________________
१४२
विश्वलोचनकोशः- [तान्तवर्गेप्रकृतिस्तु सत्त्वरजस्तमसां साम्यमात्रके । खभावाऽमात्यपौरेषु लिङ्गे योनौ तथाऽऽत्मनि ॥ १३४ ॥ प्रकृतं प्रस्तुतेऽपि स्यात्प्रकृतः प्रकृतिस्थिते । प्रवितः शकटोन्मेये पलानामयुतद्वये ॥ १३५ ॥ प्रणीतः संस्कृतामौ स्याद्वाच्यलिङ्गः प्रवेशिते । संस्कृते चोपपन्ने निक्षिप्ते विहितेऽपि च ॥ १३६ ॥ प्रतीतः सादरे ख्याते हृष्टे दृष्टे विरक्षणे । प्रतीत एते ज्ञाते च प्रततिततौ ततौ ॥ १३७ ॥ प्रपातो निझरे कृच्छ्रे पतनावटयोरपि ।। प्रभूतमुद्गते प्राज्ये प्रमीतः प्रोक्षिते मृते ॥ १३८ ॥ प्रवृत्तिवृत्तिवार्तान्तप्रवाहेषु प्रवर्त्तने । प्रसूतिः प्रसवोत्पत्तिपुत्रेषु दुहितर्यपि ॥ १३९ ।।
प्रकृति-सत्त्व, रजसू , तमस् , इनकी प्रतीत-आदरयुक्त, विख्यात, प्रसन्न
सम अवस्था; स्वभाव, मंत्री, प्रजा, हुवा, देखाहुवा, रक्षाकियाहुवा, लिंग, योनि, आत्मा, (स्त्री.) गयाहुवा, जानाहुवा (त्रि.) ॥ १३४ ॥
प्रतति-बेल, पंक्ति, (स्त्री०) ॥१३७॥ प्रकृत-प्रस्तुत (प्रसंग) ( न० ) प्रपात-झिरना, कट, पड़ना, गड्डा, ___ स्वभावमें स्थित, (त्रि.)
(पुं० ) प्रवित-गाडाभर, ८०००० तोला प्रभूत-उद्गत, बहुत, (न०)
प्रमाण, (पुं०)॥ १३५ ॥ प्रमीत-प्रोक्षित (सेचन कियाहुवा ), प्रणीत-संस्कार कियाहुवा अग्नि, मराहुवा, (पुं०)॥ १३८ ॥
(पुं०) प्रवेश कियाहुवा, (त्रि०) प्रवृत्ति-वृत्ति (जीविका ), वृत्तान्त, संस्कार कियाहुवा, पास रक्खा- प्रवाह, प्रवर्तन (स्त्री०) हुवा, स्थापन कियाहुवा, रचाहुवा, प्रसूति-जन्म, उत्पत्ति, पुत्र, पुत्री, (त्रि.)॥ १३६ ॥
(स्त्री०)॥ १३९ ॥
"Aho Shrutgyanam"