amAvAsyAdvayaM yatra so'pi mAso malimlucaH // 23 // capaMcamam / 64 ratanArIca zabdo'yaM kukkure rativallabhe / parIrambhe samudbhUtazItkAre ca varastriyAH // 24 // iti vizvalocane cAntavargaH // atha chAntavargaH / chaikam | charachedakArkayozchA ca cchidi chaM lAcchanA'cchayoH / cacaturtha | kAkaciMcI-ghuMghucI, jalakI kimi, sa matsya- mAtra, bhuIphoDa, (strI0 ) jalasUci - joka, siMghADA, macchabheda ( zizumAra ) // 22 // phedacIlakI coMca, ( puM0 strI0 ) bhalimluca - cora, ani, jisamAsameM do amAvAsyA hoM vaha mAsa, ( puM0 ) // 23 // capaMcama | ratanArIca - kuttA, kAmI [ chAntavarga zItkAra zabdavAlA zreSThastrIkA sambhoga ( puM ) // 24 // De isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM cAntavarga samApta huvA // "Aho Shrutgyanam" atha chAntavargaH / chaika / cha- chedana karanevAlA, sUrya, (puM0 ) chA- chedanakaranA, ( strI0 ) puruSa, cha- kalaMka, svaccha, ( na0 ) / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chacaturtham / / bhASATIkAsabhetaH / chadvitIyam / acchAvyayamAbhimukhye acchasphaTikayoH pumAn / acchaH khacche'nyaliGgaH syAtkacchaH zailAdisImani // 1 // naukAGge tunnake'nUpe paridhAnAJcalAntare / / kacchA tu cIrikAyAM syAd vArAhyAmapi dRzyate // 2 // gucchaH stabake hArabhede gucchaH stambakalApayoH / syAtpicchamastriyAM pucche picchA zAlmaliveSTake // 3 // patau pUgacchaTAkozemaNDepvazvapadAmaye / vijule'pyatha pucchaH syApicchapazcAtpradezayoH // 4 // mleccho'pabhASaNe jAtibhede pAparate'pi ca / chacaturtham / atha pusi mahAkacchaH sarinnAthapracetasi // 5 // iti vizvalocane chAntavargaH // chadvitIya / : piccha-baila AdikI pUMcha, (puM0 na0) acchA(ccha)-sammukha karanA, (a0) picchA-zAlakA goMda // 3 // rIcha (bhAlU), sphaTika maNi,(puM0) paMkti, supArI, chabi, koza, mAMDa, svacchapadArthameM usake liMgavAlA, ghoDeke pairakA roga, dAlacInI, (tri.) (strI0 ) kaccha-parvata AdikI sImA, // 1 // puccha-morakI puccha, pichalAbhAga, naukAkA bhAga, tUna vRkSa, bahuta- (puM0 ) // 4 // jalavAlA deza, dhotI Adi vastrakA mleccha-burA bolanA, jAtibheda, eka bhAga, (puM0 ) va pApI manuSya (puM0) kacchA -cIrikA (cI cI zabdakarane / chacaturtha / vAlA kITa), bArAhIkaMda (strI0) mahAkaccha-samudra, varuNa, (puN0)||5|| _ isaprakAra vizvalocanakI bhASAtuccha-puSpaAdikoMkA gucchA, hAra-TIkAmeM chAMtavarga samApta havA // bheda, jhADa, morakI pUMcha Adi (puN0)| "Aho Shrutgyanam" Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:-- atha jAntavargaH / jaikam / jaH syAjjavini jodbhUtau jayane jiH prakIrtitaH / jUrAkAze sarakhatyAM pizAcyAM javine triSu // 1 // 66 jadvitIyam / ajaH kRSNe smarahare vidhau chAge raghoH sute / abjo dhanvantarau candre nicale klIbamambuje // 2 // astrI kambunyathAssjiH syAtsaGgrAme'pi samakSitau / utsAha kArttike pyUrjastUrjA vIrye bale dvayoH // 3 // kaJjaH keze viriJce'pi kaJjaM pIyUSapadmayoH / kujastu narake'GgAre me kuJjaM tu na striyAm // 4 // atha jAntavargaH / jaika / ja - vegavAlA, (puM0 ) jA-utpatti, ( strI 0 ) ji-jItanA ( strI0 ) jU-AkAza, sarakhatI, pizAcI, vAlA, ( tri0 ) // 1 // vega jadvitIya / aja-kRSNa, mahAdeva, brahmA, bakarA, raghurAjAkA putra, ( puM0 ) abja-dhanvaMtari, candramA, vetasa-vRkSa, ( puM0 ) kamala, ( na0 ) zaMkha, ( puM0 na0 ) // 2 // [ jAntavarge Aji - saMgrAma, sama ( barAbara ) pRthvI, ( strI0 ) Urja (rjA) - utsAha ( harSa ), kArttikamAsa, (puM0 ) vIrya, bala, ( puM0 strI0 ) // 3 // kaMja-keza, brahmA, ( puM0 ) kaJja- amRta, kamala, ( na0 ) kuja - bhaumAsura, maMgala-graha, vRkSamAtra, ( puM0 ) // 4 // kuMja - ThoDI, vatsa ( chAtI ), kuMja ( latA AdikA ghara ) ( puM0 na0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / nau vatsenikuJje'pi kubjo nyubje drumAntare / striyAM tu kharjUH kharjUravRkSe kaNDUtikITayoH // 5 // vanau surAgRhe gaJjA bhANDAgAre tuna striyAm / gaJjane puMsi khajA tu manthe davaprahastayoH // 6 // guJjA tu kAkacicyAM syAtpaTahe ca kaladhvanau / dvijo vipre'NDaje dante bhAGgareNukayordvijA // 7 // dhvajo'strI liGgakhadvAGgapatAkAcihnazaiauNDike / nijastriSu khake nitye nyubjo darbhasuci smRtaH // 8 // nyubjaM tu karmara syAt kubjAdhomukhayostriSu / pibapi piJjA tUlaharidrayoH // 9 // vyAkule vAcyavatpiJjaH prajA santAnalokayoH / bhujo bhujA ca bAhau syAt pANimAtre'pi tAvubhau // 10 // | kuTaja - kUbar3A, vRkSabheda, (puM0 ) kharjU - khajUra-vRkSa, khujalI, kITavizeSa, ( strI0 ) // 5 // gaMjA - khAna-cAMdI AdikI, madirAkA ghara, ( strI0 ) bhAMDAgAra ( puM0 na0 ) tiraskAra, (puM0 ) bajA - daviAdi mathanekA DA~DA, kar3achI, capeTA ( strI0 ) // 6 // guMjA - ghughucI, Dhola, sUkSmadhvani (strI0 ) | dveja - brAhmaNaAdivarNa, pakSI, dA~ta, ( dhvajAbheda ), cihna, madirA becanevAlA, (puM0 na0 nija - apanA, nitya, (tri0) nyubja - darbhakA ( kuzAkA ) sruk (yajJapAtra, ( puM0 ) // 8 // kamarakha vRkSa yA phala, (puM0 na0 ) kUbar3A, nIceko mukhavAlA, (tri0) piMja- -mAranA ( puM0 ) bala, ( na0 ) piMjA - ruI, haladI (strI0 ) // 9 // piMja-vyAkula, (tri0 ) prajA - saMtAna, strIpuruSamAtra ( strI0 ) bhuja-bhujA -- bAhu, hastamAtra, (puM0 strI0 ) // 10 // ( puM0 ) dvejA-bhAraMgI - auSadhi, maTara - anna ( strI0 ) // 7 // ja - liMga, zivakA astra, patAkA "Aho Shrutgyanam" 67 0 ) jana, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 vizvalocanakozaH- [ jAntavargemarjustu rajake puMsi marjUH zuddhAvapi striyAm / rajjurveNyA guNe'pi syAd rAjiH strI paGgirekhayoH // 11 // rujA roge'pi bhaGge'pi laJjaH syAtpaTTakacchayoH / lAjAH syurmuSTadhAnyeSu lAjaH syAdAtaNDule // 12 // uzIre lAjamuddiSTaM vAjaH pakSe syade'pi ca / / munibhede khane vAjaM tvAjye yajJAnnapAthasoH // 13 // bIjaM hetAvupAdAnepyakure'pi ca retasi / bIjamalpe'pi tattve'pi vyAjaH sAdhyA'padezayoH // 14 // sarjUrvaNiji puMsi syAtsarjUH syAdvidyuti striyAm / sannaddhe saMbhRte sajaH saJjaH zambhuviriJcayoH // 15 // svajaH khede svajaM rakte'patye ca svajamanyavat / jatRtIyam / aGgajaH kezakanda pade putre gade khaje // 16 // marju-dhobI, (puM0 ) ! bIja-hetu, upAdAnakAraNa, AdhAna, marjU-zuddhi, (strI0) _____ aMkura, vIrya, alpa, tattva, ( na0) rajju-veNI ( guMthI huI bAloMkI laTI), vyAja-nizAnA, apadeza, ( bahAnA) rassI, (strI0) ! (puN0)|| 14 // rAji-paMkti, rekhA, ( strI. ) // 11 // sarjU-vaNika, (puM0 ) rujA-roga, TUTanA, ( strI0) sarjU-bijalI (strI0) laJja-paTTA, dhotI TAMkanekA bhAga,(puM0) saja-kavacadhArI puruSa, bharAhubA, lAja-bhUnA huvA dhAna, (puM0 bahuva- (puM0 ) canAnta ) gIle taMDula (puM0 eka-saJja-mahAdeva, brahmA, (puM0) // 15 // vcnaaNt)|| 12 // svaja-pasInA (puM0 ) rakta, (na.) lAja-khasa, (na0) / / apatya (saMtAna) (tri.) vAja-paMkha, vega, munibheda, zabda, jtRtiiy| (pu0 ) ghRta, yajJakA anna, jala, aMgaja-keza, kAmadeva, cihna, putra, (n0)|| 13 // roga, pasInA, (puM0 ) // 16 // "Aho Shrutgyanam" Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatRtIyam 1 ] bhASATIkAsametaH / aGgajaM rudhire'tha syAdaNDajaH pakSimInayoH / kRkalAse bhujaGge ca kastUryAmaNDajA'pi ca // 17 // ambujo nicule puMsi klIbaM tu sarasIruhe / kambojo dezamAtaGgazaMkhabhedeSu dezitaH // 18 // karajastu karao syAdapi vyAghranakhe nakhe / kAmbojaH somavalke syAcchaGkhapunnAgavAjiSu // 19 // mASaparNIhiGguparyoH kAmbojI tadbhave triSu / kArujaH zilpinAM citre svayaJjAtatile'pi ca // 20 // valmIke gairike phene kalabhe nAgakezare / kuTajaH zAkhinAmbhede syAdroNe kumbhasambhave // 21 // girijA zailatanayAmAtuliGgacorudAhRtA / girijaM tvabhrake lauhe zilAjatusugandhayoH // 22 // rudhira, ( na0 ) aMDaja-pakSI, macchI, giragaTa, sarpa, ( puM0 ) aMDajA - kastUrI, (strI0 ) // aMbuja - betasavRkSa, (puM0 ) ( na0 ) kaMboja - dezabheda, hastIbheda, zaMkhabheda, (puM0 ) // 18 // karaja- karaMjuvA vRkSa, bagherAkA nakha, nakha, (puM0 ) kAMboja - kAyaphala, zaMkha, caMpA, azva, 17 // kamala (puM0 ) // 19 // kAMbojI vanamASa yA mazavana, hIMga 69 patrI, yA vaMzapatrI (strI0 ) inase utpanna honevAlA ( tri0 ) kAruja-zilpiyoMkA citra, svayaM utpannahuvA tila // 20 // bAMbI, gerU, jhAga, hAthIkA baccA, nAgakesara, (puM0 ) kuTaja - kUDA-vRkSa, banakAka, agastyamuni, (puM0 ) // 21 // girijA - pArvatI, banabIjapUra yA bi joranIMbU, (strI0 ) girija - bhoDala, lohA, zilAjIta, gandhaka, ( na0 ) // 22 // "Aho Shrutgyanam" Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [jAntavargajalajaM paGkaje zake nIrajaM padmakuSThayoH / paraJjastailayantrAsipheneSu churikAphale // 23 // vaNik puMsyeva vANijyajIvake krnnaantre| vANijye tu vaNik strItve balajA balgayoSiti // 24 // kSitau tu balajaM tu syAtkSetrasasyAdigopure / syAdbhUmijA tu jAnakyAM bhUmijo narake kuje // 25 // vanajA mudgapayA syAd vanajo gajamustayoH / vanajaM paGkaje klobaM vAcyavadvanasambhave // 26 // bAhujaH kSatriye khyAtaH khayaJjAtatile zuke / sahajastu nisarge syAtsahajAte'nyaliGgakaH // 27 // sAmajaH sAmasambhUte vAcyaliGgaH pumAn gaje / himajA pArvatIzacyomainAke himajaH pumAn // 28 / / jalaja-kamala, zaMkha, (na.) vanajA-banamudga, ( strI0 ) nIraja-kamala, kUTa-auSadhi, (na0) vanaja-hastI nAgaramothA, (puM0 ) paraMja-telanikAlanekA yaMtra, talavAra, kamala (na0) banameM honevAlA dravya jhAga, churIkA agrabhAga, (puM0) (tri.) // 26 // // 23 // bAhuja-kSatriya, khayaM utpanna huvAvaNija(ka)-vANijyase jInevAlA, tila, sUvA ( totA) pakSI, (puM0) ___ karaNabheda, (puM0) sahaja-svabhAva, (puM0 ) sAtha utpavaNija(ka)-vANijya, (strI0) balajA-zreSThastrI, pRthvI, (strI0) // 24 // nahuvA, (tri. ) // 27 // balajA-kSetra, sasya (khetI) Adi. ! sAmaja-sAmase utpannahuvA, (tri.) puradaravAjA, (na0) hastI, (puM0) bhUmijA-sItA, ( strI.) himajA-pArvatI, indrANI, (strI0) bhUmija-bhaumAsura-daitya, maMgalagraha himaja-mainAka nAma parvata, (puM0) (puM0) // 25 // / // 28 // "Aho Shrutgyanam" Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsametaH / jacaturtham / ahibhug vinatAputre meghanAdAnulAsini / kAzmIrajA cA'tiviSAkuSThakuGkumapuSkare // 29 // graharAjaH zazinyarke'nuje zUdre jaghanyajaH / dvijarAjo nizAnAthe vinatAtmajazeSayoH // 30 // dharmarAjyamarAjau dvau yame buddhe yudhiSThire / bharadvAjo gurusute vyAghATAbhikhyapakSiNi // 31 // bhAradvAjo munau coye striyAM kApasikAntare / bhRGgarAjastu madhupe mArkave vihagAntare || 32 // yakSarATra tryaMbakasakhe mallAnAM raGgacatvare / rAjarAjastu dhanade sArvabhaumamRgAGkayoH // 33 // kSIrAbdhijaH zazadhare zriyAM kSIrAbdhijA striyAm / kSIrAbdhijaM tu sAmudralavaNe mauktike'pi ca // 34 // caturtham / ] caturtha | kamala, ahibhuj (k) garuDa, mora (puM0 ) kAzmIrajA atIsa, (strI0 ) kAzmIraja-kUTa, kesara, ( na0 ) // 29 // graharAja - caMdramA, sUrya, (puM0 ) jaghanyaja - choTA bhrAtA, zUdra, (puM0 ) dvijarAja - caMdramA, garuDa, zeSa nAmasarpa | ( puM0 ) // 30 // dharmarAj (da) - yamarAja-dharmarAja, buddha, yudhiSThira, (puM0 ) bharadvAja - bRhaspatikA putra, vyAghraTa kSIrAbdhija-samudranamaka, (kukuDakoMbA) pakSI (puM0 ) // 31 // ( na0 ) // 34 // 71 bhAradvAja muni, umra, (puM) bhAradvAjI vanakapAsa ( strI0 ) bhRMgarAja - bhaurA, bha~garA - auSadhi, pakSIvizeSa (puM0 ) // 32 // yakSarAT (ja) kubera, malloM kA akhADA, ( puM0 ) rAjarAja - kubera, cakravartI rAjA, caMdramA, (puM0 ) // 33 // kSIrAbdhija - caMdramA, (puM0 ) kSIrAbdhijA-lakSmI (strI0 ) motI, "Aho Shrutgyanam" Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 vizvalocanakoza: japaJcamam / RSabhadhvajazabdo'sau zaGkarepyarhadantare / agastau ca harItakyAM laGghane munibheSajam // 35 // iti vizvalocane jAntavargaH // atha jhAntavargaH / jhaikam / jhakArastvAravAyau syAnnaSTe'pi kacidipyate / jhadvitIyam / jhaJjhA dhvanivizeSe syAjjhaJjhANujalavarSaNe // 1 // iti vizvalocane jhAntavargaH / atha jAntavargaH / kam JakArastu kacitkhyAto gAyane ghargharadhvanau / jJaH paNDite budhe vedhasyajJo mUDhe jaDe triSu // 1 // [ JAntavarge japazcama / jhadvitIya | RSabhadhvaja - mahAdeva, prathama jinendra ! jhaJjhA - dhvanivizeSa, alpa jalakI ( puM0 ) varSA, (strI0 ) // 1 // munibheSaja - hathiyA vRkSa, haraDa, laM- isa prakAra vizvalocanakI bhASA TIkA meM jhAntavarga samApta huvA // ghana, ( na0 ) // 35 // isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkA meM jAntavarga samApta huvA | atha jhAntavargaH / jhaika | jha - tIvravAyu, naSTa, ( puM0 ) atha JAntavargam / jaika | Ja -gAnA, gharghara dhvani, (puM0) jJa - paNDita, budha graha, brahmA, (puM0 ) dvitIya / ajJa - mUDha, jaDa, ( tri0 ) // 1 // "Aho Shrutgyanam" Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 atRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| advitIyam / prajJA tu buddhau prAjJastu paNDite vAcyaliGgakaH / prajuzcaprajJazca tathA khyAtaH pragatajAnuke // 2 // sajJA nAmani gAyatryAM cetanAraviyoSitoH / arthasya sUcanAyAM ca hastamastakalocanaiH // 3 // atRtIyam / kRtajJaH sArameyepi vAcyavatkRtavedini / striyAmIkSaNikAyAM syAdaivajJo gaNake pumAn // 4 // sarvajJaH sugate zambhau kSetrajJo nAgarAtmanoH / iti vizvalocane AntavargaH / atha ttaantvrgH| Taikam / TA pRthivyAM dhvanau TaH syAtkarake TaM napuMsakam // 1 // prazA-buddhi (strI0 ) daivazA-zubhAzubhalakSaNa batAnevAlI prAjJa-paNDita,(tri.) (strI0) praca-prajJa-jisake ghoMTavoMmeM bahata daivajJa-jyotiSika, (puM) // 4 // phAsalA ho vaha, (puM0) // 2 // sarvaza-buddha, mahAdeva, (puM0) saMjJA-nAma, gAyatrI, buddhi, sUryakI kSetrajJa-catura, AtmA, (puM0) strI, hAtha mastaka netra AdikoMse | isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM bAntavarga samApta huvA / abhiprAyakA batAnA, (strI0) atha ttaantvrg| atRtiiy| ttaik| kRtajJa-kuttA, (puM0 ) kiyehue upa-TA-pRthvI,. (strI0) Ta dhvani, (puM) * kArako jAnanevAlA, (tri.): 'Ta-karaMka ( asthipaMjara ) (na0) // 1 // "Aho Shrutgyanam" Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: dvitIyam ahaM gRhAntare kSaume zuSke cAtyalpabhaktayoH / iSTo nA yAgasaMskArayogayoH kratukarmmaNi // 2 // klIvaM triSu priyatame pUjyepyAzaMsitepi ca / iSTiyogArcanecchAsu saMgrahazlokasUryayoH // 3 // kaTuH puMsi rase klIbaM kaTu kAryepi dUSaNe / priyaGgurAjikA'zokarohiNIkaTukAsu ca // 4 // striyAM kaTu triSvapriye nA sugandhau matsare'pi ca / kaTaH zroNau zavetyalpe kiliJjagajagaNDayoH // 5 // zmazAne'pi kriyAkAre'pyadbhutepi kaTA'vyayam / kaTI syAtkaTimAgadhyoH kaSTaM gahanakRcchrayoH // 6 // kuTo ghaTe zilAkuTTe kuTI vezmani tu dvayoH / kuTI tu syAtpayodAsyAM surAyAM citragucchake // 7 // 74 dvitIya / aTTa -aTArI, resamI vastra, sUkhAhuvA dravya, atyalpa, bhAta, ( tri0 ) iSTa-yajJasaMskAra, yoga, ( puM0 ) yajJakarma, ( na0 ) // 2 // ati priya, pUjya, vAMchita, (tri 0 ) iSTi yajJa, pUjana, icchA, saMgrahazloka, sUrya, (strI0 puM0 ) // 3 // kaTu-kaTu-rasa, ( puM0 ) dUSita - kArya, kaMganI dhAnya, rAI, azokavRkSa, ekaprakArakI haraDa, kuTakI (strii0)||4 apriya (tri0 ) sugandhavAlA dravya, matsarIpuruSa (puM0 ) [ TAntavarga kaTa-kaTibhAga, murdA, ati alpa, bAMsakA borATa, hastIkA gaMDasthala, // 5 // zmazAna ( jahAM murde phUkate haiM ) kriyAkarAnevAlA, (puM0 ) kaTA adbhuta (a0 > kaTI-kaTi-bhAga, choTIpIpala, (strI0) kaSTa-vana, kaSTa ( du:kha ) ( na0 ) 11 & 11 kuTa - ghaDA-miTTIkA, hathauDA, (puM0 ) kuTI- - ghara ( makAna ) ( puM0 strI0 jalalAnevAlI > dAsI, madirA, citragucchA, ( strI0 ) // "Aho Shrutgyanam" 6 uu // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / kUTo'strI rAzipUradambhamAyA'nRteSvapi / tucche'drizRGgesIrAGge yantrAyoghananizcale // 8 // kRSTibudhe nA kaSe'strI koTiH saMGkhyAntarAgrayoH / atyutkarSaprakarSAdhikArmukAgreSu ca striyAm // 9 // kruSTaM tu rodane rAve kRSTiH syAtkRzasevayoH / khaTo'ndhakUpe Take ca khaTaH zlepmacapeTayoH // 10 // khATiH striyAM zavarathe khATirekagrahe kiNe / kheTastu nindite grAmabhede'pi vasunandake // 11 // gRSTirekaprasavagovarAhakrAntayoH striyAm / viSNukAntauSadhau ghRSTioNTA badarapUgayoH // 12 // caTuzvATau piciNDe ca tinAmAsane caTuH / cATazcATe ca dhUrte ca mUlamAMsikayorjaTA // 13 // kRTa-rAzi (Dera ), puradaravAjA, daMbha Tana ( jokassI Adike DAMDeke ( pAkhaMDa ), mAyA, asatya, tuccha, ragaDanese hAthameM hojAtAhai) (strI0) parvatazikhara, halakA eka aMga,yaMtra, kheTa-niMdita, grAmabheda, vasubheda, lohamudgara, nizcala, (puM0 ) // 8 // viSNukhaDga ( puM0 ) // 11 // kRSTi-paMDita, (puM, ) AkarSa (kheM. gRSTi-ekabAra vyAIhuI gau, varAha canA) (puM0 na0) krAntA nAma auSadhi, ( strI0) koTi-koTi-saMkhyA, agra bhAga, ati ghRSTi-viSNukAntA auSadhi, (strI0) utkarSa, prakarSa (unnati ), koNa, ghoNTA-bera-jhADIphala, supArI, dhanuSakA agrabhAga (strI0 ) // 9 // (strii0)|| 12 // kruSTa-ronA, zabda, (na.) | caTu-priyavAkya, peTa, (udara), atikRSTi-dubalA, sevA; ( strI0) yoMkA Asana, (puM0 ) khaTa-andhAkUvA, pattharaphoDanekI cATa-cATa (vizvAsadekara dhanaThagane___TAMkI, kapha, capeTA (thappaDa ) vAlA ), dhUrta, (puM0) lagAnA, (puN0)|| 10 // jaTA-mUla (jar3a), jaTAmAMsI, (strI0) khATi-murdekI takhatI, ekagraha, AM. // 13 // "Aho Shrutgyanam" Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vizvalocanakozaH- [ TAntavargejhATo nikuJja kAntAre vraNasaMmArjane vane / truTistvapacaye leze sUkSmailAyAM ca saMzaye // 14 // kAlamAne'pyatha voTiH strI caJcumInakaTphale / tvaSTA varddhakigIrvANazilpinostimmadhAmani // 15 // diSTirmudi parImANe diSTaH kAlopadiSTayoH / diSTaM bhAgyetha dRSTiH syAnnetradarzanabuddhiSu // 16 // ghaTaH zuddhitulAyAM syAd ghaTI khaNDe ca vAsasaH / naTI haTTavilAsinyAM naTaH zailUSazoNayoH // 17 // paTaH zobhanacele syAtpuraskArapiyAlayoH / paTurvAgmini nIroge tIkSNe dakSe sphuTe triSu // 18 // paTuH puMsi paTole strI chatrAyAM lavaNe paTu / paTTaH peSaNapASANe phalake'pi catuSpathe // 19 // jhATa-kuMja (latA AdikoMkI (kuTI), ghaTa-zuddhi ( saugana Adise ) vi. durgamasthAna, vraNa (ghAva)kA jhAranA, zvAsa, tarAjU, (puM0) vana, (puM0 ) ghaTI-vastrakA khaMDa, ( strI.) truTi-apacaya (ghaTanA), khalpa, naTI-nakhI-gaMdhadravya, yA haladI,(strI.) choTI ilAyacI, saMdeha, // 14 // naTa-nATakakaranevAlA, azoka vRkSa kAlapramANa, (strI.) (puM0 ) // 17 // troTi-pakSIkI coMca, macchI,kAyaphala- paTa-suMdaravastra, puraskAra ( sa~vAranA), auSadhi, (strI. / ciroMjI-vRkSa, (puM0 ) tvaSTA-baDhaI, devatAoMkA kArIgara, paTu-bahutavolanevAlA, nIroga, tIkSNa, sUrya: (puM0 ) // 15 // / catura, spaSTa, (tri0 ) // 18 // diSTi-AnaMda, parimANa, ( strI0) paTu-paravala-zAka (puM0) soAdiSTa-kAla, upadezakiyAhuvA, (puM0) zAka yA soMpha, (strI0) namaka (na.) diSTa-bhAgyA, (na.) paTTa-pIsanekA patthara, DhAla, caurAhA, dRSTi-netra, darzana, buddhi (strI0) 16 // 19 // "Aho Shrutgyanam" Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / vraNAdibandharAjAdizAsanAsanabhedayoH : / paTTI bhAlavibhUSAyAM paTTI lAkSAprasAdane // 20 // paTTiH paTavibhede syAd valgulau kumbhikAme | puSTiH syAtpoSaNe vRddhau phaTA tu phaNadambhayoH // 21 // taTe'zramakRte phANTaM vaTastu syAdguNe triSu / vaTo varATanyagrodhe vartikAyAM vaTI matA // 22 // vIre pAmarabhede nA bhaTaH strI pragame bhaTiH / bhRSTistu bharjane zUnyavATikAyAmapi striyAm // 23 // muSTirba kare puMsi striyAmapi tathA pale / liSTaM syAdvAcyavanmlAne gliSTamavyaktabhASaNe // 24 // yaSTiH zastrAntare hAre hAre hArAtpare'pi ca / bhAya ca madhupaNya ca dhvajadaNDe tu puMsyayam // 25 // ghAvake bAMdhanekA vastra, AdikA hukuma (paTTA ), Asanabheda ( takhata yA siMhAsana ), ( pu0 ) paTTI- - mastakakA bhUSaNa, lodha-vRkSa, ( strI0 ) // 20 // paTTi - vastrabheda, vAghula-pakSI, pAMDaravRkSa, (strI0 ) puSTi-poSaNa, vRddhi, ( strI0 ) phaTA--sarpakA phaNa, dambha ( pAkhaMDa ) ( at ) 11 29 11 G rAjA: vaTI battI dIpakakI (strI0 ) // 22 // bhaTa - vIra- nIcabheda ( puM0 ) bhaTi-vegase gamana karanA ( strI0 > bhRSTi-vAna AdikA bhUnanA, sUnI bADI, ( strI0 ) // 23 // 77 phAMTa-taTa, ( na0 > vaTa - rassI Adi, (tri0) kauDI, baDa-vRkSa, (puM0 ) muSTi- hAtha kI muhI, (puM0 ) cAratolA pramANa, (strI0 ) kliSTa - malina, (tri 0 ) milaSTa[-aprakaTa vANI, ( na0 ) // 24 // vinAparizrama kiyAhuvA, / yaSTi - zastrabheda, hAra, 'hArayaSTi' hAra, bhAraMgI, ( brahmaneTi ), mulahaTI, ( strI0 ) dhvajAkA DaMDA, (puM0 ) / / 25 / / "Aho Shrutgyanam" Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vizvalocanakozaH- [TAntavargeriSTaM kSeme mRtyucihna vinAze nA tu sAyake / riSTastu riSTivatkhaGge samRddhau pustriyoH kramAt / / 26 // laTo doSepi vAgdoSe lATastvaMzukadezayoH / vATastu vartmani vRtau vATI syAdgRhanipkuTe // 27 // viTastu khiDgalavaNazaGkhAkhukhadirAdriSu / viSTiH karmakare bhadre vetane preSaNe striyAm // 28 // vyuSTaM dine prabhAte ca phale paryuSite triSu / vyuSTiH samRddhau vihitA niyamAdiphale'pi ca // 29 // saTA jaTAkesarayoH sRssttirnirmaannsrgyoH|| sRSTaM tu nirmite tyakte triSu prAjye'pi nizcite // 30 // sphuTo vyakte praphulle ca vyAptavatripvapi triSu / sphuTiH sphuTikakarkaTyAM pAdasphoTe'pi ca sphuttiH|| 31 // riSTha-kalyANa, mRtyucihna, vinAza, bhadrA, naukarI, preraNAkaranA (strI0) ( na0 ) bANa, (puM0) // 28 // riSTa(STi)-khaGga, (puM0 ) samRddhi, vyuSTa-dina, prabhAta, phala, bAsI bho(strI0 ) // 26 // __jana Adi, (tri.) laTa-doSa, vANI doSa, (puM0) vyuSTi-samRddhi, niyamaAdikoMkA phala, lATa-vastra, dezabheda, (puM0 ) (strI0 ) // 29 // saTA-jaTA-tapassIkI, kesara, (strI0) vATa-mArga, vRti ( kAToMvAlI lakaDi sRSTi-racanA-sAdhAraNa, racanA-jagayoMse bADA (ghera ) karanA ) (puM0) vATI-gharakepAsakA bagIcA, (strI0) sRSTa-racAhuvA, dAna kiyA huvA, prAjya - // 27 // (bahuta), nizcita, (tri.)||30|| viTa-dhUrta, lavaNa, zaMkha, mUsA, kha- sphaTa-prakaTa, phUlAhavA, vyApta, (tri.) dira (khaira) vRkSa, parvata, ( puM0 ) sphuTi-khilIhuI kakar3I, pAdaphoTa viSTi-naukarIlekara kAmakaranevAlA, (bibAI ) ( strI0 ) // 31 // "Aho Shrutgyanam" Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH t hRSTo romAJcite jAtaharSe prahasite smRte / tRtIyam / avaTaH kuhake kUpe khile garte'pyathA'vaduH // 32 // garne kRpe ca ghATAyAmaToMtargale gale | ariSTaH phenile nimbe lazune kAkakaGkayoH // 33 // ariSTaM sUtikAgAre takre cihne zubhe'zubhe / utkaTastItre matte ca karaTo nindyajIvite // 34 // ekAdazAha zrAddhe ca kAkavAdyAntare'pi ca ! kubrAhmaNe kusumbhe'pi durdAntagajagaNDayoH || 35 // karkaTaH karaNe strINAM rAzibhedakulIrayoH / khage tu karkaTI tu syAdvAlukayAM zAlmalIphale // 36 // hRSTa-romAMcavAlA, AnaMdavAlA, haMsA | ariSTa - prasUtikA ( jaccAkA ) sthAna, huvA, smaraNa kiyAhuvA | chAcha cihna - zubha azubha, ( na0 ) tRtIya | utkaTa - tIvra, madonmatta, ( puM0 ) karaTa-niMdya AjIvikA karanevAlA // 34 // maranese gyArahaveM dinakA zrAddha, kAga-pakSI, bAjAkA bheda,. niMditatrAhmaNa, kasUMbhA, kaThinatA se damana kiyAhuvA, hastI kA gaMDasthala, ( puM0 ) // 35 // karkaTa - striyoMkA karaNa ( hAvabheda ), rAzibheda, kulIra-jantu, pakSI, (puM0 ) semalakA phala, avaTa - kapaTI, kUvA, adhUrA, khaDDA, ( puM0 ) avaTu - khaDDA, kuvA, grIvA aura zirakI saMdhikA pichalA bhAga, (puM0) argaTa- - galakA aMtarbhAga, gala, (puM0) // 32 // ariSTa - rIThA, nIva-vRkSa, lhassana, kAga-pakSI, zveta cIla-pakSI, (puM0) karkaTI - kakar3I, // 33 // (strI0 ) // 36 // 79 " Aho Shrutgyanam" Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ TAntavargekaITaH paGkapaGkArakarahATeSu kIrtitaH / karyaTastripu kAryajJe pumAJjatuni karyaTaH // 37 / / kIkaTo magadhe'pi syAnniHkhe cAzve mitaMpace / kukkuTastAmracUDe syAtkukkubhe vAgnikukkuTe // 38 / / niSAdazUdrayozcaiva tanaye triSu kukkuTaH / rasonabhedoccaTayostAlamadhyepi kukkuTI // 39 // kukkuTI tAmracUDAkhyayoSinmithyopacaryayoH / kuruNTI zAlabhaMjyAM syAtkuruNTo jhiNTikAntare // 40 // kRpITamudare nIre kezaTastu kaNe harau / cakrATaH puMsi dInAre dhUrte jAGgulike triSu // 41 // carpaTaH sphAravipule capeTe caiva crpttH|| carpaTaH parpaTe'pi syApiSTabhede tu carpaTI // 42 // --.-... -... -- kaTa-kIca, sivAla (jalakAI), murgI, mithyAsatkAra, (strI0) kamalakI jar3a, (puM0 ) kuruMTI-zAlabhaMjI (kaThapUtalI), karyaTa-kAryako jAnanevAlA, (tri.) (strI0 ) lAkha, (puM0 ) // 37 // kuruMTa-kaTasaraiyA-jhAr3a, (puN0)||40|| kIkaTa-magadha-deza, daridrI, azva | kRpITa-udara (peTa), jala, ( na0) (ghoDA), kaMjUsa, (puM0 ) kezaTa-kaNa ( alpa ), hari (puM0) kukkaTa-murgA, vanamurga, // 38 // cakrATa-azaraphI, dhUrta, (puM0 ) agnikukaTa, niSAda (bhIla)| viSavaidya ( gAruDI) (tri.) 41 jAti, zUdra-jAti, putra, (tri0)| carpaTa-bahutajiyAdaha, capeTa (thappaDa), kukkaTI-lahasunabheda, bhUI AvalA, pApar3a, (puM0 ) tAlavRkSa // 39 // carpaTI-piSTabheda, ( strI0 ) // 42 // "Aho Shrutgyanam" Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / cipiTazcipiTe puMsi piccite vistRte'nyavat / ciraNTI tu suvAsinyAM syAdvitIyavayaHstriyAm // 43 // vArtAku puSpe jakuTaM jakuTo malaye zuni / trikUTa sindhulavaNe trikUTaH syAtsuvelake // 44 / / tripuTastu bhavettIre pumAnapi satInake / tripuTA mallikAbhede sUkSmailAtrivRtorapi // 45 // vyaGgaTa zikyabhede syAddhautAJjanyAmapISyate / drohATastu mato gAthAprabhede mRgalubdhake // 46 // baiDAlavratike'pi syAddhArATazcAtakAzvayoH / nirdaTo nirdaye nyAyavAdarakte ca niSphale // 47 // niSkuTastu gRhodyAne syAtkedArakapATayoH / parpaTastu dvayoH piSTavikRtau bheSajAntare // 48 // cipiTa-bhigoyakara bhUnA huvA dhAnya, vyaMgaTa-zikya (chIMkA ) bheda, auSa (puM0) netrarogI, vistAravAlA, dhIbheda ( na0) (tri.) drohATa-gAthAbheda, mRgakA zikArI, ciraMTI-suhAginastrI, dUsarI ava- // 46 // baiDAlavatI (vratIbheda) sthAvAlI strI (strI0 // 43 // (puM0) jakuTa-baiMganakA puSpa,(na0) dhArATa-papIhA-pakSI, azva, (puM0 ) jakuTa-malaya-parvata, kuttA, (puM0 ) nirdaTa-nirdaya-puruSa, nyAyavAdameM atrikUTa-samudranamaka, (na0) trikUTa-suvela nAmakA parvata,(puM0)44 / nurakta, niSphala, (puM0) // 47 // tripuTa-tIra, maTara-dhAnya, (puM0 )/ niSkuTa-gharakA bagIcA, kheta, tripuTA-mallikA ( motiyA) bheda, kivAr3a (puM0 ) choTIilAyacI, nisotha, ( strI0) parpaTa-pApar3a, auSadhibheda (pittpaa|| 45 // / par3A ) (puM0 na0 ) // 48 // "Aho Shrutgyanam" Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [TAntavarge-- parISTiH paricaryAyAM prAMkAzye'pi gaveSaNe / parkaTI plakSapAkalpoH pAtraTaH kapare kRze // 49 // piJcaTo netrarogepi piccaTaM sIsake pau| baraTAyAM sayoSAyAM gandholyAM baraTo dvayoH // 50 // barbaTI gaNikAyAM syAd vrIhibhede'pi bbettii| barbaTo makare pote vAruDe'pi ca barbaTaH / / 51 // striyAM pujepi bhAkUTA bhAkUTo mInazailayoH / bhAryATaH paTahAjIve lobhAtvastrIsamarpake // 52 // bhAvATaH kAmuke sAdhuniveze bhAvake ntte| markaTaH kapilUtAstrIkaraNeSvatha markaTI // 53 // . rAnarIzUkaziMbyAM syAd cakrAGgayAM karajAntare / bIje tu rAjakarkaTyAH prAcInAmalakasya ca // 54 // parISTi-zuzrUSA (sevA), prakAzaka- (bhAkUTA-samUha (strI0) ranA, DhUMDhanA, (strI0 ) bhAkUTa-macchI, parvata, (puM0) pakeTI-pilakhana-vRkSa, kakar3I, (strI0) bhAryATa-Dhola bajAkara AjIvikApAtraTa-kapAla, dubalA-puruSa, (puM0) karanevAlA, lobhase apanI strIko dUsareko soMpanevAlA (puM0) 52 piJcaTa-navarAga, (pu0) zAzA, bhAvATa-kAmI-puruSa, suMdarasenAsthAna, rAMgA, (na0') padArthako socamevAlA, naTa, (puM0) baraTa-haMsa, choTokacUra, (puM0 na0) markaTa-bandara, (puM0 ) baraTA haMsI, (bii.)|| 50 // mrkttii-|| 53 ||mkddii-jntu, strI. yabeTI-vejhyA, dhAna (cAvala) bheda, 'karaNa ( hAvabheda ), kauMcakI phalI, (strI.) _kuTakI, karaMjuvAbheda, (strI0)baDIkabarbaTa-magaramaccha, bAlaka, naTajAti- kaDIke bIja, purAme AMvaleke bIja, bheda (puN0)||51|| // 54 // "Aho Shrutgyanam" Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / gavedhukAphale caiva markaTaH puMsi dRzyate / mocATazcandane kRSNajIrarambhAsthyupaskare // 55 // moraTaM vikSumUle syAdaGkoTakusume'pi ca / saptarAtrAtparakSIre mUrtikAyAM tu moraTA // 56 // ravaTo dakSiNAvartaza jAGgulike'pi ca / varAhe moraTe reNau vAtUle'pi ca revaTaH // 57 // varNATo gAyane kAmicitrakRdvArajIvini / vikaTo vikarAle syAdvizAle suMdare vare // 58 // vekaTaH syAdvaikaTike mIne ca navayauvane / varaTo mizrite nIce veraTaM badarIphale // / 59 / / zailATo devale siMhe sitakAcakirAtayoH / saMsRSTaM triSu vAntyAdisaMzuddhe saGgate'pi ca // 60 // harmmaTastu pumAnsUrye kacchape'pi ca harmmaTaH / 2 gaMgeranakA phala, (puM0 ) mocATa-caMdana, kAlAjIrA, kelekA kAra, strIkI kI huI jIvikAvAlA (puM0) garbhabhAga, upaskara, (puM0 ) 55 moraTa - gannA kI jar3a, DherAvRkSakA puSpa, vikaTa - bhayaMkara, baDA, suMdara, zreSTha, (puM0) // 58 // sAtarAtri se uparAMtakA dUdha, (puM0 ) | vekaTa-macchIbheda, macchImAtra, navInamoraTA -- morabela tathA mUra, (strI0) // 56 // yauvana, (puM0 ) varaTa-milAhuvA, nIca, (puM0 ) ravaTa-dakSiNAvartta zaMkha, viSavaidya (gA- veraTa - jhADIkA phala (bera ), ( na0) 59 ruDI ) (puM0 ) zailATa - devala ( maMdira ), siMha, sapheda revaTa - sUkara, kAca, kirAta jAti, (puM0 ) saMsRSTa-vamana Adise zuddhahuvA, saMgata ( yogya ) ( tri0 ) // 60 // kSIramoraTa, pittapA. par3A, vAyuko nahIM sahanevAlA ( puM0 ) // 57 // varNATa-gAnA, kAmI-puruSa, citra- harmaTa -sUrya, kachavA, (puM0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH caturtham / pugAnucciGgaTe mInabhede kopanapUruSe // 61 // karahATo'bjakande'pi zalyadrau kusumAntare / kAmakUTastu gaNikAvibhrame gaNikApriye // 62 // triSu kAryapuTo hIke pramattA'narthakAriNoH / kuTannaTastu kaivarttimustake zoNake pumAn // 63 // kuNDakITastu cArvAkavANyabhijJepi puMzcale / jAraje brAhmaNIputradAsIkAmukayorapi // 64 // khaGgarITastu phalakAsidhArAvratacAriNoH / gADhamuSTistu kRpaNe kRpANachurikAdiSu // 65 // cakravATaH kriyArohe paryante ca zikhAtarau / catuHSaSTistu saMkhyAyAM bahvRce'pi kalAkhapi // 66 // nArakITo'zmakITe syAtsvadantAzAvihantari / parapuSTaH parabhRte parapuSTA'paNastriyAm // 67 // 84 Tacaturtha | ucigar3ha-macchIbheda, krodhI puruSa, (puM0 ) // 61 // karahAT-kamalakand, mainaphalakA vRkSa, puSpabheda, (puM0 ) kAmakUTa - vezyAkA hAvabhAva Adi, vezyAgAmI, (puM0 ) // 62 // kAryapuTa - lajjAvAna, pramatta, anartha | kArI, (puM0 ) kuTannaTa-kebaTImothA, sonApAThA-vRkSa, (puM0 ) // 63 // kuNDakITa - cArvAkavANIkA jAnanevAlA, jAra- puruSa, jArase utpanna huvA brAhmaNIkA putra, dAsI ke saMga ra | [ TAntavarge maNa karanevAlA ( puM0 ) // 64 // khaGgarITa-DhAla aura talavArakI dhArakA vrata dhAraNa karanevAlA (puM0 ) gADhamuSTi- kaMjUsa, talavAra churI Adi (puM0 ) // 65 // cakravATa - kriyAkA prAraMbha, gorA, zikhAvRkSa, (puM0 ) catuHSaSTi- causaTha saMkhyA, (bahvaca veda RcA), causaThakalA (strI0) // 66 // nArakITa-pattharakA kIDA, apanI daIhuI AzAko naSTa karanevAlA, ( puM0 ) parapuSTa - koyala. pakSI, (puM0) parapuSTA - vezyA ( strI0 ) // 67 // "Aho Shrutgyanam" Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tapazcamam / ] bhASATIkAsametaH / pratikRSTaM mataM guhye dvirAvRttyavakarSite / pratiziSTaH pratihate dante khyAte ca vAcyavat // 68 // pratisRSTaM bhavetpratyAkhyAtapoSitayostriSu / barkarATaH kaTAkSe'pi taruNAdityadIdhitau // 69 // nArIpayodharotsaGgakAntadantanakhakSate / zipiviSTastu khalato duzcarmaNi mahezvare // 70 // prAJcalohe zrutikaTaH prAyazcitte bhujaGgame / siMhacchaTA tu punnAgakesare nAgakesare // 71 // TapaJcamam / atha syAddazanocchiSTadhuMbe niHzvAsite'dhare / lohe kAMsye mRdaGgArazakaTyAM ratnakaGkaNe // 72 // pAvake paTahasyApi badare pAtracarghaTaH // 73 / / iti vizvalocane TAntavargaH // pratikRSTa-guhya ( gudaAdi ), dUsarI- zrutikaTa-dhAtubheda, lagehue pApakA __ bAra bAhAhuvA kSetra, (na0) dUra karanA, sarpa, (puM0) pratiziSTa-diyAhuvAkA phira lenA, siMhacchaTA-nAgakesarabheda, nAgake vikhyAta, (tri.)|| 68 // sara, (strI0 ) // 71 // pratisRSTa-naTAhuvA, proSita (paradeza TapaMcama / gayAhuvA) (tri.) dazanocchiSTa-cuMbana karanA, yAhabarkarATa-kaTAkSa ( netrakI korase de- rako zvAsa choDanA, hoMTha (pu.) khanA),madhyAhnasUryakI kirnn,||69|| pAtracarghaTa-lohA, kAMsI, miTTIkI strIke kuca aura peTa Adipara pa- sigar3I, ratnakaMkaNa, // 72 // tikA kiyAhuvA nakhadhAva (puM0 ) agni, DholakA gherA, (puM0 ) // 73 // zipiviSTa-gaMjA (jisake keza u. isa prakAra vizvalocanakI bhASA DagayehoM), burI carmavAlA, mahAdeva, TIkAmeM TAntavarga samApta huvA / (puN0)|| 70 // "Aho Shrutgyanam" Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ ThAntavargeatha tthaantvrgH| Thekam / Thazcandre maNDale zUnye syAt kareNUccazabdite / ThadvitIyam / kaTho munAvRcAM bhede tadadhyetari tadvidi // 1 // khare'pi kaNThastu gale pArthe zalyadruzabdayoH / kASThotkarSe dizi sthAne kAlamAne ca sImani / / 2 / / kASThA dAruharidrAyAM kASThaM tu klIbamindhane / kuNTho mUrkhepyakarmaNye kuSThaM bheSajarogayoH // 3 // koSTho'ntaHkukSigRhayoH kusUlAtmIyayorapi / goSThI sabhAyAM saMlApe goSThaM gosthAnake matam // 4 // jyeSTho mAse'graje zreSThe vRddhe jyeSThA tu taarke| musalyAmaGgulIbhede duSThaH syAd durbale'dhame // 5 // __ atha tthaantvrg| kASTha-Idhana (na0) chaik| kuMTha-mUrkha, akarmI, (puM0 ) Tha-caMdramA, maMDala, zUnya (pola ), kuSTha-auSadhi-kUTa, kuSTha (koDha) hathaniyoMkA UMcAzabda, (puM0 ) roga ( n0)||3|| tthdvitiiy| koSTha-peTakA bhItarabhAga, ghara, kuThalA, kaTha-kaThanAmakA-muni, RcAoMkA / apanI vastu, (puM0 ) bheda, kaThazAkhAko paDhanevAlA, kaThazAkhAko jAnanevAlA, // 1 // svara, | goSThI sabhA, vArtAlApa, (strI0) (puM0) goSTha-gauvoMkA ThAna (na0 ) // 4 // kaNTha-gala, samIpatA, mainaphalakA jyeSTha-jyeSTha-mAsa, baDA bhAI, zreSTha, vRkSa, (puM0) ___vRddha, (puM0) kASThA-baDappana, dizA, sthAna, kAla- jyeSThA-jyeSTA-nakSatra, chapakalI, aM. pramANa, sIma (hadda) // 2 // | gulIbheda, (strI0) dAruhaladI, (strI0) duSTha-durbala, adhama, (puN0)||5|| "Aho Shrutgyanam Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / niSThA nirvahaniSpattinAzAntotkarSayAcane / kleze'tha pAThAmbaSThAyAM pAThastu paThane pumAn // 6 // pRSThaM zarIrAvayavAntare'pi carame'pi ca / praSTho'gragAmini zreSThe praSThA cANDAlikauSadhau // 7 // vaNThaH syAdakRtodvAhe kuntdhaarkkhrvyoH|| zaThastu puMsi dhatUre dhUtamadhyasthayostriSu // 8 // zoTho'lase ca mUrkhe ca zreSTho vrkuberyoH| SaSThI tu SaNNAM pUraNyAM triSu strI harayoSiti // 9 // haThastu syAGkalAtkAre vAripayo tu pusyayam / ThatRtIyam / apaSTuH samaye vAme'mbaSTho vaizyAsute dvijAt // 10 // niSThA-nATakasaMdhi, siddhi, nAza, | zaTha-dhatUrA, dhUrta, madhyastha, (tri0) anta, baDappana, yAcanA, klesh(ksstt)| // 8 // (strI0) zoTha-AlasI, mUrkha, (puM0) pAThA-pahADamUla, (strI0) zreSTha-uttama, kubera, (puM0) pATha-paDhanA (puN0)|| 6 // SaSThI-chaha saMkhyAoMko pUrI karane. pRSTha-zarIrakA pichalA bhAga, pichalA vAlI (tri0) devI-bheda, (strI.) (na.) praSTha-Age calanevAlA, zreSTha, (puM0) haTha-jabaradastI, jalakuMbhI, (puM) praSThA-cAMDAlI auSadhi, (strI0) // 7 // tthtRtiiy| baMTha-jisakA bivAha na huvA vaha, apaSTha-kAla, (puM0) vAmabhAga,(tri.) bhAlA (hathiyAra ) dhAranevAlA, ambaSTha-brAhmaNase utpannahuvA baniTiMganA-puruSa (puM0) yAnIkA putra, // 10 // "Aho Shrutgyanam" Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: deze'SThA tu cAGgeya pAThayUthikayorapi / kaniSTho'lpe'nuje yUni kaniSThA tvantimAGgulau // 11 // kamaThaH kacchape puMsi kamaThaM bhAjanAntare / jaraThaH kaThine pANDau karkazepyabhidheyavat // 12 // narmadhuke puMsi narmaTho nAgare'nyavat / prakoSTho vistRtakare kUrparAdadhare'pi ca // 13 // nRpakakSAntare cAtha pratiSThA gaurave matA / yA (yo ) ganiSpAdane sthAnacaturakSarapadyayoH // 14 // variSThaH pravare corutare syAdabhidheyavat / variSThaM marice tAmre variSThaH puMsi tittirau // 15 // makuSTho manthare'pi syAd vrIhibhitsavayorapi / laghiSTho bhelake'tyalpe vaikuNTho viSNuzakrayoH // 16 // 88 ambaSThA-amlaloniyAM auSadhi, pADha, jUhI- puSpajhAr3a, (strI0 ) kaniSTha - alpa, choTA bhrAtA, javAna, pichalI aMgulI, (puM0) kaniSThA dubalA, ( strI0 ) // 11 // kamaTha - kachuvA, (pu0 ) pAtra vizeSa, ( na0 ) jaraTha-kaThora, pANDu ( pIlA ), karkaza ( duHsparza ) ( tri0 ) // 12 // narmaTha - kucakA agrabhAga, dhUrta (puM0 ) prakoSTha - phailAyAhuvA hAtha, koMhanIse [ ThAntavarge nIcekA bhAga, rAjAkI DyoDhI, (puM0) // 13 // pratiSThA - baDappana, yoga yA yajJakI siddhi, sthAna, cAra akSarakA chaMda, ( strI0 ) // 14 // variSTha-zreSTha, bahuta jiyAdaha, (tri0) miraca, tA~bA, (na0 ) tItara - pakSI, (puM0 ) // 15 // makuSTha - maMda calanevAlA, moTha-dhAnya, yajJabheda, (puM0) laghiSTha - nadI taranekI choTI naukA, bahuta choTA, (puM0 ) vaikuMTha - viSNu, iMdra (puM0 ) // 16 // " Aho Shrutgyanam" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / zrIkaNThaH pArvatInAthe kurujAGgalake'pi ca / bhavedArye'pi sAdhiSThaH sAdhiSTho'pi dRDhe'pi ca // 17 // Thacaturtham / kalakaNThaH pike pArAvate haMse kaladhvanau / kaNThe mRgAntare kAlapRSThaH klIbaM tu kArmuke / / 18 // karNabANe'pyatho dantazaTho jambhakapitthayoH / karmaraGge'pi nAraGge rukkiyAyAM striyAmiyam // 19 // nIlakaNThastu dAtyUhe khaJjane prabalAkini / kalaviMke hare pItasArake kAlakaNThavat // 20 // pUtikASThaM tu sarale devadArumahIruhe / sUtrakaNThaH kapote syAtkhaJjarITe dvijanmani // 21 // hArikaNThaH parabhRte hArAnvitagale triSu // 22 // ___iti vizvalocane ThAntavargaH // zrIkaMTha-mahAdeva,kurujAMgaladeza, (puN0)| jana-pakSI, mayUra-pakSI, ciDIsAdhiSTha-atizreSTha, atidRDha, (puM0) pakSI, mahAdeva, TerA-vRkSa, (puM0 ) // 17 // // 20 // tthcturth| pUtikASTha-sarala-vRkSa, devadAru-vRkSa, kalakaMTha-koyala-pakSI, kabUtara, haMsa, (na. ) sUkSmazabda, kaMTa, mRgabheda, (puM0 ) sUtrakaNTha-kabUtara-pakSI, khaMjana-pakSI, kAlapRSTha-dhanuSa, karNakA bANa,(puM0) brAhmaNa Adi, (puM0 ) // 21 // // 18 // hArikaMTha-koyala-pakSI, (puM0 ) hAdaMtazaTha-cAMgerI-auSadhi, jaMbIrI hAraka nIMbU, kaitha-vRkSa, kamarakha, nAraMgI, radhArIgalavAlA, (tri.) // 22 // (puM0 ) isa prakAra vizvalocanakI bhASATI. daMtazaTha-rogakI kriyaa,(strii0)||19|| | kAmeM ThAntavarga samApta huvA // nIlakaMTha-kAlakaMTha-jalakAka, khaM.. "Aho Shrutgyanam" Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ DAntavargeatha ddaantvrgH| Daikam / DakAraH pArvatInAthe cAse zabde'pi dRzyate / idvitIyam / aNDaM tu khagamInAdikoze syAnmuSkavIryayoH // 1 // iDA budhavadhUvAcorilAvadbhagavorapi / kANDo'strI vargabANArthanAlAvasaravAriSu // 2 // daNDe prakANDe rahasi staMbe kutsitakutsayoH / pativalIsute jArAtkuNDaH kuNDI kamaNDalau // 3 // kuNDaM devajalAdhAre piThare tu mataM na nA / krIDA kelAvavajJAyAM khelAyAmapi sammatA // 4 // kroDaH zanau varAhe ca kroDaM kroDA ca vakSasi / khaNDoddhe'strI pumAnikSuvikAre maNidUSaNe // 5 // atha ddaantvrg| ekAMta, guccha, niMdita, niMdA (puM0 Daika / Da(kAra)-mahAdeva, cAsa-pakSI, zabda kuMDa-patike jItehue jArase utpanna (AvAja) (puM0) | huvA, (puM0) DadvitIya / kuMDI-kuMDI yA kamaMDala( strI0 ) // 3 // aMDa-pakSI aura macchIAdikoMkA kuMDa-varSAke jalakA rahanekA sthAna, koza (aMDA ), aMDakoza, vIrya, peTa ( strI0 na0) (na.) 1) krIDA-kIDAprakAra, tiraskAra, khe. iDA-ilA-budhagrahakI strI, vANI, lanA, (strii0)|| 4 // pRthvI, gau, ((khI0) kroDa-zani-praha, sUkara, (puM0)koDa kAMDa-varga (viSayasamApti), bANa, artha, (na0) aura koDA (strI0) chAtI, nAla-DaMDI, avasara, jala, // 2 // khaMDa-TukaDA (puM0 na0) khA~Da daNDa ( DaMDA), vRkSakA-sthUlabhAga, (cInI), maNidoSa, (puN0)||5|| "Aho Shrutgyanam" Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / gaDo mIne'ntarAye ca kubje pRSThaguDe gaDuH / gaNDastu piTake yogabhede khaDDikapolayoH // 6 // vare pravIre cihne ca vAjibhUSaNabudbude / guDaH : syAdgajasannAhe golakekSuvikArayoH // 7 // guDA nuhIguDikayoH kaMduke coDanAtparaH / goNDaH pAmarabhede syAd vRddhanAbhau tu vAcyavat // 8 // caNDastI daityabhede yamadAse'tikopane | striyAM caNDA dhanaharIzaGkhapuSpikayormmatA // 9 // bhaveccaNDI tu pArvatyAM hiMsrakopanayoSitoH / cUDA valayabhede syAcchikhAyAM vaDa ( la ) bhAvapi // 10 // coDo (lo) dezavizeSe syAccoDaH prAvaraNAntare / mUrkhe mUke himagraste jaDA strI kandarauSadhau // 11 // 91 gaDa-macchI, vighna, (puM0 ) maDDu - kubaDA, pIThameM gUmaDAvAlA (puM0) gaMDa-choTI phunsI, yogabheda, gaiMDA, caMDa- tIkSNa, daityabheda, dharmarAjakA kiMkara, ati krodhI, (puM) caMDA-coranAmaka gandhadravya, zaMkhAhulI, ( strI0 ) // 9 // caMDI-pArvatI, hiMsA karanevAlI strI, gAla ( mukhakA eka bhAga ) // 6 // zreSTha, zUravIra, cihna, azvakA AbhUSaNa, budbudA, (puM0 ) guDa-hastIkA kavaca, golA, guDa, ( puM0 ) // 7 // atikrodhavAlI strI (strI0 ) cUDA-kaMkaNabheda, coTI, gharakA chajjA ( agrabhAga ) ( strI0 ) // 10 // coDa (la) - dezabheda, aMgarakhA, (puM0) guDA-thohara, golI, uDanaguDAkhinnU, (strI0 ) gauMDa-nIca jAti, (puM0 ) baDI tUMDI | jaGa- mUrkha, gU~gA, DhaMDakA satAyA, (puM0) jaDA-kauMcakI phalI (strI0) // 11 // vAlA, ( tri0 ) // 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ vizvalocanakozaH- [ DAntavargetADo muSTayAdisaMmeyatRNAdau tADane rave / tADI tADItarau daNDazcaNDAMzoH pAripArzvike / / 12 // daNDaH sainyavyUhabhede mAnabhede dame yame / maMthAne'zve'bhimAne ca koNadaNDaprakANDayoH // 13 // vigrahe ca grahe yajJe laguDe'pi mato'striyAm / nADI nADyAM zirAyAM syAdvArtAyAM kuhanasya ca // 14 // nIDaM sthAne kulAye'strI samIpe tu sapUrvakaH / paNDaH SaNDhe dhiyAM paNDA pANDuH kuntIpatau site // 15 // piNDo dehAMsayorastrI nivApe sihake pumAn / piNDo japAprasUne'pi piNDaH syAdbhojane triSu // 16 // piNDaM sAMdre bale bole gRhAGge jIvikAyasoH / piNDI tu piNDikA'lAvUkharjUrItagarAntare // 17 // tADa-muTThIbharA tRNa, tADana, zabda | paMDa-hijar3A, (puM0) (puM0) paMDA-buddhi ( strI0) tADI-tADakA vRkSa, (strI.) pAMDu-kuMtIkA pati-rAjA, saphedaraMgadaMDa-sUryakA anucara, // 12 // senA,. vAlA, (puM0 ) // 15 // senAracanAbheda, mAnabheda, dama (I. piDa-zarIra, kaMdhA (puM0 na0 ) pidriyoMkA rokanA), yama niyaya, dadhi taroMko denekA piMDa, hIMga, japA. mathanekI raI, azva, abhimAna, puSpa yA jAkhaMda (puM0) bhojana (tri.) // 16 // vINAdaMDa, vRkSakA peDA, // 13 // | saghana, bala, svanAmakhyAta gaMdha dravya vigraha, graha, yajJa, lAThI (puM0 na0) (bola ), gharakA aMga, AjIvikA, nADI-ghaTI, nasa, pAkhaDase dhyAna, lohA, ( na0) (strii.)|| 14 // piMDI-ghIyA yA kadU, piMDakhajUra, nIDa-sthAna,pakSIkA ghUsalA, sanIDa- piMDi-kA, koMkaNadezIya tagara, (strI0) samIpa, (puM0 na0) "Aho Shrutgyanam" Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / piNDI syAjjJAnajijJAse jijJAse'pi satAM matA / pIDA'pamaIkRpayoH saraladruzirodhvaje // 18 // baNDA tu kulaTAyAM syAd baNDo hastAdivajite / bhANDaM tu bhAjane vaNigmUlavite vibhUSaNe // 19 // bhUSaNe ca turaGgANAM nadIpAtre ca kutracit / / bhavenmaNDastu kUSmANDe karkaTyAmapi puMsyayam // 20 // sAre picche'pi maNDe'strI pumAneraNDabhUSayoH / maNDA dhAtryAmatho maNDaM zAkabhede ca mastuni // 21 // muNDo rAhuzirodaityabhedeSu triSu muNDini / raNDA mUSikapAkhyabheSaje vidhavAstriyAm // 22 // vyADastu hiMsrapazvAdye zvApade'pi sarIsRpe / zuNDA surAyAM vezyAyAM nalinIhastihastayoH // 23 // piMDI-jJAnajAnanekI icchA, zreSThapuru- araMDa-vRkSa, AbhUSaNa, (puM0) SoMke jAnanekI icchA (strI0) maMDA-AMvalA (strI0 ) pIDA-mardanakaranA, kRpA, sarala-vRkSa, maMDa-zAkabheda, dadhise utpanna huvA zirapai dhAraNa kiyA huvA mukuTa mAMDa, ( n0)|| 21 // Adi, (strii0)|| 18 // muMDa-rAhu-graha,kaTA huvA zira,daityabheda, baMDA-badacalana strI, (strI0 ) hAthase varjita kiyA huvA, (tri.) (puM0) kezamuMDAyA huvA, (tri0) bhAMDa-pAtra, baniyAMkA mUladhana, AbhU. raMDA-mUsAparNI-auSadhi, vidhavA strI SaNa, azvoMkA AbhUSaNa, // 19 // (strI0 ) // 22 // nadIke donotaToMke bIcakA bhAga, vyADa-hiMsA karanevAle pazu Adi, (na0) / zyAvaja (vanake pazu), sarpa (puM0) maMDa-kohalA yA peThA-zAka, kakaDI, zuMDA-madirA, vezyA, kamodinI, (puM0) // 20 // dravyakA sAra, hastIkI sUMDa, // 23 // jala hamorakI paMkha, (puM0 na0) stinI (jala jaMtu,) (strI.) "Aho Shrutgyanam" Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ DAntavargezuNDA jalakariNyAM ca zuNDastu mdnirbhre| zauNDI kuzAyAM cavike zANDo mace'bhidheyavat // 24 // SaDaH peyAntare puMsi SaDo bhidyapi vidyate / / padmAdivRnde SaNDo'strI SaNDaH syAdgopatau caye // 25 // kSveDastu puMsi garale dhvAne karNe mahezvare / kSveDastriSu syAtkuTile kSveDA tu gajayoSiti // 26 // vIrANAM siMhanAde'pi vaMzazalye'pi ca striyAm / kSveDastu raktArkaphale ghoSapuSpe durAsade // 27 // DatRtIyam / kAraNDo madhukoSA'sikAraNDavadalADhake / kUSmANDo gaNabhede syAtkArubhrUNayorapi // 28 // kUSmANDI caNDikAyAM syAdapi syAdauSadhIbhidi / kodaNDo dezabhede'pi kodaNDaH kArmuke bhruvi // 29 // zuMDa-madonmatta, (puM0) latAkA puSpa, tejakhI, (puM0) zauNDI -kuzA, cavya, (strI0) / zauNDa-madonmatta, (tri.) // 24 // ddtRtiiy| SaDa-pIneyogya padArthabheda, (puM0) kAraMDa-zahadakA koza, talavAra banApaMDa-kamala AdikoMkA samUha, (puM0 nevAlA, karaDuvA-pakSI, svayaM upa na0) iMdra, sAMDa Adi, samUha | jA tila (puM0) (puN0)|| 25 // | kUSmAMDa-mahAdevake gaNoMkA bheda, zveDa-viSa, zabda, karNa, mahAdeva, kohalA, garbha, (puM0) // 28 // (puM0) kuTila (tri0) kUSmAMDI-caMDikA (devI),auSadhIbheda, zveDA-hastinI, // 26 // zUravIroMkI (strI0) _garjanA, bAMsakA bhAlA, ( strI0) kodaMDa-dezabheda, dhanuSa, bhRkuTI, zveDa-lAla AkrakA phala, ghoSa (torI) (puM0 ) // 29 // // 27 // "Aho Shrutgyanam" Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / gAruDaM syAnmarakate viSazAstre'pi gAruDam / gAruDaM gAruDabhave taraNDo bhelake pumAn // 30 // vaDizIsUtra saMbaddhataradvastuni nAvi ca / tittiso daityabhede svAt tittiDo yamaceTake // 31 // vRkSabhede'pi vRkSAmlabiMbayorapi tintiDI / drAviDo bedhamukhye syAnnIvRdantarasaGkhyayoH // 32 // nirguNDIndrANikAnIlazephAlyoH karahATake | picaNDaH puMsi jaThare pazoravayavepi ca // 33 // pUtyaNDaH zvAvidgandhamRgayorgandhakITake / prakANDotrI taruskandhe prazaste viTape'pica // 34 // pracaNDa durvahe zvetakaravIre pratApini / aruso mukharoge syAdaMtarAvedivRndayoH // 35 // gAruDa-marakata (nIlI) maNi, viSa- | nirguDI - puSpabheda, nIlAsaMbhAlU, kamazAstra, viSazAstra viSai honevAlA ( na0 ) lakaMda, (strI0 ) taraMDa - nadI AdimeM taranekA pUlA Adi // 30 // macchI pakaDanekA kAMTAke sUtra ke saMbaMdha se tiratI huI vastu, naukA, (puM0 ) tintiDa- daityabheda, dharmarAjakA kiMkara | picaMDa - udara (peTa), pazukA eka aMga, (puM0 ) // 33 // pUtyaMDa-sehI, gandhamRga, gandhakITaka ( gaMdhakIDA ) (puM0 ) prakAMDa-vRkSakI jar3ase zAkhAoMtakakA bhAga, zreSTha, vRkSa, (puM0 na0 ) // 34 // (puM0 ) // 31 // tintiDI-trukSabheda, cUkA-zAka, ima pracaMDa - jisake sAtha duHkhase bartAva lI-vRkSa, drAviDa- vedhamukhya, dezabheda meM utpanna 1 honevAlA, saMkhyAbheda (puM0 ) // 32 // 95 ho vaha, sapheda kanera, pratApI, (puM0) varaMDa - mukharoga, antarAvedi (bhItarakA catarA) vRnda (samUha) (puM0) // 35 // "Aho Shrutgyanam" Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [DAntavargemato duSThiNi vArtaNDo vArtaNDaH syAdvihaGgame / vAruNDI dvArapiNDyAM syAd vAruNDaH karNadRDmale // 36 // phaNirAje'tha vAruNDaH sekapAtre'pi mudgare / bheruNDA yakSiNIdevIbhedayostriSu bhISaNe // 37 // mArtaNDastu matazcaNDakiraNakroDayorayam / mAraNDastu bhujaGgANDe pathi gomayamaNDale // 38 // varaNDA sArikAkhaDgadhenuvartiSu vartate / vitaNDA vAdabhede syAt karavIryA zilAhvaye // 39 // kacchIzAke ca sA jJeyA zikhaNDo barhicUDayoH / sapiNDaH puMsi dAyAde sapiNDastanaye'pi ca / saraNDaH saraTe dhUrte saraNDo bhUSaNAntare // 40 // Dacaturtha ! ApogaNDastu zizuke vikalAGge'tibhIruke // 41 // vArtaDa-duSTI, pakSI, (puM0) vitaMDA-vAdabheda, kanera, zilAjIta vAruMDI-dvArapiMDI ( dehalI) (strI0) // 39 // kacchI-zAka (zAkabheda) vAruMDa-kAna aura netrakA mala // 36 // (strI0 ) nAgarAja, sIMcanekA pAtra, mudgara, zikhaMDa-morapaMkha, moracoTI, (puM0) (puM0) sapiMDa-hissedAra, putra, (puM0 ) bheruMDA-yakSiNIbheda, devIbheda, (strI0) bhayaMkara (tri.)|| 37 // saraMDa-giragaTa, dhUrta, AbhUSaNabheda, mArtaDa-sUrya, sUkara, (puM0) (puM0 ) // 40 // mAraMDa-sarpakA aMDA, mArga, gobarakA | Dacaturtha / __ maMDala, (puN0)|| 38 // varaMDA-mainA-pakSI, khaDga, gau, battI, ApogaMDa-bAlaka, vikala aMga, . (bI.) / bahuta Darapoka, (puM0) // 41 // "Aho Shrutgyanam" Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| cakravADo'dribhede syAccakavADaM tu maNDale / jalaruNDo jalAvarte jalareNubhujaGgayoH // 42 // devatADo vRhadbhAnau kharbhAnau ghoSake'pi ca / dvayorvAtaguDaH khyAto vAtyAyAM vAtazoNite // 43 // picchilAsphoTikAyAM ca dhAmamAtre'pi dRzyate / iti vizvalocane DAntavargaH // atha ddhaantvrgH| Dhekam / syAD DhakArastu DhakkAyAM nirguNe viSamadhvanau // 1 // ___DhadvitIyam / gUDhaM rahasi guhye ca saMvRte tvabhidheyavat / bhaveddADhA tu daMSTrAyAmicchAyAmapyatha triSu // 2 // syAdRDhaH sthUlabalinodRDhaM bADhapragADhayoH / mAdiH patrAdibhaGgau syAd balinAM dainyadIpane // 3 // kravADa-parvatabheda, (puM0 ) maMDala, atha DhAntavarga / (na0 ) laika / liruMDa-jalakA bhaMvara, jalakI retI, Dha(kAra)-Dhola-bAjA, nirguNa-puruSa, sarpa, (puM0 ) // 42 // viSamazabda, (puM0 ) // 1 // vatADa-agni, rAhu, toraI, (puM0) ddhdvitiiy| tiguDa-vAta (vAyu) samUha, vAta- gUDha-ekAMta, gupta, DhakAhuvA, (tri.) zoNita ( vAtarudhira ), // 43 // dADhA-DADha, icchA ( strI0) // 2 // jalajhiratIhuI gUmar3I, sthAnamAtra, dRDha-moTA, balI, (tri. ) niraMtara, (puM0 strI0) ___ majabUta (na0) (prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM mADhi-striyoMke mukhaAdikA citra, DAMtavarga samApta huvA // ___ balIke Age dInatAkA dikhAnA (strI0 ) // 3 // "Aho Shrutgyanam" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ DhAntavargemUDhastu tandrite mUrkhe rADhA syAdguhyazobhayoH / vADhaM bhRze pratijJAyAM voDhA bhArikasUtayoH // 4 // vyUDhaH pRthulavinyastasaMhateSu hate triSu / SaNDho vRSe varSavare klIbe syAdvandhyapUruSe / / 5 // vAcyavanmarSaNe soDhA soDhA zakte'pi vAcyavat / ___DhatRtIyam / adhyUDha Izvare'dhyUDhA kRtasApalyayoSiti // 6 // ASADho tinAM daNDe mAse'pi malayAcale / udUDha UDhe sthUle syAdupoDho nikaToDhayoH // 7 // pragADhastu dRDhe kRcchre pramIDho mUtrite ghane / prarUDho jAThare baddhamUle syAdabhidheyayoH // 8 // * ---- -------------- ---- mUDha-taMdrAvAlA, mUrkha (puM0 ) adhyUDhA-jisake kaI vivAha hue hoM rADhA-gupta, zobhA, (strI0) usakI pahalI strI, (strI0) // 6 // vADha-atyanta, pratijJA, ( na0) ASADha-vratiyoMkA daMDa, ASADhabohA-bhArale jAnevAlA, sArathi, mAsa, malayAcala-parvata, (puM0 ) (puM0 ) // 4 // | udRDha-vivAhAhuvA, sthUla ( moTA ) vyUDha-moTA, sthApana kiyAhuvA, ikaTTA (pu0 ) . kiyAhuvA, nAzahuvA, ( tri0) upoDha-samIpa honevAlA, vivAhA ghaMDha-sAMDabaila, hijaDA, (puM0) saMtAna- huvA, (puM0 ) // 7 // rahita puruSa (puM0 ) // 5 // pragADha--dRDha, kaSTa, (puM0) soDhA-sahanevAlA-puruSa,samartha,(tri0) pramIDha-pezAba karanA, megha (puM0 ) ddhtRtiiy| | prarUDha--peTa, jisakI jaDa dRDha hai vaha, adhyUDha-Izvara yA samartha, (puM0) / nAma (puM0 ) // 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / prArUDhaH sambale vahI vastrAJcalakapATayoH / paJjare'pi vigUDhastu guptagarhitayostriSu // 9 // vigUDha striSu saJjAte varddhite churite mataH / saMmUDhastu nave bhugne puMjite'pyanupaplute // 10 // saMrUDho vAcyavatprauDhe tathaivAGkurite'pi ca / Dhacaturtham / adhyArUDhaM samArUDho'tyadhike'pi triliGgakaH // 11 // iti vizvalocane DhAntavargaH // atha nnaantvrgH| NakAro nirNaye jJAne / NadvitIyam / sUkSme brIhyantare'pyaNuH / / aNirANivadakSAgrakIlasImAzriSu dvayoH // 1 // prArUDha-kharacI, agni, vastrakhaMDa, atyaMta adhika (jiyAdaha ), kiMvADa, pIMjarA ( puM0) (tri. ) // 11 // vigUDha-gupta, niMdita, (tri.) // 9 // isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM vigUDha-utpannahuvA, baDhAhuvA, adhi DhAntavarga samApta huvA // __ ka hAsa, (puM0 ) saMmUDha-navIna, muDAhuvA, ikaTThA atha nnaantvrg| kiyA huvA, nahIM kaSTameM par3AhuvA,! Naika / (puM0 ) // 10 // Na(kAra)-nirNaya, jJAna, (puM0 ) __nndvitiiy| saMrUDha--javAna, aMkuravAlA, (tri0) 1degaNu-sUkSma, vrIhibheda, (puM0 ) . Dhacaturtha / aNi-ANi-dhurAkA agrabhAga, adhyArUDha-acchItaraha caDhAhuvA, kIlA,sIma, koNa, (puN0strii.)||1|| "Aho Shrutgyanam" Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vizvalocanakoza: {NAntavargeuSNaH syAdAtape grIpme vAcyavattaptadakSayoH / UrNA bhrUmadhyajAvateM bhavenmeSyAdilomni ca // 2 // pippalIjIrakumbhIramakSikAsu kaNA smRtA / / kaNo'tisUkSme dhAnyAMze karNaH zrotre pRthAsute // 3 // suvarNAlau ca kANastu maudalyAdhikalocane / kiNastu vraNe cihna syAdatha sUkSmavraNe guNe // 4 // kIrNa channe parikSipte hiMsite'pyabhidheyavat / kuNistu kukare tunne kRSNe viSNau pike'rjune // 5 // vyAse kRSNaM tu marice lohe ca triSu tadvati / kRSNA tu draupadInIlIhArahUrAsu pippalau // 6 // koNo'srau laguDe vAdyaprabhede cArkasambhave / vINAdivAdanopAye'pyekadeze'pi vAcyavat // 7 // uSNa-dhUpa, grISma-Rtu, (puM0 ) tapA kIrNa-DhakAhuvA, tiraskAra kiyAhuvA, huvA, catura, (tri.) mArAhuvA, (tri.) UrNA-bhukuTIke bIcakA cakra, bheDI | kaNi-rogaAdile dUSita hAthoMcAlA Adike keza, ( strI0 ) // 2 // ( TUTA ), ( tri0) tUnavRkSa, (puM0) kaNA-pIpala auSadhi, jIrA, jala kRSNa-viSNu, koyala, arjuna, // 5 // jantu, sonAmakkhI, (strI) kaNa-atisUkSma, dhAnyakA aMza ( ki vyAsa, (puM0 ) syAhamiraca, lohA (na0) syAharaMgavAlA ( tri0) ___ tanekadAne) (puM0 ) karNa-kAna, kuMtIkA putra, suvrnnaali| kRSNA draupadI, nIlI, dAkha, pippalI, (sonAlI-vRkSa) (puM0 ) // 3 // (strI0 ) // 6 // kANa-kAga Adika arthAt kANAne koNa-kUnA, lAThI, bAjAbheda, zanai__ netravAlA, (puM0) zcara, bINAbajAnekA gaja, ( puM0) kiNa-vraNa (ghAva ), cihna, sUkSmavraNa, kisI dravyakA ekadeza (tri.) guNa, (puM0 ) // 4 // // 7 // "Aho Shrutgyanam" Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / gaNaH samUhe pramathe saMkhyAsainyaprabhedayoH / guNo rUpAdisattvAdibiMbAdiharitAdiSu // 8 // sUde'pradhAne sandhyAdau rajau mauyA vRkodare / geSNurnaTe gAyane syAd ghRNA kAruNyanindayoH // 9 // ghrANaM prANe'pi nAsAyAM cUrNI tu syAtkapardake / cUrNaH kSode kSArabhede cUrNAni gandhazuktiSu // 10 // jarNaH kalAnidhau vRkSe jiSNuH pArthendravahniSu / jitvare triSu jIrNa tu pakke vRddhe jarAntare // 11 // jhaNiH pUge duSTadaivazrutau strI kaThine'nyavat // tIkSNaM kSAre'tha nizitatigmAtmatyAgiSu triSu // 12 // nirAlasye subuddhau ca triSu tIkSNaM ca mupkake / tIkSNaM lohe viSe tigme yavAgre lavaNe raNe // 13 // gaNa-samUha, mahAdevakegaNa, saMkhyA, jarNa-caMdramA, vRkSa, (puM0 ) senAbheda (puM0 ) jiSNu-arjuna, indra, agni, (puM0 ) guNa-rUpa rasa Adi, sattva raja Adi, jItane ke svabhAvavAlA, (tri.) biMbaAdi, // 8 // harita pIta | jIrNa-pakka, vRddha, ativRddha, (tri.) Adi (raMga), rasoiyA, maMtrI, // 11 // sandhyAAdi, rassI, dhanuSakI jyA, jhaNi-supArI vRkSa, duSTabhAgyakA subhImasena, (tri.) nanA, (strI) kaThina (karar3A) geSNu-naTa, gAnevAlA, (puM0) (tri. ) ghRNA-dayA, nindA, (strI0 ) // 9 // tIkSNa-kSAra, painA, tIkhA, AtmaghrANa-sUMghAhuvA, nAsikA, (na.) ! tyAgI, (tri.) // 12 // A. cUrNI--kauDI, (strI0 ) lasyarahita, acchIbuddhivAlA,(tri.) cUrNa-pIsAhuvA ( ATA Adi ), mokhA-vRkSa, lohA, viSa, tigma kSArabheda, (puM0 ) gaMdhavAlIzukti ( tIkSNa ), javAkhAra, namaka, raNa, (sIpI) (na0 ) // 10) (na.) // 13 // jI ) "Aho Shrutgyanam Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vizvalocanakoza: tUNI nIlyAM niSaGge nA tRSNA lipsApipAsayoH / droNaM tu rakSite rakSye rakSaNatrAyamANayoH // 14 // dIrNa vidArite bhIte sphuTite'pyabhidheyavat / deSNuddatari durdAnte guNo vRzcikabhRMgayoH // 15 // guNI tu kacchapIdroNyorguNaM cApakRpANayoH / droNastu droNakA syAdapi droNaH kRpIpatau // 16 // ADhakAnAM catuSkepi droNaM syAdADhake'striyAm / droNI kASThAmbuvAhinyAM gavAM ghAsabhujisthitau // 17 // kASThAgAre gireH sandhau nIvRdbhede'pi dRzyate / varNaH svarNe'pi rUpe'pi paNo mUlye bhRtau glahe // 18 // paNo'zItivarATe'pi paNaH kArSApaNe dhane / dyUte vikrayyazAkAderbaddhamuSTAvapi smRtaH // 19 // tUNI - nIlI auSadhi ( strI0) bAgoM | duNa - dhanuSa, taravAra ( khaDga ) ( na0) kA bhAthA, (puM0 ) droNa - kAkabheda, droNAcArya, (puM0 ) tRSNA-vAMchA, tRSA ( pyAsa ) ( strI0 ) droNa-rakSA kiyAhuvA, rakSAkarane yogya, rakSA, trAyamAna auSadhi ( na0 ) 1198 11 dIrNa - phADAhuvA, DarAhuvA, phUTAhuvA, ( tri0 ) deSNu - dAtA rokAhuvA ( puM0 ) ( denevAlA ), duHkhase duNa - bIhU, bhauMrA ( puM0 ) // 15 // duNI - kachavI, choTI naukA, (strI0) [NAntavarge // 16 // droNa- -cAra ADhaka, ( puM0 na0 ) droNI- DoMDI, gA~voMke ghAsa caranekI jagaha // 17 // kASTakA sthAna, parvatakI saMdhi, dezabheda, ( strI0 ) varNa - suvarNa, rUpa, (puM0 ) paNa vastukA mola, naukarI, jUvAmeM lagAnekA dhana, ||18|| 50 kauDI, paisA, dhana, jUvA, becane ke zAka AdikI bA~dhIhuI muTTI, // 19 // "Aho Shrutgyanam" Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 103 paNo chUtAdidhUtsRSTe vyavahAre'pyayaM pnnH| parNa patre patatre ca parNaH syAtpuMsi kiMzuke // 20 // pANizcaraNamUle nA kumbhIpAzcAttyabhAgayoH / senApRSThe'pi pANiH syAtpANiH syAdunmadastriyAm // 21 // samagre pUrite pUrNastriSu zakte tu puMsyayam / prANA asuSvatha prANe viDDAte'pyanile bale // 22 // kAvyajIve ca bole ca prANaM tu triSu pUrite / phANiguMDe karaNDe ca vANI dyUtau ca vAci ca // 23 // vANistu hArake mUlye bhrUNaH strIgarbhaDimbhayoH / maNirdvayormehanAgre ratne chAgIgalastane // 24 // aliJjare'pi muktAdau moNastu paTamutsake / moNo bANepi kumbhIre makSikAhikaraNDayoH // 25 // paNo-jUvA AdimeM lagAyAhuvA, kAvyajIva (rasa), bola (gaMdhadravya) ___ vyavahAra (puM0 ) (na0) pUrAhuvA, (tri.) parNa-pattA, pakSIkI para, ( na0 ) phANi-guDa, piTArA, (puM0) parNa-kesU ( palAzapuSpa ) (puM0) vANI-jUvA, vANI ( vAk ) (strI0) // 20 // pANi- eDI-pA~vakI, (puM0 ) vANI-hAra, mola, (puM0) kAyaphala,pichalAbhAga, senAkI pITha, bhrUNa-strIkA garbha, bAlaka, (puM0) madonmatta strI, (strI0 ) // 21 // maNi-liMgakA agrabhAga, ratna, bakarIke pUrNa-saMpUrNa, pUrAhuvA, (tri.) __ kaMThake stana, // 24 // maTakA, mo__ samartha, (puM0) tI Adi, (puM0 strI0) . prANa-zvAsa, (puM0 ba0) moNa-bANa, nAkU (jalajaMtu), hRdayameM rahanevAlA vAyu, viTavAyu, makkhI, sarpakI piTArI, (puM0) vAyu, bala, // 22 // "Aho Shrutgyanam" Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vizvalocanakoza:- [NAntavargeraNaH koNe kaNe yuddhe reNudhUlyaNuparpaTe / atha puMsyeva varNaH syAtstutau rUpayazoguNe / / 26 / / rAge dvijAdau muktAdau zobhAyAM citrakambale / vrate gItakame deze'pyastrI syAdvarNake'kSare // 27 // bANo valisute kANDe kANDAMze kevale pumAn / bANo bANA ca jhiMTyAM syAd bANako vyantare kacit // 28 // viSNuH kRSNe vasau sUrye viSNuArAyaNArkayoH / vasurdaivatabhede'pi vINA vallakividyutoH // 29 // vRSNiH syAdyAdave meSe vRSNiH pASaNDicaNDayoH / veNI nadInAM saGge syAt kezabandhAntare'pi ca // 30 // devatADe'pi veNI strI veNuvaize nRpAntare / zANoddhamASake karSe kaSaNe karapatrake // 31 // raNa-koNa, zabda, yuddha, (puM0) viSNu-kRSNa, vasu, sUrya, nArAyaNa, reNu-dhUli, bArIka pApaDa, (puM0) sUrya, devabheda, (puM0) varNa-stuti, rUpa, yaza, guNa, // 26 // vINA- bINA-bAjA, bijalI, (strI0) rAgabheda, brAhmaNa Adi, motI // 29 // Adi, zobhA, vicitra kaMbala, vrata, vaSNi-yAdava, meMDhA, pASaMDI, ati gItakrama, dezabheda, raMga, akSara, krodhI, (puM0 ) (puM0 na0) // 27 // veNI-nadiyoMkA saMga, kezabaMdhabheda, bANa-balikA putra, bANa, bANakA mUla, // 30 // devatADa-vRkSa, ( strI0 ) kevala, (puM0) veNu-bA~sa-vRkSa, veNu-rAjA, (puM0) bANA-kaTasaraiyA-auSadhi, (strI0) zANa-AdhAmAsA, solahamAsA,kasobANaka-vyantaradeva (puM0) // 28 // TI patthara, karoMta (ArA) // 31 // "Aho Shrutgyanam" Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH|| 105 zItatrANAntare zANI zIrNamalpavizIrNayoH / zoNo nade kokanadacchavau zyonAkabarhiSoH // 32 // lohitAzve'pyatha zroNiyoH syAtkArusaMhatau / kezapAtrAntare zroNiH zreNiH pAvaniH striyAm // 33 // zrANA yavAgvAM zrANaM tu pake syAdabhidheyavat / sthANuH kIle hare puMsi sthANustvastrI dhruvepi ca // 34 // sthUNA tu syAd gRhastambhe lohapratikRtAvapi / kSaNaH syAdutsave kAlabhedAvasaraparvasu // 35 // NatRtIyam / abhIkSNaM tu bhRze nitye'pyaruNo'nUrusUryayoH / kuSThe cAvyaktarAge ca sandhyArAge ca puMsyayam // 36 // nIravA''raktakapilavyAkuleSu ca vAcyavat / aruNA tivRtAzyAmAmaJjiSThA'tiviSAsu ca / / 37 / / zANI-ThaMDhase rakSA karanevAlA pahanane- (sthUNA-gharakA staMbha, lohekI mUrti, kA vastra ( strI0) (strI0 ) zIrNa-alpa, girAhavA, ( na0) kSaNa-utsava, kAlabheda, avakAza, zoNa-nada, lAlakamalakI chavi, sonA- parva, (pu0 ) // 35 // pAThA, kuzA // 32 // lAlaazva, NatRtIya / (ghoDA) (puM0 ) abhIkSNa-atyaMta, nitya, ( a0 ) zroNi-kAgIgaroMkA samUha, (paM-strI.) aruNa-anUru (sUryakA sArathi ), zrANA-yavAgU, ( strI.) - sUrya, kuSThabheda, thor3AlAla raMga, saM dhyAsamaya AkAzakI lAlI, zrANa-pakAhuvA (tri.) (puM0) // 36 // zabdarahita, sthANu-kIlA, mahAdeva, (puM.) / __ thoDA lAla kapila, vyAkula, (tri.) sthANu-dhruva, dravya, (puM0 na0) aruNA-nisotha, sArivA, majITha, / atIsa, (strii0)|| 37 // "Aho Shrutgyanam" Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vizvalocanakoza: araNistu bhavedagnimanthe manthAnadaNDake / indrANI tu zacIsinduvArayoH karaNe striyAm // 38 // IriNaM tUSare zUnye'pIkSaNaM darzane dRzi / USaNA tu kaNAyAM syAdUSaNaM marice matam // 39 // eSaNI vraNamArgAnusAriNyAM tu tulAbhidi / eSaNo lohANe syAdanveSe tvanupUrvakam // 40 // kaGkaNaMkarabhUSAyAM hastasUtre'pi zekhare / kattRNaM tRNabhede'pi vAripaya ca katRNam // 41 // karaNastu bhavedvaizyAcchudrAyAstanu je pumAn / karaNaM sAdhakatame kAryakAyasthakarmasu // 42 // kriyAyAmindriye kSetre karaNaM bAlavAdiSu / gItAGgahAra saMvezakriyAbhede'pi ceSyate // 43 // ( strI0 ) araNi-araEvRkSa, mathanekIM DaMDA, | anveSaNa - DhU~DhanA, (puM0 ) // 40 // kaMkaNa - hAthakA AbhUSaNa ( kaMgana ). hAthakA sUtra ( rakSAsUtra ), zikhAmeM dhAraNakI huI mAlA, ( na0 > kattRNa - tRNabheda, piThavana, ( na0 ) iMdrANI-iMdrANI ( iMdrakI strI ), simhAlU- vRkSa, striyoMkA karaNa hAvaAdi ( strI0 ) // 38 // IriNa - Upara (jahAM bIja nahIM upaje), zUnya ( sUnA ) ( na0 > IkSaNa - darzana (dekhanA), netra, ( na 0 ) USaNA - pIpala, ( strI0 ) USaNa - syAha miraca, ( na0 ) // 39 // eSaNI - vraNachidra meM denekI salAI, kA~TA - tolanekA ( strI 0 ) eSaNa - lohekA bANa, [ NAntavarge // 41 // karaNa- vaizyase utpanna huvA zUdrIkA putra, (puM0 ) karaNa - kriyAko siddha karanevAlA (bA Adi), kArya, kAyastha ( zarIrameM sthita ), karma // 42 // kriyA, iMdriya, kSetra, bAlava Adi-karaNa, gAnA, bhAvabatAnA, sonA kriyAkA bheda // 43 // "Aho Shrutgyanam" Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 107 karuNastu rase vRkSe kRpAyAM karuNA striyAm / kareNustu vasAyAM strI karNikArebhayoH pumAn // 44 // kalyANamakSayavarge maGgale tadvati triSu / syAnmAnadaNDapaNayozcaturthAze hi kAkiNI !! 45 // guJjAyAM vATamAtre'pi kuSThabhede'pi kAkaNe / kAraNaM hetuvadhayoH pIDAyAM karaNe'pi ca // 46 // kAraNA yAtanAyAM syAtkArmaNaM syAttu krmtthe| paradehapraveze ca yojane maMtratatrayoH // 47 // bhRtye kartari kurvANaH kRpaNaH kutsite kRmau / khaDne kRpANaH zastrI tu kRpANI kartarAvapi // 48 // koGkaNo dezabhede syAdastrabhede tu koGkaNam / gokarNo'zvatare sarpamRgabhede gaNAntare // 49 // karuNa-rasa, vRkSa, (puM0) kAraNA-tIvrapIDA, (strI0) / karuNA-kRpA, ( strI0) kArmaNa-karmakarAne vAlA, parazakaraNu-vasA (carmake nIce zvetabhAga), rIrameM praveza, taMtra maMtra kA yojana (strI0) puSpakI karNikA, hastI, karanA, ( n0)|| 47 // (puM0 ) // 44 // kurvANa-bhRtya (naukara ), karanevAlA, kalyANa-akSayavarga (mokSa), maM- (puM0 ) gala, (na0) maMgalavAlI vastu kRpaNa-niMdita, (kRmi-kIDA) (puM0) kRpANa-khaDga, (puM0) kAkiNI-mAna (pramANa )ke daMDakA kRpANI-churI, kataranI ( kaiMcI) cauthA bhAga, paisAkA cauthA bhAga, (strii0)||48|| rattI-pramANa, vATamAtra, kuSThabheda, koMkaNa-dezabheda, (puM0 ) astrabheda, kAkaNa, ( strI0) // 45 // (na0 ) kAraNa-hetu, vadha (mAranA,) pIDA, gokarNa-khiccara, sarpabheda, mRgabheda, karaNa // 46 // / gaNabheda // 49 // "Aho Shrutgyanam Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vizvalocanakozaH- [NAntavarge aGguSThA'nAmikonmAne gokarNI mUrvikauSadhI / grahaNaM tUpalabdhau syAtsvIkArAdarayoH kare // 50 // grahoparAge banyAM ca pratyAye grahaNIruji / grAmaNI pite puMsi zreSThA'dhipe ca bhaugike // 51 // triSu striyAM tu gaNikA grAmiNI nIlikA striyAm / caraNo'strI baDhacAdau mUle'pi padagotrayoH / / 52 // caraNaM bhramaNejhausyA caraNaM bhakSaNe'pi ca / / jaraNaM jIraNo'jAjIhiGgusauvarcale matam / / 53 // taraNiH sUrye'pi taraNe kumArInaukayoH striyAm / taruNo yUni navake kujapuSyorubUkayoH // 54 / / dakSiNaH saralAvAmaparacchandAnuvartiSu / triSu syAdvAcyaliGgo'yamavAcI saMbhave mataH // 55 // aMgUThA aura anAmikA uMgalIke caraNa-bahvacaAdi, mUla, pA~va, gotra, phailAnese unmAna, (puM0) (puM. na0 ) // 52 // gokarNI-maroraphalI, ( strI0 ) caraNa-bhramaNa karanA, pA~va, bhakSaNa ___ karanA, ( na0) grahaNa-prApti, aMgIkAra, Adara, hAtha // 50 // grahaNa-sUryacaMdrakA, jaraNa-(na0) jIraNa (puM0)jIrA, baMdI, pratyAya ( nizcaya karAnA ) / / hIMga, syAhanamaka, // 53 // / taraNi-sUrya, jamIkaMda, (puM0 ) ghI(na0) / ku~vAra-auSadhi, nAva, ( strI0 ) grahaNI-saMgrahaNI-roga (strI.) taruNa-javAna puruSa, navIna, kUjAgrAmaNI-nAI (puM0 ) zreSTha, adhipa, kSakA puSpa, araMDa-vRkSa (pu.)||54|| ___ bhoganevAlA, (tri.) // 51 // dakSiNa-sarala, dahanA hAtha Adi, grAmiNI-gaNikA, nIlI-auSadhi, dusarekI icchAke anukUla, dakSiNa(strI0) ) dizAmeM honevAlA, (tri.)||55|| "Aho Shrutgyanam" Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 NatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| yajJadAnapratiSThAyAmavAcyAmapi dakSiNA / durvarNa vAluke rUpye draviNaM syAtparAkrame // 56 // dharaNaM dhAraNe mAnabhede'pi dharaNI kSitau / dharuNaH salile svarge dharuNaH parameSThini / / 57 // dharmaNaH sarpabhedepi dharmaNaH pAdapAntare / dharSaNI kulaTAyAM syAd dharSaNaM gaJjite rate // 58 // buddhoktamantrabhede ca nATikAyAM ca dhAraNI / dhiSaNastu surAcArye dhiSaNA buddhinidrayoH // 59 / / nirmANo nirmitau sAre racanAyAM samaJjase / niryANaM nirgame mokSe gajApAGge ca tadvayoH / / 60 / / nirvANaM nirvRtau mokSe stambhane gajamajane / nizreNiradhirohiNyAM kharIpAdape striyAm // 11 // dakSiNA-yajJadAnakI pratiSThAmeM dravya-! dhAraNI-buddhakA kahAhuvA maMtrabheda, denA, dakSiNa-dizA, ( strI0 ) ekaprakArakA nATaka, ( strI0 ) durvaNa-elubA-auSadhi, cA~dI, (na0) dhiSaNa-bRhaspati (puM0 ) draviNa-parAkrama, ( na0 ) // 56 // dhiSaNA-buddhi, nidrA, (strii0)||59|| dharaNa-dhAraNa karanA, mAnabheda, (n.)| nirmANa-banAnA, sAra, racanA, uci '! ta (munAsiba ) ( puM0 ) dharaNI-pRthvI, ( strI0) niryANa-nikasanA, mokSa, hastIkedharuNa-jala, svarga,brahmA, (puN0)||57|| netrakA koyA, (puM0na0 ) // 60 / / dharmaNa-sarpabheda, vRkSabheda, (puM0) nirvANa-AnaMda, mokSa, thA~bhanA, dharSaNI-kulaTA strI, ( strI.) / / hastIkA maMjana (snAna ) ( na0 ) dharSaNa-nirAdara, maithuna (strIsaMga) nizreNi-sIDhI, khajUrakA vRkSa, ( na0) // 58 // (strI0 ) // 61 // "Aho Shrutgyanam" Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vizvalocanakozaH- [NAntavargepatrorNa dhautakauzeye patrorNaH zoNakadrume / purANaM cirakAlIyadravye syAdabhidheyavat // 62 // pUraNaH pUrake puMsi pUraNe piSTakAntare / pUraNI zAlmalIvastrArambhasUtrAntare'pi ca / / 63 / / praghaNastAmrakuNDe syAdalinde lohamudgare / pramANamekateyattAhetiyantRpramAtRSu // 64 // satyavAdini nitye ca maryAdAhantRzAstrayoH / pravaNaH praguNe prahve kramanimnaHkSitau kRze / // 65 // eteSu triSu puMsyeva pravaNaH syAccatuSpathe / praveNiH strI kuthe veNyAM prokSaNaM vadhasekayoH / / 66 / / varaNastiktazAke'pi prAkAre varaNaM vRtau / / varuNastarubhede syAt pracetaHsUryavAriSu // 67 // patrorNa-dhoyAhuvA rezamI vastra, (na0): vacanabolanevAlA, nitya, maryAdAkA patrorNa-sonApAThA-vRkSa (puM0 ) naSTakaranevAlA, zAstra, // purANa-bahutakAlakA dravya,(tri.) 62 | pravaNa-sIdhA, namra, kamasenIcI pUraNa-pUraNa karanevAlA yA prANAyA- pRthvI, dubalA, (tri0 ) // 65 // mabheda, pUrita karanA, pIThIkA bheda | | curA hA( caupaTarAstA) (puM0 ) (puM0) praveNi-hastIkI jhUla yA kuzA,veNI pUraNI-sAlavRkSa, vastra bunanekeliye ( [thehuekeza,) ( strI. ) phailAyAhuvA sUtra, (strI0) // 63 // prokSaNa-mAranA, sIMcanA (n0)||66|| praghaNa-tA~bekA kuMDa , dvArakI caukhaTa, varaNa-patrasuMdarazAka, (baMgabhASA- lehekA mudgara (pu0) gimA), prAkAra, (kilA) (puM0 ) pramANa-ekatA, iyattA (pramANa ), varaNa-caraNakaranA, ( na0) zastra yA agnijvAlA, sArathi, varuNa-vRkSabheda ( baranA), varuNa-deva, pramANa karanevAlA // 64 // satya- sUrya, jala, (puM0 ) // 67 // "Aho Shrutgyanam" Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vAraNo dantini khyAtaH pratiSedhe tu vAraNam / atha pratIcImadirAgaNDadUrvAsu vAruNI // 68 // brAhmaNI phaJjikAsRkkAdvijapatnISvatha dvije / brAhmaNo brAhmaNaM mantrabhede'pi dvijasaMhatau // 69 // bharaNI zoNake RkSe bharaNaM vetane bhRtau / bhISaNe dAruNe gADhe bhISaNaM sallakIrase // 70 // kAruNDyAmIzvarakrIDAbhramaNe bhramaNI strIyAm / mArgaNo yAcake bANe klIbamanveSayAcnayoH // 71 // yatraNaM syAnniyamane bandhane rakSaNe'pi ca / paTolamUle ramaNaM ramaNastu priye smare // 72 // ravaNo rAsabhe zabde roSANo roSaNe triSu / pAradoSarayoH varNagharSaNe'pi pumAnayam / / 73 / / vAraNa-hastI (puM0 ) seha-prANI, sAlavRkSakA rasa, (puM0) vAraNa-niSedha karanA (varjanA) (na.) // 70 // vAruNI-pazcimadizA, madirA,gAMDara-| bhramaNI-jalaukA (joka ), Izvara___ dUba, (strii0)||68 // krIDA, bhramaNa, ( strI0) brAhmaNI-bhAraMgI yA devatADa-vRkSa, mArgaNa-yAcanAkaranevAlA, vANa, hoThoMkA jor3a (galAphU), brAhmaNa- . (puM0) DhU~DhanA, yAcanA, (na0) // 71 // kI strI, ( strI0) / yaMtraNa-vazameMkaranA, bA~dhanA, rakSA maMtra- karanA, (0) vANa-brAhANa-jAti ( ramaNa-paravalakI jaDa, (na0 ) bheda, brAhmaNoMkA smuuh,(n0)||69|| ramaNa-priya (pati), kAmadeva, (puM0) bharaNI-sonApAThA-vRkSa, bharaNI-nakSatra, | (strI0) ravaNa-gadhA, zabda, (puM0) bharaNa-majUrI, poSaNakaranA, ( na0) roSANa-krodhI. (tri.) pArA, U. bhISaNa-bhayaMkara, kaThora, dRDha, (ni.)| para-bhUmi, kasauTI, (puM0) // 73 // // 72 // "Aho Shrutgyanam" Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vizvalocanakoza: rohiNI kaTurohiNyAM lohitAsomavalkayoH / gonAgakarNarugbhede lavaNaM tu dvijAntare // 74 // lavaNa rasarakSobdhibhedeSu lavaNA dyutau / lakSaNaM nAmni cihne ca rAmabhrAtari lakSaNaH // 75 // lakSmaNaH puMsi saumitrau lakSmaNaM nAmalakSmaNoH / lakSmaNA sArasIjyotiSmatyoH zrImati vAcyavat // 76 // vipaNistu striyAM paNyavIthyAmApaNapaNyayoH / viSANaM tu pazoH zRGgau viSANaM dviradadantayoH // 77 // triSu triSu viSANI tu meSazRGgAkhyabheSaje / zaraNaM gRharakSitroH zaraNaM rakSaNe vaghe // 78 // [NAntavarge siGghANaM kAcapAtrespi nAsikA lohakidvayoH / zrAvaNa mAsa pANDe dadhyAnyAM zrAvaNA striyAm // 79 // eka rohiNI - kuTakI, lAlasAMThI, karaMjuvA yA rIThA, gau, lAlaaraMDa, prakArakA roga, ( strI0 ) lavaNa-jalapRthvIke saMyoga se paidA strI ), mAlakAMganI, ( strI0 ) saMpattivAlA, ( tri0 ) // 76 // vipaNi - bAjAra, hATa, dUkAna, (strI0 ) viSANa - pazuke sIMga, hAthI ke dAMta, (tri0 ) // 77 // honevAlA // 74 // lavaNa-rasa-bheda, rAkSasa bheda, samudra) bheda, (puM0 ) lavaNA- kAMti ( strI0 ) lakSaNa - nAma, cihna, ( na0 ) rAmabhrAtA ( lakSmaNa ) ( puM0 ) // 75 // lakSmaNa - sumitrAkA putra ( lakSmaNa ) ( puM0 ) nAma, cihna, ( na0 ) viSANI - meDhAsIMgI auSadhi (strI0) zaraNa- ghara, rakSAkaranevAlA, rakSA, mAranA, ( na0 ) // 78 // nAsikAkA siGghANa - kAkA pAtra, mala, lohekA mala, ( na0 // zrAvaNa - zrAvaNa mAsa, pASaMDa, (puM0 ) lakSmaNA-sArasI-pakSI ( sArasakI' zrAvaNA - dadhiyU- vRkSa, (strI0 ) // 79 // "Aho Shrutgyanam" Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 113 zrIparNI kumbhigambhAyA klIbaM padmAgnimanthayoH / saDkIrNa saGkaTe'zuddhe saraNiH zreNivartmanoH // 80 // sAraNo rAvaNA'mAtye'pyatIsAre'pi sAraNaH / sAraNI khalpasariti prasAraNyAM ca sAraNI // 81 // suparNaH svarNacUDe'pi garuDe kRtamAlake / suparNA kamalinyAM ca suparNA tAyamAtari // 82 // suvarNastu suvarNAlau kRSNA'gurumakhAntare / suvarNa varNitaM svarNe suvarNa karSavittayoH // 83 // suSeNo harisugrIvavaidyayoH karamardake / haraNaM yautakadravye'pyaGgarAge bhuje hRtau // 84 / / hariNastu mRge puMsi hariNaH pANDure'nyavat / hariNI haritAmRgyovRttastrIbhedayorapi // 85 / / zrIparNa-gUgala-vRkSa, kaMbhArI yA| suvarNa-hemapuSpI yA sonAlI-syAha __ kuMbhera-vRkSa, ( strI0 ) / agara-vRkSa, yajJabheda, (puM0) zrIparNa-kamala, araNI-vRkSa, ( na0 )| savarNa-sonA, karSa ( solahamAsA), saMkIrNa-saMkaTa (sakaDA-bhIDA), __ azuddha, (na0), dravya, (na0 ) // 83 // saraNi-paMkti, mArga (strii.)||40|| suSeNa-viSNu, sugrIvavaidya, karauMdA-vRkSa, sAraNa-rAvaNakA maMtrI,atIsAra-roga, (puM0 ) (puM0 ) haraNa-varavadhUko denekA dravya, aMgasAraNI-choTI nadI, pasaranaM yA chui rAga, bhuja, haranA, (na0 ) // 84 // mui, ( strI0) // 81 // suparNa-vAcUDa-pakSI, garuDa, amala hariNa-mRga, (puM0 ) pANDura (zveta. tAsa-vRkSa, (puM0 // raMga ) (tri.) suparNA-kamalinI (kamodanI), garU- hariNI-haritaraMgavAlI, mRgI, chaMda DakI mAtA, (strii.)|| 82 // bheda, strIbheda, // 85 // "Aho Shrutgyanam" Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vizvalocanakoza: suvarNapratimAyAM ca harSaNastu pramoda ke / akSirogAntare yogAntare'pi zrAddhadaivate // 86 // strI kulastrIreNukayoH hareNurnA satInake / hiraNaM ca hariNyaM ca varATe svarNaretasoH // 87 // kSepaNI ca bhavennaukAdaNDe jAlAntare'pi ca / Nacaturtham [ NAntavarge aGgAriNI hasantyAM syAd bhAskaratyaktadizyapi // 88 // AtarpaNaM tu sauhitye maGgalAlepane'pi ca / AtharvaNastvatharvajJadvijanmani purohite // 89 // ArohaNaM tu sopAne samArohaprarohayoH / utkSepaNaM tu vyajane dhAnyamardanavastuni // 90 // vAntonmUlananistAronnayeSUddharaNaM matam / atha kAmaguNo rAge'pyAbhoge viSaye'pi ca // 91 // suvarNakI mUrti, ( strI0 ) harSaNa --Ananda, netraroga vizeSa, harSa-yoga, zrAddhadaivata ( dharmarAja ) (puM0 ) // 86 // hareNu-kulakI strI, reNukA auSadhi, ( strI0 ) maTara - anna ( puM0 ) hiraNa - hiraNya - kauDI, suvarNa, vIrya, AtarpaNa - tRpti, maMgaladravyakA lIpanA ( na0 *) AtharvaNa - atharvavedakA jAnanevAlA brAhmaNa, purohita, ( puM0 ) // 89 // ArohaNa - sIDhI, caDhanA, bIjaAdikI utpatti, ( na0 utkSepaNa - paMkhA, dhAnyako mardanakaranevAlI vastu, ( na0 ) // 90 // "Aho Shrutgyanam" (0) ( na0 ) 11 2011 kSepaNI - naukAdaMDa, jAlabheda, (strI0 ) | uddharaNa charda, ukhADanA, uddhAra, Nacaturtha | UparaprAptakaranA, ( na0 > aMgAriNI - sigaDI, sUryakI tyAgI - 1 kAmaguNa-rAga ( rati ), Abhoga huI dizA, ( strI0 ) // 88 // ( paripUrNatA ), viSaya, (puM) // 91 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / kArSApaNaH purANe syAdastriyAmapi kArSike / cIrNaparNastu khajUMrIpAdape picumardake // 92 // cUDAmaNiH ziroratne kAkaciJcAphale'pi ca / juhurANo'nale'dhvaryo taNDurINastu kITake // 93 // syAttandulodake caiva yAmyadezIyabarbare / tailaparNI malayaje sihazrIvAsayorapi // 94 // dAkSAyaNI ca durgAyAM rohiNyAM tArakAsu ca / devamaNiH zive vAjikaNThAvarte ca kaustubhe // 95 // nArAyaNo'cyute'bhIrugAryonArAyaNI striyAm / gale nigaraNaH puMsi bhojane tu napuMsakam // 96 // nirUpaNaM vicAre syAdAlokananidarzane / nistaraNaM syAnnistAre'pyupAye nirgame'pi ca // 97 // kArSApaNa-purAnA, rupayA, (puM0 dAkSAyaNI-durgA, rohiNI, tArA, na0 ) (strI.) cIrNaparNa-khajUrakA vRkSa, nIMbakA bRkSa, devamaNi-mahAdeva, ghoDeke kaMThakI (puM0 ) // 92) __ bhaurI, kaustubha-maNi, (puN0)||15|| cUDAmaNi-ziraparadhAranekA ratna, gu- nArAyaNa-viSNu, (puM0) jA-phala, (dhuMghucI) (puM0) nArAyaNI-satAvara-auSadhi, pArvatI, juhUrANa-agni, adhvaryu ( yajJakarmameM (strI.) varAhuvA eka brAhmaNa ) (puM0) nigaraNa-gala ( kaMTha) (puM0) bho. taNDurINa-kITamAtra, // 93 // jana, (n0)|| 96 // cAvaloMkA jala, dakSiNa dezakA nirUpaNa-vicAra, dekhanA, dikhAnA, bola (dravya ) (puM0) (na0) tailaparNI-caMdana, hIMga, devadArakI nistaraNa-uddhAra, upAya, nikala dhUpa, (strI0 ) // 94 // / nA, (na. ) // 97 // "Aho Shrutgyanam" Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [NAntavargenissaraNaM dvAramuktiniryANopAyamRtyuSu / parIraNaH syAtkamaThe daNDe ca paTTazATake // 98 // parvarINastu parNasya zirAyAM dhUtakambale / / parNavRntarase'pi syAt sitasaurabhaparvaNoH / / 99 // paravANistu kathito dharmA'dhyakSe'pi vatsare / triSu syAttatpare'bhISTe'pyAzraye tu parAyaNam // 100 / / pArAyaNaM pAragatau samyagAsaGgakAyayoH / pIlupI tu mUrvAyAM bimbAyAmoSadhIbhidi // 101 // puSkariNI sarojinyAM hastinyAM ca jalAzaye / syAtpratipaNaH saMskAre'pyupagrahaniSaGgayoH // 102 // pravAraNaM niSedhe syAt kAmyadAne pravAraNam / vArabANastu kavace sarvasannahane'pi ca // 103 // ---- ----- ---- --- ----- nissaraNa-daravAjA, mukti, nika- pArAyaNa-pAragati (pAragamana ), ___ lanA, upAya, mRtyu, ( na0) acchItaraha saMga, saMpUrNatA (na0) parIraNa-kachuvA, chaDI, pATakI sADI pIluparNI-mUra yA morabela, curanahAra, yA dhotI (puM0 ) // 98 // maroraphalI, auSadhIbheda ( strI.) parvarINa-pattekI nase, jUvAkA kaMbala, // 101 // pattoMke nAkuvoMkA rasa, sapheda bola puSkariNI-kamalinI (kamodanI), auSadhi, parva (porI) (puM0 ) hastinI, sarovara, ( strI0) pratipaNa-saMskAra, upagraha, bANoMkA paravANi-dharmakA adhyakSa (khAmI), tarakasa (puM0 ) // 102 // saMvatsara (puM0) pravAraNa-varjanA, yathecchadAna, (na0) parAyaNa-tatpara, vAMchita, Azraya, vArabANa-kavaca, a~garakhA, (puM0) (tri0)|| 10. // // 103 // "Aho Shrutgyanam" Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtham / ] bhASATIkAsametaH / mInAINo mataH puMsi dardarAgre'pi khaJjane / raktareNustu sindUre palAzakalikodbhave // 104 // rAgacUrNaH smare raktavAluke dantadhAvane / rerihANaH pazupatau rerihANo vihAyasi // 105 // lambakarNo matarachAge syAdaGkoramahIruhe / astrI vidAraNaM yuddhe bhedane ca viDambane // 106 // bhavedvaitaraNI pretanadyAM rAkSasamAtari / zaravANiH zaramukhe pApiSThe zarajIvini // 107 // striyAM zikhariNI vRttabhede takraprabhedayoH / strIratne mallikAyAM ca romAvalyAmapi smRtA // 108 // samIraNaH syAtpavane prasthapuSpakapAnthayoH / saMsaraNaM syAtsaMsAre puranirgamagopure // 109 // mInAmrINa - dardarAmra-vRkSa, pakSI, (puM0 ) khaMjana | vaitaraNI-pretanadI, ( strI0 ) raktareNu-siMdUra, DhAkake phUlakI kalI, | zaravANi-zara bANakA mukha, pApI, (go) 11 908 11 bANabanAnevAlA, (puM0 ) // 107 // rAgacUrNa - kAmadeva, lAlabAla, dAM- zikhariNI-chaMdabheda, takrabheda, strItoMkA maMjana (puM0 ) ratna, mallikA ( kuDAvRkSa ), romAvalI, ( strI0 ) // 108 // samIraNa- vAyu, maruvA, pAMtha (baTeU ) ( puM0 ) saMsaraNaM - saMsArapura se nikalanA, pura rerihANa - mahAdeva, AkAza ( puM0 ) daravAjA // 109 // // 105 // laMbakarNa - bakarA, pistAkA vRkSa, (puM0 ) vidAraNa - yuddha, phADanA, nirAdarakaranA ( na0 ) // 106 // 117 "Aho Shrutgyanam" rAkSasamAtA, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vizvalocanakozaH- [NAntavargeghaNTApathe raNArambhe'pyasaMbAdhacamUgatau / hastikarNo'yameraNDe palAzagaNabhedayoH // 110 // NapaMcamam / / avagrahaNamAkhyAtaM pratirodhe'pyanAdare / athA'vatAraNaM bhUtAdyAvezepyambare'rcane // 111 // AkhyeyabhAge'dhyAhAragranthe syAdavatAraNA / nindopAlambhaniyamA'lApeSu paribhASaNam // 112 : pravidAraNamityetatsammataM dAraNe raNe / maNDUkaparNaH syonAke'pyalake ca kapItane // 113 // maNDUkaparNI maJjiSThAbrAhmIgojibikAsvapi / syAnmattavAraNaH puMsi madadurdAntavAraNe // 114 // klIbaM prAsAdavIthInAM varaNDe cApyapAzraye / vibhItakatarau puMsi romAJce romaharSaNam // 115 // rAjamArga, raNakA AraMbha, nahIMru- ! pravidAraNa-vidIrNakaranA, raNa,(na0) __ kanevAlI senAkI gati, (na.) maNDUkaparNa-sonApATA, saphedaAka, hastikarNa-araMDa, DhAka, gaNabheda, pArisapIpala, (puM0 ) // 113 // (puN0)|| 110 // maNDUkaparNI-ma~jITa, brAhmI, gobhI NapaMcama / (strI0 ) avagrahaNa-rokanA, anAdara, (na0)| mattavAraNa-madase unmatta hastI, avatAraNa-bhUtaAdikA praveza, vastra, (puN0)|| 114 // pUjana, (na0 ) // 111 // mattavAraNa-mahala kI galiyoMmeM kuMdaavatAraNA-kahaneyogya bhAga, adhyA- AdiphulavAdakI bAr3a, Azrayarahita, hArakiyAhuvA graMtha, (strI0) (na0 ) paribhASaNa-niMdAsahita ulAhanA, romaharSaNa-baheDAkA vRkSa, romapulaniyama, saMbhASaNa, (na0) // 112 // kAvalI, (n0)|| 115 // "Aho Shrutgyanam" Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / vAtarAyaNa unmatte mataH kUTe ca mArgaNe / zarasaMkramaNe kiJcitkarepi karapatrake // 116 // NaSaSTham / vayaHsaMdhau ca garbhe ca bhavedohadalakSaNam / payodhare ca lAvaNye mataM yauvanalakSaNam // 117 // iti vizvalocane NAntavargaH // atha taantvrgH| taikam / pAlane pAlake taH syAttuzcaurakroDapucchayoH / tadvitIyam / antaM vizuddhe vyApte syAdanto nAze manohare // 1 // kharUpe'ntaM mataM klIbaM na strI prAnte'ntike triSu / atiH pIDAdhanuSkoTyorastaH pratyaGmahIdhare // 2 // vAtarAyaNa-unmatta, mAyAvI Adi, atha taantvrg| bANa, bANoMkA chAnA, niSprayojana taik| manuSya, karoMta, (puM0 ) // 116 // ta( kAra )-pAlanakaranA, pAlanakarane | vAlA, (puM) SaSTham / tu-cora, chAtI, pU~cha, (puM0 ) dohadalakSaNa-avasthAkI saMdhi, garbha, tdvitiiy| (na.) anta--vizuddha, vyApta, (na0 ) gauratala -kaca (pI) saMdara- anta-nAza, suMdara, (puM0 ) // 1 // tA, (na0) // 117 // |anta-kharUpa, (na0) prAnta, (puM0 _ na0) samIpa, (tri.) isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM | arti-pIDA, dhanuSakI jyA, ( strI0) NAntavarga samAptahuvA // | asta-pratyekakA pUjana karanevAlA, prv| ta, (puM0 ) // 2 // "Aho Shrutgyanam" Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vizvalocanakozaH- [ tAntavargetriSu kSipte gate'pyastamAptaH satyagRhItayoH / AptiH saMvaraNe prAptau vijJAtagatayorgatam // 3 // ItiH syAdativRSTayAdiSaTe ddimbprvaasyoH|| uktamekAkSaracchandasyuktastu triSu bhASite // 4 // sphUrtirakSaNayorUtirRtamuJchazile jale / mataM triliGgakaM satye gatau dIpte'bhipUjite // 5 // Rtirgatau jugupsAyAM sparddhAyAmapyamaGgale / RtuH syAdAtave vIre vasantAdiSu mAsi ca // 6 // etastu karbure vAcyaliGgaH syAdAgate'pi ca / zobhA'bhilASayoH kAntiH kAnto ramye priye triSu // 7 // kAnto'zmani pumAnkAntA priyaGgau nAyikAntare / kIrtiryazasi vistAre prasAde'pi ca kardame // 8 // asta-pheMkAhuvA, gayAhuvA, (tri0) gayAhuvA, dIpta, abhipUjita, Apta-satya, grahaNakiyAhuvA, (puM0 ) ((tri. ) // 5 // Apti-DhakanA, prApti, ( strI0) Rti-niMdA, vaira, amaMgala, (strI0 ) gata-jAnAhuA, gayAhuvA, (na0) Rtu-strIkA raja, vIra, vasantaAdi Rtu, kAnti, (puM0 ) // 6 // Iti-ativRSTi Adi chaha, lUTanA eta-citrita, AyAhuvA (tri.) __ Adise pIDA, musAphirI, (strI0) kAnti-zobhA, abhilASA, (strI0) ukta-ekaakSarakA chaMda, ( na0) kAnta-suMdara, priya, (tri. ) // 7 // ukta-kahAhuvA (tri0)|| 4 // kAnta-pattharabheda, kaMgunI dhAnya, Uti-sphUrti, rakSA, (strI0) (puM0) nAyikA, ( strI0) Rta-uMchazila (khAmIkAchoDAhuvA kIrti-yaza (jaza), vistAra, prasAda, anakA lenA,) jala, (na0) satya, kIca ( strI0 ) // 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH kunto gavedhuke prAse daNDabhAve'lpajantuSu / kuntI syAtpANDukAntAyAM zallakyAM gugguluDhujhe ki k kRtirvadhe'pi karaNe klIbaM satyayuge kRtam / triSu hiMsitaparyAptavihite niSphale'vyayam // 10 // kRttaM tu kathitaM chinne veSThite'pyabhidheyavat / kRttistvakcarmabhUrjeSu kRttikAyAM ca kIrtitA // 11 // keturgrahAntarotyAtadyutilakSmadhvajAdiSu / kraturyajJe munarbhede gataM syAjjAtayAdasoH // 12 // gatirdazAyAM gamane jJAne mA'bhyupAyayoH / nADIvraNe saraNyAM ca gatirjanmAntare'pi ca // 13 // gartastrigarttadeze syAd bhUzvabhre'pi kukundare / gAturgandharvarolambaroSaNe kokilApatau // 14 // kuntalagerU, pharasA, daNDa, bhAva, alpa ketu-ketugraha, utpAta, kAnti, cihna, __ jantu, (puM0 ) / / dhvajaAdi, (puM0) kuntI-pAMDurAjAkI strI, salaI-vRkSa, kratu-yajJa, ekamuni, (puM0 ) / gUgala-vRkSa, ( strI0 ) // 9 // gata-utpannahuvA, jalajantu, (na0 ) kRti-mAranA, karaNa, ( strI0) // 12 // kRta-satyayuga (na0) gati-dazA, gamana, jJAna, marma, upAya, kRtta-hiMsita, paripUrNa, vidhAnakiyA- nADIchidra, mArga, janmAntara, huvA, (tri0) (strI0 ) // 13 // kRtaM-niSphala, ( avya.) // 10 // garta-trigartadeza, pRthvIkA chidra kRtta-chinna, ( kaTAhuvA), lapeTAhu- (gaDDhA ), nitamba ( cUtar3a ) kA vA, (tri.) meM gaDDA, (puM0) kRtti-tvacA, vRkSakA bakkala, bhojapatra, gAtu-gaMdharva, mara, krodhi, kokila, kRttikA-nakSatra, (strI) // 11 // ! (puM0) // 14 // "Aho Shrutgyanam" Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vizvalocanakoza:- [tAntavargegItizchandontare jJAne gItaM gAne ca zabdite / guptastu rakSite gUDhe vRSale candrapUrvakaH // 15 // guptiH kArAgRhe garte gopAye rakSaNe yuge / grastaM grAsIkRte'pi syAlluptavarNapadodite // 16 // ghAtaH prahAre kANDe ca ghRtaM dIptAjyavAriSu / citiH samUhe cityAyAmupAdupacaye citiH // 17 // citaH kUTIkRte'pi syAccitA saMhaticityayoH / citA channe cullikAyAM jAtaM janmaughajantuSu / / 18 // jAtiH sAmAnyamAlatyozchandobhidgotrajanmasu / tAto'nukampye janake tikto rasasugandhayoH // 19 // tiktA tu kaTurohiNyAM tiktaM paryaTake matam / tretA yuga'gnitritaye dattaM vizrANite'vite // 20 // gIti-chandakA bheda, jJAna, ( strI0) citA-samUha, citA (murdAjalAne ke gIta-gAnA,zabdita (zabdayukta)(na0) liye cinAhuvA kASTaDhera), (strI0) gupta-rakSAkiyAhuvA, gUDha ( puM0 ) citA-AcchAdita, sigaDI, (tri.) caMdragupta-zUda, (puM0 ) // 15 // jAta-janma, samUha, jantu, ( na0) gupti-baMdIkhAnA, gaDDA, guptakaranA, // 18 // __ rakSAkaranA, yuga, ( strI. ) jAti-sAmAnya, camelI, chaMdobheda, grasta-grAsa kiyAhavA. lapta varNa! gotra, janma, (strA0 ) pada jisameM aisA uccAraNa, (na.) tAta-jisapara dayAkarIjAtIhai vaha, pitA, (puM0) tikta-kasailArasa, sugandha, (puM0) 19 ghAta-prahAra (mAranA), daNDa, (puM0) tiktA-kuTakI, ( strI0 ) ghRta-dIpta, ghRta (ghI), jala, (na0) tikta-pittapApaDA, (na0) citi-samUha, citA, tretA-netA-yuga, tIna agni, (strI0) upaciti-vRddhi, ( strI0 ) // 17 // datta-dAnakiyAhuvA, rakSAkiyAhuvA cita-DherakiyAhuvA, ( puM0) (n0)|| 20 // "Aho Shrutgyanam". Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 123 dantaH kuJja rade sAnau dantI syAdauSadhIbhidi / dAntastriSu tapaHklezasahe'pi damite'pi ca / / 21 // ditirdanau khaNDane ca dIptaM jvalitadagdhayoH / triSu nirvAsite'pi syAdRtizcarmapuTe kaSe / / 22 // dRpto nivArite zakte dyutirdIdhitizobhayoH / drutaM zIdhe ca vidrANe vilIne zIghrage triSu // 23 // dhAtA tu brahmaNi ravau triSu syAtparipAlake / dhAtuH kriyArthe zukrepi viSayeSvindriyeSu ca // 24 // zleSmAdirasaraktAdibhUtAdivasudhAdiSu / / manaHzilAdike lohe vizeSAdvairikesthini // 25 // dhutaM vidhUte tyakte ca dhUtaH kampitabhatsite / dhUrta tu khaNDalavaNe dhattUre nAviTe triSu // 26 // danta-kuJja (latAAdikIkuTI), druta-zIghra (jaldI ), pighalanA, dAta, parvatakA nikalAhuvA bhAga, (na0) vilIna (milajAnA), (puM0) zIghra gamana karanevAlA, (tri.) dantI-jamAlagoTAkI jar3a, (strI0) // 23 // dAnta-tapa klezako sahanevAlA, damana-dhAtA-brahmA, sUrya, (puM0 ) pAlanA kiyAhuvA, (puM0) // 21 // karanevAlA, (tri.) diti-daityoMkI mAtA, khaMDanakaranA, dhAtu-kriyArtha, zukra, viSaya, iMdriya24 (strI.) kapha Adi, rasaraktaAdi, paMcamadIpta-dedIpyamAna, dagdha, nikAsA- hAbhUtaAdi, pRthvIAdi, manasi___ huvA, (tri.) laAdi, loha, gerU (vizeSakarake), dRti-carmakI DolI, kasauTI, (strI0) asthi (haDDI) (puN0)||25|| // 22 // dhuta-kaeNpAyAhuvA, tyAgAhuvA, (tri.) dRpta-nivAraNa kiyAhuvA, samartha, (puM0) dhUta-kapAyAhuvA, jhiDakAhuvA,(tri0) dyuti-kiraNa-sUryaAdikI, zobhA, dhUrta-biriyAsaMcara-noMna (na0), dhatUrA, (strI.) (0) kAmI, (tri. ) // 26 // "Aho Shrutgyanam" Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 vizvalocanakozaH- [ tAntavargedhRtirdhAraNasaMtuSTidhairye yogAntare'dhvare / natastagaravRkSe syAt kuTilAnatayostriSu // 27 // nItiye prApaNe ca nRttaH syAnnartane krimau / paktiH strI gaurave pAke paGkiH zreNau dazavapi / / 28 // svAdazAkSaravRttepi striyA mUlye gatau patiH / pattiH padAtau vIre nA gatau senAntare striyAm // 29 // pAtastu patane trAte pItamAcAntagaurayoH / triSu pItA tu parNinyAM pItaM pAne napuMsakam // 30 // pItiH pAne sapUrvA tu sahapAne haye pumAn / pustaM tu pustake klIbaM vijJAne lepyakarmaNi // 31 // pUtaM pavitre zabde ca triSu syAbahulIkRte / pUritacchannayoH pUrtta pUrta khAtAdikarmaNi // 32 // dhRti-dhAraNA, saMtoSa, dhairya yogabheda, pIta-Acamana kiyA huvA, gaura yajJa, (strI0) (pIlA) (tri0) nata-tagara-vRkSa, (puM0 ) kuTila, namra-pItA-makhavana-auSadhi, (strI.) puruSa, ( tri0)|| 27 // pIta-pInA, (na. ) // 30 // nIti-nyAya, prAptakaranA, (snA0 ) pIti-pInA, nRtta-nRtyabheda, krimi, (puM0 ) sapIti-saMgameM pInA (strI0 ) azva, pakti-gaurava, pAka, ( strI0 ) paMkti-zreNi (paMkti), daza-saMkhyA, // 28 // dazaakSaravAlA chaMda,(strI0) pusta-pustaka, zilpa ( kArIgarI), pati-strIkA mUlya, gati, (strI) lepyakarma, (na0 ) // 31 // patti-payAdA sipAhI, zUravIra, (puM0) pUta-pavitra, zabdita, (na.) ba ___ gamana, senAbheda, (strii0)|| 29 // DhAyAhuvA, ( tri0) pAta-par3anA, (puM0 ) rakSAkiyAhuvA, pUrta-pUrita, AcchAdita, (tri.) (tri.) } khodanAAdikarma, (na0) // 32 // "Aho Shrutgyanam" Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 125 poto bAle bahitre ca prAtiH pUrtipradezayoH / prAptimahodaye lAbha prAptaM labdhasamaJjase // 33 // prItiH smarasutAyogabhedayoH premamodayoH / harSite narmaNi prItaM preto bhUtAntare mRte // 34 // protaM tu grathite vastre platastu syAtrimAtRke / platamazvasya gamane plataM saptavane triSu // 35 // bhaktirvibhAge sevAyAM bhartAkhAmini dhArake / bhittiH kuDye ca kAze ca pradeze bhedabhAgayoH // 36 / / bhItaM bhaye'pi sabhaye bhItiH sAdhvasakaMpayoH / atha bhRtaH pumAndevayonibhede'pi devale // 37 // triSu prApte vivRtteca bhUtaM syAnyAyyasatyayoH / upamAne pRthivyAdau pizAcAdau same triSu // 38 // pota-bAlaka, naukA yA jihAja,(puM0): bhakti-vibhAga, sevA, ( strI.) prAti-pUrti, pradeza, ( strI0) bhartA-khAmI, dhAraNakaranevAlA, (puM0) prApti-mahAn udaya ( bhAgyodaya ), bhitti-dIvAra, kAza, pradeza, bheda, __ lAbha, (strI.) ____ bhAga, (strI0 ) // 36 // prApta-labdhahuvA, ucita (n0)||33|| bhIta-bhaya, (na0) DarAhuvA, (tri.) prIti-kAmadevakI putrI, yogabheda, bhIti-bhaya, kaMpa, (strI0) prema, AnaMda, (strI0) bhRta-devayonibheda, devala ( devasevAprIta-AnaMdita, dahA, (na0) se AjIvana karanevAlA ) (puM0) preta-bhUtAntara, mRtaka, (puM0) // 34 // // 37 // prota-DthAhuvA, vastra, (na0) bhUta-prAptahuvA, badItahuvA, nyAyapluta-tInamAtrAvAlAvarNoccAraNa, (puM0) yukta, satya, upamAna, pRthivIAdi, azvakI gati, saptavana ( tri0) pizAcaAdi, sama (tulya ) (tri.) } // 38 // "Aho Shrutgyanam" Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vizvalocanakozaH- [ tAntavargebhUtiAtaGgazRGgAre bhasmasampattijanmasu / bhRtistu bharaNe khyAtA tathA vetanamUlyayoH // 39 // bhrAntiH syAdbhamaNe'pi syAnmatau vA'pyanavasthitau / mato'rcite'pyanumate matirbuddhau smRtIcchayoH // 40 // mantuH syAdaparAdhe'pi mAnave parameSThini / mAtA brAhayAdigokAdiprasUgaurISvapi kSitau / / 41 // triSu syAnmApake mAtA gItAdhyakSe prapUrvakaH / mitirmAne'pyavacchede muktirmokSe'pi mocane // 42 // mukto mokSagate'pyuktastriSu muktA tu mauktike / mUrtta mUrtyanvite mUrchA'nvite kAThinyavatyapi // 43 / / mUrtiH kAye'pi kAThinye mRtyuyAcitayormatam / mRtaM mRtyupariprApte vijJeyamabhidheyavat // 44 // bhUti-hastIkA zRGgAra, bhasma, sampatti, pramAtA-pramANakaranevAlA, gItaAdi. janma, (bI.) / kA adhyakSa, (tri.) bhati-poSaNa, naukarI, mUlya, (strI0) miti-mAna ( mApanA), avaccheda (vizrAma), (strI.) bhrAnti-buddhiviSai bhrama,ekajagaha nahI- mukti-mokSa, chuTanA, (strI0) // 42 // mukta-mokSako prAptahuvA, chuTAhuvA, __ ThaharanA (strI0) (tri0) mata-pUjita, saMmata, (puM0) muktA-motI (strI0) mati-buddhi, smRti, icchA, (strI0) 40 mata-mUrtimAna, mUrchita, kAThinyavAmantu-aparAdha, manuSya, brahmA, (puM0) lA (tri.)|| 43 // mAtA-brAhmI mAhezvarIAdi, gauA- mUrti-zarIra, kAThinya, ( strI. ) di, jananI (mAtA), gaurI, pRthvI, mRta-mRtyu, yAcita, (na0) mRtyuko (strI0) // 41 // | prApta, (tri.) // 44 // "Aho Shrutgyanam" Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / yatiryatini puMsi strI pAThabhedanikArayoH / yantA sAdini sUte ca nipUrvo'sau niyAmake // 45 // yuktaM syAducite yuktaM saMyute'pyabhidheyavat / yuktiniyojane nyAye pRthaksaMyuktayormatam // 46 // yutaM hastacatuSke'pi saMkhyAbhede napUrvakam / raktonurake nIlyAdiraJjite lohite'nyavat // 47 // riktaM zUnye vane'pi syAdazarItirgirAM pathi / rItiH syande pracAre ca lohakiTTArakUTayoH // 48 // latA tu mAdhavIvallIzAkhAspRkkApriyaGguSu / latA kastUrikAjyotiSmatIdUrvAsu ca smRtA // 49 // liptaM vilepite bhukte viSAktaviziSAdiSu / lUtA pipIlikAyAM syAdUrNanAbhe gadAntare // 50 // yati-saMnyAsI athavA muni, (puM0 ) pAThakA vizrAma, anAdara, (strI0 ) yantA - savAra, sArathi, | niyantA - preraNevAlA, (puM0 ) // 45 // yukta - ucita, saMyukta, (tri0) yukti- :-lagAnA, nyAya, alaga kiyAhuvA, ( strI0 ) // 46 // yuta-cAra hAthapramANavAlA, ayuta - saMkhyAbheda ( dazahajAra ) ( na0 ) rakta- Asakta, nIlIAdise raMgAhuvA, lAlaraMgavAlA ( tri0 ) // 47 // 127 >> rikta-zUnya, vana, ( na0 rIti- jhiranA, pracAra, lohekA maila, pItala ( strI0 ) // 48 // latA - mAdhavIlatA, bela, zAkhA vRkSakI, asavaraga, kaMgunIdhAnya, kastUrI, mAlakAMganI, dUba, (strI0 ) // 49 // lipta-lepakiyAhuvA, bhukta ( khAyAhuvA, viSase lipta kiyA bANaAdi, ( tri0 ) lUtA - cITI, ( strI0 ) // 50 // makar3I, rogavizeSa, "Aho Shrutgyanam" Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vizvalocanakozaH- [ tAntavargaloptaM tu corite bASpe vaktA vAgmini paNDite / vaptA pitari tantUnAM vApake bIjavApake // 51 // vartitrAnulepanyAM vartiIpadazAsu ca / dIpe bheSajanirmANe locanAJjanalekhayoH // 52 // nIrugvRttimatorvArtA vArttamArogyaphalgunoH vArtA kRSyAdivRttAntavArtAkIvRttiSu sthitA // 53 // vittaM tu vibhave jJAtakhyAtalavdhavicArite / vittirjJAnepi lAbhe'pi vicAre sambhave'pi ca // 54 // vItaM tvasArahastyazve tyaktepyaGkuzakarmaNi / vItistyAge gatau dIptau prajane dhAvane'zane // 55 // vRttiH pravRttau vRttau ca kauzikyAdipravarttane / vRttastu vartule'tIte mRte khyAte dRDhe vRte // 56 // lopta-corAhuvA, vASpa (bA~pha)(tri.) vitta-dhana, jAnAhuvA, vikhyAta, vaktA-bahutabolanevAlA, paMDita,(puM0)! prAptahuvA, vicArAhuvA (tri.) vaptA-pitA, kapar3AbunanevAlA, bIja- vitti-jJAna, lAbha, vicAra, sambhava, ___ bonevAlA, (puM0) // 51 // (strI0 ) // 54 // varti-zarIrapara kucha lagAkara utArA- vIta-sArarahita hastI va azva, tyAgAhuvA lepa, dIpakakI battI, dIpaka, huvA, aMkuzakarma, auSadhikI battI, netra, aMjanakI vIti-tyAga, gati, dIpti, garbhagrahaNa, rekha, ( strI0) // 52 // dhonA, bhojana, (strI0 ) // 55 // vArta-rogarahita, vRttivAlA, (tri0) vRtti-pravRtti, AjIvikA, nATakakI Arogya, tuccha, ( na0) ekavRtti, (strI0 ) vArtA-kRSiAdi, vRttAnta, baDIkaTe- vRtta-golaAkAra, badItahuvA, mRta, halI, vRtti (vartanA) (strI.) vikhyAta, dRDha, vRta ( varaNakiyA) // 53 // (tri.)|| 56 // "Aho Shrutgyanam" Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 129 triSu vRttaM tu carite vRttaM chandasi vartate / vRtirvivaraNe vATe veSTite varaNe vRtam // 57 // vRntaM prasavabandhe'pi kucAgre ghaTadhArayoH / zastaM kSeme prazaste ca zAtaH zakunizAtayoH / / 58 // zAtaM zarmaNi zAntastu rase dAnte'pi muktake / zAntiH zame'pi kalyANe zAstA zAsakabuddhayoH // 59 // zitaH kRSNe site bhUrje zitaM zakunizAntayoH / vAnIrabahuvAre ca zItaH zItaM tu candane // 60 // himasambhUtajADye'pi zItalAlasayostriSu / zuktiH zaGkhanakhe zake muktAsphoTe'pi kambuni // 61 / / .--..- .. --...... .. ........ - vRtta-carita, chaMda, ( na0 ) zAnti-manakA jItanA, kalyANa, vRti-vivaraNa (vyAkhyA), vATa (baadd')| (strI0 ) (strI0) zAstA-zikSAkaranevAlA, buddha-deva vata-lapeTAhavA, AcchAdita kiyA- (pu0 ) // 59 // __ huvA, (na0 ) // 57 // zita-kAlA, sapheda, (ni0 ) bhovRnta-puSpaAdikA nAkU, kucAkA ___ japatra (puM0) agrabhAga, ghaTakI dhArA ( na0) | zita-pakSI, durbala, (puM0) zasta-kuzala, ( na0 ) zreSTha, (tri.) zAta-bata, bahutabAra, (pu.) zIta-caMdana, (na0) // 6 // zAta-pakSI, zAnta-manuSya, (puM0 ) ___barapha ThaMDhA (na0) AlasyavAlA, // 58 // (tri.) zAta-kalyANa, (na0) zukti-sa~khalA, zaMkha, (puM0 ) zAnta-zAnta-rasa, iMdriyoMkA jItane- kapAlakI har3I, sIpI, zaMkha, vAlA, mukta, (puM0 ) / (strii0)||61 // "Aho Shrutgyanam Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vizvalocanakozaH tAntavargedIrghakozIhayAvarte kapAlazakale striyAm / zukto'mle karkaze pUte zAstrAvadhRtayoH zrutam // 62 // zrutiH zrotre ca vede ca vArtAyAM zrautakarmaNi / zvetaM rUpyaM triSu site zveto dvIpAdribhedayoH // 63 // zvetA varATikAyAM syAcchaDinyAM kASThapATalau / satsAdhau vidyamAne'pi prazaste pUjite triSu // 64 // satI sAdhvIcaNDikayoH sattu satye'bhidheyavat / sAtirdAnevasAne'pi sitaM zvetasamAptayoH / / 65 / / triSu jJAte'pi baddhe'pi zarkarAyAM sitA matA / sItA tu jAnakIvyomagaGgAlAGgalavama'su // 66 // sutastu pArthive putre suptirvizvAsaghAtini / khApe sparzAjJatAyAM ca sukhakhApe supUrvikA // 67 // jalajantu, ghoDekI bhaurI, kapAlakA satI-zreSTha strI, caNDikA, (strI0 ) khaMDa, (strI) sat-saccA puruSaAdi (tri.) zukta-khaTTA, kaThora, pavitra, (puM0 ) zruta-zAstra, zravaNakiyAhuvA, (na0) sAti-dAna, anta, ( strI0 ) // 65 // // 62 // sita-saphaida, samApta, jAnAhuvA, zruti-kAna, veda, vArtA, zrautakarma ba~dhAhuvA, (tri.) (vedavihita karma ), (strI0) / sitA-misarI (strI0) zveta-cAMdI, ( na0 ) sapheda (tri0)! zveta-zvetadvIpa, parvatabheda, (puM0 ) sItA-jAnakI, AkAzagaMgA, halase 1 kIhuI pRthvImeM lkiir,(strii0)||66|| zvetA-kauDI, corapuSpI (coraDlI), suta-rAjA, putra, (puM0) agara, pADhara-puSpavRkSa, ( strI0) supti-vizvAsaghAtI, (puM0 ) sonA, sat-sAdhu vidyamAna, zreSTha, pUjita sparzakA ajJAna, suSupti-sukhapUrvaka (tri.)||64 // / sonA ( strI0 ) // 6 // "Aho Shrutgyanam" Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / sUtastu pArade takSNi sUtaH sArathibandinoH / prasUte prerite sUtaH kSatriyAd brAhmaNIsute // 68 // sRtiH strI gamane mArge kupUrvA nikRtau sRtiH / setu lau ca varuNe sthitamUddhe'pi saMsthite // 69 // nizcite sapratijJe'pi gatyabhAve tu na dvayoH / maryAdAyAmavasthAne sthAne sImani ca sthitiH // 70 // smRtistu dharmazAstre syAt smaraNe dhIcchayorapi / saMtatau sIvane syUtiH syUtaH kSataprasevayoH // 71 // svAntaM napuMsakaM vitte svAntaM syAdapi gahvare / dvayostu hasto nakSatre hastaH karikare kare // 72 // saprakoSThAtatakare hastaH kezAtparazcaye / hitaM gate dhRte pathye hetivAlAkaitejasoH // 73 / / sUta-pArA, baDhaI, sArathi, bandIjana, smRti-dharmazAstra, smaraNa, buddhi, (puM0 ) utpanna ( janmA) huvA, icchA, (strI0) prerAhuvA, (tri.) kSatriyase brAhma- syUti-saMtati niraMtaratA kapaDAkANIkA putra, (puM0 ) // 68 // sInA, (strI0) sRti-gamana, mArga kusRti-kapaTa, syUta-ghAva, thailI (puM0 ) // 71 // paTa, svAnta-citta, sadhana, (na0) (strI0) hasta-nakSatra, hAthIkI sUDa, hAtha,(puM. setu-pula, varuNa, ( puM0 ) // 69 // na0 ) // 72 // prakoSThasametavisthita-Upara, sthita, nizcita, prati- stArakiyA hAtha (ekahAthapramANa), jJAvAlA, (puM0 ) gatiabhAva kezazabdasepare hastazabda kezasamUha, jaise kuMtalahasta (puM0) arthAt sthiti (na0) hita-gayAhuvA, dhAraNa kiyAhuvA, pathya sthiti-maryAdA, avasthAna (sthiti), (sukhadAtA) (na0) sthAna, sImA, (strii0)|| 70 // heti-agnijvAlA, sUryateja, // 73 // "Aho Shrutgyanam" Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vizvalocanakoza: striyAM zastrepyatha kSattA sArathidvAHsthadhAtRSu / bhujiSyaje niyukte ca zUdrAcca kSatriyAsute // 74 // kSamAyAM tu matA kSAntiH kSAntiH syAnniyame'pi ca / kSitiH pRthivyAM vAse ca sthAnamAtre kSaye kSitiH // 75 // tatRtIyam / agastirvaGgasenadrau syAdagastye'pyathAGkatiH / agnibrahmA'gnihotreSu sthire dAmodare'cyutaH // 76 // ajito'nirjite viSNAvaditirdevasUbhuvoH / anRtaM syAd mRSAkRpyorananto viSNuzeSayoH // 77 // anantaM gagane'nantaM bhavedanavadhau triSu / anantA pRthivIdUrvApArvatIlAGgalIpvapi // 78 // sArivAyAM guDUcyAM ca samudrAntAvizalyayoH / amRtaM mokSapIyUSasalile hRdyavastuni // 79 // zastra ( stri0 ) [ tAntavarge kSattA-sArathi, dvArapAla, brahmA, dAsa- // 76 // putra, diyAhuvA, zUdrase kSatriyAkA | ajita nahIM jItAhuvA, viSNu, putra, (puM0 ) // 74 // kSAnti- kSamA, niyama, (strI0 ) kSiti - pRthvI, vAsa (nivAsa), sthAnamAtra, kSaya ( nAza ) ( strI0 ) // 75 // acyuta - sthira, dAmodara (bhagavAn ) ( puM0 ) aditi-devatAoMkI mAtA, pRthvI, ( strI0 ) anRta-asatya, kRSi, ( na0 ) anaMta-viSNu, zeSa nAga, (puM0 ) // 77 // AkAza ( na0 ) nissIma (tri0) anantA- pRthivI, dUrvA, siMhalIpIpala, kalihArI // 78 // sarivana, giloya, javA~sA, ajamoda, ( strI0 ) brahmA, agnihotra, amRta - mokSa, pIyUSa (amRta), jala, manohara vastu // 79 // tatRtIya / agasti-vaka ( hathiyA ) vRkSa, aga styamuni (puM0 ) aGkati- ani, ( puM0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / ayAcite yajJazeSe ghRte dugdhe'tisundare / amRtastu mataH puMsi dhanvaMtari suparvaNoH // 80 // guDUcyAmalakIpathyAmAgadhISvamRtA matA / amatirbhAvikAle syAdarhastu jinapUjyayoH // 81 // arditaH pavanavyAdhau yAcitA'hatayostriSu / arvatI ceTikAvAmyorazve'rvan kutsite'nyavat // 82 // avyaktastu harau hIre mUrkhe vAcyavadasphuTe | vAcyavatkSatahIne syAdAkRtiH kAyarUpayoH // 83 // sAmAnye'pi tathAkhyAtamAkhyAtaM kathite tiGi / atha vAcyavadAkhyAtaM prANite hiMsite'pi ca // 84 // Acitastu cite channe saMgRhIte triliGgakaH / AcitaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye // 85 // ayAcita, yajJazeSa, ghRta, dugdha, | arvat- ghoDA ( puM0 ) kutsita ( niMatisundara ( na0 ) dita ) ( tri0 ) // 82 // avyakta - viSNu, hIrA ( puM0 ) mUrkha, asphuTa, nAzahIna ( tri0 ) AkRti - ghAvarahita, (tri0) zarIra, rUpa, (strI0 ) // 83 // AkhyAta - sAmAnya, (tri0) kahA amRta - dhanvaMtari devatA, (puM0 ) // 80 // amRtA- giloya, AMvalA, harar3a, pala, (strI0 ) pI amati - AnevAlA kAla, arhan- (tU) jinadeva, pUjA karaneyogya (puM0 ) // 81 // ardita - vAtaroga, (puM0 ) yAcanA kiyAhuvA, mArAhuvA, (tri0) arvatI - dAsI, ghor3I (strI0 ) 133 huvA, tiG ( tiGatakriyA ( na0 ) AkhyAta - sU~ghA huvA, mArAhuvA, ( tri0 ) // 84 // Acita-cinAhuvA, AcchAdana ki yAhuvA, saMgraha kiyAhuvA (tri0) Acita -gADAbharA bhAra, 8000 tolA ( puM0 ) // 85 // "Aho Shrutgyanam" Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: ataH sAdare'pi syAt pUjite'pyabhidheyavat / AdhmAtaH pavanavyAdhau dagdhazabditayostriSu // 86 // Anartto narttanasthAne dezabhede raNe jale | pAte tadAtve'pyApAta ApatiH prAptidoSayoH // 87 // AplutaH snAtake puMsi snAte syAdabhidheyavat / AyattiH snehamaryAdAvazitAbalavAsare // 88 // Ayatistu yame dairmye prabhAvottarakAlayoH / Ayastastejite kSipte kupite klezite hate // 89 // Avarttazcintane cAssvartane vApyambhasAM zrame / AsphotastvarkaparNe syAdAsphotaH kovidArake // 90 // AsphotA girikaya ca vanamahayAmapi striyAm / AsattiH saGgame lAbhe AhataM tu mRSArtha // 91 // 134 [ tAntavarge Ahata-AdarakiyAhuvA, pUjAkiyA - | Ayati-yama, laMbApanA, prabhAva Age huvA, (tri0 ) AnevAlA kAla, ( strI0 ) AdhmAta - vAtaroga, dagdha, zabdita, Ayasta - tIkSNakiyAhuvA, pheMkAhuvA, ( tri0 ) // 86 // kupita, klezita, hata, ( puM0 ) Avarta - nRtyakaranekA sthAna, dezabheda, // 89 // raNa, jala, ( puM0 ) ApAta - par3anA, tatkAla, (puM0 ) Apatti - prApti, // 87 // Avarta - ciMtana karanA, Avartana ( AvRtti) karanA, jaloMkA bha~vara (puM0) doSa, ( strI0 ) | Asphota- AkakA pattA, kacanAravRkSa, (puM0 ) // 90 // Apluta- vedavratavAlA, (puM0) snA- AsphotA- koyala-auSadhi, nakiyAhuvA ( tri0 ) mallikA, (strI0 ) Asatti-saMgama, lAbha, ( strI0 ) Ahata - asatya arthavAlA ( na0 ) // 91 // Ayatti sneha, maryAdA, vazitva, bala, vAsara ( dina ) ( strI0 ) // 88 // "Aho Shrutgyanam" vana Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 135 syAtpurAtanavastre'pi navavastre'pi vAhatam / AhataM cAnake'pi syAttAMDite grasite triSu // 92 / / iGgitaM ceSTite gatyAmucitaM tu samaJjase / anumatyAM mitA'bhyastajJAteSu triSu ca triSu // 93 // ucchritaM tu pravRddhe syAt saJjAte'pyunnate'nyavat / uttaptaM zuSke'pizite saMtapte ca pariplute // 94 / / vRddhimatyunmanaske'pi prodyate matamutthitam / ucchritaM tu trighUtpanne prodyate vRddhimatyapi // 95 / / uditaM sUdite prApte'pyudgataproktayostriSu / uddhAto mudre vAyuyogArtha kumbhakAdiSu // 96 // udraGge skhalane'pyarthA''dhAne'pi samupakrame / syAdudantastu vArtAyAmudantaH sajane'pi ca / / 97 !! purAnA vastra, navIna vastra, Dhola, tA- utthita-vRddhivAlA, unmanA, ati DanAkiyAhuvA, asAhuvA (tri.) udyamayukta, (tri0) // 12 // ucchita-utpannahuvA, atiudyamayukta, iMgita-ceSTita, gamana, ( na0 ) vRddhivAlA, (tri. ) // 95 // ucita-yukta, anumati, (na0) udita-udayahuvA, prAptahuvA, ugalA data pramita, abhyasta, jJAta, (tri.)| huvA, kahAhuvA (tri0) uddhAta-mudgara, vAyuke abhyAsakeliye // 93 // kuMbhakaAdi tIna prANAyAma // 96 // ucchita-pravRddha, saMjAta, unnata (U~. loTanA, pAvase AkhalanA, dhanaikacA) (tri.) dvAkaranA, AraMbhakaranA, uttapta-sUkhAmAMsa,(na0)saMtapta,paripluta udanta-vArtA (vRttAnta ), sajjana, (bhigoyAhuvA ) (tri0) // 94 // (0) // 97 // "Aho Shrutgyanam" Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza:- [tAntavargevidvAntaH samudgINe pumAnnirmadadantiSu / udAttaH svarabhede syAt kAvyAlaGkaraNe'pi ca // 98 // udAtto dAtRmahatormato hRdye'pi vAcyavat / udvRttaM tu site bhuktojjhite'pyAtolite mRte // 99 / / unnatistUdaye vRddhAvudgatau tAkSyayoSiti / unmatta unmAdavati dhattUramucakundayoH // 100 // uSitaM vyuSite dagdhe'pyUmmitaM kSiptadagdhayoH / edhatuH puruSe vahAvaMhatistyAgarogayoH // 101 // kapotaH syAtkalarave kavakAkhye vihaGgame / kalitaM viditepyApte vIkRte'pyabhidheyavat // 102 // kApotaM tadguNe sroto'JjanakhaJjikayorapi / / kirAtaH puMsi bhUnimbe mlecchakhalpazarIrayoH // 103 // udvAnta-ugalAhuvA, ( vamanakiyA) Urmita-pheMkAhuvA, dagdhahuvA, (na0) (tri.) madarahita hastI, (puM0) edhatu-puruSa, agni, (puM0 ) udAtta-svarabheda, kAvyakA alaMkAra, aMhati-tyAga (dAna), roga (strI0) // 98 // dAtAra, baDA, manohara, (tri.) // 1.1 // udvatta-ba~dhAhuvA, khAyAhuvA, tyAgA-kapota-sUkSmazabda, kavaka ( kabUtara) huvA, tolAhuvA, marAhuvA, (tri0) nAma pakSI, (puM0) kalita-jAnAhuvA, prAptahuvA, aMgIunnati-udaya, vRddhi, Uparako gamana, kArakiyAhuvA, (tri.)||102|| garuDakI strI (tri.) unmatta-unmAdavAlA, dhatUrA, puSpa-kApAta kapAtA kApota-kapotoM (kabUtaroM)kA samUha, vRkSa vizeSa, (puN0)|| 100 // | kAlAsuramA, karachI ( na0) uSita-rAtakA rakkhAhuvA, dagdha, kirAta-cirAyatA, mleccha, choTAza(tri.) rIravAlA, (puM0 ) 103 // : "Aho Shrutgyanam" Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| vAlavyajanadhAriNyAM kuTTinIsuragaGgayoH / syAtkirAtIti kurvastu bhRtye karmakare triSu // 104 // kRtAnto yamasiddhAntadaive'pyazubhakarmaNi / kanditaM rodite'pi syAdAhvAne kRtarodane // 105 / / gabhastiH kiraNe sUrye puMsi strI vahiyoSiti / garmut kArtavare klIbaM garmucchAkhAbhidhAyini // 106 // garjito mattamAtaGge garjitaM jaladadhvanau / godanto haritAle syAdaMzite vamite triSu // 107 // gopatiH pArthive SaNDe ravipaNDitazUlidhu / graMthitaM gumphitAkrAntahiMsiteyu triSu smRtam // 108 // cintAto mocane gAGgacitte ca cirajIvini / jaganvAte pumAnklIbaM bhuvane jaGgame triSu / / 109 // kirAtI-ca~varaDhoranevAlI, kuTTinI, garjita-madonmatta hastI, (puM0 ) AkAzagaMgA, (strI0) meghakI dhvani (na.) kurvat (n)-dAsa, naukara ( tri0) godanta-haratAla, kaMcuka aadidhaarnn|| 104 // kiye, kavaca dhAraNakiye (tri.) kRtAMta-dharmarAja, siddhAnta, bhAgya, // 107 // azubhakarma (puM0) gopati-rAjA, hIjar3A, sUrya, paNDita, / mahAdeva, (puM0) kaMdita-ronA, bulAnA, rudanakarane graMthita-gUMthAhuvA, davAyAhuvA, mArAvAlA, (tri.)|| 105 // huvA, // 108 // ciMtAse chuDAnA, gabhasti-kiraNa, sUrya, (puM0) a- gaMgAko ciMtanakaranevAlA, ciragnikI strI (strI0) ___ jIvI (tri.) garmut-suvarNa, (na0) jagat(n)-vAyu, (puM0) bhuvana, zAkhAoMkA bakhAnakaranevAlA (puM0) jaMgama (calanevAlA) (tri.) // 106 // // 109 // "Aho Shrutgyanam" Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vizvalocanakozaH [tAntavargejagatI jagati kSmAyAM chandobhede jane'pi ca / jayantI tvatha gaurIndraputrI jarA drumAntare // 110 / / vaijayantyAM jayantastu pAkazAsanihIrayoH / jAmAtA dayite sUryAvarte tu duhituH patau // 111 // jImUto jalade zake ghoSepi vRddhijIvini / devatADe'pi jImUto jImUtaH parvate'pi ca // 112 / / jIvAturastriyAM bhakte jIvite jIvanauSadhau / jIvantI jIvanIvRkSe zamIvandA'mRtAsu ca // 113 // jRmbhitaM karaNe strINAM veSTite sphuTite triSu / jvalito bhAskare dagdhe vAnitaM tanitAMzuke / / 114 // vAdyabhANDe guNe vistAre teSu triSu tAnitam / tRNatA tu tRNatve syAt tRNatA kArmuke'pi ca // 115 // jagatI-jagat. pRthvI, chandobheda, jana jIvAtu-bhakta, (bhAta), jIvita, jI( manuSyaAdi) (strI0) / nekI auSadhi, (puM0 na0) jIvantI-kAkolI-vRkSa, jAMTa vRkSa, jayantI-gaurI (pArvatI), indraputrI, vRkSameM upajA vRkSa, giloya (strI0) vRddhA'vasthA, vRkSabheda (bI0) // 113 // // 110 // patAkA, (strI0 ) jaMbhita-striyoMkA karaNa (ceSTA ), la. jayanta-iMdrakA putra, hIrA-ratna, (pN.)| peTAhuvA, phUTAhuvA, (tri.) jvalita-sUrya, dagdha, (pu.) jAmA(tRtA-priya, sUryAvartamaNi, vAnita-tanAhuvA vastra, (na0) putrIkA pati, (puM0 ) // 111 // // 114 // jImUta-megha, iMdra, zabda, vRddhijIvI tAnita-bAjAkA pAtra, tAra, vistAra, (tri.) ( vyAja lenevAlA), devatADa-vRkSa, taNatA-tRNabhAva, dhanuSa, (strI0 ) parvata, (puM0) // 112 // // 115 // "Aho Shrutgyanam" Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / trigataH syAjjanapade trigto gaNitAntare / viSaye'pi trigartA tu ghurdharIkAmukastriyoH // 116 // tvaritaM prajave zIghra durgatirniraye striyAm / dAridye'pyatha durjAtaM kujAte vyasane tathA // 117 / / dRSTAntastu pumAzAstre syAdudAharaNepi ca / daMzitaM vammite daSTe dravantI saridantare // 118 // madhau caiva dvijAtistu dvijanmani vihaGgame / dhImAnvAcaspatau puMsi dhIre buddhimati triSu // 119 / / nikRtaM vipralambhe'pi nIce viprakRte'pi ca / nikRtirbhartsane kSepe nikRtiH zaThazAThyayoH // 120 / / nimittaM lakSaNe hetau nimittaM parvaNi smRtam / AganturdevAdeze ca niyatirniyame vidhau // 121 // trigarta-trigartadeza, manuSya, gaNita- dravantI-nadI, (strI0 ) // 118 // bheda, deza, (puM0) / mulahaTI-bela, ( strI0 ) trigartA-dhupuriyA-krIDA, saMbhoga i- dvijAti-brAhmaNaAdi, pakSI, (puM0) cchAvAlI strI (strii0)|| 116 // dhImAn(tU)-bRhaspati, (puM0) dhIra, | buddhimAn , ( tri0) // 119 // svarita-vega, zIghratA, (na0) nikrata-ThaganA, nIca, vigADAhuvA, durgati-naraka, dAridrya, (strI0) | (na0) durjAta-kutsitajanmavAlA, vyasana. nikRti-jhir3akanA, pheMkanA, zaTa, (na0) // 117 // zaThatA, (strii0)|| 120 // nimitta-lakSaNa, hetu, parva, (na.) dRSTAnta-zAstra, udAharaNa, (puM0 ) Agantu-devaAjJA, (puM0) daMzita-kavacadhAraNakiyAhuvA, kA- niyati-niyama, bhAgya, (strI0 ) TAhuvA (tri.) // 121 // "Aho Shrutgyanam" Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vizvalocanakozaH- [tAntavargenirastaH preSitazare saMtyakte tvaritodite / niSThacUte'pi pratihate nimmitastvanupadrute // 122 // dikpAla kAlaparNI tu pustriyoH syAdanukramAt / nirvRttiH susthitAsaukhyanirvANA'staGgamAdhvasu // 123 // nirmuktastyaktasaGge syAt tyktknyckpnnge| nirvAto vAtavigate vyAzraye dRDhavarmaNi // 124 // nizAntastriSu zAnte syAnnizAnto bhavanoSasoH / paJcatA mRtyumAtre'pi paJcabhAve'pi paJcatA // 125 // paNDitaH silake dhIre patatpAtukapakSiNoH / paddhatiH pathi patau ca parato vAcyavanmRte // 126 // bhUtabhede'pyatha girau suravapi prvtH| paryAptaM vAraNatuSTiyatheSTeSvAptazaktayoH / / 127 // nirasta-pheMkAhuvA bANa, tyAgAhuvA, nizAnta-zAnta, (tri. )nizAnta zIghrakahAhuvA, thUkAhuvA, mArA- ghara, prabhAta-kAla (puM0 ) huvA, (puM0 ) paMcatA-matyu, pA~coMkA bhAva (paMcanirmita-upadravarahita, (puN0)||122|| panA) (strii0)|| 125 // ___ dikpAla, (puM0) tagara-vRkSa, (strI0) paMDita-hIMga, vidvAn , (puM0) nirvati-susthitA, saukhya, mRtyu honA, paddhati-mArga, paMkti, (strI.) patat-paDanevAlA, pakSI, (tri.) asta honA, mArga, (strI0) // 123 // " mA 113 pareta-mRtaka // 126 // bhUtabheda, nirmakta-tyAgA hai saMga jisane vaha, (puM0) ka~culIse muktahuvA sarpa (puM0 ) parvata-pahAr3a, eka surarSi, (puM0) nirvAta-vAyurahita honA, Azraya, paryApta-manaha karanA, tuSTi, yatheSTa dRDha kavaca (puM0) // 124 // (na0)mAnya, samartha, (puN0)||127|| "Aho Shrutgyanam" Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vinAzadoSa kRcchreSu daNDe tu matamavyayam / paryAptastu prakAme syAtprAptau ca parirakSaNe // 128 // paryastaH patitakSipta nihateSu triSu triSu / palitaM kezapAMDutve paGke tApe'pi zailaje // 129 // pakSatiH pakSamUle syAtpratipadyapi pakSatiH / pArvatI draupadI durgA jIvantI zallakIdrume // 130 // piNDito gaNite sAndre pitsan pAte'pi pakSiNi / pizitA mAsikAyAM syAtpizitaM palale matam // 131 // pIDitaM karaNe strINAM yantrite bAdhite'pi ca / puTitaM syAtkarapuTe prakhatissyUtapoTite // 132 // pRSato'pi pRSadvindau mRge tu pRSataH pRSan / syAhu:ra khare'hite'pyevaM zvetabinduyute'nyavat // 133 // paryAptaM vinAza, doSa, kucchra, (kaSTa) daMDa, (avyaya) paryApti - prakAma (ati icchA), prApti, acchI rakSA, (strI0 ) // 128 // paryasta - par3AhuvA, pheMkAhuvA, mArAhuvA, (tri0) palita - kezoM kI saphedI, kIMca, tApa, zilAjIta ( na 0 ) // 129 // pakSati - pakSIkI mUla pratipadA tithi, ( strI0 ) pArvatI - draupadI, durgA, haraDa vRkSa, zAlaI - vRkSa, ( strI0 ) // 130 // piMDita-gaNita kiyAhuvA, ikaTThA kiyAhuvA, (puM0 ) 141 pitsa (s ) n - paDanA, pakSI, ( na0 puM0 ) pizitA- jaTAmAMsI- auSadhi, (strI0) pizita - mAMsa, ( na0 ) // 131 // pIDita striyoMkA AbhUSaNa, vazameM kiyAhuvA, pIDA kiyAhuvA (tri 0 ) puTita - hAthakA puTa (na0 ) prasRti - AdhI aMjali, thailI, puTa kiyAhuvA, (strI0 ) // 132 // pRSata - (puM0 ) pRSat - ( na0 ) jala AdikI bU~da, pRSata - pRSat, hiraNa, (puM0 ) bure zabdavAlA, zatru, sapheda buMdakIvAlA (tri0) // 133 // "Aho Shrutgyanam" Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vizvalocanakozaH- [tAntavargeprakRtistu sattvarajastamasAM sAmyamAtrake / khabhAvA'mAtyapaureSu liGge yonau tathA''tmani // 134 // prakRtaM prastute'pi syAtprakRtaH prakRtisthite / pravitaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye // 135 // praNItaH saMskRtAmau syAdvAcyaliGgaH pravezite / saMskRte copapanne nikSipte vihite'pi ca // 136 // pratItaH sAdare khyAte hRSTe dRSTe virakSaNe / pratIta ete jJAte ca pratatitatau tatau // 137 // prapAto nijhare kRcchre patanAvaTayorapi / / prabhUtamudgate prAjye pramItaH prokSite mRte // 138 // pravRttivRttivArtAntapravAheSu pravarttane / prasUtiH prasavotpattiputreSu duhitaryapi // 139 / / prakRti-sattva, rajasU , tamas , inakI pratIta-Adarayukta, vikhyAta, prasanna sama avasthA; svabhAva, maMtrI, prajA, huvA, dekhAhuvA, rakSAkiyAhuvA, liMga, yoni, AtmA, (strI.) gayAhuvA, jAnAhuvA (tri.) // 134 // pratati-bela, paMkti, (strI0) // 137 // prakRta-prastuta (prasaMga) ( na0 ) prapAta-jhiranA, kaTa, par3anA, gaDDA, ___ svabhAvameM sthita, (tri.) (puM0 ) pravita-gADAbhara, 80000 tolA prabhUta-udgata, bahuta, (na0) pramANa, (puN0)|| 135 // pramIta-prokSita (secana kiyAhuvA ), praNIta-saMskAra kiyAhuvA agni, marAhuvA, (puN0)|| 138 // (puM0) praveza kiyAhuvA, (tri0) pravRtti-vRtti (jIvikA ), vRttAnta, saMskAra kiyAhuvA, pAsa rakkhA- pravAha, pravartana (strI0) huvA, sthApana kiyAhuvA, racAhuvA, prasUti-janma, utpatti, putra, putrI, (tri.)|| 136 // (strii0)|| 139 // "Aho Shrutgyanam" Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / prasUtaM kusume klIbaM vAcyavallabdhajanmani / prasRtA tu prajAtAyAM jaMghAyAM prasRtA matA // 140 // prasRto'rghAJjalau samprasAre vegivinItayoH / pravRtaM vitate kSuNNe prokSitaM sikta Ahate // 141 // prArthitaM yAcite zatruruddhe'pyabhihate triSu / varddhitaM pUrite chinne varddhitaM vRddhizAlini // 142 // bRhatI mahatIkaNTakArikAkalazISu ca / vAci ca kSudravAkyAM chandobhedottarIyayoH // 143 // bharatastu naTe nATyazAstre rAmAnuje pumAn / daupyantau zabare tantuvAye'pi bharataH smRtaH // 144 // bhavatI vANabhede syAtriSu yuSmatsadarthayoH / vyAsarpibhASite granthe jambUdvIpe'pi bhArataH // 145 // prasUta-puSpa, ( na0 ) utpannahuvA | varddhita-pUrAhuvA, chedana kiyAhuvA, ( tri0 ) vRddhivAlA, (tri 0 ) // 142 // prasRtA-utpanna huI-kanyA ( strI0 ) | bRhatI-baDI - strIAdi, prasRtA - jaMghA ( strI0 ) // 140 // prasRta - AdhI aMjali, acchI taraha phailAhuvA, vegavAlA, namratAvAlA, (foto) pravRta - vistAravAlA, kaTA huvA, (tri0) prokSita - sIMcAhuvA, acchI taraha mArAhuvA (tri0 ) // 141 // prArthita - yAcanA kiyAhuvA, zatrukA rokAhuvA, mArAhuvA ( tri0) 143 kaTehalI, kalazI, vANI, choTA baiMgana, chaMdobheda, DupaTTA, ( strI0 ) // 143 // bharata - naTa, nATyazAstra, rAmakA choTA bhrAtA, duSyantarAjAkA putra, zabarajAti, julAhA, (puM0 ) // 144 // bhavatI-vANabheda, yuSmad-artha, satartha, (tri0 ) bhArata - bhArata - itihAsa, jaMbUdvIpa, ( puM0 ) // 145 // " Aho Shrutgyanam" Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vizvalocanakoza: [tAntavargavAgvANIpakSiNIbhedavRttibhedeSu bhaartii| bhAvitaM vAsite labdhe dhyAte'pyutpAdite triSu // 146 // bhAsanto bhAsavihage sundare'pyabhidheyavat / bhAsvAnAbhAkhare sUrye bhUbhRdbhUpAlazailayoH // 147 / / mathitaM nirjalodazcityanavavRSTaloDite / marutpuMsi sure vAte mahadrAjye napuMsakam // 148 // nAradasya tu vINAyAM mahatI syAtpRthau triSu / mAlatI jAtiyuvatijyotsnAnikSu saridbhidi // 149 // kAkamAcyagnizikhayormuSitaM khaNDite hRte / mUJchitaM mohasaMprApte socchye'pi dRDhe'pi ca // 150 // rajataM rUpyahArebhadanteSu vizade triSu / ramatirnAyake kharge rasitaM khanite rute // 151 // -.- -...-.----- bhAratI-vacana, sarasvatI, pakSiNI) mahatI-nAradamunikI vINA, (strI0 ) bheda, vRttibheda, ( strI0) pRthu ( sthUla ) (tri.) bhAvita-bhigoyAhuvA, labdhahuvA, mAlatI-camelI, javAna strI,saphedaphU dhyAnakiyAhuvA, utpAdana kiyAhuvA lakI toraI, rAtri, ekanadI,makoya, (tri. ) // 146 // // 149 // caulAI zAka, (strI0) bhAsanta-bhAsa-pakSI, (puM0 ) sundara, mupita-khaMDita, hRta (haDAhuvA ) (tri.) (tri.) bhAsvAn-tejasvI, sUrya, (puM0) mUrchita-mohako prApta, baDhAhuvA, dRDha, bhUbhRt-rAjA, parvata, (puN0)||147|| (tri. ) // 150 // mathita-nirjalachAcha, gholAhuvA, mathA- rajata-cA~dI, hAra, hastidanta, zukla huvA (na.) (sapheda ) ( tri0) marut-devatA, vAyu, ( puM0) ramati-khAmI, varga, (puM0 ) mahat-rAjya, (n0)|| 148 // rasita-zabdayukta, zabda, // 151 // "Aho Shrutgyanam" Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 145 varNAdikhacite tu syAtriSveva rasitaM matam / revatI halikAntAyAM tArAbhede'pi mAtRSu // 152 // raivataH zailabhede syAtsuvarNAlau harezvare / sarale'ndrAyudhe vIre rudhire'pi ca rohitam // 153 // rohito lohite mIne mRgabhede'pi rohiNi / rohidarke pumAneva matA rohillatAntare / / 154 // lalitaM hArabhede syAtriSveva laliteSTayoH / lohitaM kuGkume rakte gozIrSe raktacandane // 155 // puMsyeva maGgale rakte nade nAge va lohitaH / vanitA janitA'tyartharAgayoSiti yoSiti // 156 // vanitaM yAcita klIbaM zodhite vanitaM triSu / vasatiH syAnnizAvezmAvasthAneSvarhadAzrame // 157 / / svarNAdise jaDAhuvA, (tri.) lalita-hArabheda, suMdara, priya, (tri.) revatI-baladevajIkI strI, revatI- lohita-kesara, kAbhAAdi, hari nakSatra, mAtRbheda (strI0) // 152 // caMdana-vRkSa, raktacaMdana, (na0) raivata-ekaparvata, sonAlI-vRkSa, ziva, // 155 // lohita-maMgala graha, rakta-varNa, ekaIzvara, (puM0) nada, hastI (puM0 ) rohita-sIdhA, iMdrakA dhanuSa, vIra, vanitA-jisameM atiprIti hai vaha strI. rudhira, ( na0 ) // 153 // strImAtra, (strI0 // 156 // rohita-lohita ( lAlavarNa ), macchI, vanita-yAcanA kiyAhuvA (na0) __ mRgabheda, roher3A-vRkSa (puM0) zodhAhuvA, (tri.) rohita-sUrya yA Aka (puM0 ) la. vasati-rAtri, makAna, sthiti, arhatAbheda, ( strI0 ) // 154 // tadevakA Azrama (strI.) // 15 // "Aho Shrutgyanam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 vizvalocanakoza:- [tAntavargavahatuvRSabhe pAnthe vahatiH sacive gavi / vApitaM vAcyavabIjAkRtamuNDitayormatam // 158 // vAsantaH kokile mudde karabhe'vahite vitte| vAsantI mAdhavIyUthyorvAsantI pATalAbapi // 159 // vAsitA kariNInAryorvAsitaM vihagArave / jJAne tridhveva vasanaveSTite surabhIkRte // 160 // vikRtastrighu bIbhatse rogite syAdasaMskRte / Dimbe roge ca vikRtiviMgato niSprabhe gate / / 161 // vicchittiraGgarAge syAdapi vicchedahAvayoH / vijAtA tu prasUtAyAM vikRte janite triSu // 162 / / vitataM tu mataM vyApte vistRte'pyabhidheyavat / / vidyuttaDiti sandhyAyAM striyAM triSveva niSprabhe // 163 / / vahatu-vRSabha, vaTAU, (puM0) vikRta-Rra, rogI, nahIM saMskArakiyAvahAta-maMtrI, gau, (puM0 strI. ) huvA, ( puM0 ) vikRti-lUTanAAdipIDA, roga, vApita-bIjaboyAhuvA kheta, mu~DA- (strI.) huvA ( tri0 // 158 // vigata-kAMtihIna, gayAhuvA, (puM0) vAsanta-koyala, mUMga, uSTra, sAva- // 161 // dhAna, kAmI, (puM0 ) vicchitti-aMgarAga, viyoga, hAva, vAsantI-mAdhavIlatA. jahI. lAla- (triyokI ceSTA ) ( strI0 ) lodha (strI0 ) // 159 // vijAtA-prasUtikA strI, (strI0) bigar3AhuvA, utpannahuvA, (tri.) vAsitA-hathinI, strI, (strI0 ) vAsita-pakSIkA zabda, jJAna, (na.) vitata-vyApta, vistAravAlA, (tri.) vastrase lapeTAhuvA, sugaMdhita kiyA- vidyut-bijalI, sandhyA, (strI0) huvA, (tri.)|| 160 // prabhArahita, (tri.) // 163 // // 162 // "Aho Shrutgyanam" Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / viditaM svIkRte jJAte vidhAtA vedhasi smare / vinataH praNate bhugne zikSite'pyabhidheyavat // 164 // vinatA vainateyasya jananyAM piDikAntare / vinItaH suvahAzve syAdvinayAbye jitendriye // 165 // upanIte'panIte'pi nibhRte vaNiji triSu / vinetA''dezake rAjJi vipattiryAcanApadoH // 166 // vivRtA kSudraroge syAdvivRtaM tu triSu triSu / vivartta samudAye syAdapravartananRtyayoH // 167 / / viviktaM vijane yUte'pyasaMpRktavivekini / vizrutaM jJAtasaMhRSTapratIteSu triSu tridhu // 168 // vizvastastriSu vizrabdhe vizvastA vidhavA striyAm / vihasto hastarahite vihvale paNDhake'pi ca // 169 // vivate-samUha, nahIMDhakAla (retI), vidita-khIkAra kiyAhuvA, jAnAhuvA, vipatti-yAcanA, Apat (dina (tri0) | (strI0 ) // 166 / / vidhAta(tA)-brahmA, kAmadeva, (puM0), vivRtA-zudra-roga, (strI.) vinata-namra, mur3AhuvA, zikSAkiyA- 'vivarta-samUha, nahIMDhaka' / huvA, (tri0) yukta yaza, / huvA ( tri0) // 164 // (na0 ) // 167 // ( strI0) vinatA-garuDakI mAtA, phunsIbheda, vivikta-vijana ( eka na (stri0) - nahIM milAhuvA, viDavA, (tri.) vinIta-acchA calanevAlA azva, vi- | gvazruta vizruta-jAnAhuvA pravakI mAta / khyAtahuvA, ( .ti, dhruvakI mAta yajJopavItadiyAhuvA, dUrakiyAhuvA, trika) khasa namra, vaNika, (tri0) vizvastA- vira zreSatrata, (puM0) vinetR(tA) AjJAkaranevAlA, rAjA, vihasta-harU (puM0) nayase yukta, jitendriya, // 165 // vizvasta-jisako dohIjAya vaha gau, (puM0 // "Aho Shrutgyanam" Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vizvalocanakozaH- tAntavarga: vRttAnto bhAvakAralye syAdapi vArtAprakArayoH / prakriyAyAM prakaraNe'pyekAnte'pi kacinmataH // 170 // vellitaM kampite vakre plute syAdvellitaM gatau / veSTitaM karaNe strINAM lasake cAvRte triSu / / 171 // vyAghAtastvantarAye syAdyogabhedaprahArayoH / vyAyataM tu dRDhe dIrghe vyApRte'tizaye'nyavat // 172 / / zakunto vihage pakSibhede bhAsAkhyapakSiNi / zuddhAntontaHpure kakSAntare rahasi ca smRtaH // 173 // rAjayoSiti zuddhAntA zrIpatiH nRpakRSNayoH / zrImAMstilakavRkSe syAdIzvare'pi manohare / / 174 / / saGghAtaH saMhate puMsi prahAre narakAntare / saGgatiH saGgate jJAne sannatirnutizabdayoH // 175 // vRttAnta- bhAvasaMpUrNatA, vArtA, prakAra, zakunta-pakSimAtra, pakSibheda, bhAra prakriyA, prakaraNa, ekAnta, (puN0)| pakSI (puM0 ) // 170 // zuddhAnta-ranavAsa, DyoDhI, ekAna vellita-ka~pAhuvA, TeDhA, uchlaahuvaa,| (puM0 ) // 173 // (tri0) gamana ( na0) zuddhAntA-rAjJI, (rAnI) (strI0 veSTita-striyoMko karaNa ( hAvAdi), zra zrIpati-rAjA, zrIkRSNa (puM0) zobhita, ghirAhuvA, (tri0)||171|| zrImAn-tilakapuSpa-vRkSa, Izvara,suMdara (puN0)|| 174) vyAghAta-vighna, viSkaMbhaAdikoMmeM e* saMghAta-samUha,prahAra, narakabheda,(puM0 ka yoga, prahAra (boTa ) (puM0) saMgati-saMga, jJAna, (strI0) vyAyata-dRDha, laMbA, vyApArayukta, a-sannati-namaskAra, zabda, (strI0 tizaya, (tri.)|| 172 // // 175 // "Aho Shrutgyanam" Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / santatistanayAputragotravistArapaciSu / paramparAbhAve'pi syAtsamAptistu samarthane // 176 // vinAze saMmatistu syAdanumatyabhilASayoH / samitiH saGgare sAmye sabhAyAM saGgame'pi ca // 177 // saMvidAjI pratijJAyAmAcArajJAnayoH striyAm / saMvittiH pratipattau syAdavivAde janasya ca // 178 // saMvarttaH puMsi kalpAnte hAyane ca kalidrume / sikatA sikatAyuktadeze syAdAmayAntare // 179 // sikatA vAlukAyAM syuH zarkarAyAmapISyate / sukRtaM tu zubhe puNye klIbaM suvihite triSu // 180 // sunItiH zobhananaye sunItirbhuvamAtari / sutratA sukhasandohyagavarhatsadrateSu ca // 181 // santati-putrI, putra, gotra, vistAra, paGkti, pAramparya ( paraMparApanA ) ( strI0 ) samApti samarthana // 176 // vinAza yA aMta, (strI0 ) saMmati - anumati, abhilASA, (strI0) samiti-yuddha, samatA, sabhA, saMgama, ( strI0 ) // 177 // saMvit- yuddhabhUmi, pratijJA, AcAra, jJAna, (strI0 ) saMvitti - siddhi, (ato) 11 906 11 saMvarta - kalpakA aMta ( pralaya ), varSa, baheDA-vRkSa, (puM0 ) sikatA - sikatA ( bAlU ) yukta deza, rogabheda, // 179 // bAlU (retI), ( strI0 na0 0 ) DalI, (strI0 ) sukRta-zubha, puNya, ( na0 ) acchItaraha vidhAna kiyAhuvA, (tri0 ) // 180 // 149 sunIti - acchInIti, ( strI0 ) dhruvakI mAta suvratA- jo sukhase dohIjAya vaha gau, ( strI0 ) janakA avivAda, suvrata - arhantadeva, zreSThavrata ( puM0 ) / / 181 / / "Aho Shrutgyanam" Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vizvalocanakoza: surataM syAnnidhuvane suratve suratA matA / suhitastriSu tRpte syAdukte suSThuhite'pi ca // 182 // sUnRtaM maGgale satyapriyavAci na vAcyavat / saMskRtaM lakSaNopete kRtrima triSu saMskRtaH // 183 // bhUSite'pi prazaste'pi saMhataM saGgate haDhe / skhalitaM tUcitAze skhalitaM calite triSu // 184 // stamitaM vItacAJcalyepyArdrIbhUte'pi vAcyavat / sthapatiH zalyabhede syAdapi kaJcukisUtayoH // 185 // jIveSTiyAjake cA'tha sthApitaM nyastanizcite / suvarNA tu matA nadyAM saridauSadhibhedayoH // 186 // haritA maNDalAyAM syAd haridvarNayute triSu / haridvAhe ca puMsyeva haritaH kakubhi striyAm // 187 // ) surata- strIsaMga, (maithuna ) ( na0 ) suratA - surabhAva ( devapanA ) ( strI0 suhita tRptahuvA, (tri 0 ) kahAhuvA, acchA hita, ( na0 ) // 182 // sunRta-maMgala, satya aura priya vacana ( na0 ) saMskRta-lakSaNase yukta, kRtrima (na kalI ) // 183 // bhUSita, prazasta ( zreSTha ) ( tri0 ) saMhata-saMgata, dRDha, ( tri0 > skhalita - ucitase giranA, ( na0 calita (tri0 ) // 184 // *) - [ tAntavarge stamita- caMcalatArahita, gIlAhuvA, (foto) sthapati - zalyabheda, cola ( aMgarakhA ) dhAraNa kiye, sArathi, // 185 // jIveSTi yajana karanevAlA, (puM0 ) sthApita-sthApana kiyAhuvA, nithita kriyAhuvA, (tri0 ) suvarNA nadI, nadIbheda, auSadhibheda, ( strI0 ) // 186 // haritA- dUrvA, (strI0 ) haritavarNa yukta, (tri0) harita - azra, (puM0 ) harit - dizA, "Aho Shrutgyanam" ( strI0 ) // 187 // harit - tRNa, (na0 ) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacaturtham / / bhASATIkAsametaH / klIbaM tRNaprabhede'tha hammitaM kSiptadagdhayoH / hasantyAGgAradhAnyAM syAnmallikAzAkinIbhidoH // 188 // hArItaH kaitave'pi syaanmunipkssiprbhedyoH|| hRSitaM vismRte prIte nate romAJcite hRte // 189 // kSAritaM srAvita kSAre'bhizaste'pi ca vAcyavat / tacaturtham / aGgAritaM tu dagdhe syAtpalAzakalikodgame / / 190 // atimuktastu vAsantyAM tinize niSkale triSu / atyAhitaM tu jIvanApekSakRtye mahAbhaye // 191 // adhikSiptaH parAbhUte triSu praNihite'pi ca / syAtpurAtanavastre'pi navavastrepyanAhatam // 192 / / anumatistvapUrNe tu pUrNimAnujJayoH striyAm / matamantargataM madhye tripu prApte ca vismRte / / 193 // harmita-kSipta (pheMkAhuvA),dagdha,(tri0) atimukta-jUhIlatA yA vAsantI, hasaMtI-a~gIThI, mallikA (motiyaa)| tiriccha vRkSa, saMgarahita, (tri.) bheda ), zAkinI-bheda, (strI0 ) atyAhita-jInekI icchAse karma, // 188 // | mahAbhaya, (na. ) // 191 // hArIta-kapaTa, munibheda, pakSibheda, adhikSipta-tiraskAra kiyAhuvA, (puM0 ) / sthApana kiyAhuvA, (trI0 ) hRSita-bhUlAhuvA, prasannahuvA, namra- anAhata-purAnA vastra, navIna vastra, huvA, romAMcitahuvA, har3AhuvA, (na0 ) // 192 // (tri.) // 189 // anumati-apUrNa, ( tri0) kalAhIna kSArita-jhirAhuvA, kSAra, zreSTha, (tri.) caMdramAvAlI pUrNimA, saMmati, (salAtacaturtha / hameM salAha milAnA ) ( strI. ) / aGgArita-dagdha, TesUkI kalIkA u- antargata-madhya prAptahuvA, vismRta tpanna honA, (na0) // 190 // ! (bhUlA) huvA, (tri.)||193|| "Aho Shrutgyanam" Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vizvalocanakozaH- [tAntavargabhavedapacito nyUne pUjitepyabhidheyavat / striyAmapacitiH pUjAniSkRtikSayahAniSu // 194 // apAvRtastu pihite khatanne syaadpaavRtH| abhijAtastriSu nyAyye kulInaprAptarUpayoH // 195 // abhiyuktastriSu dveSisaMruddhe'pyatitatpare / abhinIto bhavenyAyyasaMskRtAmarSiSu triSu // 196 // abhizastistu lokApavAdeyAcyAbhizApayoH / udite'bhyudito yasminsupte'rkaH samudeti ca // 197 // pumAnarthapatirbhUpe Izvare kinnare triSu / jJAte mUDho'pyavasitaM klIbaM gatyavasAnayoH // 198 // klIbamAcchuritaM hAsye zabdAnvitanakhArpaNe / AyuSmAn yogabhede nA cirajIvini vAcyavat / / 199 / / apacita-ghaTA huA vastu, pUjita, abhizasti-lokApavAda, yAcanA, (pu.) jhUThA kalaMka, (strI0) apaciti-pUjA, badalA, nAza, hAni, abhyudita-udayahuvA, jisake sote(strii0)|| 194 // hue sUrya udaya hojAya vaha manuSya, apAvRta-DhakAhuvA, svataMtra (bai a- (puM0 ) // 197 // khtayAra ) (tri.) arthapati-rAjA, Izvara, kinara, (puM0) abhijAta-nyAyya ( yogya ),kulIna, avasita-jAnAhuvA, mohitahuvA, rUpavAna, (tri0) // 195 // (tri.) gamana, aMta, (na0) // 198 // abhiyukta-zatruse rukAhuvA, atita. Accharita-ha~sanA, zabdaseyukta __ tpara, (puM0) nakha DAlanA (khAja karanA) (na0) abhinIta-nyAyya (yogya ), saMskAra AyuSmAn-viSkambha AdikoMmeMse kiyAhuvA, kodhayukta, (tri.) eka yoga, (puM0) bahutakAla jI nevAlA (tri.)|| 199 / / "Aho Shrutgyanam" Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / ujjRmbhitaM tu ceSTAyAmutphulle trabhidheyavat / udAsthitazcaredhyakSe praNidhau dvArapAlake // 200 / / udAhitamupanyaste baddhagrAhitayorapi / upAkRto yajJahate pazAvupahate triSu // 201 // bhavedupacitaM digdhe samRddhe ca samAhite / upAhito'nalotpAte pumAnAropite triSu // 202 // rAhau sopaplave coparaktaH syaadvysnaantre| upasattistu sevAyAM saGge'pi pratipAdane // 203 // matamullikhitaM tu syAtriSUtkIrNe tanUkRte / RSyaproktA zatAvaryA zUkazivyAM balAmidi / 204 // airAvato'bhramAtaGge nAraGge lakucadrume / airAvataM mataM dIrghasaralendrazarAsane // 205 // ujambhita-ceSTA, (na0) phUlAhuvA, uparakta-rAhuse, upadrava (grahaNa) yukta (tri.) / caMdrasUrya, duHkhabheda, (puM0 ) udAsthita-cara (caMcala), adhyakSa, gu- upasatti-sevA, saGga, pratipAdana, ptabAta kahanevAlA, dvArapAla (puN0)| (strI0) // 203 // // 20 // _ ullikhita-khodAhuvA, sUkSma kiyAudghAhita-upanyAsa kiyAhuvA, ba~dhA __huvA, (tri0) huvA, grahaNa karAyAhuvA (tri.) ! upAkRta-yajJameM vadha kiyAhuvA pazu, RSyaproktA-zatAvarI, kauMca, balA mArAhuvA (tri.)|| 201 // (kharahaTI ) bheda, ( strI0) 204 upacita-lipAhavA, samRddha ( bar3hA- airAvata-iMdra hastI, nAraMgI, baDahara huvA), samAdhAna kiyAhavA,(trI.), vRkSa, (pu0) upAhita-agnise utpAta, (puM0 ) airAvata-dIrgha laMbA aura sIdhA iM.. AropaNa kiyAhuvA, (tri0)202 drakA dhanuSa (n0)|| 205 // "Aho Shrutgyanam" Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vizvalocanakozaH [tAntavargestriyAmairAvatI saudAmanIsaudAmanIbhidoH / aMzumAnbhAskare zAlapamiMzumatI striyAm // 206 // kaladhautaM kalArAve klIbaM kanakarUpyayoH / kumuddhatI kumudinyAM kuzapalyAM kumuddhatI // 207 // kumudvAnkumudaprAyadeze syAdabhidheyavat / klIbaM kuharitaM dhvAne pikAlApe ratasvane // 208 / / kRSNavRntA pATalAyAM mASapAmapi smRtA / / 209 / / matA gandhavatI madye medinyAM ca purIbhidi / api yojanagandhAyAM garutmAMstA_pakSiNoH / / 210 // gRhasthasatriNorarthA''dhAne gRhapatiH pumAn / cakrAhutirdIrghabAhubhrame pUrNAhutAvapi // 211 / / candrakAnto maNe de candrakAntaM tu kairave / carmaNvatI nadIbhede kadalIcAravRkSayoH // 212 // airAvatI-bijalI, vijalIbheda, gandhavatI-madirA, pRthvI, varuNakI ( strI.) / nagarI, vyAsakI mAtA, ( strI0) aMzumAn-sUrya, (puM0 ) aMzumatI- garutmAn-garuDa, pakSimAtra, (puM0) zAlaparNI ( strii0)|| 206 // // 210 // kaladhauta-sUkSmazabda, suvarNa, cA~dI, grahapati-gRhastha, yajJa, dravyakA rakhanA, (na.) (puM0) kumudvatI-kamodanI, auSadhibheda, yA| kuzarAjAkI strI, ( strI0) 207 cAhuti-laMbI bhujAkarake bhramaNA, kumudvAn-bahutakamodanIvAlA sthala, __ pUrNAhuti (strii0)|| 211 // (tri0) candrakAnta-maNibheda, ( puM0 ) kuharita-zabda, koyalakA bolanA, candrakAnta-kairava, ( kamala) (na.) maithunasamayakA zabda, (na0)208 carmaNyatI-nadIbheda, kelAvRkSa, cAkRSNavRntA-pADala, mASaparNI-au- vRkSa, (caroMjI) (strI) Sadhi, (strI0) // 209 // // 212 // "Aho Shrutgyanam" Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / ASADhaparvatasyAntaH kArutI nAma nimngaa| tasyAM mAsopavAsinyAmapi cAruvratA smRtA // 213 // citragupto mato daNDadhAre tasya ca lekhake / divAkIrtistu cANDAle nApite kAkavairiNi // 214 // divAbhIta ulUke syAtkutsite kumudAkare / dvIpavAnabdhinadayodvIpavatyApagAbhuvoH // 215 // dhUmaketuva'hadbhAnAvutpAtagrahabhedayoH / nadIkAnto jalanidhau sindhuvAre'pi hijale // 216 // nadIkAntA latAjambUkAkajaGghAsu vishrutaa| nandyAvataH pumAnvezmaprabhede tagaradrume // 217 // nAgadanto gajarade gRhAnnirgatadAruNi / nAgadantI tu kumbhAyAM zrIhastinyAM ca dRzyate // 218 // cAruvatA-ASADha parvatake bhItara kA- dhUmaketu-agni, utpAta, grahabheda, rutI nAma jo nadI hai vahAM eka- (puM0 ) mAsakA vrata karanevAlI strI, (strI0) nadIkAnta-samudra, simhAlU.vRkSa, j|| 213 // labeta (puM0 ) // 216 // citragupta-dharmarAja, dharmarAjakA le- nadIkAntA-mAdhavIlatA yA zyAmA__ khaka, (puM0) latA, jAmuna, kAkajaMghA yA ghudivAkIrti-cAMDAla, nAI, kAkavairI dhucI, (strI0 ) (strI0 ) // 214 // nandyAvarta-makAnabheda, tagara-vRkSa, divAbhIta-ullU-pakSI, kutsita (ni- (puM0 ) // 217 // dita ), tAlAba, (puM0) 'nAgadanta-hAthIdA~ta, dharase bAhira dvIpavAn (vat)-samudra, nada, (puM0) nikalA huvA kASTha, (puM0 ) dvIpavatI-nadI, pRthvI, (strI0) nAgadantI-jalakuMbhI, hAthIsUMDA, // 215 // (strii0)|| 218 // "Aho Shrutgyanam" Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vizvalocanakozaH- [tAntavargeasvAdhyAye pratikSepe nirAkAre niraakRtiH| triSu nistuSitaM tyakte tvacAzUnye laghukRte // 219 // niSkAzito nirgamite dhikkatepyujjhite triSu / paJcaguptastu cArvAkadarzane kamaThe'pi ca // 220 // gatAptaceSTite jJAte lAbhe parigataM matam / parighAtaH samAghAtA''yudhayoratha hAyane // 221 // parivarto vinimaye kUrmarAje palAyane / dante saprasave lAkSArakte pallavitaM triSu // 222 // pArAvataH kalarave zaile markaTatinduke / / pArAvatI tu gopAlagIte'pi lavalIphale // 223 / / pArijAtaH pAribhadre mandAre'pi ca paadpe| pAzupataH pazupatidaivate bakapuSpake // 224 // nirAkRti-pATakA nahIM paDhanA, va-parivartta-badalA, kUrmarAja, bhAganA, rjanA, nikAlanA ( strI0) (puM0 ) nistuSita-tyAgAhuvA, tvacAzUnya, pallavita-diyAhuvA, utpattivAlA, choTA kiyAhuvA, (tri0) // 219 // lAkhase raMgAhuvA, (tri.) // 222 // niSkAzita--nikAlAhuvA, dhikkAra pArAvata-kabUtara, parvata, mkrteN| kiyAhuvA, tyAgAhuvA, (tri.) duvA, (puM0 ) paMcagupta-cArvAkoMkA zAstra, kamaTha pArAvatI-gopAlakA gIta, harapAreva (kachuvA ) (puM0 ) // 220 // DIkA phala, (strI0) // 223 // parigata-gayAhuvA ke prApta honese | pArijAta-nIMba-vRkSa, Aka-vRkSa, ceSTita, jAnAhuvA, lAbha, (tri0) kalpa vRkSa, (puM0 ) parighAta-bahuta AghAta (coTa), ha-pAzupata-mahAdeva devatA hai jisakA thiyAra, varSa, (puN0)|| 221 // vaha, agastakA puSpa, (puM0)224 "Aho Shrutgyanam" Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| 157 puraskRtaM bhavedamakRtAbhyarcitayostriSu / zaste zikte ripupraste svIkRte'pi triSu smRtam // 225 // puSpadantastu dignAganAgavidyAdharAntare / prajApatiH kSitipatau viriMcye ca prajApatiH // 226 // triSu praNihitaM khyAtaM nyaste labdhe smaahite| bhavetpratihato dviSTe pratiskhalitaruddhayoH // 227 / / pratipaccetanAyAM syAtpratipattAvapi smRtA / pratipattiH padaprAptiH pratiprAptizca gaurave / / 228 / / pratipattiH prabodhe'pi saMvitprAgalbhayorapi / pratikRtiH pratIkAre pratibimbe ca pUjane // 229 // pratikSiptaM pratihate preSite ca nirAkRte / pradhUpitastriSu kliSTe sUryagamyadizi striyAm / / 230 / / puraskRta-AgekiyAhuA, pUjAkiyA ; pratipat-buddhi, pratipatti (pragalbha huvA, (tri.) zreSTha, sIMcAhuvA, tAAdi ) (strI.) zatrakA prasAhuvA, aMgIkAra kiyAhavA, pratipatti-padaprApti, pratiprApti, gau(tri0) // 225 // rava ( baDappana) (strI0 // 228 // puSpadaMta-dighastI, eka nAga, eka | pratipatti-jJAna, buddhi,pragalbhatA (niH zaMkapanA) (strI0) vidyAdhara, (puM0) pratikRti-dUrakaranA yA ilAja, mUrti, prajApati-rAjA, brahmA, (puM0) * pUjana, ( strI. ) // 229 // // 226 // pratikSipta-rokAhuvAAdi, prerAhuvA praNihita-sthApana kiyAhuvA, prApta (bhejAhuvA ), nikAlAhuvA,(tri.) huvA, sAvadhAnahuvA, (tri.) pradhUpita-klezadiyAhuvA, (tri0) sUpratihata-dveSakiyAhuvA, AkhalAhuvA, yakejAnevAlI dizA, (bI0) rukAhuvA, (tri.)|| 227 // // 230 // "Aho Shrutgyanam" Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vizvalocanakozaH- [tAntavargapravrajitA tu muNDIrImAMsyostriSu tapakhini / bhagavAnsugate pUjye triSu gauryA tu yoSiti // 231 // bhogavAnnATyagAnayo gavAnahibhoginoH / matA bhogavatI nAgapuri nAgasarityapi // 232 // raGgamAtA tu lAkSAyAM kuTTinyAmapi dRzyate / lakSmIpatinRpe viSNau pUgIphalalavaGgayoH // 233 // vanaspatirvinA puSpaM phalivRkSe'pi pAdape / vijRmbhitaM vikasite'pyudgate veSTite triSu // 234 // vinipAtastu devAdivyasane patane'pi ca / vivasvAMstu pumAnvAsarezvare tridivezvare // 235 // vivakSitaM vaktamiSTe zobhane'pi vivakSitam / vaijayanto dhvaje zakraprAsAde zarajanmani // 236 // ---------- -- -- .. pravrajitA-gorakhamuMDI, jaTAmAMsI, vanaspati-puSyoMke binA phalanevAlA (strI0) tapasvI (puM0) vRkSa, vRkSamAtra, (puM0) bhagavA (n)t-buddhadeva, (puM0) vijaMbhita-khilAhubA, uchalAhuvA, __ pUjya (tri.) lapeTAhuvA, (tri.)|| 234 // . bhagavatI-gaurI, (strI0) // 231 // vinipAta-devaAdise duHkha, par3anA, bhogavAn-nATya, gAnA, sarpa, bhogI-puruSa ( puM0) bhogavatI-nAgapurI, nAganadI,(strI0) vivasvAn-sUrya, iMdra, (puN0)||235|| para // 232 // vivakSita-kahaneko icchita, suMdara, raMgamAtA-lAkha, kuTinI, (strI0) (tri.) lakSmIpati-rAjA, viSNu, supArI, vaijayanta-dhvajA, iMdrakA mahala, khA. lauMga, (puM0) // 233 // / mikArtika, (puM0) // 236 // "Aho Shrutgyanam" Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / vaijayantI patAkAyAM jayantI vahnimanthayoH / vyatIpAto yogabhede mahotpAte'pamAnane // 237 // mataH zatadhRtiH pAkazAsane kamalAsane / zubhradantI maruddantI dantinI suMdara striyoH // 238 // saMkhyAvAnpaNDite puMsi triSu saGkhyAyute mRte / sadAgatirgandhavAhe nirvANe'pi sadIzvare // 239 // samudrAntA tvanantAyAM kArpAsIpRkkayorapi / samuddhataH samutkIrNe'pyavinIte samuddhataH // 240 // samAghAto vadhe yuddhe samAdhisthe samAhitaH / triSu nyastapratijJAtasaMsiddhe yama Atmani // 241 // samAhitaM samAdhAne vyasane'pi samAhitam / sarasvAnrasike sindhau nade'pyatha sarasvatI // 242 // vaijayantI - iMdrake mahalakI patAkA, jaitapuSpavRkSa, araDoM-vRkSa (strI0 ) vyatIpAta-viSkaMbhaAdiyogoM meM se e-: kayoga, mahAutpAta, apamAna (puM0) // 237 // zatadhRti-- iMdra, brahmA, (puM0 ) zubhradantI-vAyavyakoNake hastIkI hastinI, suMdara dA~tovAlI strI, ( strI0 ) // 238 // saMkhyAvAn (vat) - paMDita, (puM0 ) saMkhyAvAlA, mRtaka, (tri0 ) sadAgati - vAyu, muni yA abhi zreSTha, Izvara, ( puM0 ) // 239 // samudrAntA - javA~sA, kapAsa vRkSa, zAka vizeSa ( asavaraga ) ( strI0 ) samuddhata-pichor3AhuvA, uddhata (anADI ) puruSa, ( puM0 ) // 240 // samAghAta-mAranA, buddha, (puM0) samAhita-samAdhi meM sthita, sthApanakiyAhuvA, pratijJAkiyAhuvA, accheprakAra se siddha, dharmarAja, AtmA, ( tri0) 241 samAhita- samAdhAna, sthApanakaranA, 159 (na0) sarasvAn (vat) - rasika, samudra, nada: ( puM0 ) sarasvatI - // 242 // "Aho Shrutgyanam" Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 vizvalocanakoza: nadIbhede nadIdivyastrIgovAgdevatAgiri / sudhAsUtiH pumAnyajJe kuraGgatilake'pi ca // 243 // sUryabhakto mato bandhujIve bhAskaradaivate / senApatiranIkAdhikRte haimavatIsute // 244 // himArAtiH khale sUrye'nale haimavatI tu yA / gau harItakIrNakSIrIzvetavacAsu sA // 245 // paMcamam / syAdadhyavasitaM jJAte gate kruddhe'pi veSTite / puMsi zrIkaNThavaikuNThayajJabhede' parAjitaH // 246 // jayantI pArvatIviSNukrAntAsu tvaparAjitA / vAcyaliGgaH pipatiSanpatanecchau khage pumAn // 247 // TevalokitaM khyAtaM lokanAthe'valokitaH / upadhUpita AsannamaraNe paridhUpite // 248 // tapaMcama | sarasvatI nAma nadI, divyastrI, gau, vANIkI adhiSThAtrI devatA, vANI (ato) sudhAsUti-yajJa, mRgakA tilaka, (puM0) // 243 // sUryakA sUryabhakta - dupahariyA kA zAda, upAsaka, (puM0 ) senApati - senAkA svAmI, svAmikA rttika, (puM0 ) // 244 // himArAti - kha -khala ( khoTA ), sUrya, ami, (puM0 ) haimavatI - pArvatI, harar3a, ekaprakArakI kaTehalI, sapheda baca ( strI0 ) // 245 // [ tAntavarge adhyavasita - jAnAhuvA, gayAhuvA, kruddhahuvA, lapeTA huvA ( tri0 ) aparAjita - mahAdeva, viSNu, yajJabheda, (puM0 ) // 246 // aparAjitA - devIbheda, pArvatI, koyala yA viSNukAntA, ( strI0 ) pipatiSa (tR) nU - par3anekI icchAvAlA, (tri0) pakSI, (puM0) // 247 // avalokita-dekhAhuvA, (tri0) lokanAtha ( khAmI ) ( puM0 ) upadhUpita - najadIka mRtyubAlA, dhUpa diyAhuvA ( puM0 ) // 248 // "Aho Shrutgyanam" Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taSaSTham / ] bhASATIkAsametaH / gaNAdhipatirityeSa pinAkini vinAyake / zvetAyAmapyasau vAcyaliGgastu syAdanirjite // 249 // sarvamukte'bhinirmuktaH supte yatrAstago raviH / pRthivIpatirityukto bhUpAle RSabhauSadhe // 250 // mUrdhAbhiSiktaH kSamApAle mantriNi kSatriye'pi ca / yAdasAMpatirambhodhau varuNe yAdasAMpatiH // 251 // vasantadUtazte'sau pikapaJcamarAgayoH / vasantadUtIzabdastu pATalAvatimuktake // 252 // taSaSTam / arddhapArAvatazcitrakaNThe ca tittirAvapi / samudranavanItaM syAdamRte ca sudhAnidhau // 253 / / iti vizvalocane tAntavargaH // gaNAdhipati-mahAdeva, gaNeza, kaTe- : vasantadUta-Amra, koyala, paMcama halI (puM0 ) nahIM jItAhuvA, rAga, (puM0) (tri. ) // 249 // vasantadUtI-pADhalapuSya, mAdhavI-puabhinirmukta-sarvase chuTA, jisake SpalatA, (strI0 ) // 252 // sUtehue sUrya asta hojAya vaha, taSaSTa / (puM0) ardhapArAvata-citrakaMTha (AdhA kathivIpati-rAjA, RSabhanAma au- bUtarake samAna-pakSI) tItara-pakSISadhi, (puM0 ) // 250 // samudranavanIta-amRta, caMdramA, rdhAbhiSikta-rAjA, maMtrI, kSatriya, (n.)|| 253 // (puM0) isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM disAMpati-samudra, varuNa, (puM0) tAntavarga samApta huvA // // 251 // "Aho Shrutgyanam" Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vizvalocanakozaH- [ thAntavargeatha thaantvrgH| thaikam / thaH syAcchiloccaye bhItatrANe thaM maGgale'pi tham / thadvitIyam / arthaH prayojane citte hetvabhiprAyavastuSu // 1 // zabdAbhidheye viSaye syAnnivRttiprakArayoH // 2 // AsthA tvAlambanApekSAyanAsthAneSu dRzyate / kanthA tu mRttikAbhittau kanthA prAvaraNAntare // 3 // kuthaH strIpuMsayorvarNakambale puMsi barhiSu / kothastu netrarugbhede mathane zaTite'pi ca // 4 // kvAthaH syAdvyasane puMsi dravanippAkaduHkhayoH / gAthA vRtte'pi vAgbhede granthastu dhanazAstrayoH // 5 // granthaH syAdranthanAyAM ca dvAtriMzadvarNanirmitau / grandhirnA parvaNi granthipaNerugbhidi ca striyAm // 6 // atha thAntavarga / kutha-varNa (raMga), kambala (strI-puM0) thaika / | mayUra (puM0 ) tha-parvata (pu.) bhayase rakSA, maMgala, kotha-netrarogakA bheda, mathanA, duHkha (na0) (puM0) // 4 // thdvitiiy| kvAtha-vyasana, patalI niSpAva, duHkha, artha-prayojana (matalaba),citta, kAraNa, (puM0) abhiprAya, vastu, // 1 // zabdoMkA artha, viSaya, nivRtti, prakAra (puM0) | gAthA-chaMda-bheda, vANIbheda, (strI0) grantha-dhana, zAstra, // 5 // graMthanA AsthA-Alamvana (Azraya ), a- (gUMthanA ), battIsa 32 vargoM kI pekSA, yatna, sthAna, ( strI.) racanA, (puM0 ) kanthA-mRttikAkI bhIta, oDhanekA graMthi-porI, (puM0 ) gaThivana-vRkSa, vastra (strii.)||3|| } rogabheda, ( strii.)||6|| // 2 // "Aho Shrutgyanam" Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 thadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / kauTilye bandhabhede ca tIrtha zAstrAvatArayoH / puNyakSetramahApAtropAyopAdhyAyadarzane // 7 // RSijuSTe jale yajJe jAtau ca vanitArttave / nIlIsUkSmailayostutthA tutthonau tutthamaJjane // 8 // duHsthastu durgate mUrkhe pArthaH syAtkakubhe'rjune / pAtho divAkare puMsi pAthaH payasi na dvayoH // 9 // pRthunRpe kRSNajIre vApyAM strI mahati triSu / sAno mAne'striyAM prasthaH syAdapyunmitavastuni // 10 // prothaH pAnthe'zvaghoNAyAmastrI nA kaTigarbhayoH / vIthI gRhataTIpatI nATyarUpakavarmanoH // 11 // mantho manthAnadaNDe syAvAdazAtmani sAktave / mantho nayanaroge'pi yUthaM tiryakaye caye // 12 // tIrtha-kuTilatA, bandhabheda, zAstra, a- prastha-parvatakI samabhUmi, 64 tolA vatAra, puNyakSetra, baDA pAtra, upAya, pramANa, (puM0 na0) unmAna ka. paDhAnevAlA, darzana, // 7 // rIhuI vastu (tri.)||10|| RSiyoMkA sevita jala, yajJa,jAti, la, protha-baTAU (puM0 ) azvakI nAstrIkA raja, (na0) tutthA-nIlI-auSadhi, choTI ilA- sikA, (puM0 na0) kaTi, garbha, yacI, (strI0) tuttha-agni (puM0): (puM0 ) tuttha-aMjana (na0) // 8 // vIthI-gharakA aMga, paMkti, nATyakA duHstha-duHkhase gayAhuvA, mUrkha, (puM0) rUpaka, mArga, (strI0 ) // 11 // pArtha-koha-vRkSa, arjuna-pAMDuputra, mantha-dadhiAdi mathanakA daMDa (raI), (puM0 ) / sUrya, sakta vikAra yA samUha, netrapAtha-sUrya, (puM0 ) pAthas-jala, roga, (puM0) (n0)||9|| pRthu-pRthu-rAjA, kAlAjIrA, (puM0) yUtha-sajAtIya tiryak jAtiyoMkA vAvaDI ( strI0) mahAn ( baDA) samUha, samUhamAtra (puM0 na0) (tri.) // 12 // "Aho Shrutgyanam" Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH-- [ thAntavargaastrI yUthI tu mAgadhyAM puSpabhede kurnnttke|| rathastu syandane kAye vetase caraNe'pi ca // 13 // sArthaH syAdvaNijAM vRnde vRndamAtre'pi dRzyate / sikthaM nIlyAM madhUcchiSTe siktho naudanasambhave // 14 // saMsthA nAze vyavasthAyAM vyaktisAdRzyayoH sthitau| saMsthA Rtau samAptau ca care ca nijarASTrage // 15 // thatRtIyam / / atithiH syAtprAghuNake kopepi kushputrke| triSvavyatho vyathAhIne pathyAyAM pnnge'vythH|| 16 // azvatthaH pUrNimAyAM ca gardabhANDe ca pippale / udrathastAmracUDe'pi mahendre mahakAmuke // 17 // unmAthaH kUTayantre syAdapi mAraNaghAtayoH / upasthastu bhage liGge'pyutsaGge'pi gude pumAn // 18 // yUthI-pIpala, jUhI-puSpavRkSa, pIlI thatRtIya / kaTasaraiyA (strI0) atithi-abhyAgata, krodha, kuzakA ratha-ratha, zarIra, betasa-vRkSa, pAMva putra (puM0) (puM0 ) // 13 // avyatha-vyathAhIna, harada, sarpa (tri.) // 16 // sArtha-vaNikoMkA samUha, samUhamAtra, azvattha-pUrNimAtithi, (strI0 ) (puM0 ) ( azvattha ) pArasa pIpala, pIpala, siktha-lIlakA peDa, moma, ( na0) (puM0 ) // 17 // // 14 // udratha-tAmracUDa ( muragA), uralUsaMsthA-nAza, vyavasthA, vyakti (pRtha- pakSI, zvAna (puM0 ) zarIra ), sAdRzya ( tulyatA ), unmAtha-kUTayaMtra, mAranA, ghAta kasthiti, yajJabheda, samApti, apane ranA, (puM0) rAjyameM prAptahuvA jAsUsa (strI0 )| upastha-bhaga (strIkI yoni ), liMga, ___goda, guda, (puM0) // 18 // "Aho Shrutgyanam" Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 thatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / / kAyasthastu nRNAM jAtiprabhede paramAtmani / kAyasthA syAdvayasthAyAM pathyAyAM kAyage triSu // 19 // gogranthistu karISe syAdgoSThe gojibikauSadhau / damathastu dame daNDe nirgranthaH kSapaNe'dhane // 20 // bAlize'pi nizIthastu nishaamaatraarddhraatryoH| pramathaH zaGkaragaNe pathyAyAM pramathA tathA // 21 // vayaHsthA zAlmalIpathyAkAkolyAmalakISu ca / brAhmItruTiguDUcISu vayasthastaruNe triSu // 22 // manmathaH kAmacintAyAM kAmadevakapitthayoH / vamathuH puMsi vamane mAtaGgakarazIkare // 23 // varUtho rathaguptau nA varUthaM carmavezmani / vidatho yogikRtinoH zamathaH zAntyamAtyayoH // 24 // --- --- --------- kAyastha-manuSyoMkI jAtikA bheda vayaHsthA-semalakA-vRkSa, harar3a, kA ( kAyatha ), paramAtmA, (puM) kolI, A~valA, brAhmI, choTI ilAkAyasthA-javAna umrameM sthita strI, yacI, giloya, ( strI0) vayaHstha. haraDa, (strI0 ) zarIrameM sthita ! javAna, (tri0 ) // 22 // (tri.)|| 19 // manmatha-kAmacintA, kAmadeva, kaigogranthi-AranA, gauvoMkA ThAna, thakA-vRkSa, (puM0) gobhI yA gAvajavI-auSadhi, (puM0 strI.) vamathu-vamana, hastIkI sUMDake jaladamatha-iMdriyAMkA rokanA, daNDa, (puM0) ! kaNa, (puM0 ), // 23 // nirgrantha-muni, nirdhana, // 20 // varUtha-rathakI rakSAke liye lohAdimUrkha, (puM0) ___ mayaparadA, (puM0) carmakA DerA nizItha-rAtrimAtra, arddharAtra, (puM0)! (taMbU ) ( na0) 1 pramatha-mahAdevake gaNa, (puM0) pra. vidatha-yogI, paMDita, (puM0) mathA, (haraDa) strI0) // 21 // zamatha-zAnti, maMtrI, (puM0) // 24 // "Aho Shrutgyanam" Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 vizvalocanakozaH- [ thAntavargeSaDgranthA tu vacAzaTyoH SaDgranthaH karajAntare / samarthastUdbhaTe zakte sambaddhArthe hite triSu // 25 // sarvArthasiddhe siddhArthaH siddhArthA sitasarSape / kSavathuH puMsi kAse syAcchikkAyAmapi sammataH // 26 // thacaturtham / anIkastho raNakhale cihveSu bhaTamardane / rAjarakSiSu mAtaGgazikSaNAtivicakSaNe // 27 // bhaveditikathA grAmyakathApranaSTadharmayoH / vAcyavaddazamIsthaH syAtsthavirakSINarAgayoH // 28 // vAnaprastho madhuSThIle tRtIyAzramikiMzuke / thapaMcamam / bhaTe puMsyapratirathaM yAtrAyAM sAmni maGgale // 29 // iti vizvalocane thAntavargaH // SaDgranthA-baca, kacUra,(strI0)SaD- itikathA-vyarthabhASaNa, naSTadharma, grantha, karaMjuvAbheda, (puM0) (strI0 ) samartha-udbhaTa, zaktimAn , sambaddha | dazamIstha-buDA, rAga ( sneha ) rahita, artha, hitakArI, (tri. ) // 25 // (puM0 ) // 28 // siddhArtha-buddhadeva, (puM0)siddhArthA- vAnaprastha-mahuvA, tIsarA Azrama, ke sapheda-sirasoM, (strI0) (Te) sU, (puM0) kSavathu-khA~sI, chIMka, (puM0) // 26 // thapaMcama / thacaturtha / apratiratha-yoddhA, (puM0) yAtrA, anIkastha-raNabhUmi, cihna, yoddhAkA sAmaveda, maMgala, ( na0 ) // 29 // mardana, rAjAkI rakSA karanevAlA, isa prakAra vizvalocanakI bhASATI. hastIkI zikSAmeM nipuNa, (puM0) kAmeM thAntavarga samApta huvA // // 27 // "Aho Shrutgyanam" Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| atha daantvrgH| daH zuddhau devane dAstu dAtari cchedadAnayoH // 1 // dadvitIyam / anduH striyAmalaGkAre vedabaMdhanavastunoH / abdaH saMvatsare meghe mustake parvatAntare // 2 // kando'strI zUraNe vRkSamUle puMsi payodhare / kundo mAdhye pumAMzcakre bhramau nidhisuradviSoH // 3 // viSNubhrAtari roge ca mataH zastrAntare gadA / chadaH patre patatre ca granthiparNatamAlayoH // 4 // chando'bhiprAyavazayodha/dA kanyAmanISayoH / nadI sarityapi nadaH sindhau zoNAvinAdayoH // 5 // atha daantvrg| / kunda-kunda-puSpavRkSa, cakra, bhramaNA, daika / nidhibheda, eka rAkSasa, (puM0) da-zuddhi, krIDA, (puM0 ) gada-viSNukA bhrAtA, roga, (puM0) dA-dAtA, chedana, dAna, (puM0 ) // 1 // 10 gadA-zAstrabheda, (strI0 ) ddvitiiy| chada-pattA, pakSIkI para, gaThivana auaMdu-AbhUSaNa, veda, ber3I (strI0) Sadhi, tamAla-vRkSa (puM0 ) // 4 // abda-saMvatsara, megha, nAgaramothA, pa- chaMda-abhiprAya, vaza, (puM0) vaitabheda, (puM0 ) // 2 // dhIdA-kanyA, buddhi, (strI0) // 5 // kanda-jamIkaMda, vRkSakI jaDa, (puM0 nadI-nadI, ( strI0) nada-siMdhu, na0) nAgaramothA yA megha (puM0) zoNa-nada, bheDIkA zabda (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vizvalocanakoza: nandaH zivapratIhAre dyUtabhANDamidormudi / nandA maNikasampattyornindA kutsA'pavAdayoH // 6 // padaM vAkye pratiSThAyAM vyavasAyA'padezayoH / pAdAtacciyoH zabde sthAnatrANAnivastuSu // 7 // pAdosstrI caraNe mUle turIyAMze'pi dIdhitau / zailapratyantaraule nA bidA jJAne matAvapi // 8 // binduH syAddantadazane zukre veditRvipuSoH / bediraGgulimudrAyAM budhe saMskRtabhUtale // 9 // bhanda (dra) zarmaNi kalyANe bhedo dvaidhavizeSayoH / vidAraNe copajApe saMpUrvaH sindhusaGgame // 10 // mado mRgamade madhe dAnamudgarvaretasi / mahApUrvI mataGge syAnmadI kRSakavastuni // 11 // nandi - zivakA pauliyA, jUvA, bhAMDa ( pAtra ) bheda, AnaMda, ( ( puM0na0 ) | nandA - baDA ghar3A, sampatti, (strI0) nindA - kutsA ( niMdA ), apavAda ( burA kahanA ) ( strI0 ) // 6 // pada - vAkya pratiSThA, vyavasAya ( u dyama ), misa, pA~va, paiDa, zabda, sthAna, rakSA, vastra, na0 ) ||7|| pAda - caraNa ( pA~va ), vRkSakI jar3a, cauthA hissA, kiraNa, parvata, parvata ke samIpa choTA parvata, (puM0 ) bidA - jJAna, buddhi, (strI0 ) // 8 // bindu - dA~tase kiyAhuvA ghAva, vIrya, [ dAntavarge jAnanevAlA, (tri0 ) jala A. dikI bU~da (puM0 ) bedi-a~gUThI, paMDita, saMskAra kIhuI pRthvI, (puM0 strI0 ) // 9 // bhanda (dra ) - sukha, kalyANa, ( na0 ) bheda-dvidhAbhAva, vizeSa, phAr3anA, pu ruSoMke melako phor3anA, ( pu0 ) saMbheda - samudra yA nadiyoMkA milanA, ( puM0 ) // 10 // mada - kastUrI, madirA, hastIke madase jhiranekA jala, harSa, garva, vIrya, (puM0) mahAmada - hastI, (puM0 ) madI-khetI karanevAlekI vastu (strI0 ) // 11 // "Aho Shrutgyanam" Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ datRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| mandaH khaire khale mandarate mUrkhAlparogiSu / abhAgye'pi triSu pumAn gajajAtyantare zanau // 12 // mRdvatIkSNe triSu lakSNe rado dante vilekhane / zAdastu kardame zaSpe sUdaH syAdhyaJjane guNe // 13 // svAdurmiSThe manojJe ca svedaH khedanagharmayoH / hRccittabukkayoH klIbaM kSodazcUrNe'pi peSaNe // 14 // ___ datRtIyam / aGgado vAliputre syAtkeyUre tvaGgadaM matam / bhaveddakSiNadigdantIdantinyAM tu matA'GgadA // 15 // astrI saGkhyAntare mAMsakIle zaile'pi nA'rbudaH / addhendurarddhacandre syAdgalahastanakhAGkayoH // 16 // maMda-yatheccha, khoTA, maMda strIsaMga, kSoda-cUrNa, pIsanA, (puM0 ) // 14 // mUrkha, alpa, rogI, bhAgyahIna datRtIya / (tri0) hastI-bheda, zanaizcara ( puM0) ghara ( pu0) aMgada-vAlikA putra, (puM0 ) bAjUmRdu-komala, suMdara, (tri.) ___baMda, (na0) dakSiNa dizAkA hastI, (puM0) rada-dA~ta, kATanA, (puM0 ) zAda-kIMca, choTI ghAsa Adi. (paM) aMgadA-dakSiNadikhastIkI hastinI sada-vyaMjana ( tarakArI), rsoiyaa.| (strI0) // 15 // (puN0)|| 13 // arbuda-saMkhyA (araba ), mAMsakIla, khAdu-rucikArI bhojana, suMdara,(tri.) (puM0 na0 ) eka parvata, (puM0) kheda-pasInA, dhUpa, (puM0) arddhandu-AdhAcaMdramA, galahasta (prIhRt-citta, hRdayameM kamalAkAra mAMsa, vApara hAtha dekara nikAlanA), nakhoM (na.) karake zarIrapara cihna (puM). // 16 // "Aho Shrutgyanam" Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 vizvalocanakoza: arddhenduH syAdatiprauDhastrIguhyAGguliyojane / Akrando dAruNaraNe mitre tAtArirodane // 17 // pANigrAhAtparo rAjA yastasminnArade'pi ca / sugandhimudi vAmoda AspadaM padakRtyayoH // 18 // strI kakut kakudo'pyastrI vRSAne rAjalakSmaNi / zRGge zreSThe kapardastu vaTe zambhujaTATayoH // 19 // karkanduH sAkSare zAke vArijAle gudAmaye / utkSiptikAyAM karNAnduH karNapAlyAmapi striyAm // 20 // kAmadA dhenukAyAM syAdvAcyavatkAmadogdhari | kumudo nAgadamA gadaityAntaravanaukasi // 21 // kumudaM kairave klIbaM kRpaNe kumudanyavat / kusIdike kusIdaH syAtkusIdaM vRddhijIvane // 22 // [dAntavarge ati javAna strIkI yonimeM aMguli | karkandu- sAkSara, zAkabheda, kamala, DAlanA, (puM0 ) Akranda-bhayaMkara raNa, mitra, bhrAtA, zatrukA ronA // 17 // apane pAsake rAjadavAnevAle rAjAse anya / rAjA, nArada, ( puM0 ) Amoda-sugandhi, harSa, (puM0 ) Aspada-pada, kRtya, ( na0 ) // 18 // kakut kakuda - ( strI 0 ) kRSakI thUha, rAjacihna ( dhvajAAdi ), zreSTha, (puM0 na0 ) kaparda - vaTa-vRkSa, mahAdevakI jaTA, gudaroga, (puM0 ) karNAndu-utkSiptikA ( karNabhUSaNamAtra ), karNapAlI ( kAnakI bAlI ) ( strI0 ) // 20 // kAmadA - gau, (strI0 ) yatheccha denevAlA, ( tri0) zRMga, kumuda - nAga, diguhastI, daityabheda, vanameM rahanevAlA, ( puM0 ) // 21 // kumuda - kamodanI, ( na0 ) kumut- kRpaNa, (tri 0 ) kusIda vyAja lenevAlA ( puM0 ) vRddhijIvana ( vyAja ) ( na0 ) // 22 // ( puM0 ) // 19 // "Aho Shrutgyanam" Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ datRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 171 kaumudaH kArtike jyotsnAparvaNorapi kaumudii| kravyAtkravyAdavatpuMsi mAMsabhakSakarakSasoH // 23 // govinda indrAvaraje gavAdhyakSe ca gIppatau / goSpadaM gopadazvabhre gavAM ca gatigocare // 24 // balAhako'pi jalado jalado mustake'pi ca / jIvado dviSi vaidye ca taratkAraNDave plave // 25 // toyado mustake meghe toyadaM tu ghRtaM matam / daradbhaye prapAte'drau dAyAdo jJAtiputrayoH // 26 // dAradaH pArade sindhau hiGgule garalAntare / dRSatpeSaNapASANapaTTapASANayoH striyAm // 27 // dhanado dAtari zrIde krIDAmAtye tu narmadaH / narmadA narmadAyinyAM revAyAmapi narmadA // 28 // kaumuda-kArtika-mAsa, (puM0 ) toyada-nAgaramothA, megha, (puM0) kaumadI-cA~dakA cA~danA, parva.(strI.) ghRta, (na0) / kravyAt-kravyAda-mAMsabhakSI, rA darad-bhaya, parvatameM giranekA sthAna, / parvata, (puM0 ) kSasa, (puM0 ) // 23 // dAyAda-apanI sAtavIM pIDhI bhItagovinda-zrIkRSNa, gauvoMkA svAmI, rakA-manuSya, putra (puM0) // 26 // bRhaspati (puM0) dArada-pArA, samudra, hIMgalU, viSabheda, goSpada-gaukI pair3a, gauvoMkI gati (puM0 ) Adi (na0) // 24 // | dRSada-pIsane ke liye pattharakA paTTA, jalada-megha, nAgaramothA, (puM0 ) ! patthara, (strI0 ) // 27 // | dhanada-dAtAra, kubera, (puM0 ) jIvada-zatru, vaidya, (puM0 ) narmada-krIDAkA maMtrI, (puM0 ) tarad-karaDuvA pakSI, puMDerI-pakSI narmadA-krIDA karAnevAlI strI, revA(puM0 ) // 25 // ! nadI (strI0 ) // 28 // "Aho Shrutgyanam" Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH-- [dAntavarganaladaM makarande syAnmAMsikozIrayorapi / nirvAdastu parIvAdaparaninditavAdayoH // 29 // niSAdaH kharabhede'pi niSAdaH pacapace'pi ca / praNAdo'tyuccazabde syAtpraNAdaH karNarugbhidi // 30 // pramadA mattakAzinyAM pramado garvitAmudi / prasAdastu prasannatve kAvyAlaGkaraNAntare // 31 // khAsthye cAnugrahe cAtha prahlAdaH praNade'sure / prAsAdaH puMsi devasya naradevasya vA''laye // 32 // kanyAyAM varadA zAnte prasanne varadastriSu / bhasatpuMsyeva kAle syAdbhasanmAMse prabhAsure // 33 // maryAdA tu sthitau sImni kUle kUle ca vAridheH / mAkandastu rasAle syAnmAkandyAmalakIphale // 34 // nalada-puSparasa, jaTAmAMsI-auSadhi, // 31 // svasthatA, anugraha (kRpA) khasa, (na0) (puM0 ) nirvAda-apavAda, dUsaroMse niMdita prahlAda-U~cA zabda, asura, (puM0) | prAsAda-devatAkA maMdira, rAjAkA vAda, (puN0)|| 29 // ___ mahala, (puN0)|| 32 // niSAda-gAnekA svarabheda, cAMDAla varadA-kanyA, ( strI0 ) varada-zAM. bhIla Adi nIca, (puM0) tacitta, prasanna, (tri.) praNAda-ati U~cA zabda, kAnaro- bhasad-kAla, (puM0 ) mAMsa, (na0) ___gakA bheda (puN0)||30|| prakAzavAna (tri.)|| 33 // pramadA--guNavatI strI, (strI.) maryAdA-sthiti, sIma, tIra, samudra kA tIra, (strI0 ) pramada-garvitAstrIkA, AnaMda, (puM0) mAkanda-Amra, (puM0 ) mAkaMdIprasAda-prasannatva, kAvya-alaMkAra, A~valekA phala (strii.)|| 34 // "Aho Shrutgyanam" Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / 173 menAdazchAgamArjArameghanAdAnulAsiSu / vAtarvilkale kASThalohIvedekayoH striyAm // 35 // vizadaH pANDare vyakte zaratstrI zaradabdayoH / zAradA jalapippalyAM saptaparNe'tha zAradaH // 36 // navA'pratimazAlInapItamuddenduvarSayoH / striyAM sampadguNotkarSe bhUtihAraprabhedayoH // 37 // saMvitpratijJAsaGketajJAnAcAreSu nAmani / striyAM toSe kriyAkAre raNe sambhASaNe'pi ca // 38 // sambhedastu vikAze syAtsambhedaH sindhusaGgame / sunandA rocanAnAryoH kSaNado gaNake pumAn // 39 // triSUtsavaprade vAri kSaNadaM kSaNadA nizi / dacaturtham / apavAdastu nidrAyAmAjJAvizvAsayorapi // 40 // menAda-bakarA, bilAva, mora, (puM0) karanevAlA, raNa, saMbhASaNa, (strI) vAtardi-vRkSakA bakalA, kASThaAdi, // 38 // (strI0) // 35 // | sambheda-prakAza, samudra yA nadiyoMkA vizada-sapheda, prakaTa, (puM0 ) milApa, (puM0) zarada-zaradaRtu, varSa, (strI0) sunandA-rocanA (golocana ), strI, zAradA-jalapIpala, saptaparNI yA sA- (strI0 ) tavaNa, ( strI0) zArad // 36 // kSaNada-jyautiSI, (puM0 ) // 39 // navIna jisake samAna dUsarA na ho. kSaNada-utsavadenevAlA, ( tri0 ) vaha, lajjAvAna, pIlAmUga, candramA, varSa (puM0) / jala, (na0) sampada-guNoMkarake utkarSa (vaDappana), kSaNadA-rAtri, (strI0 ) saMpatti, hArabheda, ( strii0)||37|| dacaturthe / saMvid-pratijJA, saMketa, jJAna, A- apavAda-nindA, AjJA, vizvAsa, cAra, nAma, saMtoSa, kisI kaarykaa| (puM0 ) // 40 // "Aho Shrutgyanam" Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vizvalocanakozaH [ dAntavargeabhiSyando vivRddhau syAdAstAve locanAmaye / abhimastu puMsyeva raNamanthAnadaNDayoH // 41 // aSTApadaM zAriphale klIbamastrI tu kAJcane / / zarabhe markaTe puMsi candramayAM striyAmapi // 42 // ekapadaM syAttatkAle klIvamekapadI pathi / kaTukandaH pumAn zRGgavere zigrurasonayoH // 43 // kuruvindastu mustAyAM kulmASatrIhibhedayoH / / kuruvindaM tu mukure padmarAge ca hiGgule // 44 // klIbaM kokanadaM raktakairave raktapaGkaje / cakrabundastu bhAkUTe pRSThazRGge mRSAntare // 45 // catuSpado gavAzvAdipazau strIkaraNAntare / / pumAJjanapado deze tathA janapado jane // 46 // abhiSyanda-ativRddhi, cAroMtaraphase- kaTukanda- adaraka, sahajanA, hassana, jhiranA, netraroga (puM0) (puM0 ) // 43 // abhimarda-raNa, mathanekA DA~DA (puM0), dhAnya, brIhibheda (puM0 ) // 41 // kurubinda-zIzA, pukkharAja, hIMgalU, aSTApada-caupar3a, (na0) suvarNa (n0)|| 44 // (puM0 na0) zarabha ( mRgabheda ), kokanada-lAla kamodanI, lAlakavandara, (pu.) ___ mala (na.) aSTApadI-caMdramallI (mallikAbheda ) cakrabunda-tejasamUha, pRSThaGga, asa. (strI0) // 42 // ___ tyabheda (puM0 ) // 45 // catuSpada-gau azva Adi pazu, striekapada-tatkAla, (na) / yoMkA karaNabheda, (pu.) ekapadI- mArga (strI0) | janapada-deza, jana, (puM0) // 46 // "Aho Shrutgyanam" Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dapaMcamam / ] bhASATIkAsametaH / tamonudastamonucca candrasUryakRzAnuSu / parIvAdo'pavAde syAdvINAvAdanavastuni // 47 // pRSThamardo'tidhRSTe syAnnATyoktayA nAyakapriye / puTabhedo nadIvakre nagarAtodyayorapi // 48 // pratipattu striyAmAdyatithau saMvidi sA smRtA / priyaMvadaH khecare syAtpriyavAci tu vAcyavat // 49 // mahAnAdo mahAzabde varSakAbde zayAnake / gaje ca mucukundastu munidaityadrumAntare // 50 // meghanAdo dazagrIvasute pazcimadikpatau / vizAradaH paNDite syAtriSu dhRSTe vizAradaH // 51 // pRtvAkUTe prapaJce ca mRge zUke pade matam / samaryAdaM samIpe syAnmaryAdinyapi vAcyat / / 52 / / tamonuda-tamonud-caMdramA, sUrya, mahAnAda-mahAzabda, varSanevAlAmegha, agni, (puM0) / sonevAlA, hastI, (puM0) parIvAda-apavAda (niMdA Adi ), macakunda-ekamuni, eka daitya, mucu vINAbajAnekI vastu (puM0 ) // 47 // kuMda-puSpavRkSa, (puM0 ) // 50 // pRSThamardai atidhRSTa ( DhIThA ), nATyakI | meghanAda-rAvaNakA putra, varuNa, (puM0) uktimeM nAyakakA priya, (pu0 ) vizArada-paNDita, dhRSTa, (tri.) puTabheda-nadIkA baMka, nagara, bAjAbheda, (puM0 ) // 48 // // 51 // pratipat-par3avAtithi, buddhi, ( strI0) prapaMca ( jagat ), mRga, syAlU, priyaMvada-khecara (AkAzameM vicara- caraNa (puM0) nevAlA), priyavacana kahanevAlA samaryAda-samIpa (najadIka), (na.) (tri.)|| 49 // ! maryAdAvAlA (tri0) // 52 // "Aho Shrutgyanam" Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vizvalocanakozaH- [dhAntavarge dapaMcamam / dharme rahasyupaniSadvedAnte pAcavezmani / sahasrapAdo mArtaNDe kAraNDepi ca yajvani / / 53 // iti vizvalocane dAntavargaH // atha dhaantvrgH| dhaikam / dho dhane ca dhaneze ca dhAstu dhAtari dhI matau / dhadvitIyam / andhaM syAttimire dRSTihIne tvandho'bhidheyavat // 1 // abdhirvArAMnidhau puMsi puMsyevA'bdhiH sarovare / arddha samAMzake klIbamarddhaH khaNDe pumAnapi // 2 // puMsyAdhizcittapIDAyAM pratyAzAyAM ca bandhake / vyasane cApyadhiSThAne syAdiddhastvAtape pumAn // 3 // paMcama / dhA-brahmA, (puM0 ) upaniSad-dharma, ekAnta, vedAnta, dhI-buddhi ( strI0 ) pasavAr3AkA makAna (strI0) dhadvitIya / sahasrapAda-sUrya, kAraMDa (haMsabheda), andha-aMdhakAra, (na0 ) aMdhA-manuyajJa, (puM0 ) // 53 // __Sya, (tri0)||1|| isa prakAra vizvalocana kozakI TIkAmeM abdhi-samudra, sarovara, (puM0 ) dAntavarga samApta huvA // ardha-barAvara ardhabhAga, (na0) ardha (Tukar3A), (puM0) // 2 // atha dhAntavarga // Adhi-cittapIDA, pratyAzA, giravIdhaika / rakhanA, duHkha yA zoka, adhiSThAna dha-dhana, (na0) kubera, (puM0) (puM) dhUpa, (puM0 ) // 3 // "Aho Shrutgyanam" Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 177 pradIpte triSu RddhaM tu sampannAnnasamRddhayoH / RddhiH syAdoSadhIbhede yogazaktau ca bandhane // 4 // gandho gandhakasambandhalezeSvAmodagarvayoH / / gAdhaH sthAne'pi lipsAyAM godhA talanihAkayoH // 5 // dagdhA sthitArkakASThAyAM dagdhaM pluSTe'nyaliGgakaH / dadhi syAcchrIdhane klIbaM dadhi zrIvAsavAsayoH // 6 // viSAktavizikhe digdho digdhaM liptArthake'nyavat / triSu prapUrite dugdhaM dugdhaM kSIre'pi na dvayoH // 7 // vatse gope kavau dogdhA dogdhA'pyarthopajIvini / sajje saMpUrvakaM naddhaM naddhaM tadvRttabaddhayoH // 8 // Adhibandhanayorvedho bandhaH saMpUrvako'nvaye / bandhUkapAdape bandhurvadhUbhrAtari bAndhave // 9 // Rddha-siddhahuvA anna, (na. ) samRddha digdha-viSalagAyAhuvA-bANa, (puM0) (saMpattivAlA,) (tri.) kisIvastumeM liptahuvA padArtha (tri0) Rddhi-oSadhIbheda, yogazakti, baM- dugdha-prapUritakiyA huvA, (tri.) __ dhana, (strii0)||4|| dUdha, (n.)|| 7 // gandha-gandhaka, saMbaMdha, leza ( sUkSma-dogdhA-bachar3A, gopAlaka, kavi, ___ aMza), sugaMdha, abhimAna, (puM0) padArthose jIvikAvAlA, (puM0) gAdha-sthAna ( sthitahonA), lenekI saMnaddha-kavacadhArI, (tri0) icchA, (puM0) naddha-nikalAhuvA, ba~dhAhuvA, (tri.) godhA-dhanuSakI jyAko nivAraNa kara // 8 // nekA, jalagoha (strii0)|| 5 // vedha-cittapIDA, baMdhana, (puM0 ) dagdhA-sthitahai sUrya jisameM vaha dizA, saMbaMdha-anvaya, jahAMtahAMkA ikaTThA (strI0) jalAhuvA, ( tri0) honA, (puM0) dadhi-dahI, saralavRkSakA goMda, tejapA-| baMdhu-dupahariyA-puSpavRkSa, vadhUkA bhrAtA ta, (n.)||6|| bAMdhava, (puN0)||9|| 12 "Aho Shrutgyanam" Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vizvalocanakozaH- [dhAntavargebAdhA duHkhe niSedhe ca vipUrvA tu viheThane / budhastu sugate dhIre saumye ca budhite triSu // 10 // budhaH syAtpaNDite saumye budhaH kApi tathAgate / Rddhistu varddhane RddhyoSadhe mudi kalAntare // 11 // vRddhiH kuruNDaroge ca vRddhioMge'pi dRzyate / vRddho rUDhe kavau jIrNe triSu vRddhaM tu zailaje // 12 // bodhiH samAdhibhede syAdbodhirbodhimahIruhe / madhu puSparase kSaudre madyakSIrA'psu na dvayoH // 13 // madhurmadhUke surabhau caitre daityAntare pumAn / jIvAzAke striyAmevaM madhu-zabdaH prayujyate // 14 // . siddhaM cittAbhisaMkSepe siddhamAlasyanidrayoH / sundare vAcyavanmugdho mugdho mUDhe'pi vAcyavat // 15 // medhaH krato mato medhA medhistu khaladAruNi / rAdhA tu vallavIbhede citrabhede ca dhanvinAm // 16 // bAdhA-duHkha, niSedha, ( strI0) madhu-puSparasa, zahada, madirA, dugdha, vivAdhA-vizeSakarake pIDA, (strii0)| jala, (na. ) // 13 // budha-buddhadeva, dhIra, saumya, (puM0) madhu-mahuvA-vRkSa, vasaMta-Rtu, caitra / mAsa, eka daitya, (puM0) jIvazAka, ___ jAnAhuvA, (tri0) // 10 // | (strI0) // 14 // budha-paMDita, budha-graha, buddhadeva (puM0) siddha-cittavyAkulatA, Alasya, niRddhi -baDhanA, Rddhi auSadhI, harSa, drA, (na0 ) kalAbheda, (strI0 ) // 11 // mugdha-suMdara, mUDha, (tri.) // 15 // medha-yajJa, (puM0 ) / vRddhi-kuruNDaroga, vRddhi-yoga (puM0) medhA-buddhi, ( strI0) vRddha-baDhAhuvA, kavi, purAnA, vRddha medhi-khoTA kASTha, ( puM0 ) parvatameM honevAlA (tri.) // 12 // rAdhA-gopI-zrIkRSNapatnI, dhanuSadhAbodhi-samAdhibheda, piipl-vRkss,(puN0)| riyoMkA citrabheda, // 16 // "Aho Shrutgyanam" Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsametaH / syAdvizAkhAtaDidviSNukrAntAtiSyaphalAsu ca / rAdhastu puMsi vaizAkhe lubdho mRgayukAMkSiNoH // 17 // vadhUH sruSAyAM bhAryAyAM vadhUryoSinnavoDhayoH / zaTyAM ca sArivAyAM ca spRkkAyAM ca matA vadhUH // 18 // bhavedvidhaM tu sAdRzye vedhitakSiptayostriSu / vidhisi kAle nA vidhAne niyatau striyAm // 19 // vidhA prakAre Rddhau ca gajAnne vetane vidhau / vidhuH zazAGke viSNaiau ca karpUre rAkSasAntare // 20 // vyAdhiH syAdAmaye vyApye vyAdho mRgayuduSThayoH / zuddhaM tu kevale pUte zraddhA zrAddhordhvakAGkSayoH // 21 // zrAddhaM nivApe zrAddhastu triSu zraddhAsamanvite / sandhA sthitau pratijJAyAmavadhAne'pi sA smRtA // 22 // dhadvitIyam / ] vizAkhA nakSatra, bijalI, koyala- | yA viSNukAntA, A~valA ( strI0 ) rAdha - vaizAkha - mAsa, (puM0 ) lubdha- zikArI, vanAdilobhavAlA, (puM0 ) // 17 // vidhA - prakAra, Rddhi, hastIkA anna, naukarI, vidhAna, (strI0 ) vidhu -caMdramA, viSNu, kapUra, rAkSasabheda, (puM0 ) // 20 // vyAdhi-roga, kuSTaroga, (puM0 ) vyAdha - zikArI, duSTa, (puM0 ) zuddha - kevala ( ekalA ), pavitra, ( na0 ) zraddhA-AstikatA, U~cI icchA, ( strI0 ) // 21 // zrAddha - pitaroMko piMDaAdidAna, (na0 ) zrAddha-zraddhAyukta, ( tri0 ) bhAgya, sandhA-sthiti, pratijJA, sthiracitta tA, ( strI0 ) // 22 // vadhU-putravadhU, apanI strI, navInavivAhitA strI, kacUra, sarivana, asavaraga auSadhi ( strI0 ) // 18 // vidha- - sadRzatA ( tulyatA ), huvA, pheMkAhuvA (tri0 ) vidhi - trahmA, kAla, vidhAna, ( puM0 ) // 19 // bIMdhA 179 " Aho Shrutgyanam" Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: sandhiH puMsi suraGgAyAM randhasaMghaTTane bhage / sandhirbhAge'vakAze'pi vATasaMjJe'pi puMsyayam // 23 // sAdhurvArddhaSike puMsi cArusajjanayostriSu / siddhastu nitye niSpanne prasiddhe devayoniSu // 24 // yoge'pyAdiprabhede ca siddhirniSpattiyogayoH / sadvayAkhyAbheSaje siddhiH siddhivRddhyAkhyabheSaje // 25 // sindhurabdhau nade dezIbhede nA sariti striyAm / sudhAmRte sudhA mUrvA snuhIgAGgeSTikAsu ca // 26 // sRdharbuddhau gude'pi syAtskandhaH kAyaprakANDayoH / bAhUmUle samUhe ca samIhAyAM samIhatau // 27 // skandho narAzvamAtaGgavRnde bhadrAdikRtyake / snigdho vAtsalyasaMpanne cikkaNe'pyabhidheyavat // 28 // 180 sandhi-suraMga, chidrakAjor3anA, yoni, / sindhu -samudra, nada, dezabheda, (puM0 ) ( puM0 ) sindhu - nadI (strI0 ) sandhi-bhAga, avakAza, mArgabheda sudhA - amRta, mUrvA curanahAra yA maroraphalI, thohara, kaTazarkarAlatA (eka(puM) // 23 // prakArakI vanaspati ) // 26 // sRdhU - vRddhi, guda, ( strI0 ) skandha-zarIra, vRkSakI moTI zAkhA, bhujAkA mUla (kaMdhA ), samUha, ceSTA, ceSTita // 27 // manuSya azva aura hastiyoM kA samUha, maMgala Adi kRtya, (puM0) snigdha-vatsalatAse pUrNa, cikanA (FTO) 11 26 11 sAdhu- vRddha, (puM0 ) suMdara, sajjana, ( tri0 ) siddha-nitya, niSpanna ( pUrNahuvA ), prasiddha, devayoni // 24 // yoga, ADi- pakSIbheda, ( puM0 ) siddhi - niSpatti, yoga, acchIvyAkhyA, auSadhi-mAtra, vRddhi auSadha, ( strI0 ) // 25 // [ dhAntavarge "Aho Shrutgyanam" Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / spardhA saMharSaNe sAmye spardhA kramasamunnatau / dhtRtiiym| agAdhamatalasparze triSu zvabhre napuMsakam // 29 // avadhirnA'vadhau na syAtsImni kAle bile'vaTe / AnaddhaM triSu baddhe syAdAnaddhaM murajAdike // 30 // AbandhaH premNyalaGkAre dRDhabandhe'pi kIrtitaH / AviddhaH prahate vakre'pyutsedhaH kAya ucchraye // 31 // vyAje'pi cakre'pyupadhirupAdhirnA vizeSaNe / kaitave dharmacintAyAM kuTumbavyApRte'pi ca / / 32 // kabandhastu hare rAhau rakSobhede mataH pumAn / kabandhaM vAri na strI tu gatamUrddhakalevare // 33 // durvidho duHkhikhalayonirodho rodhanAzayoH / niSadhaH parvate deze tadrAje kaThinepi ca // 34 // spardhA-ati harSa, samatA, kramase UM-utsedha-zarIra, U~cAI (puM0) // 31 // cApana, (strI0) upadhi-bahAnA yA misa,rathakA pahiyA dhatRtIyam / (cakra) (puM0) agAdha-jisakI thAha na lage aisA | upAdhi-vizeSaNa, chala, dharmaciMtA, __iMghA, (tri0) khaDDA, (n.)||29|| kuTumbameM Asakta (puM0) // 32 // avadhi-mIAda, sIma, kAla, la, kabandha-mahAdeva, rAhu, rAkSasabheda, bila, khaDDA, (puM0) (puM0) Anaddha-ba~dhAhuvA, (tri.) Anaddha-mRdaMgaAdika, ( na0 ) kabandha-jala, ( na0 ) mastakarahita / zarIra (puM0 na0) // 33 // . // 30 // Abandha-prema, AbhUSaNa, dRDhabandhana, durvidha-duHkhita-jana,khala-jana, (puM0) (puM0 ) nirodha-rokanA, nAza, (puM0) Aviddha-prerAhuvA, kuTila ( TheDhA), niSadha-parvata, niSadha-deza, niSadhakA (puM0) / rAjA, kaThina, (puM0) // 34 // "Aho Shrutgyanam" Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vizvalocanakoza:- [dhAntavargenyagrodhastu vaTe zamyAM nyagrodho vyAmamAtrake / nyagrodhI viSapayo ca mohanAkhyauSadhAvapi // 35 // paridhiryajJiyataroH zAkhAyAmupasUryake / praNidhiryAcAcarayoH prasiddhaH khyAtabhUSite // 36 // mAgadho magadhodbhUte kSatriyAvaizyaje triSu / bandijIrakayoH puMsi kaNAyUthyostu mAgadhI // 37 // paryAhArAdhvabhAreSu paNye vivdhviivdhau| vibudhaH paNDite deve vizrabdhaM tu bhRzArthakam // 38 // vizrabdhaH syAttu vizvastA'nudbhaTeSu triSu triSu / latAyAM viTape vIrutsannaddho vyUDhavamite // 39 // sannidhiH sannidhAne strI pumAnindriyagocare / samAdhiAnanIvAkaniyameSu samarthane // 40 // nyagrodha-bar3a-vRkSa, zamI ( jA~Ta )| vivadha-vIvadha-pUrtaAhAra, mArga, vRkSa, tirachI phailAI huI donoM bhu- bhAra, dUkAna, (puM0) jAoMkA pramANa (purasa) (puM0) vibudha-paMDita, devatA, (puM0) nyagrodhI-viSaparNI-auSadhi, mohana- vizrabdha-atizaya, (atyaMta) (na0) nAma auSadhi, (strii.)|| 35 // // 38 // paridhi-yajJayogyavRkSakI zAkhA, sU. vizrabdha-vizvAsapAtra, anudbhaTa (namra) __ ryake cAroM ora golacakra (puM0) (tri.) praNidhi-yAcanA, cara, (puM0) vIrut (dha)-bela, vRkSazAkhA (strI0) prasiddha-vikhyAta, bhUSita (tri0) sannaddha-rakkhAhuvA yA ikaTThA kiyA / huvA, kavacadhArI, (puM0) // 39 // mAgadha-magadhadezameM honevAlA, kSatri-sannidhi-samIpa, (strI.) iMdriyoMkA yA aura vaizyase utpannahuvA, (tri.) viSaya (puM0 ) mAgadha-bandIjana, jIrA, (puM0) samAdhi-dhyAna, dhanadhAnyase manuSyakA mAgadhI-pIpala, jUhI-puSpapeDa, atizaya Adara, niyama, samarthana, (strii0)||37|| (puN0)|| 40 // "Aho Shrutgyanam" Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| sambAdhaH saGkaTe yonau saGgarepi sugandhi tu / zaileye'bhISTagandhe ca saMrodhaH kSeparodhayoH // 41 // saMsiddhistu matA zrImattinIprakRtisiddhiSu / dhacaturtham / aniruddhaH smarasute puMsi cAnargale triSu // 42 // anubandhaH prakRtyAdernazvare'pyanuyAyini / doSotpAde zizau ca syAtpravRttasyAnuvartane // 43 // anubandhI tu hikkAyAM tRSNAyAmapi dRzyate / avarodhastu zuddhAnte'pyantauM rAjasadmani // 14 // syAdavaSTabdha AkrAnte'pyadUre'pyavilambite / AzAbandhaH samAzvAse markaTasya ca vAsake // 45 // ikSugandhA kokilAkSe kAze kroSTayAM ca gokSure / ugragandhA vacAyAM syAdyavAnyAM chikikauSadhau // 46 // sambAdha-saMkaTa, yoni ( bhaga), laka, pravRttake pazcAt vartanA, (puM0) yuddha, (puM0 ) // 43 // sagandhi-zilAjIta, zreSThagaMdha, (na) anubandhI-hicakI, tRSNA, (strI.) saMrodha-pheMkanA, rokanA, (puM0) avarodha-ranavAsa, aMtardhAna (chupanA) // 41 // / rAjAkA mahala, (puN0)|| 44 / avaSTabdha-dabAyAhuvA, samIpa, nahIM saMsiddhi-lakSmImadavAlI strI, sva. jaldI kiyA (puM0 ) bhAva, siddhi, (strI0) AzAbandha-samAzvAsa (dilAsAdedhacaturtha / / nA), vAnarapakar3anekA jAla, (puM0) aniruddha-kAmadevakA putra, (puM0 // 45 // anargala(nahIM rukanevAlA), (tri.) ikSugandhA-tAlamakhAnA, kAza, gii||42|| dar3I, gokharU (strI0) anubandha-prakRti AdikA nazvarabhAga, ugragandhA-baca, ajavAyana, nakachI. anuyAyI, doSoMkA utpAdana, bA- kanI-auSadhi (strI0 ) // 46 // "Aho Shrutgyanam" Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 vizvalocanakozaH- [dhAntavargaupalabdhiH striyAM prAptimatijJAneSu lakSaNe / kAlaskandhastamAle'pi tinduke jIvakadrume // 17 // tIkSNagandho mataH zinau vacArAjikayoH striyAm / tRNagodhA bhavecitrakolake kRkalAsake // 18 // parivyAdhaH pumAnnIravAnIre'pi drumotple| brahmabandhuradhikSipte nirdeze'brAhmaNasya ca // 49 // mahauSadhaM viSAzuNThI zRGgavere rasonake / samunnaddhaH samudbhUte paNDitammanyagarvite // 50 // dhapaMcamam / yojanagandhA tu kastUryA vyAsasUsItayorapi // 51 / / ___iti vizvalocane dhAntavargaH // upalabdhi -prApti, buddhi, jJAna, lakSa- mahauSadha-atIsa, soMTha, adaraka, Na, (strI0) hassana, (na0) kAlaskandha-tamAlavRkSa, teMdUkA peDa samunnaddha-acchI taraha utpannahuvA, jIvaka-vRkSa, (puN0)|| 47 // nahIM paMDita honepara nijako paMDita tIkSNagaMdha-sahajanA, (puM0) tIkSNa- mAnanevAlA garvita (puN0)|| 50 // __ gaMdhA, baca, rAI, (strI.) dhpNcm| tRNagodhA-citrakaMkola, giragaTa, (strI0) // 48 // " yojanagaMdhA-kastUrI, vyAsakI mAtA, parivyAdha-jalaveta, karNikAra yA sItA, (strI0) // 51 // pAMgArA-vRkSa, (puM0.) isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM brahmabandhu-jhiDakAhuvA, brAhmaNa kA- dhAntavarga samApta huvA // bheda (adhama ), (puM0 ) // 49 // ! "Aho Shrutgyanam" Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 nadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / atha naantvrgH| nakam / nAstu netari nAvi strI nakAro jinapUjyayoH / nuH stotari nutau strI ca-syAdannaM bhaktamuktayoH // 1 // nadvitIyam / inaH patyau nRpe sUrye'pyunnaM klinne ratAntare / raNodyoge bhavedUnamUne nyUnA'bhidheyavat // 2 // nizzeSe triSu kRtsnaM syAkRtsnaM syAdudare jle| gAnaM gIte'pi zabde'pi garhaNe tu vipUrvakam // 3 // ghanaM syAtkAMsyatAlAdivAghe madhyamatANDave / ghanastu meghe mustAyAM vistAre lohamudgare // 4 // kAThinye cAtha kaThine sAndre'pi ca ghanastriSu / cihnama> patAkAyAM dhvajamAtre'pi na dvayoH // 5 // atha naantvrg| Una-kamatI, nyUnakesamAna (tri. ) naika / nA-prAptakaranevAlA, (puM0 ) kRtsna-saMpUrNa (tri0) nA-naukA, (strI.) kRtsna-udara (peTa), jala, (na0) na( kAra )-jinadeva, pUjya (puM0) gAna-gAnA, zabda, ( na0 ) nu-stutikaranevAlA (puM0) stuti, vigAna-niMdA, (na0) // 3 // (strI0) ghana-maMjIrA ghaMTA AdivAjA, mdhyndvitiiy| manRtya, (na0) anna-anna,khAyAhuvA ana Adi,(na0) ghana megha, nAgaramothA, vistAra, lo. / hekA mudgara, (puM0) ||4||krin-pti, rAjA, sUrya, (puM0) DApana, kaThina, gaharA, (tri.) unna-gIlA, maithuna bheda, raNakA udyoga, cihna-lAMchana, patAkA, dhvajamAtra, (na0) (na0 ) // 5 // "Aho Shrutgyanam" Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vizvalocanakoza: cIno dezAMzukavrIhitantubhede mRgAntare / rahasi cchAdite channamutpUrvaM channamujvale // 6 // chinnA'mRtAyAM puMzcalyAM chinnaM bhinne'bhidheyavat / jano loke maharlokAtpare loke ca pAmare // 7 // janI sImantinIyadhvoH striyAM tu janirudbhave / jinastvarhati buddhe'tivRddha jitvarayostriSu // 8 // jyosnA tu candrikAyAM syAtsyAllatAyAM vibhAvarau / jyotstrI paTolikAyAM ca candrakAnvitanizyapi // 9 // jyAnirhAnau taTinyAM ca tanurdehatvacoH striyAm / tanuH keze'pi virale khalpamAtre'pi vAcyavat // 10 // dAnaM tyAge gajamade chede zuddhau ca rakSapau / vikrAnte vAcyavaddAnurdAnadAtari vAcyavat // 11 // [ nAntavarge cIna -cIna- deza, vastra, cInA-dhAnya, tantubheda, mRgabheda, (puM0 ) channa- ekAMta, DhakAhuvA, (tri 0 ) ucchanna- ujjvala, ( tri0 ) // 6 // chinnA-giloya, vyabhicAriNI strI, ( zrI0 ) tivRddha, jItane ke svabhAvavAlA, ( tri0 ) // 8 // jyotsnA caMdraprabhA, somalatA, rAtri ( cA~danI rAtri ) ( strI0 ) jyotstrI--paravala -zAka, cA~danIrAtri, ( strI0 ) // 9 // jyAni - hAni, nadI (strI0 ) tanu - zarIra, tvacA, ( strI0 ) tanu - keza, viralA ( koI ), svalpamAtra, (tri 0 ) // 10 // dAna - tyAga ( dAnadenA ), hastIkA ! chinna- kaTAhuvA, (tri0 ) jana-maharloka se Upara loka, jana (manuSyamAtra ), nIca, (puM0 ) // 7 // janI - strI mAtra, putravadhU, ( strI0 ) jani- utpatti ( strI0 ) jina-jinadeva, buddhadeva, ( puM0 ) a mada, kATanA, zuddhi, rakSA, ( na0 ) dAnu-vIra, dAnakA denevAlA, (tri0) // 11 // "Aho Shrutgyanam" Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / kAtare durgate dIno dInA mUSikayoSiti / naM parAkrame vitte prapUrve puMsi manmathe // 12 // dhanuH puMsi priyAladrau rAzibhede'pi kAmuke / dhanaM tu godhane vitte dhAnA bhRSTayave striyAm // 13 // dhAnyAke'pyaGkare'bdhau tu dheno dhenI sarityapi / nagnastriSu vivastre syAtpuMsi kSapaNabandinoH // 14 // nyUnamUne'pi garthe'pi pAnaM pItau ca rakSaNe / vanaM tu kAnane nIre'pyutse vAsapravAsayoH // 15 // vastraM tu vasane mUlye vetanadravyayorapi / bunaH ziphAyAmIzAne bhAnuH sUrye'pi dIdhitau // 16 // bhinnaM vAcyavadanyArthe dArite saGgate sphuTam / mAnaM pramANe prasthAdau mAnazcittonnatau grahe // 17 // dIna- kAyara, daridra, (puM0 ) dInA - mUsekI strI arthAt mUsI, (strI0) ghumna - parAkrama, dravya, ( na0 > pradyumna - kAmadeva, (puM0 ) // 12 // dhanu - ciroMjI-vRkSa, dhana-rAzi, kAmIpuruSa, (puM0 ) 187 nyUna - kamatI, niMdya, ( tri0 ) pAna - jala AdikA pInA, rakSA, (na0) vana-vana ( kAnana ), jala, jhiranA, ghara, pravAsa, ( na0 ) // 15 // vasna-vastra, mUlya, naukarI, dravya, ( na 0 ) budha-vRkSakI jar3a, mahAdeva, (puM0 ) bhAnu - sUrya, (puM0 ) kiraNa, (strI0) // 16 // dhana- godhana, dravya, ( na0 *) dhAnA - bhUnAhuvA jau ( strI0 ) // 13 // dhaniyAM, vRkSakA aMkura, (puM0 ) dhena - samudra, (puM0 ) dhenI-nadI (strI0 ) bhinna- anya, phADAhuvA, saMgata (yuktaH) ( tri0 ) mAna -- prastha ( 64 tole ) AdipramANa, ( na0 > nagna-vastrarahita, (tri 0 ) muni, baMdI- mAna-cittakI unnati, graha ( grahaNakaranA ) // 17 // pUjA, (puM0 ) jana, (puM0 ) // 14 // "Aho Shrutgyanam" Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vizvalocanakozaH [nAntavargemAnaH syAdapi pUjAyAM mIno rAzyantare jhaSe / / munirvAcaMyame buddhe priyAlA'gastikiMzuke // 18 // iGgudyAmapi mRtsnA tu tuvarImRtlayormatA / / yAnaM bAhyagatau yonirdvayoH syAdAkare bhage // 19 // ratnaM maNAvapi zreSThe ratnazcakSakacaNDayoH / rAsnA tu syAdbhujaGgAkSyAmelApAmapi smRtA // 20 // rAzInAmudaye lagnaM lagnaM sakte'pi lajjite / vAnaM zuSkaphale zuSkasyUtayostriSvatha dvayoH // 21 // vanyAsuraGgAvAtormisaurabheSu kaTe gatau / vinnaM jJAte sthite labdhe zIno'jagaramUrkhayoH // 22 // pusyeva patriNi zyenaH zyenaH zvete'bhidheyavat / sAnuH zRGge budhe'raNye vAtyAyAM pallave pathi // 23 // mIna-mIna-rAzi, macchI, (puM0) lagna-Asakta, lajjita (tri.) muni-muni(sAdhu), buddhadeva, ciroMjI- vAna-sUkhAphala, sUkhA, sInA, (tri.) kA vRkSa, hathiyA-vRkSa, goMdI-vRkSa vanasamUha, suraMga, mRgabheda, acchA(puM0 ) // 18 // / gaMdha, caTAI, gati, (puM0 strI0) mRtsnA-arahara yA tUra, zreSTha mRttikA, vinna-jAnAhuvA, sthita, labdhahuvA, (strI.) (na0) yAna-bAharako gamana, (na0) zIna-ajagara-sarpa, mUrkha, (puM0) yoni-khAna, bhaga, (puN0n0)||19|| // 21 // 22 // ratna-maNi, zreSTha, (na0) zyena-sikarA-pakSI, (puM0) sapheda rana-(puM0 ) raMgavAlA, (tri.) rAtrA-sarahaTI yA maMDanI, rAyasana, sAnu-parvatakA zRMga, budha, vana, vAyu. (strI0) // 20 // ___ kA samUha, pattA, mArga, (puM0) lagna-rAziyoMkA udaya, (na0) // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / sUnuH putre'nuje sUrye sUnurduhitari striyAm / sUnaM prasUne prasave sUnamucchrasite triSu // 24 // sUnA putryAM vadhasthAne galazuNDyAmapISyate / styAnaM lonni pratizrutyAM matA snigdhe tu vAcyavat // 25 // sthAnaM sthitau ca sAdRzye saMnivezA'vakAzayoH / sthAne syAdavyayaM khyAtaM yuktArthakaraNArthayoH // 26 // syUno'rke kiraNe svapnaH suptadhIkhApadarzane / hanuH kapolAvayave mRtyau praharaNe'striyAm // 27 // gade haTTavilAsinyAM hInaM gonayostriSu / natRtIyam / aGganaM prAGgaNe yAnepyaGganA nAyikAntare // 28 // aGganA vAmanebhasya hastinyAmapi dRzyate / aJjano dikarIndre syAdaJjanaM tu rasAJjane // 29 // sUnu-putra, choTAbhAI, sUrya, (puM0) syUna-sUrya, kiraNa, (puM0) sUna-puSpa, janma (utpatti ) (na0) svapna-sonA, svapnakA dekhanA, (puM0) sUna-UrddhazvAsa, (tri0) // 24 // hanu-ThoDI, mRtyu, hthiyaar,|| 27 // sUnA-putrI, jIvamAranekA sthAna, tA. rogavizeSa, nakha-gaMdhadravya, (puM0na0) luke Upara eka choTI jIbha (strI0) hIna-niMdita, nyUna (kamatI) (tri0) styAna-loma, (na. ) pratidhvani, natRtIya / (strI0) snigdha (snehavAlA,) (tri0)|| 25 // aGgana-A~gana, savArI (na.) sthAna-sthiti, sAdRzya, praveza, ava-! aMganA-strI, // 28 // vAmananAmadikAza, (na0) __gahastIkI hastinI, (strI.) sthAne yukta artha, karaNa artha, (avya- aMjana-eka digRhastI, (puM0) ya) // 26 // / rasauta ( na0 ) // 29 // "Aho Shrutgyanam" Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: akSikajjalasauvIre giribhede'pyathAJjane / jyeSThIbhedemarutpatlyAmaJjanI lepyayoSiti // 30 // adhvA vartmani saMkze skande saMsthAnakAlayoH / apAno gudavAte syAdapAnaM tu gude matam // 31 // AbjinI visinItyAdipadAnyabja sarovare / mahAsahAyAmAmlAnaH puMsyeva triSu nirmale || 32 // ayanaM pathi bhAnozca dakSiNottaratogatau / nAsratniH kaphaNau haste prakoSThavitatAGgulau // 33 // arjunaH pArthakakubha kArttavIryazikhaNDiSu / mAturekasute'pi syAdarjuno dhavale'nyavat // 34 // arjunI gavyuSAyAMca kuTTinIkaratoyayoH / arjunaM tu tRNe netraroge'pi klIbamarjunam // 35 // 190 [nAntavarge netroMkA, kajjala, kAlAsuramA, pa- / ayana-mArga, dakSiNa aura uttarase rvatabheda, jyeSThImadhu, vAyukI strI, sUryagati, ( na0 ) ( tri0 ) aMjanI, strIkA citra, aratni - koMhanI, a~guliyoMsameta phaistrI0 ) // 30 // lAvA hAtha (puM0 ) // 33 // arjuna - arjuna-pAMDurAjAkA putra, ekakSa, sahasrabAhu, zikhaMDI, mAtAkAekaputra, (puM0 ) zvetavarNa, (tri0) a ( dhvan ) dhvA - mArga, saMkleza, jhiranA, mRtyu, kAla, ( puM0 ) apAna- gudAkA vAyu, (puM0 ) apAna - guda, (na0 ) // 31 // abjinI - visinI - kamala, vara, (strI0 ) amlAna- makhavana (tri0 ) // 32 // saro // 34 // (puM0 ) nirmala, arjunI-gau, uSA bANAsurakI putrI, kuTTanI, karatoyA nadI, (strI0 ) arjuna - tRNa, netraroga, (na0 ) // 35 // "Aho Shrutgyanam" Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / tu arthI syAdyAcake yakSe sevake ca vivAdini / arvA haye mAnava kutsite'pyabhidheyavat // 36 // arzoghnI tAlapaya syAdarzoghnaH zUraNe pumAn / alI vRzcike bhRGge'pyavanaM rakSaNe mudi // 37 // azanistu dvayorvajre taDityapi matA'zaniH / asanaM kSepaNe klIvamasanaH pItasArake // 38 // asiknI sariti preSyAzuddhAntA'vRddhayoSiti / AtmA brahmamanodehakhabhAvadhRtibuddhiSu // 39 // AtmAyatte'pyathA''dAnaM grahaNe vAjibhUSaNe / Apannastu vipatprApte prApte cApyabhidheyavat // 40 // AsanaM dviradaskandhapIThe pIThasthitAvapi / AsanI paNyavIthyAM syAdAsano jIvakadrume / // 41 // arthin - yAcaka, yakSa, sevaka, vivA- | asikkI - nadIbheda, ranavAsa meM jAnedI, (puM0 ) vAlI javAnadAsI, ( strI0 ) arvan - azva, (puM0) kutsita, (tri0) Atma (n) - brahma, mana, zarIra, khbhaa|| 36 // va, dhRti, buddhi, apane adhIna (puM0 ) // 39 // Apana - vipatko prAptahuA, prAptahucA, arzoghnI- kapUrakacarI, ( strI0 ) arzoghna - jamIkaMda, (puM0 ) alin - bIe, bhaurA, (puM0 ) avana-rakSA, AnaMda, ( na0 ) ||37|| | azani-vajra, (puM0 strI0 ) bijalI, ( strI0 ) asana - pheMkanA, ( na0 ) asana - vijayasAra, ) puM0 ) // 38 // 191 (Fato) 11 80 11 Asana - hastiyoMkA kaMdhA, hastiyoMkI pITha, paTTAAdi, sthiti, ( na0 > AsanI - dukAnoMkI paMkti, (strI0 ) Asana - jIyApotA vRkSa, (puM0 ) // 41 // "Aho Shrutgyanam" Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 vizvalocanakozaH- [nAntavargeuttAnamunmukhe supte'pyagambhIre'pi vAcyavat / utthAnamudgame tatre'pyudyame harSaNe raNe / / 42 // prAGgaNe pauruSe caiva malavege ca pustake / udAnastUdarAvarte kaNThavAtAhibhedayoH // 43 // uddhAnaM cullikAyAM syAnmatamudgamane'pi c| udyAnaM klIvamAkrIDe niHsRtau ca prayojane / / 44 // kaThinA tu matA sthAlyAM zarkarAyAM guDasya ca / khaTikAyAM tu kaThinI kaThinaM niSThure triSu // 45 // kadanaM yudhAce kAme kampanaM kmprkmpyoH| kamanaH kAmuke cAbhirUpe cAzokakAmayoH // 46 // karma vyApye kriyAyAM ca pare syAdanasaMskRtau / kartanaM chedane tUlatantukarmaNi yoSitAm // 47 // uttAna-Uparako mukhakarake soyAhuvA, kaThinI-khaDiyA-(miTTI ) (strI0) __ nahIMgaMbhIra arthAt U~cA, (tri0) kaThina-niSThura ( kaThora ) (tri0) utthAna-udgama, tantra, udyama, AnaMda, // 45 // raNa, // 42 // A~gana, pauruSa, 1, kadana-yuddhaAdi, kAmadeva, (na0) malavega, pustaka, (na0) kampana-kampaneke khabhAvavAlA,kA~panA udAna udarakA cakra, kaMThameM rahanevAlA / (na0 ) vAyu, sarpabheda, (puM0 ) // 43 // kamana-kAmIpuruSa, suMdara-puruSa, zouddhAna-cUlhA, (na0 ) udgata (pra - __ kaTahuvA ) (tri.) karahita, kAma, (puM0) // 46 // udyAna-bagIcA-gharakA, nikasanA, karman-vyApya, kriyA, para, aMgakA prayojana, ( na0 ) // 44 // saMskAra, ( na0) kaThinA-sthAlI ( cAvalaAdipakAne- kartana-kataranA, sUtakAtanA, (na0) kA pAtra ) gur3akI DalI, (strI0)! // 47 // "Aho Shrutgyanam" Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 193 kalaglAyAntu kalanaM kalanaM bandhane'pi ca / kalpanaM chedane klaptI kalpanA gajasajjane // 48 // paNasya mAnadaNDasya caturthAMze'pi kAkinI / kAJcano dhUrtapunnAganAgakesaracampake // 49 // udumbare kAJcanAre haridrAyAM ca kaashcnii| klIbaM tu kAJcane hemni kezare'pi ca kAJcanam // 50 // kAnanaM vipine'pi syAccaturmukhamukhe gRhe / vyAMse karNepi kAnInaH kAnInaH kanyakAsute // 51 / / kAminI nAyikAbhede vandAyAmapi kAminI / kAmI tu kAmuke koke kAmI pArAvate'pi ca // 52 / / kunnAnaM tu hyalaGkAre bhAjane golakAntare / kuhanA dambhacaryAyAmIAlau dAmbhike triSu // 53 // kalana-baMdhana ( na0) kAnana-vana, brahmAkA mukha, ghara, kalpana chedana, racanA, (na0) / (na. ) kalpanA-hastIsiMgAranA, (strI0) kAnIna-vyAsa, karNa, kanyAkA putra, // 48 // (puM0 ) // 51 // kAkinI-paisAkA cauthAhissA, mAna kAminI-strIbheda, vRkSakI latA daMDakA cauthAhissA (strI0) (strI0) kAMcana-dhatUrA,punnAga-vRkSa,nAgakesara, kAmina-kAmI-puruSa, cakavA, kabUtara caMpA, // 49 // gUlara-vRkSa, (puM0 ) // 52 // kacanAra-vRkSa, (puM0) kunnAna-AbhUSaNa, pAtra, golAbheda, kAMcanI-haladI, (strI.) (na0) kAMcana-suvarNa, kamala kesara, (na0) kuhanA-daMbhacaryA, IrSAkaranevAlA, // 50 // __daMbhakaranevAlA, (tri.) // 53 // "Aho Shrutgyanam' Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vizvalocanakozaH- [nAntavargakRtI tu paNDite yogye ketanaM lAJchane gRhe / ketanaM syAtpatAkAyAM kArye copanimantraNe // 54 // cInakadeze kaupInaM syAnuhyAkAryayorapi / kaulInaM tu parIvAde kulInatve kukarmaNi // 55 // guhye'pi saGgarepi zvabhujaGgapazupakSiNAm / bhavetkrandanamAhvAne matamazruvimocane // 56 // khaDgI tu gaNDake puMsi khaDnI khaDgAyudhe'pi ca / gandhanaM sUcane hiMsAsamutsAhaprakAzane // 57 / / garjanaM tu mataM kope nikhane meghanikhane / gahanaM kAnane duHkhe gahare kalile'pi ca // 58 / / gAyanaM svapne klIbaM ca gItajIvini gAyane / viSadigdhapazommAse gRJjanaM lazune pumAn // 59 // kRtin-paMDita, yogya, (puM0) khagin gaiMDA, (puM0 ) khagahathiyAketana-lAMchana, ghara, (na0) ravAlA, (tri.) ketana-patAkA, kArya, nimaMtraNa,(na0) gaMdhana-sUcanakaranA, hiMsA, utsAha. ___ kA prakAza, ( n0)||57 // kaupIna-vastrakA khaMDa, guhya-deza, agarjana-krodha, zabda, meghazabda (na0) kArya, (na.) kaulIna-niMdA, kulInatva, kukarma, gahana-vana, duHkha, sakar3A, saghana, (na0) // 58 // guhyadeza, kuttA sarpa-pazu-pakSiyoMkA gAyana-vapna (na0 ) gAnekI jIvi. yuddha, (na0) ___kAvAlA, (tri.) gAnA, (na.) kraMdana-bulAnA, A~sUDAlanA, (na0) guMjana-viSamilA pazukA mAMsa, (na.) hassana, (puN0)|| 59 // "Aho Shrutgyanam Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / gomI gavIzvare harau syAnmaheSvAsake'pi ca / gostanI hAraharAyAM hArabhede tu gostanaH // 60 // grAvA tu puMsi pASANe girivAridayorapi / ghaTTanA calanAyAM syAdAvRttyAmapi ghaTTinI / / 61 // cakrI harikulAlA'hikokeSu grAmajAline / candanA kAlibhede syAJcandanaM malayodbhave / / 62 // candanI tu nadIbhede carma syAtphalakatvayoH / camI phalakapANau syAGgraGgarITe mRdutvaci // 63 // calanaM bhramaNe kampe vAcyavatkampazAlini / calanI vastraghargharyA vArIbhede'pi dRzyate // 64 // cetanazcetanAyukte triSu saMvidi cetanA / patre patatre chadanaM chadma zApakilAsayoH // 65 / / gomin-govoMkA khAmI, viSNu, ba- carman-DhAla, tvacA, (na0 ) ___ hAdhanuSa, (puM0 ) carmin-DhAladhArI, bhuMgarITa (zivagostanI-dAkha, (strI0) gaNa ) bhojapatra, (puN0)|| 63 // gottana-hArabheda, (puM0) // 60 // calana-bhramaNa, kaMpa, (na0) kA~pane ke grAvan-patthara, parvata, megha, (puM0) svabhAvavAlA (tri0) ghaTTanA-calanA, ghaTTinI-AvRtti,jalanI-vastrakI ghagharI, hastIke pairbaa(strii0)|| 61 // dhanekI rassI, (strI0 ) // 64 // cakrin-viSNu, kumhAra, sarpa, cakavA, ___ grAmameM honevAlI toraI, (puM0 ) cetana-cetanA (buddhi) seyukta,(tri.) candanA-kAlIbheda, (strI0) cetanA-buddhi, ( strI0) candana-malayAcalameM honevAlA kASTha, chadana-pattA, pakSIkI para, (na0) (n0)|| 62 // chadman-zApa, sIparoga, (na0) candanI-nadIbheda, (strI) "Aho Shrutgyanam" Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 vizvalocanakoza: lakSye'pi chardanastu syAnnimbAlambuSavantiSu | chedanaM bhedane chede jagasturjantuzuSmaNoH // 66 // jaghanaM vanitAzroNI purobhAge kaTAvapi / jayanaM tu jaye vAjigajaprabhRtikaJcuke // 67 // yavano yavamAtre'pi yavAdhikaturaGgame / dezabhede turuSkespi javanaH prajave triSu // 68 // tapano ravisantApe bhalake narakAntare / tamoghnazcandrasUryA'mibuddha zrIkaNThaviSNuSu // 69 // talinaM virale stoke svaccha gambhIrayorapi / talunaH pavane yUni vAcyavattalunI striyAm // 70 // temanaM vyaJjane de cullikAbhidi temanI / todanaM vyathane totre tyAgI sUre'pi dAtari // 71 // [ nAntavarge chardana - nizAnA, nIMba, lajAlUbheda, | tapana - sUrya se garama ( dhUpa ), bhilAvA, narakabheda, (puM0 ) chardi (tri0) chedana-bhedanakaranA, (770) gambhIra, (tri0) chedanakaranA, tamoghna- caMdramA, sUrya, agni, buddhadeva, mahAdeva, viSNu, (puM0 ) // 69 // jagan-jantu, agni, ( puM0 ) // 66 // talina - virala (koI ), thor3A, svaccha, jaghana - strIkI zroNiyoMkA agrabhAga ( jA~gha ), aura kaTi, ( na0 . ) jayana-jaya, azva (ghoDe) hAthI Adi kA kavaca ( na0 ) // 67 // yavana - javamAtra, javabharajAdA azva, dezabheda, yavana ( musalmAna ) jA. ti, ( puM0 ) taluna - vAyu, (puM0 ) javAna, (tri0) talunI- (- javAna strI, (strI0 ) // 70 // temana - vyaMjana ( zAka ), gIlA, ( na0 ) temanI - cUlhAbheda ( strI0 ) todana - pIr3A, bailaAdi hA~kane kI painI, ( na0 ) javana bahuta vegavAlA (tri0 // 68 // tyAgin zUra, dAtA, (puM0 // 71 // "Aho Shrutgyanam" Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / puSpe vIrespi damano darzanaM dRzi darpaNe / svapne vartmani buddhau ca zAstradharmopalabdhiSu // 72 // dazanaH zizire puMsi daMzanaM kavace rade | dahane duSTacarite bhallAte citrake'nale // 73 // dRzAnastu gRhapatI dRzAnaM jyotiSi smRtam / devanaH pAzake puMsi dhanva cApe sthale'pi ca // 74 // dhanvI dhanurddhare khiGge'pyarjune cArjunadrume / dhamanastvanale bhastrAdhmApakakrUrayostriSu / / 75 || dhamanI kaMgharAyAM ca haridrAzirayorapi / dhAma razma gRhe dehe prabhAvasthAnajanmasu // 76 // dhAvanaM dhAvite zuddhau pRSTiparNya tu dhAvanI / syAddhAvanI rajanyAM ca dhautAMjanyAM ca tatrttare // 77 // damana-danA- puSpa, vIra, (puM0 ) darzana - dRSTi (netra ), darpaNa (zIzA), svapna, mArga, buddhi, zAstra, dharma, upalabdhi ( prApti ) ( na0 ) // 72 // daMzana - zizira Rtu, (puM0 ) daMzana - kavaca, dA~ta, ( na0 ) dahana- duSTacaritavAlA, bhilAvA, cI tA, agni, (puM0 ) // 73 // dRzAna - gharakA svAmI, (puM0 ) dRzAna - jyoti, ( na0 ) devana-caupar3akhelanekA pAsA, (puM0) dhanvan-dhanuSa, sthala, ( 20 ) // 74 // | 197 dhanvin- dhanuSadhArI, catura manuSya, arjuna, arjunavRkSa, ( puM0 ) dhamana - agni, dhamanIse agnidhamanevAlA, krUra, (puM0 ) // 75 // dhamanI - grIvA, haladI, nADI, (strI0) dhAma-kiraNa, ghara, zarIra, prabhAva, sthAna, janma, ( na0 ) // 76 // dhAvana - dhovanA, zuddhi, ( na0 ) dhAvanI - piThavana ( strI0 ) dhAvanI -rAtri, dhoyA hai aMjanajisane aisI strI - ( strI0 ) // 77 // "Aho Shrutgyanam" Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 vizvalocanakoza: dhvajI dvije rathe zaile turaGge ca bhujaGgame / nandano harSa putre nandanaM mizrakAvane // 78 // nandanI tu matA devadhunIdhe nunanAndRSu / nandI nandIzvare gardabhANDanyagrodhavRkSayoH // 79 // nalinI tu sarojinyAM saroje ca sarovare / vyomagaGgAmalikayoH nalinaM tu jalAbjayoH // 80 // nidAnaM roganiyame'pyAdihetvavamAnayoH / vatsadAmni nidAnaM syAnnidhanaM kulanAzayoH // 81 // patrI kANDakhagazyenanagara thike rathe / padminI padmanalinIsarassu vanitAntare // 82 // parva syAdutsave granthau darzapratipadorapi / tatsandhau viSuvAdau ca prastAve lakSaNAntare // 83 // dhvajin- brAhmaNa, ratha, parvata, sarpa, ( puM0 ) naMdana - harSakaranevAlA, putra, nandana - iMdrakA bagIcA, ( na0 ) // 78 // naMdanI - gaMgA, dhenu-bheda, nanada, (strI0) nandin- naMdIzvara - rudragaNa, pArasapIpala, bar3a - vRkSa, (puM0 ) // 79 // nalinI - kamalinI, kamala, sarovara, AkAzagaMgA, A~valA, (strI0 ) nalina-jala, kamala, ( na0 ) AdikA - // 80 // nidAna - rogoMkA dUrakaranA, [ nAntava bachar3AkI rassI, raNa, apamAna, ( na0 ) nidhana -kula, nAza, ( na0 ) // 81 // patrin - bANa - pakSI, zikarA, parvata, vRkSa, ratharavAna, ratha, (puM0 ) padminI - kamala, kamalinI, sarovara, strIbheda, (strI0 ) // 82 // parvan utsava, graMthi, amAvasyA, pratipadA, amAvasyA pratipadAkI saMdhi, samAnadinarAtrivAlA kAla Adi, prastAva, lakSaNabheda, ( na0 ) // 83 // " Aho Shrutgyanam" Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 199 pavano'strI kulAlasya pAkasthAne'nile pumAn / nirvikalpe'pi pavanaH pakSma locanalomani // 84 // pakSma sUtrAdisUkSmAMze pakSma syAtkezare'pi ca / pAvanaM tu jale kRcchre pAvakAdhyAsayoH pumAn // 85 // pAThInastu vadAle syAdapi citravadAlake / pAThake gugguludrau ca prAyazcitte tu pAcanam // 86 / / pAcanI tu harItakyAM pAcano vahnisihayoH / pAvanaM pAvayitari triSu pUte'pi pAvanam // 87 // varuNe puMsi syAtpAzI pAzI pAzadhare'nyavat / pizuno nArade puMsi khalasUcakayostriSu // 88 / / pizunaM kuGkume klIvaM pRkkAyAM pizunA mtaa| pItanaH kapicUte syAtpItanaM pItadAruNi // 89 // pavana-kumhArakA pAkasthAna, vAyu, / pAcanI-harar3a, (strI0) ___ nirvikalpa, (puM0) pAcana-ami, hIMga, (puM0) pakSma-netroMke loma, // 84 // sUtra pAvana-pavitra karanevAlA, pavitra, AdikA sUkSma aMza, kezara, (n0)| (tri0) // 87 // pAvana-jala, kRccha-vrata Adi, agni. pAzin-varuNa, (puM0) phA~sIdhAra adhyAsa, (jaise rajjumeM sarpa) (puM0) NakaranevAlA, (tri.) // 85 // pizuna-nAradamuni, (puM0 ) khala, pAThIna-matsyabheda, citakabarAmatsya- cugalakhora, (tri0) // 88 // bheda, paDhAnevAlA, gUgala-vRkSa,(puM0) pizuna-kuMkuma ( kesara ) (na0) pAcana-prAyazcitta ( doSadUrakaraneke- pizunA-asavaraga-zAka, liye puNyakarma ) (n.)|| 86 // | pItana-aMbAr3A, pItavRkSa // 89 // "Aho Shrutgyanam" Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vizvalocanakozaH- [ nAntavargekuGkume haritAle ca pUtanA rAkSasIbhidi / pathyAyAM cAtha pRtanA'nIkinIsainyabhedayoH // 90 // syAccamUsenayozcAtha prajJAnaM lAJchane dhiyi / pradhanaM dAruNe saGkhaye pradhAnaM paramAtmani // 91 / / kSetrajJadhImahAmAtre'pyekatve tUttame sadA / prasUno vAcyavajAte prasUnaM phalapuSpayoH // 92 // prasannA madirAyAM syAtprasAdasahite triSu / pretvA tu sArase vAte prema tu snehanarmaNoH // 93 / / phAlgunastu tapasye syAdarjune cArjunadrume / phAlgunaH sthAnadIje'pi phAlgunI pUrNimAntare / / 94 / / vandhanaM tu zataMbandhe bandhamAtre'pi bandhanam / varddhanaM chedane vRddhau vAridhAnyAM tu varddhinI // 95 / / kesara, haritAla, (puM0) pretvan-sArasa-pakSI, vAyu, (puM0) pRtanA-rAkSasIbheda, harar3a, (strI0) premana-sneha ( prIti), TaTThA, (na.) patanA-senA-mAtra, senAbheda, camU // 1 // (senAbheda), (strI) // 90) arjuna, prajJAnaM-lAMchana (cihna), buddhi, (na) phAlguna-phAlgunamAsa, pradhana-kaThora yuddha, (na.) / koha-vRkSa, bhISma, (puM0) pradhAna-paramAtmA, (n0)|| 91 // phAlgunI-phAlgunamAsakI pUrNimA, kSetrajJa, buddhi, maMtrI, ekatva, sadA (strI0 ) // 94 // uttama, (na0) bandhana-zatabaMdha, bandhamAtra, (na0 ) prasUna-utpannahuvA, (tri.) prasUna-phala, puSpa, (na. ) // 92 // vaddhana-chedana, vRddhi, (na.) prasannA-madirA, (strI0 ) prasAdayu- varddhinI-jalakI, maTakI (strI0) skta, (tri.) "Aho Shrutgyanam" Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| saMpUrvAdvarddhanaM poSe vasanaM chAdanAMzuke / vANinI tu mattAnartakyorvidagdhAyAM striyAmatha // 96 // vAsanA vasane vArAsanajJAne ca dhUpane // vAhinI syAdanIkinyAM sainyabhede sarityapi // 97 // gurau puMsi budhAnaH syAdudhAnaH paNDite'pi ca / bodhanI bodhipippalyorbodhanaM gandhadIpane // 98 // suravartmani ca vyoma vyomacAriNi ca smRtam / brahmA virizce vipre'pi RtvikcandrArkayogayoH // 99 // brahma klIvaM zrutijJAne'pyadhyAtmatapasorapi / brahmANyAM bhaTTinI nATye rAjayoSiti bhaTTinI // 10 // bhaNDanaM tu khalIkAre yuddhasannAyorapi / bharma varNe bhRtau sAre bhavanaM bhAvasadmanoH // 101 // saMvarddhana-poSaNa, (na0) bodhana-gandhadIpana (gUgala ) (na0) vasana-AcchAdana, vastra, (na0) // 98 // . vANinI-madonmattA strI.nAcanevAlI vyoman-AkAza, akAzacArI,(na.) caturAstrI, (strii.)|| 96 // brahman-brahmA, brAhmaNa, yajJakarAnevAlA, caMdrasUryakA yoga, (puN0)||99 // vAsanA-vastra, zatabaMdhaAdi, dhUpade , dhUpada brahman-zrutijJAna, brahmavidyA, tapa,(na0) nA, (strI0) bhaTTinI-brAhmaNI, nATyameM rAjAkI vAhinI-senA, senAbheda, nadI, | nadA, rAnI ( strI0 ) // 10 // (strI0 ) // 97 // |bhaNDana-nahIMburAko burA kahanA, yuddha, budhAna-bRhaspati, paMDita, (puM0) | kavaca, ( na0 ) bodhanI-pIpala-vRkSa, pippalI (au-bharman-suvarNa, naukarI, sAra, (na0) Sadhi (strI.) bhavana-bhAva, sthAna, (na0) // 101 // "Aho Shrutgyanam" Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 vizvalocanakoza: bhAjanaM pAtre yogye'pi bhAvanA dhyAnalepayoH / bhuvanaM tu jagallokasalileSu vihAyasi // 102 // bhogI bhogAnvite sarpe grAmaNyAM rAjJi nApite / saMgRhItastriyAM rAjabhAryAbhede'pi bhoginI // 103 // maMjanaM bhojane klIbamalaMkarttari vAcyavat / madanaH smaradhattUravasantadrumasikthake // 104 // malanaH paThavAse'pi syAnmalanaM karddame matam / puSpavatyAM tu malinI malinaM dUSite'site // 105 // mArjanaM tu mataM mArchau mArjano lodhrapAdape / mAlinI vRttabhede syAdgaGgAmAlikayoSitoH // 106 // gauryA campAnagaryo ca rAzau tu mithunaH pumAn / mithunaM dampatIyugme sambandhagrAmyadharmmayoH // 107 // bhAjana - pAtra, yogya, ( na0 >) bhAvanA - dhyAna, lepa, ( strI0 ) bhuvana-jagat, loka-svarga Adi, jala, AkAza, ( na0 ) // 102 // bhogin - bhogoMse yukta, sarpa, grAma meM pradhAna, rAjA, nAI, (puM0 ) bhoginI - vivAha ke vinA saMgrahakarI huI strI, pArAnIke vinA rAjAkI anya rAnI, ( strI0 ) // 103 // maMjana - bhojana, ( na0 ) bhUSita karanevAlA ( tri0 ) / madana- kAmadeva, dhatUrA, vasantavRkSa ( AmakA peDa ), moma, (puM0 ) // 104 // [ nAntavarge malana - paDhanekA sthAna, (puM0) kIca, ( na0 ) malinI - rajakhalA strI, ( strI0 ) malina - dUSita, kAlA ( na0 ) // 105 // mArjana - mAjanA, ( na0 ) mArjanalodhakA vRkSa, (puM0 ) mAlinI - chaMdabheda, gaMgA, mAlIkI strI ( mAlina ) // 106 // gaurI, caMpAnagarI, ( strI0 ) mithuna - mithuna rAzi, (puM0 ) strIpuruSakA jor3A, saMbaMdha, strIsaMga, (na0 ) // 107 // "Aho Shrutgyanam" Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 natRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| muNDanaM vapane trANe mehanaM ziznamUtrayoH / maithunaM syAnnidhuvane maithunaM saGgatAvapi // 108 // yamanaM syAduparame bandhane ca yame tathA / yApanaM varttane kAlakSepe nirasane'pi ca // 109 // prajAno brAhmaNe'pi syAtprajAnaH sArathAvapi / yuvA tu taruNe zreSThe nisargabalazAlini // 110 // yojanaM tu catuHkrozyAM yoge ca paramAtmani / rajanI tu haridrAyAM lAkSAyAM nIlikArase // 111 // raJjano rAgajanake raJjanaM raktacandane / raJjanI nIlikAzuNDAmaJjiSThArocanISvapi // 112 // jihAkAMcIrasajJeSu rasanA rasane khane / khedane mUrchane bhastrAvAte nAsAmarutpathe / / 113 // muNDana-saMpUrNa kezoMkA kSaura, rakSA, [ yojana-cArakoza, yoga, paramAtmA, (na0) | (na0) mehanaM-liMga, mUtra, (na0) rajanI-haladI, lAkha, nIlikA rasa, maithuna-strIsaMga, saMgati, (n0)| ( strI0) // 111 // // 108 // raMjana-prasannakaranevAlA, ( puM0 ) yamana-uparAma, bandhana, yama ( aSTAM- raMjana-rakta caMdana (na0) gayogakA eka aMga ), (na0) rajanI-nIlI, madirA, ma~jITha, goroyApana-vartanA, kAlakSepakaranA, nikA- cana, (strii.)|| 112 // sanA, (n0)|| 109 // rasanA-jihvA, karadhanI, rasakA jAnaprajAna-brAhmaNa, sArathi, (puM0) nevAlA, khAnA, zabda, pasInAdiyuvan-javAna, zreSTha, svAbhAvika bala- vAnA, mUrchA, dhamanIkA vAyu, nAsivAn, (puN0)|| 110 // kAvAyukA mArga (strI0) // 113 // "Aho Shrutgyanam" Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vizvalocanakozaH- [nAntavargerAgI tu kopane rakte rAgayukte'pi kAmini / rAjA candre nRpe zake kSatriye prabhuyakSayoH // 114 // rAdhanaM sAdhane prAptau toSaNe'pi ca rAdhanam / recanI trivRtA zuNDA rocanI dantikArthikA / / 115 // rocano raktakahAre kUTazAlmalizAkhini / api gopittamaGgalaracitastrISu rocanA / / 116 // rodanaM krandane'pi syAdazrumAtre'pi rodanam / rohI rohitake bodhidrume nyagrodhapAdape // 117 // laGghanaM kramaNe pIDAkRtopavasane plutau / lalanA tu nitambinyAM jihvAyAM nADikAntare // 118 // lakSma cihne pradhAne'pi lAJchanaM nAmalakSmaNoH / lekhanaM tu lipinyAse chardai bhUrje'pi lekhanam // 119 // rAgin-krodhI, anurakta, rAga (prIti) rodana-AvAjase ronA, A~sUDAla vAlA, kAmI, (puM0) nA, ( na0) rAjan-candramA, rAjA, iMdra, kSatriya, rohin-harIr3AvRkSa, pIpala-vRkSa, bar3aprabhu ( samartha) yakSa, (puM0), vRkSa, (puN0)|| 117 // // 114 // laMghana-calanA, pIDAmeM kiyA upavAsa, rAdhana-sAdhana, prApti, tuSTi, (na.) recanI-nisotha, madirA, (strI.) | kUdanA, ( na0) rocanI-jamAlagoTAkI jar3a, vezyA, lalanA-strI, jihvA, nADIbheda,(strI0) (strii.)|| 115 // // 118 // rocana-lAlakamala, kAlAsemara-vRkSa lakSman-cihna, pradhAna, (na.) (puM0) lAMchana-nAma, cihna, (na0) rocanA-gorocana, maMgalaracita (cau- lekhana-lipinyAsa (likhanA), charda ka) strI, (strI.) // 116 // / (kaa), bhojptr,(n0)||119|| "Aho Shrutgyanam" Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vacanu vipre vazI sugatazakayoH / vapanaM muNDane vApe vamanaM chardane'rddane // 120 // AhatAvapyatha klIvaM varjanaM tyAgahiMsayoH / varttanaM jIvane jIvye tUlanAle ca varttanam // 121 // varttanI tarkapiNDe'pi maline pathi varttanI / varNI citrakare brahmacArilekhakayorapi // 122 // AkAre zobhane varSma varSma dehapramANayoH / vartma netracchade mArge vAgmI vAcaspatau paTau // 123 // vAjI vAhe khage bANe kharveSu triSu vAmanaH / vAmano viSNubhede syAdadhe yAmyAdidiggaje // 124 // vikkinnastimite jIrNe jarAjIrNepi vAcyavat / vicchinnastu samAlabdhe vibhakte kuTile'nyavat // 125 // vacakku - bahutabolanevAlA, ( tri0 ) | varSma - AkAra, suMdara, zarIra, pramANa, brAhmaNa, (puM0 ) ( na0 ) vazina- buddhadeva, iMdra, (puM0 ) bonA-bIjaAdikA vapana -muNDana, ( na0 ) vamana - chardana, ardana (pIDana ) // 120 // jAna se mAranA, ( na0 ) varjana - dAna, hiMsA, ( na0 ) varttana-jInA, AjIvikA, rUIkI - nAlI, ( na0 ) // 121 // 205 vartman - palaka, mArga, ( na0 ) vAgmin - bRhaspati, catura, (puM0 ) // 123 // vAjina-azva, pakSI, bANa, (puM0 ) vAmana - baunA, (tri 0 ) viSNu avatAra ( vAmana ), azvabheda, dakSiNa dizAkA hastI, (puM0 ) // 124 // viklinna-galAhuvA, jIrNa, (puM0 ) vRddhaavasthA se jIrNa (vRddha) (tri0) varttanI - kukar3I, malina, mArga, (strI0 ) | vicchinna-acche prakAra se labdha, vivarNin- citrakAra, brahmacArI, lekhaka bhAga kiyA huvA, kuTila, ( tri0 ) ( puM0 ) // 122 // // 125 // "Aho Shrutgyanam" Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 vizvalocanakoza: vijJAnaM kANe jJAne vitAnaM riktamandayoH / triSu na strI vitAnaM syAdvistA rollocayormakhe // 126 // vastravezmanyavasare vRtte ca kratukarmmaNi / vipanno bhujage puMsi triSu naSTe vipaddhate // 127 // vimAno vyomayAne'strI saptabhUmau gRhe'pi ca / vinastvaMgamadhye syAtriSveva cAGgalagnayoH // 128 // viSannastu zirISe syAdguDUcItrivRtoH striyAm / vRjinaM kaluSe klIvaM keze nA kuTile triSu // 129 // vRSA surezvare karNe vedanA jJAnapIDayoH / veSTanaM karNazaSkulyAmuSNISe mukuTe vRtau // 130 // vyaJjanaM temane zmazrucihnAvayavakAdiSu / svAtaMtryakRtye vyutthAnaM virodhAcaraNe'pi vA // 131 // vijJAna-auSadhiyoMke yogase uccATana | Adikarma, jJAna, ( na0 ) vitAna - rItA, maMda, (tri0 ) vi stAra, caMdovA, yajJa, // 126 // taMbUDerA, avasara, vRttAMta, yajJakarma ( puM0 na0 ) vipanna - sarpa, (puM0) naSTa, vipatko prApta (tri 0 ) // 127 // vimAna AkAzameM calanevAlA ratha, sAtakhanA ghara, (puM0na0 ) vilagna aMgakA madhyabhAga ( kaTi ), lagnamAtra ( meSAdi ) janmalagna, ( tri0 ) // 128 // [ nAntavarge viSaghna - sirasa vRkSa, ( puM0 ) giloya, nisotha (strI0 ) vRjina - pApa, ( na0 ) keza, (puM0) kuTila, (trI 0 ) // 129 // vRSan - iMdra, karNa, (puM0 ) vedanA - jJAna pIvA, ( strI0 ) veSTana - kAnakI zaSkulI, pagaDI, mukuTa, cAroMtaraphakA gherA ( na0 ) // 130 // vyaMjana-zAka va kaDhI Adi, mU~chaDADhI' cihna, avayava Adi, ( na0 > vyutthAna- svataMtratA se kRtya, virodhakA AcaraNa, ( na0 ) / / 131 // " Aho Shrutgyanam" Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 natRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vyasanaM tvazubhe saktau pAnastrImRgayAdiSu / daivAniSTaphale pAke vipattau viphalodyame // 132 // saktimAtre sucaritAjhaMze kopajadUSaNe / zakuna maGgalAzaMsinimitte zakunaH khage // 133 / / zakuniH puMsi vihage sauvazve karaNAntare / zaGkhinI zaGkhayUdhe syAdbhujaGgastrIprabhedayoH // 134 // zaGkhinI vetapunnAge corapuSpyAM ca zajinI / zataghnI zastrabhede'pi vRzcikAlIkarajayoH // 135 // zamanastu yame zAntivadhayoH zamanaM matam / zayanaM talpamAtre'pi nidrAsuratayorapi / / 136 // zAkhI mahIruhe vede turuSkAkhyajane'pi ca / zAstrAjJArAjadattorvIrAjalekheSu zAsanam // 137 // vyasana-azubha, Asakti, pAna, strI, vRkSa, corahulI, (strii.)| zikAra, bhAgyavazase aniSTaphala, zataghnI-zastrabheda, vRzcikAlI, karaMkarmaphala, vipatti, viphalau- juvA, (strI0 ) // 135 // dyama, // 132 // AsaktimAtra, zamana-dharmarAja, ( puM0 ) zAMti, acche caritase giranA, kopase utpa- hiMsA, (n0)| nahuvA doSa, ( na.) zayana-zayyAmAtra, nidrA, strIsaMga, zakuna-maMgalako kahanevAlA nimitta, (n0)|| 136 // (na0 ) pakSI, (puM0) // 133 // zAkhin-vRkSa, veda, turuSkajAtizakuni-pakSI, kauravoMkA mAmA, kara- jana, (puM0) Nabheda, (puM0) zAsana-zAstra, AjJA, rAjAkI zaMkhinI-zaMkhasamUha, sarpabheda, strI- __ dIhuI pRthvI, rAjAkA lekha, (na.) bheda, // 134 // sapheda-punnAga | // 137 // "Aho Shrutgyanam" Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vizvalocanakozaH- [nAntavargezikhI ketugrahe vahrau mayUre kukkuTe zare / balIvardai bake vRkSe tratibhedasacUDayoH // 138 // zilpI tu vAcyavatkArau nAsikAyAM tu shilpinii| zRGgI nAge'pi vRSabhe parvate'pi mahIruhe // 139 // zobhano yogabhede nA zobhanaH sundare triSu / zrIghanaH sugate bhikSau zrIghanaM dadhi na dvayoH // 140 // zleSmanI mallikAyAM syAtkampillakaphaNijjayoH / zvasanaH pavane zvAse zvasano madanadrume // 141 / / sandhAnaM syAdabhiSave klIbaM saGghaTTane'pi ca / sandhinI tu vRSAkrAntA'kAladugdhagavoH smRtA // 142 // samAno nAbhipavane sadekasadRze triSu / sampannaM triSu sampattisahite sAdhite'pi ca // 143 // zikhin-ketu-graha, agni, mora, zleSmanI-motiyAbheda kavIlA, choTemurgA, zara, baila,vagalA, vRkSa, vati- pattoMkI tulasI, (strI.) bheda, (puM0 ) coTIvAlA, (tri.) zvasana-vAyu, zvAsa, akoTa-vRkSa, // 138 // (puM0 ) // 141 // zilpina-kArIgara, (tri0) saMdhAna-joDanA, ghar3anA, ( na0) zilpinI-nAsikA, aDUsA-auSadha, , saMdhinI-baila ( sAMDa ) kI davAIhuI (strI0) gau, vinAsamaya dugdhadenevAlI gau, zRMgin-nAga, baila, parvata, vRkSa, (strI0 ) // 142 // (puN0)|| 139 // zobhana yogabheda, (puM0) samAna-nAbhikA vAyu, zreSTha, eka, tuzobhana-suMdara, (tri.) ___ lya, (tri.) zrIdhana-buddha bhagavAn, bhikSu, (puM0) saMpanna-saMpattisahita, sAdhita, (tri.) dahI, (n0)|| 140 // // 143 // "Aho Shrutgyanam" Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| saMvyAnamuttarAsaGge saMvyAnaM chAdane tathA / savanaM yajane mAne somanirdamane matam // 144 // sAdI tu sArathau vAhavAhake hastivAhake / sAdhanaM mehane sainye nivRttigatisiddhiSu // 145 / / karaNe copakaraNe mRtasaMskaraNe vadhe / dravaNe cAnuvrajyAyAmupAye dApane dhane // 146 // sAdhano yajJakarmAnte yajamAnapracetasoH / maryAdAyAM striyAM sImA kSetre ghATe sthitAvapi // 147 // sUcanA'bhinaye dRSTA gandhane vyadhane'pi ca / secanaM sekapAtre syAtsekarakSaNayorapi / / / 148 // senApatau tu senAnIH senAnIH zarajanmani / sevanaM sIvane klIbaM sevAyAmapi sevanam / / 149 // saMvyAna-dupaTTA, DhakanA, (na0) sAdhana-yajJakarmakA aMta, yajamAna, savana-pUjana, snAna, somavallIkA ni- varuNa, (puM0) / coDanA (n0)|| 144 // sIman-maryAdA, kSetra, ghATa, sthiti, sAdina-rathakA sArathi, azvakA, ca- (strI0 ) // 147 // lAnevAlA (savAra ), phIlavAna | sUcanA-janAnA, dRSTi, gandhana, vI( pu0) | dhanA, ( strI.) sAdhana-liMga, senA, nivRtti, gati, secana-sIMcanekA pAtra, sIMcanA, rakSA siddhi, // 145 // karaNa, upaka- karanI, (na0) // 148 // raNa, mRtakA saMskAra, vadha (mA- senAnI-senApati, svAmikArtika, ranA ), jhiranA, upAsanA karanA, (puM0 ) upAya, divAnA, dhana, (na0) sevana-sInA vastraAdikA, sevA,(na0) // 146 // / // 149 // 14 "Aho Shrutgyanam" Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vizvalocanakoza: saMsthAnamAkRtau sanniveze mRtyau catuSpathe / stananaM jaladadhvAne dhvanimAtre'pi kuJcane // 150 // sthApanaM syAtpuMsavane samAdhAvarpaNe'pi ca / sparzanaH pavane puMsi sparzanaM sparzadAnayoH // 151 // syandanaM prasave nIre syandanastinize rathe / sraMsanaM recane pAte pRthagbhAvAtisArayoH // 152 // svAmI prabhau vizAkhe ca halI syAtkarSake bale / aGgAradhAnyAM hasanI hasanaM hasite matam // 153 // hastinI nAyikAbhede hastinI hastiyoSiti / hAyano vatsare na strI vrIhibhedAviSoH pumAn // 154 // hiNDanaM surate kelI hAdinI vajravidyutoH / [ nAntavageM nacaturtham / atharvA dvibhede syAdvede'tharva napuMsakam // 155 // saMsthAna - AkRti acchI taraha banAhuvA | svAmin - prabhu ( khAmI ), svAmikA - vAsasthAna, mRtyu, curAhA, ( na0 ) rttika, (puM0 ) stanana - meghakA zabda, dhvanimAtra, su- / halina - kisAna, baladeva, (puM0 ) kar3anA, ( na0 ) 11 940 11 hasanI-sigar3I ( strI0 ) sthApana - puMsavana, samAdhi, arpaNakaranA hasana - ha~sanA ( na0 ) // 153 // hastinI - trIbheda, hathinI, ( strI0 ) hAyana - varSa, ( puM0na0 ) brIhibheda, dIpaAdikI jvAlA, (puM0) 154 hiNDana - strIsaMga, kIDA, (na0 > hAdinI-vajra, bijalI, (strI0 ) nacaturtha | ( na0 ) sparzana - vAyu, (puM0 ) sparzana, spa zakaranA, dAnakaranA, // 151 // spandana - jhiranA, jala, ( na0 ) syandana - tiniza-vRkSa, ratha, ( puM0 ) saMsana - julAba, par3anA, pRthagbhAva, atisAra ( bahuta dasta laganA ) | atharvan dvijabheda, (puM0 ) ( na0 ) // 152 // atharva vedabheda, ( na0 ) // 155 // "Aho Shrutgyanam" Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| adhiSThAnaM prabhAve'pi pure'nyAsanacakrayoH / anUcAno vinIte'pi sAGgavedavicakSaNe // 156 // nayanAgre'pyanUcAnaH pumAneva kacinmataH / anvAsanaM tu sevAyAM snehavastAvupAsane // 157 // apAcInaM triSu viparyaste dakSiNasambhave / janmabhUmyAmabhijanaH kule khyAtau kuladhvaje // 158 // abhipanno'parAddhe'bhidrute graste vipadgate / dakSiNe khIkRte'pi syAdabhipanno'bhidheyavat // 159 // abhimAnaH pumAngarve'jJAne'praNayahiMsayoH / aryamA mihire sUryamuktAyAM pitRdaivate // 160 // avadAnaM matamiti vRttakarmaNi khaNDane / tanumadhye'valagnaH syAtsaMlagne tvabhidheyavat // 161 // adhiSThAna-prabhAva, pura, sthitahonA, grastahuvA, vipatko prAptahuvA, (puM0) cakra, (na.) / catura, aMgIkAra kiyAhuvA (tri.) anUcAna-vinIta, aMgasahita vedapa- // 159 // DhanevAlA, (puM0 ) // 156 // abhimAna- garva, ajJAna, apraNaya anacAna-acchA nItijAnanevAlA, (amratA ), hiMsA, (puM0 ) (puM0 ) anvAsana-sevA, snehavasti ( vasti- apa / aryaman-sUrya (puM0 ) sUryakI tyAgI__ karma ), upAsanA ( n0)||157|| __ huI dizA (strI0 ) pitaroMkA devaapAcIna-viparyasta ( ulaTA ), da. tA, ( pu0 ) // 160 // kSiNadizAmeM honevAlA, (tri0) | avadAna-vadItahuvA, karma, khaNDana, abhijana-janmabhUmi, kula, vikhyAti, Tukar3AkaranA, (na.) kuladhvaja, (puN0)|| 158 // avalagna-zarIrakA bIca, acchItaraha, abhipanna-aparAdhayukta, bhagAhuvA, lagAhuvA, (tri0)|| 161 // "Aho Shrutgyanam" Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vizvalocanakozaH- [nAntavargesyAdAkalanamAkAGkSAparisaGkhyAvibandhane / AcchAdanaM pidhAne syAdvasanenApavAraNe / / 162 // AtazcanaM pratIvApajavanApyAyane matam / Atmayonirvirizce syAdAtmayonirmanobhave // 163 AvezanaM zilpigRhe bhUtAveze pravezane / AyodhanaM bhaveyuddhe vadhepyAyodhanaM matam // 164 // ArAdhanaM tu pUjAyAM pAkaprApaNayorapi / AskandanaM tiraskAra tathA saMzoSaNe raNe // 165 // utpatanaM samutpattau bhavedUrddhagatAvapi / utsAdanaM samullekhodvarttanodvAsanArdhakam // 166 // bhavedudayano vatsarAje kalazasambhave / udvartanamutpatanA'pAvarttanavilepane / / 167 // ----------------- Akalana-AkAGkSA, gintIkaranA, ArAdhana-pUjA, pAka ( rasoIka vizeSa karake baMdhana, (na0) ranA), prApta karAnA, ( na0) AcchAdana-chipAnA, vastrase TakA, AskaMdana-tiraskAra, zoSaNakaranA, (n0)|| 162 // / raNa, (va.)165 // AtaMcana-pratIvApa (sIMcanA), vega, utpatana-utpatti, Urddhagati, (na0) _tRpti, (na. ) utsAdana-ullekha ( likhanA), ubaTaAtmayoni-brahmA, kAmadeva, (puM0)! nalagAnA, ujADanA, ( na0 ) // 163 // Avezana-zilpIkA ghara, bhUtakA | udayana-vatsarAja ( caMdravaMzakA eka Aveza ( praveza), praveza, ( n0)| rAjA) agastyamuni, (puN0)| Ayodhana-yuddha, vadha (mAranA )| udvartana-Uparako uchalanA, nikA(na. ) // 164 // / lanA, vilepana, (n0)||16|| "Aho Shrutgyanam" Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| 213 udvAhanaM dvisItye syAdrajvAvudvAhinI mtaa| aMzuke rUpadhAnaM syAdvizeSapraNayepi ca // 168 // upAsanaM zarAbhyAse zuzrUSAhiMsayorapi / kaJcakI sauvidallepi sarpa khiGge'pi joGgake // 169 // zirISAbhrAtakAzvatthagardabhANDe kpiitnH| kaladhvaniH kalarave kapItapikabarhiSu // 170 // kalApI plakSavRkSe syAnmeghanAdAnulAsini / kAtyAyano vararucau gauryA kAtyAyanI striyAm // 171 / / kASAyavastrArddhavRddhavidhavAyAmapi smRtA / raktacandanapatrAGgadrumabhede kucandanam // 172 // kuNDalI varuNe kekimRgAhiSu sakuNDale / kumbhayoniragastye syAdarjunasya gurAvapi // 173 // udvAhana-dobAra bAhAhuvA kssetr,(n0)| kalApin-pilakhana-vRkSa, mora,(puM0) udvAhinI-rajju (rassI) (strI0) kAtyAyana-vararuci, (puM0) // 168 // kAtyAyanI-gaurI, // 171 // gerUke. upAsana-bANachoDanekA abhyAsa, raMge vastradhAranevAlI adhabUDhI vidhazuzrUSA, hiMsA, (na0) vA. ( strI.) kaMcukin-DyoDhIpara rahanevAlA, sarpa, caturanara, agara-vRkSa, ( puM0 )| kucaMdana-raktacaMdana, pataMga-vRkSa yA . bhojapatra-vRkSa, ( n0)|| 172 // kapItana-sirasa, aMbAr3A, pIpala. kuMDalin-varuNa, mora, mRga, sarpa, kuM. bar3Iharar3a, (puM0) meM DalavAlA, (puM0) kaladhvani-madhurazabda, kabUtara, pa. kuMbhayoni-agastyamuni, arjunakA pIhA, mora (puM0) // 170 // guru, (puN0)|| 173 // "Aho Shrutgyanam" Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 vizvalocanakoza:- [ nAntavargekezarI siMhapunnAganAgakezaravAjiSu / krauJcAdanastu pippalyA ciJcoTakamRNAlayoH // 174 // svakAminI tu nirdiSTA carcikAcillayoSitoH / khaDgadhenuH striyAM khaDgaputrikAgaNDakastriyoH // 175 // gadayitnustu jalpAke kAmakAmukayorapi / gavAdanIndravAruNyAM gavAM ghAsAdapAzraye // 176 // ghanAghano varSakAbde zake mattadvipe ghane / anyonyAd ghaTTake caiva ghAtuke tu ghanAghanaH // 177 // ghoSayitnuH pike vipre citrabhAnurine'nale / colakI nAgaraGge syAtkarIre kiSkuparvaNi / / 178 // varttate kakaka....budhArATeSu jlaattnH| janATanaM jalabhrAntau jalaukAyAM jalATanI // 179 // kezarin-siMha, caMpA, nAgakesara, gavAdanI-gahUMbhA, gauvoMke ghAsa caraazva, (bu.) / nekA sthala, (strI0) // 176 // krauMcAdana-pippalI, ciMcoTaka-tRNa, ghanAghana-barSanevAlA megha, iMdra, mattakamala, (puM0 ) // 174 // " hastI, meghamAtra, ApasameM ghaDane. vAlA, mAranevAlA, (puM0 ) // 177 khakAminI-rogabheda, cIlhapakSIkI ghoSayitna-koyala, brAhmaNa, (puM0) strI (strI0) | citrabhAnu-sUrya, agni (puM0) khaGgadhenu-churI, gaiMDAkI strI, (strI) colakin-nAraMgI, kaira, Ikha yA // 175 // bAMsa, (puM0 ) // 178 // gayinu-bahuta bolanevAlA, kAma- jalATana-...jalameM calanA (na0) deva, kAmI-puruSa (puM0) jalATanI-joka, (strI0 ) // 179 // "Aho Shrutgyanam" Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / 215 jalamInazcilicime iccAkazizumArayoH / tapodhanA tu muNDIryA tapakhini tapodhanaH // 180 / / tapasvI tApase cAnukampye cAtha tapasvinI / mAMsikAkaTurohiNyostarasvI vegizUrayoH // 181 // durnAmA paGkazuktau durnAma klIbamarzasi / devasenA tu gIrvANasenA devendrakanyayoH // 182 // dvijanmA brAhmaNe'pi syAd dvijanmA dazane khge| karimudgarikAnAgayaSTayonAMgAJjanA striyAm // 183. // mataM bhavennidhuvanaM surate kampane'pi ca / syAnnirAse nirasanaM vadhe niSThIvane tathA // 184 // nirvAsanaM tu nirvAsahiMsayorgatavAsare / nirbhatsanaM tu nirdiSTaM khalIkAre'pyalaktake // 185 // jalamIna-jalakA tRNa (sivAla) cara- devasenA-devatAoMkI senA, iMdrakI nevAlI macchI,... zizumAra maccha kanyA, (strI0 ) // 182 // (puM0) dvijanman-brAhmaNa, dA~ta, pakSI, (puM0) tapodhanA-gorakhamuMDI, ( strI0 ) nAgAJjanA-hastiyoMkA mudgara, nAgatapodhana-tapaskhI, // 180 // rabela, (strI0 ) // 183 // tapasvina-tapasvI, dayAkarane yogya, nidhavana-maithuna, kaMpana, (na0) (puM0 ) nirasana-nikAlanA, mAranA, thUkanA, tapasvinI-jaTAmAMsI,kuTakI,(strI.) tarasvina-vegavAlA, zUravIra. (paM.)! (na0 ) // 184 // // 181 // nirvAsana-ujAr3anA, hiMsA, gayAdurnAman-jokake samAna kIcakA huvA dina, (na0) jantu, (strI0) durnAman-bavA- nirbhartsana-jhiDakanA, jAvaka, (na0) sIra (na.) // 185 // "Aho Shrutgyanam" Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 vizvalocanakoza:- [ nAntavargadAne nyAsArpaNe vairazuddhau niryAtanaM matam / zrutau dRSTau nizamanaM dRSTayAloce nizAmanam // 186 / / tapasvinI punarmAsI kaTurohiNikA'pi ca / parijvA tu pumAniMdau yAjJike paricArake // 187 // palAzI rAkSase vRkSe'pyatha puNyajanaH pumAn / rakSaHsajjanayajJeSu mUrkhe nIce pRthagjanaH // 188 // bhavetprajananaM yonau janmaprajanayorapi / praNidhAnaM prayatne syAtsamAdhau ca pravezane // 189 // pratimAnaM pratikRtau gajadantAntarAlake / pratipannaH pratijJAte vijJAte'pyabhidheyavat / / 190 // pratipannastu saMskAre lipsAyAmapyupagrahe / pratyarthI vAcyaliGgaH syAdvidveSiprativAdinoH // 191 // niryAtanaM-dAna, dharohaDa rakhanA, prajanana-yoni, janma, garbhagrahaNa vairakA tyAganA, (na.) karanA, (na.) nizamana-sunanA, dekhanA, ( na0) praNidhAna-prayatna, samAdhi, pravezana, nizAmana-dRSTise dekhanA, (na0) (na. ) // 189 // // 186 // pratimAna-mUrti, hastidaMta, bIca, tapasvinI-jaTAmAMsI, kuTakI, (va.) (tri.) pratipanna-pratijJAkiyA huvA, jAnAparijvAn-caMdramA, yajJakarAnevAlA, huvA, (tri.) // 19 // ___ zuzrUSA karanevAlA, (puM0) // 187 // pratipanna-saMskAra, lAbha karanekI palAzin-rAkSasa, vRkSa, (puM0 ) icchA , upagraha, (puM0) puNyajana-rAkSasa, sajjana, yajJa, (puM0) pratyArthin-vidveSI, prativAdI, (tri.) pRthagjana-mUrkha, nIca, (puN0)||188|| // 191 // "Aho Shrutgyanam" Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / prayojanaM mataM kArye hetau ca syAtprayojanam / bhavetpravacanaM vede prakRSTavacane'pi ca // 192 // prasphoTanaM tu sUrpe syAttADane'pi prakAzane / prasAdhanI kaMkatikAsicyorveze prasAdhanam // 193 // klIbaM prahasanaM bhaGge prahAsAkSepayorapi / phalakI rAjasaphare tathA phalakapANike // 194 // varddhamAnaH zarAvairaNDayoH praznAntare'cyute / dRzyate varddhamAnastu vRddhimatyapi vAcyavat // 195 // vArakI dviSi pAthodhau parNAjIve hayAntare / vArAsanaM vAH sadane zUlApadvArapAlayoH // 196 // parameSThini bhUtAtmA bhUtAtmA piGgale'pi ca / madayiturmato meghe madayitnustu zIdhuni // 197 // prayojana - kArya, kAraNa, ( na0 ) pravacana - veda, zreSTha vacana, ( na0 ) prasAdhanI - kaMghI, siddhi, (strI0 ) prasAdhana-veza (zRMgAra ) ( na0 ) // 192 // prasphoTana - sUrya, (chAja ), tADanA, vArakin - zatru, samudra, pattoMse AjI prakAzana, (na0 ) vikA karanevAlA, azvabheda, (puM0 ) vArAsana - jalasthAna ( na0 ) trizUla, apadvArapAla ( makAnakI pichADIkI rakSAvAlA ) ( puM0 ) // 196 // bhUtAtman - brahmA, piMgalavarNa, (puM0 ) DhAladhArI, madayinu- megha, madirA ( puM0 ) // 197 // // 193 // prahasana- ekaprakArakA kAvya, ha~sanA, AkSepa, (na0 ) phalakina macchI- meda, ( puM0 ) // 194 // 217 varddhamAna - miTTIkA zarAva, araMDa, praznabheda, viSNu ( puM0 ) vRddhivAlA, ( ni0 ) // 195 // "Aho Shrutgyanam" Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 vizvalocanakozaH- [ nAntavarga: mahAdhanaM mahAmUlye cAruvastre'pi sihke|| mahAmuniragastye syAddhAnyAkAgastyayorapi / / 198 / / mahAseno vizAkhe'pi mahAsenApatAvapi / mAtulAnI tu bhaGgAyAM kalAye mAtulastriyAm // 199 // mAludhAnazcitrasace mahApajhe latAntare / mAludhAnyatha medhAvI vAcyavanmedhayAnvite // 200 // brAyAM medhAvinI khyAtA garuDepi rsaaynH| rasAyanaM jarAvyAdhihare viSaviDaGgayoH // 201 // rAjAdanaM priyAladrau kSIrikAyAM ca kiMzuke / lalAmavallalAmaM ca cihne ramye vibhUSaNe // 202 // zRGge pradhAne lAle prabhAvadhvajavAjiSu / puNDre'pi lAgalI tu syAnnAlikere halAyudhe // 203 // mahAdhana-vaDAmUlyavAlA, suMdaravastra, medhAvinI-brAhmI, ( strI0) hIMga, (na.) rasAyana-garuDa, (puM0 ) vRddhatA aura mahAmuni-agastya-muni, dhaniyoM, rogako haranevAlA auSadha, baccha___ hathiyA-vRkSa, (puM0 ) // 198 // nAga, vAyaviDaMga, (na0) // 201 // mahAsena-svAmikArtika, mahAsenAkA | rAjAdana-ciroMjI-vRkSa, khiranI, pati, (puM0) kesU (na0) mAtulAnI-bhaMga, maTaraanna, mAmAkI lalAman-lalAma-cihna, suMdara, __strI ( mAmI) (strI0 ) // 199 // vibhUSaNa, // 202 // sIMga, pradhAna, mAludhAna-citrasarpa,baDAkamala (puM0) pU~cha, prabhAva, dhvajA, azva, pauMDA, mAludhAnI-latAbheda, (strI0) (na0 ) medhAvin-acchI buddhivAlA, (tri.)| lAMgalin-nAriyala, baladeva, (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtham / ] bhASATIkAsametaH / vanazvA jambuke vyAghre gandhamArjArake'pi ca / virocano'rke dahane candre prahAdanandane // 204 // taralAyAM lasadvezyAGganAyAM ca vilepanI | vilAsI bhogini vyAle vizvapsA vahnicandrayoH || 205 // viSayi tvindriye klIbaM vAcyavadviSayAnvite / viSayI syAnmanasije labdhe vaiSayike nRpe // 206 // anadhIte bhujiSye ca viSANI zRGginAgayoH / viSvakseno'cyute viSvaksenA tu phalinIdrume // 207 // visarjanaM parityAge dAne sampreSaNe vadhe / vismApano harizcandrapure nA kuhake raMmare // 208 // mataM vihananaM ghAte piJjane tUladhUnane / nAnAviDambe hiMsAyAM mardane'pi viheThanam // 209 // 219 vanazvan- gIdar3a, bagherA, gaMdhabilAva, / viSvaksena - viSNu, (puM0 ) ( puM0 ) viSvaksenA - kalihArI - vRkSa, (strI0) // 207 // virocana - sUrya, agni, caMdramA, prahAdakA putra, (puM0 ) // 204 // vilepanI - yavAgU, suMdaravezyA, (strI0) vilAsina - bhogI - puruSa, sarpa, (puM0) vizvapsan- abhi, caMdramA, (puM0) // 205 // viSaya - iMdriya, ( na0 ) viSayayukta, ( tri0) kAmadeva, labdhahuvA, viSaya meM honevAlA, rAjA // 206 // vinApaDhA, naukara, (puM0 ) viSANina - sIMgavAlA, nAga, (puM0) | visarjana- parityAga, dAna, ( preraNa ), vadha, ( na0 > vismApana - harizcandrarAjAkA pura, kapaTI, kAmadeva, (puM0 ) // 208 // vihanana - ghAta ( mAranA ), pInanA, kaIkA dhunanA, ( na0 ) viheThana-aneka prakArakA viDaMbana ( nakala ), hiMsA, malanA, (na0 ) // 209 // "Aho Shrutgyanam" saMpreSaNa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 vizvalocanakoza: vRkSAdanI vRkSaruhAvidArIkandayormatA / vRkSAdanaM madhucchatre kuThArAzvatthayoH pumAn // 210 // vairocanastu balyarkaputrayoH sugatAntare / vyavAyI dravyabhede svAtkAmuke'pyabhidhevat // 211 // zikharI syAdapAmArge girau koTTe'pi zAkhini / zikhaNDI zarabhidbhISmadviSoH kekikalApayoH // 212 // zikhaNDinI tu guJjAyAM yUthikAyAM zikhaNDinI / zRGgArI cAruveze'pi kAmuke kramuke gaje // 213 // matA zleSmaghanA matyAM ketakIbhaktasajjayoH / sadAdAno'bhramAta herambe gandhahastini // 214 // sanAtano hare viSNau pitRRNAmatithau sthire / nitye'pyatha samApannaM prApte kliSTasamAptayoH // 215 // vRkSAdanI - amarabela, ( strI0 ) vidArIkaMda, | zRMgArina - suMdara vezavAlA, kAmIpuruSa, supArI vRkSa, hastI, (puM0 ) // 213 // zleSmaghanA - mAlatI yA motiyA, ketakI ( strI0 ) bhAta, kavaca ( na0 ) sadAdAna - iMdrahastI, gaNeza, gaMdhahastI, (puM0 ) // 214 // sanAtana - mahAdeva, viSNu, pitarokA atithi, sthira, nitya honevAlA, ( puM0 ) putra, vRkSAdana - madhucchatra ( na0 ) kuhAr3A, pIpala - vRkSa, (puM0 ) // 210 // | vairocana - balikA putra, sUryakA buddha - bhagavAn, (puM0 ) vyavAyin dravyabheda, kAmI Adi (tri 0 ) // 211 // zikharin -ciraciTA, parvata, koTa, puruSa [ nAntavarge vRkSa, (puM0 ) zikhaMDina - zarabheda, bhISmakA zatru, mora, morapaMkha, (puM0 ) // 212 // zikhaMDinI - coMTalI ( ciramaThI ), jUhI- puSpapeDa, (strI0 ) samApanna - prAptahuvA, kliTa (klezayukta), samApta, // 215 // ( tri0) vadha, ( na0 ) " Aho Shrutgyanam" Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / samApannaM vadhe klIbaM samAptau tu samApanam / samApanaM paricchede samAdhAne ca mAraNe // 216 // samAdAnaM samIcInagrahaNe nityakarmmaNi / samutthAnaM mataM roganirNaye'pi samudyame // 217 // saMmUrchanamabhivyAptau saMmUrchAyAM ca mohane / saMvAhanaM tu bhArAdervAhane'pyaGgamardane // 218 // syAtsaMvadanamAloce saMvAde ca vazIkRtA / sarojinI tu padminyAM saroje ca sarovare // 219 // sAmayonistu sAmotthe mAtaze parameSThini / sAmidhenI Rci proktA sAmidhenI samidhyapi // 220 // mataM sArasanaM kAcyAmurastre ca tanutriNAm / sukarmA yogabhede'pi sukarmA devazilpini // 221 // samApana samApti, pariccheda ( graMtha- | saMvadana- dekhanA, saMvAdakaranA, vaza meM vibhAga ), samAdhAna, mAranA, ( na0 ) // 216 // karanA, (na0 ) sarojinI - kamalinI, kamala, sarovara, ( strI0 ) // 219 // sAmayoni-sAmase utpanna huvA, hastI, samAdAna - acchItaraha grahaNakaranA, nityakarma ( na0 ) samutthAna- rogakA nirNaya, acchepra* kArase udyama, ( na0 * ) // 217 // saMmUrchana- abhivyApti, saMmUrchA, mohana, (na0 *) saMvAhana - bhAraAdikA vahanA, aMgakA mardana karanA, ( na0 ) // 218 // 221 brahmA, (puM0 ) sAmidhenI-veda RcA, samidhU ( palAzI ) ( strI0 ) // 220 // sArasana - tagar3I, zarIrakI rakSAkarane vAloMkA uratra, ( na0 ) sukarman - ekayoga, devanAoMkA zilpI ( kArIgara ) ( puM0 ) // 221 // "Aho Shrutgyanam" Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: sudarzanaM surapure harezcakre sudarzanaH / sudarzanA merujambvAmAjJAyAmoSadhIbhidi // 222 // triSu netrAnandakare sudAmA tvambude girau / sudhanvA dhIradhAnuSke sudhanvA vizvakarmaNi // 223 // suparvA tridaze vaMze zare dhUme praparvaNi / suyAmuno vatsarAje saudhe'pyabhrAntare harau // 224 // saudAminI taDidbhedavidyutorapsarontare / yamapuryAM saMyamanI vrate saMyamanaM matam // 225 // stanayitnurdhane meghastane mRtyau gade'pi ca / harSayituH sute puMsi kanake tu napuMsakam // 226 // 222 - napaJcamam / agrajanmA vidhau vipre jyeSThabhrAtari ca smRtaH / atisarjana micchanti badhe dAne'pi na dvayoH // 227 // [ nAntavarge sudarzana - svarga, ( na0 ) viSNukA | saudAminI-bijalI-bheda, bijalI, cakra, ( puM0 ) apsarA-bheda, (strI0 ) sudarzanA - sumeruke jAmanakA vRkSa, ! AjJA, auSadhibheda, ( strI0 ) // 222 // netroMko AnaMdakaranevAlA, ( tri0 ) sudAman - megha, parvata, (puM0 ) sudhanvan- dhIravAna, dhanuSadhArI, vizvakarmA ( devazilpI ( puM0 ) // 223 // suparvan - devatA, vaMza, zara, dhUvA~, saMyamanI - dharmarAjakI purI, (strI0 ) saMyamana - vrata ( na0 ) // 225 // stanayitnu - megha, meghazabda, mRtyu, roga, (puM0 ) harSayitu-putra, (puM0) suvarNa, (na0 ) // 226 // zreSThaparva, (puM0 ) suyAmuna- caMdravaMzakA eka rAjA, mahala, meghabheda, viSNu, (puM0 ) atisarjana - mAranA, dAna, ( na0 >> // 224 // // 227 // "Aho Shrutgyanam" agrajanman - caMdramA, bhrAtA, (puM0 ) napaMcama | brAhmaNa, baDA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napaMcamam / bhaassaattiikaasmetH| 223 anuvAsanamAkhyAtaM snehakarmaNi dhUpane / antevAsI tu caNDAle ziSyaprAntagayorapi // 228 / / apavarjanamityetad dAne'pi parivarjanam / atha syAdabhiniSThAnaH puMsi candravisargayoH // 229 // syAdupasparzanaM sparze lAne cAcamane'pi ca / triliMgyAmupasaMpannaM nihite'pi susaMskRte // 230 // kapizAyanamityetanmaye dezAntare pumAn / kAmacArI tu caTake kAmikhacchandayostriSu / / 231 // dhAtuvAdarate kAMsyakAre kArandhamI mataH / kiSkupavo tu vaMze syAtkoSakAre naDe(le)'pi ca // 232 // kRSNavarmA hutavahe durAcAre vidhuntude / kopane kharasolle ca vartate kharabhAJjanam // 233 // anuvAsana-snehakarma (snehabasti kapizAyana-madya, dezAntara (puM0) ___ Adi), dhUpana(dhUpase sugaMdhi karanA) kAmacArin-cir3A-pakSI, kAmI, (na0) svacchaMda, (tri.)|| 231 // antavAsin-caNDAla, ziSya, pAsameM kAraMdhamina-dhAtuvAdameM, (dhAtuke rahanevAlA, (puM0 ) // 228 // kahanemeM) tatpara, kAMsIkA ghar3aneapavarjana-dAna, parityAga, (na0) 2 vAlA, (puM0) abhiniSThAna-caMdramA, visarga, (puM0) // 229 // kiSkuparvan-bA~sa, koSakAra (ikSuupasparzana-sparza, snAna, Acamana, bhada yA kAMsa ( pu0 ) // 232 // (na0) kRSNavarman-agni, durAcArI, rAhuupasaMpanna-sthApita kiyAhavA, acchii| graha, (pu.) taraha saMskAra kiyAhuvA (tri.) kharabhAjana-krodhI, lohapAtra,(na0) // 230 // "Aho Shrutgyanam" Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vizvalocanakozaH- [nAntavargesyAdgandhamAdanaH zailabhede bhRGge'pi gandhake / latAmRgaprabhede ca surAyAM gandhamAdanI // 234 // cakracArI mataH potAdhAnake grAmajAlini / cirajIvI cirAyuSke syAdaje'pi sakRtpraje // 235 / / tiktaparvA hilamocIguDUcImadhuyaSTiSu / dhUmaketanazabdoyaM grahabhede hutAzane // 236 // lokezvare vidhau sUrye dhanade padmalAJchanaH / tArAyAM ca sarakhatyAM padmAyAM padmalAJchanA // 237 // pItacandanamityetatkAlIyakaharidrayoH / pRSThazRGgI tu SaNDhe syAhaMzabhIrau vRkodare / / 238 / / prabalAkI bhujaGge'pi meghanAdAnulAsini / bodhane pratipattau ca dAne'pi pratipAdanam // 239 / / gandhamAdana-parvatabheda, bhauMrA, gandhaka, padmalAMchana-lokoMkA Izvara (svAmI), latAbheda, mRgabheda, (puM0) brahmA, sUrya, kubera, (puM0) gandhamAdanI-madirA (strI0) // 234 padmalAMchanA-tArA-devI, sarakhatI, cakrakArin-choTI 2 machalI, grAma, lakSmI, (strI0 ) // 237 // jAlI (puM0) pItacaMdana-dAruhaladI, haladI (strI0) cirajIvin-dIrgha AyuvAlA, brahmA, pRSThagin-napuMsaka, maccharoMse Dara__ kAga, (puM0 ) // 235 // nevAlA, bhImasena, (puM0 ) tiktaparvan-hulahula-zAka, giloya, // 238 // mulahaTI, (strI.) prabalAkin-sarpa mora, (puM0) dhUmaketana-grahabheda (ketutArA), a- pratipAdana-bodhana ( janAnA), prani, (puM0 ) // 236 // | siddhi, dAna, ( n0)|| 239 // "Aho Shrutgyanam" Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napaMcamam / ] bhASATIkAsametaH / 225 vanamAlI hRSIkeze vArAhyAM vanamAlini / strIratne ca phalinyAM ca lAkSAyAM varavarNinI // 240 // rocanAyAM haridrAyAmapi syAdvaravarNinI / devadAruNi kAlIye dRzyate varacandanam // 241 // vyomacArI vihaGge'pi sure vidyAdhare'pi ca / vanamAlini rolambe vijJeyo madhusUdanaH // 242 / / zAtakumbhe kusumbhe'pi mahArajanamadvayoH / kRttivAsasi kAkole zrIphale mRtyuvaJcanaH / / 243 // vighnakArI mato bhImadarzane'pi vighAtini / vizvakarmA tu mArtaNDe munibhiddevazilpinoH / / 244 // vRSaparvA hare daitye zRGgAriNi kaseruNi / mAMsikAjalapippalyodRzyate zakulAdanI // 245 // vanamAlin-goviMda-bhagavAn, vArA- mRtyuvaMcana-mahAdeva, kAgabheda, bela. hIkaMda, vanamAlI ( vanamAlA thA- kA peDa yA khiranIkA peDa (puM0 ) raNakaranevAlA,) (puM0 ) // 243 // varavarNinI-ratnarUpa nI, phUlapriyaMgU, vighnakArin-bhayaMkaradarzanavAlA,mAlAkha, // 240 // gorocana, hala- ranevAlA, (puM0) dI, ( strI0) varacaMdana-devadAra, kAlAcaMdana (n0)| vizvakarman-sUrya, munibheda, devatA. // 241 // | oMkA zilpI, (puM0) // 244 // vyomacArin-pakSI, devatA, vidyA- vRSaparvan-mahAdeva, eka daitya, supAdhara, (puM0 ) rIvRkSa, kaserUkaMda, (puM0 ) madhusUdana-viSNu-bhagavAn, bhaurA, zakulAdanI-jaTAmAMsI, jalapIpalI, (puN0)|| 242 // // 245 // rUI pInanekI tA~ta, mahArajana-suvarNa, ka bhA ( na0) | kuTakI (strI0) "Aho Shrutgyanam" Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vizvalocanakozaH [nAntavargepiJjanyAM kaTukAyAM ca sammatA shkulaadnii| zAlaGkAyanazabdaH syAdRSibhede'pi nandini / / 246 // zivakIrtanazabdo'yaM bhRGgarITe'pi maadhve| syAdarjune'pi pIyUSadhAmani zvetavAhanaH // 247 // zvetadhAmA sudhAdhAmni ghanasArAbdhiphenayoH / sindhure dhAnyabhede ca vartate SaSTihAyanaH // 248 // saMprayogI kalAkelau kAmuke suprayogini / gozIrSe daivatatarau haricandanamastriyAm // 249 // jyotsnAyAM kuGkume padmapArage haricandanam / pumAnahaskare meghavAhane karivAhanaH // 250 / / naSaSTham / antAvasAyI zvapace nApite ca munarbhidi / kalAnunAdI rolambe kalavikke kapiJjale // 251 / / zAlaMkAyana-RSibheda, nandI-gaNa, kAmI, acchAprayogakaranevAlA, (puM0 ) // 246 // (puM0 ) zivakIrtana-zivakA eka gaNa, vi- haricaMdana-gorocana, devavRkSa, (puM0 SNubhagavAn, (puM0) na0) // 249 // cA~dakI kiraNa, zvetavAhana-arjuna, caMdramA, (puN0)| kesara, kamalakesara, (na.) // 247 // karivAhana-sUrya, iMdra, (puM0 ) // 250 // zvetadhAman-caMdramA, kapUra, samudra naSaSTha / __ jhAga, (puM0) | antAvasAyin-caMDAla, nAI, mu. paSTihAyana-hastI, dhAnyabheda, ( sAM- nibheda, (puM0 ) ThIcAvala ) (puM0) // 248 // kalAnunAdina-bhaurA, cir3A, kapi. saMprayogin-kalAkelI (kalAkrIDA), jala-pakSI, (puM0 ) // 251 // "Aho Shrutgyanam" Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / jAyAnujIvI bharate durgatAkhilayorbake / mataH sahasravedhI tu rAmaThe cAmlavetase // 252 // iti vizvalocane nAntavargaH // atha pAntavargaH / paikam / po vAte pA tu pAne syAtpAstu pAtari vAcyavat // 1 // padvitIyam / kalpo brAhmadine nyAye pralaye vidhizAntayoH / kUpo'ndhugarttamRnmAnakUpake guNavRkSake // 2 // kRpA dayAyAM vyAse tu kRpo bhAratapUruSe / khaSpaH krodhe balAtkAre gopo gopAlabhUpayoH // 3 // jAyAnujIvin-naTa, durgata ( daridra ), bagalA- pakSI, (puM0 ) sahasravedhin- hIMga, amlaveta, (puM0) // 252 // isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM nAMtavarga samApta huvA // atha pAntavarga | paika 1 pa - vAyu (puM0 ) pA-pInA ( strI0 ) pA - rakSAkaranevAlA (tri0 ) // 1 // 227 padvitIya / kalpa - brahmAkA dina, nyAya, pralaya, fafa, ma, ( j* ) kUpa - kuvA~, khaDDA, miTTIkA pramANa, niister khaDDA, naukAkA staMbha, (puM0) // 2 // kRpA-dayA, ( strI0 > kRpa - vyAsa, kRpAcArya, (puM0 ) khaSpa- krodha, balAtkAra, (puM0 ) gopa-gopAla, rAjA, // 3 // grAmoMke samUhakA adhikArI, goSTha ( gosthAa) kA adhikArI, kuchakaranevAlA, ( puM0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 vizvalocanakozaH [pAntavargegopo grAmaughagoSThAdhikAriNozca kcitkrau|| chupaH kSupe sparzane'pi santAne mArute jupaH // 4 // talpaM kalatre zayyAyAM talpamadde'pi na dvayoH santApe davathau tApastApI tu saridantare // 5 // trapA lajjAkulaTayostrapu siiskrnggyoH|| do bhavedahaGkAre do mRgamade'pi ca // 6 // nIpo valikadaMbe syAnnIlabaJjalabandhane / puSpaM rajasi nArINAM vikAse kusume'pi ca // 7 // rUpamAkArasaundaryakhabhAvazlokanANake / / nATakAdau mRge granthAvRttau ca pazuzabdayoH // 8 // repaH syAnindite krUre ropo bANe'pi ropaNe / lepastu lepane khyAtaH sudhAjemanayorapi // 9 // chupa-paudhA, sparzakaranA, (puM0) puSpa-striyoMkA raja, khilanA, puSpa jupa-kalpavRkSa, vAyu, (puM0 ) // 4 // (phUla) (na. ) // 7 // talpa-strI, zayyA, aTArI, (na0) rUpa-AkAra, suMdaratA, khabhAva, tApa-saMtApa, kaSTa, (puM0) __ zloka, paisA rupayA Adi, nATaka tApI-nadI, (strI0 ) // 5 // Adi, mRga, graMthakI AvRtti, trapA-lajjA, kulaTA strI, ( strI0) / pazu, zabda, ( na0 ) // 8 // apu-zIzA, rA~ga, (na0) repa-niMdita, krUra, (puM0) darpa-ahaMkAra, kastUrI, (puM0 ) // 6 // ropa-bANa, ropaNakaranA, (puM0 ) nIpa-kuMda-vRkSa, kadaMba-vRkSa, nIlA lepa-lepanakaranA, sudhA (kalI Adi), azoka-vRkSakA nAkU, (puM0) / bhojanakaranA (puM0 ) // 9 // "Aho Shrutgyanam" Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra patRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| vapA tu vivare bhede bASpo netrajaloSmaNoH / zaSpaM bAlatRNaM klIbaM zaSpastu pratibhAkSaye // 10 // zapathAkrozayoH zApaH ziSpaM kRtyocite zruve / sUpo vyaJjanabhede'pi sUpakAre'pi ca smRtaH // 11 // svApastu zayanA'jJAnanidrAsparzAjJatArthakaH / kSepo vilambe helAyAM garhApreraNalepane // 12 // patRtIyam / puMsyanUpastu mahiSe vAcyavaJjalasaGkule / Akalpo vezamAtre syAdAkalpaH kalpane'pi ca // 13 // AvApo bhANDe vapane parikSepAlavAlayoH / AkSepo bhartsanatyAgAkarSaNe kAvyabhUSaNe // 14 // uDupaH puMsi candre syAduDupe bhelake'striyAm / ulapastRNabhede syAdgulminyAmulapaM matam / / 15 // vapA-chidra, meda, (strI.) ptRtiiy| bASpa-netrajala, bApha, (puM0) anUpa-bhaiMsA, (puM0) jalaprAyadeza zapa-choTAtRNa, (na0) zaSpa ___ Adi (tri.) tIkSNabuddhikI hAni, (puM0) // 10 // | Akalpa-vezamAtra, kalpana (vicAra) (puM0 ) // 13 // zApa-saugana, durAziSa, (puM0) AvApa-bhANDa ( baratana yA azvaziSpa-kRtyameM ucita, zruva, (na0) bhUSaNa), kSaura, parikSepa, vRkSakI sUpa-vyaMjanabheda, rasoI karanevAlA, kyArI, (pu0) / (puN0)|| 11 // AkSepa-jhir3akanA, tyAganA, kheMcanA, khApa-sonA, ajJAna, nidrA, sparza, kAvyabhUSaNa ( alaMkAra ) (puM0 ) ajJatA ( mUrkhatA ) (puM0) uDupa-caMdramA, (puM0) uDuSakSepa-bilaMba (dera), striyoMkA 'ka- naukA, (puM0 na0) raNa, niMdA, preraNakaranA, lepana, ulapa-tRNabheda (puM0 ) phailI huI (puM0) // 12 // bela, (na. ) // 15 // "Aho Shrutgyanam Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 vizvalocanakoza: [pAntavargekacchapaH kamaThe kASThe mallabhede'pi kcchpH| kacchapI tu Dulau kSudrarugbhede vallakIbhidi // 16 // kalApaH saMhate barhe kAvyAdau tUNavRndayoH / bhakte vastre ca kazipurekoktyA tUbhayorapi // 17 // kAzyapI tu kSitau mInamunibhede tu kshypH| kuTapo'strI mAnabhede kuTapo niSkuTe munau // 18 / / vidArikAyAM kuNapI pUtigandhau zave pumAn / kutapo bhAginaye syAdaSTamAMze dinasya ca // 19 // kutapastapane chAgakambale kuzavAdyayoH / jihvApaH zuni mAjore vyAghrapAdapayorapi // 20 // pAdapaH pAdapIThe'drau pAdagaNDe ca paadpH| pAdapA pAdukAyAM syAtpratApaH khedatejasoH // 21 // kacchapa-kachuvA, kASTha, mallabheda, kuNapI-vidArIkaMda, (strI) (puM0) kuNapa-durgaMdhavAlA murdA, (puM0 ) kacchapI-kachavI, kSudrarugbheda, vINA - kutapa-bhAnajA, dinakA AThavAM bheda, (strii.)||16|| __ bhAga, // 19 // kalApa-ikaTThAhuvA, morapaMkha, kAMcI (karathanI )Adi, bANoMkA mAthA, sUrya, bakareke UnakA kaMbala, kuzA, vRnda, (puM0) bAjA (puM0) kazipu-anna, vastra, anavastra, (paM.) jihvApa-kuttA, bilAva, bagherA, vRkSa, // 17 // (puM0 ) // 20 // kAzyapI-pRthvI, (strI.) pAdapa-pAdapITha (pairoMkIcaukI ), kazyapa-mInabheda, munibheda, (pu.) parvata, gaMDazaila (parvatase girA kuTapa-mAnabheda, gharake samIpa la- bar3A patthara ) (puM.) gAyA huvA bAga, muni, (puM0) pAdapA-khaDAUM, (strI0) // 18 // pratApa-pasInA, teja, (puN0)||21|| "Aho Shrutgyanam" Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| raktapA syAjjalaukAyAM raktapastu kSapAcare / vikalpo vicikitsAyAM vikalpo bhrAntipakSayoH // 22 // viTapostrI latAstambakhigavistArapallave / pacaturtham / apalApo'palapane premApahavayorapi // 23 // abhirUpo budhe ramye prAptarUpasurUpavat / avalepastu doSe syAdrve lepe ca saGgame // 24 // upatApo mataH puMsi gadottApatvarArthakaH / upayApo vikSepe syAttathA bhede'vadAraNe // 25 // jalakUpI puSkariNyAM kUpagarbhe'pi sA smRtA / nAgapuSpastu punnAge campake nAgakesare // 26 // parikampe mato bhItI parikampaH prakampane / parIvApo jalasthAne paryuptau ca paricchade // 27 // raktapA-joka, (strI0) avalepa-doSa, abhimAna, lepana, raktapa-rAkSasa, (puM0) ___ saMgama (milApa) (puM0 ) // 24 // upatApa-roga, uttApa (bahutakheda ), vikalpa-saMdeha, zrAMti, pakSa, (ka zIghratA (puM0) lpanA) (puM0 ) // 22 // upayApa-vizeSa (bheda), vidIrNa viTapa-bela, gucchA, kAmiziromaNi, karanA, phoTanA, (pu.)|| 25 // vistAra, pallava ( patte ) (puM0 ) jalakUpI-nadI, kUvAkA garbha (bIca) pacaturthe / (strI0 ) nAgapuSpa-punnAga-vRkSa, caMpA, nAgaapalApa-khoTAbolanA, prema, chupAnA, kesara, (puM0 ) // 26 // (puM0) // 23 // parikaMpa-bhaya, kaoNpanA (puM0) abhirUpa-prAptarUpa-surUpa-paMDita, parIvApa-jalasthAna, acchI taraha muMdara, (puM0) bIjabonA, parivAra, (puM0) // 27 // --... --- "Aho Shrutgyanam" Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 vizvalocanakozaH [pAntavargepiNDapuSpamazoke syAjjavApuSpe'pi paMkaje / bahurUpaH smarahare svabhUsaraTadhUnake // 28 // meghapuSpaM tu piNDAbhe jalanAdeyayorapi / vipralApo virodhoktAvapArthavacane'pi ca // 29 // bIjapuSpaM marubake mataM damanakadrume / vRkadhUpastu saraladravakRtrimadhUpayoH // 30 // vRSAkapimahAdeve kRSNapAvakayorapi / hemapuSpamazoke syAjjavApuSpe'pi campake // 31 // papaJcamam / bhaveccAmarapuSpaM tu kAze cUte ca ketake / / 32 / / iti vizvalocane pAntavargaH // piMDapuSpa-azoka-vRkSa, jvaapussp,| vRSAkapi-mahAdeva, kRSNa, agni kamala, ( na0) (puM0) bahurUpa-kAmadeva, mahAdeva, viSNu, hemapuSpa-azoka 7 vRkSa, jabApuSya, giragaTa, rAla-vRkSa, (puM0) // 28 // caMpA, (na. ) // 31 // meghapuSpa-megha, jala, nadImeM hone papaMcama / vAlA (na.) vipralApa-virodhase vacana, nirarthaka amarapuSpa-kAza, A~ba, ketakIvacana, (puN0)|| 29 // puSpa, ( na0 // 32 // bIjapuSpa-maruvA, daunA, ( na. ) ! isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM vRkadhUpa-saralavRkSakA goMda, banAI pAntavarga samApta huvA // huI dhUpa, (puM0 ) // 30 // - "Aho Shrutgyanam" Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baikam / ] bhaassaattiikaasmetH| 233 atha phaantvrgH| phaikam / phu manne phe rute saGkhaye sphA vRddhau pherave pumAn / phaH syAjjhaJjhAnile puMsi sphUH sphuTe phullabhASayoH // 1 // phadvitIyam / gumpho bAhoralaMkAre girAtantozca gumphane / rapheo ravaNe puMsyeva kutsite tvabhidheyavat // 2 // zarpha khure gavAdInAM tarUNAM caraNe'pi ca / ziphA jaTAyAM nadyAM ca mAMsikAyAM ca mAtari // 3 // iti vizvalocane phAntavargaH // - ----- - atha vaantvrgH| vaikam / vaM pracetasi puMsi syAdupamAne tadavyayam // 1 // atha phaantvrg| repha-ra-varNa, (puM0) kutsita, (tri.) phaik| // 2 // zapha-gauAdikoMkA khura, vRkSoMkI jar3a, pha-taMtra (uccAraNa karake phUkadenA), (na0) zabda, yuddha, (puM0) ziphA-vRkSakI jar3a, nadI, jaTAmAMsI, sphA-vRddhi, ( strI0) gIdar3a, (puM0) mAtA, ( strI. ) // 3 // pha-vRSTisahita vAyu, (puM0 ) isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM sphU-sphuTa (prakraTa), phUlAhuvA, phAntavarga samAptahuvA // (puN0)||1|| atha vaantvrg| phdvitiiy| vaik| gumpha-bhujAoMkA AbhUSaNa, vANI va-varuNa, (puM0 ) upamAna (avyaya) aura taMtuoMkA gumphana (guuNthnaa),| // 1 // "Aho Shrutgyanam" Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [bAntavarge vadvitIyam / strI vaMzAMze khajAkAyAM kaMbiH kaMbuH pumAn gaje / valaye zaGkhazambUka kandharAmalake striyAm // 2 // hakhe saGkhyAntare kharvazcA: syAcchobhanAdhiyoH / jambUH strI merusariti dvIpapAdapabhedayoH // 3 // Dimbastu viplavaplIhaphupphusairaNDabhItiSu / DimbaH kalakale'pi syAhI phaNakhajAkayoH // 4 // dArvI dAruharidrAyAM haridrAdevadAruNoH / pubhUgni pUrvajeSu syAtpUrvaH prAgAdhayostriSu // 5 // tiktatumbIzriyorlambA bimbaM syAdvimbikAphale / maNDale pratibimbe ca bimbaH puMsi napuMsakam // 6 // zaMbaH zubhAnvite vaje musalAmasthamaNDale / zumbo mataH pumAneva bhRzagulmAprakANDayoH // 7 // vdvitiiy| dArvI-dAruhaladI, haladI, devadArakaMbi-vaMzavibhAga, kaDachI, (strI0) vRkSa, (strI0) kaMbu-hastI (puM0) kaMkaNa, zaMkha, pUrva-pahalejanmanevAle (puM0) bahu saMkhalA, prIbA, A~valA ( strI.) vacanAMta ) pUrva (pahala ) aadimeN|| 2 // honevAlA (tri.)||5|| kharva-baunA,, saMkhyAbheda, (puM0 ) yA-kaDavI tUMbI, lakSmI, (strI0 ) cArvI-suMdarI, buddhi, (strI.) bi-biMbikA (gohala) phala, (na0) jaMba-sumerukI nadI, (strI.) jaMbU- la pratibi (pN.)|| // dvIpa, jAmana-vRkSa, (puM0) // 3 // Diba-halacala yA nAza,tillI, phupphusa, zaba-zu tilA zaMba-zubhayukta, (tri. ) vajra, mUsaaraMDa, bhaya, kolAhala (puN0)| lake AgekA lohamaMDala, (puM0) da:-sarpakI phaNA, kaDachI, (strI0) zuMba-saghanagucchA, vRkSaskandha (vRkss||4 // kI zAkha ) // 7 // "Aho Shrutgyanam" Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| 235 vatRtIyam / kadamba nikurumbe syAnnIpasiddhArthayoH pumAn / gajAhvA gajapippalyAM gajAA~ hastinApure // 8 // gandharvo mRgabhede syAdgAyane khecare haye / antarAbhavasiddhe ca rasasiddhe ca kokile // 9 // goDumbaH zIrNavRkSe'pi gavAdinyAH phalepi ca / dvijihvaH pannage puMsi dvijihvaH pizune triSu // 10 // kaTIcakre nitambaH syAcchikhariskaMdharodhasoH / pralambo lambane daitye tAlAGkurakazAkhayoH // 11 // prAlambo hArabhede'pi trapuSepi payodhare / bhUjambUrapi goDumbe vikataphale striyAm // 12 // herambo mahiSe lambodarazUratvagarvite / bacaturtham / rAjajambUstu jambUbhitpiNDakhajUrayormatA // 13 // btRtiiy| nitaMba-cUnar3a yA kaTI, parvatakI kadaMba-samUha, kadaMba-vRkSa, sirasoM U~cI coTI, kinArA (puM0 ) (puM0) pralaMba-laMbana (laTakanA), pralaMba gajAhvA-gajapIpala, (bI.) daitya, tAlakA aMkura aura zAkhA, gajAha-hastinApura (na0) // 8 // (puM0 ) // 11 // gaMdharva-mRgabheda, gavaiyA, khecara (gaM.prAlaMba-hArabheda, rAMga, kuca, (puM0) dharva ), azva, aMtarAbhavameM hone- bhUjaMbU-gabhA, khaTAIkA phala,(strI0) vAlA siddha, rasasiddha, kokila // 12 // (nara-koyala) (puM0 ) // 9 // heraMba-bhaiMsA, gaNeza, zUratAse garvita, goDaMba-girAhuvA-vRkSa, gahU~bhA (kaTu- (puN0)| tuMbI) (puM0) bcturth| dvijida-sarpa, (puM0) cugalakhora, rAjajaMbU-jAmanabheda, mainaphala-vRkSa, (tri0) // 10 // , khajUra, ( strii0)|| 13 // "Aho Shrutgyanam" Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: lalajjihvaH pramAnuSTre zuni hiMsre'bhidheyavat / zataparvA tu dUrvAyAM bhArgavasya ca yoSiti // 14 // 236 bapazcamam / gorakSajambUrgodhUme tathA gorakSataMDule / dhUlIkadambastinize kadambe varuNadrume // 15 // zRgAlajambUrgoDumbe kacittu badarIkale // 16 // iti vizvalocane bAntavargaH // [ bhAntavarge -. atha bhAntavargaH / bhaikam / bhA syAnmayUSe zukre'pi puMsi puSpaMdhaye tu bhaH / dIptau ca sthAnamAtre bhA bhaM nakSatre bhaye tu bhI // 1 // bhUrbhuvi sthAnamAtre'pi striyAM bhavitari triSu / sambuddhAvavyayaM bho syAt atha bhAntavarga | bhaika 1 bhA-kiraNa (strI0 ) bha-zukra, bhauMrA, ( puM0 ) bhA dIpti, sthAnamAtra, ( strI0 ) nakSatra, ( na0 ) ' lalajir3a-U~Ta, kuttA, (puM0 ) hiM sAkaranevAlA, ( tri0 ) / zataparvA - dUba (ghAsa ), zukrakI strI, ( strI0 ) // 14 // gorakSajaMbU- gehUM, gulasakarI, (puM0 ) dhUlIkadaMba - tiriccha vRkSa, kadaMba, baranA - vRkSa, (puM0 ) // 15 // zRgAlajaMbU - gahUMbhA (kaTutuMbI ), bera, | bhI - bhaya ( strI0 ) // 1 // ( puM0 ) // 16 // isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkA bAntavarga samApta huvA || bhU-pRthvI, sthAnamAtra, ( strI0 ) honevAlA ( tri0 ) / bho - saMbodhanakaranA ( avyaya ) "Aho Shrutgyanam" Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadvitIyam / bhaassaattiikaasmetH| 237 bhadvitIyam / -kumbho rAzyantare ghaTe // 2 // . samAdhau gajamUrtIze kumbhakarNasute viTe / kumbhI syAtpATalA vAriparNI piTharakaTaphale // 3 // kumbhaM gugguluvRkSe syAtrivRtAyAM ca na dvayoH / garbho bhrUNe'rbhake kukSau sandhau panasakaNTake // 4 // jambho dante'pi jambIre daityabhede'pi bhakSaNe / jumbho vikAse puMsyeva jRmbhastu triSu jambhaNe // 5 // Dimbhastu bAlize pote dambhaH kaitavakalkayoH / inbhUH sUrye pavau nAbhirnA kSatre cakravartini // 6 // dvayoH pradhAnacakrAntaHprANyaGgeSu made striyAm / nibhastu sadRze vyAje saMpUrvaH stulya eva saH // 7 // bhdvitiiy| muMbha-khilanA-puSpa AdikA, (puM0) kuMbha-kuMbha-rAzi, ghaTa, // 2 // sa- jaeNbhAI, (tri.) // 5 // sAdhi, hastIkA mastaka-bhAga, kuMbha- Dimbha-mUrkha, bAlaka, (puM0 ) karNakA putra, kAmI, (puM0) dambha chala, kalka ( tilapIThI Adi) kuMbhI-pADharakA-puSpa, jalakuMbhI, nA- (puM0 ) garamothA, kAyaphala, (strii0)||3|| inbhU-sUrya, vajra, (puM0) kuMbha-gUgala-vRkSa, nisota, (na0) nAbhi-cakravartI kSatriya, nAbhirAjA, garbha-garbha ( bhrUNa), bAlaka, kukSi, // 6 // pradhAna, cakrakA madhya sandhi, phanasakA kAMTA, (puN0)| bhAga, prANiyoMkA aMga ( VDI ), // 4 // kastUrImada, (strI.) jambha-dAMta, jambIrI nIbU, eka nibha-saMnibha-sadRza, vyAja (badaitya, bhakSaNa, (puM0 ) hAnA) (puM0 ) // 7 // "Aho Shrutgyanam" Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vizvalocanakozaH- [bhAntavarga rambhA kadalyapsaraso rambho vainnvdnnddke| paripUrvastu saMzleSe vibhurnitye zive prabhau // 8 // zumbhaH syAdbrahmazivayorarhatyapi ca kezave / yoge zubhaH zubhaM kSeme zobhA kAntIcchayormatA // 9 // sabhA sAmAjike goSThayAM dhUnamandirayoH sabhA / stambho jaDatve sthUNAyA svabhUrgovindavedhasoH // 10 // bhatRtIyam / pApe'pyariSTe'pyazubhamAtmabhUH smaravedhasoH / Arambha udyame dappe tvarAyAM ca vadhe'pi ca // 11 // RSabhaH zreSThavRSayoraSTavargauSadhAntare / kharAdribhede varAhapucche randhre ca karNayoH // 12 // rambhA kelA, apsarA, (strI0) staMbha-jaDatA, sthUNA (thUna ) (puM0) rambha-bAMsakA daMDa, parirambha- svabhU-viSNu, brahmA, (puM0 ) // 10 // ___acchItaraha milanA, (puM0) vibhu-nitya, ziva, prabhu, ( puM0 ) 8 bhatRtIya / mA zumbha-brahmA, ziva, ahaMta deva, azubha-pApa, kheda, (na.) kezava (viSNu) (puM0) AtmabhU-kAmadeva, brahmA, (puM0 ) zubha-yoga, (puM0 ) kSema (kuzala) Arambha-udyama, abhimAna, zIghratA, (na0) ___vadha, ( mAranA ) (puM0) // 11 // zobhA-kAnti, icchA, ( strI0 ) 9 RSabha-zreSTha, baiMla, aSTavargakI eka sabhA-sAmAjika (sahadharmiyoMkI auSadhi, eka gAnekA khara, eka sabhA), goSThI, jUvA, maMdira, parvata, sUkarakI pU~cha, kAnakA (strI.) chidra (puM0 ) // 12 // "Aho Shrutgyanam" Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 239 RSabhI tu narAkAranArIvidhavayoSitoH / zUkaziMbyAM zirAlAyAM zreSThe syAduttarasthitaH // 13 // kakubho'rjunavRkSe'pi rAgabhede prasevake / kakubU dikzobhayoH zAstre kambale campakasaji // 14 // karabho maNibandhAdikaniSThAnte kramelake / aSTApade'pi karabhaH zarabhe ca mRgAntare // 15 // kusumbhaM hemani mahArajane nA kamaNDalau / gaIbhI rAsabhe gandhabhede klIbaM tu kairave // 16 // gaIbhI khalparugjantubhedayoratha puMsyayam / dundubhidaityabheoH strI tvakSabindutrike dvaye // 17 // duSprApe vallabhe kaccharogiNi triSu vallabhaH / nikumbhaH kumbhakarNasya putre dantyAmapi smRtaH // 18 // RSabhI-narAkAra ( dADhImUchavAlI) caupar3a yA suvarNa, zarabha (sAbara), strI, vidhavA strI, kauMcha, kamarakha mRgabheda (puM0 ) // 15 // (strI) kusuMbha-suvarNa, kamaMDalu (jalapAtra) RSabha-zabda kisIke Age jor3A- (puM0 ) huvA zreSThavAcaka hai (puM0 ) gardabha-gadhA, gaMdhabheda, (puM0 ) zveta ___ kamala (n0)|| 16 // kakubha-arjuna (koha) vRkSa, rAga- gade bhI-kSudraroga, jantubheda (strI0 ) bheda, bINAkI tUMbI, (puM0) | dundubhi-eka daitya, bherI (puM0) caupaDa khelaneke tIna pAse (puM0 strI.) kakubha-dizA-pUrva Adi, zobhA, // 17 // zAstra, kaMbala, caMpAkI mAlA, valabha-jo duHkhase prApta ho vaha, priya, (strI0 ) // 14 // kaccharogavAlA, (tri.) karabha-maNibaMdha ( pahu~cA )se lekara nikuMbha-kuMbhakarNakA putra, jamAlago kaniSThAke aMtataka bhAga, U~Ta, TAkI jaDa, (puM0 ) // 18 // "Aho Shrutgyanam" Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vizvalocanakoza:- [ bhAntavargevallabho nA kulInAzve dayitAdhyakSayostriSu / punarnavAyAM varSAbhUH strI nA kiMculake plave // 19 // viSkambho yogabhede'pi bandhabhede'pi yoginAm / rUpakAGge pariSTambhe vistArapratiyatnayoH // 20 // viSkambhaH pratibandhe'pi vaidarbhe vismRtAvapi / vizrambhaH kelikalahe vizvAse praNaye vadhe // 21 // vRSabhastu vRSe zukre vRSabhaH puGgave'pi ca / . vaidarbha vAkyavakratve vaidarbhaH syAnnRpAntare / / 22 // sanAbhiH pUjane puMsi sanAbhiH sadRze triSu / surabhizcampake caitre vasante gandhake kavau // 23 // khaNe jAtIphale cAle triSu mdysugndhyoH|| khyAte ca strI tu zallakyAM surabhI mAtRbhedayoH // 24 // ballabha-kulIna azva, (puM0) priya, vRSabha-baila, zukra, zreSTha, (puM0 ) adhyakSa, (tri0) vaidarbha-vAkyakI vakratA, (na0) varSAbhU-sA~ThI, ( strI0 ) kaiMcuvA, vaidarbha-eka rAjA, (puM0 ) // 22 // meMDaka, (puM0 ) // 19 // sanAbhi-pUjana, (puM0) sadRza (tulya) ( maTA (talya viSkaMbha-yogabheda, yogiyoMkA baMdha- (tri.) bheda, rUpakakA aMga, pariSTaMbha (aralI), surabhi-caMpA, caitra-mAsa, vasaMtavistAra, pratiyatna, // 20 // prati Rtu, gaMdhaka, kavi (puM0) // 23 // baMdha, vaidarbha (eka rAjA), vismRti suvarNa, jAyaphala, (puM0 ) madya, (bhUlanA) (puM0) sugaMdha, vikhyAta, (tri.) zallakI vizraMbha-krIDAkalaha, vizvAsa, namratA, (seha), gau, mAtRbheda, (strI.) vadha ( mAranA) (puM0) // 21 // // 24 // "Aho Shrutgyanam" Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 madvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| bhacaturtham / vANyAM chandaHprabhede'pi syAdanuSTubiti smRtaH / avaSTambhaH suvarNe'pi prArambhastambhayorapi // 25 // zAtakumbhaM tu kanake zAtakumbho'zvamArake // 26 // iti vizvalocane bhAntavargaH // atha maantvrgH| maH zive puMsi mazcandre mo vidhau mAM tu mAtari / striyAM syAnmA ramAyAM ca mAkSepe mAnabandhayoH // 1 // mA niSedhe'vyayaM me ca mametyarthe mamAvyayam / madvitIyam / amo roge'pi tadbhede syAdapakke tu vAcyavat // 2 // idhmaH puMsi vasante syAdidhmaH syAnmInaketane / umA gauryAmatasyAM ca haridrAkAntikIrtiSu // 3 // bhacaturtha / mA-mAtA, lakSmI, (strI0) anuSTubhU-sarakhatI, chandobheda, (strI.) mA-AkSepa, mApa, baMdhana, // 1 // avaSTambha-suvarNa, prAraMbha, stambha (strI0) (thaMbha) (puN0)||25|| mA-niSedha, (avyaya) zAtakuMbha-suvarNa, (na0) kanerakA me-mama-mama ( merA ) zabdakA artha peDa, (puM0) // 26 // (avyaya) isa prakAra vizvalocanakI bhASA madvitIya / TIkAmeM bhAntavarga samApta huvA // ama-roga, rogabheda, (pu.) apakka, (tri0)||2|| atha maantvrg| .. idhma-vasaMta-Rtu, kAmadeva, (puM0) ..maik| umA-pArvatI devI, alasI, haladI, ma-ziva, caMdramA, brahmA, (puM0) | kAnti, kIrti, (bI0) // 3 // 16 "Aho Shrutgyanam" Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vizvalocanakoza:- [ mAntavargeumastu syAtpumAneva mato nagaraghaTTayoH / UmiyostaraGge syAdbhaGge vegaprakAzayoH // 4 // vastrasaMkocarekhAyAmutkaNThApIDayorapi / kAmaH smarecchayoH kAmye kAmaM retonikAmayoH // 5 // sammate syAdanumatau kAmamityetadavyayam / kAmiH strI kAmakAntAyAM kAmiH syAtkAmuke pumAn // 6 // sarvanAmni kimityetadvijJeyamabhidheyavat / kiM vitarke'vyayaM prazne kSepe nindAprakArayoH // 7 // kimiH strI varNapuzyAM syAdapi maalaaplaashyoH| kRmirnA krimivatkITe lAkSAyAM kRmile khare // 8 // kramaH zaktiparIpATIcalane kampane'pi ca / kharmaH kSaumaprabhede'pi kharma syAdapi pauruSe // 9 // strI0) uma-nagara, ghATa, (puM0) niMdA, prakAra, ( sarvanAma honepara Urmi-taraMga, bhaMga (TUTanA ), vega, triliMga aura avyaya honepara aliMga) prakAza // 4 ||vstrsNkockii rekhA, // 7 // utkaMThA ( usera ), pIDA, (puM0 kirmi-sanAya, asavaraga-vRkSa, DhAka __ vRkSa ( strI0) kAma-kAmadeva, icchA, icchita,(puM0) kRmi-krimi-kITa, lAkha, jisake vIrya, nikAma (yathecchita), (na0) krimi par3IhaiM aisA gardabha, (puM0 ) // 8 // kAmam-sammati, anumati, (avyaya) krama-zakti, paripATI, calanA, kA~panA kAmi-kAmadevakI strI (rati) (strI0) (puM..) kAmI puruSa, (puM0 ) // 6 // kharma-rezamI vastrakA bheda, puruSArtha, kim-vitarka, prazna, kSepa (AkSepa ), (n0)||9|| "Aho Shrutgyanam" Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / gamo ghRtAntare mArge'pyaparyAlocite'pi ca / gulmaH stambe canUrakSAsainyayoH lIhaghaTTayoH // 10 // gulmI sthAdAmalakyelAvanikAvastravezmasu / grAmaH khare saMvasathe vRnde zabdAdipUrvakaH // 11 // dharmaH syAdAtape grISme USmakhedajale'pi ca / jAlmaH syAtpAmare krUre jAlmo'samIkSyakAriNi // 12 // jihmaM tu tagare jihmastriSu syAnmandavakrayoH / haridyave'pi harite tokmastokmaM zrutele // 13 // damastu damane daNDe damathe karddame'pi ca / dasmo vaizvAnare caure yajamAne'pi ca smRtaH // 14 // 243 drumastu pAdape pArijAte kiMpuruSezvare / dharmaH syAdastriyAM puNye dharmmo nyAyasvabhAvayoH // 15 // gulma- gucchA, senAkI rakSA, senAbheda, tillI, ghATa, (puM0 ) // 10 // gulmI -A~valA, ilAyacI, vanI gama- jUvA, mArga, acchI taraha nahIM | jihna - tagarakA vRkSa, ( na0 ) maMda, dekhA huvA, (puM0 ) kuTila, (tri0 ) tokma-harA java, harA ( sabajA ), ( puM0 ) kAnakA maila, ( na0 ) // 13 // ( choTAvana ), taMbU - DerA, (strI0 ) grAma- kharabheda, grAma (gA~va), grAmake pUrva zabda Adi lagAnese samUha, ( jaise - zabdagrAma ) (puM0 ) // 11 // dharma - dhUpa, grISma Rtu, garamI, nAkA jala, ( puM0 ) druma-vRkSa, kalpavRkSa, kubera ( puM0 ) jAlma-nIca, krUra, binAvicAre kara | dharma-puNya, (puM0 na0) nevAlA ( puM0 ) // 12 // pasI dharma -- nyAya, svabhAva, (puM0 ) // 15 // dama-damanakaranA ( iMdriyoMko zAMta ka. ranA) daMDa denA, rokanA, kIcar3a (puM0 ) dasma - ani, cora, yajamAna, (puM0 ) // 14 // "Aho Shrutgyanam" 4 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vizvalocanakoza:- [ mAntavargeupamAyAM yamAcAravedAnte'pi dhanuSyapi / yAge yoge'pyahiMsAyAM somape'pi kacinmataH // 16 // dhyAmo gandhatRNe puMsi dhyAmo damanake'pi ca / zyAmavaNe triSu dhyAmo numA nAmni paradyutau // 17 // nemiH kUpatrikAyAM syAccakrAnte tinizadrume / nemo'rddhakIlasImAsu gartaprAkArakaitave // 18 // padmo'strI padmanAle'bje vyUhasaMkhyAntare nidhau / padmake nAgabhede nA padmA bhAGgIzriyoH striyAm // 19 // brAhmI tu bhAratIpaGkagatikAbrahmazaktiSu / phaJjikAyAM tathA somavallarIzAkayorapi // 20 // bhAmaH krodhe racau bhAsi bhImaH zambhau vRkodre| syAdamlavetase bhImastriSu ghore bhayAnake // 21 // upamA, dharmarAja, AcAra, vedAnta, padma-kamalanAla, kamala, senAracanA, dhanuSa, yAga, yoga, ahiMsA, amR- saMkhyAbheda, nidhi, padmAka, nAga. ta pAna karanevAlA, (puM0 ) // 16 // bheda, (pu.) dhyAma-sugaMdhi tRNa-vizeSa, daunA ! padmA-bhAraMgI, lakSmI, (strI0 ) 19 ( puSpapeDa ) (puM0 ) zyAmavarNa, brAhmI-sarasvatI, matsyabheda (kIca(tri.) ___ DakI macchI), brahmazakti, dhamAsA, namA-nAma, paramakAMti, (strI0 ) somavela, zAkabheda, (strI0 ) 20 . // 17 // nemi-kUekI trikA (caukhaTA), bhAma-krodha, sUrya, prabhA, (puM0) cakrakI puTI, tiriccha vRkSa, (puM0) bhIma-mahAdeva, bhImasena, amlaveta, nema-AdhA, kIlA, sImA, khaDDA, (puM0 ) ghora, bhayAnaka (puM0) kilA, kapaTa, (puN0)||18|| // 21 // "Aho Shrutgyanam" Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / bhISmastu haragAGgeyarakSasi triSu bhISaNe / sthAnamAtre kSitau bhUmibhamastu narake kuje // 22 // bhramo bhrAntau ca kundAkhyayantre ca jalanirgame / saMyame yamaje dharmarAje dhvAGge yuge yamaH // 23 // nityakarmaprabhede ca yamunAyAM yamI striyAm / hare saMyame yAmo yAmiH svasRkulastriyoH // 24 // pradhmazcApepi saMgrAme rAmamAdhavayoSiti / ramastu manmathe kAnte ramo'zokamahIruhe // 25 // razmiraMzupragrayo razmilocanalomani / rAmastu rAghave jAmadamye haladhare'pi ca // 26 // pazubhede sitazyAmamanojJeSu tu vAcyavat / rAmAGganAhiGgulinyo rAmaM vAstukakuSThayoH // 27 // 245 bhISma- mahAdeva, bhISmapitAmaha, rA- | yAmi vahana, kulakI strI, (strI0 ) // 24 // kSasa, (puM0 ) bhISaNa, ( tri0 ) bhUmi - sthAnamAtra, pRthvI, ( strI0 ) bhauma-bhaumAsura ( narakAsura ), maMgalagraha, ( puM0 ) // 22 // bhrama-bhrAnti, kuMdanAmaka yaMtra, jalanirgama ( cakrAkAra hokara jaloMkA | nIceko jAnA ) ( puM0 ) yama-saMyama ( iMdriyAdikoM kA rokanA), zani graha, dharmarAja, kAga, joDA // 23 // nityakarmabheda, (puM0 ) yamI - yamunA, ( strI0 ) yAma - prahara ( pahara ), saMyama, prathama-dhanuSa, saMgrAma, ( puM0 ) pradhmA - baladeva kRSNakI zrI (strI0 ) rama - kAmadeva, suMdara, azoka vRkSa, ( puM0 ) // 25 // razmi - kiraNa, ghoDA AdikoMkI rassI, netra, loma, (palakha ) (puM0 ) rAma - rAmacaMdra, parazurAma, baladeva, // 26 // pazubheda, ( puM0 ) zveta, zyAma, suMdara, ( tri0 ) rAmA - strI, kaTehalI, (strI) (puM0) rAma - badhuvA, kUTha ( na0 ) // 27 // "Aho Shrutgyanam" Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 vizvalocanakozaH- [mAntavageMmanorame'bhipUrvAyAM rukmaM tu svarNalohayoH / rumA sugrIvakAntAyAM rumA tu lavaNAkare // 28 // lakSmIH zrIriva saMpattau padmAzobhApriyaGguSu / lakSmIH syAdauSadhIbhede naJaH pUrvA tu nirRtau // 29 // vamiH syAtpAvake puMsi vamistu vamane striyAm / vAmaH savye hare kAme dhane vitte tu na dvayoH // 30 // valgu pratIpayo,mastriSu vAmA tu yoSiti / vAmI zRgAlyAM vaDavArAsamIkarabhISvapi // 31 // zamI zaktuphalAyAM syAcchivAyAM valgulAvapi / zuSmaH pumAndinapatau mataM zuSmaM tu tejasi // 32 // zyAmastu harite kRSNe prayAgasya vadrume / pike payodhare vRddhadArake'pi pumAnayam // 33 // abhirAma-suMdara, ( tri0) deva, kAmadeva, megha, (puM0 ) dhana, rukma-suvarNa, loha, (na0) ( na0 ) // 30 // rumA-sugrIvakI strI, namakakI khAna, vAma-suMdara, pratikUla, (puM0 ) (strI0 ) // 28 // | vAmA-strI, ( strI. ) lakSmI-(zrI) saMpatti, lakSmI, zobhA, vAmI-gIdar3I, ghor3I, gardabhI, U~TanI phUlapriyaMgu, auSadhI-bheda (Rddhi (strI0 ) // 31 // vRddhi-Adi (strI0) zamI-jA~Ta-vRkSa, kauMcha, bAghala-pakSI, zamA (strI0) alakSmI-narakakI azobhA (strI0) zuSma-sUrya, ( puM0 ) zuSma-teja, // 29 // (na0) // 32 // vami-agni, (puM0 ) vami-vamana zyAma-harita, kRSNa, prayAgakA var3a, (strI0 ) ___ koyala-pakSI, megha, bhidArA (puM0) vAma-savya (bAyAM aMga ), mahA-! // 33 // "Aho Shrutgyanam" Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 247 zyAmavarNe haridvaNe triSu zyAmA tu valgulau / aprasUtAGganAyAM ca zyAmA somalatoSadhau // 34 // trivRtAzArivAgundrAnizAnIlIpriyaGguSu / zyAmaM lavaNabhede'pi zyAmaM syAnmarice'pi ca // 35 // zrAmastu maNDape kAle vipUrvaH zramavaJcane / samA varSe saksarvamAnyeSu ca samaM triSu // 36 / / sImA'vadhau ca velAyAM kSetre ghATe sthitAvapi / sUkSmaM tu nabhasi kSIre sUkSmamalpe'bhidheyavat // 37 / / katakA'dhyAtmayoH sUkSmaM sUkSmaH puMsyaNumAtrake / somaH sudhAMzukarpUrakuberapitRdaivate // 38 // divyauSadhIzyAmalatAvasubhidvAtavAnare / tuSAre candane zIte himaM triSu tu zItale // 39 // zyAmavarNavAlA,haritavarNavAlA (tri.)/ sImA-avadhi, velA ( nadIAdikA zyAmA-bAghala-pakSI, nahIM prasUti tIra), kSetra, ghATa, sthiti, (strI.) huI strI, somalatA auSadhi // 34 // sUkSma-AkAza, dugdha, (na0) alpa nisotha, anaMtamUla, bhadramothA,haladI, (tri.) // 37 // sUkSma-kataka lIlakA peDa, phUlapriyaMgu, (strI.) (nirmalI), adhyAtma (Atma. zyAma-lavaNabheda, syAha . miraca, vicAra ) (na0) sUkSma-aNu (na0 ) // 35 // (sUkSmamAtra,) (puM0) zrAma-maMDapa, kAla, (puM0) soma-caMdramA, kapUra, kubera, pitRdevatA, vizrAma-zrama ( kheda ) kA dUra karanA, // 38 // divya auSadhi, somalatA, (puM0 ) ____ vasubheda, vAyu, baMdara, (puM0) samA-varSa, (strI0 ) hima-barpha, caMdana, ThaMDhA, (puM0 ) sama-tulya, saMpUrNa, zreSTha, (tri0)||36|| hima-ThaMDhA, (tri.) // 39 // "Aho Shrutgyanam" Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 vizvalocanakozaH- [ mAntavargehomiranau ghRte cAtha kSitau kSAntAvapi kSamA / kSama yukte kSamaH zakte hite kSAntyanvite'nyavat // 40 // kSumA'tasInIlikayoH kSemaM syAllabdharakSaNe / maGgale corake vA strI kSemA caNDAharastriyoH // 41 // kSaumaM syAdatasIvastre kSaumamaTTadukUlayoH / matRtIyam / adhamaH kutsite nyUne'pyAgamaH zAstra Agatau // 42 // Azramo brahmacaryAdau munisthAne maThe striyAm / uttamA dugdhikAyAM syAdutkRSTe tu triSUttamam // 43 // kalamaH zAlilekhanyozcaure lAkSArase'pi ca / kusumaM puSpaphalayorAtave locanAmaye // 44 / / kRtrimaM lavaNe puMsi sihake kRtake triSu / guDAmaH syAdguDakSode kSIradAruNi ca smRtaH // 45 // homi-agni, ghRta, (puM0) Agama-zAstra, AnA, (puM0) // 42 // kSamA-pRthvI, zAnti, (strI0) | Azrama-brahmacarya Adi, munikA kSama-yukta, (na0) samartha, hita (puM0) sthAna, maTha (vidyArthiyoMkA sthAna ) kSAntiyukta, (tri. ) // 40 // | (puM0 na0) jhumA-alasI, nIlI (lIla)(strI0) uttamA-dUdhI-auSadhi, (strI.) kSema-labdhakI rakSA, maMgala, coraka | attama-utkRSTa ( zreSTha ) (tri0) gaMdhadravya, (bhaTeura) (na0 strI0 // 43 // kSemA-caMDA-auSadhI, pArvatI (strI0)/ kalama-sA~ThI-cAvala, kalama, cora, 1 lAkhakA raMga, (pu.) // 41 // kSauma-alasIvastra, a (aTArI ), kusuma-puSpa, phala, strIkA raja, netrakA roga, ( n0)|| 44 // rezamIvastra ( na0) kRtrima-lavaNa, hIMga, (puM0) nakalI mtRtiiy| vastu, (tri.) adhama-niMdita, nyUna (kamatI), guDArma-guDakA cUrNa, dUdhavAlA vRkSa, (puM0) (puN0)|| 45 // "Aho Shrutgyanam" Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 matRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| godhUmo vrIhibhede syAnnAraGge bheSajAntare / golomI zvetadUrvAyAM vArastrIvacayorapi // 46 // gautamaH zAkyasiMhe'pi munibhede'pi gautamaH gautamI caNDikAyAM ca rocanyAmapi gautamI // 47 // talimaM kuTTime talpe vitAne yAvake'pi ca / dADimaH puMsi dADimba elAyAmapi dADimaH // 48 // nigamo haTTapUrvedakaTaluNDISu vANije / niyamo nizcaye bandhe yantraNe saMvidi vrate // 42 // niSkramo nirgame buddhisampattau duSkule'pi ca / naigamaH kSurivedAntavaNigvANijyanAgare // 50 // paJcamo rAgabhede syAtpaJcAnAM pUraNe triSu / triSu dakSiNameghe'pi paJcamI pANDavastriyAm / / 51 // godhUma-gehU~, nAraMjI, auSadhibheda niyama-nizcaya, bandha, preraNA, buddhi, (puM0) | vrata, (puM0) // 49 // golomI-sapheda-dUba, vezyA, baca- niSkrama-nikasanA, buddhisaMpatti, ___ auSadhi, ( strii0)||46|| duSkula ( neSTakula) (puM0 ) gautama-buddhadeva, ekamuni, ( puM0 ) gautamI-caMDikA, gorocana, ( tInaigama-nAI, vedAnta, baNiyAM, // 47 // vANijya, nAgara (nagarameM honetalima-kuTima (racitabhUmi), zayyA, vAlA puruSa) (puM0 ) // 50 // caMdovA, yAvaka (kulmASa) (na0) pacama-rAgamada, kimAna paMcama-rAgabheda, (puM0) pAMcoMkodADima-anAra, ilAyacI, (puM0 ) / pUrNa karanevAlA ( pAMcavAM ) (tri.) // 48 // ___ dakSiNa dizAkA megha, (tri.) nigama-hATa, pura, veda, kaTa (murdA), paMcamI-pAMDavoMkI strI(draupadI)(strI0) nyAyasAriNI, vANija, (puM0) // 51 // "Aho Shrutgyanam" Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: paramastu triSUtkRSTe pradhAnAdyozca puMsi tu / oMkAre paramaM tu syAdanujJAyAmasaMjJakam // 52 // prakramo'vasare cAnukrame cApakrame krame / pratimA'nukRtau dantabandhane'pi ca dantinAm // 53 // AdAvapi pradhAne'pi prathamaM vAcyaliGgakam / praharmaH saudhakUTasthakalazAdvinitambayoH // 54 // madhyamo madhyadeze syAtsvare madhye'tha madhyamA / triSu dRSTarajonArIrAkayormadhyamA striyAm // 55 // karNikAtryakSaracchandakaramadhyAGgulISu ca / vikramastUdyamakrAntau kSamAyAM zaktisaMpadi // 56 // vidrumo ratnavRkSe'pi pravAle navapallave / vibhramastu vilAsesyAd vibhramo bhrAntihAvayoH // 57 // 250 parama zreSTha, ( tri0 ) pradhAna (mukhya) / madhyamA - rajakhalA strI, pUrNacaMdravAlI Adi, (puM0 ) pUrNimA, ( strI0 ) // 55 // karNikA ( puSpakI kesara ), tIna akSaroMkA chaMda, hAthakI madhyama aMgulI, (strI0 ) parama - OMkAra, ( na0 ) AjJA ( avyaya ) / / 52 / / prakrama - avasara, anukrama, apakrama ( ulaTA krama ) krama, (puM0 ) pratimA-anukRti ( anukaraNa ), hastiyoM kA daMtabaMdhana, (strI0 ) 53 prathama-Adi, pradhAna, (tri0 ) praharmma- mahalakI zikharakA kalaza, parvatakA nitaMba, (puM0 ) // 54 // madhyama- madhyadeza, madhyama-khara, (puM0) [ mAntavarge vikrama-udyama, krAnti, kSamA, zakti, saMpat, (puM0 ) // 56 // vidruma - ratnavRkSa, mUMgA, navIna pattA, ( puM0 ) vibhrama-vilAsa, bhrAnti, hAva (strIkaraNabheda ) ( puM0 ) // 57 // " Aho Shrutgyanam" Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macaturtham / ] bhASATIkAsametaH / 251 vilomo viparIte'pi bhujaGgeGguliromani / vilomI tu vyavasthAyAM vilomamaraghaTTake / / 58 // vyAyAmo durgasaMcAre viyAme pauruSe zrame / / saGkamaH saGkramaNe'strI tu vArisaMcArayantrake // 59 // trighUttame pUjyatame sAdhIyasi ca sattamaH / sambhramastvAdare puMsi saMvege sAdhvase'pi ca // 60 // suSamaM cArusamayostriSu syAtsuSamA dyutau / atidyutau ca suSamA suSImaH pannagAntare / / 61 // suSImaM zizire klIbaM cAruzItalayostriSu / macaturtham / sundare'pyupamAzUnye bhavedanupamo'nyavat // 62 // gaurInAyakadiGnAgayoSityanupamA matA / abhyAgamo'ntike ghAte virodhe'pyudgame yudhi // 63 // viloma-viparIta, sarpa, aMguliyoMke | suSama-suMdara, sama (tulya ), (tri.) roma, (puM0) suSamA-kAnti, atikAnti, (strI0) vilomI-vyavasthA, (strI0) suSIma-sarpabheda, (puM0) zizira, viloma-arahaTa (na0 ) // 58 // (na0 ) suMdara, zItala, (tri.) vyAyAma-durgasaMcAra, saMyama, pauruSa, // 61 // parizrama, (puM0) mcturth| saMkrama-saMkramaNa, ( puM0 ) jalameM anupama suMdara, upamAzUnya, (tri.) saMcArakA yaMtra, (puM0 n0)||59|| // 62 // sattama-uttama, pUjyatama, atizreSTha, anupamA-IzAna koNake hAthIkI (puM0) hathinI, (strI. ) sambhrama-Adara, saMvega, bhaya, (puM0) abhyAgama-samIpa, ghAta, virodha, // 6 // ! udgama, yuddha, (puN0)|| 63 // "Aho Shrutgyanam" Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vizvalocanakoza: [ mAntavargeupakramazcikitsAyAmupadhAne ca vikrame / bhavedupagamaH pArzvagamane'GgIkRtAvapi // 64 // jalagulmo jalAvartajalacatvarakacchape / daNDayAmastu divase kInAze kumbhasambhave / / 65 / / parAkramastu sAmarthya vikramodyogayorapi / plavaGgamaH kapo bheke mahApadmaM tu mAnake // 66 / / mahApadmaH pumAnsaGkhyAnidhinAgAntare mataH / yAtayAmo mato jIrNe paribhuktojjhite triSu / / 67 / / sArvabhaumastu dignAgabhede sarvamahIpatau / abhyupagamaH svIkAre samIpAgamane'pi ca // 68 // iti vizvalocane mAntavargaH // upakrama-cikitsA ( ilAja ), u-mahApadma-saMkhyAbheda, nidhibheda, nApadhA, vikrama, (puM0) gabheda, (puM0 ) upagama-samIpajAnA, aMgIkAra, yAtayAma-jIrNa, acchItaraha bhogA. (puM0 ) // 64 // / huvA, tyAgAhuvA, ( tri0)||67|| jalagulma-jalakA bha~vara, jalacauka, sArvabhauma-digRhastIbheda, saMpUrNapR. kachuvA ( puM0 ) / thvIkA rAjA, (puM0) daNDayAma-dina, dharmarAja, agastya abhyupagama-aMgIkAra, samIpameM muni, (puM0 ) // 65 // AnA, (puN0)|| 68 // parAkrama-sAmarthya, vikrama, udyoga, (puM0 ) / isa prakAra vizvalocanakI bhASAmeM plavaMgama-bandara, meMDaka, (puM0 ) / mAntavarga samApta huvA // mahApadma-pramANa, (n0)||66 // ' "Aho Shrutgyanam" Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 253 atha yaantvrgH| yaikam / yo vAtayazasoH puMsi yA yAnatyAgayAtRSu / yadvitIyam / anyo'samAne bhinne ca syAdantyo'ntabhave'dhame // 1 // aryo budhe triSu nyAyye zilAjatuni na dvayoH / arghArtha yattadarghya syAtriSu yazcArghamarhati // 2 // arghyaH syAdyogyamAtre'pi syAdaryaH svAmivaizyayoH / puMsyAyaH sauvidalle syAdAryastvabhyarhite triSu // 3 // AsyA sthitau mukhe cAsyaM mukhamadhye mukhodbhave / ijyo gurau pumAnijyA dAnArcAsaGgameSTiSu // 4 // atha yaantvrg| arghya-jo arghake liye dravya hai vaha, yaika / __ jisako argha diyAjAya vaha (tri.)||2|| ya-vAyu, yaza, (puM0) ardhya-yogyamAtra, (puM0) yA-yAna ( savArI ), tyAga, gamana arya-khAmI, vaizya, (puM0 ) karanevAlA, (puM0) Arya-kaMcukI, (ranavAsakA pahare yadvitIya / ___ dAra) (puM0 ) pUjya, (tri.) anya-asamAna, bhinna (tri.) AsthA-sthiti, ( strI0 ) antya-antameM honevAlA, adhama, Asya-mukha, mukhamadhya, mukhase u. (tri.)||1|| tpanna, (tri.) arthya-paMDita, ( puM0 ) nyAyya ijya-guru (bRhaspati) (puM0) (nyAyayukta) (tri.) zilAjIta ijyA-dAna, arcA (pUjA), saMgama, (na0) / iSTi (yajJa) (strii0)|| 4 // "Aho Shrutgyanam" Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 vizvalocanakoza: [ yAntavarge ibhya ADhyaM bhavedibhyA kareNvAmapi zallakau / kanyA kumArikAnAyeM rAzibhedauSadhIbhidoH // 5 // prAtahyadinayoH kalyaM kalyo nIrogadakSayoH / sajje'pi triSu kalyA tu madhe kalyA ca vAci ca // 6 // kazyaM madye kazA ca kazyaM madhye ca vAjinAm / kakSyA bRhatikAkAJcormadhyabandhe ca dantinAm // 7 // harmyAdInAM prakoSThe tu kAMsyaM syAtpAnabhAjane / taijasadravyabhedepi vAdyabhede'pi na dvayoH // 8 // kAyo va svabhAve ca saje lakSye kadaivate / kAyaM manuSyatIrthe syAtkArya hetau prayojane // 9 // kAvyaH zukragrahe puMsi kAvyA syAtpUtanAdhiyoH / kAvyaM granthAntare klIbaM kuDacaM bhittau vilepane // 10 // zallakI ( sAlaI ) taijasa ibhya - dhanI (puM0 ) ibhyA - hathinI, vRkSa (strI0 ) kanyA - kumArI, strImAtra, rAzibheda, auSadhibheda, ( strI0 ) // 5 // kalya-prAtaHkAla, kalakA dina, (na0) kalya- nIroga, catura, sajja (kavaca ) harmya ( mahala ) AdikoM kA prakoSTha ( koTA ) ( strI0 ) kAMsya - jalaAdi pInekA pAtra, dravyabheda, vAdya bAjA ) bheda, ( na0 ) // 8 // kAya-zarIra, svabhAva, samUha, nizAnA ka ( prajApati ) devatAvAlA, (puM0) kArya - hetu, prayojana ( na0 ) // 9 // O Adise sajAhuvA (tri0 ) kalyA-madirA, vANI, ( strI0 ) 6 | kArya - manuSyatIrtha, ( na0 ) kazya - madya ( madirA ), cAbuka lagAne | kAvya-zukra-graha, (puM0 ) yogya, (tri0) ghor3oMkA madhyabhAga kAvyA-pUtanA, buddhi, ( strI0 ) ( na0 ) kAvya-graMtha, (na0) kakSyA- kaTehalI, karadhanI, hastiyoMkA kuDya - dIvAra, vilepana ( lIpanA ) madhyabaMdha, ( nADI ) // 7 // ( na0 ) // 10 // " Aho Shrutgyanam" Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 255 kulyo mAnye kulodbhUtakulAtihitayostriSu / kulyaM syAdAmiSe zUrpepyaSTadroNyAM ca kIkase // 11 // kulyA'lpakRtrimanadInadIjIvAsu nirjhare / kRtyA kriyAdevatayostriSu bheye dhanAdibhiH // 12 // vidviSTakAryayozcAyaM kRtyAstavyAdiSu smRtAH / kriyA karmaNi ceSTAyAM karaNe saMpradhAraNe // 13 // upAyArambhazikSA_cikitsAniSkRtiSvapi / gavyaM napuMsakaM jyAyAM gavAM kSIrAdike'pi ca // 14 // rAgadravye'pi gavyA tu gokule gohite triSu / guhyaM rahasyupasthe ca guhyo dambhepi kacchape // 15 // gRhyA zAkhApure gRhyastvasaktamRgapakSiNoH / guhyaM purISamArge'pi gRhyamakhairipakSayoH // 16 // kulya-mAnya-puruSa (puM0) kulmeN| upAya, AraMbha, zikSA, pUjA, utpannahuvA,kulakA atihit,(tri.)| cikitsA, nikAlanA, (strI0 ) kalya-mAMsa, chAja, aSTa droNI.asthi gavya-dhanuSakI jyA, gauvoMkA dUdha dadhi (hADa ) ( n0)|| 11 // Adi // 14 // raMganekA dravya, (na.) gavyA-gokula, gohita, (tri0) kulyA-choTI kRtrimanadI, nadI, jIvantI-auSadhi, jhiranA, (strI.), guhya-rahasya ( guptasalAha ), strIpuruSa kA yoni aura zizna, (na0) daMbha, kRtyA-kriyA, devatA, ( strI0 ) dhana kachuvA, (puM0 ) // 15 // Adikarake bhedya, // 12 // gRhyA-zAkhAnagara (ekapuramAha~se bazatru, kArya, (tri.) - sAhuvA dUsarA nagara), (strI.) kRtya-tavya Adi pratyaya, (puM0) gRhya-ghara meM hilAhuvA mRga aura pakSI, kriyA-karma, ceSTA, karaNa, saMpradhAraNa (puM0 ) guda, ( na0) rokAhuvA, (accheprakAra dhAraNa) // 13 // pakSakarane yogya, (tri.) // 16 // "Aho Shrutgyanam" Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 vizvalocanakozaH [ yAntavargageyastu triSu gAtavye geyaH syAdgAyane pumAn / gopyo dAsyA apatye syAdrakSaNIye'pi vAcyavat // 17 // grAmyo jane triSu grAmyaM vazlIlaratabandhayoH / cayastvAharaNe vRnde prAkAre mUlabandhane // 18 // cavyaM tu cavike yacca cavyA dUrvAgragandhayoH / cityA mRtacitAyAM syAccityaM mRtakacaityake // 19 // caityamAyatane klIbaM syAccitAcUDake'pi ca / buddhabimbe pumAMzcaityazcaitya uddezyapAdape // 20 // codyaM prazne'dbhute codyaM vaacyvccodnocite| chAyA syAdAtapAbhAve satkAntyutkocakAntiSu // 21 / / pratibimbe'rkakAntAyAM tathA patau ca pAlane / janyastAte varavadhUjJAtibhRtyapriyehite // 22 // geya-gAne ke yogya, (tri.) gAyana | caitya-yajJasthAna, citAkA cihna, (na0) (puM0 ) buddhadevakI mUrti, uddezya(prasiddha)vRkSa gopya-dAsIkI saMtAna, rakSAkarane (jina-sabhAkA vRkSa) (puM0) // 20 // __yogya, (tri. ) // 17 // grAmya-grAmameM honevAlA jana, (tri.) codya-prazna, adbhuta ( na0) preraNAke __ azlIla, ratabaMdha, ( na0 ) yogya, (tri.) caya-ikaTThAkaranA, samUha, kilA, chAyA-dhUpakA abhAva, acchI kAnti, jar3akA bAMdhanA, (puM0 ) // 18 // khilanA, zobhA, // 21 // prati. cavya-cavya, (na0) biMba, sUryakI strI, paMkti, pAlacavyA-dUba, ajamoda, (strI0 ) nakaranA, (strI) cityA-mRtakakI citA, (strI0), citya-mRtakakA cauMtarA, ( na0) janya-pitA, varavadhU, jJAti, bhRtya, priya, hita ( hitU ) // 22 // "Aho Shrutgyanam" Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / janyastu jananIye syAtriSu janyaM tu saMyuge / parIvAde'pi haTTe'pi janyA mAtRsakhImudoH // 23 // janyuH prANini vahA~ ca janyuH syAtparameSThini / jayo jayante vijaye jayA tithyantaromayoH // 24 // umAsakhIjayantyozca pathyAyAmagnimanthake / jAtyaM kulIne zreSThe'pi tArkSyo'nUrusuparNayoH // 25 // rathe'zve cAzvakarNadrau mataM tArkSya rasAJjane / tiSyaH puSye kalau tiSyA ghAtryAM tiSyaiva puSyavat // 26 // trayI trivedyAM tritaye purandhyAM sumatAvapi / dasyurvidvipi caure ca dAyaH solluNThabhASite // 27 // yautakAdidhane dAne bhAgArhapitRvastuni | divyaM tu zapathe vAle lavaGgakusume'pi ca // 28 // jananeke yogya, (tri0 ) janya- yuddha, parivAda, hATa, ( na0 ) janyA - mAtAkI sakhI, AnaMda (strI0 ) // 23 // jayA - tithibheda, pArvatI // 24 // pArvatIkI sakhI, jayaMtI yA agethu puSpavRkSa, haraDa, arahU~, ( strI0 ) jAtya - kulIna, zreSTha, ( tri0 ) tArkSya-aruNa, garuDa, // 25 // ratha, azva, sAla-vRkSabheda, (puM0) 17 257 tArkSya - rasota- auSadhi ( na0 ) tiSya - puSya-puSya nakSatra, kali yuga, ( puM0 ) tiSyA-A~valA, ( strI0 ) // 26 // trayI-trivedI ( tInaveda ), tIna ava janyu - prANI, ani, brahmA, (puM0 ) jaya-jayanta ( iMdraputra ), vijaya | yavoMvAlA, patiputravAlI strI, zreSTha ( jItanA ) ( puM0 ) buddhi, ( strI0 ) dasyu - zatru, cora, (puM0 ) dAya- hAsya sahita bhASaNa // 27 // varavadhUko denekA dravya, dAna, bhAgakarane yogya pitAkI vastu, (puM0 ) divya-saugana, bAlaka, lauMga, puSpa, ( na0 ) // 28 // "Aho Shrutgyanam" Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vizvalocanakozaH- [ yAntavargedivyA''malakyAM divyaM tu valgau divibhave'nyavat / duSyaM vastragRhe vastre dUSaNIye tu vAcyavat / / 29 // daityA surAmurAcaNDauSadhISu ditije pumAn / dravyaM tu pittale vitte druvikAre jatunyapi // 30 // bheSaje ca pRthivyAdau triSu bhvyvilepyoH| dhanyA dhAtryAmalakyoH syAddhanyaH puNyavati triSu // 31 // dhAnyaM trIhiSu dhAnyAke dhiSNyaH syAdanale pumAn / dhiSNyaM sadmani nakSatre sthAne zaktau ca na dvayoH // 32 // nayo dyUtAntare nItau vyaJjake tvabhipUrvakaH / / nATyaM tauryatrike lAsye nityaM tu satate dhruve / / 33 / / harItakyAM matA pathyA mataM pathyaM hite triSu / padyaH zUdre pumAnpadyaM zloke padyA tu varmani // 34 // divyA-A~valA, (strI0) dhAnya-vrIhi (dhAna), dhaniyA~, (na0) divya-suMdara, AkAza yA khargameM dhiSNya-agni, (puM0) makAna, honevAlA, (tri.) / nakSatra, sthAna, zakti, (na. ) dRSya-vastrakA ghara ( taMvUDerA ), vastra, // 32 // (na0) dUSaNIya (niMdanIya) (tri0) naya-yUtabheda, nIti, (puM0) abhinaya-hAtha Adike izArese vAdaityA-madirA, kapUrakacarI, cora takA samajhAnA, (puM0 ) nAmaka gaMdha-dravya, (strI0) nATya-nAcanA-gAnA-bajAnA, nAcanA, daitya-ditike putra, ( asura ) (pu.)! (na0) dravya-pItala, dhana, vRkSavikAra, lAkha, nitya-niraMtara, dhruva (sthira) (na0) // 30 // auSadhi, pRthivI Adi, // 33 // kalyANa, vilepa, (tri.) pathyA -haraDa, ( strii0)| dhanyA-dhAya ( baccoMko dUdha pilAne- pathya-hita bhojanAdi, (tri.) vAlI), A~valA, ( strI0) padya-zUdra, (puM0) zloka (na.) dhanya-puNyavAna, (tri.) // 31 // padyA-mArga (strI0 ) // 34 // "Aho Shrutgyanam" Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 259 napuMsakaM tu pAkyaM syAdyavakSAre biDAhvaye / pAdyaM payasi ninye ca pIyuH kAlArkapecake // 35 // puNyaM tu sukRte dharme triSu madhyamanojJayoH / zvazure puMsi pUjyaH syAtpUjyo vandyo'bhidheyavat // 36 // peyaM pAtavyapayasoH peyA zrANAcchamaNDayoH / prAyaH pumAnanazane mRtyubAhulyayostathA / / 37 // priyastu triSu hRdye syAddhave vRddhyauSadhe pumAn / vanyaM triSu vanodbhUte vanyA vRnde vanAmbhasoH // 38 // aprajAtastriyAM vandhyA vandhyastriSu halidrume / valyaM pradhAnadhAtau syAdvalyaM balakare triSu // 39 // vareNye vAcyavadvayoM varyaH paJcazare pumAn / vindhyA truTau lavalyAM ca vindhyo vyAdhAdribhedayoH // 40 // pAkya-javAkhAra, viDa-namaka, (na0) priya-manorama, (tri0) pati, vRddhipAdya-jala, niMdya, (na. ) nAmaka auSadhi, (puM0 ) pIyu-kAla, sUrya, ullU, (puN0)||35|| vanya-vanameM utpanna honevAlA, (tri.) puNya-sukRta (acchA karma karanA ), vanyA-vanakA aura jalakA samUha __dharma, ( na0) madhya, suMdara, (tri.) (strI0) // 38 // bandhyA -aprasUtA strI, ( strI. ) pUjya-sasura ( puM0 ) vaMdanAke yogya, (tri.)||36|| bandhya kalihArI-vRkSa ( puM0 ) balya-pradhAna-dhAtu (vIrya) (na.) peya-pIneke yogya, dugdha, ( na0) bala karanevAlA ( tri. ) // 39 // peyA-pakAyAhuvA patalA anna, svaccha- varya-zreSTha, (tri0 ) kAmadeva, (puM0) mA~Da, (strI.) vindhyA-choTI-ilAyacI, haraphA prAyaH-anajalakA tyAganA, mRtyu, revaDI, (strI0) bAhulya (jiyAdahapanA ) (puM0) vindhya-vyAdha, parvata-bheda, (puM0) // 40 // "Aho Shrutgyanam" Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vizvalocanakoza: vIrya prabhAva zukre ca tejaH sAmarthyayorapi / vezyA tu gaNikAyAM syAd vezyaM vezyAniketane // 41 // bhayaM ghore pratibhaye prasUne kubjavIrudhaH / karmmaraGgatarau bhavyo bhavyA karikaNomayoH // 42 // bhAgyaM zubhAtmakavidhau syAcchubhAzubhakarmmaNi / bhRtyo dAse bhRtau bhRtyA matsyo mIne janAntare // 43 // viSNormUrtyantare matsyo virATAkhye ca yAdave / madhyaM nyAyye'vakAze ca madhyaM madhyasthite triSu // 44 // lagnakester me madhyama striyAmavalagna ke | manyudainye Rtau krodhe vAsave tu zatAtparaH 45 // mayaH zilpini daityAnAM karabhe'zvatare mayaH / mayurmRge kiMpuruSe mAyaH pItAmbare'sure // 46 // [ yAntavarge vIrya - prabhAva, zukra ( vIrya ), teja, | matsya - machalI, janabheda, // 43 // sAmarthya, ( na0 ) viSNukA avatAra, virATa- deza, vezyA-gaNikA ( strI0 ) yAdava, (puM0 ) vezya - vezyAkA ghara, ( na0 ) // 41 // madhya-nyAyya ( yukta ), avakAza, bhaya-bhayAnaka, (tri0) bhaya, kUjA ( na0 ) madhya meM sthita // 44 // belakA puSpa, ( na0 ') jAmina, adhama, ( tri0 ) zarIbhavya - kamarakha - vRkSa, ( puM0 ) bhavyA- gajapIpala, pArvatI, (strI0 ) // 42 // bhAgya- zubhAtmaka vidhi ( bhAgya ), zubhaazubha karma, ( na0 ) bhRtya - dAsa ( naukara ) ( puM0 ) bhRtyA - naukarI, ( strI0 ) rakA madhyabhAga, ( puM0 na0 ) manyu- dInatA, yajJa, krodha, zatamanyuiMdra, (puM0 ) // 45 // maya- dailoMkA kArIgara, U~Ta, khiccara, ( puM0 ) mayu- mRga, kinnara, ( puM0 ) mAya-pItAMbara, asura, (puM0 ) // 46 // "Aho Shrutgyanam" Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 261 mAyA dambhe kRpAyAM ca syAnmAyA zAmbarIdhiyoH / mAlyaM puSpe'pi mAlAyAM mUlyaM vetanavastrayoH / / 47 / / mRtyuH syAnmaraNe daive medhyaM pUte'pi medure / medhyA raktavacAyAM ca rocanAyAmapi striyAm / / 48 // klIbaM syAdAzrame medhyaM yayuH kratuhaye haye / yAmyA'pAcyAM bharaNyAM ca yAmyo'gastye'pi candane // 49 // yogyaH pravINayogArhazaktopAyiSu vAcyavat / yogyA'bhyAse'rka kAntAyAM yogyamRddhayAkhyabheSaje // 50 // rathyA tu vizikhAyAM syAdrathaudhe pathi catvare / mato rathodvahe rathyo rathyaM triSu manorame // 51 // ramyA vibhAvarI ramyaH puMsi campakapAdape / rUpyaM syAdAhatasvarNarajate rajate tathA / / 52 // mAyA-daMbha, kRpA, bAjIgarakI vidyA, yogya-pravINa (catura), yogake yogya, buddhi, (strI.) samartha, upAyavAlA (tri.) mAlya-puSpa, puSpamAlA, ( na0) yogyA-abhyAsa, sUryakI strI, (strI0) mUlya-naukarI, vastukA mola (kImata) yogya Rddhi-auSadha (na0) // 50 // (na. ) // 47 // matya-maranA, dharmarAja. (paM.) rathyA-galI, rathoMkA samUha, mArga, medhya-pavitra, saghana sacikaNa, (tri.) gharakA A~gana, (strI0 ) medhyA-raktabaca, gorocana, ( strI0 ) rathya-rathako bahanevAlA azva Adi // 48 // (puM0) medhya-Azrama (na.) ramya-suMdara, (tri.) // 51 // yayu-yajJake liye azva, azva-mAtra, ramyA-rAtri, ( strI0 ) (puM0 ) yAmyA-dakSiNa dizA, bharaNI-nakSatra, ramya-caMpAkA vRkSa, (puM0 ) (strI0) rUpya-ghar3AhuvA ( sikA) suvarNa yA yAmya-agastya-muni, candana (puM0) rajata ( cA~dI) kA, cAMdI-mAtra, // 49 // ( na0 ) // 52 // "Aho Shrutgyanam" Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 vizvalocanakoza:- [yAntavargetriSu prazastarUpe'pi labhyaM labdhavyamuktayoH / layo nRtyAdisAmye syAdvinAzAzleSayorlayaH // 53 // saGkhyAzaravyayorlakSyaM lakSyaM syAcchadmani smRtaH / atha tauryatrike lAsyaM lAsyaM strInRtyanRtyayoH // 54 // vAcyaM doSe'pi vaktavye vacohe kutsite'nyavat / vIkSyo'vilAsake vIkSyo draSTavyAdbhutayostriSu // 55 // vargaprasthAnayovrajyA vrajyA paryaTane'pi ca / zayaH zayyAhihasteSu zayyA tu zayanIyake // 56 / / zabdagumphe'pi zalyastu zvAvinmadanavRkSayoH / zalyaM zakau zare vaMzakarNikAyAM ca tomare // 57 // zunyA tu nalikAyAM syAcchUnyaM tu triSu nirjane / mataM zaurya tu zUratve cArabhaTyAM ca tanmatam // 58 // zreSTarUpavAlA, (tri.) jyA-varga, prasthAna, dhUmanA, (strI0) labhya-labdha hone ke yogya, yukta, zaya-zayyA, sarpa, hAtha, (puM0 ) (tri.) laya-nRtya AdikI samatA. vinAza zayyA-palaMga, zabda-guMpha (racanA) milanA, (puM0 ) // 53 // (strI0 ) // 56 // lakSya-saMkhyAbheda, nizAnA, misa zalya-seha, mainaphala-vRkSa, ( puM0) ( bahAnA ) (na0) | zalya-zaMku ( kIlA ), zara, vaMzakalAsya-nAcanA-gAnA-bajAnA, ye mile rNikA, tomara-zastra, ( na0) hue tInoM, strI-nRtya, nRtya, (n0)| // 57 // // 54 // zUnyA-bA~sa AdikI nalI, (strI0) vAcya-doSa, kahaneyogya, vacanake | yogya, kutsita, (tri.) zUnya-nirjanasthAnAdi, (tri.) vIkSya-azva, nAcanevAlA, ( puM0 ) zaurya-zUratA, niDarapanA, (na0) dekhane yogya, adbhuta, (tri0) // 55 // // 58 / "Aho Shrutgyanam" Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 263 saGkhayaM tu saGgare klIbaM saGghayaikatvAdicarcayoH / tapolokAtpare satyaM satyaM satyapragatayoH // 59 // divyepi satyA pAmAyAM satyaM tu triSu tadvati / sandhyA sAye saridbhede sandhAne kusumAntare / / 60 // pratijJAyAM ca ciMtAyAM maryAdAyAmapi striyAm / vAmadakSiNayoH savyaM sahyaM zastrakale guNe // 61 / / sahyaH zaile'pi soDhavye nairujye sahyamadvayoH / sAdhyastu yogabhede syAtsAdhyo'pi gaNadaivate // 62 // vAcyavatsAdhanIye'pi sAyaH kANDA'parAlayoH / sUryo'rke tatpriyAyAM tu sUryA syAdoSadhIbhidi / / 63 / / sevyaM triliGgaM sevAhe sevyaM tu nalade dvayoH / senAyAM samavete tu sainyaH sainyaM bale matam // 64 // saMkhya-yuddha, ( na0) / eka parvata, (puM0) sahaneke yogya, saMkhyA-eka Adi-gintI, vicAra, (tri0) nIrogatA ( na0) (strI0 ) | sAdhya-yogabheda, gaNadevatA, (puM0 ) satya-tapa lokase Upara loka, satya, // 62 // sAdhaneke yogya (tri.) pragata (gaharA khaDDA ) ( na0) sAya-bANa, aparAhna kAla (dinakA // 59 // saugana, (na0) pAma tRtIya prahara) (puM0 ) (strI0 ) satyavAlA ( tri0) sUrya-sUrya, (puM0 ) sandhyA -sAyaMkAla, nadIbheda, smaraNa, "' sUryA-sUryakI strI, auSadhibheda, puSpabheda, // 6 // pratijJA, ciMtA, maryAdA, ( strI0 ). ra (strI0 ) // 63 // savya-vAma ( bAmA) aMga, dakSiNa sevya-sevAke yogya, (tri.) (dahanA) aMga, (na.) sevya-khasa, (puM0 strI0) sA-zastrakI kalAvAlI rajju (rassI) sainya-senA, sainika, (puM0 ) (na0 ) // 61 // sainya-bala ( na0) // 64 // "Aho Shrutgyanam" Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: ilvalAsu striyaH saumyA budhe saumyo'tha vAcyavat / bauddhe manorame'nugre pAmare somadaivate // 65 // vivAdapakSanirNetaryapi stheyaH purohite / stheyaM syAddravyamAtre'pi puMsi garve'dbhute smayaH // 66 // hAryo bibhItakIvRkSe harttavye hAryamanyavat / hRdyastu vazadvedamantre vRddhayAkhyabheSaje // 67 // syAcchretajIrake hRdyaM hRtpriye hRdbhave triSu / kSayo'pacayakalpAntanivAseSu rugantare // 68 // yatRtIyam / atyayo dUSaNe kRcchre'tikrame nAzadaNDayoH / adhRSyastu pragalbhe syAdadhRSyA saridantare // 69 // anayo vyasanAnItidaivAzubhavipattiSu / apatyaM putrayoH klIbamabhayo nirbhaye triSu // 70 // 264 saumyA - ilvalA ( mRgazirake Upa | hRdya-sapheda jIrA, ( na0 ) hRdayako priya, hRdayameM prApta ( tri0 ) kSaya-kamahonA, kalpakA anta, nivAsa, rogabheda ( puM0 ) // 68 // rakI pAMca tArA ) ( strI0 ) saumya - budha, ( puM0 ) bauddha ( buddhazAstra ) suMdara, nAmra, pAmara, soma hai| devatA jisakA vaha (tri 0 ) // 65 // stheya - vivAdapakSakA nirNetA, purohita, ( puM0 ) dravyamAtra, (tri0 ) smaya - garva, adbhuta, (puM0 ) // 66 // hArya - baheDAkA - vRkSa, ( puM0 ) haDane yogya, (tri 0 ) hRdya -vaza meM karanevAlA vedamaMtra, (puM0) hRdyA - vRddhinAmaka auSadhi, ( strI0 ) // 67 // [ yAntavarge yatRtIya / atyaya-dUSaNa, kRcchra (kaSTa), ullaMghana, nAza, daMDa (puM0 ) adhRSya-pragalbha ( dhRSTa) ( bhi0 ) adhRSyA - nadIbheda, (strI0 ) // 69 // anaya - vyasana ( phirAka ), anIti, daiva, azubha, vipatti, (puM0 ) apatya-putrI, putra, ( na0 To ) abhaya - nirbhaya, ( tri0 ) // 70 // "Aho Shrutgyanam" Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| 265 matA'bhayA tu pathyAyAmabhayaM syAduzIrake / abhikhyA tu yazaHkIrtizobhAvikhyAtinAmasu // 71 // tripvavadhyaM vadhAnaheM klIbe'narthakabhASite / syAdavandhyaM tu saphale triSu triSvaphalegrahau // 72 // azvIyamazvasaGghAte'zvIyamazvahite triSu / ahalyApsarasobhede tathA gautamayoSiti !! 73 // ahAryaH parvate puMsi syAdahAryaH sthire triSu / AtithyamAtitheyesyAdAtithyastvatithau pumAn // 74 / AtreyI puSpavatyAM syAdAtreyI nimnagAntare / Atreyastu mune de syAdAdityaH sure ravau // 75 // AmnAya upadezepi syAdAmnAyaH zrutAvapi / AzayaH syAdabhiprAye'pyAdhAre panase dhane // 76 // abhayA-haraDa, ( strI0) | ahArya-parvata, ( puM0 ) sthira,(tri0) abhaya-khasa, ( na0) Atithya-jo vastu atithike liye abhikhyA-yaza, kIrti, zobhA, | ___ ho vaha, (tri. ) atithi (puM0) __vikhyAti, nAma, ( strii0)||71|| | // 74 // avadhya-vadhake ayogya, (tri.) anarthaka bhASaNa, ( na0) AtreyI-rajaskhalA, nadIbheda, (strI0) avandhya-saphala, (tri0) kAlake Atreya-munibheda ( puM0 ) __ anukUla phaloMko dhAraNa karanevAlA | vRkSa, (tri.) // 72 // Aditya-devatA, sUrya, (puN0)||75|| azvIya-azvoMkA samUha, (na0 )'AvAya-upadeza, veda, (pu0 ) azvoMkA hitU, ( tri.) ahalyA-apsarAbheda, gautamaRSikI Azaya-abhiprAya, AdhAra, panasastrI, (strI0) // 73 // vRkSa, dhana // 76 // "Aho Shrutgyanam Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vizvalocanakozaH- [ yAntavargekoSThAgAre'pyajIrNe'pi kiMpacAne'pi cAzayaH / indriyaM retasi klIbamindriyaM viSayIndriye // 77 / / puMsi syAdudayaH pUrvaparvate'pi samunnatau / upAyaH sAmabhedAdAvupAyaH syAdupAgatau // 78 // UrNAyureDake messkmblkssnnbhnggyoH|| eNeyameNyAzcAdye ratabandhAntare striyAH // 79 // aucityamucitatve syAdaucityaM satyayogyayoH / astrI kaSAyo niryAse rase rakte vilepane // 80 // aGgarAge sugandhe tu triSu syAllohite'pi ca / kAleyo daityabhede syAtkAleyaM kAlakhaNDakam / / 81 // kulAyo nIDavatpakSinilayasthAnayoH pumAn / kaukRtyamanutApe syAdayuktakaraNe'pi ca // 82 // koSTAgAra (zarIrake bhItarakI pola, aucitya-ucitapanA, satya, yogya, ajIrNa, dhanalobhI, (puM0) (na0) iMdriya-vIrya, viSayi (cakSuAdi ) kaSAya-kADhA, rasa, rakta, vilepana, __ iMdiya, (na0) // 77 // (puM0 ) // 80 aMgarAga, sugaMdha, udaya-pUrvaparvata, samunnati (U~cApanA) lohita. ( tri.) (puM0 ) kAleya-daityabheda, (puM0 ) kAlakhaMDa, upAya-sAma bheda Adi, samIpameM " (n0)|| 81 // ___ AnA, (puM0 ) // 78 // UrNAyu-bheDa, bheDIke UnakA kaMbala, kulAya (nIDa )-pakSIkA bUMsalA, kSaNabhaMga ( makar3I) (puM0 ) sthAna, (puM0 ) eNeya-mRgIkA carma Adi, strIkA kaukRtya-pazcAttApa, ayukta karanA, ratabaMdha, ( n.)|| 79 // (na0 ) // 82 // "Aho Shrutgyanam" Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaMtRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / gAGgeyastu mahAsene bhISme gaGgAbhave triSu / cakSuSyaH ketake puNDarIkavRkSe rasAJjane // 83 // astrI strI tu kulathyAM syAdayuktakaraNe'pi ca / gAGgeyaM mustakasvarNakaseruSu napuMsakam // 84 // gAGgeyastu mahAsene bhISme gaGgodbhave triSu / cakSuSyaH ketake puMsi zubhage'kSihite triSu // 85 // cAmpeyazcampake nAgakesare puSpakesare / svarNe klIbaM jaghanyaM tu nindye caramaziznayoH // 86 // jaTAyuH pakSibhede syAtpuMsi guggulapAdape / tapasyA vratacaryAyAM tapasyaH phAlgune pumAn // 87 // devayurddhArmika devayAtrike'pyabhidheyavat / dvitIyA tithibhitpalyoH pUraNe'pi dvayostriSu // 88 // gAMgeya - svAmikArttika, bhISma, (puM0 ) gaMgAse honevAlA, ( tri0 ) acche bhAgyavAlA, netroMkA hitakArI ( tri0 ) // 85 // cAMpeya-caMpA, nAgakera, puSpakesara, ( puM0 ) suvarNa, ( na0 ) jaghanya - niMdya, pichalA, zizna (liMga) ( na0 ) // 86 // jaTAyu-pakSibheda, gUgala - vRkSa, (puM0) kaseru | tapasyA - vratacaryA, ( strI0 ) cakSuSya - ketakI ( puSpavRkSa ), daunA puSpavRkSa, kamala-vRkSa, rasota, // 83 // ( puM0 na0 ) kulathI (strI0 ) alaga karanA ( na0 ) gAMgeya - nAgaramothA, suvarNa, kaMda, ( na0 ) // 84 // gAMgeya-svAmikArttika, bhISma, (puM0) gaMgA meM honevAlA ( tri0 ) cakSuSya- ketaka ( ketaka ) ( puM0 ) 267 tapasya - phAlguna- mAsa, (puM0 ) // 87 // devayu-dharmAtmA, devayAtrika, (tri0) dvitIyA tithibheda, patnI ( strI0 ) doyoMko pUraNa karanevAlA, (tri0) // 88 // " Aho Shrutgyanam" Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 vizvalocanakoza: nAdeyI nIravAnIre bhUjambUnAgaraGgayoH / japAjayantyorvyaGguSThe nikAyastvAtmavezmanoH // 89 // sadharminivahe lakSye saMhatAnAM ca melake / raGgabhUmau tu nepathyaM nepathyaM ca prasAdhane // 90 // payasyA kSIrakAkolyAM svarNakSIryAmapi smRtA / payasyA dugdhikAyAM ca payohitabhave'nyavat // 91 // parjanyo vAsave meghadhvanau ca dhvanadambude / paryAyaH kramanirvANaprakArAvasare pumAn // 92 // peyavAriNi pAnIyaM pAruSyastu bRhaspatau / pAruSyaM paruSatve syAdapi zakrasya kAnane // 93 // paulastyaH kinnarAdhIze paulastyo dazakandhare / prakIryaH pUtikaraje vinikIrNe tu vAcyavat // 94 // [ yAntavarge payasyA - kSIrakAkolI, eka prakArakI kaTeharI, dUdhI, dugdhakA hita, dUdhase utpanna huvA, (tri0 ) // 91 // parjanya- iMdra, meghadhvani, garjatAhuvA megha, (puM0 ) nAdeyI - jalabeta, bhUIjAmana, nAraMgI, japA ( alasI ), jaita- puSpavRkSa, vyaMguSTa ( aMgUThAhIna ) ( strI0 ) nikAya - paramAtmA, sthAna // 89 // sadharmiyoMkA samUha, lakSya, saMhatoMkA milApa, (puM0 ) nepathya- raMgabhUmi, alaMkRtakI zobhA pAruSya - vRhaspati, (puM0 ) pAruSya( na0 ) // 90 // paryAya-krama, nirvANa (mokSa), prakAra, avasara, ( puM0 ) // 92 // pAnIya-pIne ke yogya ( tri0), jala, ( na0 * ) kaThoratA, iMdrakA vana, ( na0 ) // 93 // paulastya - kubera, rAvaNa, ( puM0 ) prakIrya - kA~TAkaraMja (karaMjuvA), (puM0) bikharAhuvA, (tri0 ) // 94 // " Aho Shrutgyanam" Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| praNayaH premavizrambhaprazrayaprasare'rthane / praNAyyo'saMmate tRSNAvarjite'pyabhidheyavat // 95 // pratyayaH zapathe hetau jJAnavizvAsanizcaye / sannAdyadhInarandhreSu khyAtatvAcArayorapi // 96 // pralayo mRtyukalpAntamUrchAsu viditaH pumAn / prasavyamanyaliGgaM syAtpratikUlAnukUlayoH // 97 // valayaH kaGkaNe na strI balAkaNTharujorapi / bAleyaH phaJjikAyAM syAtkhare bAlahite mRdau // 98 // brahmaNyastu zanau yUSe brahmasAdhau tu vAcyavat / brAhmaNyaM brAhmaNatve syAdrAhmaNAnAM ca saMhatau // 99 // bhujiSyastu sahAye'pi hastasUtre'pyatha triSu / anadhIte bhujiSyA tu vezyAceTikayormatA // 100 // praNaya-prema, vizvAsa, namratA, prasara bAleya-bhAraMgI, gardabha, bAlahita, (phailanA ), yAcanA (puM0) komala, (puM0 ) // 98 // praNAyya-asaMmata ( nahIM mAnAhuvA), . brahmaNya-zanaizcara, yUSa, ( puM0 ) brahma meM tRSNAse rahita, (tri.)|| 95 // pratyaya-saugana, hetu ( kAraNa ), - sAdhu ( zreSTha) (tri.) jJAna, vizvAsa, nizcaya, san Adi- brAhmaNya-brAhmaNapanA, brAhmaNoMkA pratyaya, adhIna, chidra, vikhyAta, samUha, (n0)|| 99 // AcAra, (puM0 ) // 96 // bhujiSya-dAsa ( naukara ), hastasUtra pralaya-mRtyu, kalpAnta, mUrchA, (puM0) prasavya-pratikUla, anukUla, (tri.) / (maMgalasUtra) (puM0) vinApaDhA 10 (tri.) valaya-kaMgana, kharaiTI, kaMTharoga, bhujiSyA-vezyA, dAsI, (strI.) (puM0 na0) // 100 // "Aho Shrutgyanam" Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 vizvalocanakozaH [yAntavarge bhuvayuH syAdRhadbhAnubhAnuzItalabhAnuSu / bhrAtRvyo bhrAtRtanaye triSu puMsi tu vidviSi // 101 // maGgalyaM dani maGgalyaM tatrasAdhau mnohre| maGgalyaH zrIphale svacche masUratrAyamANayoH // 102 // maGgalyA rocanAyAM syAtpriyaGguzatapuppayoH / malligandhi ca yatkRSNAguru tatrApi sA smRtA // 103 // adhaHpuSpIzamIkhaNDapuppIzvetavacAsu ca / malayaH puMsi dezAdribhedayoH parvatAMzake / / 104 // ArAme candane cAtha malayA tRvRtauSadhau / mRgayurbrahmaNi prokto gomAyuvyAdhayorapi // 105 / / rahasyaM vAcyavadgopye rahasyA tu nadIbhidi / lauhityaM raktatAyAM syAtpuMsi brIhau nadAntare / / 106 // vaktavyaH kutsite hIne'pyadhIne vAcyavatriSu / vadAnyastu suvAgdAtrovijayo jypaarthyoH|| 107 / / bhuvanyu-agni, sUrya, caMdramA, (puN0)| bhAga, (puM0) // 104 // bAga, caMdana, bhrAtRvya-bhAIkA putraAdi (tri.)| nisota, ( strI0) ___ zatru, (puM0 ) // 101 // mRgayu-brahma, gIdar3a, vyAdhA (zikArI) maMgalya-dahI (na0) maMgalakarane- (puM0 ) // 105 // vAlA, suMdara, (tri.) | rahasya-gopya, (tri.) maMgalya-belakA-vRkSa, nirmala, masUra, rahasyA-nadIbheda, (strI0) trAyamANA, (puN0)|| 102 // lauhitya-raktatA, ( na0 ) dhAna, maMgalyA -gorocana, phUlapriyaMgu, sauMpha, nadabheda, (puM0) // 106 // mallikA ( mogarA ) sarIkhI gaMdha-vaktavya-niMdita, hIna, adhIna, vAlA kAlA agara, (strii0)||103|| (tri0) gobhI, jAMTa, khaMDapuSpI (zAkhA- vadAnya-acchI vANIvAlA, dAna hulI), sapheda baca, (strI.) zIla ( bahuta denevAlA) (puM0) malaya-dezabheda, parvatabheda, parvatakA vijaya-jaya, arjuna, (puN0)||107 "Aho Shrutgyanam" Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 yatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vijayA tu matA gauryA tatsakhItithibhedayoH / vinayastu nato nItau zikSAyAM vinayo dvayoH // 108 // vizalyA'mizikhAdantIguDUcItRvRti striyAm / vAcyavadgatazalye syAdvismayo'dbhutagarvayoH // 109 // viSayo gocare deze indriyArthe'pi nIvRti / prabandhAdyasya yo jJAtaH sa tasya viSayaH smRtaH // 110 // vyavAyaH suratentau vyavAyaM tejasi smRtam / zANDilyo munibhede'pi zrIphale pAvakAntare / / 111 // zAleyaH zatapuppAyAM triSu zAlyudbhavocite / zIrSaNyaH puMsi vizade kace klIbaM tu zIrSake // 112 // zaileyaM sindhulavaNe tAlapaNaM ca zailaje / bhRGge puMsi zvazuryastu devare zyAlake'pi ca // 113 // vijayA-gaurI, gaurIkI sakhI, | vyavAya-strIsaMga, vyavadhAna, (puM0 ) tithibheda, (strI0) vyavAya-teja, (na.) vinaya-nati, nIti, zikSA, (puM0 | zAMDilya-ekamuni, bilva vRkSa, astrI0 ) // 108 // ! nibheda, (puM0 ) // 111 // vizalyA-kalihArI, jamAlagoTAkI zAleya-sauMpa, (puM0 ) zAli ( cA jaDa, giloya, nisota, (strii0)| vala) kI utpattivAlA kSetra zalyarahita (tri.) | (tri.) vismaya-adbhuta, garva, (puM0 ) // 109 / zIrSaNya-zveta, keza, (puM0) ziviSaya-gocara ( samakSa ), deza, rakI rakSAkaranevAlA, (na0) 112 zabda sparza Adi, janapada, (manu- zaileya-samudralavaNa, tAlaparNI (mudhyake nAmase vikhyAta deza), jisake salI), pattharakA phUla, ( na0) prabaMdhase jo jAnA hai vaha usakA bhauMrA, (puM0) viSaya kahA hai (puM0 ) // 110 // ' zvazurya-devara, sAlA, (puM0) 113 "Aho Shrutgyanam" Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 vizvalocanakoza:- [yAntavargepRSThasthAyibale nItau samavAye'pi snnyH| samayaH puMsi siddhAntazapathAcArasaMvidi // 114 // kAlasiddhAntanirdezakriyAkAreSu saGgame / melake yogiyoginyoH samayaH kvApi dRzyate // 115 // saraNyuride vAte sAmarthya yogyatAbale / saukarya syAdanAyAse kriyAyAM sUkarasya ca // 116 // saubhAgyaM subhagatve syAdyogabhede pumAnayam / saurabhyaM tu sugandhatve gurutve guNagaurave // 117 // saMstyAyaH sanniveze'pi saMsthAne vismRtau gnne| hariNyamakSaye dravye varATe svarNaretasi // 118 // ghaTitA'ghaTitavarNarUpyayormAnabhidyapi / bukkAyAM hRdayaM jJeyaM hRdayaM hRdi vakSasi // 119 // sannaya-pichAr3I sthitahuI senA, saubhAgya-subhagapanA ( na0) yoganIti, samUha, (puM0 ) bheda, (puM0 ) saurabhya-sugaMdhapanA, gurupanA, guNoMse samaya-saddhAnta, sAyana, AcAra, baDappana, ( na0 ) // 117 / / baddhi // 114 // kAla, siddhAnta, saMstyAya-acchotaraha banA huvA vAsanirdeza, kriyAkAra, saMgama, khiiN| sthAna, acchItaraha sthiti, vistAra, yogI aura yoginIke milApa meM ( puM0 ) bhI samaya dekhA hai (puM0 ) hiraNya-akSaya, dravya, kauDI, suvarNa, // 115 // vIrya, // 118 // ghar3AhuvA nahIM saraNyu-megha, vAyu, (puM0) ghar3AhuvA suvarNa aura cA~dI, mAna bheda, (na0) sAmarthya-yogyatA, bala, ( na0) / bala 10 hRdaya-hRdayake aMdara kamalAkAra saurya-vinAparizrama, sUkarakI kriyaa| mAMsabheda, hRdaya, chAtI, (na0) ( na0) // 116 // // 119 // "Aho Shrutgyanam" Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| 273 tanau striyAM kSipaNyuH syAtkSipaNyuH surabhau nari / paradAraratA'sAdhyarogayoH kSetriyaH pumAn // 120 // anyadehe cikitsAhe klIbaM kSetratRNepi ca / / yacaturtham / / dIrghadveSAnutApAnubandhaSvanuzayaH pumAn // 121 // antazayyA tu maraNe bhUmizayyAzmazAnayoH / apasavyamavAme syAtpratikUle tu vAcyavat // 122 // garve'pi tuhinepi syAdavazyAyaH pumAnayam / upakAryA nRpAvAse'pyupakArocite'nyavat // 123 // upakrayazcikitsAyAmArambhavadhayorapi / kAdraveyaH pumAnnAge tathA sIsakaraGgayoH // 124 // candrodayo vitAne syAstriyAmevoSadhIbhidi / jalAzayo jalAdhAre jalade tu jalAzayam // 125 // kSipaNyu-zarIra ( strI0 )kSipaNyu- avazyAya-abhimAna, pAlA yA barpha _sugaMdhi dravya (tri.) (puM0 ) kSetriya-parastrImeM rata, asAdhya roga, upakAryA-rAjabhavana, ( strI0 ) ( puM0 ) // 120 // dUsarAkA upakArake yogya, (tri0)||123|| zarIra, cikitsAke yogya, kSetrakA | nRNa, ( na0) upakraya-cikitsA, AraMbha, vadha _ycturth| (mAranA ) (puM0 ) anuzaya-bahutadinoMkA cera, picha- kAdaveya-nAga ( sarpa ), zIzA, tAnA, prakRti-pratyaya-Agama-A- rAMga, ( puM0 ) // 124 // dezameM vinazvara, (puM0 ) // 121 // antazayyA-maranA, bhUmizayyA, ima- candrodaya-caMdovA, (puM0 ) auSadhI zAna ( maraghaTa ) ( strI0 ) bheda (strI0 ) apasavya-dahanA-hAtha Adi, prati. jalAzaya-tAlAba Adi, (puM0 ) kUla, (tri0) // 122 // / khasa, (na0) // 125 // 18 "Aho Shrutgyanam" Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 vizvalocanakoza: taNDulIyo viDaGgadrAvalpamAriSatApyayoH / tRNazUnyaM tu ketakyAH phale madhyAM ca nistRNe // 126 // dhanajayosh kakubhe nAgadehAnile'rjune | nirAmayaM huDukke syAtkalpe triSu nirAmayaH // 127 // paridhAyo jalasthAne nitambe ca paricchade | pAJcajanyo hareH zaGkhe zaGkhapoTagale'nale // 128 // pauruSeyastu puruSavikAre'pi padAntare / puMsaH samUhavadhayoH puruSeNa kRte triSu // 129 // klIbaM pratibhayaM bhItau vAcyavattu bhayAnake / pratizrayaH sabhAyAM syAdAzraye'pi pratizrayaH // 130 // phalAnAmudaye lAbhe tridive'pi phalodayaH / mato vilezayaH puMsi mUSike'pi bhujaGgame // 131 // taMDulIya-bAyabiDaMga-vRkSa, caulAI zAka, sonAmAkhI, ( ( puM0 ) tRNazUnya - ketakIkA phala, mallikA ( motiyA ) ( na0 ) tRNarahita ( tri0 ) // 126 // za dhanaMjaya- agni, koha-vRkSa, sarpa, rIrakA vAyu, arjuna, (puM0 ) nirAmaya - vAdyabheda (eka bAjA), (na0 ) samartha (nIroga) ( tri0 ) // 127 // | paridhAya - jalasthAna, nitaMba, pari [ yAntavarge kara, (puM0 ) pAMcajanya - viSNukA zaMkha, zaMkha - mAtra, kAza yA devanala, agni (puM0 ) / / 128 / / pauruSeya - puruSavikAra, padAntara, ( tri0 ) samUha, vadha, ( puM0 ) puruSakA kiyAhuvA ( tri0 ) // 129 // pratibhaya-bhaya, ( na0 ) bhayAnaka, ( tri0 ) pratizraya sabhA, Azraya, (puM0 ) // 130 // phalodaya-phaloMkA udaya, svarga, (puM0 ) vilezaya-mUsA, // 131 // "Aho Shrutgyanam" lAbha, sarpa, (puM0 ) Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / bhAgadheyaM smRtaM bhAgye puMsi syAtkarabhAgayoH / bhUtendriyaM tu karaNazabdagocarasaMhatau // 132 // mahodayaH samudaye kAnyakubjApavargayoH / mahAlayo vihAre'pi tIrthe'pi paramAtmani // 133 / / mahAmUlyaM padmarAge mahAghe tvabhidheyavat / mArjArIyastu zUdre syAdviDAle kAyazodhane / / 134 // rohiNeyaH pralambanne budhe vatse tu vAcyavat / vainateyastu kathito garuDe garuDAgraje / / 135 // utsedhe'pi virodhepi pumAneva smucchryH| mataH samudayo vRnde saMyuge samupakrame / / 136 // samudAyaH samUhe syAtsamudbhUtau raNe'pi ca / saMparAyastu saGgrAme vipaduttarakAlayoH // 137 // samAhvayo raNe nAmni krIDAyAM pazupakSibhiH / sthUloJcayastvasAkalye gaNDopalabaraNDayoH // 138 // bhAgadheya-bhAgya, (na0) kara (daMDa), rohiNeya-zUda, budha-graha, (puM0 ) vibhAga, (puM0) priya, (tri.) bhUteMdriya-karaNa ( iMdriya), zabda vainateya-garuDa, aruNa, (puN0)||135|| Adi gocara, samUha (na0), samucchraya-U~cApana, virodha, (puM0) // 132 // samudAya-samUha, yuddha, prAraMbha yA mahodaya-acche prakArase udaya, udgama (puN0)|| 136 // kAnyakubja, mokSa, (puM0 ) samudAya-samUha, udbhava, raNa, (puM0) mahAlaya-vihAra ( krIDA), tIrtha, saMparAya-saMgrAma, vipat , uttara paramAtmA, (puM0 ) // 133 // kAla, (puM0 ) // 137 // mahAmUlya-pukkharAja, ( na0) bahu- samAhvaya-raNa, nAma, pazupakSiyoM ta kImatavAlA, (tri.) karake krIDA, (puM0) mArjArIya-zUdra, bilAva, zarIrazo. sthUloccaya-asaMpUrNatA, parvatase girA dhana, (puN0)|| 134 // zRMga, mukharoga, // 138 // "Aho Shrutgyanam" Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 vizvalocanakozaH- [ yAntavargesthUloccayo mataGgAnAM sthAnmadhyamagate'pi ca / hiraNmayaH svarNamaye lokadhAtrantare pumAn // 139 / / yapaJcamam / kAlAnusAyaM kAleye zaileye ziMzapAdrume / mataM tu dugdhatAlIyaM dugdhAne dugdhaphenake / / 140 // syAdugdhacamase'pyetatkhaNDakITe pumAnayam / / triSu pravacanIyaM syAtmavAcye'pi pravaktari // 141 // vRSAkapAyI zrIgaurIjIvantIpu zatAvarau / yaSaSTham / pratyudgamanIyamupastheye dhautAMzukadvaye / viSvaksenapriyA tu syAtkamalAtrAyamANayoH / / 142 // iti vizvalocane yAntavargaH // hastiyoMkA madhyama gamana, (puM0 ): vRSAkapAyI-lakSmI, gaurI, jIvaMtI, hiraNmaya-suvarNamaya, lokadhAtR zatAvarI, ( strI. ) ( brahmA ) ( puM0 ) // 139 // yaSaSTha / ypNcm| kAlAnusArya-kAla meM honevAlA pratyudgamanIya-Agese uThaneke yogya zilAjIta, sIsama-vRkSa, ( na0) ___ yA dhautavastrajor3A (na.) dugdhatAlIya-dugdha-Amra, dugdhakA viSvaksenapriyA-lakSmI,trAyamANaphena ( jhAga) // 140 // dugdha- auSadhi, ( strI0 ) // 142 / / pInekA pAtra, (na0) zakkarakA isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM kITa (puM0 ) pravacanIya-kahaneke yogya, kahane yAntavarga samApta huA // vAlA, (tri.) // 141 // "Aho Shrutgyanam" Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] 277 bhaassaattiikaasmetH| atha raantvrgH| raikam / rastu kAmA'nale vahnau tIkSNe rAstvartharukmayoH / rurnA zabde bhaye bhAge rIH zrotari bhuvi striyAm // 1 // kretari krIH kraye tu strI ghrA ghrANe ghrAtari smRtaH / durvRkSe'pi dume'pi syAhaH svarNe kAmarUpiNi // 2 // zrIlakSmIbhAratIzobhAprabhAsu saraladrume / vezatrivargasampattau zeSApakaraNe matau // 3 // zuH srave nirjhare cAtha hI/De lajjite triSu / radvitIyam / agraM triSu pradhAne syAdagraM mUrdhAdhikAdipu // 4 // purastAtpalamAne ca bAtepyAlambanAntayoH / atiH puMsyeva caraNe mUle'pi ca mahIruhe // 5 // atha rAntavargaH / zrI-lakSmI, sarakhatI, zobhA, prabhA, raik| (strI0) sarala-vRkSa, veza (zRMgAra), ra-kAmAgni, agni, tIkSaNa, (puM0) / trivargasaMpatti, zeSakA nahIM karanA, rA-dravya, suvarNa, (puM0 ) buddhi, ( strI0) // 3 // ru-zabda, bhaya, bhAga, (puM0) snu-srava (jhiranA), nijhara (ku~vArA), rI-zrotA (puM0) pRthvI, (strii.)||1|| hI-lajjA, ( strI0) lajjAvAna,(tri0) krI-kharIdanevAlA, (puM0 ) kharI radvitIya / danA, ( strI.) agra-Adi, (tri. ) mastaka, adhika dhrA-nAsikA, ( strI0) sUMghanevAlA, Adi, // 4 // agAr3I, pala (puM0 ) (4 tolA pramANa) samUha, Aladru-vRkSa, kalpavRkSa, suvarNa, yatheccharUpa mbana, anta, ( na0 ) dhAraNa karanevAlA, (puM0 ) // 2 // aMghri-pA~va, jar3a, vRkSa, (puM0 ) // 5 // "Aho Shrutgyanam" Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: adriH zaile me sUrye'pyabhraM khe girije'mbude | svargepyathA'raM zIghre syAccakrAne zIghrage triSu // 6 // astraM tu zoNite lobhe'pyasraH syAtkoNakezayoH / astraM praharaNe cApe'pyArdrA me stimite triSu // 7 // ArA tu carmavedhanyAmAro bhaume zanaizcare / ArurnA drumabhede syAdapi karkaTadaMSTriNoH // 8 // indraH zakrAtmasUryeSu yoge'pIndrA phaNijjake / irA tu madirAvAribhAvyasanabhUmiSu // 9 // ugrastItre triSu kSAtrAcchUdrAputre hare pumAn / ugrA vacAchikkikayoruSTrastu syAtkramelake // 10 // uSTra golakikAyAM syAduSTrI karabhayoSiti / usrA vyupacitrAyAmutrastu kiraNe pumAn // 11 // 278 adri parvata, vRkSa, sUrya, (puM0 ) abhra AkAza, dhAtubheda, megha, svarga, ( na0 ) ) ara - zIghra, cakrakA aMga (arA) (na0 zIghracalanevAlA, (tri 0 ) // 6 // asra - rudhira, lobha, ( na0 ) asra - koNa, keza ( bAla ) ( puM0 ) astra- pheMkakara mAranekA hathiyAra, dhanuSa, ( na0 > ArdrA - eka nakSatra, (strI0) ( tri0 ) // 7 // [ rAntavarge Aru - vRkSabheda, karkaTa ( kekar3A) prANI, DADhavAlA prANI, ( puM0 ) // 8 // indra-indra, AtmA, sUrya, yoga, (puM0) indrA - choTepattoM kI tulasI ( strI0 ) irA - madirA, jala, bhAra, vyasanabhUmi, ( strI0 ) // 9 // ugra - tItra, (ni0 ) kSatriya se zUdrAkA putra, mahAdeva, (puM0 ) ugrA- baca, nakachIkanI, (strI0 ) uSTra- U~Ta ( puM0 ) // 10 // gIlA, uSTI-cAvala Adike dhonekA upayogI pAtra, U~TanI, ( strI0 ) ArA - carmavedhanI ( Ara ) ( strI0 ) usrA - gau, cItA - auSadhi, (strI0 ) Ara- bhauma, zanaizvara, (puM0 ) usra- kiraNa, (puM0 ) // 11 // "Aho Shrutgyanam" Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / aindriH kAke jayante syAdor3A janapadAntare / oDo jane javAvRkSe deze puppe tu na dvayoH // 12 // aMGgiH pAde ca budhne ca kadduH kanakapiGgale / 279 tadvati triSu kadruH syAtkaduH strI nAgamAtari // 13 // karastu pANipratyAyazuNDArazmighanopale | kAro badhe tupArAdau nizcaye yatiyatnayoH // 14 // valAvapyatha kArA syAdbandhanAgArabandhayoH / subante kArikApIDAdUtikAsu prasevake // 15 // kAruH zilpini zilpe ca kArake vizvakarmaNi / kAriH kriyAnApitAdyoH kIro janapade zuke // 16 // kururnRpAntare bhakte kuruH zrIkaNThajAGgale | kRcchraM tu kaSTe pApe ca tathAsAntapanAdike // 17 // cAla, (puM0 ) aindri-kAga, ( puM0 ) jayaMta ( iMdraputra ) oDU - janapada ( dezavizeSa ) ( puM0 kArA baMdhanakA sthAna, baMdhana, subanta, kArikA, pIDA, dUtI, vINAkI tUMbI, (strI0 ) // 15 // bahuvacanAMta ) or3a-jana, jayA vRkSa, deza, ( puM0 ) kAru-zilpI, zilpa, karanevAlA, vizvakarmA, (puM0 ) kAri - kriyA, ( strI0 ) nAI Adi, ( tri0 ) puSpa, ( na0 ) // 12 // (puM0) aMtri- caraNa, vRkSa kI jaDa, ( puM0 ) kadu suvarNa, kucheka pIlA raMga, kuchapIlAraMgavAlA (tri0) mAtA ( strI0 ) // 13 // kara - hasta, nizcaya, hastIkI sU~Da, kuru- nRpabheda, anna, mahAdeva, jAMgaladeza, (puM0 ) nAga, kIra - dezavizeSa, ( puM0 bahuvacanAMta ) sUvA- pakSI, (puM0 ) // 16 // kiraNa, olA, (puM0 ) kAra - mAranA, himAdri (parvata), nizcaya, ! kRcchra-kaSTa, pApa, sAntapana Adiyati, yatna, // 14 // vrata, ( na0 ) // 17 // "Aho Shrutgyanam" Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 vizvalocanakozaH [rAntavargekrUrastriSu nRzaMse syAdapi nirdayaghorayoH / kroSTrI zRgAlikAkSIravidArIlAGgalISvatha // 18 // devatADe dvaye tIkSNe triSu nA gardabhe khrH| kharurdazana Ize'zve dapai puMsi site triSu // 19 // khuraH zaphe koladale khaDgAdezvaraNe'pi ca / garo viSe copaviSe garaM karaNarogayoH // 20 // gAtraM gajAgrajaGghAdivibhAge'pyaGgadehayoH / girigII giriyakagrAvanetragadeSu nA // 21 // giriH pUjye'nyaliGgaH syAdbhAratyAM bhASaNe ca giiH| guruniSekAdikare pitrAdisuramatriNoH 22 / / gurustriSu syAnmahati durjare vA'laghunyapi / gundrastejanake gundrA mustake bhadramustake // 23 // kara-hiMsAkaranevAlA, nirdaya, bhyNkr| gara-karaNa, roga, ( na0 ) // 20 // (puM0 ) gAtra-jakA agrabhAga, jaMghA AdikroSTI-gIdar3I, kSIravidArIkaMda, kali- vibhAga, aMga, zarIra, ( na0 ) hArI, ( strii.)|| 18 // giri-nigalanA, khinna, parvata, netraroga khara-devatAr3a, (puM0 strI0) tIkSNa, : (puM0 ) // 21 // (tri. ) gardabha, (puM0) giri-pUjya, (tri.) kharu-dAMta, mahAdeva, azva, abhimAna, gira-sarasvatI, bhASaNa, ( strI0 ) (puM0) saphedaraMgavAlA, (tri.) guru-niSeka (garbhAdhAna ) Adi // 19 // ___ saMskAra karAnevAlA, pitA Adi, khura-pazukA khura,nakha nAmakA gaMdhadravya, devatAoMkA maMtrI, (puM0 // 22 // ___gaiMDA AdikA caraNa, ( puM0) guru-mahAn , durjara, bhArI, (tri.) gara-viSa, upaviSa (dhatUrA Adi ) gundra-sarakaMDA, (puM0 ) (puM0) guMdrA-mothA, bhadramothA, // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / kuTanaTe priyaGgau ca gRdhro lubdhe khgaantre| gotraH kSoNIdhare gotraM kule kSetre ca nAmni ca // 24 // sambhAvanIyabodhe'pi vitte vartmani kAnane / gotrA bhuvi gavAM vRnde gauraH puMsi nizAkare // 25 // gauraH pItAruNazvetavizuddheSvabhidheyavat / gaurI tu pArvatInamakanyayorvaruNastriyAm // 26 // nadIbhidyAminIpiGgArocanIkSmApriyaGguSu / gauraM tu vizade zvetasarpape padmakesare // 27 // ghasro'hni hiMsre ghorastu hare bhIme'bhidheyavat / atha puMsyeva cakraH syAccakravAkasamUhayoH / / 28 // cakraM sainye rathAGge'pi AmrajAle'mbhasAmbhrame / kulAlakRtyaniSpattibhANDe rASTrAstrabhedayoH // 29 // aralU yA TaeNTU-vRkSa, phuulpriyNguu,| nadIbheda, rAtri, pIlAraMgavAlI, go(strI0 ) 1 rocana, pRthvI, phUlapriyaMgu, (strI0) gRdhra-vyAdha, pakSibheda, ( puM0 ) gaura-svaccha (sapheda ) ( tri.) gotra-parvata, (puM0) / sapheda sarasoM, kamalakesara, (na0) gotra-kula, kSetra, nAma, // 24 // // 27 // __ saMbhAvanIya bodha, dhana, mAga, vana, praya-dina, hiMsAkaranevAlA, (puM0 ) gotrA-pRthvI, gauvoM kA samUha, (strI.) ghora-mahAdeva, (puM0 ) bhayaMkara, gaura-caMdramA, (puM0 ) // 25 // gaura-pIlA, lAla, sapheda, khaccha, cakra--cakavA-pakSI, samUha, (puM0)28 (tri.) cakra-senA, rathakA pahiyA~, AmrajAla, gaurI-pArvatI, nahIM utpanna huvA hai| jaloMkA zramaNa, kumhArake kRtyake. rajas jisake aisI kanyA, varuNako liye pAtra, dezabheda, astrabheda, (na0) strI, // 26 // // 29 // "Aho Shrutgyanam" Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 vizvalocanakozaH- [rAntavargecandraH sudhAMzukarpUravarNakampillavAriSu / carazvAre cale dyUtaprabhede jaGgame'pi ca // 30 // carurbhANDepi havyAnne caarshcrpiyaalyoH| gatau bandhe'pi citraM tu karburAdbhutayostriSu // 31 // citramAlekhyatilakavyomasu syAnnapuMsakam / citrA'sravantInakSatrabhujaGgA'psarasAmbhidi 32 // citrA'khuparNIgoDaMbAsubhadrAdantikAsu ca / cIraM tu vastre cUDAyAM trapuNyAlekharekhayoH // 33 // cIrI kacchATikAjhilyozcakramtvamle'mlabetase / cukrI cAGgerikAyAM syAcukaM vRkSAmlake matam 34 // mAsAdribhedayozcaitrazcaitraM mRtakacaityake / caurazcaure sugandhe ca chatramAtapavAraNe // 35 // candra-caMdramA, kapUra, suvarNa, kabIlA- citrA-mUsAkanI, gai~bhA, sarivana, auSadhi, jala, (puM0) jamAlagoTAkI jar3a ( strI0 ) cara-cAra ( phiratAhuvA ) puruSa, hi- cIra-vastra, coTI, sIsA, lekhabheda, latAhuvA, jUvAbheda, jaMgama, (puN0)| rekhA, ( na0 ) // 33 // cIrI-dhotIkI kaccha, maiMbhIrI (varSAcaru-bhAMDa ( pAtra ), havyaanna | | RtumeM jhI jhIM bolanevAlA prANI) (devAna) (puM0 ) (strI0) cAra-rAjAkA gupta puruSa, caroMjI, cukra-khaTTA-dravya, amlaveta, (puM0 ) gamana, baMdhana, (puM0 ) cukI-amlalonA ( strI0 ) citra-kabarA, adbhuta, (tri.)||31|| cukra-cUkA-vRkSa, ( na0 ) // 34 // citra-Alekhya ( citranikAlanA), caitra-caitra-mAsa, parvatabheda, (puM0) tilaka, AkAza, (na. ) caitra-mRtakakA cauMtarA, (na. ) citrA-nadI, nakSatra, sarpa, aura apsarA cora-cora, sugaMdha-dravya, (puM0) oMkA bheda, (strI0 ) // 32 // chatra-chatra, (na0) // 35 // "Aho Shrutgyanam" Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / chatrA madhurikAyAM syAtkustumburuzilIndhrayoH / jArastUpapatau jArI matA vazyauSadhIbhidi // 36 // jIrastU jIre khaGge ca TAro liGgaturaGgayoH / tatraM pradhAne siddhAnte zrutizAkhAntare'pi ca // 37 // kuTumbadhAraNe zAstre kAraNe ca paricchade / itikartavyatAyAM ca sUtravAye'gadottame // 38 // tatraM dvisAdhake pAtre tatrI syAdvallakI guNe / zirAyAM ca guDUcyAM ca tandrI nidrApramIlayoH // 39 // vastrAdipeTake nAvi dazAyAM ca tariH striyAm / / tAmra zulbe trivaruNe tAro'tyuccadhvanau triSu // 40 // tAro muktAdisaMzuddhau taruNe zuddhamauktike / tAraM tu rajate tArA sugrIvaguruyoSitoH // 41 // chatrA-sauMpha, dhaniyA~, chatrAka (bhauM- taMtrI-bINAkA tAra, nADI, giloya, phoDa) ( strI. ) (strI.) jAra-upapati, (puM0) tandrI-nidrA, Alasya, (strii0)||39|| jArI-vazIbhUta karanevAlI auSadhIbheda tari-vastraAdikI peTI, naukA, vastrakA (strI0 ) // 36 // pallA, ( strI0 ) jIra-jIrA, khaDga, (puM0 ) tAmra-tAMbA, (na0 ) raktavarNavAlA, TAra-liMga, azva, (puM0) (tri.) tantra-pradhAna, siddhAnta, vedazAkhAbheda, tAra-ati uccadhvani, (tri0)||40|| // 37 // kuTuMbadhAraNa, zAstra, kAraNa, | tAra-motI AdikI saMzuddhi, javAna, sAmagrI, nizcita karanA, sUtrabunane- svacchamotI, (puM0 ) vAlA, uttama auSadhI, (na0 ) tAra-cA~dI, ( na0) // 38 // tArA-sugrIvakI strI, vRhaspatikI taMtra-doyoMkA sAdhaka, pAtra, (n0)| strI (sii.)|| 41 // "Aho Shrutgyanam" Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 vizvalocanakozaH- [rAntavarge-- buddhadarzanadevyAM ca dRgmadhyatArake na naa| tIrastrapau naTe tIraM taTe prAduttaraM ca tat // 42 // tIvramatyantakaTuke nitAnte tadvatostriSu / tIbA tu kaTurohiNyAmAsurIgaNDadUrvayoH // 43 // veNuke prAjane totraM daro'strI bhItigartayoH / darI syAtkandare strI tadISadarthe darA'vyayam // 44 // dasraH khare'pyAzvineye dAru syAddevadAruNi / astrI svAre'pyatha klIbaM dvAraM dvArA'bhyupAyayoH // 45 // dharaH kacchapanAthe syAdvirau kosatUlake / dharA dharaNyAM strINAM ca garbhAdhAre'pi medasi // 46 // dhAtrI tvAmalakIkSityorupamAtari mAtari / dhArastu dhArAsampAtavarSaNe syAdRNe'pi ca // 47 // buddhadharmakI devI, (strI0) netrakA | dasra-gardabha, azvinIkumAra, (puM0) tArA (strI0 na0 ) dAru-devadAra-vRkSa (na0) pItala tIra-rAMga, naTa, (puM0 ) tIra (puM0 na0 ) tIra-pratIra-taTa-nadI Adi kA, dvAra-daravAjA, abhyupAya ( aMgIkAra (na. ) // 42 // / yA upAya ) ( na0 ) // 45 // tIvra--atyaMta carcarA, atyartha, (na0) ___ kaTurasavAlA, atyarthavAlA (tri.)| dhara-kUrmAdhipa ( bar3A kachuvA), parvata, / kapAsakI rUI, (puM0) tIvA-kuTakI, rAI, gA~Dara dUba,(strI.) dharA-pRthvI, striyoMkA garbhAzaya, meda, totra-cAvuka, painI, ( na. ) (strii0)|| 46 // dara-bhaya, khaDDA, ( puM0 na0 ) dhAtrI-A~valA, pRthvI, dhAya ( stana darI-guphA, (strI0) ___pyAnevAlI), mAtA (strI0) dara-ISatkA artha ( thor3A) (a-dhAra-dhArApUrvaka barasanA, RNa, vyaya ) // 44 // } (puM0 ) // 47 // "Aho Shrutgyanam" Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / dhArA pasau dravadravyasrave'zvagatipaJcake / khaDgAdInAM mukhe senAgrimaskandhapurAntare // 48 // bhRGgArAdezca nAlAyAM dhArAbhyAse nutAvapi / haridrAnizayozcAtha dhIraH syAtpuMsi paNDite // 49 // dhairyazAlini mande ca triSu dhIraM tu kuGkume / nakrastu puMsi kumbhIre nanaM ghrANe'padAruNi / / 50 // naraH pArthAjayomarye rAmakarpUrake naram / nArastu tanduke nIre nIdhraH puMsi nizApatau // 51 // nIdhaM valIke nemau ca revatItArake bane / netraM vilocane vRkSamUle vastre guNe mathi / / 52 / / netraM rathe'pi nadyAM ca netro netari vAcyavat / patraM paNe ca pakSme ca nRtyodyatanaTepi ca / / 53 / / dhArA-paMkti, patalA dravya (jlaadi)| tRNavizeSa ( rohisasodhiyA ) kA jhiranA, azvakI pA~ca gati, (na0 ) khaDgaAdikI dhAra, senAkA aga- nAra-sirasoM, jala, (puM0) lAbhAga, purabheda, // 48 // jhArI- nIdhra-caMdramA, (puM0 ) ||51||chppaadikii, nAlImeM dhArA niraMtaratA, rakA aMta ( aulAtI ), kUekI stuti, haladI, rAtri, ( strI0) rassIAdi rakhanekA yaMtra, revatI dhIra-paMDita, // 49 / / dhairyavAna, (puN0)| nakSatra, vana, (na.) manda (tri.) kesara (na.) netra-netra, vRkSakI jar3a, vastrabheda, dadhi nakra-grAhavizeSa (nAkA), nAsikA, AdimathanekI rssii,|| 52 // ratha, thaMbhoMke UparakA kASTa (na0) nadI, (na0 ) lejAnevAlA (tri.) patra-pattA, netrakI palaka, nRtyameM udyata nara-arjuna, viSNu, manuSya, (puN0)| naTa ( puM0 ) // 53 // "Aho Shrutgyanam" Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 vizvalocanakozaH- [ rAntavargeRtvigAdau pAtraM syAtpAraH ? erNjyntmaaH| karkarIpUrayoH pArI pArI pUraparAgayoH / / 54 // hastinaH pAdarajyAM ca puNDrAH syunIMvRdantare / puNDro vAsantikAyAM ca dikSu daityaprabhedayoH // 55 // puNDrastilakabhedepi puNDarIke kRmAvapi / puraM pATaliputre syAdRhoparigRhe gRhe // 56 // puraM dehe guggulau tu puraH puri puraM na nA / dazapUrvastu vAleye pUrvakAle purA'vyayam // 57 // puruH kharge parAge ca puruH prAjyanRpAntare / pUro vAripravAhe syAtpUraH syAspiSTa kAntare // 58 // potraM vaje mukhAne ca sUkarasya halasya ca / pauraH purabhave vAcyaliGgaM poraM tu kattRNe // 59 // pAtra-Rtvik Adi, ( na0) / dazapura-gardabha, ( puM0) pAra-......(puM0) purA-pUrvakAla, ( avyaya) // 57 // pArI-jhArI, jalakI vRddhi, vraNazuddhi, puru-svarga,pukharAja, bahuta, eka rAjA, puSpakI raja, // 54 // hastIke pA~-13 vakI rassI, ( strI0 ) (puM0 ) puNDa-dezavizeSa (puM0 vahuvacanAMta )/pUra-jalapravAha, piSTabheda, (puM0 ) jUhI-puSpabela, ikSubheda, daityabheda, // 58 // // 55 // tilakabheda, kamala, kRmi potra-bana, sUkarake mukhakA agrabhAga, (kIr3A) puM0 ) ___ halakA agrabhAga, ( na0) pura-paTanA zahara, gharake Upara ghara, paura-purameM honevAlA manuSyaAdi, ghara, // 56 // zarIra, ( na0) (tri0) sugaMdhika tRNa, ( rohisa) pura-gUgala, (puM0) / ( n0)|| 59 // "Aho Shrutgyanam" Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 287 vakraH zanaizcare vakraM puTabhede'tha vAcyavat / vakraH syAtkuTile krUre vadhaM trapuvaratrayoH / / 60 // babhrarmenau kRzAnau ca nakule ca harIzayoH / piGgale'pi vizAle'pi vadhuH syAdabhidheyavat // 61 // triphalAyAM varA proktA zatAvaryA matA vrii| vAraH sUryAdidivase dvAre'pyavasare hare // 62 / / kujavRkSe ca gandhe ca vAraM syAnmadyabhAjane / vArI tu gajabandhanyAM ghaTikAyAmapi smRtA / / 63 / / vAriH sarasvatIdevyAM vAri hrIberanIrayoH / vAsraH puMsi dine vAsraM mandire'pi catuppathe // 64 / / vIrastu subhaTe zreSThe vIraM zRGgayAM nate tripu / vIrA tu rambhAgambhArItAmalakyailabAlughu // 65 // ------ - - vakra-zanaizcara-graha, (puM0 ) puTa (patra- ciracirA-vRkSa, gandha, (puM0) madipAtra ) bheda, (na0 ) rApAtra, (na.) vakra-kuTila, kUra, (tri.) vArI-gajabaMdhanI, hAthIko bA~dhanekI vadhra-sIsA, bAdhI ( carmarajju) (na.) jagaha, kalazI, ( strI. ) // 63 // // 60 // vAri-sarasvatI devI, ( strI0) babhu-munibheda, agni, naulA, (puM0) vAri-netrabAlA, jala, (na0) viSNu, mahAdeva, ( puM0) babhra-piMgalavarNavAlA, vizAla (baDA) vAstra-dina, (puM0) mandira, caupaTa(tri. ) // 61 // rAstA, ( na0 ) // 64 // varA-triphalA, (strI0 ) vIra-yodhA, zreSTha (puM0), kAkar3AsIMgI, varI-satAvara, ( strI0 ) (na0) tagara (tri.) vAra-sUrya AdikA dina, dvAra, avasara, vIrA-kelA, kaMbhArI, bhuIA~valA, mahAdeva, // 62 // __ elavA, ( strii0)|| 65 // "Aho Shrutgyanam" Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 vizvalocanakoza:- [rAntavargestrI surAkSIrakAkolIpatiputravatISvapi / goSThodumbarikAkSIravidAryorapi sA smRtA // 66 // vRtro dAnavazakrAdidhvAntavAridavairiSu / bhadro hare rAmabale vRSe merukadambake // 67 // lakSmaNAdyo'vazaH zIghraM yaH prakupyati kopitaH / gaje tatrA'pi bhadraH syAdvAcyavacchreSThasAdhunoH // 68 // bhadraM tu karaNaprItimustakakSemahemasu / bhadrA tu jAhnavIrAnA kRSNAnantAsu kaTphale / / 69 / / bhadrA bhadrAlikAyAM ca gambhAryA hemadugdhake / bharastvatizaye bhAre bharubhartari kAJcane // 70 // bhArastu vIvadhe svarNapalAnAmayutadvaye / vAcyavatkAtare bhIru bhIrurindrIvarIstriyoH // 71 / / madirA, kSIrakAkolI, patiputravAlI / bhadrA-AkAzagaMgA, rAyasala, pIpala, strI, gomA, dUdhavidArI kaMda anaMtamUla, kAyaphala, // 69 // (strii0)||66|| / gaMdhAlI yA pasarana, kaMbhArI, gUlaravRtra-eka dAnava, iMdrAdi, aMdhakAra,megha, vRkSa, ( strI0) __zatru, (puM0 ) bhaTa-mahAdeva, rAmacaMdra, baladeva, baila, bhara-alata bhAra, ( pu0 ) mumehakA kadaMva vRkSa, // 67 // bharu-bhartA, suvarNa, (puM0 ) // 70 // jo lakSmaNase kupita kiyAhuvA zIghra bhAra-dhAnaAdikA saMgraha yA mArga, avazahuvA prakopako prApta huvA vaha suvarNa paloMkA 20 sahasra pala arthAt parazurAma, (puM0 ) zreSTha, (8000 tolA suvarNa) (puM0) sAdhu (acchA) (tri0) // 68 // bhadra-karaNa, prIti, nAgaramothA, maMgala, bhIru-Darapora, zatAvara yA kaTehalI, suvarNa, (na0) strI, (strI0 ) // 71 // "Aho Shrutgyanam" Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / bhaassaattiikaasmetH| bhUri prAjye suvarNe ca bhUribrahmezazauriSu / mano vedAntare guptavAde devAdisAdhane // 72 // marurdhanvani zaile ca mAtraM kAtye'vadhAraNe / mAtrA paricchade vitte mAne'lpe karNabhUSaNe // 73 // akSibhAge'pyatho mAro vinne mRtyau smare vRSe / mArI janakSaye caNDyAM mitraM sakhyau ravau pumAn // 74 / / mIrobdhizailanIreSu muro daitye murauSadhe / yAtrA'nuvRttau gamane yApane devatotsave / / 75 // viSayotpAtayo rASTramastrI daitye mRge ruruH / retraM retasi pIyUSe pArade paTavAsake // 76 // rodhraH sAbarake lodhro rodhaM pApAparAdhayoH / raudrI tu caNDyAM raudrastu triSu tIne bhayAnake / / 77 / / -----... -------------- bhUri-bahuta ( tri0 ) suvarNa, ( na0) mIra-samudra, parvata, jala, (puM0 ) bhUri-brahmA, mahAdeva, kRSNa, (puM0) mura-daitya, (puM0 ) mantra-vedabheda, guptasalAha, devaA-murA-kapUrakacarI, ( strI.) dikoMkA sAdhana, (puN0)|| 72 // yAtrA-anuvartana, gamana, bhejanA, devamaru-mAravADa deza, parvata, ( puM0) tAkA utsava ( strI0 ) // 75 // mAtra-saMpUrNatA, nizcaya (na. ) rASTa-deza, utpAta, (puM0na0) mAtrA-upakaraNa (sAmAna ), dravya, kala-daityavizeSa, mRgavizeSa, (puM0 ) parimANa, alpa, karNabhUSaNa, netratra-vIrya, amRta, pArA, bakucA, bhAga, (strii.)|| 73) (na0) // 76 // mAra-vighna, mRtyu, kAmadeva, baila,(puM0) rodha-lodhra-lodha, (puM0) mArI-janoMkA nAza, caMDI (devI) rodhra-pApa, aparAdha, ( na0) (strI0 ) mitra-sakhA, (na0) sUrya, (puM0) raudrI-caMDI (devI) (strI.) raudra-tIvra, bhayAnaka, (tri.)[77|| 19 "Aho Shrutgyanam" Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 vizvalocanakozaH- [rAntavargeraudraM syAdAtape klIbaM raudro nATyarasAntare / chandobhede mukhe vakaM syAdvajrA taMtrikauSadhau / / 78 // vano'strI hIrake zambe vajro yogAntare pumAn / klIbaM syAdAranAle'pi vakraM vAme'lakepi ca // 79 // vaprastAte'striyAM tIre tu kSetracayareNuSu / veraM zarIrakAzmIravArtAkISu napuMsakam // 80 / / vyAkulAzaktayorvyagro vyAghro dvIpikaraJjayoH / zarastejanake kANDe zaraM nIre napuMsakam // 81 // churikAyAM matA zastrI zastramAyudhalohayoH / zArastu zabale vAte zAriH zAkunikAntare // 82 // yuddhArthagajaparyANe nA'kSopakaraNe paNe / AjJAyAmAgame zAstraM zigruH kAkSIvazAkayoH / / 83 // . ..--- raudra-dhUpa, (na0) vyagra-vyAkula, azakta, (puM0 ) raudra-nATyabheda, rasabheda, (puM0 ) / vyAtra-bagherA, karaMjuvA (puM0 ) vakra-chandabheda, mukha ( na0) zara-sarakaMDA, bANa, ( puM0 ) jala vajrA-giloya, (strI0 ) // 78 // (n0)|| 81 // zastrI-churI, ( strI0) vajra-hIrA, vajra-Ayudha, (puM0na0) | zastra-Ayudha ( hathiyAra ), loha vajra-eka yoga ( puM0) kAMjI, (na0) (na.) vaka-TeDhA, julapha, (na0 ) // 79 // zAra-kabarA (tri. ) vAyu (puM0) vapra-tAta, tIra, kSetra, caya ( Dhera ), zAri-pakSIbheda, ( strI. ) // 82 // reNu, (puM0 na0 ) yuddhake liye hastIkA sAjanA, cauvera-zarIra, kaMbhArI, baiMgana, (na0) paTakI sAra, jUvA (puM0) // 80 // | zigru-saha~janA, zAkamAtra // 83 // "Aho Shrutgyanam" Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 291 cakrAGgozIrayoH zIghaM tUrNepi triSu tadvati / zukraH kAvye'nale jyeSThe zukraM reto'kSirogayoH // 84 // zukle'pi zubhraM tvabhre syAtpradIptazvetayostriSu / zuraH zUre bhaTe khyAtaH zUraH sUryepi dRzyate // 85 // satraM yajJe sadAdAne kaitave vasane vane / zaro hAre zare puMsi dadhyagre'pi zaraH pumAn / / 86 // klIvaM tu kAnane sAndraM sAndraM triSu ghane mRdau / sAraH syAnmajjani bale sthirAMze'pi pumAnayam / / 87 // sAraM nyAyye jale vitte sAraM syAdvAcyavadvare / nidAghasalile sipaH siprA tu saridantare // 88 // sIrastu lAgale puMsi sIro dinapatAvapi / suro deve surA tu syAnmadirApAnapAtrayoH // 89 // zIghra-cakrakA aMga, khasa, jaldI, sAndra-vana, ( na0) ( na0) zIghratAvAlA, (tri.) | sAndra-sadhana, komala ( tri0) zukra-bhArgava, agni, jyeSTha-mAsa,(puM0) sAra-majjA, bala, sthirabhAga, (puM0) zukra-vIrya, netraroga ( na0 ) // 84 // // 87 // nyAyya (yukta ), jala, zuklavarNa, (puM0 ) dravya (na0) zreSTha (tri.) zubhra-bhoDara, (na0) uddIpta, sa- sipra-grISmaRtukA jala ( pasInA) phedaraMgavAlA, (tri.) (puM0 ) zUra-eka yAdava, yodhA, sUrya, (puM0), siprA-eka nadI, (strI0) // 88 // satra-yajJa, sadAdAna, kapaTa, vastra, sIra-hala, sUrya, (puM0 ) __ vana, (na0) sura-devatA (puM0) zara-hAra, bANa, ( puM0) surA-madirA, jalaAdipInekA pAtra, zara-dadhikI malAI, (puN0)||86|| (strI0) // 89 // "Aho Shrutgyanam" Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 vizvalocanakoza:- [ rAntavargasUtraM tu sUcanAgranthe sUtraM taMtuvyavasthayoH / sthirastu nizcale mokSe zAlaparNIbhuvoH sthirA // 90 // sphAraH syAdvikaTe sphAraH karaTAdezca budbude / svaro'kArAdyudAttAdimadhyamAdiSu nikhane // 91 // svaro nAsAsamIre'pi svairaM svcchndmndyoH| svarurvabre zare yajJe yUpakhaNDe'pi ca svaruH // 92 // harigovindavArIndracandravAtendrabhAnuSu / yamA'hikapibhekAzvazuke zokAntare tviSi // 93 // triSu piGge'pi harite hAro muktAvalau yudhi / hiMsrA kAkAdanImAMsyorhisraH syAddhAtake'nyavat / / 94 / / raktairaNDe'pyatha vyAghI spRzyA zreSThe parasthitaH / zakraH pulomajAkAnte kuTaje'rjunapAdape // 95 // sUtra-sUcanAgraMtha, taMtu ( sUta), vyava- sUrya, // 93 // dharmarAja, sarpa, va___ sthA ( naM0) ndara, meMDaka, azva, sUbA (totA), sthira-nizcala, mokSa, ( puM0) zokabheda, kAnti, (puM0)piMgala varNa. sthirA-zAlapaNI-auSadhi, pRthvI, vAlA, haritavarNavAlA (tri.) (strI0 ) // 90 // .. / hAra-motiyoMkI lar3I, yuddha, (puM0) sphAra-vikaTa (sakar3A),olAAdikA // 94 // budbudA, (puM0) hiMsrA-kAkAdanI-vRkSa yA kauAsvara-akAra Adi, udAttaAdi, ThoDI, jaTAmAMsI, ( strI0 ) madhyama SaDja Adi, zabda (dhvani)| hiMstra-ghAtaka ( jIva mAranevAlA) (puN0)|| 91 // (tri0) raktaaraMDa, (puM0 ) svara-nAsikAkA vAyu (puM0) vyAghrI-kaTehalI, ( strI0) vyAghra. khaira--svacchanda, manda, (tri.) zabda anyazabdake Age jur3AhuvA svaru-vajra, bANa, yajJa, yajJastaMbhakA zreSThavAcaka kahA hai, (pu.) Tukar3A (puM0 ) // 92 // zakra-iMdra, kuDA-vRkSa, arjuna-vRkSa, hari-viSNu, varuNa, caMdramA, vAyu, iMdra, (puM0 ) // 95 // "Aho Shrutgyanam" Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ radvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 293 293 zadriH zacIpatI meghe svaruH kulizakopayoH / hIrA pipIlikAlakSmyohIro baje'pi zaGkare // 96 // horA rekhAntare zAstrabhede rAzyarddhalagnayoH / kSaro meghe kSaraM nIre kSAraH syAdbhasmakAcayoH // 97 // cUrNAdau dhUrtalavaNe rasabhede'pi dRzyate / kSIraM nIre'pi dugdhe'pi vaTAdInAM payasyapi // 98 // kSudraH svalpA'dhamakrUrakRpaNeSvabhidheyavat / kSudrA vezyAnaTIvyaGgAsaraghAitIpvapi // 99 // cAGgeyA~ kaNTakAryA ca hiMsrAmakSikayorapi / nApitasyopakaraNe gokSure ca kSure kssurH|| 10 // kSetraM zarIre dAreSu kedAre siddhasaMzraye / kSaudraM tu mAkSike klIbaM mataM kSaudraM payasyapi // 101 // zadri-iMdra, megha, (puM0) kSIra-jala, dUdha, bar3aAdikoMkA dUdha, svaru-vajra, kopa, (puM0 ) (na0 ) // 98 // hIrA-cITI, lakSmI, ( strI0) kSudra-svalpa, adhama, krUra, kRpaNa, hIra-vatra, mahAdeva, (puM0 ) // 96 // zudrA-vezyA, naTI, aMgahInA, madhuhIrA-rekhAbheda, zAstrabheda, rAzikA makkhI, bar3I kaTehalI, ( strI0 ) ardabhAga, lagna ( strI0 ) // 99 // cUkA, kaTehalI, jaTAmAMsI, kSara-medha, ( puM0) makSikAmAtra, ( strI. ) zura-nAIkA ustarA, gokharU, tAlakSara-jala, (na.) makhAnA, (puM0) kSAra-bhasma, kAca, // 97 // cUrNa kSetra-zarIra, kuTuMbinI strI, kheta, Adi, viriyAsaMcara nauna, rasabheda siddhoMkI pRthvI, (na0) // 100 // (puM0 ) kSaudra-zahada, jala, ( na. ) // 10 // "Aho Shrutgyanam" Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: tRtIyam / aguru syAcchizapAyAM joke laghuni triSu / aGkuraH syAdabhinavodbhidi romNyapsu zoNite // 102 // aGgArastulmuke na strI puMsyaGgAro mahIsute / vAte'jiraH prAGgaNAGgaviSaye dardure'jiraH // 103 // antaraM tu vizeSe syAduttarIyAvakAzayoH / AtmAtmIyavinAM'tarddhibahirmmadhyAvadhiSvapi // 104 // tAdarthe'vasare randhre'pyanyArthe'pi tathAntaram / aparA tu jarAyo syAdarvAcIne'paraM triSu // 105 // aparaM tvadhunArthe'pi pazcAdgAtre'pi dantinAm / avarA himavatputryAM carame tvavaraM triSu // 106 // avIrA niSpatisutA striyAM zauryojjhite triSu / amarastu sure'pyasthisaMhAre kulizadrume // 107 // 294 meMDaka ( puM0 ) // 103 // antara - vizeSa (bheda ), DupaTTA, ava kAza, AtmA, AtmIya, vinA, AcchAdana ( DhakanA ), bAhira, tRtIya / aguru-ziMzapA (sIsama - vRkSa ), a ) laghu ( choTA ) gara, ( na0 (foto) aGkura-vRkSaAdikA nayA aMkura, roma, jala, rudhira, ( puM0 ) // 102 // aGgAra - murAr3a ( puM0 na0 1 ) maMgalagraha, (puM0 ) avarA - pArvatI, ( strI0 ) ajira - vAyu, A~gana, aMga, deza, avara - ure honevAlA, ( tri0 ) 106 avIrA - patiputrarahitA strI, (strI0 ) vIratA se rahita, ( tri0 ) amara- devatA, haDazaMkarI - auSadhi, 1 [ rAntavarge madhya, avadhi, tAdarthya, avasara, chidra, anyArtha ( na0 ) // 104 // aparA - jarAyu ( jera ) ( strI0 ) apara- arvAcIna ( ure honevAlA ) ( tri0 ) 11 90's 11 adhunA (aba) kA artha, hastiyoM ke zarIrakA pichalA bhAga, ( na0 ) thUhara ( puM0 ) // 107 // "Aho Shrutgyanam" Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 295 amarA vindranagarIdurvAsthUNAguDUciSu / ambaraM rasakapAsavyomarAgasugandhake // 108 // gRhe kapATe'pyararamaziro'rkAgmirAkSase / asuro dAnave sUrye nizArAzyormatA'surA // 109 / / akSaraM na dvayormokSe brahmaNi vyomavarNayoH / utpattisthAnanivahazreSTheSu khyAta AkaraH // 110 // AkAra iGgite'pi syAtsyAtsthAnAhvAnayorapi / syAdAdhAro'dhikaraNe'pyAlabAle'mbudhAraNe // 111 // AsArastu prasaraNe dhArAvRSTau suhRvale / AhvaraM timire yuddhe svAbalAyAM vasAdhvase // 112 / / AhAro bhojane puMsi syAdAharaNahArayoH / / itaraH pAmare'nyasminnitvaro gatvare'nyavat // 113 // amarA-iMdranagarI, dUba, lohekI mUtti AkAra-ceSTita, sthAna, bulAnA, yA khaMbhA, giloya, ( strI0) (puM0 ) ambara-rasa, kapAsa, AkAza, rAga, AdhAra-adhikaraNa, vRkSakI kyArI, sugaMdhadravya, ( n0)|| 108 // jelakA dhAraNakaranA, (puM0) 111 arara-ghara, kivAr3a, (na0) AsAra-phelanA, begase varSA, mitra. azira-sUrya, agni, rAkSasa, ( puM0) bala ( puM0 ) asura-dAnava, sUrya, (puM0 ) Ahvara-aMdhakAra, yuddha, apanI strI, asurA-rAtri, rAzi, ( strI0)209 apanA bhaya, ( na0) // 112 // akSara-mokSa, brahma, AkAza, varNa, AhAra-bhojana, haranA, hAra, (na0) (puM0 ) Akara-utpattisthAna, samUha, zreSTha, itara-nIca, anya ( dUsarA ) (tri0) ( puM0 ) // 110 // itvara-gamanazIlavAlA, // 113 / / "Aho Shrutgyanam" Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 vizvalocanakozaH- [rAntavargeitvaro durvidhe nIce pathike krUrakarmaNi / Izvaro dhanasampanne zive vyAdhini manmathe / / 114 // IzvarI svAminIgauryorIzvarA skandamAtari / uttaraM prativAkye syAdvirATatanaye pumAn // 115 // uttarA tu matodIcyAmUddhodIcyottame triSu / udaro jaThare yuddhe'pyuddhArastUddhRtau raNe // 116 // udAro dAtRmahatodakSiNasthUlayostriSu / sarvazasyADhyamedinyAM medinyAmapi corvarA // 117 // RkSaraM vAridhArAyAM puMsi Rtviji RkSaraH / ekAgramanyaliGgaM syAdekatAne'pyanAkule // 118 // auzIraM cAmare daNDe'pyakoktyA zayanAzane / kabuMraM pAmare'pi syAtpuMzcale'pyatha karburA // 119 // daridra, nIca, pathika (baTAU), krUra- uddhAra-uddhAra ( ubAranA), raNa, karmavAlA, (tri.) (puN0)|| 116 // Izvara-dhanasampanna, mahAdeva, vyAdhi | udAra-dAtA, mahAn (baDA ), catura, sthUla (moTA) (tri.) vAlA, kAmadeva, (puM0 ) // 114 // " urvarA-saMpUrNa zasya ( kRSi ) saMyukta IzvarI-svAminI, gaurI, (strI0) bhUmi, bhUmi-mAtra, (strI0 ) 117 IzvarA-pArvatI (strI0) RkSara-jalakI dhArA, ( na0) uttara-prativAkya ( javAba) (na0) RkSara-Rtvij ( yajJakarAnevAlA) virATakA putra ( puM0 )! 115 // (puM0 ) ekAgra-ananyavRtti, anAkula (vyAuttarA-uttara dizA, ( strI0 ) | kulatArahita (tri. ) // 118 // uttara-Urya ( Upara ) honevAlA, vAlA, auzIra-caMvara, DaMDA, sonA aura uttara dizAmeM honevAlA, uttama, bhojanakaranA, ( na0 ) (tri.) karbura-nIca, vyabhicArI, (puM0) udara-jaThara ( peTa ), buddha, (puM0 ) krburaa--||119|| "Aho Shrutgyanam" Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / durAlabhAyAM duHsparzAzUkaziMbIzaTISu ca / / kuJjaro vAraNe sUrye viraJcimunikukSiSu // 120 // kaGkaraM tu mataM take kaGkaraM kutsite triSu / kaTapU rakSasIze'kSadevane satyayauvane // 121 // kaTinaM kaTivastre syAtkAJcIcAGgayorapi / kaDAraH piGgale dAse piGgavarNe tu vAcyavat // 122 // kaNeruH kariNIvezyAkarNikAre gaNeruvat / kadaraH zvetakhadire rugbhede krakace sRNau // 123 // vA strI tu kandaro daryAmaGkuze puMsi kndrH| kandharaH puMsi jalade grIvAyAM kandharA striyAm // 124 // kabaraM lavaNe'mle ca zAkakezabhidoH striyAm / napuMsakaM tu ka--raM zaTIkAJcanayormatam / / 125 // asavaraga, javA~sA, kauMca, kacUra ! kaNeru-gaNeru-hathinI, vezyA, ka(strI) rNikAra-vRkSa yA pAMgArA (strI0) kuMjara-hastI, sUrya, brahmA, eka muni, kadara-sapheda-khaira, rogabheda, karoMta, kukSi, (puM0 ) // 12 // aMkuza, (puN0)|| 123 // kaGkara-chAcha, kutsita, (tri.) kandara-guphA-(puM0 strI0 ) kaTapU-rAkSasa, mahAdeva, pAsoMse khela- kandara-aMkuza ( puM0 ) nevAlA, satya bolanA, yauvana (puM0) kandhara-megha ( puM0 ) kandharA-grIvA ( garadana ) ( strI0 ) kaTitra-kaTivastra, karadhanI, carmabheda, // 124 // (na.) ! kabara-namaka, khaTTA, ( na0) kaDAra-piMgala varNavAlA, dAsa ,(puM0) kabarI-zAkabheda, kezavinyAsa,(strI0) piMgala varNa, (tri0) // 122 // kabUMra-kacUra, suvarNa, (na0) 125 "Aho Shrutgyanam" Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 vizvalocanakozaH [rAntavargekarparastu kapAle syAdastrabhedakaTAyoH / kararaH khagabhittizca karIraH krakacArthakaH / / 126 / / vaMzAGkure karIro'strI puMsi vRkSAntare ghtte| karIrI cIrikAyAM ca dantamUle ca dantinAm // 127 // karkarI tu galantyAM syAtkarkaro darpaNe dRDhe / kaburo rAkSase pApe jale hemni ca kaburam / / 128 // karburA kRSNavRntAyAM karburaM zabale'nyavat / kabarI tu zivAyAM syAdvayAH puMsyeva kava'raH / / 129 // kalatraM bhUbhujAM durgAsthAne'pi zroNirbhAyayoH / kAntAra upasargAdau kozakArAntare pumAn // 130 // kAntAraM durgamArge'pi mahAraNye'pi na striyAm / kAverI tu nadIbhede haridrApaNyayoSitoH / / 131 // karpara-kapAla, astrabheda, kar3Aha, (puM0) karburA-pADara-vRkSa yA maghavana, (strI0) karara-pakSIbheda, (puM0) karbura-kabarAraMgavAlA (tri.) karIra-karoMta, // 126 // vaMzakA aMkura, karvarI-gIdar3I, ( strI0 ) (puM0 na0) kaira-vRkSa, ghaTa, (puM0) karbura-badherA ( puM0 ) // 129 // karIrI-cI, cI, bolanevAlA paMkhoM- kalatra-rAjAoMkA durga (kilAAdi) vAlA koTa, hastiyoMke dA~toMkA sthAna, kamara, strI, ( na0) ___ mUla, (strii0)|| 127 // kAntAra-utpAtaAdi, kozakArabheda, karkarI-cAvalaAdiko dhonekA pAtra, (puM0 ) // 130 // (strI0 ) kAntAra-kaThinamArga, bar3A vana, karkara-darpaNa ( zIzA ), dRDha, (puM0) (puM0 na0) karbura-rAkSasa, pApI, (puM0) kAverI-nadIbheda, haladI, vezyA karbura-jala, suvarNa ( na0 ) // 128 // (strI0 ) // 131 // "Aho Shrutgyanam" Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 299 kAzmIraM kuGkume'pi syAdRkapuSkaramUlayoH / kiMzArurvizikhe sasyazUke kaGkAkhyapakSiNi // 132 // kimIro daityakravyAdabhedayoH kabure triSu / varNamAtre'pi kimIraH kizoro vAjibAlake // 133 // sUrye'pi taruNAvasthe tailapAmapi smRtH| kukkuraH sArameye syAdanthipaNe tu kukkuram // 134 // kuJjaro hastikarayordhAtakyAM pATalau striyAm / kuTharaM maithile klIva kuTharaM kavale'pi ca // 135 // kuThAruH pAdape'pi syAtkarmaThe'pi pumAnayam / kumAro bAlake skande yuvarAje'zvavArake // 136 // kIre ca varuNadrau ca kumAraM jAtyakAJcane / kumArI kanyakAgauornavamallayAM nadIbhidi // 137 // kAzmIra-kesara, rAjaAmavRkSa, po. kuMjara-hastI, kara (hAthIkI saiMDa) ___ hakaramUla, (na0) / (puM0) kizAru-bANa, sasyakA tIkhAbhAga, kaMjarA-dhAyake phUla, pADara-puSpavRkSa, __ kaMka ( sapheda cIla ) pakSI, (puM0) (strI0) // 132 // kirmIra-daityabheda, rAkSasabheda. (paM. kuThara-maithila, grAsa ( n0)||135|| kabarAvarNavAlA (tri0) varNamAtra. kuThAru-vRkSa, karmakarAnevAlA ( puM0) (puM0 ) kumAra-bAlaka, khAmikArtika, yuvakizora-ghoDAkA baccA // 133 // rAja, ghor3A pheranevAlA, // 136 // taruNa avasthAvAlA, sUrya, saralakA sUvA ( totA ) pakSI, varaNA-vRkSa, gauMda yA zilArasa, (puM0 ) (puM0 ) / kukura-kuttA, (puM0) kumAra-acchA suvarNa, (na0 ) kukura-gaThivana yA dhanahara nAmakA su. kumArI-kanyA, gaurI, nevArI-puSpa gaMdhadravya (na0 ) // 134 // vRkSa, nadIbheda // 137 // "Aho Shrutgyanam" Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 vizvalocanakozaH- [ rAntavargesahAyarAjitAjambUdvIpeSu ca matA striyAm / kUrparo jAnumAtre'pi kaphoNAvapi kUrparaH // 138 // kuberakhyaMbakasakhe nadIvRkSe kuvigrahe // 139 / / kuharaH koTare chidre nAgarAjavizeSayoH / kUbaraH kubjake cArau triSu puMsi yugandhare // 140 // kedAra AlavAle'drau kSetrabhUbhedazambhuSu / kenAraH kumbhinarake ziraHkapAlasandhiSu // 141 // kesaro bakule siMhacchaTAyAM nAgakesare / punnAge'strI tu kiMjalke syAttu hiGguni kesaram / / 142 // kauTirunakule zake zakragope'pi dRzyate / koTaro nAgare kUpe puSkariNyAzca pATake // 143 // khaNDAnaM yoSitAM hstksstbhede'bhrleshke|| khadirI zAkabhede syAtkhadiro bAlaputrake // 144 // ghIku~vAra,hArasiMgAra,jambUdvIpa(strI.) kesara-baulazrI, siMhakA skaMdhake keza, kUrpara-ghuTanA, kohanI (puM0 ) 138 nAgakesara, punnAga-vRkSa, (puM0) kubera-yakSarAjA, nadIvRkSa, kutsita- puSparaja, (puM0 na0) hIMga (na0) __ zarIravAlA (puN0)|| 139 // // 142 // kuhara-vRkSathotha, chidra, nAgabheda, rAja- kauTiru-naulA, iMdra, varSAmeM honevAlA bheda, (puM0 ) lAla kITa (puM0 ) kabara-kUbar3A, suMdara, (tri.) jUvAko, koTara-nagara meM honevAlA jana, kUvA, dhAranevAlA kASTha (puM0 ) // 140 // nadIkA pATa // 143 // kedAra-vRkSakI kyArI, parvata, kSetra- khaMDAbhra-striyoMke hAthakA vraNabheda, bheda, pRthvIbheda, mahAdeva, (puM0) meghakA leza (na.) kenAra-kuMbhIpAka nAmakA naraka, zira, khadirI-zAkabheda ( strI.) kapAla, saMdhi (jor3a) (puN0)||141|| khadira-khaira-vRkSa (puM0) // 144 // "Aho Shrutgyanam" Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 301 khapuraH kramuke bhadramustake lasake pumAn / khapuraM tUdvasapure khajUrastu dvayo me // 145 / / druNe dhUrte'pi khajUraH khajUraM rajate matam / piNDapUrvastu khajUro mataH mApAlakAmbake // 146 // khaparastaskare bhikSApAtre dhUrttakapAlayoH / khijirAzca striyAM bhUmni khiTirA ca zivAntare // 147 // bhikSAbhANDe'pi bhikSANAM khaTAGge vAribAlake / gargaro mInabhede syAnmanthanyAM gargarI striyAm // 148 / / gahvarastu guhAyAM syAdgahane kuJjadambhayoH / gAndhArastu khare deze gAndhAraM raktavAluke / / 149 // vane'pi syAttu gAndhArI dhRtarASTrasya yoSiti / gAyatrI khadire strI syAcchandovedaprabhedayoH // 150 // khapura-supArI-vRkSa, bhadramothA, (puM0); gargara-mIna ( macchI ) bheda, (puM0) ujar3A huvA pura, (na0) gargarI-maMthanI ( dadhimathanekA pAtra) kharjara-khajUrakA vRkSa (puM0 strI0) (strI0 ) // 148 // // 145 // khajUra-bIlU, dhUrta, (puM0 ) gahvara-guphA, vana, kuMja ( latAoMkI kharjUra-cA~dI ( na0) / kuTI ) daMbha (puM0 ) piMDakhajUra-piMDakhajUra (puM0 )146 | gAndhAra-gAnekA eka svara. eka deza, kharpara-cora, bhikSApAtra, dhUrta, kapAla (puM0 ) (puM0) gAMdhAra-siMdUra, vana, (na0) // 149 // khikhirA (strI0 bahuvacana) khikhirA-gIdar3I, // 147 // bhikSA- gAndhArI-dhRtarASTrakI strI (strI0 ) bhA~DA, bhikSAoMkA pAtra, sugaMdha- gAyatrI-khaira-vRkSa, chaMdobheda, veda. bAlA, (bI.) | bheda (gAyatrImaMtra) (strI.) // 1503 "Aho Shrutgyanam" Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 vizvalocanakozaH [ rAntavargekaivartImustake dvAri puradvAre tu gopuram / ghargharastu caladvArizabde ghUke nadAntare / / 151 / / camaraM cAmare valayAM camarI maJjarau mRge| cAturazcAturakavacakragaNDau niyantari // 152 // dRggocare cATukAre cikurazcaJcale kace / gRhe babhrau bhujaGge ca zaile pakSidrumAntare // 153 // chitvaraM chedanadravye chitvaro dhUrtavidviSoH / chidirastu bRhadbhAnukhagarajjuparazvadhe // 154 // jaTharaM kaThine vRddhe triSu syAdudare'striyAm / jambIraH puMsi jambIrapAdapaprasthapuSpayoH // 155 // jarjaraM vAcyavajjIrNe jarjaraM vAsavadhvaje / jalendro varuNe sindhau jalendro jambhale mataH // 156 // gopura-kevaTImothA, daravAjA, puradara- chitvara-chedanadravya ( na0) vAjA, ( na.) chitvara-dhUrta, zatru, (puM0 ) gharghara-calatAhuvA jalakA zabda, ullU--pakSI, nadabheda ( ghAghara nadI) chidira-agni, khaga, rassI, pharasA (puM0 ) // 151 // ! (puM0 ) // 154 // camara-cava~ra, bela ( na0) jaThara-kaThina, vRddha ( tri0) camarI-maMjarI, mRgabheda ( strI0) jaThara-udara (peTa) (puM0 na0) cAtura-cAturaka-cakragaMDa (kapolapara )ckrvaalaa,prernnevaalaa,||152|| jambIra-jaMbhIrI nIMbUvRkSa, maruvA, // 155 // netragocara, cATukAra ( khuzAmada ) (puM0) jarjara-vRddha ( tri0) cikura-caMcala, keza, ghara, naulA, jarjara-iMdradhvaja, ( na0) sarpa, parvata, pakSibheda, vRkSabheda, jalendra-varuNa, samudra, jaMbhIrI nIMbU (puM0 ) // 153 // . (puM0 ) // 156 // "Aho Shrutgyanam" Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 303 jamuriH puMsi vaje syAjamuriH pAvake pumAn / jharjharaH syAtkaliyuge vAdyabhede nadAntare // 157 // jhallarI jhalarI ca dve huDukke bAlacakrake / TagaraSTaGkaNe Taire helAvibhramagocare // 158 // TaGkAraH ziJjinIdhvAne prasiddhA vismaye'pi ca / Digaro vAcyavatkSepe DiGgaro DaGgare pumAn // 159 // timiraM dRggade dhvAnte tIvaro lubdhakembudhau / tumbarI tu matA zunyAmAdhAnyAkayorapi // 160 // tuSAro himatadbhedazIkare tadvati triSu / kaSAyazRGgavRSayoH zmazrupuMsi tu tUvaraH // 161 / / syAttvakpatrI tu kAravyAM tvakpatraM tu varAGgake / daNDAraH kumbhakRccake vahane mattavAraNe // 162 / / jamuri-vajra (puM0) tIvara-vyAdhA, samudra, ( puM0 ) jamuri-agni ( puM0) tuMbarI-kuttI, adaraka, dhaniyAM jharjhara-kaliyuga, vAdyabhANDa, eka nada, (strI0 ) // 160 // (puM0) // 157 // tuSAra-hima ( pAlA ), himabheda, jhallarI-jhalarI-huDuka-bAjA, bA- zIkara ( jalakaNa) ( puM0 ) ina __ loMkA cakra, ( strI0) vAlA (tri.) Tagara-suhAgA, kANA, helA (lIlA) tUvara-kasailA rasa, bar3e sIMgovAlA ... vibhrama ( strIkaraNa ) viSaya, (puM0)!" ____ baila, baDI mUchaDAr3hIvAlA puruSa // 158 // TaMkAra-dhanuSakI jyAkA zabda,prasiddhi, ra (puM0 ) // 161 // Azcarya, (puM0 ) " tvakpatrI-hIMgapatrI, ( strI0) DiMgara-kSepa (pheMkanekI vastu) (tri.) tvakpatra-strIkI yoni ( na0) DiGgara-DaMgara (puM0 ) // 159 // daMDAra-kumhArakA cAka, savArI, timira-netraroga, aMdhakAra, ( na0) unmattahastI, // 162 // .. "Aho Shrutgyanam" Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 vizvalocanakozaH- irAntavargezarayantre danturastu viSamonnatadantayoH / daharo mUSikAyAM syAtsvalpabhrAtari bAlake // 163 / / daIraH zailabhede syAtkiJcidbhame tu vAcyavat / darduro bhekaghanayorvAdyabhANDAdribhedayoH / / 164 // dardurA harakAntAyAM grAmajAle tu da1ram / dAsero dAsikApatye triSu puMsi kramelake // 165 // dInAro nANake svarNamAnabhede'pi dRzyate / durddharaM triSu durbhArye pumAMstu RSabhauSadhau // 166 // daityAristridive viSNo dvAparaH saMzaye yuge / dhUsarastu khare khalpapANDure tadvati triSu // 167 // narendraH pRthivInAthe viSavaidye'pi vArtike / gajAdau saralAdayorniSkalAyAM ca narmarA // 168 // zarayaMtra, (puM0 ) | dInAra-nANA ( dravyamAtra), varNamAdantura-u~cAnIcA, u~ce dA~toMvAlA nabheda, (puM0 ) (puM0 ) durddhara-duHkhase dhArane ke yogya,(tri.) dahara-choTA mUsA, choTA bhrAtA, bAlaka RSabha-auSadhi ( puM0 ) // 166 // (puM0 ) // 163 // daityAri-devatA, viSNu, (puM0 ) dardara-parvatabheda (puM0 ) kucheka phUTA- dvApara-saMdeha, dvApara yuga (puM0 ) huvA pAtra Adi (tri.) | dhUsara-gardabha, thor3ApIlA raMga, (puM0) dardura-meMDaka, megha, vAdyabheda, parvata- thor3ApIlAraMgavAlA ( tri.) 167 bheda, (puM0 ) // 164 // narendra-rAjA, viSavaidya, vRtti (A. dardurA-pArvatI, (strI0) / jIvikA ) denevAlA, hastIAdi, dardura-grAmajAla, (na0 ) (puM0 ) dAsera-dAsIkI saMtAna (tri. )U~Ta narmarA-tridhArA, guphA, kalArahitA (puN0)|| 165 // (strI.) // 168 // "Aho Shrutgyanam" Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 305 nAgaro nagarodbhUte vidagdhe'pyabhidheyavat / nAgaraM mastake zuNThyAM ratabhede'pi nAgaram // 169 / / nikaro nivahe sAre nyAyadeyadhanAntare / nikAraH syAtparibhave dhAnasyotkSepaNe'pi ca // 170 // sUryAzve phenakarpAsatuSavahniH nirjhrH| nirjarastridaze tyaktajarAke tvabhidheyavat / / 171 // nirjarA tu guDUcyAM syAttAlapatryAM ca dRzyate / nirvaraM nistrape sAre nirbhaye kaThine'pi ca !! 172 // niSThuraH kaThine'pi syAtrapAzUnye'pi nisstthurH| syAnnIvaro vANijake vAstavye triSu nIvaraH // 173 // paGkAraH setusopAnazaivale jalakubjake / paJjarastu zarIre syAtpakSipAze tu paJjaram // 174 // nAgara-nagarameM honevAlA, catura, nirjara-devatA, (puM0 ) vRddhAvasthAra. (tri.) hita (tri.) // 171 // nAgara-nAgaramothA, soMTha, maithunabheda nirjarA-giloya, tAlaparNI, (strI.) (na0) // 169 // nirvara-nirlaja, sAra, nirbhaya, kaThina nikara-samUha, sAra, nyAyase deneyoH | ra (tri.)|| 172 // gya dhana, (puM0) niSThura-kaThina, lajjArahita, (tri.) nIvara-vaNijakaranevAlA ( puM0) nikAra-tiraskAra, dhAnyakA picho- | basanevAlA, (tri.) // 173 // inA, (puM0 ) // 170 // paMkAra-pula, pair3I, sivAla, kAI(puM0) nirjhara-sUryakA ghor3A, jhAga, kapAsa, paMjara-zarIra (pu.) tuSoMkI ami, (puM0) paMjara-pakSIkA piMjarA (na0) 174 20 "Aho Shrutgyanam" Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: pAdAlinde padAraH syAtpadAraH pAdadhUliSu / pavitramupavItAMbutAmre darbhe'pi dharmaNi // 175 // medhye tripvatha pATIraH kedAre titaunyapi / mUlake vArtike va veNusAre'pi bAride // 176 // 306 pANDuraM syAnmarucake varNe nA tadvati triSu | pAmaro vAcyavannIce mUrkhe svasthe'pi pAmaraH // 177 // rAjayakSmaNi kInAze bhaktazikthepi pArparaH / pAparo bhasmamAtre'pi jaThare nIpakesare // 178 // piJjaraM kanake pIte triSu puMsi hayAntare / piTharastu mataH sthAlyAM piTharaM manthamustayoH // 179 // piNDAro mahiSIpAle kSepakSapaNazAkhiSu / pIvaraH kacchape puMsi pIneSu triSu pIvaraH // 180 // padAra- pAdAlinda, pAvoMkI dhUli ( puM0 ) pavitra - yajJopavIta, jala, tA~bA, kuzA, dharma ( na0 ) pavitra (tri0) // 175 // pATIra-kheta, calanI, mUlI, vArttika ( vRttikaranevAlA ), rA~gA, saralakA goMda, megha, (puM0 ) // 176 // pAMDura - maruvA ( na0 ) zvetaraMga (puM0) zvetaraMgavAlAM (tri 0 ) [ rAntavarge pAmara - nIca, mUrkha, svastha ( prakRti meM sthita ) ( tri0 ) // 177 // pArpara-rAjayakSmA roga, dharmarAja yA mRtyu, jaTAra ( jaTAvAlA ), kadaMbakesara, (puM0 // 178 // piMjara - suvarNa ( na0 ) polAraMgavAlA (tri 0 ) azvabheda ( puM0 ) piThara- - cAvala Adi pakAnekA vartana, ( puM0 ) dadhiAdimathanekA daMDa, nAgaramothA, ( na0 ) // 179 // piMDAra bhaiMsoM kA pAlanevAlA, kSepa ( pheMkanekA dravya ), bhikSuka, vRkSa, ( puM0 ) pIvara- kachuvA, (ghuM0 ) moTA ( sthUla) ( tri0 ) // 180 // "Aho Shrutgyanam" Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| puSkara vyomni pAnIye hastihastAgrapadmayoH / rogoragauSadhidvIpatIrthabhede'pi sArase // 181 // kANDe khaDgaphale vAdyabhANDavakre ca puSkaram / prakaro nikurumbe syAtprakIrNakusumAdiSu // 182 / / prakaraM joGgake jJeyaM prakarI catvarAvanau / prakAraH sadRze bhede prakharo'tikhare triSu // 183 // prakharaH syAtturaGgAdisannAhe'zvatare zuni / pradaraH strIrujo bhede pradaraH zarabhaGgayoH / / 184 // prAntaraM dUrazUnyA'dhvavanayorapi koTare / pravIraH subhaTe'pi syAtpravIraH kaciduttare // 185 // pravaraM santatau gotre pravarastu vane'nyavat / prakAraH saGgare veze prasaraH praNaye'pi ca // 186 // puSkara-AkAza, jala, hastIkI sUM- azvaAdikA kavaca, khiccara, kuttA DakA agrabhAga, kamala, rogabheda, (puM0) sarpabheda, auSadhibheda ( kUTa ), pradara strIkA rogabheda (pairA ), vANa, puSkaranAmaka dvIpa, puSkaratIrtha, sAra- bhaMga, (puM0 ) // 184 // sa-pakSI, (tri0) // 181 // prAntara-laMbA aura jalaAdise bANa, khaDgakI mUTha, vAdyabhAMDakA mukha zUnyamArga, vanavRkSake bhItarakI thotha, (puM0 na0) ( na0 ) prakara-samUha, bikharehue puSpaAdi, pravIra-acchA yoddhA, uttara (puM0 ) (puN0)|| 182 // // 185 // prakara-agara ( na0 ) prakarI- pravara-santati, gotra, (na.) A~ganakI bhUmi ( strI0) . pravara-zreSTha ( tri0) prakAra-sadRza ( tulya ), bheda (puM0) prakAra-saMgrAma, veza, (puM0) prakhara-atitIkSNa (tri0) // 183 // prasara-namratA, (puN0.)|| 186 // "Aho Shrutgyanam" Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 vizvalocanakoza:- [rAntavargeprastaraH puMsi pASANe maNau ca prastaraH pumAn / vaNTharastu karIrasya koSe syAttAlapallave // 187 / / vakoTe sthagikArajjau lAGgale kukkurasya ca / / badarI kolikAsyobadaraM tu phale tyoH|| 188 / / elApA tu badarA viSNukrAntauSadhAvapi / bandhUrabandhurau ramye namra triSvatha bandhuraH / / 189 // bandhUke vihage haMse bandhuraM tUnnatAnate / / vandhurA paNyayoSAyAM varatrA badhikAnyayoH // 190 // barbaraH kezavinyAse pArasIke'pi pAmare / varvarA phaJjikAyAM ca barbarA zAkapuSpayoH // 191 // bAgaro nirnare zANe vArake vaarvessttyoH|| bAgaro vigatAta? mumukSau ca vizArade // 192 // prastara-patthara, maNi, (puM0) bandhura-UMcAnIcA ( na0) vaNThara-kairakA koza, tADake pallava bandhurA-vezyA, (strI) (patte ) (puM0) // 187 // kuttekI varatrA-carmarajju, anyarajju, (strI0) pUMcha (puM0) // 19 // badarI-berI-vRkSa, kapAsa (strI0) barbara-kezoMkI racanA, pArasIka-deza, badara-bera yA kapAsakA phala (na.) nIca, (puM0) // 188 // barbarA-bhAraMgI, zAkabheda, puSpabheda, badarA-rAyasana-auSadhi, viSNukAntA (strI0 ) // 191 // auSadhi ( strI0) bAgara-manuSyarahita sthala, kasauTI, bandhU(ndhu)ra-ramaNIka, namra, (tri.) AsavAra,............ bandhura- // 189 // AtaMka ( rogAdi) rahita, mumukSu, vijayasAra, yA dupahariyA-vRkSa, vizArada (buddhimAn ) (puM0) pakSI, haMsa, (puM0) // 192 // "Aho Shrutgyanam" Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vAsaro divase puMsi nAgabhede'pi vaasrH| vAsurA vAsitAyAM syAnnizAbhUmyozca vAsurA // 193 // bhAryAruH krIDayA yasya putro'bhUtparayoSiti / tasminmRgAdribhede ca bhAskaro vahnisUryayoH // 194 // bhRGgArI jhillikAyAM syAmRGgAraH kanakAluke / bhramaraH kAmuke bhRGge bhrAmaraM mAkSikAzmayoH // 195 // makarastu marAle syAnnidhirAziprabhedayoH / makuro mukurazcaiva darpaNe bakuladrume // 196 // matsaro'nyazubhadveSe mAtsarye kradhi matsaraH / triSu tadvatkRpaNayormakSikAyAM tu matsarA / / 197 // mandAraH sindhure dhUrte madhudrau bhRnggkaaminoH|| madhurastu rase puMsi madhuraM tu viSAntare // 198 // vAsara-dina (puM0 ) nAgabheda, ! bhrAmara-zahada, patthara ( na0 ) (puM0 ) vAsurA-hathinI, rAtri, pRthvI, | makara-haMsa-pakSI, nidhibheda,rAzibheda, (strI0 ) // 193 // (puM0) bhAryAru-krIDAkarate jisake parastrImeM makura-mukura-darpaNa, baulazrIkA-vRkSa, putra huvA hai vaha, mRgabheda, parvatabheda, (puM0 ) // 196 // (puM0) matsara-dUsareke zubhakA dveSa, matsaratA, bhAskara-agni, sUrya, (puN0)||194|| krodha (puM0 ) garI-silikA bhiI bhI bolanevAlA matsaratA vAlA, kRpaNa (tri.) kITavizeSa) ( strI0) matsarA-makkhI (strI0) // 197 // zRMgAra-jhArI (puM0 ) mandAra-hastI, dhUrta, mahuvA-vRkSa, bhramara-kAmI-puruSa, bhauMrA, (puM0 ). bhauMrA, kAmIpuruSa, (puN0)|| 198 // "Aho Shrutgyanam" Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 vizvalocanakoza: madhuro rasavattvAdupriyeSu triSu vAcyavat / madhurA madhukukkuTyAM zatapuSpA'purIbhidoH // 199 // [ rAntavarge mizreyAzukrayormedAmadhulIyaSTikAsu ca / mantharaH sUcake koze manthAne'pyatha mantharam // 200 // kusuMbhyAM mandharastu syAnmande vakre pRthau triSu / mandAraH svargamandAramanthazaileSu puMsyayam // 201 // mandarastu mato mande bahale'pyabhidheyavat / mandiraM nagare'gAre mandiro makarAlaye // 202 // maMdAro devavRkSe syAtpAribhadrArkaparNayoH / mandurA vAjizAlAyAM zayanIyArthavastuni // 203 // mayUraH zikhyapAmArgazikhicUDAsu dRzyate / marmaro vastrabhede'pi patrabhede'pi marmaraH // 204 // madhura-madhura rasavAlA, (puM0 ) viSa | manthaparvata, (puM0 ) // 201 // mandara - manda, bahuta ( tri0 ) mandira - nagara, ghara, (na0) mandira - bheda (na0 ) svAdiSTa, priya, (tri0) madhurA - ekaprakArakA nIbU, sauMpha, purIbheda ( mathurA ) // 199 // magarakA sthAna, (puM0 ) // 202 // soA, cItA-vRkSa, mahAmedA, rAI, mandAra-deva-vRkSa, niMba vRkSa, AkakA jeThImadha (strI0 ) pattA, ( puM0 ) manthara-sUcanA karanevAlA, koza mandurA- azvazAlA, zayyAkI upa( khajAnA ) ( puM0 ) yogI vastu ( strI0 ) // 203 // mayUra - mora, ciraciTA, morazikhA, ( puM0 ) marmara - vastrabheda, patrabheda, vastra va patrakA zabda, (puM0 ) manthara-dadhimathanekA DaMDA, ( na0 ) arthAt // 204 // // 200 // ) manda, manthara - kusuMbhI, ( TeDhA, sthUla (tri 0 ) mandAra - svarga, mandAra-vRkSa ( devataru), "Aho Shrutgyanam" Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / marmarI dAruvarNinyAM pItadArau ca mrmrii| masuro masurazcaiva brIhibhitpaNyayoSitoH // 205 // masUrA masurA cAtra masUrI pAparugbhidi / mihirastapane buddhe mahendre vAsave girau // 206 // syAtpAripAzcike bhAnojibhede'pi maatthrH| mAyUraM cApi mArjAra krIDAbandhe ca tadgaNe // 207 / / mArjAra otau khaTTAze mudiraH kAmuke'mbude / loSTAdibhedanopAye mallIbhede'pi mudgaram // // 208 // musuraH sUryaturage tuSavahnau ca manmathe / muhiraH puMsi madane mUrkhe tu muhirastriSu / / 209 // rudhiraM kuGkume rakte rudhiro bhUminandane / vaTharaH kamaThe'pi syAdvaTharaH zaThavastrayoH // 210 // marmarI-dAruvarNinI (......) deva | mArjAra-bilAva ( mArjAra ), khaTAza dAru ( strI. ) (vanamArjAra ) (puM0 ) masUra-masura-vrIhibheda, (puM0 ) mudira-kAmIpuruSa, megha, (puM0 ) masUrA-masurA-vezyA (strI0 ) madara-DalA Adike phoDanekA astra, // 205 // ____ mallikA (motiyA) bheda (na0)208 masUrI-pApa aura rogabheda, ( strI0 ) mihira-sUrya, buddha bhagavAn (puM0) mu murmura-sUryakA azva, tuSakI agni, mahendra-iMdra, parvata, (puM0 ) // 206 // ma kAmada kAmadeva (puM0) mAThara-sUrya ke samIpa honevAlA eka muhira-kAmadeva, ( puM0 ) mUrkha graha, dvija ( brAhmaNa ) bheda (puM0) (tri0 ) // 209 // mAyUra-mArjAra-krIDAbandha, (...) rudhira-kesara, lohI, (na0)rudhira aura kramase mayUra va mArjAroM maMgala-graha ( puM0 ) ( bilAoM) kA samUha ( na0) vaThara-kachuvA, zaTha, vana (puM0 ) // 20 // // 210 // "Aho Shrutgyanam" Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH [rAntavargabarkarastaruNe vAcyaliGgo meSe tu vrkrH| vallUraM triSu saMzuSkamAMse mAMse ca daMSTriNaH // 211 // vallUrastUpare klIva vanakSetre'pi vAhane / vallarI vallaraM caiva maJjaryAmatha vallaraH // 212 // zAdvale nirjharasthAne bilvakSetranikuJjayoH / vaziraH sindhulavaNakiNihIbhakaNArthakaH // 213 // vAraM dakSiNAvarttazarke vAri ca vArdaram / vAderaM raktaguJjAyAM bIjepi kRmije'pi ca // 214 // dhUpe'pi pakSivAsAya gRhakumbhe'pi vaastuH| vikAro vikRtau roge vidAro dAraNe raNe // 215 // viduraH paNDite khiGge kauravANAM ca matriNi / vidhuraM tu pravizleSe pratyavAye'pi tanmatam // 216 // va(ba)rkara-javAna (tri0) meMDhA (puM0) vAdara-dakSiNAvartta zaMkha, jala, lAla vallUra-sUkhA mAMsa, sUkarakA mAMsa, dhuMdhucIke bIja, bAyabiDaMga // 214 // (na0 ) // 211 // vAsatu-dhUpa, kabUtaraAdipakSiyoM ke vallara-Upara-bhUmi, vanakSetra, vAhana, nivAsake liye gharameM gADAhuvA kuMbha (na.) (puM0 ) vallarI-vallara-maMjarI, (strI0 na0) vikAra-vikRti, roga ( vImArI) // 212 // (puM0 ) vallara-haritatRNavAlI bhUmi, jhiranA, vidAra-phADanA, raNa, (puM0 ) bilvakSetra ( eka kSetra), nikuMja // 215 // (latAkuTI) | vidura--paMDita, vidagdha, kauravoMkA vazira-samudra noMna, ciracirA ( apA maMtrI, (puM0) mArga ), gajapIpala, ( puM0 ) vidhura-atyaMta viyoga, doSa, (na.) // 213 // "Aho Shrutgyanam" Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vidhurA tu rasAlAyAM vidhuraM vikalenyavat / vivaraM varttate garte doSe'pi chidrarandhravat // 217 // visaraH prasare puMsi visaro nikurambake / vistaraH puMsi vistAre prapaJce praNaye'pi ca // 218 / / vistAraH puMsi viTape vistAro vistRtAvapi / viSTaraH kuzamuSTau syAdAsane'pi mahIruhe // 219 // vihAro bhramaNe skandhe sugatAlayalIlayoH / chandobhede nadIbhede mekhalAyAM ca zakkarI // 220 // zaGkaraH pArvatInAthe triSu kalyANakAriNi / zaNIraM zoNamadhyasthapuline dardarItaTe // 221 // zarkarA zarkarAyuktadeze syaatkrssraaNshke| zakale khaNDavikRtAvupalAyAM ca tadbhidi // 222 / / vidhurA-dAkha, yA sikharana, (sii.)| nakA maMdira, lIlA (puM0 ) vidhura-vikala, ( tri.) zakkarI-chaMdobheda, nadIbheda, mekhalA vivara-khaDDA, doSa, (na. ) ( aise (tAgaDI) (strii0)|| 220 // hI chidra-raMdhra-jAnanA // 217 // zaMkara-mahAdeva ( puM0 ) kalyANa visara-phailanA, samUha (puM0) karanevAlA (tri.) vistara-vistAra, prapaMca, namratA zaNIra-zoNanadake madhyakA TIlA, (puM0 ) // 218 // / ( nadIbheda) kA kinArA ( na0 ) vistAra-vRkSakI TahanI Adi, // 221 // vistAra (puM0) zarkarA-zarkarA ( DalI) yukta sthala, viSTara-kuzamuSTi, Asana, vRkSa (puM0) svapparakA TukaDA, TukaDAmAtra, // 219 // khA~DakA vikAra (zakara), pattharabheda, vihAra-bhramaNA, skandha, buddhabhagavA- (strI0 ) // 222 // "Aho Shrutgyanam" Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 vizvalocanakoza: zarvarI tu triyAmAyAM haridrAyoSitorapi / za ( ba ) varo mleccha bhede'pi zavaraH zaGkare jale // 223 // zakkarastu balIvarde chandobhede tu zAkkaram / zAGkarirvighnape skande zArIro dehaje vRSe // 224 // zArka dugdhaphene syAdvAcyavaccha karAvati / zAvaraM tvantamase ghAtuke triSu zArvaram // 225 // zAlAraM syAddhastinakhe sopAne pakSipaJjare / zAvaro lodhravRkSe syAttathA pApA'parAdhayoH // 226 // zAvarI zUkazimbyAM ca tadbhave triSu zAvaram / zikharaM zailavRkSAgre kakSApulakakoTiSu // 227 // pakkadADimabIjAbhamANikyazakale'pi ca / zilIndhrastu pumAnmInabhede vRkSaprabhedayoH // 228 // khaDaMjA, zarvarI-rAtri, haladI, strI ( strI0 ) | zAlAra-puradaravAjAkA zava (ba) ra - mlecchabheda, mahAdeva, jala paiDI, pakSIkA piMjarA ( na0 ) ( puM0 ) // 223 // zakkara - baila (puM0 ) zAkkara- chandobheda ( na0 zAMkari-gaNeza, ( puM0 ) zArIra-zarIrase utpanna honevAlA (tri 0 ) baila ( puM0 ) // 224 // zArkara - dUdha ke jhAga ( puM0 ) zarkarA *) svAmikArttika, ( DaliyoM ) vAlA deza ( tri0 ) zArvara - aMdhakAra, ( na0 :) zArvara - jIvoMko mAranevAlA (tri0) // 225 // [ rAntavarga zAvara - lodha-vRkSa, pApa, aparAdha, ( puM0 ) // 226 // zAvarI-kauMcha, ( strI0 ) zAvara - kauMchakI phalI Adi ( tri0 ) zikhara parvata yA vRkSakI coTI, ghuMghucI, muradAsaMga yA haratAla koTi (asavaraga ) ( na0 ) // 227 // pake hue anArake bIjoMke tulya mANikyakA TukaDA ( na0 *) zilIndhra - mIna ( macchI ) bheda, vRkSabheda (puM0 ) // 228 // "Aho Shrutgyanam" Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / zilIndhaM kavake rambhApuSpatripuTayorapi / zilIndhrI vihagIbhede tathA gaNDUpadImRdi // 229 // zizirastu Rtau puMsi tuSAre zItale'nyavat / zIkaraH zarale vAte niHsRtAmbukaNeSu ca // 230 // zuSiraM vivare vAdye nAnau randhravati triSu / zRGgAraH surate nATyarase dviradabhUSaNe 231 // zRGgAraM cUrNasindUre lavaGgakusume matam / saGkAro'gnicaTatkAre sammArjanyapamArjite // 232 // naradUSitakanyAyAM saGkarI kacidiSyate / saGgarastu pratijJAjikriyAkAre viSApadoH // 233 // saGgaraM syAtphale zamyAH sambhAraH sambhRtau gaNe / saMbarastu mRgakSmAbhRddaityamatsyajinAntare // 234 // 315 zilIndhra - kavaka (matsyabheda) kelAkA | saMkAra - amikA caTatkAra ( zabda ), puSpa, maTara, ( na0 ) jhAse ikaTThA kiyA kUDA, ( puM0 ) zilIndhra-pakSibheda-mAdIna, giDo // 232 // ( puM0 ) ekI miTTI ( strI0 ) // 229 // zizira - zizira Rtu pAlA, ThaMDhA ( tri0 ) zIkara-sarala-vRkSa, vAyu, vAyuke prerehue jalakaNa ( puM0 ) // 230 // zuSira - bhUmichidra, bAjA, agni | saMgara- jAMTakI ( puM0 ) chidravAlA ( tri0 ) ( na0 ) zRMgAra- maithuna, zRMgAra rasa, hastIkA AbhUSaNa ( puM0 ) // 231 // zRMgAra - cUrNa ( pisA huvA ) siMdUra, lauMgakA puSpa ( na0 ) saMkarI - manuSyase dUSitahuI kanyA ( strI0 ) saMgara- pratijJA, yuddha, kriyAkaranevAlA viSa, vipat (puM0 ) // 233 // phalI ( sA~gara ) | saMbhAra - sAmagrI, samUha ( puM0 ) saMbara- mRga, parvata, eka daitya, macchI, jina bhagavAn (puM0 ) // 234 // "Aho Shrutgyanam" Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vizvalocanakozaH- [rAntavargesaMbaraM salile bauddhavratabhede ghane'pi ca / saMbarI tvauSadhIbhede sAmudraM tvaGgalakSaNe // 235 // sAmudraM syAtsamudrIyalavaNAdiSu vAcyavat / sAvitrI devatAbhede sAvitraH pArvatIpatau // 236 / / sindUrastarubhede nA sindUraM rktvaaluke| sindUramapi sindUrayuktalekhe mahIbhRtAm // 237 // sindUrI dhAtakIraktacelikArocanISvapi / / sundarI nAyikAbhede tarubhede'pi sundarI // 238 // sunArastu zunIstanye srpaannddklvingkyoH| sairindhrI paravezmasthazilpakRtsvavazastriyAm // 239 / / varNasaGkarajAyAdau vadhAdyAM ca mahallake / sauvIraM kAJjike srotoJjane badaradezayoH // 240 / / saMskAraH puMsyanubhave saGkalpapratiyatnayoH / saMstaraH prastare puMsi puMsi yajJepi saMstaraH / / 241 // saMbara-jala, bauddhavratabheda, ghana (na0) siMdUrI-dhAyake puSpa, raktacolIvAlI saMbarI-auSadhIbheda (strI0) strI, gorocana (strI0) samudra-aMgoMkA zubhAzubha lakSaNa | suMdarI-nAyikAbheda, vRkSabheda, (strI0) (na0) // 235 // | // 238 // sAmudra-samudrameM honevAlA lavaNa sunAra-kuttIkA dUdha, sarpiNIkA aMDA, ciDA-pakSI (puM0) (namaka) Adi ( tri0) sairindhrI-dUsareke ghara meM sthitahaI sAvitrI-devatAbheda, (strI0 ) bhI strI apane vaza rahakara zilpasAvitra-pArvatIpati ( mahAdeva )| karanevAlI ( strI0 ) // 239 // (puM0 ) // 236 // sauvIra-kaoNjI, sIsA, bera, sauvIrasindUra-vRkSabheda (puM0) deza ( na0 puM0) // 240 // siMdUra-raktavAluka (siMdUra ), rAjA- saMskAra-anubhava,saMkalpa,jatana(puM0) oMkA siMdUrayukta lekha (na0) 237 / saMstara-patthara, yajJa (puM0) // 241 // "Aho Shrutgyanam" Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| hiNDIrastu pumAnphene tathA vAtiGgane nari / racaturtham / akUpAraH sravantInAM nAthe karmaThanAyake / / 242 // agnihotro mato vahnau vahnihotre haviSyapi / anuttaraM triSu zreSThe prativAkyavivarjite // 243 // uparyudIcyazreSThAnAM viparyAse tvnuttrH| vadhe yuddhe'pyabhimaraH khabalAdapi sAdhvase // 244 // abhihAro'bhiyoge syAccaurye sannahane'pi ca / aruSkarastu bhallAte vraNakAriNi vAcyavat // 245 // arddhacandrastu khaNDendau galahaste zarAntare / candrake'pyarddhacandraH syAdarddhacandrA trivRdbhidi // 246 // alaGkArastu bhUSAyAmupamAdiguNeSu ca / bhavedavasaraH puMsi mataH prastAvavarSayoH / / 247 // hiMDIra-samudrajhAga, baiMgana, (puM0) [ kavaca dhAraNa karanA (puM0) rcturth| | aruSkara-bhilAvA ( puM0 ) vraNa akUpAra-samudra, karmaThoMkA adhipati (ghAva ) karanevAlA ( tri. ) (puM0) // 242 // // 245 // agnihotra-ami, agnihotra, havi arddhacaMdra-AdhAbiMbavAlA caMdramA, ga (homakaranekA dravya ) (puM0) lahasta (tarjanI aMgUThA phailAyA huvA anuttara-zreSTha ( tri.) uttara nahIM hAthase prIvAke dhakkA dekara nikAdenA (n.)|| 243 // lanA),bANabheda, morakI paMkha, (puM0) anuttara-nahIM Upara ( Age ), nahIM ardhacaMdrA-nisotabheda ( strI0 ) udIcI (uttara), nahIM azreSTha (tri.) // 246 // abhimara-vadha, yuddha, apanIsenAse alaMkAra-AbhUSaNa, upamAAdi bhaya (puM0) // 244 // guNa (puM.) abhihAra-laDAImeM pukAranA, corI, avasara-prastAva, varSA, (puM0 )247 "Aho Shrutgyanam" Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 vizvalocanakozaH- [rAntavargeavatAro'vataraNe tIrtha khAtAdikepi ca / avahAraH pumAngrAme yuddhadyUtAdivibhrame // 248 // nimantraNopanetavye dravye caure ca sammataH / avaskaraH pumAngUthe guhye'pi syAdavaskaraH // 249 // bhavedazvataro vegasare nAgAdhipAntare / asipatraH pumAnkoSakAre'pi narakAntare // 250 // ADambaraH karIndrANAM garjite tUryanisvane / samArambhe prapaJce ca racanAyAM ca dRzyate // 251 // AtmavIro mahAprANe zyAlaputre vidUSake / indIvaraM kuvalaye vayamindIvarI striyAm // 252 / / udumbaro jantuphale dehalyAM laghumer3hake / udumbaraM kuSThabhede tAme'pi syAdudumbaram // 253 / / avatAra-avataraNa, tIrtha, khAta ADambara-hastiyoMkA garjanA, tUryakA ( khodAhuvA ) Adika (0) zabda, samAraMbha, prapaMca ( phailAva ), avahAra-grAmabheda, yuddhajUvAAdise! racanA (puM0 ) // 251 // vibhrama, // 248 // zarkarAAdise AtmavIra-bahutaparAkramavAlA, sAsvAdiSTa kiyA dravya, cora (puM0 ) / lAkA putra, vidUSaka ( nATakakA / a~DuvA ) (puM0 ) avaskara-viSThA, guhya ( guda ) indIvara-nIlAkamala ( na0 ) . (puM0 ) // 249 // | indIvarI zatAvara ( auSadhi ), azvatara-vegasara (khacarA), nAgoMkA ( strI0 ) // 252 // svAmI, (puM0) | udumbara-gUlara-vRkSa, dehalI, napuMsaka asipatra-kozakAra ( kITa), naraka. (puM0 ) bheda, (puM0 ) // 250 // uduMbara-kuSThabheda, tA~bA (na0) 253 "Aho Shrutgyanam" Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racaturtham / / bhaassaattiikaasmetH| uddanturaH syAduttuGge karAlotkaTadantayoH / upakAro mataH kIrNakusumAyudhakRtyayoH // 524 // upahvaraM samIpe syAdrahomAtre'pyupahvaram / audumbaraH zrAddhadeve rogabhede napuMsakam / / 255 / / kaTambharA prasAriNyAM rohinniikriyossitoH| kalambikAyAM golAyAM varSAbhUmUrvayorapi // 256 // karavIro'zvamAre syAdaityabhedakRpANayoH / saputrAdevasUzreSThagavISu karavIryapi // 257 // mallikApratihAryostu karavIrI kacinmatA / karNikAro mataH puMsi zamyAke ca drumotpale // 258 / / karNapUraM kuvalaye'pyavataMsazirISayoH / triSu karmakaro bhRtye bhRtijIvini karSake // 259 / / uddantura-U~cA, bhayaMkara, bhayaMkara | karavIrI-putravAlI strI, devamAtA dA~toMvAlA (tri.) (aditi), zreSTha gau, // 257 / / upakAra-bikharAhuvA puSpaAdi, mallikA (motiyAbheda ), dvArapA hathiyArase kRtya (puM0 ) // 254 // linI (strI0) upahvara-samIpa, ekAntamAtra (n0)| karNikAra-amalatAsa, choTA saMdala, auduMbara-dharmarAja (puM0 ) roga- (puM0 ) // 258 // bheda, ( n0)|| 255 // kaTaMbharA-pasarana, kuTakI, hathinI | karNapUra-kamala, karNaAbhUSaNa yA zira kalabI-zAka, manasila, sA~ThI, AbhUSaNa, sirasa-vRkSa (na0) maroraphalI, (strI0 ) // 256 // karmakara-naukara, naukarIkI AjIvikaravIra-kanera, daityabheda, talavAra kAvAlA, kisAna (khetIkaranevAlA) (puM0) | (tri.)|| 259 // "Aho Shrutgyanam" Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 vizvalocanakoza:- [rAntavargemUrvAyAM bimbikAyAM ca striyAM karmakarI kacit / kalikArastu dhUmyATe pItamuNDe karaJjake // 260 // kAdambarastu dadhyane madyabhede'pi na dvayoH / kAdambarI parabhRtAsIdhugIHsArikAsvapi // 261 // kAlaMjaro yogicakramelake bhairave girau / dezabhede'pi pArvatyAM bhavetkAlaJjarI matA // 262 // kumbhakAraH kulAle syAtkulathyAM tu striyAmapi / kRSNasAro mRge puMsi truhIziMzapayoH striyAm / / 263 // gaGgAdharo girisutAnAthe nAthe ca pAthasAm / girisArastu lauhe syAnmalayAcalaliGgayoH // 264 / / kambalacchannadolAyAM kunthAGge'pi gRhAmbaraH / ghanasAro'psu karpUre dakSiNAvartapArade // 265 // - ----- --- karmakarI-curanahAra yA maroraphalI, kuMbhakAra-kumhAra,(puM0)kuMbhakArI___ kandUrI, ( strI0) kulathI (strI0) kalikAra-khuTakabalaiyA-pakSI, gura- kRSNasAra-mRga (puM0) sala-pakSI, karaMjuvA (puM0 ) 260 kRSNasArA-thohara, ziMzapA-vRkSa kAdaMbara-dahIkI malAI (puM0) (strI0 ) // 263 // madyabheda (na.) | gaMgAdhara mahAdeva, samudra (puM0) kAdaMbarI-koyala, sIdhu ( vAruNI), girisAra-lohA, malayAcala-parvata, vANI, mainA-pakSI (strI0 ) liGga (puM0) // 264 // // 261 // gRhAMbara-kaMbalase DhakIhuI DolI, kAlaMjara-yogicakrakA milApa, bhairava, gudar3IvAlA manuSya, (puM0) ekaparvata, dezabheda, (puM0) ghanasAra-jala, kapUra, dakSiNAvarta kAlaMjarI-pArvatI (strI0) 262/ pArA (puM0) // 265 // "Aho Shrutgyanam" Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racaturtham / ] bhASATIkAsametaH / bhaveccakradharo viSNau bhujaGge grAmajAlini / carAcaraM tu bhuvane syAdi jaGgame triSu // 266 // carmakAraH pumAnpAdRkRti carmakaSauSadhau / carmakArI striyAM citrATIrastu rajanIpatau // 267 // ghaNTAkarNavalihata cchAgAsratilake'pi ca / jaTATIro jaTAyAM syAdokaNe pArvatIpatau // 268 // varohe pAdapAnAM ca samAvedoktavaijave / raNDAyAM tAlapatrI syAttAlapatraM tu kuNDale // 269 // tuGgabhadrA nadIbhede tuGgabhadro madotkaTe / tuNDikerI tu karpAsyAM citrikAyAmapi striyAm // 270 // tulAdhArastulArAzau tulAdhAro vaNikSvapi / bhavettoyadharo meghe mustake suniSaNNake // 271 // cakradhara - viSNu, sarpa, ... ( puM0 ) carAcara jagat, abhiprAyake anu rUpa ceSTA, jaMgama ( calanevAlA ), ( tri0 ) // 266 // ) carmakAra - camAra jAti ( puM0 carmakArI - thoharakA bheda (strI0 ) citrATIra - caMdramA, ghaMTAkarNayakSakI balike liye mArAhuvA bakarAke rudhirakA jisane tilaka kiyA hai| vaha, ( puM0 ) // 267 // jaTATIra-jaTA, mahAdeva, (puM0 ) 21 321 // 268 // vRkSakI jaDase calakara Agetaka gaI huI zAkhA ( puM0 ) tAlapatrI - raMDA strI, (strI0 ) tAlapatra - kuMDala ( na0 ) // 269 // tuMgabhadrA nadIbheda (strI0 ) tuMgabhadra - madonmatta (puM0 ) tuMDikerI - kapAsa, kandUrI, (strI0 ) // 270 // tulAdhAra - tulA rAzi, baNiyAM, (puM0) toyadhara - megha, nAgaramothA, caupa tiyA yA siriArI zAka, (puM0 ) // 271 // "Aho Shrutgyanam" Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 vizvalocanakozaH- [rAntavargayame nRpe daNDadharo daNDadhAro yame nRpe / daNDayAtrA digvijaye saMyAnavarayAtrayoH // 272 // klIvaM dazapuraM deze puragonardayorapi / digambarastu kSapaNe nagne dhvAnte ca zUlini / / 273 // darodaraM paNe dyUte dyUtakAre durodrH| dehayAtrA matA mRtyau dehayAtrA'pi bhojane // 274 / / dvaimAturo jarAsandhe dvaimAtura ibhAnane / dharAdharazcakradhare kSmAdhare ca dharAdharaH // 275 // bhaveddhArAdharo vArivAhinistriMzayoH pumAn / dhArAGkarastu nA sIre karakAyAM ca zIkare // 276 // dhArtarASTro'sitaizcaJcupadairhase'pi kaurave / sarpa'pyatho dhavatarau dhUrvahe ca dhurandharaH / / 277 // daMDadhara-dharmarAja, rAjA, (puM0) dehayAtrA-mRtyu, bhojana, ( strI0 daMDadhAra-dharmarAja, rAjA, (puM0 ) // 274 // daMDayAtrA-digvijaya, acchItaraha-dvamAtura-jarAsandha, gaNaza, (pu0 dharAdhara-viSNu, parvata, (puM0)25 yAtrA, zreSTha yAtrA, ( strI0 )272 ! 172 dhArAdhara-megha, khaDga, ( puM0) dazapura-deza, pura, kevaTImothA, dhArAMkura-hala, olA, vAyupreri (n0)| jalabindu, ( puM0 ) // 276 // digambara-muni, nama, andhakAra, dhArtarASTa-zyAmacoMca caraNoMvAra mahAdeva, (puM0 ) // 273 // haMsa, kaurava, sarpabheda, (puM0) durodara-paNa, juvA, (na0) jUvAkara- dhuraMdhara-dhava-vRkSa, dhurako vahanevAra nevAlA, (puM0) | bailaAdi, (puM0 ) // 277 // "Aho Shrutgyanam" Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racaturtham / ] bhASATIkAsametaH / 323 dhundhumAraH zakragope gRhadhUme padAlike / dhRtarASTrastvAMbikeye pakSibhede surAjJi ca // 278 // dhRtarASTrI matA haMsapadInAmauSadhAntare / nabhazcaro ghane vidyAdhare vAte vihaGgame // 279 // nizAcaraH pheravabhUtarakSobhujaGgaghUkeSu nizAcarI tu / bhavedasatyAM hi niSadvaraH syAtpakke nizAyAM tu niSAdvarI syAt paramparaH prapautrAdau mRgabhede prmprH| paramparA tu santAne khagakoze paricchade // 281 // bhavetparisaro daivopAtte mRtyupradezayoH / yUthabhraSTapRthakkArigaje pakSacaro vidhau. / / 282 // pAtraTIro jaratpAtre muktavyApAramantriNi / sivANe lauhakAMsye ca jatupAtre ca pAThake / / 283 // dhundhumAra-bIrabahUTI, gRhadhUma ( ghara- | parampara-prapautra Adi, mRgabheda, kA dhuvAM), (puM0) dhRtarASTra-aMbikAkA putra (dhRtarASTra- paramparA-santAna (vaMza), talavArakA rAjA), pakSibheda,zreSTharAjA, (puN0)| myAna, DhakanevAlA, (strI0) // 281 // // 278 // parisara-bhAgyavazase prApta, mRtyu, dhRtarASTrI-lAlaraMgakA lajjAlU (strI0) pradeza, (prAnta ) (puM0 ) nabhazcara-megha, vidyAdhara, vAyu, pakSI, pakSacara-samUhase bichar3akara alaga (puM0 ) // 279 // _ vicaranevAlA hastI, caMdramA, (puM0) nizAcara-gIdar3a, bhUta, rAkSasa, // 282 // sarpa, ullU-pakSI, (puM0 ) pAtraTIra-vyApArarahita maMtrI, nAsinizAcarI-kulaTA strI (strI0) / kAkA mala, lohekA pAtra, kA~sIkAniSadvara-kIMca, (puM0 ) niSadvarI- pAtra, lAkhakA pAtra, agni, (puM0 ) rAni (strI0 ) // 280 // // 283 // "Aho Shrutgyanam" Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [rAntavargapArAvAraH sarinnAthe pArAvAraM taTadvaye / pAribhadraH pumAnnimbatarau mandArapAdape / / 284 / / mataH pItAmbarazcakrapANau pItAmbaro naTe / pItasArastu gomede maNau malayasambhave // 285 // pUrNapAtraM tu sampUrNapAtre vardhApake'pi ca / yAtrAyAM paTahe caiva pUrNapAtramiti smRtam // 286 / / dvAri dvAHsthe pratIhAraH pratIhArI tvanantarA / puMsi pratisaro mAlye camUpRSThe'pi kaGkaNe // 287 // bhUSAyAM vraNazuddhau ca niyojyA''rakSayorapi / mantrabhede striyAM puMsi hastasUtre'pi na striyAm / / 288 / / same pratikriyAyAM ca pratIkAro bhaTe'pi ca / prbhaakro| dahane vakranakaH zuke khale // 289 / / pArAvAra-samudra (puM0 ) pArAvAra- pratIhArI-dvArapAlanI (strI0) donoM taTa ( na0) pratisara-mAlA, senApITa, kaMkaNa, pAribhadra-nIMba-vRkSa, kalpavRkSabheda // 287 // AbhUSaNa, vraNazuddhi, ( devataru), (puM0 ) // 284 // preraNeke yogya, hastike lalATakA pItAMbara-viSNu, naTa, (puM0 ) marma, maMtrabheda, ( strI0 puM0 ) pItasAra-gomeda-maNi, malayaja hastasUtra (puM0 na0) ( caMdana ), (puM0 ) // 285 // pratIkAra-sama ( tulya ), pratikriyA pUrNapAtra-pUrNahuvA pAtra, vRddhikarane- ( vadalA ), bhaTa ( yoddhA ), 288 vAlA,yAtrA, pahaTa (bAjA), (na0) prabhAkara-sUrya, agni, (puM0) . // 286 // vakranakra-sUvA, khala-puruSa, (puM0) pratIhAra-dvAra, dvArapAla, (puM0 ) / // 289 35 "Aho Shrutgyanam" Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH|| balabhadrA kumAyauM syAtrAyamANe bale pumAn / vArvaTIrastrapau cUtAsthyaGkure gaNikAsute // 290 // ukaNe vArakIraH syAnnIrAjitahaye'pi ca / vIrabhadro'zvamedhAzve mahAvIre'pi vIraNe // 291 / / klIbaM vIrataraM vIrazreSThe vIraNagundrayoH / maNicchidrA tu medAyAmRSabhAkhyauSadhAvapi // 292 // mahAvIrastu garuDe zUre kaNThIrave pavau / mahAvIraH pike cAzvamakhAgnau ca jarATake / / 293 // mahAmAtro hastipake samUhAmAtyayorapi / rathakArastu mAhiSyAtkaraNIje'pi takSaNi // 294 / / rAgasUtraM tulAsUtre paTTasUtre'pi na dvayoH / vasantakaGkaNAbhikhyazaGkha nogaNDipaTTake // 295 / / balabhadrA-dhIkumAra,trAyamAna,(strI0) maNicchidrA-medA-auSadhi, RSabalabhadra-baladeva (puN0)|| 290 // bhAkhya auSadhi, (strI.) // 293 // bArbaTIra-sIsA, yA rA~gA, AmakI | mahAvIra-garuDa, zUra, siMha, vajra, guThalI aura aMkura, vezyAkA putra, koyala-pakSI, azvamedhayajJakA agni, (puM0) // 291 // (puM0) // 293 // bArakIra--...AratI kiyAhuvA azva, | mahAmAtra-phIlavAna, samUha, maMtrI, (puM0) (puM0) (rathakAra-vaizyAke kSatriyase upaje vIrabhadra-azvamedha yajJakA azva, mahA | azva, mahA- puruSase zUdrIke vaizyase upajI strImeM vIra, (puM0) bIranamUla (n0)| utpannahuvA, (baDhaI) (puM0) // 294 // // 292 // | rAgasUtra-tarAjUkA sUtra, pATakA sUtra, vIratara-vIrazreSTha, vIranamUla, zara, (na0) vasaMtakaMkaNa nAma zaMkha, (puM0) / hastIkA paTTA, (puN0)|| 295 // "Aho Shrutgyanam" Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 vizvalocanakozaH- [rAntavargedagdhadIpadazASveSa mato laGgaMzcatuH pumAn / lambodaraH syAdudhmAne herambe lambakukSike // 296 / / lakSmIputrastu kandarpa lakSmIputrasturaGgame / vAtaputro mhaadhuute hanUmadbhImayorapi // 297 // bindutaraH pumAJzAriphalake caturaGgake / vibhAkaro bRhadbhAnau citrabhAnau vibhAkaraH / / 298 // vibhAvarI tamakhinyAM haridrAyAM vibhAvarI / vivAhavastraguNThyAJca kuTTinyAM vakrayoSiti // 299 // vizvambharo harau zakre striyAM vizvambharA bhuvi / vizvakaduH khale dhvAne syAdAkheTikakukkure // 300 // vItihotro bRhadbhAnau vItihotro divaakre| bhavedvyatikaraH puMsi vyasanavyatiSaGgayoH // 1 // vyavahAro vyavahRtau vRkSabhede sthitAvapi / zatapatro rAjakIre dAghATe zikhaNDini // 2 // lambodara-jalaMdhara rogavAlA, gaNeza, vizvaMbhara-viSNu, iMdra, ( puM0) __laMbApeTavAlA, (puM0 ) // 296 // vizvaMbharA-pRthvI, ( strI0 ) lakSmIputra-kAmadeva, azva (puM0) vizvakadru-khala-puruSa,zabda, zikArI vAtaputra-mahAdhUrta, hanUmAna, bhIma- kuttA, (puM0 ) // 300 // __ sena, (puM0 ) // 297 // vItihotra-agni, sUrya, (puM0) bindutaMtra-caupaTakhelanekA paTa, catu-vyatikara-zauka (madirApAnaAdi), raMga-khela, (puM0) ulaTA, (puM0 ) // 1 // vibhAkara-agni, sUrya, (puM0) vyavahAra-vyavahAra, vRkSabheda, sthiti // 298 // } (ThaharanA), (puM0 ) vibhAvarI-rAtri,haladI,kuTTinI-strI, zatapatra-rAjakIra ( baDA-sUvA ), mu. vaka strI (strI0 ) // 299 // ragA, mora, (puM0 ) // 2 // "Aho Shrutgyanam" Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapaJcamam / ] bhaassaattiikaasmetH| zatapatraM tu rAjIve varIzuNThyoH zatAvarI / zizumAro jalakapau tArAtmakaharAvapi // 3 // samudrArurmataH setubandhe grAhe timiGgile / saMprahAro mRtau yuddhe jhiNTyAM sahacarI dvayoH // 4 // syAdvayasye sahacarastriSu pratikRtau pumAn / sAlasAro mato hiGgau sAlasAro mahIruhe // 5 // sukumArastu puNDrekSau komale tvabhidheyavat / sUtradhAro mataH zilpiprabhede'pi purandare // 6 // nAndyanantarasaJcAripAtrabhede'pi sa smRtaH / / sthiradaMSTro bhujaGge syAdvarAhAkRtikezave // 7 // rapaJcamam / utpalapatraM tUtpalacchade yoSinnakhakSate / kharganadyAM tu kapiladhArA tIrthAntare pumAn // 8 // rapaJcamam / zatapatra-kamala (na.) sukumAra-pauMDA (Usa ) (puM0 ) zatAvarI-zatAvara, sauMTha, ( strI0) komala (tri.) zizumAra-jalajaMtu (makarabheda), sUtradhAra-zilpibheda, iMdra, // 6 // tArAtmaka viSNu, ( puM0 ) // 3 // nAMdIke pIche AnevAlA nATakakA samudAru-setubaMdha, grAha, tibhiMgila pAtrabheda, (puM0 ) ( makarabheda ), (puM0) sthiradaMSTra-sarpa, varAha avatAra, (puM0) saMprahAra-mRtyu, yuddha, (puM0) // 7 // sahacarI-kaTasaraiyA vRkSa (puM0 strI.) rapaMcama / // 4 // utpalapatra-kamalapatra, strIke nakhase sahacara-samAnaumaravAlA, (ni.)| huvA ghAva, (na0) mUrti (puM0 ) kapiladhArA-kharganadI (strI.) sAlasAra-hIMga, vRkSa, (puM0 ) // 5 // kapiladhAra-tIrthabheda (puM0 ) // 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 vizvalocanakozaH [ rAntavargetamAlapatraM tilake tApicche patrake'pi ca / tAlIzapatraM tAlIze tAmalakyAM ca na dvayoH // 9 // saikate karake chAge pippale pAdacatvaraH / paradIpaprakAzaikatatpare'pi mato nare // 310 // klIvaM tu pItakAberaM pittale kuGkume'pi ca / syAtpAMzucAmaro dhUlIgucchake'pi prazaMsane // 11 // varddhApake puroTau ca dUrvAJcitataTIbhuvi / bakule vedhake nAgakusume nAgakesaraH // 12 // syAdrAjabadaraM raktAmalake lavalIphale / romagucche ca mantau ca romakesara iSyate // 13 // vasvaukasArA zrIdasya nalinyAmalakApuri / vipratIsAraH kaukRtye roSe'pyanuzaya'pi ca // 14 // tamAlapatra-tilaka-puSpavRkSa, tamA- (.........) dUba jame huye taTa. la-vRkSa, tejapAta, (na0) vAlI pRthvI, (puM0) tAlIzapatra-tAlIzapatra, bhuMI A~va- nAgakesara-baulazrI, amlabeta, nAgalA (n0)|| 9 // __kesara (puM0 ) // 12 // pAdacatvara-retIvAlA-sthala, olA rAjabadara-lAlaA~valA, harapArevar3I ( varSAkA patthara ),bakarA, pIpala kA phala, (na0) vRkSa, dUsareke doSa prakAzitakaranA- romakesara-romoMkA gucchA,aparAdha, eka isI kAmameM tatpara manuSya, (puM0 ) // 13 // (puM0 ) // 310 // vasvaukasArA--kuberakI alakA pItakAbera-pItala, kesara, (na0) nAmakI purI, kamalinI, (strI) pAMzucAmara-dhUliguccha, prazaMsA 11 vipratIsAra-krodha, pachatAnA, (puM0) vardhApaka ( .........), puroTi! // 14 // "Aho Shrutgyanam" Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 329 mataH samabhihArastu paunaHpunye bhRshaarthke| pusyeva sarvatobhadraH kAvyacitre gRhAntare // 15 // nimbe'tha sarvatobhadrA gambhAryA naTayoSiti // 316 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyA rephaantvrgHsmaaptH|| atha laantvrgH| la indre lA tu dAne syAdAzleSe'pi laye'pi ca / api lUzchedake puMsi lavaNe lUrapi smRtA // 1 // ladvitIyam / amlo rasaprabhede syAdamlI cAGgerikauSadhau / alibhRGge surAyAM strI syAdAliH piNDale striyAm // 2 // sakhyAM paGktAvapi khyAtA vAcyavadvizadAzaye / AlurgalantikAyAM strI klIbe bhelakakandayoH // 3 // samabhihAra-bArabAra, atyaMta (puM0)| lU-kATanevAlA, (puM0) lU-namaka sarvatobhadra-kAvya-citrabaMdha, gRha (strii0)|| 1 // (ghara) bheda // 15 // nIMba vRkSa (puM0) ladvitIya / savetobhadrA-kaMbhArI, naTakI strI, (strI0) // 316 // | amla-rasabheda (puM0) // isa prakAra vizvalocanakI bhASA amlI -cUkA-auSadhi (strI.) TIkAmeM rAntavarga samApta huvA // ali-bhauMrA (puM0) madirA (strI.) Ali-pula, // 2 // sakhI, paMkti, atha laantvrgH| (strI0) svacchahRdayavAlA (tri.) laik| Alu-jhArI ( strI0 ) bhelaka la-indra (puM0) ( nadItairaneko pUlAAdi ), kanda, lA dAna, milanA, pralaya, (puM0) (n.)|| 3 // "Aho Shrutgyanam" Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 vizvalocanazakoza: ilA gobhUmipIyUSe bhAratyAM saumyayoSiti / olastu sUraNe puMsi syAdArdre tvabhidheyavat // 4 // kalastu madhurAvyaktazabde'jIrNe kalaM site / kalA tu SoDazAMze syAdindorapyaMzamAtrake // 5 // mUlArthavRddha zilpAdau kalanAkAlabhedayoH / kalirantyayuge kande kandale subhaTe pumAn // 6 // kAlastu samaye mRtyau mahAkAle yame zitau // kRSNe triSvatha kAlI syAtkAlikAmAtRbhedayoH // 7 // gauryA navAmbudAnI kSIrakITApavAdayoH | kAlA tu kRSNatrivRtti nIlImaJjiSThayorapi // 8 // kIlA kaphoNighAte syAtkIle zaGkau ca kIlavat / kulaM sajAtIyagaNe gotrAGgagRhanIvRti // 9 // ilA - gau, bhUmi, amRta, vANI | kAla - samaya, matyu, mahAkAla, dharma budhagrahakI strI, ( strI0 ) rAja, nIlA raMga, ( puM0 ) kAlA raMgavAlA (tri0) ola-jamIkaMda ( puM0 ) gIlA (tri0) kAlI - kAlA raMgavAlI, mAtRbheda ( (devI bheda ), ( strI0 ) // 7 // gaurI, navIna meghakI ghaTA, dugdhakA kITa, niMdA, (strI0 ) // 4 // ( sarakhatI ), kala- madhura aura aprakaTa bhAga, ( puM0 ) ajIrNa ( tri0 ) kala - vIrya ( na0 ) kalA - solahavA~ caMdramA kI kalA, // 5 // mUladravyakI vRddhi, zilpaAdi, kalanA ( saMkhyAjoDanA ), kAlabheda, (strI0 ) kali-kaliyuga, kanda, kaMdala (navIna aMkura ), yoddhA, (puM0 ) // 6 // [ lAntavarge zabda, kAlA - kAlI nisotha, nIlI, ma~jITha, ( strI0 ) // 8 // kIlA - kIla-koMhanIse mAranA, agniteja, zaMku (kIlA), (strI0 puM0) kula - sajAtIyasamUha, gotra, zarIra, ghara, deza, ( na0 ) // 9 // "Aho Shrutgyanam" Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 331 kUlaM pratIre sainyasya pRSThe stUpataDAgayoH / / koloGkapAlAvutsaGge koDe bhelakacitrayoH // 10 // khane kolaM tu kuvale kolA pippalicavyayoH / / khalaH zaThe'dhame nIce triSu syAttu khalaM bhuvi // 11 // khalaM sthAne'pi kalke'pi sasyasthAne'pi na dvayoH / khallA carmaNi nimne'pi vastrabhede'pi cAtake // 12 // khallI tu hastapAdAvamardanAkhyaruji striyAm / khilaM bhavedaprahate sArasaGkSiptavedhasoH // 13 / / galaH kaNThe sarjarase galaH skandhe mahIrahe / golA godAvarIsakhyorgolA patrAJjane matA // 14 // kunaTyAmapi golaM tu maNike maNDale'pi ca / calazcalAcale kampe kamalAvidyutozcalA // 15 // - kUla-tIra-nadIAdikA, senAkI | khallI-hAthapairoMmeM avamardana nAmakA pITha, bar3AAdi, tAlAba, (na0) roga, (strI0 ) kola-godakA sirA yA dhAya, goda, khila-navIna, sArasaMkSipta, (tri0 ) sUkara, nadItaranekA pUlAAdi, brahmA (puM0 ) // 13 // cItA auSadhi // 10 // la~gaDA, gala-kaMTha, rAlavRkSa, kaMdhA, vRkSa, (puM0) (puM0) | golA-godAvarI nadI, sakhI, tejakola-vera (na0) pAta, manasila, ( strI. ) kolA-pIpala, cavya, ( strI0 ) gola-baDAkuMbha, gola AkAravAlA khala-mUrkha, adhama, nIca, ( tri.)| maMDala, ( na0 ) // 14 // khala-pRthvI, // 11 // sthAna, tila-cala-calaneke svabhAvavAlA, kA~panA, AdikI khalI, tRNasthAna, (na0) (tri0) khallA-carma, khaDDA, vastrabheda, papIhA calA-lakSmI, bijalI, (strI0) (strii0)|| 12 // // 15 // - "Aho Shrutgyanam" Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH [ lAntavargecAlazchadiSi puMsyeva cAlaH syAtkampane'pi ca / klinnAkSitAyinozcillazcillI syAtkSudravAstuke // 16 // klinnanetrayute tu syAJcillaH khulazca vAcyavat / cullaH klinne'kSiNa cullI tu citAvuddhAnavAdyayoH // 17 // celaM syAdaMzuke nIce garhitepyabhidheyavat / challI tu valkale puSpabhede sannativIrudhoH // 18 // chalaM tu skhalite'pi syAdhyAje'pi chalamadvayoH / jalaM zokarave nIre hIvere'pi jaDe triSu // 19 // jAlastu kSArakAnAyagavAkSe dambhavRkSayoH / jAlI paTolikAyAM syAjjAlo nIpamahIruhe // 20 // jhalA syAdAtapasyormoM tathA putrIsulukkayoH / jhillI tvAtaparugvandyAM jhIrukodvartanAMzayoH // 21 // cAla-chappara, kA~panA (puM0) chala-chalanA, bahanA, (na.) cilla-cir3apar3AnetravAlA, cIlha-pakSI jala-zoka kA zabda, patnI,netrabAlA, (puM0) (na.) jaDa (tri0)|| 19 // cillI-choTA bathuvA (strii.)|| 16 // jAla-javAkhAra, jAla, jAlI cilla-khullu-cir3apar3AnetravAlA (tri0) jharokhA, dambha, vRkSa, (puM0) culla-cir3apar3Anetra (puM0 ) jAlI-paravala-zAka (strI.) cullI-citA, cUlhA, bAjA (strI0) jAla-kadaMba-vRkSa // 20 // jhalA-dhUpakI laharI, putrI, (strI0) cela-vastra (na0) nIca, niMdita, jhillI-AtapakAMti, bandI, cIrI(tri.) kITa, (strI.) challI-vRkSakA bakalA, puSpabheda, saMtati jhIrukA-ubaTanA, vibhAga, (puM0) (saMtAna), bela, (strI0 ) // 18 // / // 21 // "Aho Shrutgyanam" Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ladvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| talastAle talaM khaDgamuSTau jyAghAtavAraNe / vane capeTe na strI tu svarUpA''dhArayostalam // 22 // tallI taruNyAM tallastu ville puMsi napuMsake / tAlo dumAntareGguSThamadhyamAbhyAM ca sammite // 23 // gItakAlakriyAbhAve tAlaH khaGgAdimuSTiSu / tAlaH syAtkAMsyaracitavAdyabhANDAntare tathA // 24 // karAsphAre karatale tAlaM tu haritAlake / tulA rAzau palazate tulyatAmAnabhedayoH // 25 // bandhAya gRhadArUNAM pIThikAyAM sabhAjane / tUlaH picau pumAMstUlamAkAze brahmadAruNi // 26 // apadravye chadocchrAyakhaNDe zastrIchade dalam / DuliH puMsi mune de kamaThyAM tu striyAM DuliH // 27 // tala-tADa-vRkSa ( puM0 ) tala-tulA-tulA-rAzi, sau (100) khaGgakI mUTha, dhanuSake jyAghAtako tole, tulyatA, tolabheda, // 25 // rokanevAlA, vana, thappaDa, (puM0 gharakA kATha bA~dhaneke liye pIna0) varUpa, AdhAra, (na0) ThikA ( caukIrUpa kASTha ), satkAra, // 22 // (strI0) tallI-javAna strI (strI0 ) talla-tila-rUIkA gIlA phoyA, (puM0 ) hIMga (puM0 na0) tUla-AkAza, brahmadAru, (na) tAla-aMgUThA aura madhyamA aMgulIkA // 26 // pramANa, // 23 // gAnekI kAlakriyAkA mAna, khaDna AdikI dala-apadravya (kharAba vastu), pattA, DTha, kA~sIkA bajAnekA pAtra " U~cA, TukaDA, churIko nivAraNa // 24 // donoM hAtha phailAkara | 2 // donoM nA phailA karanevAlA dravya, (na0) pramANa, ( purasa ) hathelI, (puM0) Duli-munibheda (puM0 ) DuliharitAla (na0) / kachavI (strii0)|| 27 // "Aho Shrutgyanam" Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 vizvalocanakoza: dolA yAnAntare nIlyAM dhUliH zaGkhayAntare raje / nalaH poTagale rAjJi kapIze pitRdevate // 28 // nalI manaH zilAyAM syAnnalaM tu sarasIruhe / padmadaNDe na nA nAlA nAlI zAkakadambake // 29 // nAlA pAnakaraGkAdirandhre nAlastu paJjare / nIlastu kRSNavarNe syAtriSu nIlaH kapIzvare // 30 // nIlo nagAntare kRSNe nIlaM vRkSAGkabhedayoH / pallI tu kuTyAM kugrAme palaH sthUlakusUlayoH // 31 // palaM mAMse tathonmAne pAliH paGkipradezayoH / prasthe karNalatAze yUkAsazmazruyoSitoH // 32 // indrAderdeyabhAge ca vizrAmya cAgatajvare / azrau cihna ca pilastu klinne'kSiNa triSu tadvati // 33 // dolA - savArIbheda ( DolI ), nIlI, | nIla- parvatabheda, kAlA dravya, (puM0 ) ( strI0 ) nIla-vRkSa, aMkabheda, ( na0 ) dhUli - saMkhyAbheda, raja (dhUla), (strI0) pallI - kuTiyA, kugrAma, ( strI0 ) nala- kAsa yA devala, nala - rAjA, pala - baDA, kuThalA, (puM0 ) // 31 // vAnaroMkA rAjA, pitRdeva, (puM0) 28 pala- mAMsa, unmAna ( tola ), cAra nalI - manasila ( strI0) nala - kamala tolA, ( na0 ) pAli-paMkti, pradeza ( sthala ), 64 tolA, karNalatAkA agrabhAga, vibhAga, jUM, DADhImUchoMvAlI strI // 32 // iMdraAdiko deneyogya bhAga, vizrAma karake AyAhuvA jvara, koNa cihna, (tri0 ) ( na0 ) nAlA-kamalakI DaMDI ( strI0 na0 ) | nAlI - zAkakA samUha ( strI0 ) // 29 // nAlA-pInA, haDDI AdikA chidra, ( strI0 ) nAla - piMjarA ( puM0 ) nIla- kAlA raMga (tri0 ) nIlakapIzvara ( puM0 ) // 30 // [ lAntavarge 1 pilla - cir3apaDA netra, ciDapaDAnetravAlA, (tri 0 ) // 33 // "Aho Shrutgyanam" Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 3 ladvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / pIludrume gaje puSpe kANDatAlAsthikhaNDayoH / aNumAtre'pyatha pulaH pulake vipule triSu // 34 // phalaM tu sasye hetUtthe phalake vyuSTilAbhayoH / jAtIphale'pi kaGkole mArgaNAgre'pi na dvayoH // 35 // syAtphalaM triphalAyAM ca phalinyAM tu phalI striyAm / phAlaM sIrasya lauhe syAtkarSAsAdezca vAsasi // 36 // balo halini daityeGge kAke balini vAcyavat / balaM gandharase sainye sthAmani sthaulyarUpayoH // 37 // balA vATyAlake proktA baliH puMsyasurAntare / balizcAmaradaNDepi karapUjopahArayoH // 38 // saindhavepi baliH strI tu jarasA zlathacarmaNi / kukSibhAgavizeSe ca gRhakASThAntare dvayoH // 39 // pIla-pIlu ( jAla ) vRkSa, hastI, AdikA vastra, (na. ) // 36 // puSpa, daMDa yA bANa, tADakI guTha- bala-baladeva, eka daitya, aMga, kAga, lIkA TukaDA, aNumAtra, (puM0 ) (puM0) balavAna (tri0) pula-phUlanA, vipula (vahuta ), bala-goparasa, senA, sthirabhAva, moTA(tri0) // 34 // pana, rUpa, (n0)|| 37 // phala-vRkSaAdikA phala, kisIkAra-! jalA-khaDIsI) Nase utpannahuvA, DhAla, phala yA samRddhi, lAbha, jAyaphala, kaMkola, bali-asurabheda ( bali ), caivarakI bANakA agrabhAga, (puM0 n0)| / DA~DI, rAjAkA kara, pUjAmeM bheTa // 38 // seMdhA namaka, (puM0 ) phala-triphalA, ( na0 ) phalI- bali-vRddhatA karake zithilahuvA zarI priyaMgu-vRkSa, (strI) _racarma (strI0) udarakA eka bhAga, phAla-halakA lohA (kusa ), kapAsa gharakA kASThabheda, (na.) // 39 // "Aho Shrutgyanam" Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 vizvalocanakozaH- [lAntavargeballI syAdajamodAyAM latAyAM kusumAntare / bAlaH puMsi zizau keze vAjivAraNabAladhau / / 40 // mUrkhe'pi bAlo bAlaM tu hIbere punapuMsakam / bilaM guhAyAM randhre ca vilastvindraye pumAn // 41 / / velA kAle'pi sImAyAmIzvarANAM ca bhojane / dattamAMse'dhivelA syAtpayonAze'pi nIradheH // 42 // tannIre'kliSTamaraNe rAzau vAci budhastriyAm / bhallo vANe'pi bhallUke bhallI bhallAtabANayoH // 43 // bhAlaM tu na dvayoreva lalATamahasormatam / RSibhede plave bhelo bhelaM bhIruhRdi triSu // 44 // malastripveva kRpaNe na strI vikiTTakilbiSe / mallaH pAtre kapAle ca matsyabhede kapAlini // 45 // ballI-ajamoda, bela, puSpabheda (strI0) rAzi ( samUha ), vANI, budhakI bAla-zizu (choTA laDakA), (tri.) strI, ( strii.)|| 42 // keza ( bAla ), ghoDe aura hastIkA | bhalla-bANa ( bhAlA ), rIcha, (puM0) kezasamUhayukta pU~cha, (puM0) // 40 // bhallI-bhilAvA, bANa (bhAlA), mUrkha (tri0) (strii0)|| 43 // vAla-netravAlA (puM0 na0) bhAla-mastaka, (lalATa), teja, (na.) bila-guphA, chidra, ( na0 ) bila- bhela-RSibheda, choTI naukA, (puM0) iMdrakA azva ( uccaiHzravA ) (puM0) bhela-DarapokahRdaya (tri.) // 44 // // 41 // mala-kRpaNa (kaMjUsa ) (tri.) velA-kAla, sImA, rAjAAdikoMkA mala-viSTA, kAnaAdikA mala, pApa, bhojana, dattamAMsa (diyAhuvA mAMsa), (puM0 na0) adhivelA-samudrake jalakA nAza, malla-pAtra, kapAla, matsyabheda, kapA samudrakA jala, ekAMtakA maraNa, lavAlA, (puN0)|| 45 // "Aho Shrutgyanam" Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| mallo balADhye subhage mallI tu kusumAntare / mAluH patralatAyAM syAdvanitAyAmapi striyAm // 46 // mAlaM kSetre jane mAlo mAlA puSpAdidAmani / mUlamAdyaziphApArzvakuJje mUle'pi tArake // 47 // masimelakayormelA maulirdhammillacUDayoH / kirITe'pi dvayoreva puMsi vaJjulapAdape // 48 / / lIlA hAvAntare strINAM kelau khelAvilAsayoH / lolA jihvAzriyololaH satRSNacalayostriSu / / 49 / / vyAlaH zaThe bhujaGge ca zvApade duSTadantini / zalaM tu zallakIlomni zalo bhRGgigaNe vidhau // 50 // zAlo matsyAntare vRkSasAmAnye hAlabhUbhuji / zAlA vezmani vezmaikapradeze skandhazAkhayoH // 51 / / malla-pahalavAna, acche aizvaryavAlA, lIlA-striyoMkA hAvabheda, krIDA, (puM0 ) / khelanA kUdanA, vilAsa, (strI0 ) mallI-puSpabheda, ( motiyA-bheda ) lolA-jIbha, lakSmI, (strI0 ) (strI0 ) lola-tRSNAvAlA, caMcala (tri.) mAlu-pAna-bela, strI, (strii0)||46|| mAla-kSetra, (na0) vyAla-zaTha (mUrkha ), sarpa, vanajIva, mAla-jana (puM0) ___ khoTAhastI (puM0 ) mAlA-puSpaAdikI laDI, ( strI0 ) mala-AdimeM honevAlA, vRkSakI jaDa, zala-sehakI zUla (na.) bhaMginAmakA samIpa, kuMja (latAkuTI ), mUla- gaNa, caMdramA (puM0 ) // 50 // nakSatra ( n.)||47|| zAla-matsyabheda, vRkSamAtra, hAla melA-syAhI (aMjana ), milanA nAmakA rAjA, (puM0 ) (strI0) zAlA-makAna, makkAnakA eka hissA, mauli-kezaveza, coTI, mukuTa ( puM0 DAhalA, zAkhA (TahanI )(strI0 ) bI0) azoka-vRkSa (puM0) // 48 // // 51 // 22 "Aho Shrutgyanam" Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 vizvalocanakozaH- [lAntavargezAluH kaSAyadravyepi zAluzcorAkhyabheSaje / mataH zAliH pumAn gandhamArjAre kalamAdiSu // 52 // zilA kunaTyAM dvArAdhodAruNi grAvaNi striyAm / / zilamuJchazile klIbaM gaNDUpadyAM zilI matA // 53 // zIlaM svabhAve sadvRtte zukle dhavalayogayoH / zuklaM tu rUpyake zuklAM triSu zuklaguNAnvite // 54 // zUlaM mRtyau dhvaje nA tu yoge na strI rugastrayoH / zUlA tu paNyayoSAyAM duSTanAzAya kIlakaH // 55 // zailaH kSamAbhRti zailaM tu zaileye tArthyazailake / zAlaH syAddharaNe hAle pAdape sarjapAdape // sthAlaM bhAjanabhede syAtsthAlI syAtpATalokhayoH / / 56 // zAlu-kasailA dravya, asavaraga yA zula-cA~dI ( na0) bhaTeura auSadhi (puM0) zukla-saphedaraMgavAlA ( tri0 // 54 // zAli-gaMdhamArjAra, (gaMdhavilAva ) zala-mRtyu, ( na0 ) dhvajA, yoga kalama ( sA~ThI cAvala) (puM0 ), (puM0 ) roga, astra ( puM0 na0) jhUlA-vezyA, duSToMke mAranekeliye zilA-manazila, dvArake nIcekA kIlA ( zUlI) (strI0 ) kASTha, patthara ( zilA) (strI0 ) // 55 // zila-uMcha (dukAnaAdise par3A) zaila-parvata, (puM0 ) annakA ikaTThAkaranA, khetameM se anna zaila-zilAjIta, rasota ( na0) __ lenA, ( na0) sAla-sakhuvA vRkSa, sAla vRkSa, zilI-giDovA, ( strI0 ) // 53 // rAlakA vRkSa ( puM0 ) / zIla-svabhAva, zreSThavRttAMta, ( na0) / sthAla-pAtrabheda (thAla), sthAlIzukla-veta ( sapheda ), yoga (puM0 ) / pAThari, baTaloI ( strii0)||56|| "Aho Shrutgyanam" Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 latRtIyam / bhASATIkAsametaH / 339 sthUlastu vAcyavatpIne kUTaniSprajJayorapi / hAlA madye nRpe hAlo helA'vajJAvilAsayoH // 57 // ___ latRtIyam / syAdaGgalI tu mAtaGgakarNikAkarazAkhayoH acalaH parvate kIle nizcale'pyacalA bhuvi // 58 // aJjaliH puMsi kuDave karasaMpuTake'JjaliH / analo vasubhede'gnAvanilo vasuvAtayoH / / 59 / / avelaH pUgarAge'pi ravatoyacazAlayoH / apalApe'pyavelaM syAdavelA pUgacUrNayoH // 60 // amalA kamalAyAM syAdamalaM vishde'bhrke| syAdarAlaH pumAnsarje mattebhe kuTile'nyavat / / 61 // sthUla-moTA (tri0) Dhera, buddhihIna, aMjali-kuDava (16 tolA), (puM0) | hAthoM kA saMpuTa ( aMjali) (pu.) hAlA-madirA, (strI0) anala-vasubheda, agni, (puM0 ) hAla-ekarAjA (puM0 ) anila-vasu, vAyu (puM0 ) // 59 // helA-tiraskAra, striyoMkA vilAsa avela-supArIkA raMga,..... ( puM0) (strI0 ) // 57 // avela-gopya (na0) latRtIya / avelA-supArI, cUnA ( strI0 ) aMgulI-hastIkI karNikA ( sUMDa ), kA (sUDa), amalA-lakSmI, ( strI0 ) hAthakI zAkhA ( aMgulI ) (strI0) amala nirmala ( tri. ) bhoDala acala-parvata, kIlA, nizcala ( nahIM (na0) calanevAlA) (puM0) arAla-rAla-vRkSa, unmatta hastI acalA-pRthvI (strI0) // 58 // (puM0 ) kuTila (tri.) // 61 // . "Aho Shrutgyanam" Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 vizvalocanakozaH- [ lAntavargeantaHkapATayordaNDe kallole'pyargalaM triSu / AbhIlaM na dvayoH kaSTe tripvAbhIlaM bhayAnake / / 62 // mRgazIrSazirastArAsvilvalAH syurthelvlH| mIne daityaprabhede ca zRGgAra ujvalaH pumAn / / 63 // ujvalo vAcyavaddIte parivyaktavikAziSu / uttAlo markaTe zreSThe vikarAlotkaTe triSu // 64 // utpalaM kuvale kuSThe nimmIse tu triSUtpalam / utphullaH karaNe strINAmuttAne vikace'nyavat / / 65 / / uttAla udgate zreSThepyUrdhvanAle'pi vAcyavat / upalA zarkarAyAM syAdupalo grAvaratnayoH // 66 // kadalIbhapatAkAyAM patAkAyAM mRgAntare / rambhAyAM cAtha kadalI pRznyAM DimbyAM ca zAlmalau // 67 // argala-bhItarakA kivADoMkA DaMDA utpala-kamala yA badarIphala (bera ) ( aralI ), taraMga (tri0) (na0 ) mAMsarahita ( tri0) AbhIla-kaSTa (na. ) bhayAnaka utphulla-striyoM kA kAraNa ( hAva) (tri.)| 62 // bhAvAdi (puM0) sIdhA, khilAilvalA-mRgaziranakSatrake ziraUpa- huvA (tri.) // 65 // rakI tArA, ( strI0) uttAla-Uparako prApta, zreSTha, Upailvala-macchI, daityabheda, (puM0 ) rakI nAlavAlA (tri.) ujvala-zRMgAra (puM0 ) // 63 // upalA-zarkarA ( zakkara ) ( strI.) ujvala-dIpta, prakaTa, prakAzavAlA upala-patthara, ratna (puM0 ) // 66 // (tri.) kadalI-hastIkI dhvajA, dhvajAmAtra, uttAla bandara, zreSTha, vikarAla mRgabheda, kelA, pRzni ( eDI), ( bhayaMkara ), utkaTa ( teja ) mArI, sAla-vRkSa, ( strI. ) (tri0)|| 64 // // 67 // "Aho Shrutgyanam" Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / kandalaM kalahe yuddhe navAGkurakapAlayoH / kaladhvanau cAtha tarau mRgabhede'pi kandalI // 68 // kapilo munibhede'gnau zuni piGge tu vAcyavat / kapilA ziMzapAgotrabhidvahnidigdantayoSiti // 69 / / reNukAyAM ca kapilA kapAlo'strI zirosthani / ghaTAdizakale kuSTharogabhede baje'pi ca // 70 // kamalaM jalaje nIre klonni toSe ca bheSaje / kamalo mRgabhede syAtkamalA zrIvarastriyAm // 71 // kambalo nAgarAje nA sAnAyAM ca kuthe kRmau / api syAduttarAsaGge klIbaM payasi kambalam // 72 // karAlo danture tuGge bhISaNe'pyabhidheyavat / karAlo dhUnataile syAtkarAlaM tu kuTherake / / 73 / / - .. .. .. . ... - kaMdala-kalaha, yuddha, navIna aMkura, kamala-ka~vala, jala, phephaDA, saMtoSa, kapAla, madhuradhvani ( na0) auSadhi ( na0) kandalI-kelA, bhRgabheda ( strI0 ) kamala-mRgabheda, (puM0 ) // 68 // | kamalA-lakSmI, zreSTha strI, ( strI. ) kapila-kapila-muni, agni, kuttA, ! bala-nAgarAja, gauke galakI carma, . (puM0 ) kapilavarNavAlA ( tri0) hastIkI pIThapara bichAnekA kapaDA, kapilA-sIsama-vRkSa, parvatabheda, kRmi, DupaTTA, (puM0) agnikoNake hAthIkI hathanI (strI0) kaMbala-jala ( na0 ) // 72 // // 69 // karAla-bar3edA~toMvAlA, U~cA, kapilA-reNukA, (strI.) bhayaMkara (tri.) kapAla-zirakI khoparI, ghaDAA- karAla-rAlakA tela, (puM0 ) dikA DukaDA, kuSTharoga-bheda, samUha | karAla-saphedavanatulasI ( na0 ) (puM0 na0 ) // 70 // "Aho Shrutgyanam" Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 vizvalocanakozaH- [ lAntavargekallolaH khyAta ullolaH pramodaparipanthiSu / / kAkolo droNakAke syAdviSabhedakulAlayoH // 74 // api kAkolakAkolyau syAtAmoSadhibhedayoH / / kAkIlastu kalAjIve kAmakelipraNAlayoH / / 75 // apAzrayamanohAritarucchAyArthakopyayam / kAmalaH kAmuke rogabhede maruvasantayoH // 76 // kAhalI tu taruNyAM syAtkAhalaM bhRzazuSkayoH / kAhalA vAdyabhANDasya vizeSa kAhalaH khale // 77 // kiTTAlastAmrakalaze lohagUthe'pyayaM pumAn / kIlAlaM rudhire'pi syAtpAnIye'pi napuMsakam // 78 // kukUlaM zaGkusaGkIrNazvabhre puMsi tuSAnale / kucelA viddhakA syAtkucelo malinAMzuke // 79 // kallola-bhArItaraMga, AnaMda, zatru, ( kAhalA-atyaMta, sUkhA ( na0 ) (puM0) kAhalA-vAdyabhAMDabheda ( strI0) kAkola-kAgabheda, viSabheda kumhAra kAhala-khala-puruSa (puM0 ) / / 77 // (puM0 ) // 74 // kiTTAla-tAmrakalaza, lohekA mala, kaakol-kaakolii-aussdhibhed| (puM0) ( kramase puM0 strI0 ) kAkIla-kalAse AjIvikA karane kIlAla-rudhira, jala ( na0 ) vAlA, kAmakeli, praNAli (jalanirgamasthAna ) ( puM0 ) // 75 // kukUla-zaMku ( kIlAAdi) seAzrayarahita, suMdara vastu, vRkSachAyA| kiyAhuvA khaDDA, tuSakA agni (puM0 ) (puM0 ) kAmala-kAmI puruSa, rogabheda, maru- kucelA-sonApAThA ( strI.) sthala, vasaMta-Rtu (puM0 ) 76 // kucela-malinavastroMvAlA (tri0) kAhalI-javAna strI, (strI.) // 79 // "Aho Shrutgyanam" Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / kuTilaM vAcyavaddarge kuTilA nimnagAntare / kuNDalaM karNabhUSAyAM tathA valayapAzayoH // 80 // kAJcanadrau guDUcyAM ca kuNDalI vartate striyAm / kuddAlo yugapatre syAtkuddAlo bhUmidAraNe // 81 // kuntalAH syurjanapade deze keze ca kuntalaH kuntalo lAGgale'pi syAdyave bhAle'pi dRzyate // 82 // lokacchAyAhare caure jhyAle mIne ca kumbhilaH / kuralaH pakSibhede syAtkuralacUrNakuntale // 83 // kulAlaH kumbhakAre'pi kukkubhe kauzikepi ca / kuvalaM tUtpale muktAphale'pi badarIphale // 84 // kuzalaM dharmaparyAptikSemeSu triSu zikSite / vAcyavatkevalastvekakRtsnayoH kuhane'pi ca // 85 // kuTila - durgamasthAna Adi ( tri0) kuTilA - nadI (strI0 ) kuMDala - karNoMkA AbhUSaNa, kaMkaNa, // 83 // pAza ( phA~zI ) ( na0 ) // 80 // | kulAla-kumhAra, vanamurgA, kuMDalI - suvarNavRkSa giloya, ( strI0 ) ( nAgakesara ), kuddAla-kacanAra, khudAla (puM0 ) 11 29 11 kuntala-janapada dezabheda ( puM0 bahuvacanAnta ) kuMtala - keza (bAla), hala, java, bhAlA, (puM0 ) // 82 // 343 kuMbhila - cokakI chAyAharanevAlA, cora, sAlA, maccha, (puM0 ) kurala-pakSibheda, julphake bAla, (puM0 ) ulU-pakSI ( puM0 ) kuvala - kamala, motI, bera ( na0 ) / / 84 / / kuzala - dharma, sAmarthya, kSema, ( na0 ) kuzala - zikSita ( tri0 ) kevala - eka, saMpUrNa ( tri0 ) kuna ( Thaganekeliye tapaAdi karanevAlA) ( puM ) // 85 // "Aho Shrutgyanam" Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: nirNIte kevalaM jJAnabhede syAtkevalI na nA / mataH kau vArike kezadrumajAte'pi kaizilaH // 86 // komalaM mRdule nIre munau madhe ca kohalaH / gandholI varadAyAM syAdbhadrAzaTyorapi smRtA // 87 // viSe mAne'pi garalaM garalaM tRNapUlake / gokilo musale sIre gopAlo gopabhUpayoH // 88 // gairilo lohacUrNe syAdgaurilo gaurasarSape / granthilastriSu saMgranthau nA karIre vikaGkate // 89 // caJcalA ca taDilakSmyozcazcalazcalakAminoH / vAte puMsyatha catvAlaH syAdarbhe hemakuNDale // 90 // candritazcandramaulau ca vAstUke nApite'pi ca / capalaH kSaNike zIghre caJcale'pyabhidheyavat // 91 // 344 kevala-nirNaya kiyAhuvA, ( na0 ) kevalI jJAnabheda ( strI0 ) kaizila - pRthvI, vRkSasamUha ( puM0 ) // 86 // komala - sukumAra, jala, ( na0 ) kohala - muni, madya ( puM0 ) gandholI- haMsI, pIpalarAyasana Adi, kacUra ( strI0 ) // 87 // garala - viSa, ( na0 ) gokila - mUsala, hala (puM0 ) gopAla - gopa, rAjA ( puM0 ) // 88 // [ lAntavarge gaurila - lohacUrNa, sapheda-sarasoM ( puM0 ) jala, kezasamUha, | graMthila - gA~ThoMvAlA, ( tri0 ) kairavRkSa, kaTAI yA vikaMkata-vRkSa ( puM0 ) // 89 // caMcalA - bijalI lakSmI ( strI0 ) caMcala-calAyamAna, kAmI ( puM0 ) catvAla-vAyu, garbha, suvarNa-kuMDala ( puM0 ) // 90 // pramANa, tRNakA pUlA caMdrila - mahAdeva, bathuvA-zAka, ( puM0 ) "Aho Shrutgyanam" nAI capala - asthira buddhivAlA, zIghratAvAlA, caMcala, (tri0 ) // 91 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 latRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| capalaH pArade mIne zilAbhede'pi corke| capalA kamalA vidyutpuMzcalIpippalISvapi / / 92 // cUDAlA cakralAyAM syAdvAcyavacUDayAnvite / chagalI chAgayoSAyAM chagalI vRddhadArake // 93 // chagalastu matazchAge chagalaM nIlavAsasi / jagalo medake madye kaitave madanadrume // 94 // jaGgalastriSu nirvArideze'strI jaGgalaM pale / jaTilastu jaTAyukte jaTilA mAMsikauSadhau / / 95 // jambhalaH puMsi jambIre jambhalo devatAntare / jambUlo jambuviTape jambUlaH krakacacchade // 96 // jambAlaH zaivale paGke jAGgalastu kapiJjale / vAcyavajjaGgalodbhute zUkazimbyAM tu jAgalI // 97 // capala-pArA, maccha, zilAbheda, cora, jaMgala-mAMsa (puM0 na0) (puM0) | jaTila-jaTAvAlA, (tri.) capalA-lakSmI, bijalI, puMzcalI jaTilA-jaTAmAMsI-auSadhi (strI. ) strI, pIpala, ( strI.) // 92 // cUDAlA-nirSiSI-dhAsa, ( strI0 ).. ' jambhala-jaMbIrI-nIbU, devatAbheda coTIvAlA (ni.) chagalI-bakarI, bhidArA-auSadhi jaMbUla-jAmana-vRkSa, zAka-vRkSa (strii.)|| 93 // / (puN0)|| 96 // chagala-bakarA ( puM0 ) chagala-nIlA vastra (na. ) jambAla-sivAla, kIca, (puM0) jagala-medaka (jagala ), madirA, jAMgala-kapiMjala-pakSI, (puM0 ) kapaTa, maulasirI yA mainaphala-vRkSa jaMgalameM honevAlA ( tri.) (puN0)||94 // jAMgalI-kauMcakI phalI (strI0 ) jaMgala-jalarahitadeza ( tri0) // 97 // "Aho Shrutgyanam" Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 vizvalocanakozaH [lAntavargejAGgulI viSavidyAyAM jAGgulaM jAlinIphale / syAttaNDulastu dhAnyAdinikare'pi viDaGgake // 98 // tamAlaH khaGge tApicche tilake varuNadrume / taralazcaJcale khaGge bhAsure triSu puMsi tu // 99 // hAramadhyamaNau madyayavAgvostaralA striyAm / tAmbUlI nAgavalyAM syAttAmbUlaM kramuke matam / / 100 / / tumulaM raNasaGgha tumulastu kalidrume / taitilo gaNDake puMsi taitilaM karaNAntare // 101 // dukUlamadvayoH kSaume dukUlaH sUkSmavAsasi / dhavalaH sundare zvete triSu puMsi mahAvRSe // 102 // dhavalI saurabheyyAM syAnnakulaH pANDavAntare / babhau ca nakulI tu syAtkukkuTayAM mAMsikauSadhau // 103 // jAMgulI-viSavidyA ( strI0 ) tumula raNasaMghaTTa ( raNasamUha, ) (na0) jAMgula-jhimanI toraIke phala (na0), tumula-baheDA-vRkSa (puM0 ) taMDula-dhAnyaAdikA samUha, bAya-taitila-gaiMDA ( puM0) biDaMga (puN0)|| 98 // taitila-karaNa ( na0 ) // 101 // tamAla-khaDga, tamAla-vRkSa, tilaka dukUla-rezamIvastra (na0 ) puSpavRkSa, baranA-vRkSa (puM0 ) tarala-caMcala, khaDga, (puM0) teja-3' dukUla-bArIkavastra ( puM0 ) vAlA (tri.) // 99 // dhavala-suMdara, zveta ( sapheda) (tri.) hArakI madhyamaNi, (puM0) | baDAbaila (puM0 ) // 102 // taralA-madirA, yavAgU ( patalA raMdhA dhavalI-gau, ( strI0 ) __huvA anna (strI.) nakula-eka pAMDava, naulA (puM0 ) tAMbUlI nAgaravela, (sI0 ) nakulI-semara-vRkSa, jaTAmAMsI tAMbUla-supArI ( na0) // 100 // (auSadhi ) ( strI0) // 103 // "Aho Shrutgyanam" Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / ] bhAvATIkAsametaH / 347 nAkulI kukkuTIkande nAkulI cavyarAnayoH / nAbhIlaM nAbhigarbhANDe vaGkSaNe cottamastriyaH / / 104 // niculastu nicole syAniculo hijjaladrume / nirmAlye'pyabhrake klIbaM vimale triSu nirmalam // 105 // niSkalastu kalAzUnye naSTabIje'pi vAcyavat / niSkalA tu matA tasyAM yA nArI vigatArtavA // 106 // vartule'pi cale'pi syAnnistalaM vAcyaliGgakam / nepAlI navamAlyAM syAtkunaTIsuvahAkhyayoH // 107 // paJcAlI putrikAgItyoH paJcAlo janadezayoH / paTalaM tu chdinetrrukpitt ke paricchade // 108 // na puMsi vRnde paTalaM paTolaM karkazacchade / paTolaM vastrabhede syAjjyotsnikAyAM paTolyapi // 109 // nAkulI-kukuTIkaMda, cavya, rAyasana ! nistala-gola AkAra, cala (a. (strI0) sthira) (tri.) nAbhIla-zreSThastrIkI nAbhi (TraMDI )ke nepAlI-nevArI, manasila, kAle bhItarakA aMDA, jaMghA kI saMdhi phUlavAlI niguDI ( strI0 ) ( na0) // 104 // // 107 // nicula-aMgarakhA,hijala (jalaveta)kA . " paMcAlI-putalI, gIti, (strI0 ) __ bheda (puM) nirmala-nirmAlya ( bhogIhuIvastu), paMcAla-jana, deza (puM0 ) bhoDala, ( na0) malarahita (tri.)| paTala-paradA, netraroga, piTArI, // 105 // ___ DhakanA, ( na0) // 108 // niSkala-kalArahita, naSTabIja ( naSTa- paTala-samUha ( strI0 na0) vIrya ) puruSaAdi ( tri. ) paTola-paravala, vastrabheda, ( na0 ) niSkalA-rajaskhalAhonese baMdahuI | paTolI-sapheda phUlakI toraI yA restrI (strI0 ) // 106 // NukA ( strI0 ) // 109 // "Aho Shrutgyanam" Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: tilacUrNe pale paGke palalaM rAkSase pumAn / pAkalaM kuSThabhaiSajye pAkalaH kuJjarajvare // 110 // kuTapUrvazca tatraiva navapAke tu pAkalI / pAcalo rAdhanadravye dahane pavane'pi ca // 111 // pATalA pATalitarau puSpe syAtpATalA na nA / pATalI pATalAyAM syAdAzuvrIhau tu pATalaH // 112 // pATalaH zvetarakte'pi tadvati triSu pATalam | mRtpAtrabhede vAmAyAM vAgurAyAM ca pAtilI // 113 // pAtAlaM bhUtale'pyaurve bandhakyAM bhuvi pAMzulA / pAMzulaH puMzcale zambhukhadvAGge pAMzusaMyute // 114 // piGgalo munibhede'mau caNDAMzoH pAripArzvike / nidhibhede kapau rudre piGgalaH kapile'nyavat // 115 // palala-tilacUrNa, pala ( kAlamAna ) | pATala-zvetamizrita raktavarNa, (puM0 ) ') kIca ( na0 zvetaraktavarNavAlA ( tri0 ) 348 palala - rAkSasa, (puM0 ) pAkala -kUTa - auSadhi, (na0 } pAkala - hastIkA // 110 // jvara ( puM0 ) kuTapAkala - hastIkA jvara ( puM0 ) pAkalI - navIna-pAka ( strI0 ) pAcala - rAdhana ( siddha ) dravya, ami, pavana, (puM0 ) // 111 // pADala ke puSpa pATalA- pADhara-vRkSa, ( strI0 na0 ) pATalI - mokhA yA pADhala, (strI0 ) pATala - AzudhAna ( puM0 ) // 112 // [ lAntavarge pAtilI - miTTI ke pAtrakA bheda, strIbheda, mRgabaMdhinI (bAvara ) ( strI0 ) // 113 // strI, pRthvI pAtAla - pRthvIkA talabhAga, vaDavAnala ( puM0 ) pAMzulA - vyabhicAriNI ( strI0 ) pAMzula - vyabhicArI-puruSa, zivakA vAMga ( pu0 ) dhUliyukta (tri0) // 114 // piMgala - munibheda, ani, sUryakA samIpavartI, nidhibheda, baMdara, rudra, ( puM0 ) piMgalavarNavAlA ( tri0 ) // 115 // "Aho Shrutgyanam" Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / bhaassaattiikaasmetH| 349 striyAM karAyikAvezyA kumudastrISu pingglaa| piculo jhabuke puMsi nicule vArivAyase // 116 // picchilA zAlmalau sindhubhedeziMzapayoH striyAm / striyAmupodikAyAM ca picchilo vijile triSu // 117 // piJjalaM kuzapatre syAtpIte'pi triSu piJjalam / pittalaM taijasadravye pittayukte tu vAcyavat // 118 // pippalA jalapippalyA bodhivRkSe tu pippalaH / niraMzule pakSibhede pippalaH pippalaM jale // 119 / / vasanacchedabhede'pi kaNAyAM tu ca pipplii| pudgalaH sundarAkAre dehe cAtmani pudgalaH // 120 // pezalo rucire dakSe cAruzIle'pi vAcyavat / praskhalo vAjisannAhe triSu hyantazcale cale // 121 // piMgalA-pakSiNIbheda, vezyAbheda, ku- pippalA-jalapIpala (strI) mudinI (strI.) pippala-pIpala-vRkSa (puM0 ) picula-jhAU-vRkSa, jalavetakA bheda, pippala-kAMtihIna, pakSibheda, (puM0) jalakAga (puN0)|| 116 // pippala-jala (na0) // 119 // picchilA-sAla-vRkSa, nadIbheda, vastra phaTanekA bheda, (puM0) sIsama-vRkSa, zakuna-cir3I (strI0) pippalI-pIpala-auSadhi (strI.) picchila-maMDayukta dadhiAdi (tri.) pudgala-suMdara AkAravAlA zarIra, A. // 117) ___tmA, (puN0)|| 120 // piMjala-kuzAkA patra (na0) pIlA pezala-suMdara, catura, acche svabhAvaraMgavAlA (tri.) vAlA (tri.) pittala-pItala-dhAtu, (na0) pi-praskhala-azvakA kavaca, (puM0) ttamukta (tri.) // 118 // aMtaHkaraNase calita, // 121 // - - - "Aho Shrutgyanam" Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 vizvalocanakozaH- [lAntavargepratalaH syAtsaMhatayomidakSiNahastayoH / pAtAlaloke pratalastatAGgulikare'pi ca // 122 // vINAdaNDe pravAlo'strI vidrume navapallave / phenilo'riSTavRkSe syAtphenilaM badarIphale // 123 // madanadruphale caiva saphene phenilastriSu / bandhalastvAmale puJja palvale mattakuJjare // 124 // bahulaM vyomni bahulA tvelAnIlikayorbhuvi / bahulAH kRttikAsu syuH kRSNapakSe'nale pumAn // 125 // bahulastu mataH prAjye kRSNavarNe'pi vAcyavat / bArdalo durdine puMsi masIdhAne'pi vAIlaH // 126 / / maGgalA zvetadUrvAyAM maGgalastu mahIsute / maGgalaM zreyasi klIbaM tathA labdhArtharakSaNe // 127 // pratala-bAyeM dAyeM donoM hAtha mile balA-ilAyacI, nIlA (nIla), hue, pAtAlaloka, phailIhuI aMgu- pRthvI ( strI.) liyoMvAlA hAtha ( puM0 ) // 122 // vaddalA-chahoM kRttikA ( strI0 ) pravAla- bINAkA daMDa, mUMgA, navIna - bahula-kRSNapakSa, agni ( puM0 ) __ pallava ( puM0 ) // 125 // bahuta, kAlA raMgavAlA phenila-rIThAkA vRkSa, ( puM0 ) phenila-berIkA phala (bera ) // 123 // (tri.) bAdala-meghoMse chAyAdina, davAta mainaphala ( na0) phenila-phenoM ( jhAgoM ) vAlA (pu0 ) // 126 // (tri.) | maMgalA-sapheda dUba, (strI0 ) bandhala-A~valA, samUha, choTI tA- maMgala-maMgala-graha (puM0 ) lAI, unmatta hastI (puM0 ) 124, maMgala-kalyANa, labdhadravyakI rakSA bahula-AkAza, ( na0) | (na0 ) // 127 // "Aho Shrutgyanam" Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| maJjulo jalarako syAnmaJjau tu triSu peSalaH / malakhkhaM zaivale kule bimbeSu triSu maNDalam // 128 // maNDalaM nikurumbe'pi deze dvAdazarAjake / kuSThAhibhede paridhau cakravAle ca maNDalam // 129 // maNDalaM syAnmaNDalake sArameye tu maNDalaH / mahilA tu mahelAyAM mahilA'bhIrugundrayoH // 130 // mAcalo vandicaure syAdAmaye grAhayAdasoH / dhattUre sAmake bIhI madanadrau ca mAtulaH // 131 // samantAttAlamUlyAkhukaryostu musalI striyAm / musalI gRhagodhAyAmayogre musalaM matam // 132 // kAJcyAM zailanitambe ca khaDgabandhe ca mekhalA / mekhalA kaTideze ca rasAlaH sarase triSu // 133 / / maMjula-jalamRga, (puM0 ) suMdara, | mahilA-strI, zatAvara, phUla priyaMgU (tri.) ( strI0) // 130 // catura-suMdara ( tri.) mAcala-vandicora, roga, grAha, jala / jaMtu (puM0) maMjula-sivAla, kuMja, (na0) mAtula-dhatUrA, sAmaka, vrIhi, bhainamaMDala-biMba ( tri.)|| 128 // phala-vRkSa, (puM0 ) // 131 / / maMDala--samUha (na0 ) bAraha rAjA-musalI-tAlamUlI, mUsAkannI, chapa__ oMke madhyakA deza, kuSThabheda, sarpa- kalI, (strI0 ) bheda, kabhI dIkhanevAlA sUryakA musala-mUsala (n0)|| 132 // kuMDala, (gola gherA) ( puM0 )129 mekhalA-karadhanI, parvatakA nitaMba, maMDala-gola maMDala, ( na0) kuttA khaDgabaMdha, kaTideza, ( strI0 ) (puM0) / rasAla-rasavAlA, (tri. ) // 133 // "Aho Shrutgyanam" Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 vizvalocanakozaH [ lAntavargerasAla ikSau cUte ca rasAlaM belisiyoH / rasAlA mArjitAyAM syAjjihvAdUrvA vidAriSu // 134 // rAmilo ramaNe kAme lAGgalaM pucchazephayoH / lAGgalI jalapippalyAM lAgalaM kusumAntare // 135 // gRhadAruvizeSe ca sIre tAle ca lAGgalam / lohalaH zRGkhalAdhArye triSu tvavyaktabhASiNi // 136 // vaNTAlaH zUrayoyuddhe puMsi naukAkhanitrake / / vAtulo vAtasaMghAte vAtale mArutA'sahe // 137 / / vAtalaM rAjakUSmANDabIjakolAsthivIjayoH / vAmilo dAmbhike'pi syAtriSu vAme'pi vAmilaH // 138 / biDAlaH puMsi mArjAre biDAlo vihagAntare / vipulaH pRthule'gAdhe merupazcimaparvate // 139 / / rasAla-Usa, Ama, (puM0 ) bola, neyogya) (puM0 ) aprakaTa bolazilArasa (na.) nevAlA (tri. ) // 136 // rasAlA-dahI zahada khAMDa miraca vaNTAla-zUravIroMkA juddha, naukA, adaraka Adise banAI huI caTanI, jamIna khodanekA aujAra ( puM0 ) jIbha, dUba, vidArIkaMda (strI0 ) vAtUla-vAyukA samUha (puM0 ) vaat|| 134 // _ vAlA, vAyuko nahIM sahanevAlA rAmila-ramaNa (pati), kAmadeva, (tri.)||137 // (puM0) vAtala--kolAke bIja, berakI guMThalAMgUla-pU~cha, liMga, (na0 ) lI, (na.) lAGgalI-jalapIpala, (strI0) vAmila-daMbhI, suMdara (tri. )138 lAMgala-puSpabheda, (na0) // 135 // biDAla-bilAva, pakSibheda ( puM0) gRhakASThavizeSa, hala, tADa-vRkSa, (na0) vipula-baDA, binAthAvAlA, sumelohala-zRMkhalAdhArya (saMkalase roka rukA pazcimaparvata (puN.)||13|| "Aho Shrutgyanam" Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ latRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 353 vimalA zAtalAbhUmibhedayornirmale triSu / vizAlo vRkSabhede syAdvizAle vipule'nyavat // 140 // vizAlA vindravAruNyAmujjayinyAM ca dRzyate / vRSalaH puMsi zUdre syAccandragupte'pi rAjani // 141 / / zakalaM valkale khaNDe rAgavastutvacorapi / klI pAtheyakulayormatsare triSu zambalam // 142 // zayAluH zunyajagare nidrAzIle tu vAcyavat / zarAlaM nIrasopAne vAstupote'pi paJjare // 143 // Rjau vakre ca zIle ca zArdUlo rAkSasAntare / aSTApade'pi vyApre'pi zreSThe syAduttarasthitaH // 144 // zAlmalistu dvayovRkSabhede dvIpAntare'pi ca / zItalaM zailaje puSpe kAzIze malayodbhave / / 145 // vimalA-zAtalA (thUara ) bheda, zayAlu-kuttA, ajagara, ( puM0 ) pRthvIbheda, (strI0) nirmala, (tri.) nidrAzIla ( tri0) vizAla-vRkSabheda, (puM0 ) baDA, zarAla-tAlAbakI pair3I, gRhanaukA, vahuta, (tri0)|| 140 // pIjarA, ( na0 ) // 143 // vizAlA-iMdrAyaNa-auSadhi, ujjaina-. / sarala, vakra, zIla, ( tri.) "" ! zArdUla-rAkSasabheda, aSTApada (dhatUrA nagarI (strI.) ma yA sonA) bagherA, aura dUsare vRSala-zUdra, caMdragupta rAjA (puM0 ) // 141 // / (puM0) // 144 // zakala-vRkSakA balkala, Tukar3A, raMga- zAlmali-vRkSabheda, dvIpabheda, (puM0 nekI vastu, carma ( na0) strI0) zambala-mArgakI kharacI, kula, (na0) zItala-pattharakA phUla yA bhUrichamatsarI-puruSaAdi (tri.) rIlA, kasIsa, malayAcalameM hone vAlA ( caMdana) (na0) // 145 // 23 "Aho Shrutgyanam" Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 vizvalocanazakoza: [ lAntavarge 146 // zIte cAsanapaya ca zItalaH zItale triSu / zevAle zItalaM klIvaM zaileye'pi ca zItalam // zRgAlI tu zivAbhItyoH zRgAlaH pherudaityayoH / zRGkhalA nigaDe'pi syAtpuMskaTIvastrabandhane // 147 // zevAle padmakASThe'pi zaivalaM matamadvayoH / zauSkalaH zuSkamAMsasya pANike pizitAzini // 148 // imAmalastvasite'khacche zyAmavarNe tu vAcyavat / zraddhAlurdohadinyAM syAdvAcyavacchraddhayAnvite // 149 // zrIphalI nIlikAdhAtryomrmmAla zrIphalI pumAn / SaNDAlI tu sarojinyAM kAmukItailamAnayoH // 150 // saGkulaM vAcyavadvayApte'spaSTArthavacane'pi ca / sandhilA tu suraGgAyAM nadImadirayorapi // 151 // i strI (strI0 ) zraddhAyukta, (tri0 ) zItala-ThaMDa, rasuniyAM ghAsa yA ko zraddhAlu - dohada ( icchA ) vAlI yala, (puM0 ) ThaMDhA, ( tri0 ) zilAjIta ( na0 ) // 946 // zRgAlI - gIdaDI, bhIti, (bhaya) (strI0) zRgAla- gIdaDa, daitya, (puM0 ) zRMkhalA - veDI, puruSakI kaTivastrakA baMdhana ( strI0 ) // 147 // zaicala-sivAla, padmAkha - auSadhi ( na0 ) zauSkala - sUkhe mAMsakI dukAnavAlA, mAMsabhakSI ( puM0 ) // 148 // zyAmala-nIlavarNa, malinavarNa (puM0 ) zyAmavarNavAlA ( tri0 ) ! // 149 // zrIphalI-nIlI, (nIlakA peDa ), A~valA, (strI0 ) zrIphala - bela vRkSa, (puM0 ) SaNDAlI - kamalinI, saMbhogakI icchAvAlI strI, tailapramANa, (strI0 ) // 150 // saGkula - vyApta, ( tri0 ) aspaSTaartha. vAlA vacana, ( na0 > madirA, nadI, saMdhilA - suraMga, | ( strI0 ) // 151 // "Aho Shrutgyanam" Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lacaturtham 1] bhASATIkAsametaH / lacaturtham / balAbhede svAtaMbalA prabale'tibalastriSu // akSamAlA vijAnIyAdarundhatyakSasUtrayoH // 152 // udUkhalaM guggulau syAdulUkhalamulUkhale / ekASThIlA striyAM puMsi pApacelyAM buke kramAt // 153 // kamAla marudvAhe nAgabhede jaTAntare / kandarAlaH pumAngardabhANDe'kSalakSavRkSayoH // 154 // astrI kamaNDaluH kuNDyAM parkaTIpAdape pumAn / klIvaM karmaphalaM karmmaraGgakarmmavipAkayoH // 155 // puMsi kolAhale sarjarase kalakalaH smRtaH / kutUhalaM kautuke syAtriSu zaste kutUhalam // 156 // kRtAJjalistu bhaiSajye vihito yena cAJjaliH / khatamAlaH pumAndhUme khatamAlo balAhake // 157 // pilakhanavRkSa, (puM0 ) lacaturtha | atibalA-kharahaTIbheda ( pIleraMgakI kharahaTI, ) (strI0 ) atibala - prabala-puruSa Adi (tri 0 ) akSamAlA - aruMvatI ( vasiSThakI strI ), rudrAkSakI mAlA, ( strI0 ) // 152 // udU (lU) khala- gUgala, U~khala, (na0 ) ekASTIlA - sonApAThA, ( strI0 ) ekASThIla- gUmA auSadhi ( puM0 ) // 153 // kacamAla , nAgabheda, jaTAbheda ( puM0 ) kandarAla-pArasapIpala, yA baheDA, // 154 // kamaMDalu - kuMDI, pilakhana-vRkSa, (puM0) ( puM0 na0 ) karmaphala- kamarakha phala, karmoM kA phala, ( na0 ) // 155 // kalakala - kolAhala, ( hallA ), rAla - vRkSa, (puM0 ) 355 kutUhala - kautuka, // 156 // zreSTha, (na0 ) kRtAMjali auSadhi, jisane aMjali karI hai vaha (puM0 ) akharoTa khatamAla - dhUvA~, megha, (puM0 ) 157 "Aho Shrutgyanam" Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 vizvalocanakozaH- [ lAntavargegaNDazailo giribhrssttsthuuloplkpolyoH| striyAM gandhaphalI phalyAM tathA campakakorake / / 158 // golAMgUlaM tu gopucche golAGgalaH kapau pumAn / cakrabAlo girebhede cakravAlaM tu maNDale // 159 / / jalAJcalaM tu zaivAle svataH pAnIyanirgame / dalAmalaM marubake damane'pi dalAmalam // 160 // dhvaninAlA tu vINAyAM veNukAhalayorapi / bhavetparimalazcittahArigandhavimardayoH // 161 // ratAmardasamunmIladaGgarAgAdisaurabhe / pIThakeliH pIThamardai karakAkekSirAgayoH // 162 / / daurgatau vArivAhe ca pIThakelipadAbhidhA / strIpuMsayobahuphalA malayUnIpayoH kramAt // 163 // gaMDazaila-parvatase girAhuvA baDA dhvaninAlA-bINA, veNu (vaMzI), patthara, kapola ( gAla), (puM0 ) kAhala, (baDA ) nagArA, (strI0) gaMdhaphalI-phUlapriyaMgU, capAkI parimala-cittako haranevAlA gaMdha, __ kalI, (strI0) // 158 // (puM0 ) // 161 // golAMgUla-gaukI pUMcha, (na0) vandara, vizeSamardana, suratake mardanameM utpanna (puM0) / huvA aMgarAgakA gaMdha, (puM0) cakravAla-parvatabheda, (pu.) maMDala, // 162 // jalAMcala-zivAla, Apase pAnIkA pIThakeli-atidhRSTa, olA, netraraM. jhiranA, (na0) | jana, durgativAlA, megha, (puM0 strI0) dalAmala-maruvA, daunA, ( na0)| bahuphalA-kaThUmara, (strI.) // 160 // bahuphala-kadaMba-vRkSa, (puM0) // 163 // "Aho Shrutgyanam" Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lacaturtham / ] bhaassaattiikaasmetH| 357 bRhannalo guDAkeze mahApoTagale'pi ca / bhadrakAlI tu pArvatyAM gandholyAmoSadhIbhidi / / 164 // bhasmatUlaM hime pAMzuvarSaNagrAmakUTayoH / maNimAlA matA yoSiddazanakSatahArayoH // 165 // madakalaH syAnmattebhe madenA'vyaktavAci ca / mahAkAlo mahAdeve kimpAke pramathAntare // 166 // mahAnIlo nAgabhede mahAnIlazca maarkve| mahAbalaM sIsake ca balaprauDhe tu vAcyavat // 167 // gorakSataNDulAyAM tu striyAmeva mahAbalA / muktAphalaM tu muktAyAM karNapUre bale phale // 168 // syAtkadalyAM mRtyuphalI mahAkAlatarau pumAn / pumAnyavaphalo veNau kuTaje mAsikauSadhau // 169 // ---- - bRhannala-arjuna, baDA devanala yA mahAnIla-nAgabheda, kUkarabhaMgarA, kAza, (puM0) (puM0 ) : bhadrakAlI-pArvatI, choTAkacUra, mahAbala--mahAbala zIzA, (na0 ) auSadhibheda, (strI0) // 164 // bahutabalavAna, (tri.)|| 16 // bhasmatUla-hima (ThaMDha), gA~vakA kurar3a, mahAbalA-gaMgerana (strI. ) rajakA barasanA, maNimAlA-strIke dAMtoMse kATanekA muktAphala-motI, karNaAbhUSaNa, cihna, hAra, (strii0)|| 165 // / ____ bala, phala, (na0 ) // 168 // madakala-unmatta hastI, madase avya-mRtyuphalI-kelA, ( strI0) ktavANIvAlA, (puM0) kadala-mahAkAla-vRkSa, ( puM0 ) mahAkAla-mahAdeva, mahAkAlalatA, yavaphala-bAMsa, iMdrajava, jaTAmAMsI zivagaNabheda, (puN0)|| 166 // / auSadhi, (puM0 ) // 169 // "Aho Shrutgyanam" Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: rajasvalastu mahiSe puSpavatyAM rajasvalA | vAtakeliH kalAlApe SiGgAnAM dantakhaNDane // 170 // klIbaM vAyuphalaM zakrakArmuke varSaNopale / pumAnvicakilo mallIbhede damanake'pi ca // 171 // udumbare skandhaphale nAlikere sadAphalaH / haritAlI nabhorekhAkhaGgadUrvAsu dRzyate // 172 // halAhalo brahmasarpe jyeSThikAyAM viSAntare / airAvate hastimallo hastimallo vinAyake // 173 // 358 lapaMcamam / Asutobalazabdastu mato yajvani zauNDike / bhaveduddaNDapAlastu matsya sarpaprabhedayoH // 974 // rAjarAje'pi kAlindIbhedanepyekakuNDalaH / gajapittajvare pAke pavane kUTapAkalaH // 175 // [ lAntavarge sadAphala- gUlara,.. ( puM0 ) haritAlI - AkAza rekhA, khaDga, ( strI0 ) // 172 // " rajasvala-bhaiMsA, ( puM0 ) rajasvalA-RtudharmavAlI strI (strI0) vAtakeli-sUkSmazabdase AlApa, kAmI puruSa ke dAMtoM kATanA, (strI0) // 170 // vAyuphala - iMdradhanuSa, varSAkA patthara ( olA ), ( na0 ) vikila - mallikAbheda, daunA, (puM0) // 171 // nAlIra ekakuMDala - kubera, baladeva, (puM0 ) dUba, kUTapAkala - hastIkA pittajvara, pAka, pavitrakaranA, (puM0 ) // 175 // halAhala - brahmasarpa ( nAgabheda ), jeThImadhu, viSabheda ( puM0 ) hastimalla - airAvata hastI, ( puM0 ) // 173 // gaNeza lapaMcama | AsutIbala-yajJakaranevAlA, madirA becanevAlA, (puM0 ) udaMDapAla - macchabheda, sarpabheda, (puM0) / / 174 // "Aho Shrutgyanam" Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 vaikam / bhASATIkAsametaH / kRpITapAlaH puMsyeva kenipAtasamudrayoH // 176 // // syAtpANDukambalaH zvetakambale grAvadantare / vivAhadinasambandhaziromAlye'pi sammatA // 177 // matA suratatAlI tu dUtikAmastakasrajoH / matracUrNalamicchanti vazIkaraNavedini // 178 // DAkinImokSamantrajJe kuzAmbuprokSaNe'pi ca // 179 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM lakArAntavargaH // atha vaantvrgH| vaikam / vaH kumbhe varuNe va syAdivArthe sAMtvane'vyayam / vA vAtatAtayogranthau viH khagAkAzayoH pumAn // 1 // svo jJAtAvAtmani svaM tu triSvAtmIye dhane'striyAm / kRpITapAla-patavAra, samudra, (puN0)| isa prakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM // 176 // lAntavarga samApta huvA / pAMDukaMbala-sapheda kaMbala, pattharabheda, atha vaantvrgH| (puM0) vaikam / suratatAlI-vivAhadinakI zirakI | va-kuMbha, varuNa, (puM0 ) va-iva-amAlA, (strii0)|| 177 // vyayakA artha (sAdRzyArtha ), dUtI, mastakakI mAlA, ( strI0 ) / sAMtvanA ( avyaya ), // 178 // vA-vAyu, tAta (pitA putra Adi), (puM0 ) maMtracarNala-vazI karaNa jAnanevAlA, vi-pakSI, AkAza (puN0)||1|| DAkinI choDane kA maMtra jAnanevAlA, sva-jAti, AtmA (puM0 ) svakuzAke jalase prokSaNa (chIMTAdenA), AtmIya ( apanA ), (tri0) (puM0 ) // 172 // ____ dhana, (puM0 na0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 vizvalocanakozaH- [ vAntavarga vadvitIyam / kaviH zukre'pi vAlmIke sUrau kAvyakare pumAn // 2 // kiNvaM pApe surAbIje klIbaH paNDe'pyavikrame / kho hakhe nyagarthepi kharvaH syAdabhidheyavat // 3 // grIvA grIvAzirAyAM syAdrIvA syAtkandharAbhidhA / chaviH syAdapi zobhAyAM dyatAvapi matazchaviH // 4 // onDrapuSpe javA vege javo vegini vAcyavat / jIvo vAcaspatau vRkSaprabhede prANimAtrayoH // 5 // jIvA jIvantikAmaurvIkSitiziJjitavRttiSu / matA jIvA bacAyAM ca jIvA jIvaM ca jIvite // 6 // tattvaM kharUpe nRtyasya prabhede paramAtmani / davo dAvazva puMsyeva vane'pi vanapAvake // 7 // divaM svarge'ntarikSe ca dyaudyaurdivi ca khe striyAm / devo rAjJi sure meghe devaM syAdindriye matam // 8 // padvitIya / jIva-jIvantI, meMDhAsIMgI, pRthvI, kavi-zukra, vAlmIka, paMDita,kAvyako bhUSaNoMkA zabda, vRtti (jIvikA), racanevAlA, (puN0)|| 2 // baca, (strI0) jIva-jIvita, kiNva-pApa, madirAkA bIja, klIba (puM0 na0 ) // 6 // (napuMsaka), parAkramarahita, (tri.) tattva-svarUpa, nRtyabheda, paramAtmA, kharva-choTA, ( baunA), nIca, (tri.) (na0 ) dava-dAva-vana, vanaagni, (puM0) grIvA-garadanakI nAr3I, garadana, (strI.)! // 7 // chavi--zobhA, dIpti, (strI0) // 4 // diva-varga, aMtarikSa, (pRthvI aura javA-guDaharapuSpa, (strI0 ) AkAzakA madhya), (na.) java-vega (zIghratA), vegavAlA, (tri.)| diva-svarga, AkAza, (strI.) jIva-bRhaspati, vRkSabheda, prANI- deva-rAjA, devatA, megha, (puM0 ) mAtra, (puM0 ) // 5 // deva-iMdriya, (n0)|| 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / 361 devI bhaTTArikAyAM ca tejanIkyorapi / nATyokyAM cAbhiSiktAyAM devI devI nRpastriyAm // 9 // dravaH syAnnamaNi rase pradrAve vidrave gatau / dvandvaM tu mithune yugme dvandvaH kalahaguhyayoH // 10 // dhavaH patyau pumAnvRkSabhede dhUrte nare'pi ca / / dhruvaH klIbe zive zaGkau munau yoge vaTe vasau // 11 // dhruvaM tu nizcite tarke nityanizcalayostriSu / / dhruvA mUrvAzAliporgItisrugbhedayorapi // 12 // navaH kAke stutau puMsi navaM navye'bhidheyavat / nIvI tu strIkaTIvastragranthau mUladhane'striyAm // 13 // mataM pakkaM pariNate vinAzAbhimukhe triSu / pArzva kakSA'ghare cakropAnte pazugaNA'ntike // 14 // devI-bhaTTArakakI strI,bar3I mAlakAMganI, dhruva-nizcita, tarka, (na0 ) nitya, asavarama, (strI0) nATyameM abhi- nizcala (tri.) SekakarI huI rAnI, rAjAkI rAnI dhruvA-curanahAra yA maroraphalI, maass(strii0)||9|| parNI yA maSavana, gItibheda, srukdrava-ThaTThA, rasa, jhiranA. vizava bheda, (strii.)||12|| (daur3anA), (puM0) nava-kAga, stuti, (puM0 ) nava navIna, (tri.) dvaMdva-strIpuruSakA jor3A, do saMkhyA, nIvI-strIke kaTivastrakI graMthi (baMdhana), (na0) dvaMdva-kalaha gopya, (puM0) ___mUladhana, (strI0) // 13 // // 10 // pakka-pariNAmako prAptahuvA, nAzako dhava-pati, vRkSabheda, dhUrta manuSya, prApta honevAlA, (tri.) (puM0) pArzva-bagalake nIce kA bhAga, (pasadhruva-napuMsaka, ziva, kIlA, muni, vAr3A), cakra kA aMtabhAga, pA~suyogabheda, bar3avRkSa, vasubheda, (puM0) coMkA samUha, samIpa, (na0) // 11 // // 14 // "Aho Shrutgyanam" Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 vizvalocanakozaH- [ vAntavargepRthvI bhuvi pRthau hiddptrikaakRssnnjiiryoH| prAdhvaM tu bandhane prahve'pyatidUrapathe tathA // 15 // plavaH kAraNDave bheke bhelake vArivAyase / plakSe plutigatau zabde niSAde kulake kapau // 16 // kramanimnakSitau gandhatRNe'pi na dvayoH plavam / bhavaH zrIkaNThasaMsArazreyaHsattAptijanmasu // 17 // bhAvaH khabhAvaceSTA'bhiprAyasattvAtmajanmani / bhAvaH kriyAyAM lIlAyAM padArthe'bhinayAntare // 18 // jantau budhe vibhUtau ca nATyoktyA paNDite'pi ca / revA jaMbAlinIbhede revA nIlIsmarastriyoH // 19 // matA laghvI tu hakhAyAM prakAre syandanasya ca / laTA karaMjabhede syAtphale vAdye khagAntare // 20 // pRthvI-bhUmi, mahatI (baDI), hIMgatrI bhava-mahAdeva, saMsAra, kalyANa, sattA, yA vaMzapatrI, syAhajIrA, (strI0) prApti, janma, (puM0 ) // 17 // prAdhva--baMdhana, praha (......), ati bhAva-svabhAva, ceSTA, abhiprAya, dUramArga (na0) // 15 // / sattva, ( satoguNa), janma, kriyA, 1 lIlA, padArtha, abhinaya, // 18 // plava-karaDavA pakSI, meMDaka, choTI jantu, paMDita, vibhUti, nATyokti meM naukA, jalakAga, pilakhana vRkSa, paMDita, (puM0) kUdakara calanA, zabda, niSAda / revA-nadIbheda, nIlI ( lIla), kAma(bhIla), kulaka (......), baMdara, devakI strI, ( strI0 ) // 19 // (puM0 ) // 16 ) ladhvI -choTI, rathakA bheda, (strI0 ) plava-kramase nIcI pRthvI, sugaMdhitRNa- laTTA-karaMjuvAbheda, phala, bAjA, pakSivizeSa (zakhAna), (na0) bheda, (strI0) // 20 // "Aho Shrutgyanam" Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASATIkAsametaH / vo leze vilAse ca cchedane rAmanandane / zrIphale'pi phale bilvaM vizve deveSu nAgare // 21 // vizvA viSAyAM sarvasminvizvaM syAdabhidheyavat / vizvaM tu viSTape klIvaM zibirbhUrje nRpAntare // 22 // zivo hare yogabhede vede kIle'pi bAluke / guggule puNDarIkaat zivaM mokSe sukhe jale // 23 // kuzale'pi zivA tu syAdgauryAmalakahetuSu / zivA jhATAmalApathyAkroSTrIsaktuphalAsu ca // 24 // sattvaM jantuSu na strI syAtsattvaM prANAtmabhAvayoH / dravye bale pizAcAdau sattAyAM guNavittayoH // 25 // svabhAve vyavasAye ca sattvamityabhidhIyate / sarvaM jalADhyayoH snAne savaH sandhAnayajJayoH // 26 // cadvitIyam / ] lava-leza, ( thor3A ), vilAsa, chedana | ziva-mokSa, sukha, jala, // 23 // rAmacaMdra kA putra, (puM0 ) kuzala, ( na0 bilva - belakA vRkSa, belakA phala, ( na0 ) vizva - vizvedeva, (puM0) vizva - soMTha, // 22 // grahayogabheda, ziva - mahAdeva, kIlA, bAlU, ( retI ), puMDarIka - vRkSa, (puM0 ) veda, gUgala, 363 > ( na0 ) // 21 // vizvA - atIsa, (strI0) saMpUrNa, (tri0) sattva-jantu, prANa, AtmabhAva, dravya, vizva - jagat, ( na0 ) zivi - bhojapatra, zivi - rAjA, (puM0 ) bala, pizAca Adi, sattA, guNa, dhana. // 25 // svabhAva, nizcaya, ( pu0 na0 ) zivA-pArvatI, A~valA, hetu, (strI0) zivA - bhuI AMvalA, harar3a, gIdar3I, jAMTa - vRkSa, (strI0 ) // 24 // > sava - santAna, yajJa, ( puM0 ) // 26 // " Aho Shrutgyanam" |sava - jala, dhanI, snAna, ( na0 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: sAntvaM dAkSiNyamAtre'pi sAMtvaM sAmani ca smRtam / sruvA sugbhedazalakyormUrvAyAM ca matA suvA || 27 // havaH syAdadhvarAhvAnanidezeSu mataH pumAn / hrasvaH kharve nyagarthepi rAjikAyAM kSute kSavaH // 28 // vatRtIyam / abhAvaH syAdasattAyAmabhAvo maraNe'pi ca / akSIvastriSvamande syAdakSIvo'vasare pumAn // 29 // ArttavaM puSparajasoH samudbhUte tu vAcyavat / AzravaH syAtpratijJAyAM kleze'pi vacanasthite // 30 // Ahavastu pumAnyAge saGgare'pyAhavastathA / utsavo maha utsedha icchAprasarakopayoH // 31 // uddhavastUtsave kRSNamAtule yajJapAvake / kAravI dIpyamadhurAtvakpatrIkRSNajIrake // 32 // 364 [ vAntavarge sAntva- caturAI, sAma ( samajhAnA ), akSIva - amaMda ( teja ), ( tri0 ) ( na0 * ) avasara, ( puM0 ) // 29 // ssruvA-srugbheda ( yajJapAtra ), seha - Artava - puSpa, strIkA rajas, ( na0 prANI, curanahAra auSadhi, (strI0 ) Rtu meM utpannahuvA, ( tri0 ) Azrava - pratijJA, > kleza, vacana meM // 27 // hava-yajJa, bulAnA, AjJA, (puM0 ) hasva - baunA, nIca, (puM0 ) sthita, (tri0 ) // 30 // Ahava-yajJa, yuddha ( puM0 ) utsava - utsava, U~cAI, icchAkA phailanA, krodha, (puM0 ) // 31 // uddhava-utsava, kRSNakA mAmA, ( uddhava ), yajJakA abhi, ( puM0 ) kSava - chIMka, (puM0 ) // 28 // vatRtIya / abhAva -asattA ( nahIMhonA ), ma. kAravI - ajavAyana, sauMpa, hIMgapatrI, | kAlAjIrA, ( strI0 ) // 32 // ranA, (puM0 ), "Aho Shrutgyanam" Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / kitavaH puMsi dhustUre mattavaJcakayorapi / punnAge mAdhave puMsi kezADhye triSu kezavaH // 33 // kaitavaM tu chale dyUte kairavaH zatrudhUrttayoH / kairavaM kumude klIvaM candrikAyAM tu kairavI // 34 // kauTTavI caNDikAyAM syAttathA namastriyAmapi / gANDIvagANDivau na strI kArmuke'rjunakArmuke // 35 // gAlavastu munau lobhe tANDavaM tRNanRtyayoH / svarge'ntarikSe tridivastridivA saridantare // 36 // dIdivistridazAcArye bhavedanne'pi dIdiviH / dvijihvaH pannage puMsi sUcake tvabhidheyavat // 37 // niSpAvaH zUrpapavane pacane ca kaDaGgare / niSpAvo nirvikalpe'pi zimbikArAjamASayoH // 38 // apalApe'pi nikRtAvavizvAse'pi nihnavaH / paJcatvaM syAttu paJcAnAM bhAve'pi nidhane'pi ca // 39 // tAMDava - tRNa, nRtya, ( na0 >> tridiva-svarga, AkAza, ( puM0 ) tridivA - nadI (strI0 ) // 36 // dIdivi - bRhaspati, anna, (puM0 ) dvijihna - sarpa, (puM0) cugalakhora, ( tri0 ) // 37 // kitava-dhatUrA, unmatta, Thaga, (puM0) | kezava - punnAga-vRkSa, viSNu, (puM0 ) bahutakezoMvAlA, (tri 0 ) // 33 // kaitava - chala, jUvA, ( na0 ) kairava - zatru, dhUrta, (puM0 ) kairava 365 kamodanI, ( na0 ) kairavI - cAMdakI cAMdanI, ( strI0 ) niSpAva - chAjakA vAyu, vAyu, bhUsA, ( puM0 ) nirvikalpa, ( tri0 ) phalI, ur3ada, (puM0 ) // 38 // nihnava-vacanako gopyakaranA, zaTha, tA, avizvAsa, (puM0 ) paMcatva- pA~coMkA bhAva, mRtyu, (puM0) // 39 // // 34 // kauTTavI - caMDikA, nagna strI, ( strI0 ) gAMDIva - gAMDiva - dhanuS, arjunakA dhanuS, ( puM0 na0 ) // 35 // gAlava- muni ( gAlava ), lodha-vRkSa, ( puM0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ vAntavargepallavo vistare khaGge zRGgArelaktarAgayoH / cale'pyastrI tu kisale viTape'pi ca pallavaH // 40 // tugAyAM pArthivI bhUpe pumAnbhUvikRtau triSu / puGgavo vRSabhe zreSThe gavobheSajalAntare // 41 // prabhavo janmahetau syAdapAMmUle parAkrame / prabhavaH kiMvadantInAM saJcAragatikArake // 42 // Adyopalabdhaye sthAne prabhAvaH zaktitejasoH / prasavo garbhamokSe syAdvakSANAM phalapuSpayoH // 43 / / paraMparAprasaGge ca lokotpAde ca putrayoH / prasevo vallakIvAdyakASThe syUte'pi dRzyate // 44 / / pheravo rAkSase pherau ballavaH sUdagopayoH / bhImasene'pyatha pumAnbandhau suhRdi bAndhavaH // 45 // .--. ..................... -- ..pallava-zabdavistAra, khaDga, zRMgAra, prabhAva-prabhAva (zakti), teja, (puM0) mahAvarakA raMga, cala, komalapattA, prasava-garbhakA chUTanA, vRkSoMke phala vRkSakI TahanI, (puM0 ) // 40 // aura puSpa, // 43 // pArthivI-vaMzalocana, ( strI0 ) paraMparAkA prasaMga, manuSyoMse utpAda. pArthiva-rAjA, (puM0) pRthvI-vikAra, na kiyAhuvA, putrI-putra, (puM0 ) (tri.) | praseva-vINAke bAjaneke liye tUMbA puMgava-baila, zreSTha, (pu0)...||41|| yA kASTha, sIyAhuvA, ( puM0 ) prabhava-janma (utpatti), kA hetu, // 44 // jaloMkA mUla, parAkrama, ( bala ) pherava-rAkSasa, gIdar3a, (puM0 ) (puM0 ) kiMvadaMtI (curaghA), kA ballava-rasoIkaranevAlA, gopa, bhImasaMcAra va gati karanevAlA prathamadarza sena, (puM0) nake liye sthAna, (puM0 // 42 // bAMdhava-baMdhu, mitra, (puM0 ) // 45 // "Aho Shrutgyanam" Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 vatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| bhArgavaH zukragajayoH parazurAme sudhanvani / bhArgavI pArvatIlakSmIsitadUrvAsu sammatA // 46 // bhairavaH puMsi bharge syAdbharavaM bhISaNe triSu / / mAdhavaH kezave rAdhe vasante'pyatha mAdhavI // 47 / / mdhuutthshrkraamdykuttttniipvtimuktke| rAghavastu mahAmInaprabhede raghuvaMzaje // 48 // rAjIvo matsyamRgayostriSu rAjopajIvini / klIbaM padme rauravastu narake triSu bhairave // 49 // vaDavA'zvAkumbhadAsyoH strIvizeSe dvijastriyAm / vADavA vaDavAsaGgha strINAM ca karaNAntare // 50 // pAtAle na striyAmaurve vipre ca nari vADavaH / . padravo'pakrame buddhau vibhavo nirvRtau dhane // 51 // bhArgava-zukra, hastI, parazurAma, zreSTha, AjIvikAvAlA, (tri.) rAjIva. dhanuSavAlA, (puM0 ) ___ kamala (na0) bhArgavI-pArvatI, lakSmI zvetadUrvA, raurava-naraka, (puM0) bhayaMkara, (tri0) (strii.)|| 46 // bhairava-mahAdeva, (puM0) bhayaMkara, vaDavA-ghor3I, jalalAnevAlI dAsI, (tri.) mAdhava-viSNu, vaizAkha-mAsa, vasanta __ strIbheda, brAhmaNakI strI, (strI0) Rtu, (puM0) // 47 // vADava-ghoDiyoMkA samUha, striyoMkA mAdhavI-madhu (zahada) kI zakkara, karaNa (hAvAdi), (na0) // 50 // madirA kuTTanI strI, kastUra mogarA / pAtAla, (puM0 na0) vADava. (strI0) jalAmi (vADavAnala), brAhmaNa, rAghava-baDAmacchabheda, raghu-vaMzameM hone- (puM0 ) __vAlA, (puN0)||48|| padrava-ulaTA jAnA, buddhi, (puM0) rAjIva-maccha, mRga (puM0) rAjAse vibhava-AnaMda, dhana, (puN0)||51|| "Aho Shrutgyanam" Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 vizvalocanakoza:- [ vAntavargevibhAvaH syAtparicaye kAmasyoddIpane'pi ca zatrUNAM bhAvasaMhatyoH zAtravaM zAtravo dvipi // 52 // suSavI kAravelle syAjjIrake kRSNajIrake / pADavastu rase nAge'pyAzuvrIhiprasUnayoH // 53 // naukAyAM vAsane cAtha sacivo bhRtyamantriNoH / sambhavaH smRta utpattau hetau sattve ca melake // 54 // AdhArAnatiraktatve Adheyasya ca sambhavaH / sugrIvo vAnarapatau cArugrIve tu vAcyavat // 55 // saindhavo mANimanthe'zve sindhudezabhave triSu / vacaturtham / anubhAvaH prabhAve syAnnizcaye bhAvasUcake / apahnavo'palApe'pi puMsi snehe'pyapahnavaH // 56 // vibhAva-paricaya (pahacAna), kAmako (satya ), milanA, // 54 // Adhe uddIpana karanevAlA rasa, (puM0) / yakI AdhArase ekatA, (puM0) zAtrava-zatruvoMkA bhAva aura saMhati sugrIva-baMdaroMkA pati, (puM0) suMdara(samUha), (na.) __ grIvAvAlA, (tri.) // 55 // .zAtrava-zatru, (puM0 ) // 52 // saiMdhava-seMdhAnamaka, azva, (puM0 ) suSavI-karelA, jIrA, kAlAjIrA, siMdhudezameM honevAlA, (tri.) . (strI0) vacaturtha / pADava-rasa, sIsA, cAvala, puSpa, anubhAva-prabhAva, nizcaya, bhAvako // 53 / / naukA, vAsanA, (tri0) sUcana karanevAlA, (puM) saciva-naukara, maMtrI, (puM0) / apahava-chipAhuvA vAkya, sneha, sambhava-utpatti, hetu (kAraNa), stv| (puM0 ) // 56 // "Aho Shrutgyanam" Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / snAne'pi madyasandhAne yajJe cAbhiSavaH pumAn / AdInavastu doSe syAtparikliSTadurantayoH // 57 // utpAte viplave caiva saiMhikeye'pyupaplavaH / / valmIkajanmani naTe yAcake ca kuzIlavaH // 58 // ekayoktyA matau rAmaputrayozca kuzIlavau / jalabilvo mataH kUrme karkaTe jalacatvare // 59 // jIvaMjIvazcakore syAtpakSibhede drumAntare / dolAjIvo vArddhaSike mithyAjJAnapraharSite // 60 // dhAmArgavastvapAmArge devadAlyAmapi smRtaH / caJcale vyAkule'pi syAdvAcyaliGgaH pariplavaH // 61 // parAbhavastiraskAre vinAze ca parAbhavaH / mataH pArazavaH pArastraiNe zUdrAsute dvijAt // 62 / / abhiSava-snAna, madirAkA nikAlanA, | jalabilva-kachuvA, kakor3A-jaMtu, yajJa (puM0) / jalakA hauja, (puM0 ) // 59 // AdInava-doSa, ati klezita, apAra jIvaMjIva-cakora, pakSibheda, vRkSa(puM0 ) // 57 // ___ bheda (puM0) dolAjIva-vyAjase jInevAlA, upaplava-utpAta, viplava (manuSyoM kA kI lUTanA Adi pIDA ) rAhugraha | dhAmArgava U~gA, devadAlI, (puM0) jhUThe jJAnase harSita (puM0 ) // 6 // (puM0) pariplava-caMcala, vyAkula, (tri.) kuzIlava-vAlmIki-RSi, naTa, yAcaka (puN0)|| 58 // | parAbhava-tiraskAra, vinAza (puM0 ) kuzIlava-eka bAra bolane meM rAma-pArazava-parastrIkA putra, brAhmaNase, caMdrake putra, (puM0 dvi0) utpanna huvA zUdrAkA putr,|| 62 // 24 "Aho Shrutgyanam" Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 vizvalocanakozaH- [zAntavargezastre'pyatha puTagrIvo gargarItAmrakumbhayoH / vArddhaSike baladevaH syAdvaladevo bale'nile // 63 // rohitAzvo harizcandratanaye jAtavedasi / zaileye saindhave klIbaM mizyAM zItazivaH pumAn // 64 // sahadevA balAdaNDotpalayoH zArivauSadhau / sahadevI bhujaGgAkSyAM sahadevastu pANDave // 65 // vapaMcamam / syAdAzitaMbhavastRptAvannAdye tvAzitaMbhavam // 66 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM vakArAntavargaH // atha shaantvrgH| zaikam / zaH zatAyuSi hiMsAyAM zaM dharme zA tu mAtari / zI strISu svaparastrISu zIH syAtsadananidrayoH // 1 // ___ zastra (puM0 ) vpNcm| puTagrIva-gagarI, tA~bAkA kalaza AzitaMbhava-tRpti ( puM0 ) (puM0 ) . AzitaMbhava-annAdi ( na0) 66 baladeva-vyAjako lenevAlA, balabhadra, isaprakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM __ vAyu (puM0 ) // 63 // vAntavarga samAptahuvA // rohitAzva-harizcaMdrarAjAkA putra, agni (puM0 ) atha zAntavarga / zItaziva-zilAjIta, seMdhAnamaka, shaik| ( na0 ) sauMpha ( puM0 ) // 64 // za- sauvarSakI AyuvAlA, hiMsA, sahadevA-khara~haTIkI DaMDI, kamala, (puM0) sarivana, ( strI. ) za-dharma ( na0) sahadevI-khara~haTI, gaMDanI (strI0 )| zA-mAtA (strI0) sahadeva-paMDDu rAjAkA eka putra (puN0)| zI-apanA, parAyA, strI, (tri0) // 65 // za-makAna, nidrA ( na0) // 1 // "Aho Shrutgyanam" Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 zadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / zadvitIyam / AzA tRSNAdizorAzurtIhI klIbaM tu satvare / IzA lAGgaladaNDe syAdIzaH syAdIzvare prabhau // 2 // aMzustviSi ravau leze kAzastu kSavathau tRNe / vArANasyAM tu kAzI syAtkIzo markaTanamayoH // 3 // kuzo rAmasute dvIpe yokne darbhe tu na striyAm / kuzo matte'pi pApiSThe triSu klIbe tu vAriNi // 4 // matA kuzA tu balAyAM kuzI phAle prakIrtitA / kezo bAle'pi hrIbere daitybhedprcetsoH|| 5 // klezo duHkhe'pi rogAdau vyavasAye ca dRzyate / darzastu dazame puMsi darzaH sUryendusaGgame // 6 // pakSAntavaidikavidhau dazA tu vasanAMzuke / dazA karmavipAke'pi syAddazA vartyavasthayoH // 7 // zadvitIyam / kuza-unmatta-pApI, (tri.) AzA-tRSNA, dizA (strI0 ) kuza-jala (na0 ) // 4 // Azu-vrIhi (dhAna) (puM0) kuzA-kharahaTI, ( strI0) Azu-zIghratA (na0 ) kuzI-phAla ( halakI kuza) (strI0) IzA-halakA daMDa ( hAla ) ( strI0) Iza-mahAdeva, prabhu, (puM0 ) // 2 // keza--bAla, netrabAlA, daityabheda, varuNa aMzu-kiraNa, sUrya, leza (puM0 ) (puM0 ) // 5 // kAza-chIMka, tRNa ( kA~sa ) (puM0) lazaHkha, rAga Adi, vyavasAya, kAzI-kAzI-purI (strI.) (puM0 ) kIza-baMdara, nagna ( naMgA ) (0) darza-dazavA~ puruSa, sUryacaMdramAkA sNg|| 3 // / ma ( amAvasyA) // 6 // pakSake kuza-rAmakA putra, kuza dvIpa, jota aMtakI vaidikavidhi (puM0 ) (puM0) | dazA-karmaphala, battI, avasthA,(strI0) kuza-darbha ( DAbha) (puM0na0) / // 7 // "Aho Shrutgyanam" Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 vizvalocanazakozaH- [ zAntavargedRg darzane ca netre strI jJAtRdarzakayostriSu / daMzaH sannAhavanamakSikayo jagakSate // 8 // doSe'pi khaNDane daMzo daMzo marmANi ca smRtaH / nAzaH palAyane'pi syAnnidhanAnupalambhayoH // 9 // syAnnizA nigaDe kvApi striyAM rAtriharidrayoH / nizA dAruharidrAyAM mahApUrvA nizArddhake // 10 // pazupa'gAdau ca pramathe pazurmAsArikAtmani / ajJAne chAgamAtre'pi pazu havyarthamavyayam // 11 // pAzaH pakSAdibandhe syAccayArthastu kcaatprH| chAtrAdyante ca nindArthaH karNote zobhanArthakaH // 12 // pAMzudhUliSu zasyArthacirasaJcitagomaye / pezI palalapiNDyAM syAnmAMsIkhaDgapidhAnayoH // 13 // dRk-darzana, netra, ( strI0 ) jAnane- pazu-devatAkI havikA dAna, (a.) vAlA, dekhanevAlA ( tri0) // 11 // pAza-kezoMkA bAMdhanA, kezavAcaka daMza-kavaca, vanamakkhI, sarpakA DaMka zabdase pare pAza-zabda samUha arth|| 8 // doSa, khaMDana, marma, (puM0) vAlA hai jaise 'kezapAza' arthAt nAza-bhAganA, maranA, nahIM prApta- kezasamUha, chAtraAdike aMtameM honA (puM0) // 9 // niMdArthaka hai jaise 'chAtrapAza' nizA-beDI, rAtri, haladI, dAru karNake aMtameM suMdarArthaka hai jaise haladI, (strI0) 'karNapAza' (puM0 ) // 12 // mahAnizA-ardharAtri ( strI0 ) 10 ...pAMzu-dhUli, khetIke liye bahutadina kA ikaTThAkiyA gobara, (puM0) pazu-mRga Adi, zivagaNa, mAMsAri- pazI-mAMsakI piMDI, jaTAmAMsI, kA AtmA, ajJAnI, chAgamAtra, talavArakA myAna, acchA pakA(puM0) huvA kaNika, maMDabheda, (strI0) 13 "Aho Shrutgyanam" Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadvitIyam / ] bhASATIkAsametaH / supakakaNike pezI pezI maNDAntare'pi ca / rAzistu pu puMsyeva tathA meSavRSAdiSu // 14 // vazastriSu syAdvivaze vazaM vAJchAprabhutvayoH / vazA yoSAsutAvandhyAstrIgavIkariNISvapi // 15 // viT puMsi vaizye manuje praveze tu striyAmiyam / vezaH praveze nepathye vezo vezyAgRhe gRhe // 16 // vaMzo veNau kule varge pRSThasyAvayavAsthAni / nAsA vivaradeze'pi vAdyabhANDAntare'pi ca // 17 // zazaH pazau gandharase puruSAntaralobhayoH / mataH zaza iti kApi zItAMzorapi lAJchane // 18 // 373 sparzastu sparzane dAne rujAyAM sparzake'pi ca / sparzaH syAtpuMsi saGgrAme praNidhau ca mato hyayam // 19 // rAzi - samUha, meSa vRSa Adi rAzi | vaMza - bA~sa, kula, pIThakA avayavarUpa asthi ( hADa ), nAsikAkA chidra - deza, bAjekA pAtra ( vaMzI ) (puM0) ( puM0 ) // 14 // // 17 // vaza - vazameM honevAlA, (tri 0 ) vaza- vAMchA, prabhutva, na0 ) vazAstrI, putrI, vandhyA, strI, gau, hathinI ( strI0 ) // 15 // viza (da) vaizya, manuSya, ( puM0 ) vizU (T) praveza, (strI0 ) veza - praveza, veza banAnA, vezyAkA | sparza - gupta bAtako kahanevAlA halakArA, (puM0 ) // 19 // ghara, ghara, ( puM0 ) // 16 // zaza - sasA, vaNikadravyavizeSa, manuSyabheda, lodha, caMdramAkA lAMchana, ( puM0 ) // 18 // sparza - sparza karanA, dAna, roga, sparza karanevAlA, saMgrAma (yuddha) (puM0) "Aho Shrutgyanam" Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 vizvalocanakozaH- [ zAntavarge zatRtIyam / AdarzaH puMsi mukure TIkAyAM pratipustake / uDDIzaH pArvatIkAnte granthabhede ca sa smRtaH // 20 // upAMzurjApabhede syAdupAMzu vijane'vyayam / mAdhavyAM kapizA zyAve triSu puMsi ca sihake // 21 // kampillakAsamakSukRpANe puMsi krkshH| nirdaye paruSe krUre dRDhe sAhasike triSu // 22 // kulizo matsyabhede'sthisaMhAre kulizaM pazau / girIzaH zaGkare vAcaspatAvadripatAvapi // 23 // tuGgIzastu hare candre duHsparzaH syAdyavAsake / kaNTakAryAM tu duHsparzA kharasparze tu vAcyavat // 24 // nidezaH syAdupAnte'pi zAsane bhASaNe pumAn / nirvezo vetane bhoge nivezo mUrchane'pi ca // 25 // shtRtiiym| / kaThora, krUra, dRDha, sAhasavAlA (tri.) Adarza-darpaNa ( zIzA), TIkA, // 22 // nakalapustaka (puM0 ) kuliza-matsyabheda, asthiyoM ( haDDi __yoM) kA samUha, (puM0) uDIza-mahAdeva, graMthabheda ( uDDIza- kuliza- vajra ( na0) taMtra) (puM0 ) // 20 // girIza mahAdeva, bRhaspati, parvatoMupAMzu-jApabheda, (puM0 ) ___ kA pati. (puN0)|| 23 // upAMzu-ekAMtasthAna ( a0) tuMgIza-mahAdeva, caMdramA, (puM0 ) kapizA-mAdhavIlatA, ( strI0 ) duHsparza--javA~sA (puM0 ) duHsparzA-kaTehalI ( strI0) tIkSNa kapiza-baMdarakese raMgavAlA, (tri.) sparzavAlA (tri. ) // 24 // hIMga (puM0 ) // 21 // nideza-samIpa, zikSA, bhASaNa (puM0) karkaza-kamelA, kasoMdI yA paravala, nirveza-naukarI, bhoga, mUrchA ( puM0) Usa, talavAra, (puM0 ) dayAhIna, // 25 // "Aho Shrutgyanam" Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 375 nivezaH zibire puMsi tathodvAhavinAzayoH / nistriMzo nirdaye khaDne nIkAzo nizcaye same // 26 // palAzaH kiMzuke zaTyAM palAzo nikaSAtmaje / klIbaM palAzaM chadane palAzo hariti triSu // 27 // pakSIzo garuDe kRSNe piGgAzaM jAtyakAJcane / matsye pallIpatau puMsi piGgAzI nIlikauSadhau // 28 // prakAzo'tiprasiddhe ca prahAse cA''tape sphuTe / pradezo dezabhittyoH syAttarjanyaGguSThasammite // 29 // bAlizastu zizau bAlyaliGge mUrkhe'pi bAlizaH / bhUkezyavalguje'pi syAdbhUkezaH zaivale vaTe // 30 // lomazastu pumAnmeSe vAcyavallomasaMyute / zRgAlImarkaTImAMsIzUkazimbiSu lomazA // 31 // niveza-senAsthAna, vivAha, nAzaprakAza-atiprasiddha, ThaTThA, dhUpa, prakaTa (puM0 ) nistriMza-nirdaya, khaGga (puM0) pradeza-deza, dIvAra, tarjanI aura nIkAza-nizcaya, tulya (puM0 ) 26 a~gUThekA parimANa (puM0 ) // 29 // palAza-DhAka-vRkSa, kacUra, rAkSasa bAliza-bAlaka, bAlabhAvakA cihna, (puM0 ) mUrkha (puM0) palAza-patra (na.) bhUkezI-bAvacI, (strI.) palAza-harA raMgavAlA ( tri0) 27 bhUkeza-sivAla, vaTa ( bar3a ) (puM0) pakSIza-garur3a, kRSNa, (puM0) // 30 // piMgAza-suvarNabheda, ( na0 ) matsya, lomaza-meMDhA (puM0 ) lomoMvAlA __ choTA grAmakA pati, ( puM0 ) (tri.) piMgAzI-nIlikA auSadhi (strI.) lomazA-gIdar3I, baMdarI, jttaamaaNsii|| 28 // auSadhi, kauMca ( strI0) // 31 // "Aho Shrutgyanam" Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 vizvalocanakozaH- [ zAntavargelomazA kAkajaGghAyAM kAzIze zAkinIbhidi / mahAmedAtibalayorvIkAzastu vikAzavat // 32 // prakAze syAdvikasane vijane'pi mataH pumAn / vikozaH paTavattau syAdvikAze vikace triSu // 33 // vipAzA tu nadIbhede triSu pAzasamudgate / vivazo vihvale'pi syAdavazyAtmani ca triSu // 34 // saGkAzaH sannidhau tulye sadRzaM tUcite same / sadezaH sannidhau deze sadezo dezavatyapi / / 35 / sukhAzo rAjatinize varuNe sumanorathe / Asane'pi ca saMvezaH saMvezaH zayane'pi ca // 36 // hatAzo vAcyavatkrUre nirdaye nirvAJchite / zacaturtham / apadezaH smRto lakSye nimittavyAjayorapi // 37 // lomazA-kAkajaMghA, kAzIza, zAki- | saMkAza-samIpa, tulya ( puM0 ) nIbheda, mahAmedA, khara~haTI-bheda, sahaza-ucita, tulya (tri.) (strI0) sadeza-samIpa deza, (puM0) vIkAza-vikAza-prakAza, puSpa sadeza-dezavAlA (tri. ) // 35 // AdikA khilanA, janarahita sthAna, sukhAza-baDA tiriccha-vRkSa, varuNa, (puN0)|| 32 // ___ acchA manoratha (puM0 ) vikoza-vastrakI vattI, vikAza, saMveza-Asana, zayyA ( puM0 ) 36 khilanA (tri.)|| 33 // hatAza-krUra, nirdaya, AzArahita vipAzA-nadIbheda, ( strI0) pAzase (tri.) nikalAhuvA (tri.) zacaturtha / vivaza-vihvala, nahIM vaza karaneyogya apadeza-lakSya ( nizAnA ), nimitta, AtmAvAlA (tri.)|| 34 // / vyAja ( bhaanaa)||37|| "Aho Shrutgyanam" Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 zacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / apabhraMzo duSpatane bhASAbhedApazabdayoH / AzrayAzo bRhadbhAnau trivevAzrayanAzake // 38 // upadaMzaH pumAnmer3he pIDAyAM ca vidaMzane / upasparzastu saMsparze khAnAcamanayorapi // 39 // krUradRk syAtkhale vakre khaNDapazuH pinAkini / rAhI khaNDAmalakayorlepakRtpazurAmayoH // 40 // jIvitezo yame kAnte jIvAtau jIvitezvare / nAgapAzaH smRtaH strINAM karaNe varuNAyudhe // 41 // vasetpaJcadazI paurNamAsyamAvasyayormatA / parivezaH parivRtau bhAnozcAbhyarNamaNDale // 42 // palaMkazA tu muNDIyoM lAkSAyAM puMsi guggule / pAdapAzI caTukAyAM zRGkhalAkaTuke'pi ca // 43 / / apabhraMza-par3anA, bhASAbheda, burA za- jIviteza-dharmarAja, pati, jilA. bda (puM0) / nekI auSadha, jIvitakA khAmI AzrayAza-agni, (puM0 ) Azra- (puM0 ) yakA nAza karanevAlA ( tri.)38 nAgapAza-striyoMkA karaNa (hAvAdi), upadaMza-liMga-rogabheda, ___ varuNakA astra (puN0)|| 41 // bicchU paMcadazI-paurNamAsI, amAvAsyA AdikA DaMka (puM0) (strI.) upasparza-sparza karanA, snAna, A-pariveza-gherA, sUryake cAroMtaraphakA camana (puM0 ) // 39 // maMDala (puM0) // 42 // krUradRk ( zU) khala, vakra (tri.) palaMkazA-gorakhamuMDI, lAkha, (strI.) khaMDapazu-mahAdeva, rAhu, khaMDAmalaka palaMka (Sa)za-gUgala (puM0) (khA~Da aura A~valA), lepa karane- pAdapAzI-.....", saMkalakA kar3A vAlA, pazurAma (puM0 ) // 40 // (strii0)|| 43 // "Aho Shrutgyanam" Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 vizvalocanakoza: puroDAzo havirbhede tathA somalatArase / piSTakasya camasyAM ca hutazeSe ca sammataH // 44 // vArtAhare puroge ca sahAye ca pratiSkazaH / bhUmispRka sammato vaizye bhUmispRgmanujepi ca // 45 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM zAntavargaH // atha SAntavargaH / Saikam / Sa - kArastu mataH zreSThe'pi syAdgarbhavimocane / SadvitIyam / uSA bANasutAyAM syAtprabhAte'pi vibhAvarau / uSastu kAmuke puMsi guggulAdAvuSaH pumAn // 1 // RSizchande vasiSThAdau dIdhitau tu RSiH striyAm / karSaH palacaturthAMze karSaH syAtkarSaNe'pi ca // 2 // puroDAza- havibheda, somalatAkA rasa / ( puM0 ) pIThIkI camasI, havanase zeSa rahA, ( puM0 ) // 44 // pratiSkaza- halakArA, Age calanevAlA, sahAyatA karanevAlA ( puM0 ) bhUmispR (zU) kU - vaizyamAtra // 45 // (puM0 ) [ SAntavarge isaprakAra vizvalocanakozakI bhASA TIkAmeM zAntavarga samApta huvA // atha pAntavarga | Saika / - zreSTa, garbhakA chur3AnA, ( tri0 ) SadvitIya / uSA - bANAsurakI putrI, prabhAta, rAtri, ( strI0 ) | upa- kAmI puruSa, gUgala Adi (puM0) #1 9 11 RSi-chaMda, vasiSTha Adi, ( puM0 ) RSi-kiraNa ( strI0 ) karSa - eka tolA pramANa, ( puM0 ) // 2 // "Aho Shrutgyanam" kheMcanA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SadvitIyam / ] bhAghATIkAsametaH / karpaH puMsi karISAgnau kaH kulyAbhidhAyinI / koSo'strI kumale divye pezyAM zabdAdisadmahe // 3 // arthoghe jAtikoze ca pAtrakhagapidhAnayoH / panasAdiphalasyApi koSaH syAnmadhyavartini // 4 // ghoSA tu zatapuSpAyAM ghoSaH kAMsyembudadhvanau / ghoSaH syAdghoSakAbhIranikhanAbhIrapalliSu // 5 // jhaSA nAgabalAyAM syAjjhaSo vaisAriNi smRtaH / pipAsAlikSayostarSastuSo dhAnyatvagakSayoH // 6 // tRT tRSA ca pipAsAyAM lipsAyAM ca striyAmubhe / tviT kAntau ruci bhAratyA vyavasAyajigISayoH // 7 // doSastu dUSaNe pApe doSA rAtrau bhuje'pi ca / pauSo mAsavizeSe syAtpauSamuddhavayuddhayoH // 8 // karSa-kariza (aranA) kI agni, / jhaSA-ga~gerana-auSadhi, ( strI0 } kardI-asthi (strI0 ) jhaSa-matsya Adi (puM0 ) koSa(za)-phUlakalI, divya, thelI, tarSa-pyAsa, bAMchA ( strI0 ) zabda AdikA saMgraha (puM0) // 3 // tuSa-dhAnyakA tuSa, baher3A-auSadhi dravyakA samUha, jAtikoSa ( eka (pu0 ) // 6 // jAtikA saMgraha ), pAtra, khaDgakA tRT (pa)-tRSA-pyAsa, bAMchA, (strI0) koza ( myAna), camelIkA koza, panasa Adike phalakA madhyavartI tviT()-kAnti, prabhA, sarakhatI, udyama ( vIryAtizaya ), jItanekI bhAga (puM0 ) // 4 // icchA ( strI0 ) // 7 // ghoSA-sauMpha ( strI0) ghoSa-kA~sI-dhAtu, meghakI dhvani doSa-dUSaNa, pApa, (puM0 ) ( zabda ),ghoSaka (gopAla ) a- doSA-rAtri, bhujA (bAhu), (strI) hIrajAti, zabda, ahIroMkA grAma, pauSa-pauSa-mAsa, (puM0) (puN0)||5|| pauSa-utsava, yuddha, (n0)|| 8 // "Aho Shrutgyanam" Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 vizvalocanakoza: pauSI tu pauSapaurNamyAM puSyayuktA bhavedyadi / preSastu preSaNonmAnamardanaklezavAcakaH // 9 // bhASA giri sarasvatyAM vikalpArthe vipUrvake / mASo vrIhyantare mAne mUrkhe tvagdUSaNAntare // 10 // miSastu sparddhane vyAje nimeSe tu nipUrvakaH / meSaH syAduraNe rAzibhedabhaiSajyabhedayoH // 11 // meSa utpUrvako vedhe varSAH syuH prAvRSi striyAm / varSamastrI varSaNe'bde jambUdvIpe ghane pumAn // 12 // viSA tvativiSAyAM syAdviSaM tu garale jale / viD vyApane purISe ca vRSo mUSakadharmmayoH // 13 // vRSabhe vAsake zreSThe rAzau zRGgayAM ca zukrale | zukre puruSabhede'pi vratinAmAsane vRSI // 14 // [ SAntavarge pauSI - jo puSyanakSatrayukta hove vaha | unmeSa - bIMdhanA, (puM0 ) pauSamAsa kI pUrNimA, (strI0 ) varSA-varSARtu (strI0 ba0 ) praiSa - bhejanA, unmAna, mardana, kleza varSa - varSA, varSa ( puM0 na0 ) jaMbU( puM0 ) // 9 // dvIpa, megha ( puM0 ) // 12 // viSA - atIsa - auSadhi ( strI0 ) viSa- - garala ( jahara ), jala ( na0 ) biT (b) - praviSTa honA, viSTA, (strI0 ) vRSa - mUsA, dharma, // 13 // | bhASA - vANI, sarakhatI, ( bI0 ) vibhASA - vikalpa ( strI0 ) mASa- trIhi (ur3ada), tola (mAsAbhara), mUrkha, tvacA - doSabheda (puM0 ) // 10 // miSa-sparddhA ( IrSA ), bahAnA, (puM) nimiSa - nimeSa ( kAlabheda ) (puM) meSa- meMDhA, meSa - rAzi, auSadhibheda ( puM0 ) // 11 // kA baila, bA~sA, zreSTha, vRSa - rAzi, kaDAsIMgI, vIryako baDhAnevAlA dravya, vIrya, puruSabheda ( puM0 ) vRSI- vratiyoMkA Asana, (strI0) 14 "Aho Shrutgyanam" Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 381 vRSA mUSakapo syAtkapikacchAmapi smRtA / zuSiH zoSe bile khyAtaH zeSaH saGkarSaNe vadhe // 15 // anante'pyavaziSTe'pi zeSA nirmAlyabhidyapi / SatRtIyam / abhISuH puMsi bhAsi syAdabhISuH pragrahe'pi ca // 16 // AkarSastvindriye khyAto dyUtAkarSaNayorapi / pAzake zAriphalake kodaNDAbhyAsavastuni // 17 // klIbamAmiSamutkoce mAMse sambhogalobhayoH / AmiSaM suMdarAkArarUpAdau viSaye'pi ca // 18 // uSNISaM tu ziroveSTe kirITe lakSaNAntare / kalmASo rAkSase kRSNakRSNapANDarayorapi // 19 // kaluSaM kilbiSe klIbamAvile kaluSaM triSu / kilbiSaM vRjine roge'pyaparAdhe'pi kilbiSam // 20 // vRSA-mUsAkanI, kauMca (strI0) AmiSa-khilanA, mAMsa, saMbhoga, zuSi-zoSa, bila (puM0) lobha, suMdara-AkArarUpaAdi, vizeSa-baladeva, vadha // 15 // anaMta | Saya ( na0 ) // 18 // (zeSanAga), avaziSTa (bAkIrahA)| | uSNISa-zirapara bA~dhanekA vastra, mukuTa, lakSaNabheda ( na0) zeSA-nirmAlyabheda, (strI0 ) sstRtiiy| kalmASa-rAkSasa, kAlA raMga, kAlA abhISa-kiraNa, azva AdikI rassI aura dhaulA raMga (puM0) // 19 // (puM0 ) // 16 // kaluSa-pApa (na0) malina (tri.) AkarSa-iMdriya, jUvA, AkarSaNa, duHkha roga, (na.) pAsA, caupaTa, dhanuSake samIpakI kilbiSa-pApa, roga, aparAdha, vastu, ( puM0) // 17 // (n0)|| 20 // "Aho Shrutgyanam" Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 vizvalocanakoza: kulmASo yavake puMsi caNake yavaSaSTake | kulmASaM kAJjike klIbaM gaNDUSaH prasRtonmite // 21 // gaNDUSo mukhapUre'pi karihastAGgulAvapi / jigISA jetumicchAyAM vyavasAya prakarSayoH // 22 // tarISaH zobhanAkAre bhelebdhivyavasAyayoH / tAviSastu sarinnAthe kanakavargayorapi // 23 // nahuSo rAjabhede syAnnahuSo bhujagAntare / nikaSaH kaSapASANe nikaSA yAtumAtari // 24 // nimeSanimiSau kAlabhede netranimIlane | paruSaM karbure rUkSe triSu niSThuravAcyapi // 25 // [ SAntavarge--- puruSaH punnAgamAtaGge mAdhave paramAtmani / pauruSaM tejasi klIbaM puMso bhAve'pi karmmaNi // 26 // kulmASa - java, canA, AdhA sIjAhuvA | nahuSa - rAjA nahuSa, sarpabheda ( puM0 ) dhAnya ( puM0 ) kulmASa - kA~jI ( na0 nikaSa- kasauTI patthara ( puM0 ) nikaSA - rAkSasoMkI mAtA (strI) 24 nimeSa nimiSa - kAlabheda, netroMkA gaNDUSa- eka aMjali pramANa, // 21 // mukhakA jala Adise pUranA, hAthIkI sU~Da aura aMgulI ( puM0 ) jigISA - jItane kI icchA, vIryAti. ! paruSa - kabarA raMga, rUkhA, ( na0 ) kaThora bolanevAlA (tri0) // 25 // mInA ( puM0 ) > zaya, uccapana ( strI0 ) // 22 // tarISa- suMdara AkAra, choTI naukA, | puruSa - puMnAga - vRkSa, hastI, viSNu, parasamudra, vIryAtizaya ( puM0 ) mAtmA (puM0 ) tAviSa- samudra, suvarNa, svarga ( puM0 ) | pauruSa - teja, puruSakA bhAva aura karma ( na0 ) // 26 // // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / UrddhavistRtadoH pANinRmAne triSu pauruSam / pratyUSo'hamukhe puMsi pratyUSo vasudaivate // 27 // pradoSaH puMsi doSe syAnnATyottyArye ca mAriSaH / rauhiSaM kattRNe puMsi mRgabhede tu rauhiSaH // 28 // vizeSo bhedamAtre'pi vizeSastilake'pi ca / vizleSaH syAdvighaTane vizleSo vidhure tathA // 29 // vyAkarSaH zAriphalake dyUtAkSAkarSaNeSu ca / zuzrUSA zrotumicchAyAM paricaryAkathAnayoH // 30 // kuzIlaveSe zailUSaH zailUSo bilvapAdape / saGgharSaH sparddhane gharSe pramode'pi prabhaJjane // 31 // pacaturtham / anukarSo rathasyAdhodAruNyapyanukarSaNe / anutarSaH surApAnapAtre tRSNAbhilASayoH // 32 // pauruSa - laMbI donoM bhujAoMse pramANa | vyAkarSa- caupar3a, jUvA, pAzA, A( na0 ) karSaNa (puM0 ) paricaryA zuzrUSA - sunane kI icchA, ( Tahala ), kathana ( puM0 ) // 30 // zailUSa - naTa, bilvakA vRkSa ( puM0 ) saMgharSa - IrSA, ghisanA, AnaMda, vAyu ( puM0 ) // 31 // pacaturtha | pratyUSa - dinakA mukha ( prAtaH kAla ), vasudevatAcAlA ( puM0 ) // 27 // pradoSa -doSa (puM0 ) mAriSa - nATyakI ukti meM Arya (puM0) rauhiSa- rohiSa tRNa, ( na0 ) rauhiSa- mRgabheda ( puM0 ) // 28 // vizeSa-bhedamAtra, tilaka (puM0 ) vizleSa-viyoga, atyaMta ( puM0 ) // 29 // 383 anukarSa-rathake nIceke bhAgakA kASTha, anukarSaNa (puM0 ) viyoga | anutarSa-madirApInekA pAtra, tRSA, abhilASA ( puM0 ) // 32 // "Aho Shrutgyanam" Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 vizvalocanakozaH- [SAntavarge 10 sure matsye'pyanimiSaH sure matsye'nimeSavat / ambarISo raNe bhrASTre'mbarISo bhUbhRdantare // 33 // mArtaNDe khaNDaparazau kapItanakizorayoH / alambuSaH pumAneva matazchardanapAdape // 34 // alambuSA tu muNDIrIvargavezyAprabhedayoH / turaGgavadane lokabhede kiMpuruSaH pumAn // 35 // nandighopaH pArthasthe stutipaatthkghossnne| parighoSastvavAcye syAnninAde vAridadhvanau // 36 // palaGkaSA gokSurake laakssaaguggulkiNshuke| muNDIrIrAsnayozcaiva rAkSase tu palaGkaSaH // 37 // zRGgIbhede mahAghoSA puMsi haTTe'tighoSayoH / vAtarUSastu vAtUle'pyutkoce zakkArmuke // 38 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM SAntavargaH // animiSa-animeSa-maccha, devatA parighoSa-nahIMkahaneyogya zabda, zabda(puM0 ) | mAtra, medhakA garjanA (puM0 ) 36 ambarISa-raNa, bhAr3a, eka rAjA 33 | palaMkaSA-gokharU, lAkha.gagala kesa. sUrya, mahAdeva, aMbADA-vRkSa, ki- gorakhamuMDI, rAyasana (strI0) zora ( javAna) (puM0 ) palaMkaSa-rAkSasa (puM0 ) // 37 // alaMbuSa-chardana ( vamana) karanekA "mahAghoSA-kAkaDAsIMgI, (strI) - vRkSa (puM0 ) // 34 // alaMbuSA- gorakhamuMDI, vargavezyA- mahAghoSa-hATa, atizabda (puM0 ) bheda, (strI0 ) vAtarUSa-vAyuko nahIM sahanevAlA, kiMpuruSa-devayonibheda (kinnara), rizvata, idrakA dhanuSa (pu0 ) 38 lokabheda ( puM0 ) // 35 // isaprakAra vizvalocanakI bhASATIkAmeM naMdighoSa-arjunakA ratha, stutikarane- SAntavarga samApta huvA // vAlAkA zabda (puM0) - "Aho Shrutgyanam" Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadvitIyam ] bhaassaattiikaasmetH| 385 atha saantvrgH| saikam / sA puMsyandhau ramAyAM syAdratyAM se zrIzrute'pi sH| soracyute tu pArvatyAmaMsaskandhavibhUSayoH // 1 // sadvitIyam / kAsUrvikalavAci syAtkAsUH zaktyAyudhe striyAm / kaMso daityAntare kAMsye kAMsyabhAjanamAnayoH // 2 // syAdgutsaH stabake stambe haarbhidrnthiprnnyoH| gosaH prabhAte puMsyeva goso gandharase'pi ca // 3 // cAsaH suvarNacUDe syAtprabheda ikSuparvaNaH / maNidoSe bhaye trAso dAso bhRtye'pi dhIvare // 4 // zUdre'pi dAnapAtre'pi ceTIsinakayoH striyAm / nAsA tu nAsikAyAM syAnnAsA dvArorddhadAruNi // 5 // -.. -.- - - -.. atha saantvrg| gutsa-gucchA, tRNaAdikA samUha, saik| ___ hArabheda, graMthiparNI (gaThivana) (puM0) sa-ku~vA (puM0) lakSmI, rati (strI0) gosa-prabhAta, bole, (puM0 ) // 3 // zrIzruta (......) (puM0 ) cAsa-pakSibheda, Usabheda, (puM0 ) so-viSNu (puM0 ) pArvatI ( strI0 ) kaMdhA, kaMdhoMke bhUSaNa ( puM0 ) // 1 // trAsa-maNidoSa, bhaya (puM0 ) sdvitiiy| dAsa-bhRtya, dhIvara (jhiimr)|| 4 // kAsU-vikalavANI, zakti Ayudha zUdra, dAnapAtra, (puM0 ) (strI0 ) dAsI-TahalanI ( strI0 ) kaMsa-kaMsa-daitya, kAMsI-dhAtu, kA~- | nAsA-nAsikA (nAka ), dvArake sIkA pAtra, pramANa (puM0 ) // 2 // UparakA kASTha (strii0)||5|| 25 "Aho Shrutgyanam" Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 vizvalocanakozaH- [ sAntavargeprasUrmAtari kandalyAmazvAyAM puMsi vIrudhi / vasurnA devabhede ca yoke vahnau yudhe triSu // vasu vRddhyauSadhe ratne'pi zyAma haTTake dhane // 6 // vAcyavanmadhure'pi syAdbhAH prabhAve ruci striyAm / bhAsastu bhAsi gRdhre ca goSThakukkuTake'pi ca // 7 // mAMsaM syAdAmiSe mAMsI kakolIjaTayoH striyAm / mAH sudhIdIdhitau mAse candre candrAtparo'pi saH // 8 // misiH strI madhurImAMsyoH zatapuSpAjamodayoH / prasastu muhimUhe syAnmUso mAsyAmapi smRtaH // 9 // rasaH khAde'pi tiktAdau zRGgArAdau drave viSe / pArade dhAtuvIryAmburAge gandharase tanau // 10 // raso ghRtAdAvAhArapariNAmodbhave'pi ca / rasA jihvAnuvApAThAzallakIkaGguSu striyAm // 11 // prasU-mAtA, kelA yA kamalagaTTA, a- mAsU-paMDita, kiraNa, mAsa, caMdramA, zvA ( ghor3I ) ( strI0) / caMdramAse parekA loka ( puN0)||8|| prasU-bela (puM0) | misi-soA, jaTAmAMsI, sauMpha, avasu-devabheda, jotA, agni, yuddha jamoda ( strI0 ) (tri.) prasa-......(puM0 ) vasu-vRddhi auSadhi, ratna, iyAmaraMga, mUsa-jaTAmAMsI (puN0)|| 9 // hATa, dhana ( na0 ) // 6 // rasa-svAda, tikta Adi rasa, zRMgAra vasu-madhura ( tri.) Adi rasa, drava, viSa, pArA, dhAtu, vIrya, jala, rAga (anurAga), bola, bhAs-prabhAva, prabhA ( strI0 ) zarIra // 10 // dhRta-Adi, bhoja. bhAsa-prabhA, gRdhrapakSI, gauvoMke tthaankaa| nakA paripAkadrava, (puM0 ) mugI (puM0 ) // 7 // rasA-jihvA, khuvA, sonA-pAThA, sAmAMsa-gAMsa ( na0) la-vRkSa, mAlakAMganI ( strI0) mAMsI-kaMkola, jaTAmAMsI (strI0), // 11 // "Aho Shrutgyanam" Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| rAsastu gopakrIDAyAM bhASAzRGkhalake dhvanau / putrAdau tarNake varSe vatso vatsaM tu vakSasi // 12 // vAso gRhe'pyavasthAne vAsA syAdATarUSake / munivistArayoAsaH zaMsA vacanavAJchayoH // 13 // hiMsA cauryAdivadhayoH haMsaH sUryamarAlayoH / kRSNeGgavAte nirlobhanRpatau paramAtmani // 14 // yogimantrAdibhede ca matsare turagAntare / satRtIyam / alasA haMsapadyAM syAdAgaH pApAparAdhayoH // 15 // AzIH strI sarpadaMSTrAyAM tathA strI zubhazaMsane / AkhyAyikAparicchede'pyAvAso nirvRtAvapi // 16 // iSvAsaH syAddhanurmAtre syAdiSvAso dhanudhare / ucchAsaH zAsanAzvAsagadyabandhaguNAntare // 17 // rAsa-gopakrIDA, bhASAkI zRMkhalA, mAtmA, // 14 // yogibheda, maMtra dhvani, (puM0) Adi bheda, matsarI, azvabheda (puM0) vatsa-putraAdi, bachar3A, varSa (puM0 )! stRtiiy| vatsa-chAtI (n.)|| 12 // alasA-lAlaraMgakA lajAlU, (strI) | Agas-pApa, aparAdha (na0) 15 vAsa-ghara, sthiti (puM0 ) Azis-sarpako DADha, zubhakA kathana vAsA-aDUsA (strI0) (strI0) vyAsa-muni, vistAra, (puM0) AzvAsa-vArtAkA vizrAma, AnaMda zaMsA-vacana, vAMchA (strii0)||13|| (puM0 ) // 16 // hiMsA-corIAdi, prANIkA mAranA| iSvAsa-dhanuSa,dhanuSa dhAraNa karanevAlA (strI0) (puM0 ) haMsa-sUrya, haMsa-pakSI, zrIkRSNa, zarI- ucchAsa-zikSA, AzvAsanA, gAba rakA vAyu, lobharahita rAjA, para- ndhakA vizrAma (puM0) // 17 // "Aho Shrutgyanam" Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 vizvalocanakoza: [sAntavargeuttaMsazcAvataMsazca vataMsazcetyamI trayaH / astriyAmeva vartante karNapUre'pi zekhare // 18 // urastu vakSovarayoruSaH sandhyAprabhAtayoH / eno'parAdhe kaluSe'pyokastvAzrayasadmanoH / / 19 / / ojo dIptau ca sAmarthe'pyavaSTambhaprakAzayoH / ojastejasi dhAtUnAmiti paJcasu dRzyate // 20 // kIkasaH krimijAtau syAtkIkasaM klIbamasthani / camasaH piSTabhede syAtparpaTe cUrNasaMbale // 21 // chandaH zrutIcchayoH padye svAcchanche nA tu vartate / jyAyAMstripviti vRddhe syAdapi zreSThAtizastayoH // 22 // guNe kope'pyabhimataM taraH syAlavegayoH / tAmasI caNDikAyAM syAttAmasaH khalasarpayoH // 23 // tejaH parAkrame dIptau prabhAva balazukrayoH / dhanuH zarAsane rAzau dhanurddhanvipiyAlayoH // 24 // uttaMsa, avataMsa, vataMsa-mukuTa / chandas-veda, icchA, padya, svacchaMda. Adi, karNabhUSaNa (puM0na0) 18| tA (puM0 ) uras- chAtI, zreSTha, (na0 ) jyAyas-ativRddha, zreSTha, atiprazaMupas-saMdhyA, prabhAta ( na0) sanIya ( tri. ) // 22 // enas-aparAdha, pApa (na0 ) tarasa-guNa, kopa, bala, vega (na0) okas-Azraya, sthAna ( na0 ) 19 tAmasI-caMDikA, ( strI0 ) ojas-dIpti, sAmarthya, rokanevAlA, tAmasa-khala (khoTA), sarpa (puM0) prakAza, dhAtuoMkA teja, (na0)20 // 23 // kIkasa-krimijAti, (puM0 ) tejas-parAkrama, dIpti, prabhAva, bala, kIkasa-asthi ( haDDI) ( na0 ) | vIrya, (na.) camasa-piSTabheda, pApar3a, cUrNalipaTAhu-dhanus-dhanuSa, dhana-rAzi, (puM0na0) vA (puN0)|| 21 // dhanus-ciroMjI, (puM0) // 24 // "Aho Shrutgyanam" Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 satRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / dhanurdhanurdhare'pi syAddhanurarjunabhUruhe / nabho vyomni nabho meghe bisasUtre patadhe // 25 // varSAsu zrAvaNe ghrANe nabhAH palitamastake / panasaH kaNTakiphale kaNTake kapirugbhidoH // 26 // dugdhe nIre baTAdInAM kSIre'pi kSIravatpayaH / zrIvAse pAyasaH puMsi paramAnne tu pAyasam // 27 // puSkasI kAlikAnIlyoH puSkasaH zvapace'dhame / prahAsaH syAnnaTavaTau hAsyatIrthavizeSayoH // 28 // punararthe'vyayaM bhUyo bhUyAMstu bahuSu triSu / manazcitte manISAyAM mahastUtsavatejasoH // 29 // mAnasaM vAntasaraso rajaH syAdAtave guNe / rajaH parAge reNau tu rajavadRzyate rajaH // 30 // dhanuSako dhAraNa karanevAlA (tri.)| puSkasI-kAlikA, nIla-vRkSa(strI0) arjuna ( koha ) vRkSa (puM0 ) puSkasa-cAMDAla, nIca (puM0 ) nabhas-AkAza, megha, kamalabhaiMsIDA- prahAsa-naTakA lar3akA, ThaTThAse ha~sanA, kA taMtu, pIkadAna ( na0 ) // 25 // tIrthavizeSa (puN0)|| 28 // varSA-Rtu, zrAvaNa mAsa, nAsikA, bhUyas-punaH ( dUsarIbAra) (a0 ) buDhApese sapheda mastakavAlA (puM0) bhUyas-bahuta (tri.) panas-phanasa-vRkSa, kaoNTA, vAnarabheda, manas-citta, buddhi, (na.) __ rogabheda, ( puM0 ) // 26 // mahasa-utsava, teja (na. ) // 29 // payas(paya)-dRdha, jala, baDaAdi mAnasa-mana, eka sarovara, (na.) vRkSoMkA dUdha, ( na0) rajas-strIkA Artava, guNa, puSpadhUli pAyasa-devadArukI dhUpa, (puM0 )kSI- (na0) rAnna ( khIra ) (na. ) // 27 // rajasa(raja)-dhUlimAtra (na0 ) 30 "Aho Shrutgyanam" Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 vizvalocanakozaH- [ sAntavargeharSe vege ca rabhasastattve guhye rate rahaH / daMSTrAyAM rAkSasI khyAtA rAkSasI rAkSasastriyAm // 31 // retaH zukre rase rephAH krUre'pi kRpaNe'dhame / rodazca rodasI caiva divi bhUmau dvayorapi // 32 // lAlasastu dvayostRSNAviSTe cautsukyyaacnyoH| vapurnapuMsakaM dehe vapurbhavyAkRtAvapi // 33 // vayastu yauvane bAlyaprabhRtau vihage vyaaH| barhistu puMsi dahane barhiH puMsi kuze'pi ca // 34 // varAsiH syAdasizreSThe varAsiH sthUlazATake / voM dIptau purISe ca varcI rUpe'pi na dvayoH // 35 // zrIvAse vAyasaH puMsi balipuSTe'pi vAyasaH / kAkodumbarikAyAM ca kAkamAcyAM ca vAyasI // 36 // rabhasa-harSa (AnaMda), vega (puM0 ) vayas-yauvana, bAlapanaAdi avasthA rahas-tattva, guhya (gopya), maithuna (na.) (na0) vayas-pakSI (puM0 ) rAkSasI-DADha, rAkSasakI strI (rAkSa sI) ( strii0)||31|| vahis-agni, kuzA, (puM0 ) // 34 // retas-vIrya, rasa (na0) varAsi-zreSTakhaGga, moTI sADI yA rephas-krUra, kRpaNa, nIca (tri.) dhotI (puM0) rodasa-rodasI-AkAza, pRthvI, varcasa-dIpti, viSTA, rUpa, (na0 ) ye donoM ekabAra (AkAzabhUmi ) // 35 // (strii0)|| 32 // lAlasa-lAlasA-tRSNAvyApta, vAyasa-zrIvAsa-dhUpa, ( saralavRkSakA _utsukatA, yAtrA ( puM0 strI. ) goMda ), koyala-pakSI (puM0 ) vapus-zarIra, suMdara AkRti (na0) vAyasI-kaThUmara, makoya, (strI0) "Aho Shrutgyanam" Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / vAsastu vasane khyAtamoSThe dazanapUrvakam / vAhaso'jagare vArinirmANe suniSaNNake // 37 // vidvAndhIrAtmavitprAjJe vilAso haavliilyoH| vItaMso bandhanopAye mRgANAM pakSiNAmapi // 38 // tadvizvAsAya vastre ca vItaMsamapi na dvayoH / bIbhatso nA'rjune hiMsra vikRte saghRNe triSu // 39 // pitAmahe budhe vedhA vedhA dAmodare'pi ca / zirastu mastake senAprabhAge'tryapradhAnayoH // 40 // zreyastu maGgale dharme zreyAzaste'bhidheyavat / zreyasI karipippalyAmabhayArAsnayorapi // 41 // zrIvAso vRkadhUpe'pi zrIvAso viSNupadmayoH / sroto'mbuleze karNe ca sroto dehazirAsvapi // 42 // vAsas-vastra, (na0) / vAlA, vikArako prApta huvA, glAni dazanavAsas-hoMTha ( na0 ) karanevAlA, (tri.)|| 39 // vAhasa-ajagara-sarpa, jalakA nikasa- vedhas-brahmA, paMDita, zrIkRSNa (puM0) nA, acchItaraha sthita huvA (puM0) ziras-mastaka, senAkA agrabhAga ( na0 ) Age honevAlA, pradhAna viddhas-dhairyavAna, AtmavettA, paMDita, (tri.) // 40 // (puM0) zreyas-maMgala, dharma (na) zreyas-zreSTha (tri0) vilAsa-hAva, lIlA (puM0) zreyasI-gajapIpala, haraDa, rAyasana vItaMsa-mRga aura pakSiyoMkA baMdhana kA baMdhana (strii0)||41|| __ kA upAya, (puM0 ) // 38 // zrIvAsa-sarala vRkSakA goMda, viSNu, vItaMsa-mRga aura pakSiyoM ke vizvAsake- kamala ( puM0 ) liye vastra ( DarAvA) (na0) srotasa-jalakA leza ( thoDA jala), bIbhatsa-arjuna (puM0 ) hiMsAkarane- kAna, zarIrakI nADI ( na0) 42 "Aho Shrutgyanam" Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 vizvalocanakozaH- [ sAntavargesaGkepe'pi samAsaH syAtsamAsaH syAtsamarthane / dvandvAdau ca samAsAkhyA sarastoyataDAgayoH // 43 // saho jyotiSmati bale sahA hemantamArgayoH / sArasaM paGkaje klIbaM sArasaH pakSicandrayoH // 44 // sAhasaM tu balAtkArakaraNe sAhasaM made / surasauSadhibhede'pi havistu ghRtahavyayoH // 45 // sacaturtham / agaukAzca nagaukAzca zarabhe siMhapakSiNoH / adhivAsastu vasatau saMskAre dhUpanAdibhiH // 46 // avadhvaMsastu niMdAyAM parityAgAvacUrNayoH / udarciH puMsi dahane udarcistUtprabhe triSu // 47 / / kanIyAnanuje'tyalpe triSu syAdatiyUni vA / kalahaMsastu kAdambe rAjahaMse nRpottame // 48 // samAsa-saMkSepa, samarthana karanA, dvandva sacaturtha / Adi-samAsa (puM0 ) agaukas nagaukasa-sAbara, siMha, saras-jala, tAlAva ( na0 ) // 43 // pakSI (puM0) | adhivAs-basanA, dhUpa denA Adise sahas-jyoti, atibala, ( na0) / ___ saMskAra (puN0)|| 46 // sahas-hemanta Rtu, mAgezira-mAsa avadhvaMsa-niMdA, parityAga, cUrNa (puM0) ___ karanA (puM0) sArasa-kamala ( na0) udarcis-agni (puM0) sArasa-sArasa-pakSI, caMdramA ( puM0) urcis-tIvra prabhAvAlA (tri.) // 44 // sAhasa-jabaradastI karanI, mada(na.) | kanIyas-choTA bhrAtA, bahuta thor3A, __ atiyuvA ( javAna) (tri.) sarasA-ASAdhamada (tulasA ),kalahaMsa-battaka. rAjahaMsa ( jisakI (strI0) coMca aura caraNa raktahoM) rAjAoMmeM havis-ghRta, devAnna (na0 ) // 45 // zreSTha rAjA (puM0 ) // 48 // "Aho Shrutgyanam" Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacaturtham / ] bhASATIkAsametaH / kumbhInaso viSajvAlAkuladRSTibhujaGgame / bhujaGgame'pyatha kumbhInasI lavaNamAtari // 49 // bhavedyanaraso nIre dakSiNAvarttapArade I sAndraniryAsakarpUrapIluparNISu moraTe // 50 // candrahAso dazagrIvakha khane ca dRzyate / klIbaM tAmarasaM tAmre kAJcane jalaje'pi ca // 51 // trisrotA jAhnavInadyodivaukAzcAtake sure / dIrghAyuH puMsi mArttaNDakAkazAlmalijIvake // 52 // niHzreyasaM zubhe zukke puMsi niHzreyaso hare / nIlAJjasA'psarobhede nadIbhede taDityapi // 53 // punarvasuH striyAmRkSe kRSNe kAtyAyane pumAn / paurNamAsI tu paurNamyAM paurNamAsaH kratau nari // 54 // vAlA sarpa, sarpa, (puM0 ) kuMbhInasI - lavaNAsurakI mAtA (strI0) kuMbhInasa - viSajvAlAse Akula dRSTi | divaukas - papIhA - pakSI, devatA ( puM0) dIrghAyus - sUrya, kAga-pakSI, zAlmali ( sAla ) vRkSa, jIvaka auSadhi ( tri0 ) // 52 // niHzreyasa - zubha ( na0 ) zukla (khaccha ), mahAdeva ( puM0 ) nIlAJjasA - apsarAbheda, nadIbheda, // 49 // ghanarasa-jala, dakSiNAvarta pArA, sa ghana, goMda, kapUra, curanahAra, kSIramoraTa, (puM0 ) // 50 // caMdrahAsa- rAvaNakA khaDga, khaDgamAtra, ( puM0 ) tAmarasa- tA~bA, suvarNa, kamala, ( na0 ) // 51 // trisrotA - gaMgA, nadI, ( strI0 ) 393 bijalI ( strI0 ) // 53 // punarvasu- punarvasu nakSatra ( strI0 ) kRSNa, kAtyAyana- muni ( puM0 ) paurNamAsI - pUrNimA tithi, ( strI0 ) paurNamAsa-yajJa ( puM0 ) // 54 // "Aho Shrutgyanam" Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [ sAntavargapracetAH puMsi varuNe munau hRSTe tu vAcyavat / yoge varIyAJ zreSThe ca variSThe yuvate triSu // 55 // matA madhurasA mUrvA drAkSAdugdhikayorapi / mlAne malImaso lohapuSpakAzIzayoH pumAn // 56 // mahArasastu khare kozakAre kaseruNi / rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame // 57 / / rAserasastu rAse syAdrasasiddhivalAvapi / vibhAvasubRhadbhAnau bhAnau hArAntare'pi ca // 58 // vibhAvasuH syAdgandharvabhede puMsi nizi striyAm / vihAyAH puMsi vihage vihAyaH suravartmani // 59 // zvaHzreyasaM tu kalyANe parAnande ca zarmaNi / saptAhine'pi syAtsaptAciH krUralocane // 60 // pracetas-varuNa, muni, (puM0 ) prasa- rAserasa-rAsa ( bahutoMkA nRtya ), na (tri.) | rasasiddhikeliye vali (puM0 ) varIyas-varIyAn-yoga, zreSTha,ati- vibhAvasu-agni, sUrya, hArabheda, zreSTha, javAna (tri. ) // 55 // // 58 // madhurasA-maroraphalI, dAkha, dUdhI gaMdharvabheda ( puM0 ) rAtri (strI0) (strI.) (puN0)|| 56 // vihAyas-AkAza, (na0 ) // 59 // mahArasa-khajUra, Usa (Ikha), kase- zvaHzreyasa-kalyANa, parama Ananda, rU (puM0 ) / sukha (na0) rAjahaMsa-battaka, kalahaMsa, rAjAoM- saptArcis--agni, (puM0) krUra netra__ meM zreSTha (puM0 ) // 57 // vAlA, (tri.)||60 // paNa malomasa malina, lohA. puSpakasIsa vihAyasa-pakSA pudeg ) "Aho Shrutgyanam Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saSaSTham / ] bhaassaattiikaasmetH| 395 samaJjasaH syAducite'pyabhyaste'pi smnyjsH| mataH sarvaraso vINAprabhede dhUnake pumAn / / 61 // sAdhIyAnatisAdhau syAdativAde'pi vAcyavat / bhavetsiddharaso vyADiprabhRtau ca rase'pi ca // 12 // sumanAH puSpamAlatyoH striyAM dhIre sure pumAn / sumedhAstu striyAM jyotiSmatyAM divyamatau triSu / / 63 // sapaJcamam / / divyacakSuH pumAnandhe sugandhe'pi sulocane / syAnnabhazcamasazcitrApUpe candrendrajAlayoH // 64 // hiGganiyosazabdo'yaM nimbe hiGgurase pumAn / saSaSTam / hiraNyaretAH saptArciHsaptapaNyoH pumAnayam // 65 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM sAntavargaH // samaMjasa-ucita, abhyAsa kiyA huvaa| _ spNcm| (tri.) divyacakSus-andhA, sugaMdha, suMdara sarvarasa-vINAbheda, dhunanevAlA,(puM0) netroMvAlA (puM0) // 61 // nabhazcamasa-......caMdramA, iMdrajAla sAdhIyas-atyaMta sAdhu, ativAda (puM0) 64 // (tri.) hiMguniryAsa-nIMba, hIMgakA rasa(puM0) siddharasa-vyADi Adi, rasa, (puM0) saSaSTha / // 62 // hiraNyaretas-agni, lajjAvatI au. sumanas-puSpa, mAlatI, (strI0) Sadhi (puM0 ) // 65 // dhIra, devatA (puM0 ) isaprakAra vizvalocanakI bhASA sumedhas-mAlakA~ganI, (strI0) zreSTa TIkAmeM sAntavarga samApta huvA // buddhivAlA (tri.) // 63 // / "Aho Shrutgyanam" Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 [ hAntavarge vizvalocanakozaHatha haantvrgH| saroSavAraNe hIre haH syAdIzAtmaje tu hiH / hadvitIyam / ahirvRtrA'sure sappai syAdIhA tUdyamecchayoH // 1 // naSTendukalAdarzepi pikAlApe striyAM kuhuuH| gahare siMhapuSpyAM ca guhA skande guhaH pumAn // 2 // gRhAH puMsi gRhe palyAM grAho jalacare pumAn / grahaH sUryAdinirbandhoparAgeSu raNodyame // 3 // grahaNe pUtanAdau ca saiMhikeye'pyanugrahe / nAhastu bandhane kUTe'pyupAdvairAnubandhane // 4 // prAho nipuNatarke'pi prauho hastyAMghriparvaNoH / bahuH syAtryAdisaMkhyAsu vahuH syAdvipule'nyavat // 5 // atha hAntavarga / gRha-ghara, strI (puM0 bahu0) haika / grAha-grahaNa karanA, jalacara (grAhaAha-krodhavAlekA nivAraNa karanA, hIrA ___di ) (puM0 ) (puM0) graha-sUryaAdi graha, haTha, sUryacaMdrakA hi-zivaputra (puM0) grahaNa, raNakA udyama // 3 // grahaNa karanA, pUtanA Adi bAlagraha, rAhu, hadvitIya / anugraha (puM0) ahi-trA'sura, sarpa, (puM0 ) nAha-baMdhana, lohA kUTanekA ghana(puM0) ihA-udyama, vAMchA ( strii0)||1|| upanAha-vaira, anubaMdhana, ( bINAke kuhU-naSTa iMdukalAvAlI amAvAsyA, tAra bAMdhane kI khUTI ) (puM0 ) 4 koyalakA zabda ( strI0 )auha-nipuNa, tarka, hastIkA caraNa, guhA-parvatakI guphA, piThavana yA ma- parva ( porI) (pu.) - pavana auSadhi, (strI) bahu-tIna Adi saMkhyA, bahuta (tri.) guha-khAmikArtika (puM0 ) // 2 // // 5 // "Aho Shrutgyanam" Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatRtIyam / ] bhASATIkAsametaH / 397. vAhAvAhI haye vAhau vAhaH syAdruSamAnayoH / mahI kSitau ca nadyAM ca maha utsavatejasoH // 6 // moho mUDhatvamAtre'pi syAdahammatimUrcchayoH / lohastu zastre lohaM tu joGgake sarvataijase // 7 // vaha mayUrapicche'pi dale'pi syAnnapuMsakam / vaho gandhavahe skandhadeze syAdvRSabhasya ca // 8 // vyUhastu balavinyAse vRnde nirmANatarkayoH / saho bale ca bhUmyAM tu mudgapA nakhauSadhe // 9 // sahadevAkumAryozca sahaH kSAntiyute triSu / / siMhaH kaNThIrave rAzibhede zreSThe parasthitaH // 10 // siMhI bRhatyAM vArtAko rAhumAtari vAsake / hatRtIyam / Arohastu nitambe syAdIrghatve ca samucchraye // 11 // vAhA, vAha-azva, bhujA, (strI0puM0) vyUha-senAracanA, samUha, racanA, tarka vAha-baila, pramANabheda ( 128 sera) (puM0 ) (pu0) saha-bala (puM na0 ) mahI-pRthvI, nadI (strI0) sahA-pRthvI, mugavana, nakha // 9 // maha-utsAha, teja (puM0) // 6 // / . sahadeI, guvArapAThA, ( strI. ) saha-kSamAvAn ( tri) moha-mUDhatAmAtra, abhimAna, mUrchA mUchA siMha-zera, rAzibheda, zabdake Age (puM0 ) jur3A-zreSTha, (jaise puruSasiMha ) (puM0) loha-zastra (puM0) // 10 // loha-agara, saMpUrNa dhAtu ( na0)| siMhI-kaTehalI, baiMgana, rAhu-grahakI // 7 // mAtA, bA~sA ( strI0) baha-morapaMkha, dala ( pattA ) (na0 ) htRtiiy| baha-vAyu, bailakA kaMdhA (puM0) Aroha-nitamba ( cUtar3a ), laMbAI, // 8 // / u~cAI, // 11 // "Aho Shrutgyanam" Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vizvalocanakoza: avarohe hastipake mAnArohaNayorapi / utsAhastUdyame sUtratantAvapi pumAnayam // 12 // kaTAho ghRtatailAdipAkAmatre'pi karpare / dIpe'pi kUrmapRSThe'pi kaTAho mahiSIzizau // 13 // kalaho bhaNDane yuddhe khaDgakoSe varATake / dAtyUhaH kAlakaNThe'pi tathA vandivihaGgame // 14 // navAho nUtanadine navAhaH pratipattithau / nigraho bhartsane bandhe maryAdAyAM ca nigrahaH // 15 // niryUho dvAri niryAse zikhare nAgadantake / nirUho bastibhede syAttarkanizcitayorapi // 16 // paTahastu samArambhe na strI paTahamAnake / pragrahastu tulAsUtre bandhe ca niyame bhuje // 17 // [ hAntavarge // 12 // utAranA, phIlavAna, pramANa-bheda, navAha-navIna dina, pratipadA tithi caDhanA ( puM0 ) ( puM0 ) utsAha - udyama, sUtratantu, (puM0 ) nigraha - jhir3akanA, baMdhana, maryAdA ( sImA ) ( puM0 ) // 15 // niryUha - daravAjA, vRkSakA goMda Adi, zikhara, hAthIdAMta ( puM0 ) nirUha - bastibheda, tarka, nizcita (puM0) // 16 // , kaTAha-ghRta tela AdimeM pAka karanekA pAtra, ghaTaAdikA khappara, dIpa, kachuvAkI pITha, bhaiMsakA choTA baccA | ( puM0 ) // 13 // kalaha - bahuta bolanA, yuddha, khaDgako za, kaur3I, (puM0 ) dAtyUha - jalakAka papIhA ( puM0 ) pragraha - tarAjUkA sUtra ( coTiyA ) paTaha-samAraMbha ( AraMbha ) ( puM0 ) ( puM0 na0 ) 2 // 14 // baMdhana, niyama, bhujA // 17 // " Aho Shrutgyanam" Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatRtIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| razmau hayAdirazmau ca bandyAM svarNAlunIpayoH / pragrAhastu tulAsUtre varSAdipragrahe'pi ca // 18 // pravAho jalavege syAtpAraMparyAnuvarttane / varAhaH kirimustAdriviSNumegheSu mAnake // 19 // vArAhI mAtRkAbuddhadevyodRSTayAkhyabheSaje / kAyasaGgrAmavistArapravibhAgeSu vigrahaH // 20 // vigrahaH syAtsamAse'pi videho mithile pumAn / videhA mithilAyAM syAdehazUnye'pi vAcyavat // 21 // vaidehI rocanAsItAvaNigyoSitsu pippalau / saGgraho bRhadyuttuGge muSTau saGgrahaNe'pi ca // 22 / / suvahastu suvAte syAtpuMsi samyagvahe triSu / elApaNyau tu suvahA sallakIrAsnayorapi // 23 / / kiraNa, azvaAdikI rassI, baMdI, vigraha--zarIra, saMgrAma, ( yuddha), vi. amalatAsa-vRkSa, kadaMba-vRkSa (puN0)| stAra, vibhAga, // 20 // padoMkA pragrAha-tarAjUkA sUtra ( coTiyA ), samAsa (puM0 ) varSA AdikA rukanA (puM0) 18: videha-mithila-deza, (puM0 ) pravAha-jalavega, paraMparatAse anuva- va nava videhA-mithilApurI, ( strI0 ) rtana ( puM0 ) | videha-zarIrarahita (tri.) // 21 // | vaidehI-gorocana, sItA, vaNikakI varAha-sUkara, nAgaramothA, parvata, strI, pIpala ( strI0 ) viSNu, megha, mAna (pramANa ) bheda saMgraha-baDA, U~cA, khaDgakI mUMThi, (puM0 ) // 19 // / pakar3anA ( puM0 ) // 22 // vArAhI-mAtRkA, (devI), buddha subaha-zreSTha vAyu, ( puM0 ) acchI ta bhagavAnakI devI, vArAhI kaMda-au- raha calanevAlA, (tri.) Sadhi ( strI.) suvahA-rAyasala // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 vizvalocanakozaH- [ hAntavargesuvahA vallakIhaMsapadIzephAlikAsu ca / hacaturtham / abhigraho'bhigrahaNe'pyabhiyoge'pi gaurava // 24 // avaroho'vataraNe mato mUlAllatodgame / zAkhAziphAyAM tridive'vagrahastu gajAlike // 25 // vRSTirodhe prtibndhe'pysvaatntrye'pyvgrhH| avagrAho bhavedvRSTirodhahastilalATayoH // 26 // azvArohA'zvagandhAyAmazvAroho'zvavArake / pumAnupagraho vandyAmupayoge'nukUlane // 27 // upanAhastu vINAyAM bandhane vraNalepane / nAsikAyAM gandhavahA vAte gandhavahaH pumAn // 28 // tanUruhaM tu garuti syAllonni ca tanUruham / tamopaho jine sUrye dahane mRgalakSmaNi // 29 // sAla vRkSa, nAgadamanI,......lAla lalATa (puM0 ) // 26 // raMgakA lajjAlU, niguMDI ( strI0 ) azvArohA-AsagaMdha-auSadhi(strI0) hcturth| azvAroha-ghor3ekA savAra (puM0 ) abhigraha-corIkaranA, lar3AImeM pukA- upagraha-vandI (kaidakhAnA), upa. ranA Adi, gaurava ( baDappana) yoga, anukUlatA (puM0 ) // 27 // (puM0 ) // 24 // upanAha-vINAkA baMdhana (jahA~ tAra avaroha-utaranA, vRkSakI jar3ase bAMdhejAveM), vraNalepa (puM0 ) belakA Uparako caDhanA, zAkhAkI gaMdhavahA-nAsikA, (strI0) gaMdhavaha jar3a, svarga ( puM0) vAyu (puM0) // 28 // avagraha-hastIkA lalATa // 25 // tanUruha-pakSIkA paMkha, loma (roma) varSAkA rukanA, pratibaMdha, parAdhI- (na0 ) natA (puM0) | tamopaha-jinadeva, sUrya, agni, avagrAha-vRSTikA rukanA, hastIkA caMdramA (puN0)|| 29 // "Aho Shrutgyanam" Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hapaJcamam / ] bhASATIkAsametaH / sUto devasaho devasahA daNDotpalauSadhau / parigrahaH parijane pattyAM svIkArazApayoH // 30 // mUlespi paribarhastu rAjayogye paricchade | parIvAho jalocchrAse bhUpAlocitavastuni // 31 // pitAmahaH pitustAte brahmaNyapi pitAmahaH / pratigrahaH svIkaraNe sainyapRSThe grahAntare // 32 // mahadbhyo vidhivaddeye tahe ca pataihe / varArohA kaTau nAryA puMsi sAdyavarohayoH // 33 // mahAsahA mAsaparNyAmamlAne'pi mahAsahAH / hapazJcamam / pitAmahe 'pi tAtasya vidhau ca prapitAmahaH // 34 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM hAntavargaH // devasaha -- sUta (sArathi), devalahAvRkSavizeSa DAnikunizAka ( vaMgabhASA ) ( strI0 ) parigraha - parijana ( parivAra ), patnI, aMgIkAra, zApa // 30 // mUla, (jar3a ) ( puM0 ) paribarha - rAjA ke yogya dravya, upaskara, ( puM0 ) parIvAha - jalanikasanekA mArga, rAjA ke yogya vastu, (puM0 ) // 31 // pitAmaha - pitAkA pitA ( dAdA ), brahmA, (pu0 ) pratigraha - aMgIkAra karanA, 26 senAkI 401 pITha, grahabheda // 32 // bar3oMko vidhipUrvaka deneyogya dravya, usI dravyakA vidhipUrvaka grahaNakaranA, pIkadAna, (puM0 ) varArohA - kaTi (kamara ) strI, (strI0) varAroha - ghor3ekA savAra, caDhanA, ( puM0 ) 33 // | mahAsahA - bhASarpaNI, kaTaiyA, (strI0) hapaMcama | prapitAmaha-pitAkA pitAmaha ( paradAdA ), brahmA, (puM0 ) // 34 // isa prakAra vizvalocanameM hAntavarga samApta huvA // "Aho Shrutgyanam" Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: kSaikam | rAkSase kSetramAtre'pi kSakAraH parikIrtitaH / kSadvitIyam / akSastu pAzake cakre zakaTe ca bibhItake // 1 // AcAre vyavahAre ca cullAvAtmajJakarSayoH / akSaM syAdindriye klIbaM tutthe sauvarcale'pica // 2 // RkSastu puMsi bhallUke zoNaphe kRtavedhane / RSibhede'dvibhede ca tArAyAmRkSamastriyAm // 3 // kakSaH sairibhadormUlakacche zuSkavane tRNe / gulminyAmapi kakSA tu gRhe kAJcIprakoSThayoH // 4 // paridhAne parIdhAne pazcAdazcalapallave / sparddhAdvAravaratrAsu gajarajjau rathAMzake // 5 // raukSaM gIte tvanyavat syAttIkSNe zucimanojJayoH / dakSo munau haravRtre kukkuTe'gnau ca dhAtari // 6 // dakSaH syAddakSiNabhuje pragalbhenalase triSu / 402 kSaika / kSa - rAkSasa, kSetramAtra, (puM0 ) kSadvitIya | akSa- pAsA, cakra, gADI, baheDA, // 1 // AcAra, vyavahAra, cUlhA, : brahmajJAnI, 2 tole parimANa, (puM0) akSa- indriya, nIlAthothA, kAlA namaka, ( na0 ) // 2 // RkSa- rIcha, sonApAThA-auSadhi, toraI yA kahai chidra jisameM vaha, RSibheda, parvatabheda, ( puM0 ) tArA ( na0 ) // 3 // -- [ kSAntavarge | kakSa - bhaiMsA, bhujAkA mUla (kAkha ), tUna-vRkSa, sUkhA vana, tRNa, (puM0) kakSA- DyoDhI, ghara, karadhanI, oTA yA caukhaTa, // 4 // DupaTTA, dupaTTekA pichalA pallA, sparddhA ( ISI), DakAralenA, carmarajju, hastIkI raj, rathakA bhAga ( strI0 ) // 5 // raukSa-gAnA, tIkSNa, pavitra, suMdara ( tri0 ) "Aho Shrutgyanam" dakSa-muni, zivakA vRSabha, murgA, agni, brahmA // 6 // dahinI bhujA, (puM0) pragalbha ( catura ), sAvadhAna (tri 0 ) Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadvitIyam / ] bhaassaattiikaasmetH| 403 dakSA pRthivyAmAkhyAtA dhvAnI kakkolikauSadhau // 7 // dhvAnastu vAyase kake gRhe takSakabhikSuke / nyakSaH parazurAme syAnyukSaH kAya'nikRSTayoH // 8 // pakSaH kezAtparo vRnde pakSo mAsArddhapArzvayoH / gRhabhittau grahe bhRtye sakhyau rAjagaje bale // 9 // sAdhye garuti dehAGge cullirandhravirodhayoH / nyAyAnusArake prekSaH prekSA nRtyekSaNe gatau // 10 // plakSastu pippale jaGghadvArapArzve gRhasya ca / dvIpabhede gardabhANDe bhikSukItivizeSayoH // 11 // bhikSA bhRtyarthanAsevAkhapi bhikSitavastuni / mokSo'pavarge mRtau ca mokSo mupkakapAdape / / 12 / / dazA-pRthvI, ( strI0) pakSIko paMkha, zarIrakA aMgga, cU'svAMnI-kaMkola auSadhi, ( strI. ) lahekA chidra, virodha, (puM0) prekSa-nyAyake anusAra calanevAlA cAMkSa-kAga, kaMkapakSI, ghara, takSaka sarpa, bhikSuka (puM0) prekSA-nRtya dekhanA, gamana (strI0 ) // 10 // nyakSa--parazurAma (puM0 ) nyukSa. prazna-pIpala-vRkSa, jaMghAkA aura gha saMpUrNa, nikRSTa (kharAba ) (tri0 ). rakA dvAra tathA pasavADA, dvIpabheda, // 8 // pArasapIpala, bhikSukIbheda, Itibheda, kezapakSa kezasamUha, pakSa-mahInAkA (puM0 ) // 11 // ardhabhAga, zarIrakA eka taraphakA bhikSA-naukarI, mAMganA, sevA, mA~gI bhAga, gharakI bhIta, graha, bhRtya huI vastu, ( strI0) (naukara), mitra, rAjAkA hastI, mokSa-mokSa, mRtyu, mokhA-vRkSa, (puM0) // 9 // senA, sAdhya (nyAya-pakSa), // 12 // "Aho Shrutgyanam" Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakoza: kubere ke yakSo rakSA rakSaNalAkSayoH / rUkSo vRkSAntare premazUnyakarkazayostriSu // 13 // lakSaM na puMsi saGkhyAyAM klIbaM chadmazaravyayoH / lakSaM vitastau ca klIbaM vIkSaM dRzye'bhidheyavat // 14 // kSatRtIyam / adhyakSaH syAdadhikRte pratyakSe'pyabhidheyat / ArakSaM rakSaNIye'pi zirokamrmmaNi dantinAm // 15 // utprekSA tu matA kAvyA'laGkArA'navadhAnayoH / gavAkSI tvindravAruNyAM puMsi jAlakakIzayoH // 16 // gorakSo nAgaraGge syAddravAM ca parirakSake / mRgAkSI mRganetrAyAmindravAruNikAminoH ? // 17 // raktAkSaH sairine krUre pArAvatacakorayoH / samIkSA tattve buddhau syAinthabhede nibhAlane // 18 // 404 yakSa - kubera, guhyakamAtra, (puM0 ) rakSA-rakSA karanA, lAkha, ( strI0 ) rUkSa - vRkSabheda (puM) premazUnya, kaThora, ( tri0 ) // 13 // lakSa-lAkha-saMkhyA, ( na0 strI0 ) lakSa-kapaTa ( bahAnA ), bANakA nizAnA, bAlista, ( na0 > vIkSa- dekhaneyogya, ( tri0 ) // 14 // | utprekSA- kAvyakA alaMkArabheda, vism| raNa, (strI0 ) gavAkSI-gaDUMbhekI bela, ( strI0 ) gavAkSa - jharokhA, baMdara, (puM) // 16 // gorakSa-nAraMgI, gauvoMkI rakSA karane ( tri0 ) ArakSa-rakSA karane ke yogya, hastiyoMkA kuMbhasthala, (ni0 ) // 15 // [ kSAntavarge - vAlA, (puM0 ) mRgAkSI - mRga sadRzanetroMvAlI, strI, gabhekI bela, saMdhinI, (strI0 ) // 17 kSatRtIya / adhyakSa-adhikAra kiyAhuvA, pratyakSa, raktAkSa - bhaiMsA, krUra - manuSya, kabUtara, cakora, (puM0 ) samIkSA-tattva, buddhi, graMthabheda, darzana ( dekhanA ); ( strI0 ) // 18 // "Aho Shrutgyanam" Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSacaturtham / / bhASATIkAsametaH / 405 kSacaturtham / devavRkSaH saptaparNe mandArAdiSu guggule / vIravRkSastu bhallAtapAdape kakubhadrume // 19 // bhUtavRkSastu zAkhoTayakSazyonAkapAdape / vikhyAto rAjavRkSastu suvarNAlupiyAlayoH // 20 // vizAlAkSo hare tAthai vizAlAkSI varastriyAm / sakaTAkSo dhavadrau syAtkaTAkSasahite triSu // 21 / / aNAditavyAdiguNAdiyogAtpadaM bahuvrIhimataM ca vIkSya / anuktaliGgaM ca samUhanIyaM kRtaM yadi kvApi bahutvabhIteH // 22 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM kSakArAntavargaH // kSacaturtha / sakaTAkSa-dhava-vRkSa, ( puM0 ) devavRkSa-sAtavaNa-vRkSa, mandAra Adi kaTAkSasahita, (tri.)|| 21 // devavRkSa, gUgala, (puM0) zrIdharasenajI kahate haiMvIravakSa-bhilAvA--vRkSa, koha-vRkSa, aNAdi-tavyAdi-pratyaya auraguNAdike (puM0 ) // 19 // yogase bahuvrIhike matako dekhakara bhUtavRkSa-sahorA-vRkSa, baDa-vRkSa, so- kahIM maiMne liMga nahIM kahAhai vaha nApAThA vRkSa, (puM0) jAnalenA kyoM ki graMtha bahuta baDharAjavRkSa-suvarNAlu-vRkSa, ciroMjI- jAtA // 22 // vRkSa (puM0 ) // 20 // isa prakAra vizvalocana aparAbhidhAnA vizAlAkSa-mahAdeva, garuDa, (puM0) muktAvalImeM kSakArAntavarga vizAlAkSI-suMdaranetroMvAlI strI, samApta huvA / / (strI0 ) (tri0) "Aho Shrutgyanam" Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 vizvalocanakozaH- [ avyayavarge __ athAvyayAni / akArAdikamapyevamidAnI samanukramAt / nayA nAnArthakANDe'sminvidhIyante'vyayAni ca // 1 // aH zrIkaNThe'vyayaM tulyAbhAvayorAH pitAmahe / A pragRhyaH smRtau vAkye'tyalpe'vyayamathA'vyayam // 2 // ADIpadarthe'bhivyAptI sImAyAM dhAtuyogaje / santApe ca prakope ca bhavedAH smRtamavyayam // 3 // istu kAme pumAnkhede ruSoktau cAvyayaM bhavet / I lakSmyAmavyayaM tvI syAduHkhabhAvanakopayoH // 4 // uH zive nA'vyayaM tu syAtsambuddhau roSabhASaNe / UH syAdanavyayaM rakSArakSasU triSu rakSake // 5 // sUtikriyAyAM sUtau ca vAkyArambhe tvasaGkhyakam / madevamAtari strI syAdavyayaM vAkyakuttayoH // 6 // ....... .. . .---- zrI zrIdharasenajI kahate haiM- AH-saMtApa ( pIDA ), krodha, (kopa) aba isa nAnArthakAMDameM anukramase akA- (a.) // 3 // rAdika avyaya vidhAna krtaahuuN||1|| i-kAmadeva, (puM0) i-kheda, krodhasa athA'vyayAni / bolanA, (a.) a-vAsudeva yA ziva, (puM0 ) tulya, I-lakSmI, (strI0) I-duHkhahonA, ___ abhAva ( a.)| - kopa (krodha), (avyaya) // 4 // A-brahmA, (pu.) A-smRti, vAkya, u-mahAdeva, (puM0 ) u-saMbodhana, atialpa (a.) // 2 // krodhase bhASaNa, (a.) A(cha)-ISat ( thoDA) artha, U-rakSA.........( tri0) // 5 // abhivyApti, sImA, dhAtuyogase R-devamAtA, ( strI0) R-vAkya, utpanna artha, ( a0) . niMdA, (a0) // 6 // "Aho Shrutgyanam" Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakArAntam / ] bhASATIkAsametaH / Rzva strI devatAmbAyAM syAdeH puMsi caturbhuje / smRtisambodhanAhvAne'vyayamaistu zive pumAn // 7 // avyayaM tvai samAkhyAtaM smRtyAmantraNAhUtiSu / oH pumAnbrahmaNi khyAte'vyayamAmantraNAyoH // 8 // aurnabhasyavyayaM tu syAtsambuddhyAhvAnayormatam / parabrahmaNyanumatAvaH syAdazca tathA'vyayam // 9 // aH puMsi zaGkare khyAtaH kAdikhyAtamatovyayam / ka0 ku nindAyAmISadarthe kilbiSe vAraNe'pi ca // 10 // ga0 nirbhartsane'pi nindAyAM dhig manAgalpamandayoH / aGga sambodhane harSe punararthe'pi dRzyate // 11 // ca0 caH pAdapUraNe pakSAntare cApi samuccaye / anvAcaye samAhAre'pyanyonyArthe'vadhAraNe // 12 // R - devamAtA, ( strI0 ) ka0 e - viSNu, (puM0 ) e-smRti, saMbo- ku - niMdA, ISat ( thoDA ) artha, pApa, nivAraNa karanA, ( a0 ) // 10 // ga dhik jhiGakanA, nindA ( a0 ) manAk - alpa, maMda, ( a0 ) aMga-saMbodhana, harSa, punaH kA ( bArabAra ) artha, (a0 ) // 11 // dhana, bulAnA, ( a0 ) ai - mahAdeva, (puM0 ) // 7 // aismRti, saMbodhana, bulAnA, (a0) o-brahmA, (puM0 ) o-saMbodhana, bulAnA ( a0 ) // 8 // au - zrAvaNa mAsa, (puM0 ) saMbodhana, bulAnA ( a0 > a- parabrahma, anumati, (puM0a0 ) // 9 // a - mahAdeva, ( puM0 ) isake Age kAdi avyaya kahate haiM / 407 ca0 capAdapUraNa, pakSAMtara, samucaya, // 12 // anvAcaya, samAhAra, anyonya artha, nizcaya, (a0 ) "Aho Shrutgyanam" Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vizvalocanakozaH- [avyayavargekiJcArambhe'pisAkalye vastuhetau vinizcaye / tiryaktirorthe ca kule vihagAdiSvanavyayam // 13 // nanuca praznaduSToktyoH prAk syaadigdeshkaaltH| prAgamAtItapUrveSu prabhAte cApyanantare // 14 // samyag vADhe prazaMsAyAM hirug madhyavinArthayoH / naJabhAve niSedhe ca tadviruddhatadanyayoH // 15 // sAdRzye ceSadarthe ca kharUpArthe'pyatikrame / suSTu prazaMsane'tyarthe'paSTu zobhAnavadyayoH // 16 // antareNa vinAmadhyArthayoH khyAtaM tvati stutau / na . nitAntA'saMpratikSepaprakarSe laGghanepyati // 17 // kiMca-AraMbha, saMpUrNatA, vastuhetu, usase anya // 15 // sAdRzya, nizcaya, (a0) 1 ISat ( thoDA ) artha, kharUpArtha, tiryaka-tirachApanA (a.) kula, atikrama ( ulaMghana ), (a0) pakSI Adi, (tri.) // 13 // nanuca-prazna, duSTa ukti, (a0) suSTha--prazaMsA, atyartha (bahuta), (a.) prAka dik-deza-kAlase pUrva, (tri.) apaSTa-zobhA, doSarahita, (a.) prAk-agADI, badIta huvA, pUrva,! // 16 // prabhAta, anantara ( aMtararahita ), Na (a0 ) // 14 // "" antareNa-vinAartha,madhyaartha, (a.) samyaka-dRDha, prazaMsA, (a.) ta0 . hirukU-madhya, vinArtha, ( a0)| ati-stuti, niraMtara, anyakAla, a0 / pheMkanA, prakarSa, laMdhana, (a0) naJ-abhAva, niSedha, usase viruddha, // 17 // "Aho Shrutgyanam" Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 takArAntam / bhaassaattiikaasmetH| 409 ato'padeze nirdeze paJcamyante ca kAraNe / antataH zAsane paMcamyarthe sambhAvanAGgayoH // 18 // astu syAdabhyanujJAne'pyasUyAmAtrayorapi / ahobata mataM khede sambuddhau cAnukampane / / 19 // ahobatAdbhute'pi syAdArAdarasamIpayoH / itastu paJcamyarthe syAdite niyamabhAgayoH // 20 // iti hetau prakAre ca prakAzAdyanukarSayoH / iti prakaraNe'pi syAtsamAptau ca nidarzane / / 21 / / uta prabhe vitarkerthe'pyutAtyarthavikalpayoH / kintu syAtpraznamAtre'pi kintu kAmavitarkayoH // 22 // kimutA'tizaye prazne vikalpArthe'pi kIrtitaH / kutaH syAnnihRte prazne paJcamyarthe kutaH smRtam // 23 // ataH-bahAnA, nirdeza ( dikhAnA), iti-hetu, prakAra, prakAza, anukarSa, paMcamI vibhaktivAlA kAraNa, (a.) prakaraNa,samApti,nidarzana (dikhAnA) antataH-paMcamI vibhaktivAlI zikSA. (a.) // 21 // saMbhAvanA, aMga, ( a0)||18||! uta-prazna, vitarka, atiartha, vikalpa, astu-abhyanujJAna ( ... ), IrSA- (a0 ) mAtra, (a.) kintu-praznamAtra, kAma icchA, (na0) ahobata-kheda, saMbodhana, dayA, // 19 vitarka, ( a0 ) // 22 // __ adbhuta, ( a0) kimuta-atizaya, prazna, vikalpa, ArAt()-dUra, samIpa, ( a0) (a0) itaH-paMcamyartha, ite-niyama, vibhAga, kutaH-gopya karanA, prazna, paMcamI(a.) // 20 // ___ artha, (a.) // 23 // "Aho Shrutgyanam" Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [avyayavargete tavArthe tvayArthe ca me ca mamamayArthayoH / tu pAdapUraNe bhedA'vadhAraNasamuccaye // 24 // pakSAntare niyoge ca prazaMsAyAM vinigrahe / tata Adau pariprazne paJcamyarthe kathAntare // 25 // Anantarye'pi tAvattu kAlya mAnAvadhAraNe / paricchade tu pazcAttu pratIcyAM carame'pi ca // 26 // purastAtprathame prAcyAmagrato'rthapurArthayoH / / prati syAtpratidAne ca prati pratinidhAvapi / pradhAne sambhave vIpsAlakSaNAdau prayogataH / / 27 / / mAtrArthe cAbhimukhye ca prakAze ca smRtaM prati / bata khede kRpAnindAsantoSA''mantraNAdbhute // 28 // yataHzabdastu niyame paJcamyarthavibhAgayoH / / te-'tava'kA artha, aura 'mayA'kA artha, purastAt-prathama, pUrva dizA, agratame-'mama'kA artha, aura 'mayA'kA artha, skA artha (AgADI), purAkA (a.) artha ( pahale ), (a.) tu-pAdapUraNa, bheda, nizcaya, samuccaya | prati-pratidAna ( vApisadenA), prati( ikaTThA karanA), // 24 // pakSAM- nidhi (badalA), pradhAna, saMbhava, tara (anyapakSa), niyoga (jor3anA), vIpasA, vyApta honekI icchA,lakSaNA prazaMsA, pakar3anA, (a.) Adi, ( a0) // 27 // mAtrAtataH-Adi, bArabAra pUchanA,paMcamIkA artha, Abhimukhya (saMmukha karanA), artha, anyakathA, // 25 // AnaM- prakAza, (a.) tarya (anaMtarabhAva), ( a0) bata-kheda, kRpA, niMdA, santoSa, tAvat-saMpUrNabhAva,mAna (parimANa)kA AmaMtraNa ( saMbodhana ), adbhuta, nizcaya, paricchada (sAmagrI), (a.) // 28 // pazcAt-pazcimadizA, antimasamaya, yataH-niyama, paMcamIkA artha, vibhAga, (a.)|| 26 // (a.) "Aho Shrutgyanam" Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thakArAntam ] bhASATIkAsametaH / yadvatprazne vitarke ca yAvanmAne'vadhAraNe // 29 // sImni kArtsnye paricchede zazvatpunaH sahArthayoH / svitprazne ca vitarke ca sakRtsahaikavArayoH // 30 // yuktArthe bahumAtrArthepyadhunArthe'pi samprati / pratyakSavAcakaH sAkSAtsAkSAtulyArthavAcakaH // 31 // svastyAzIH kSemapuNyeSu mataM svasti sukhAdiSu / hanta harSe'nukampAyAM vAkyArambhaviSAdayoH // 32 // vivAde zobhanArthe ca hantazabdaH prayujyate / tha0 athA'tha ca zubhe prazna sAkalyArambhasaMzaye // 33 // anantare'pyanyathAtvaparArthavitathArthayoH / tathA sAdRzyanirdezanizcayeSu samuccaye // 34 // yadvat - prazna, vitarka, ( a0 . ) yAvat - mAna (pramANa), nizcaya, // 29 // sImA, saMpUrNatA, pariccheda ( iyattA), ( a0 ) zazvat-punaH artha, saha artha, (a0 ) svit- prazna, vitarka, ( a0 ) sakRt - sahaartha, ekabAraartha (a0 ) // 30 // 411 1 svasti - AzIrvAda, kSema ( kuzala ) puNya, sukhaAdi, ( a0 ) hanta harSa, dayA, vAkyakA AraMbha viSAda ( duHkha ), // 32 // vivAda: zobhAartha, ( anya 0 > tha0 atha - atho-zubha, prazna, saMpUrNatA AraMbha, saMdeha // 33 // anaMtara ( a0 > samprati-yuktaartha, adhunAartha, anyathA - apara artha, vitatha (asatya artha ) ( a0 ), (370) sAkSAt - pratyakSa, tulya, ( a0 ) tathA - sadRzabhAva, dikhAnA, nizcaya // 31 // samuccaya, (a0 ) // 34 // "Aho Shrutgyanam" Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- avyayavargekAraNasyopapattAvapyuddezaprativAkyayoH / yathA'numAne sAdRzye nirdezoddezayorapi // 35 // kAraNasyopapattau ca vRthA tu vidhivarjite / vRthA niSkAraNe vandhye sarvathA hetu vAdayoH // 26 // utprAdhAnye prakAze ca mokSabandho karmasu / prAbalyalAbhabhAveSu vibhAgA'vAsthyazaktiSu / / 37 // tatkAraNe tadAtve ca hetuyadyarthayostu yat / na0 anu tvanukrame hIne pazcAdarthasahArthayoH / AyAme'pi samIpArthe sAdRzye lakSaNAdiSu // 38 // kinnu prazne vitarke ca nanu praznAvadhAraNe / nanvanujJAvitarkAyamantreSvanunaye nanu // 39 // nAnA vinArthe'pi mataM nAnA'nekobhayArthayoH / kAraNakI upapatti (siddhi), uddeza, yat-hetu ( kAraNa ), yadikA Artha, uttara, (a0 ) | (a.) na0 yathA-anumAna, sAdRzya, nirdeza, | anu-anukrama, hIna, pazcAtkA artha uddeza, // 35 // kAraNakI siddhi, (pIche ), sahakA artha, ( sahita ), (a.) vistAra, samIpa, sadRzatA, lakSavRthA-vidhise varjita, niSkAraNa, gAdi, ( a0)|| 38 // niSphala, (a.) kinnu-prazna, tarkanA, ( a0 ) sarvathA-kAraNa, vAda, (a.) // 36 // nanu-prazna, nizcaya, AjJA, prazna, lAbha ut-prAdhAnya, prakAza, mokSa, bandha, maMtra ( salAha ), namratA, (a.) Udhrvakarma, prabalatA, lAbha, bhAva, // 39 // asvasthatA, zakti ( a0 ) // 37 // nAnA-vinAkA artha, aneka, dooMkA tat-kAraNa, tadAkA artha, (a0) artha, ( a0) "Aho Shrutgyanam" Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 pakArAntam / ] bhASATIkAsametaH / niH syAnnityabhRzAzcaryavinyAsakSeparAziSu // 40 // antarbhAve'pyadhobhAve darzane dAnakarmaNi bandhoparamasAmIpyamokSakauzalasaMyame // 41 // niveze'pyatha nu prazne'tIte'nunayavArthayoH / sthAne tu yuktasAdRzyakAraNArtheSu dRzyate // 42 // pa0 apa syAdapakRSTArthe varjanArthe viparyaye / / viyoge vikRtau caurye harSanirdezayorapi // 43 // api sambhAvanAzaGkApraznagardAsamuccaye / api yuktapadArtheSu kAmakArakriyAsvapi // 44 // upa hIne'dhike vyAptau zaktau cArambhapUjayoH / AcAryakaraNe dAne dAkSiNye vyatyaye'pi ca // 45 // tadyoge doSakathane maraNArthodyamArthayoH / samAsanne'pi lipsAyAmupazabdaH prakIrtitaH // 46 // ni-nitya, atyaMta Azcarya, vinyAsa, vikAra, corI, harSa, nirdeza, (a.) kSepa, rAzi // 40 // aMtabhAva, // 43 // adhobhAva, darzana, dAnakarma, baMdhana, api-yuktapadArtha, kAmakAra, kriyA, uparAma, samIpatA, mokSa, kauzala, (a0 ) // 44 // saMyama, (a.)|| 41 // upa-hIna, adhika, vyApti, zakti, nu-niveza, prazna, atIta (badIta ), AraMbha, pUjA, AcAryakaraNa, namratA, 'vA'kA artha dAna, caturAI, vyatyaya (ulaTA), sthAne-yukta, sAdRzya, kAraNa artha, (a.)|| 45 // (a0)|| 42 // tisakA yoga, doSoMkA kahanA, pa0 maranA, udyama, samIpatA, labdha apa-apakRSTa, varjana,viparyaya, viyoga, honekI icchA, (a0)|| 46 // "Aho Shrutgyanam" Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 vizvalocanakoza: [avyayavarge va0 vazabda upamAyAM syAdvaruNe vaH pumAnayam / vA syAdvikalpopamayorevArthe'pi samuccaye // 47 / / vai pAdapUraNe sambodhane'pyanunaye dhruve // abhItthaMbhUtakathane'pyativIpsA'bhimukhyayoH // 48 // abhIkSNaM tu muhuHzIghraprakarSe'pyatisantate / syAdabhIkSNaM tathA paunaHpunyasantatayormatam // 49 // ma0 amA sahA'ntikayoramAvAsyAmamA striyAm / alaM bhUSaNaparyAptizaktivAraNaniSphale // 50 // yatne nitye'pyavazyaM syAdAsmRtAvavadhAraNe / idAnIM vAkyabhUSAyAM sampratyarthe ca sammatam / / 51 / / iM duHkhabhAvane krodhe pratyakSe sannidhAvapi / va0 ma0 ka-upamA, (a0 ) va-varuNa, (puM0) amA-saha artha, samIpa artha, amA. bA-vikalpa, upamA, evakA artha, amAvAsyA tithi, (strI0 ) samuccaya, (a.)|| 47 // alam-AbhUSaNa, paryApti (sAmarthya), vai-pAdapUraNa, saMbodhana, namratA, dhruva, zaktinivAraNa, niSphala, (a.) (a) bha0 abhi-itthaMbhUta kathana, ativIpsA avazyam-sabaprakArase smRti, nizcaya, ( vyAptahonekI icchA ), Abhi- (a.) mukhya, (a0) // 48 // idAnIm-vAkyabhUSaNa, saMprati (aba) abhIkSNam-muhusU (bArabAra ) artha, kA artha, (a.)|| 51 // - zIghra, prakarSa, atiniraMtara, bArabAra im-khoTA khabhAva, krodha, pratyakSa, niraMtara, (a.)|| 49 // sannidhi ( samIpatA), (a.) "Aho Shrutgyanam" Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makArAntam / ] bhASATIkAsametaH / 415 uM prazneGgIkRtau roSe UM prazne roSabhASaNe // 52 // evaM prakAropamayoraGgIkAre'vadhAraNe / oM syAdanumatau proktaM praNave cApyupakrame // 53 / / kaM ziraHsukhanIreSu kathaM praznaprakArayoH / sambhrame sambhave cAtha kAmaM tvanumatau matam // 54 // prakAmAnugamA'sUyAsvatha kiM praznakutsayoH / joSaM tu tUSNIMsukhayoH prazaMsAyAM ca laGghane // 55 // tadinaM dinamadhye syAttadinaM prativAsare / tUSNIkAM maunamAtre syAttUSNIkaM triSu maunini // 56 // nAma prAkAzyasambhAvyakutsA'bhyupagame krudhi / nUnaM tarke tu vikhyAtaM nUnaM syAdarthanizcaye // 57 // um-prazna, aMgIkAra, krodha, ( a0 ) kim-prazna, niMdA, ( a0 ) Um prazna, krodhase bhASaNa, (a.) joSama-tUSNI ( mauna ) artha, sukha, prazaMsA, laMghana, (a0 ) // 55 // evam-prakAra, upamA, aMgIkAra, tadinama-dinamadhya, pratidina, (a0) nizcaya, (a0) om-anumati, OMkAra, prathama, tUSNIkAm-mauna-mAtra, (a.) prAraMbha, (a0) // 53 // tUSNIka-maunadhAraNa karanevAlA, kam-zira, sukha, jala, ( a. na. ) (tri.) // 56 // katham-prazna, prakAza, saMbhrama, saMbhava nAma-prAkAzya, saMbhAvanA, niMdA, ( samyak prakArase honA ), (a.)| aMgIkAra, krodha, ( a0) kAmam-anumati, // 54 // prakAma, nUnam-tarka, arthakA nizcaya, (a.) anugama, niMdA, (a0) ! // 57 // "Aho Shrutgyanam" Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmi vizvalocanakozaH- [ avyayavargeprAdhvaM narme'nukUle'pi prakarSAtyarthayorbhRzam / zaM kalyANe sukhe cAtha smA'tIte pAdapUraNe // 58 // saM saGgArthe zobhanArthe prahRSTArthasamArthayoH / sAmi nindArddhayoryukte'pyadhunArthe'pi sAmpratam / / 59 / / haM ruSoktAvanunaye huM syAtpraznavitarkayoH / hUM vikrame cAnumatau tajane'pi kacinmatam // 60 // ya0 aye smRtau viSAde syAdaye sambhramakopayoH / ayi kAkukulAlApasambodhapremabhASite // 61 // ayi praznAnunayayoH samayA'ntikamadhyayoH / banunaye jAne'pi antarA tu vinArthe syAnmadhyArthanikaTArthayoH // 62 // prAdhvam-narma (ThaTThA), anukUla, em-parAkrama, anumati ( a0) kahIM (a.) parAkrama aura anumativAlA manuSya, bhRzam-prakarSa ( utkRSTatA ), atyaMta, (tri0) // 60 // (a.) ya0 zama-kalyANa, sukha, ( a0) aye-smRti, viSAda, saMbhrama, kopa, sma-badIta honA, zlokake caraNakI, (a.) pUrti, ( a0) // 5 // sam-saMga artha, zobhana ( saMdara artha / Aya-kAku (bhASaNabheda ), AlApa (rAgakA svara), saMbodhana, premase bhAprahRSTa artha, sama artha, ( a0) / SaNa, // 61 // prazna, namratA, (a.) sAmi-niMdA, arddha, (a0) sAmpratam-yuktaartha, adhunA (ab)| samayA-samIpa, madhya, (a0) artha, (a.) // 59 // ham-krodhase bolanA, namratA, (a.) antarA-vinA artha, madhya artha, sa. hum-prazna, vitarka, (a0) mIpa artha, (a.)|| 62 / / "Aho Shrutgyanam" Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakArAntam / ] bhASATIkAsametaH / antaH prAntArthamadhyAthasvIkArArthe tu varjane / uraryururIvadUrI vistAre'GgIkRtau trayam // 63 // durniSedhe'pi kaSTespi gatAdyarthA'prakarSayoH / nirniHzeSe niSedhe ca krAntAdyarthe ca nizcaye // 64 // parA gatau vadhe prAtilomyaprAdhAnyagharSaNe / Abhimukhye vimokSe ca bhRzArthe vikrame'pi ca // 65 // pari syAtsarvatobhAve vIpsAyAM lakSaNAdiSu / AliGgane nirasane vyApane vyAdhizokayoH // 66 // pUjoparamabhUSAsu doSAkhyAne'pi varjane / punarbhidA'prathamayoH purA bhAvipurANayoH // 67 // prabandhe nikaTe'tIte svaH svargaparalokayoH / la0 kila tvarucau vArttAyAM sambhAvyAnunayArthayoH // 68 // antar - samIpa artha, madhya artha, aMgIkAra artha, varjana artha ( a0 > urarI 1, ururI 2, UrI 3, vi. stAra, aMgIkAra, ( a0 ) // 63 // dur- niSedha, kaSTa, gataAdi artha, aprakarSa (a0 > nir-niHzeSa, niSedha, kAntaAdi | (ullaMghana Adi) artha, nizcaya (a0 ) / / 64 / / T 417 pari cAroM tarapha, do bAra, lakSaNa Adi, milanA, dUra karanA, vyAdhi, zoka, // 66 // pUjA, upazama ( zAMti ), AbhUSaNa, doSakathana, barjanA ( a0 o) punar-bheda, dUsarI bAra (a0 purA - bhAvi ( honevAlA ), purAnA, // 67 // prabaMdha, samIpa, badItahuvA (a0 ) >) parA-gamana, vadha, prAtilomya (ulaTA | svar-svarga, paraloka ( a0 ) pana), prAdhAnya, dharSaNa ( tiraskAra), la0 saMmukha karanA, chuTanA, ati artha, kila - aruci, vArtA, saMbhAvanA artha, parAkrama ( a0 0 ) // 65 // namratA artha ( a0 ) // 68 // 27 "Aho Shrutgyanam" Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [avyayavargakhalu syAdvAkyabhUSAyAM khalu vIpsAniSedhayoH / nizcite sAntvane maune jijJAsAdau khalu smRtam // 69 // va0 ava vyAptau paribhave viyogAlambazuddhiSu / ISadarthe'pi vijJAnepyevaupamye'vadhAraNe // 70 // vastu yuSmAkamityarthe vartate bhedane tu vi| vi syAdatIte nAnArthe zreSThe vistu khage pumAn // 71 // Sa0 uSA'saGkhyaM sasaGkhyaM ca nizAntanizayormatam / doSA rAtrimukhe rAtrAvatrAnavyayamapyasau // 72 // nikaSA tvantike madhye rakSomAtaryanavyayam / vibhASA tu striyAM kApi vikalpArthe samuccaye // 73 // sa0 agrataH prathame'gre syAdaJjasA tattvapUrNayoH / / khalu-vAkyabhUSaNa, vIpsA, (do yA pa0 tIna bAra kahanA), niSedha, nizcita, uSA-prAtaHkAla, rAtri ( a0 strI0) sAvana, mAna, jAnanakA icchA doSA-sAyaM(saMdhyA)kAla, rAtri Adi (a0 ) // 69 // (a. strI0) // 72 // va0 ava-vyApti, tiraskAra, viyoga nikaSA-samIpa, madhya (a0 / Alambana, zuddhi, ISat ( thor3A): nikaSA-rAkSasoMkI mAtA ( strI. ) artha, jAnanA ( a0) / vibhASA-vikalpa artha, samuccaya (ieva-sadRzatA, nizcaya ( a0 // 7 // / kahA) karanA (a0 strii0)||73|| vas-'tumhArA' yaha artha, (a.) ! sa0 vi-bhedana, badItahuA, nAnA artha, agratas-prathama, agra ( a0) zreSTha (a.) vi-pakSI (puN0)||71|| aJjasA-tattva, zIghratA (a.) "Aho Shrutgyanam" Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hakArAntam / bhASATIkAsametaH / abhito'ntikasAkalyasammukhobhayato drute // 74 // tiro'ntau tiryagarthe nis nizcayaniSedhayoH / sAkalyAtItayozcAtha nIcaiH khairAlpayormatam / / 75 // puro'gre prathame ca syAtpurataH prathamAgrayoH / prAtadine'pi pUrveyuH pUrvArddharmavAsare // 76 // pUrvatrArthe'pi pUrveyubhUyastu syAtpunaHpunaH / anavyayaM prabhUtArthe mithonyonyaM mitho rahaH // 77 // prAduH syAtprakaTIbhAve prAduH sambhAvyamAtrake / zanaiH zanaizcare khyAtaM khare'pi ca zanairiti // 78 // su pUjAyAM bhRzArthA'numatikRcchUsamRddhiSu / tatkAlamAtre sahasA sahasA''kasmike'pi ca // 79 // ahA zoke dhigarthe ca viSAdakaruNArthayoH / 1178 / / abhital-samIpa, saMpUrNatA, saMmukha, bhUyas bArabAra (a.) bhUyas. ubhayatas (donoM tarpha), zIghra: bahuta (tri.) (a.)|| 74 / / mithas-paraspara, ekAMta (a.)|77|| tiras-DhakanA, tirachA ( a.) prAdusa-prakaTIbhAva, saMbhAvanAmAtra nis-nizcaya, niSedha, sAkalya (saMpU- zanaisa-zanaizcara, yathecchA ( puM0a0) rNatA), badItahuvA (a0) nIcais-yathecchatA, alpa (a.) su-pUjA, alaMta, anumati, kRcch ( kaSTa ), samRddhi (a0 ) puras-agra (Age), prathama, ( a. sahasA-tatkAlamAtra, akasmAt honA (a0) // 79 // puratas-prathama, agra ( a0) ha. purvedyus-prAtaHkAla, dharmadina // 76 // ahA-zoka, dhiartha, viSAda, dayA pUrvaartha (a.) (a.) "Aho Shrutgyanam" Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvalocanakozaH- [avyayavargaaho prabhe vicAre syAdahahAdbhutakhedayoH // 80 // ahaha syAdanuzaye pariklezaprakarSayoH / Aha kSepaniyogArthe'pyutAho praznatarkayoH // 81 // sahazabdastu sAkalyayogapadyasamRddhiSu / sAdRzye vidyamAne'pi sambandhe'pi saha smRtam // 82 // ha pAdapUraNe sambodhane hIre tvanavyayam / hA viSAde'pi duHkhe'pi zoke hAhA tu khedane // 83 // gandharve'navyayaM hAhA hi vizeSe'vadhAraNe / hi pAdapUraNe hetau hI vismayaviSAdayoH / / 84 // hI haH duHkhahetau ca hIhI vismayahAsyayoH / hUhU harSe'pi gandharve gandharve kintvanavyayam // 85 // hehe vyastau samastau ca saMsmRtyAmAtrahUtiSu / ho ca ho ca samastau ca sambuddhayAdhyAnayormatau // 86 // aho--prazva, vicAra ( a0) hAhA--kheda (a0 ) // 83 // hAhAahaha- adbhuta, kheda, // 80 // bahuta eka gandharva (puM0 ) dinakA baira yA pichatAnA, kleza, hi-vizeSa, nizcaya, pAdapUraNa, hetu prakarSa ( a0 ) Aha-AkSepa, niyoga (...) (a.)! hI-Azcarya, viSAda // 84 // harSa, utAho-prazna, vicAra (a0) // 81 // duHkhakAraNa, (a.) saha sakalabhAva, eka bAra, samRddhi, hIhI-Azcarya, ha~sanA (a.) sadRzatA. vidyamAna, sambandha, hara-harSa (a.) gandharva (puN)||85|| / he,he, hehe-saMsmRti, AmantraNa, ha-pAdapUra, sambodhana ( a0 ) ha- nimaMtraNa, bulAnA ( a0) hIrA ( na0) ho-ho-hoho--saMbodhana,smRti (a.) hA viSAda. duHkha, zoka (a.) // 86 // "Aho Shrutgyanam" Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSakArAntam / bhASATIkAsametaH / 121 maGga zIghra bhRzArthe'pi mana tattve'pi kutracit // 87 // iti vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAmavyayAnekArthavargaH // iti zrIpaNDitazrIzrIdharasenaviracite vizvalocane'parAbhidhAnAyAM muktAvalyAM nAnArthakANDaH samAptaH // zrI // zrI // vikrama saMvata 1969. / makSu-zIghra, atyartha, tattva ( a0) isa prakAra vizvalocana aparAbhidhAnamuktAvalImeM avyayaanekArthavarga samApta huvA // iti zrI paNDita zrI zrIdharasena viracita vizvalocanakoza apara nAma muktAvalImeM nAnArthakANDa samApta / // samApto'yaM granthaH // "Aho Shrutgyanam" Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba prakArake saba jagahake chape hue jaina grantha hamezaha tayAra milate haiM / sUcIpatra maMgAkara dekhiye / patAzrIjainagraMtharatnAkarakAryAlaya hIrAbAga, po0 giragAMva-baMbaI / "Aho Shrutgyanam"