________________
१०६
विश्वलोचनकोश:
अरणिस्तु भवेदग्निमन्थे मन्थानदण्डके । इन्द्राणी तु शचीसिन्दुवारयोः करणे स्त्रियाम् ॥ ३८ ॥ ईरिणं तूषरे शून्येऽपीक्षणं दर्शने दृशि ।
ऊषणा तु कणायां स्यादूषणं मरिचे मतम् ॥ ३९ ॥ एषणी व्रणमार्गानुसारिण्यां तु तुलाभिदि । एषणो लोहाणे स्यादन्वेषे त्वनुपूर्वकम् ॥ ४० ॥ कङ्कणंकरभूषायां हस्तसूत्रेऽपि शेखरे । कत्तृणं तृणभेदेऽपि वारिपय च कतृणम् ॥ ४१ ॥ करणस्तु भवेद्वैश्याच्छुद्रायास्तनु जे पुमान् । करणं साधकतमे कार्यकायस्थकर्मसु ॥ ४२ ॥ क्रियायामिन्द्रिये क्षेत्रे करणं बालवादिषु । गीताङ्गहार संवेशक्रियाभेदेऽपि चेष्यते ॥ ४३ ॥
( स्त्री० )
अरणि-अरÈवृक्ष, मथनेकीं डंडा, | अन्वेषण - ढूँढना, (पुं० ) ॥ ४० ॥ कंकण - हाथका आभूषण ( कंगन ). हाथका सूत्र ( रक्षासूत्र ), शिखामें धारणकी हुई माला, ( न० > कत्तृण - तृणभेद, पिठवन, ( न० )
इंद्राणी-इंद्राणी ( इंद्रकी स्त्री ), सिम्हालू- वृक्ष, स्त्रियोंका करण हावआदि ( स्त्री० ) ॥ ३८ ॥ ईरिण - ऊपर (जहां बीज नहीं उपजे), शून्य ( सूना ) ( न० > ईक्षण - दर्शन (देखना), नेत्र, ( न ० ) ऊषणा - पीपल, ( स्त्री० ) ऊषण - स्याह मिरच, ( न० ) ॥ ३९ ॥ एषणी - व्रणछिद्र में देनेकी सलाई, काँटा - तोलनेका ( स्त्री ० ) एषण - लोहेका बाण,
[ णान्तवर्गे
॥ ४१ ॥
करण- वैश्यसे उत्पन्न हुवा शूद्रीका पुत्र, (पुं० )
करण - क्रियाको सिद्ध करनेवाला (बा
आदि), कार्य, कायस्थ ( शरीरमें स्थित ), कर्म ॥ ४२ ॥ क्रिया, इंद्रिय, क्षेत्र, बालव आदि-करण, गाना, भावबताना, सोना क्रियाका भेद ॥ ४३ ॥
"Aho Shrutgyanam"