Book Title: Tattvya Nyaya Vibhakar Part 01
Author(s): Labdhisuri, Bhadrankarvijay
Publisher: Labdhi Bhuvan Jain Sahitya Sadan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004034/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavikulakirITa pU.A.zrI. 2111-2 vijayalabdhisrIzvarajI. ...viracita... | tattvanyAyavi bhAkara raMgadarzI anuvAdaka pra.paM. zrI. bhadraMkaravijayajI gaNivara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ winkle with mild and at the times with him zrI vijaya bhuvanatilakasUrIzvara jaina graMthamAlA/26 Atma-kamala-dhi-bhuvanatilakasUri-gurUye namaH pUjyapAda AcArya devazrImadvijayalabdhisUrIzvarajI mahArAja viracita tattvanyAyavibhAkara bhA 1 -: gujarAtI anuvAdaka :- pUrva pA. kavikulakeTIr AcArya deva vijaya bhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAjanA paramavinaya pUrva panyAsajI mahArAja zrI bhadraMkaravijayajIgaNivara - sahAyaka :(1) zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka sagha, seAlApUra (2) zrA jaina zrAvIkA saMgha, seAlApUra taraphathI bheTa - h Le won my ane directors in my my my AHIM For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka :zrI labdhi bhuvana jaina sAhitya sadana C/o naTavaralAla cunIlAla zAha chANI (gujarAta) ji. vaDodarA pacAza nayA paisAnA sTApa bIDanArane prakAzaka sthaLethI pustaka bheTa maLI zakaze. vi. saM. 249 ] la isaMha 7 [ vi. saM. ra0rara bahAdurasiMhajI prinTIMga presa cheamaracaMda becaradAsa mahetA pAlItANA (saurASTra) For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDaka dArAma : hatI. rAjakoTa kAra ka che jenaratra vyA. vA. kavikulakirITa pujyapAda AcAryadeva zrImad vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya viSaya kaSAyathI khadabadatA saMsAramAM prANIne zAMtinuM amRta pAnAra ke heya te zrI jinezvara kathita samyagajJAna che. kAraNa ke te jJAna jIvane ApattimAM ke saMpattimAM, sukhanI veLAye ke duHkhanI veLAye be bAkaLa na banAvatAM samyapha prakAre sahana karavAmAM dIvAdAMDInI garaja sAre che. AvA samyaga jJAnanA apUrva khajAnA samAna pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImavijaya labdhisUrIzvarajI mahArAjA viracita tavacAya vibhAkara graMthane pahele bhAga ApanI samakSa muktAM ghaNe AnaMda thAya che. saMsthAne ghaNA varSothI parama guruvaryanI bhakti nimitte parama guruvaryanI racita kRti bahAra pADavAnI parama kAmanA hatI. je aMze Aje phalita thAya che e amAre mana ghaNA harSanI vAta che. tatpanyAya vibhAkara graMthane gujarAtI mUla anuvAda pUjyapAda AcAryadevazrI vijaya bhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAjanA paramavineya pUjyapAda panyAsajI mahArAja zrI bhadrakavijayajI gaNivara zrIe ati zrama laIne karI Ape che. temane samyam zraddhA nirupama nAmane pahelo bhAga pragaTa thaI rahyo che. jayAre bIjA bhAgamAM samyaphasaMvida ane samyagU cAritra viSayane saMpUrNa graMtha thoDA ja samayamAM pragaTa karavAmAM Avaze. For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja amArI vinatine mAna ApI pUjyapAda pravacanapaTu AcArya deva vijaya vikramasUrIzvarajI mahArAjazrIe peAtAnI AgavI zailIe A graMthanu Amukha lakhI mekalIne graMtha gauravamAM vadhArA karyAM che e badala pU. AcArya mahArAjazrInA amA atyaMta RNI chIe. A graMthanu prum saMzAdhanAdi kArya pU. 5'. mahArAjazrIe tathA munirAja puNyavijayajIe karI ApyuM che. ane presa kaiApI munirAja zrI vIrasenavijayajIe karI ApI hatI. jethI A samaye ame teozrInA atyaMta AbhArI chIe. graMtha prakAzanamAM je je bhAvukAe tathA sadyAe Arthika sahAya karI che tene A take AbhAra mAnI samyag jJAnanA kAryamAM sadaiva svApArjita lakSmInA sabhyaya karatA rahe evI zubhAzA sevI vIramuM chuM. For Personal & Private Use Only : prakAzaka : Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. dharmadivAkara jaina zAsanaprabhAvaka paramapUjya AcAryadeva vikAsa :: dADama nA zrImadvijaya bhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAja For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha graMtha paricaya anaMta upakArI jinezvara bhagavate "tIrtha"nI sthApanA karatAM gaNadhara pada pradAna kare che ane te ja samaye "dvAdazAMgI"nI racanA paNa thaI jAya che. arthAt zAsananA pravatana samayathI vyavasthita zAstro racAyelA ja hoya che. pAtranI gyAyegyatA upasthita mAnavagaNanI rUci ane grAhAzaktine sAme rAkhIne mahAna pUrvAcAryo tene anurUpa navyazAstranuM AgamAdhArita nirmANa karyuM. "tatvArtha sUtra" AvA ja prayatnanuM eka suMdara tema ja samatala mahAnuM zAstra che. A zAstra jyArathI racAyuM tyArathI Aja sudhI aneka mATe navapreraNAne aita banatuM AvyuM che tema ja keTalAya kALa sudhI nava prayatnane jAgRta karavAnI asIma zakti temAM nihita che. prastuta sUtranA adhyayananA saMskArathI sva. pU. guruvaryae paNa jarA vistAraruci ane upalakSIne "tava nyAya vibhAkara" nAmano graMtha nirmANa karyo che. graMthanuM nAma ja viSayane sAre phoTa karI Ape tema che. A graMthamAM "tarava" ane "nyAya" A be viSaya para prakAza phelAvavAmAM Avyo che, jethI graMthane "vibhAkara" sUryanI upamA apAyela che. jo ke "nyAya" e jJAnanuM nirUpaNa che ane jJAna nirupaNu jIva tattvAMtargata che. mATe For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattathI te bhinna che. tema graMthanA nAmane vani pragaTita thata nathI paNa nava tattvamAM pradhAnatattva jIva che. jIvanuM pradhAna lakSaNa jJAna che ane jJAna svarUpa nyAya jJAnane eka mahattvane vibhAga che tema sUcana karavAmAM AvyuM che. mATe ja graMthanuM nAma "tatta nyAya vibhAkara" hovA chatA tatva ane nyAya evA be vibhAga na karatAM graMthakAre jJAna, darzana ane cAritra Ama traNa vibhAga karyA che. temAM prathama be vibhAgo 10 10 kiraNamAM vibhAjana karavAmAM AvyA che. jyAre bAkIne trIjo vibhAga traNa vibhAgamAM vibhAjita che. prathama vibhAgamAM sUtre. dvitIya vibhAgamAM sUtro. tRtIya vibhAgamAM sUtra. prathamanAM darzana vibhAgamAM nava tanI carcA che. ane prasaMgane anurUpa jaina darzananI aNamola bheTarUpa karmatatvanuM vizada varNana che. - pratyeka bheda prabhedanA lakSaNe khUba addabhuta rIte banAvyA che. karma carcA viSayaka teTale nAne viSaya paNa pRthapha graMtha banavAnI saMpUrNa gyatA dharAve che. tevI ja rIte jJAnavibhAgamAM cAra pramANanI vistRta carcA paNa graMthanuM aneruM AkarSaNa che. sUtromAM vaparAyelI bhASA atyaMta saraLa che. prayAga paNa atyaMta AkarSaka che. chatAM paNa jarUriyAtathI vadhu zabda vAparyA vagara graMthanI maryAdA jALavI rAkhavAmAM AvI che. For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArA ya jaina darzananuM atyaMtara ane bAhA baMne prakAranuM eka samatela vivaraNa A graMthamAM prApta thAya che. mUlasUtro para racavAmAM AvelI "nyAya prakA za" nAmanI paNa TIkA paNa vidvAnajanene Azcarya mugdha kare tevI che. tenuM kada paNa ThIka ThIka pramANamAM vizALa che. racanA" A graMthanI racanA aMge paNa eka nAne ItihAsa che. pU. muni zrI prabhAvavijaya mahArAje eka divasa sava. pU. guru devane vinaMti karI ke ApazrI kaI mArA jevA alpamati jIne bedha thAya te mATe keIka suMdara graMtha banAvI ApavAnI kRpA kare. | saraLahadathI sva. pU. gurudeve ziSyanI te vinaMti mAnya rAkhI. svapara darzananAM gaMbhIra uMDANa sudhI pahoMcI gayela pU. gurudeva, e eka apratIma samRti zaktinA khajAnA hatA. graMthanuM nirmANa eka asAdhAraNa vAta che. eka sAmAnya lekhaka paNa saMkhyAbaMdha pustake uthalAvatA hoya che jyAre pU. gurudeva A graMtha nirmANa karatA hatA tyAre keI graMtha temane jevA mAM hoya tevuM mane yAda nathI. moTA bhAganA sUtro teo rAtanA ja banAvatA ane divasanAM keInI pAse lakhAvI detA graMthakartA AcAryazrInI A eka ajoDa saphaLatA che ane smRti zaktine eka anupama purAvo che. graMtha nirmANane prAraMbha thayo ane pUrNAhuti For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa bAda thavA pAmI tyAra bAda vivAnene saMtoSavA " nyAya prakAza" nAmanI TIkA racavAmAM AvI. jyAre keI paNa pustakanI madada vinA rAtre graMtha nirmANa karavAmAM AvyuM tyAre thoDAka Akasmika zabda sAmyathI keInuM anukaraNa karyuM che, temAMthI banAvyuM che AvI asaMbaddha vAte satyathI vegaLI banI jAya che. darzanazAsane prAmANika vidvAnuM tenA pUrvAcAryonA graMthathI paricita na haya, saMskArita na hoya ke prabhAvita na hoya te kadI ya banavA egya nathI. prAmANika kaI paNa AcArya kaI paNa navA tatvanI anveSaNane dAve jaina zAsanamAM te na ja karI zake. je kaMI viziSTatA hoya te saMkalana rajuAta ane vivaraNamAM ja hoya che. hemacaMdrAcArya mahArAjAe umAsvAti mahArAjane "upamAsvAti saMgRhItAH' kahyA che. tene keI e artha kare ke umAsvAti mahArAjanI keI viziSTatA nathI kAraNa ke teoe te mAtra Agamana arthanI ja saMkalana karI che. te AvI vAta karanAranI mUrkhatA eka nAnuM bALaka paNa saraLatAthI samajI zake tema che. ahIM kahevAne Azaya eTale ja che ke graMthakAre prAmANika AkhkhAyane choDyA vagara ja eka viziSTa zailIthI padArthonuM saMkalana karyuM che te ja draSTavya che. koI paNa zAstrIya bAbatamAM navuM tava zekavAne dAve For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare te teozrInI kalpanAmAM paNa kadI praveza pAmyuM na hatuM, mATe graMthakAranA sAhityanuM mUlyAMkana karanAre mAtra saMkalanA, racanA, rajuAta para dhyAna rAkhavAnuM rahe che. koI eka vyaktinuM saMkalana AvuM che mATe bIjAe tethI paNa AvuM saMkalana karavuM joIe te eka nirarthaka pralApa che. mAtra zAsananA ta yathAyogya rIte pradarzita thavA joIe te ja Agraha yogya che. graMthakAra - graMthanA mArmika pAThake ane taTastha ciMtakone graMthakAra mATe kevuM bahumAna pedA thayela che te te ApaNe AgaLa joIzuM. te pahelAM graMthakAranuM anekavidha vyaktitva paNa daSTi. gocara karavA jevuM che. teozrInA jIvananI keTalIka viziSTatAe temanA sAhitya sarjanamAM paNa utaryA vagara rahe nahiM mATe paNa te vyaktitvanI spaSTatA karavI yogya che. 1 sau prathama teozrIne pU. kamalasUrIzvarajI ma. tema ja pU. AtmArAmajI ma. jevA guru ane praguru prApta thayA hatA. jeomAM rahela zAsana prema ane satya gaSaNa temanAmAM sahaja rIte saMkrAMta thayA hatA. 2 vyAkhyAnanI ajoDa zaktie vAdavivAdanAM anekAneka prasaMge prApta karAvyA hatA jethI dArzanika jJAna atyaMta puSTa bane temAM koI Azcarya na gaNAya. For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 smRti ane svAdhyAya mamatA vaDe jIvatA AgamanI garaja sAravA teo zaktimAna hatA. 4 svabhAvagata saraLatA pratyeka kSetramAM vistAra pAmI hatI jenA darzana graMtha racanAmAM paNa thAya che. 5 sahaja kAvyazakti paNa teonA graMthamAM dekhAyA vinA na rahI zake. ATalA vyaktitvane khyAla karIne temanAM graMthanuM avalokana karanAra cakkasa keI navIna cIja prApta karaze. vAMcana manana ane ciMtana tatva nyAya vibhAkara" mAtra mUla vi. saM. 15mAM prakAzita karavAmAM Avyo hate ane saTIka graMtha vi. saM. 19 mAM prakAzita thayo hate. mUla ane saTIka graMtha prakAzita thatAM jaina jainetara samAja taraphathI paNa keTalAka vicAra pravAhe pragaTita thayA. je prastuta graMthanI mahattAnA ja saMsUcaka banyA che. graMthanA prathama sUtrae ja keTalAkane vihvaLa banAvI nAMkhyA hatA. temAM eka jainetara vidvAna AcArya darzanasUri mahArAja tema ja kahevAtA aitihAsika vidvAn paM. kalyANa vijayajIne samAveza thAya che. jenetara vidvAna ane paM. kalyANavijayajIe prathama sUtranA pratyeka zabda mATe virodha karyo che, je baMnenA ziSTacita javAba kalyANa mAsikamAM pragaTa thayela che. For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama jainetara vidvAnanA javAkha jANItA lekhaka tema ja vidvAn panyAsa kanakavijayajI gaNivare ApyA che. je pU. gurudeva pratyenA pakSapAta nahIM paNa hRdayanI bhaktinu paNa sUcana karI jAya che. 5. kalyANavijayanA javAba sAdhu jIvananI zaizavAvasthAmAM rahelA vidvAnmuni rAjayavijayajIe Apela che, je je zabdo mATe panyAsa kalyANavijayajIe virodha karela che te pratyeka zabdo AgamamAM kayAM kayAM ane kevI kevI rIte vayarAyA che tenI khUba spaSTatA karI che. uparokta ane AkSepakArAe mUlakAranA hArdane prakAza karatI TIkA tarapha joyu hAya tema lAgatuM nathI. AcAya darzanasUrIjI nyAya paddhatithI paricita hovAnA kAraNe khIjI carcAmAM na paDatA 'mArga' zabdanA ekavacana ane upAya zabdanA mahuvacananI ja carcAmAM paDayA che ane upasa'hAramAM ekAda be puruSa vacane vAparI sateSa pAmela che. A sArIe carcAnA ullekha karavAnuM A sthAna nathI chatAM tattvAnA prathama sUtranI sAthe sarakhAvIne ja AnA prathama sUtra para AkSepa karavAmAM AvyA che tethI AkSeponI bhUmikA ja acAnya che; arthAt tattvA kAranuM prathama sUtra me kSamAga nuM vidhAna bhinna apekSAthI kare che. jyAre pU. gurudevanuM prathama sUtra bhinna apekSAthI pravRtta che. aDI. ATalI ja noMdha karavI paryApta mAnIe chIe. anyatra saMskRtamAM javAma ApavAmAM Avaze. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhuone jainetara vidvAne te ThIka paNa jenetara vidvAna e. esa. gopANuM paNa jaNAve che ke " AcArya zrI zAbdika DeLa vinA tema ja zabdanI karakasarathI (praratuta graMthamAM) satyane raju kare che." ane graMthanI upayogitAne jetA te e tene graMthanI upayogitAne sarvajJAnasaMgraha tarIke bIradAve che. ghaNA vidvAne hajI paNa tevAM varNana karatAM tRpta thatA nathI. tAvArthanuM adhyayana karAvatAM A graMthane pariziSTa tarIke Ayojita karI abhyAsakramamAM paNa niyukta karavA jevuM che. prastuta bhASAMtara ane bhASAMtarakAra A mULa graMthanI prastAvanA nathI tethI graMtha viSe vadhu vistArathI varNana karela nathI. paNa keTalIka Avazyaka dizAsUcana ja karavAmAM AvyuM che. uparokta tatva nyAya vibhAkara graMthanuM bhASAMtara A graMthamAM karavAmAM Avela che. bhASAMtarakartAe lalitavistarA jevA graMthanuM bhASAMtara karIne vidvAna jagatane pitAnI vidvattAne paricaya sArI rIte karAve ja che. tethI te bAbatamAM vadhu kazu kahe. vAnI jarUra rahetI nathI. prastuta mULa graMthanI sAthe temane bIjA kaI paNa karatAM nikaTatama saMbaMdha che. mULa graMthanA aMte temane saMskRtamAM padya pramANa banAvelI prazasti ghaNuM sanmAna pAmela che. temaja graMtharUpa prAsAda upara zikhara samI zobhI rahelI che. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 taduparAMta sArAya graMtha temane kaThastha karyAM che. eTalu ja nahi paNa pU. gurudeve ja sArAya graMtha temane bhaNAvyeA che. AthI tee graMthakartAnA te atyaMta RNI hatA ja paNa sAthe sAthe graMthanA paNa svataMtra rIte RNI banI cUkayA che. prastuta bhASAMtara dvArA te graMthanI mahattA ane graMthakAranA adbhuta jJAna vikAsanA gujarAtI janatAne sudara paricaya ApI zakaze. A graMthanI cAgyatA joine " pU. gurudevanI vidyamAna avasthAmAM anubhavI vidvAn hIrAlAla rasikalAla ka.paDIyAe A graMthanuM bhASAMtara karavAnA maneAratha sevyeA hatA. te mATe thoDAka prayatna paNa temane karyA hatA. paNa kALabaLe te kA Aja sudhI patyu' nahi. tyAre teoe pU. gurudevanA ziSyamaMDala pAsethI paNa saTIka tattvanyAya vibhAkaranA bhASAMtaranI AzA sevI hatI. Aje temAMthI thADuM' paNa kArya 50 bhadraMkaravijaya gaNi vara karI rahyA che. tethI mane atya'ta Anada thayA che. sAthe sAthe keTalAya sa MskRta anabhijJavarga paNa anupama AnaMda anubhavaze te nirvivAda satya che. 50. bhadraMkaravijayajI saMskRtanA prAMjalakavi ane lekhaka che. sAthe sAthe bhASAMtara karavAnI dizAmAM paNa temaNe lakSya rAkhyuM che te gujarAtI prajA mATe atyaMta sadbhAgyanI vAta che. khIjA vibhAganuM bhASAMtara te zIvratAthI paripUrNa kare For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tevI zubhAbhilASA sAthe sAthe teo A graMtha upara svataMtra rIte paNa gujarAtImAM lakhe te ghaNuM ja upayogI che. kAraNa ke teo A graMthanA hArdane upara jaNAvyA mujaba sArI rIte pAmela che. vaLI bhASAMtarita graMthamAM keTalAka pariziSTa umere che jethI abhyAsIonI keTalIka kaThInatA dUra thaI jAya te paNa IcchavA yogya che. bhASAMtarita graMthanI zarUAtamAM prastuta graMthanA abhyAsadvArA temanA magajamAM kevI chApa upasthita thaI che te paNa gujarAtI bhASAmAM Alekhana karaze te bhASAMtarita graMtha temaja mULagraMthanuM gaurava vadhu pracAra pAmaze. aMtamAM temanI zrate pAsanA gurubhakti ane zAsanasevAnI dhagaza niraMtara vadhatI rahe tevIja zAsana devone abhyarthanA karuM chuM. zAsanasevAnuM baLa temane prApta thAya tevI aMtaranI AziSa varasAvI ahIM ja viramuM chuM. lI. AcArya vikamasUri vi. saM. 2024 A0 su. 13 caMdraprabhu nayAmaMdira 409 | mInTasTrITa madrAsa-1 For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. kavikulakeTara AcArya bhagavaMta vijaya bhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAja kRta aMtarikSatIrtha mAhAsya ne prApta thayela keTalAka zubhAbhiprA zrI antarikSatIrtha mAhAsyanI traNa pustikA sAtha joga malI. cAra kAMDanAM samasta lekanI racanA avasare cita ciraMjIvI thAya tevI che. tamArI pratibhAnI sAkSI che. A rAmasUrijI, dharmadhuraMdharasUrijIne Apela che. sarvane gamI che. delatanagara (muMbaI) vijaya amRtasUri (pUA. vijyanemIsUrIzvarajI ma. paTTadhara) aMtarikSa pArzvanAthanI ce paDI naMga. 2 malI che. eka nIce jJAna bhaMDAramAM ApI che. bahu AnaMda thayo. je kALamAM saMskRta deva bhASAmAM sAhitya racanAo virala thaI gaI che te jamAnAmAM tamee thI aMtarikSa pArzvanAtha prabhune mahimA deva bhASAmAM gAyuM che te bezaka prazasya che. amadAvAda, vijayajabUsari suzrAvaka sumatilAla mAraphate aMtarikSa mAhAsyanI pustikA malI che. jethI ghaNo AbhAra. sevakanI abhiprAyanI jarUrI nathI. ApazrI ghaNA vidvAna ane lekhaka che. trileca nane pustikA vAMcavA jaNAvyuM che. paNa haju TAIma maLyuM nathI. nAzIka-mahAvIra sesAyaTI ' vijayayazodevasUri aMtarikSa pArzvanAthanI pustikA malI. sAbhAra svIkArela che. AcAryadevazrIe aMtarikSanuM saMskRta aitihAsika lekhana karI tIrtha aMge kAyamI pramANika sArI sArI sAmagrI For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghane jANavA mUkI che. prayatna prazaMsanIya che. lIMbaDI (saurASTra) vijayaamRtasUri. da.paM. jinendravi. aMtarikSa pArzvanAtha pustaka mo. pustaka vAMcI temAM aMtarikSa pArzvanAthane mahimAne varNana bahu suMdara che. lakone AhAda pahoMcADe tevuM che. ApanI zaktinI zI vAta karavI. muMbaI vijayabhuvanasUri Aje zrI aMtarikSa tIrtha mAhAsyanuM pustaka maLyuM che. saMskRtamAM lekhana karIne prAcIna paraMparA jALavI rAkhI che te AnaMdanI vAta che. mAMDavI (kaccha) muni jaMbU vi. zrI aMtarikSa tIrtha mAhAbhya' pustaka Aje maLyuM. ghaNeja AnaMda thaye. pustaka suMdara taiyAra thayuM che. 50 AcArya deve saraLa-subedha ane rasapUrNa saMskRta padyagraMthanuM nirmANa karI bAla para mahAna upakAra karyo che. phaledI (rAjasthAna) muni bhadragupta vi. bhavatAM zlokapaTutAm darzayat pUjyA'zokavijayena preSitaM zlokabaddhaM kalikAlakalpavRkSamiva antarikSapArzvanAthatIrthavarNanAtmakaM pustakaM zvaH labdham / paThitvA'vAnandro' bhavat / bhavatAm / zloka racanAzaktiM jJAtvA mama mastakaM sahajabhAvena bhavaccaraNAravinde lagnam / kiM mayUravAhinI pratyakSA'sti ? vA mayUravAhinyA'yaM pratha: likhitaH 1 sumadhurasuzobhanasuvarNanavistRto'yaM graMtho'sti / kapaDavaMja muni azokasAgara (munivarya abhayasAgarajI-gaNivara-ziSyaratna) For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya paMnyAsajI ma0 zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM ho zrI jagavallabhapArzvanAthAya namaH Atma-kamala-labdhi-bhuvanatilakasUrigurubhyo namaH pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImadvijayelabdhisUrIzvarajI mahArAja viracita tava-nyAya-vabhAkara zrI sabhyazraddhA nAmane pahele bhAga [ gurjarabhASAnuvAdayukta ] prathama kiraNa : tattvoddezAkhyaH mayuranargifSaziroTImAmAyotismerpdaambujN nirupamajJAnaprabhAbhAsuram / rAgadveSatRNAlipAvakanibhaM vANIsudhAmbhonidhim , zrImadvorajinezvaraM pratidinaM vande jagadallabham // 1 // artha -atyaMta bhaktithI namatA IndronA mastakonA mukuTanA ratnanI prabhAthI bhAsvara-vikasita caraNakamalavALA, For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : *: ( A padathI prabhunA pUjAtizaya prakAzita karela che) anantajJAnarUpI prabhAthI jAjavalyamAna, ( A padathI jJAnAtizaya darzAvyeA che) rAga-dveSarUpI ghAsanI gaMjIne mATe agnisamAna ( A padathI apAyApagama atizaya jaNAvyeA che) vANIrUpI amRtanA sAgara ( A padathI vacanAtizaya matAnyeA che ) tribhuvananA pati ke priya evA bhAvalakSmIpati vIra jinezvarane huM haMmezAM vandanA karUM chuM. 515 prajJAvaibhavasaMmadiSNukathaka prauDhokti vidrAvaNa - prakhyaM jIvagaNopajIvakadayAdRSTiprakarSojjvaLam / navA zrokamaLAkhyasUrimasakRddhyAtvA ca jainAgamaM, taccanyAyavibhAkaraM sulaLitaM granthaM prakurve mudA // 2 // artha:--pratibhAnA vaibhavathI maSTivAdIonI prauDha uktienA khaMDanamAM prasiddha ( A padathI gurune pratibhAtizaya ane svasiddhAntasthApananuM sAmarthya darzAvyuM che. jIvagaNune jIvADanArI dayAmAM utkRSTa jAgRtinA kAraNe atyaMta nila ( A vAkayathI gurunI aneka nRpatione ahiMsAdhanA upadezadvArA yAdhamAM sthApavAnI kuzalatA darzAvI che. ) lakSmInuM sthAna jema kamala che tema AcAra vigere ATha prakAranI saMpadAnA ghara evA sAka nAmavALA zrI kamalasUrijI gurudevane vAraMvAra namana karI ane bhaktizraddhApUrvaka manemadiramAM sthApIne ane jinapraNIta pravacanane namana karI tenuM dhyAna karI, jIvAdi tattvA ane tenA sAdhaka pramANunayarUpa nyAyeAnI viziSTa svarUpa-prakAra-pramANurUpIbhAne karanAra For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 3: hAI sArthakanAmavALA, sulalita, tatpanyAya-vibhAkara nAmaka graMthane huM AnaMdapUrvaka racuM chuM. (2) samyazraddhAsaMvicaraNAni muktyupAyAH // 1 // artha:-sabhyazraddhA, samyaphasaMvit, (jJAna) ane samyaka cAritra ja muktinA upAye (sAdhana) che. arthAta A samudita samyakraratnatrayI ja muktinA sAdhanarUpa che. bIjA muktinA sAdhane nathI. (1) uddeza pramANe samyapha zraddhAnuM lakSaNa tarajJAcA sabhyazraddhA rA artha-jinapraNIta-jIvAdi tenA upara AsthA (abhirUci) tenuM nAma samyaphazraddhA. (2) tone nAma-saMkhyA-nideza, tatra tatvAni jIvAjIvapuNyapApAzravasaMvaranirjarAbandhamokSA nava || artha tyAM-tadhvAsthA" e vAkyamAM kahelA tanajIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nijerA, baMdha, mekSa e nAmavALA, nava (9) tave che. (3) chavAdi tattvonuM nirUpaNa. navA nannA kA artha:- ke jenA lakSaNa-prakAra-bheda AgaLa kahevAze For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 4 tA paNa te jIvAnI saMkhyAnI maryAdA nathI temaja te asaMkhyAta paNa nathI evA abhiprAyathI kahe che ke " jIvA anatA che.' (4) ajIveAnA vibhAga-- dharmAdharmAkAzakAlapudgalAH paJcAjIvAH ||5|| artha :--dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, puddagalAstikAya, ema A pAMca 'ajIva' kahevAya che. 5 dravyatva sAdhanuM nirUpaNa-- jIvena sahaita eva par3a dravyANi // 6 // a:--jIvAstikAyanI sAthe A pAMca ajIvA 'dravya' kahevAya che, arthAt dharma, adharma, AkAza, kAla, puddagala dravyatvadharma ane jIva A cha padArtho 'dravya' kahevAya che. A badhAmAM eka sarakhA che. (6) dezanAntarIAe mAnela padArtha ke dravyAnA pUrvokta cha kanyAmAM samAveza:-- darzanAntarAbhimatapadArthAnAmatraivAntarbhAvaH // 7 // a:--danAntarIya taiyAyika Adie mAnela pRthivI Adi padArthonA A jIvAdi dravyeAmAM samAveza thAya che. (7) guNaparyAyasAmAnyavizeSAdayaH SaTsveva saGgacchante ||8|| a:--parAbhimata guNukama sAmAnyavizeSa vigere padArtho For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5 : A cha dravyamAM ja saMgata thAya che. arthAta cha ja dravyo che. adhika nahIM ke nyUna paNa nahIM. (8) puNyAditone paNa cha dravyomAM samAveza- puNyAditatvAnAmapyayameva nyAyaH // 9 // atha-pUrvoktadizAdvArA cha drAmAM ja puNyAdi tane samAveza thAya che. (9) te A pramANe- tatra puNyapApAzravandhAnAM pudgalapariNAmatvAta pudgaleSu, saMvaranirjarAmokSANAM jIvapariNAmatvAjjIveSvantarbhAvaH // 10 // artha -puNya, pApa, Azrava, bandhane pagalapariNAmarUpa hAI pudagalamAM ane saMvara, nirjarA, mekSane jIvapariNAmarUpa hoI jIvomAM samAveza thAya che. (10) kAla sivAya pAMca dravyonuM sAdhamyaH kAlaM vihAya paJcAstikAyA bhavanti // 11 // artha -kAlane cheDI, dharma, adharma, AkAza, pudagala ane jIva ema pAMca dravyo "astikAya" (pradezonA samudAyavALA) kahevAya che. (11) puNyatattvanA prabhede - puNyasya tu sAtocairgotramusmanuSyadvikapazcendriyajAti paJcadehAdimatritanUpAGgAdimasaMhananasaMsthAnaprazastavarNacatuSkAguru For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 : laghuparAghAtocchvAsAtapodyota zubhakhaga tinirmANatra sadazaka suranaratiryagAyustIrthakara nAmakarmarUpeNa dvicatvAriMzadbhedAH ||12|| artha:--1 sAtAvedanIya, 2 uccageAtra, 3 manuSyagati, 4 manuSyAnupUrvI, 5 suragati, 6 surAnupUrvI, 7 5cendriyajAti. pAMca zarIra-8 audyArika, 9 vaikriya, 10 AhAraka, 11 tejasa, 12 kAma*Nu ane te traNa zarIranA 13-14-15 aMgeApAMgA, 16 vaRSabhanArAca nAmanuM paheluM sa'ghayaNa, 17 samacaturasa nAmanuM paheluM sasthAna, 18 zubhavaNu, 19 zubhagaMdha, 20 zubharasa, 21 zubha5, 22 agurulaghu, 23 parAghAta, 24 ucchavAsa, 25 Atapa, 26 udyota, 27 zubhakhagati, 28 nirmANu, 29 trasa, 30 khAdara, 31 paryApta, 32 pratyeka, 33 sthira, 34 zubha, 35 saubhAgya, 36 susvara, 37 Adeya, 38 yazaH kIrtirUpa trasadazaka, 39 surAyu, 40 narAyuM, 41 tiya gAyu, 42 tI karanAmakaryuM. A pramANe puNyatattvanA 42 bhedA che. (12) pApatattvanA prabhedA jJAnAntarAyadazakadarzanAvaraNIyanavakanI cairgotrAsAta mithyAsvasthAvaradazaka nirayatrikakaSAyapaJcaviMzati tiyeM dvikaika dvitricaturjAtikukhagatyupaghAtAprazasta varNa catuSkA prathama saMhananasaMsthAnabhedAt dvayazItividhaM pApam // 13 // a:--1 matijJAnAvaraNIya, 2 zrutajJAnAvaraNIya, 3 avadhijJAnAvaraNIya, 4 manaH5 vajJAnAvaraNIya, 5 kevaLajJAnA For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaNIya, 6 dAnAMtarAya, 7 lAbhAMtarAya, 8 bhegAMtarAya, 9 upabhegAMtarAya, 10 varyAMtarAyarUpa jJAnAMtarAyadazaka, 11 cammudarzanAvaraNIya, 12 acakSudarzanAvaraNIya, 13 avadhidarzanAvaraNIya, 14 kevaLadarzanAvaraNIya, 15 nidrA, 16 nidrAnidrA, 17 pracalA, 18 pracalA-pracalA, 19 thINuddhi rUpadarzanAvaragyanavaka, 20 nIca gotra, 21 asAtA vedanIya, 22 mithyAtva mohanIya, 23 sthAvara, 24 sUma, 25 aparyApta, 26 sAdhAraNa, 27 asthira, 28 azubha, 29 daurbhAgya, 30 duHsvara, 31 anAdeya, 32 ayaza rUpa sthAvara dazaka, 33 narakagati, 34 narakAnupUrvI, 35 narakAyurUpa niyatrika anaMtAnubaMdhI36 krodha, 37 mAna, 38 mAyA, 39 lobha, apratyAkhyAnIya40 krodha, 41 mAna, 42 mAyA, 43 lebha; pratyAkhyAnIya44 krodha, 45 mAna, 46 mAyA, 47 lebha, saMjavalana48 dha, 49 mAna, 50 mAyA, pa1 lebha, para hAsya, 53 rati, 54 arati, 55 zeka, pa6 bhaya, 57 durgachA, 58 purUSada, 59 strIveda, 60 napuMsakaveda rUpa (25) kaSAya, 61 tiryaMcagati, 62 tiryaMcAnupUrvI, 63 ekendriya, 64 beindriya, 65 teIndriya, 66 caurindriya jAti, 67 azubha vihAgati, 68 upaghAta, 69 aprazastavarNa, 70 azubha gaMdha, 71 azubha rasa, 72 azubha sparza, 73 RSabhanArAcasaMghayaNa, 74 nArAcasaMghayaNa, 75 ardhanArAcasaMghayaNa, 76 kalikAsaMghayaNa, 77 chevaTuDusaMghayaNa, 78 jodhaparimaMDala saMsthAna, 79 sAdi saMsthAna, 80 vAmana saMsthAna, 81 kuja saMsthAna, 82 haMDaka saMsthAna. e pramANe pApatAvanA (82) bhede che. (13) For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava tatvanA prabheda Azravastu indriyapaJcakakaSAyacatuSkAvatapaJcakayogatrika kriyApazcaviMzatibhedAta dvAcatvAriMzadvidhaH // 14 // artha:-1 sparzendriya, 2 raseMndriya, 3 ghANendriya, 4 nendriya, pa zrotrendriya, 6 ke, 7 mAna, 8 mAyA, 9 lebha, 10 prANAtipAta, 11 mRSAvAda, 12 adattAdAna, 13 mithuna, 14 parigraha, 15 ma ga, 16 vacanaga. 17 kAyayoga, 18 kAyikI, 19 adhikaraNikI, 20 prAASikI, 21 paritApanikI, 22 prANAtipAtikI, 23 AraMbhikI, 24 parigrahIkI, 25 mAyApratyayikI, 26 mithyAdarzanaprayika, 27 apratyAkhyAnikI, 28 daSTikI, 29 smRSTikI, 30 prAti tyakI, 31 sAmatepanipAtikI, 32 nezastrikI, 33 svAhastikI, 34 AjJAnikI, 35 vidAraNikI, 36 anAgikI. 37 anavakAMkSA pratyayikI, 38 bIjI prAyogikI, 39 samudAnikI, 40 premikI, 41 heSikI, 42 IryApathikIrUpa 25 kriyA. A pramANe AzravatatvanA (42) bhede che. (14) saMvaratatvanA prabheda- paJcasamititriguptidvAviMzatiparISahadazayatidharmadvAdazabhAvanA paJcacAritrabhedAtsaMvarassaptapaJcAzadvidhaH // 15 // artha-1 Isamiti, 2 bhASAsamiti, 3 eSaNAsamiti, 4 AdAnabhaMDamattanikakhevaNAsamiti, 5 pAriSkApanikAsamiti, 6 managupti, 7 vacanagupti, 8 kAyami, For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 9 : 9 sudhA, 10 pipAsA, 11 zIta, 12 uSNa, 13 daMza, 14 acelaka, 15 arati, 16 strI, 17 caryA, 18 nadhikI, 19 zayyA, 20 Akroza, 21 vadha, 22 yAcanA, 23 alAbha, 24 rega, 25 tRNasparza, 26 mala, 27 satkAra, 28 prajJA, 29 ajJAna, 30 samyakatvarUpa bAvIza parISaha, 31 kSamA, 32 mArdava, 33 Arjava, 34 nirlobhatA, 35 tapa, 36 saMyama, 37 satya, 38 zauca, 39 akiMcanatva. 40 brahmacarya. rUpa dazayatidharma, 41 anitya, 42 azaraNa, 43 saMsAra, 44 ekatva, 45 anyatva, 46 azucitva, 47 Azrava, 48 saMvara, 49 nirjarA, 5lakasvabhAva, 51 bedhidurlabha, para dharmarUpa bAra bhAvanA, pa3 sAmAyika, 54 chedepasthApanIya papa parihAravizuddhi, pa6 sUmasaMpAya, pa7 yathAkhyAtarUpa paMca cAritra, e pramANe saMvaratatvanA pa7 bhede che. (15) nirjarAtatvanA prabheda- bAhyAbhyantaraSadkarUpatapobhedena dvAdazaprakArA nirjarA // 16 // artha:-1 anazanatapa, 2 unedarakA, 3 vRttisaMkSepa, 4 rasatyAga, 5 kAyakaleza, 6 saMlInatA e rUpa bAhyAtapa, 7 prAyazcita, 8 vinaya, 9 vaiyAvRtya, 10 svAdhyAya, 11 dhyAna, 12 kAtsagarUpa atyaMtara tapa. A pramANe nirja rAtatvanA 12 bheda che. (16) baMdhatatvanA prabheda- prakRtisthitirasapradezabhedAccaturvidho bandhaH // 17 // For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10: atha:-1 prakRtibaMdha, 2 sthitimadha, 3 anubhAgamadha, 4 pradezabaMdha. A pramANe aMdhatattvanA (4) bheda che. (17) meAkSatattvanA prabhedA-- mokSastu satpadaprarUpaNAdravyapramANakSetra sparzanAkAlAntarabhAgabhAvAlpabahutvenaiva vidhaH // 18 // artha :-1 satpadaprarUpaNAdvAra, 2 dravyapramANudvAra, 3 kSetra dvAra, 4 sparzanAdvAra, 5 kAladvAra, 6 aMtaradvAra, 7 bhAgadvAra, 8 bhAvadvAra, 9 alpamarhutvadvAra. pramANe meAkSatattvanA 9 bheda che. (18) A For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sakalamantrAdhirAja zrI siddhacakrAya namaH - dvitIyakiraNa:- == - jIvanirUpaNAkhyaH / tatra cetanAlakSaNo jIva: // 1 // artha:-cetanArUpI lakSaNa (asAdhAraNa dharma svarUpa)vALo 71 che. (1+18) sa dvividhaH // 2 // matha:- 01 me prazna cha. (2+20) saMsAryasaMsAribhedAt ||shaa matha:-(1) saMsArI (2) asa sArI (siddha) methI te 71 me 2ne che. (+21) atra cetanatvena jIva ekavidhaH // 4 // artha-saMsArI jIvanA nirUpaNa prasaMgamAM saMsArI jIva, cetanatvadharmanI apekSAe eka prakAra che. (22) trasasthAvarabhedena dvividhaH // 5 // For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 12 : atha-saMsAre pAdhiviziSTa cetanatvathI eka prakArane hovA chatAMya trasa ane sthAvara bhedanI apekSAe saMsArI jIva be prakAra che. (5+23) (ahIM trasa nAmakarmanA udayavALA beIndriyathI mAMDI paMcendriya sudhInA jI, trasa tathA sthAvara nAmakarmanA udayavALA ekendriya jI-pRthvI, jala, teja, vAyu, vanaspatikAya je sthAvara samajavA.) puMstrInapuMsakabhedena trividhaH // 6 // atha-saMsArI jIva, purUSaveda, veda, napusakavedanI apekSAe purUSa-strI-napuMsaka bhadavALe heI traNa prakArane che. (624) nArakatiryaGmanuSyadevabhedena caturvidhaH / 7 / / artha:-gatinI apekSAe (1) narakagatinA udayavALe nAraka, (2) tiryaMcagatinA udayavALe tiryaMca, (3) manuSyagatinA udayavALe manuSya, (4) devagatinA udayavALe deva ema nAraka tiryaMca manuSya devarUpe cAra prakArane jIva che. (7+25) indriyabhedena paJcavidhaH // 8 // athara-jAtinAmakarmanA udayathI prApta thayela ekendriya vigere jAtipariNAmane bhajanArA heI jInA pAMca bhede che. (1) ekendriya, (2) beIndriya, (3) teIndriya, (4) caurendriya, (5) paMcendriya. ema IndriyabhedathI jIva pAMca prakArano che. (8+26) For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13 : pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasabhedena Saividha ityevaM vista. ravidhi jagannAviSoDaSa mavati vikSeza artha:-pRthivIkAya, apUkAya, vAyukAya, tejaskAya, vanaspatikAya, trasakAya. A pramANe kAyabhedathI cha prakArane jIva samaja. vistArathI (7) nArakI, (24) tirya, (101) garbhaja manuSya, (9) deve temanA paryApta ane aparyApta bhedathI ane (101) saMmUrchAima manuSya umeravAthI pa63" bhejavALA cha AgamathI jANavA. (9427) saMsArI jIvanuM lakSaNa sakarmA saMsArI // 10 // artha:-karmanI sAthe viziSTa saMbaMdhavALe jIva "saMsArI kahevAya che. (10+28) pAtraparimAna: I? artha:saMsArI jIva, deha pramANe parimANavALo che. jIvanuM zarIra jeTalA parimANavALuM che. jIvanuM paNa teTaluM ja parimANa jANavuM. (11+29). ___ sa ca sUkSmetaraikendriyadvitricaturindriyAsaMjJisaMjJipazcendriyabhedena saptavidho'pi pratyekaM paryAptAparyAptabhedatazcaturdazavidhaH 12 artha: te jIva, sUkama ekendriya, bAdara ekendriya, beIndriya, teIndriya, caurindriya, asaMgni paMcendriya, saMksi For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14: paoNMcendriya, bhedathI sAta prakAranA hovA chatAM paryApta ane aparyApta bhedathI cauda prakAranA che. (12+30) paryAsa zabdanI pravRttimAM nimitta paryAsinu* vana-- Atmana: paudgaLikakriyAvizeSaparisamAptiH paryAptiH 13 a:--paudgalika viziSTa kriyAnI samApti, je zakti vaDe thAya che, te AtmAmAM rahelI viziSTa zaktine paryAsi' kahe che. arthAt pudgalanA upacayathI janya viziSTa kriyAnI pUrNatA karanArI AtmAnI viziSTa zakti eTale paryAsi ' athavA tevI zaktimAM nimitta pudgalanA upacaya eTale paryApti '. (13+31) paryAtivibhAga---- 6 AhArazarIrendriyochvAsabhASAmanorUpaviSayabhedAt paryAptiSSoDhA || 14 || a:--AhAra, zarIra, indriya, ucchvAsa, bhASA, manarUpa viSayabhedathI paryAptinA cha prakAro che-- (1) AhAraparyApti, (2) zarIraparyApti, (3) indriyaparyApti, (4) zvAseAzvAsaparyAti, (5) bhASAparyApti. (6) manaparyApti. ema cha bhedo paryAptinA samajavA. (14+32) AhAraparyAsinu varNana~ zarIrAdipaJca yogyadaLikadravyAdAnakriyAparisamAptirAhAra sipA For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : artha:-audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa, bhASA, prANapAna, mana, karmarUpa ATha prakAranA pugalo paikI zarIra, Indriya, ucchavAsa, bhASA, mana e pAMcane cagya je dalika drave che teonI grahaNarUpa kiyAnI samApti, je Atmazakti vaDe thAya che te zaktinuM nAma "AhAraparyAyi". (1533) zarIraparyAptinuM varNana gRhItazarIravargaNAyogyapudgalAnAM zarIrAGgopAGgatayA racanakriyAsamAptizzarIraparyAptiH // 16 // atha-sAmAnyathI grahaNa karela zarIra vagaNagata gya pudagalonI zarIranA aMgopAMgarUpe racanAtmaka kriyA je zakti vaDe thAya che te AtmaniSThazakti "zarIraparyApti" kahevAya che. (16+34) indriya paryAptinuM varNana- svasandrisiriNAririridvAjaffa. 20 athara-tvam Indriya (sparzendriya) vigere Indrione IndriyarUpe banAvavAnI kriyA, je AtmIya zaktivizeSathI ke pugalavizeSathI pUrNa karAya che te sarvazarIrendriyavyApaka IndriyaparyApti" kahevAya che. (17+35) zvAsozvAsa paryAptinuM varNana- zvAsocchvAsayogyadravyAdAnotsargazaktiviracanakriyAsamAptiH zvAsocchavAsaparyAptiH // 18 // For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 16 : atha-zvAsozvAsa egya dravyonI levA-mUkavAnI zakti banAvavAnI kriyA, je AtmIyazaktivizeSathI ke pudgalanA upacayathI pUrNa thAya che te zvAsozvAsaparyApti". (18536) bhASAparyAtinuM varNana- bhaassaayogydrvyprigrhvisrjnshktinirmaannkriyaaprismaasimajApaHi: III artha:-bhASA egya dravyonI avalaMbana ane pachI visarjana viSayanI zaktinA nirmANanI kriyA, je AtmazaktithI ke pugala upacayathI pUrNa thAya che te "bhASAparyApti kahevAya che. (18+37) mana:paryAptinuM varNana manastvayogyadravyAharaNavisarjanazaktijananakriyAparisamA. fmana:ti. 2aa. artha:-manapaNane yogya dravyane laI mUkavAnA viSayanI zakti pedA karanArI anukUla kriyA, je AtmIyazaktivizeSathI ke pudagalIpacayathI pUrNa thAya che te "manaH paryApti samajavI. (21+38). paryAptinA prabhedanuM jJAna karAvyA pachIparyApta-aparyAptanuM svarUpa svasvayogyaparyAptipUrNatvabhAjaH paryAptAH / svasvaparyAptipUrNatAvikalA aparyAptAH // 21 // For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 17 ; a:--je je jIvanI jeTalI paryApti abhimata che teTalI paryAsikAnI pUrNatAvALA jIvA - paryApta ' ane svasvaparyAsinI pUrNatA vagaranA jIvA aparyApta ' che. (39+21) tatrai kendriyasyAdyAzcatasraH / dvitricaturindriyAsaMjJipazcendriyANAM paJca / saMzipaJcendriyANAM SaTU paryAptayaH ||22|| artha:--(4) tyAM--cha paryAptiomAMthI pahelI cAra (AhArazarIra-indriya-zvAseAzvAsarUpa cAra) paryApti, ekendriya jIvane hAya che. kemake, bhASA ane mana tene hAtA nathI. (1) eindriya, taiindriya-caurindriya asajJipaMce - ndriyAne, bhASA umeratAM pAMcaparyApti che. kemake teone mananA abhAva che. hoya (4) sannipa'cendriya jIvAne pUrvanI pAMcamAM mana umeratA cha paryAsiA hAya che, kemake A jIvAmAM mana che. (22+40) paryApta aparyApta sUkSma Adi sAta prakAranA veAnuM sakSipta varNana sUkSmAzca nigodAdivartinaH / bAdarAH sthUlapRthivIkAyikAdayaH / dvIndriyAH kRmyAdayaH / trIndriyA pipIlikAdayaH / caturindriyA bhrAmarAdayaH ||23|| asaMjJipaJcendriyA manohInA agarbhajA monAdayaH ||24|| saMjJipaJcendriyA devamanujAdayaH ||25|| For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :18: atha--(1) sumanAma kramanA udayavAMLA, nigeAda vi.sthAnavartI pAMca pRthvIkAya vi. ekendriya jIvA 'sUkSma' che. (2) bAdaranAmakamanA udayavALA, sthUla (Adara) pRthvIkAya vi. pAMca ekendriya jIvA khAdara' che. (3) spena ane rasana ema e indriyavALA jIvA, DhIIndriya' kahevAya che. dA. ta. karamIyA, lAkaDAnA kIDA, alasIA, jamInanA kIDA, gaDAlA, jaLA, meAtInI chIpa, zakhA, kADI vi. samajavA. (4) spena-rasana-ghrANu ema traNa indriyavALA jIvA zrIndriya' kahevAya che. dA. ta. ma'kADA, kIDI, ghImela, udheI, lIkha, gIMgADI, chANunA krIDA, mAMkaDa, geAkaLagAya, kAnakhajUrA, vi. samajavA, (5) sparzana-2sana-prANa-cakSu ema cAra indriyavALA jIvA, caturindriya kahevAya che. dA. ta. karALIe, vIMchI, bhamarA, AgIo, pataMgIyuM, tIDa, madhamAkhI, DAMsa, tamarU vi. samajavA, (6) mana vagaranA ane je gaja nathI te matsya vi. Adi padathI samUcchima manuSya pazu vi. paoNMcendriya jIvA, asa'nipaMcendriya' jANavA. (7) manavALA paMcendriya jIvA 'sajJipacendriya'jANavA, dA. ta. sava deva-nArakI-gabhaja manuSyA tiya cA-Adi. (23 thI 25 41 thI 43) ta varSa mAninaH // 26 // For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 19: a--A cauda prakAranA jIvA prANavaMtA che ethI ja A jIvAtuM jIvatva che. (26+44). prANAnu* vivecana tatra prANA dravyabhAvabhedena dvividhAH / dravyamANAH paJcendriyamanovAkkAyabalocchUvAsAyUMSi daza / -anantajJAna darzanacAritravIryAtmakAzcatvAro bhAvaprANAH // 27 // atha--tyAM pUrvokta prANi zabdamAM rahela prANA, dravya ane bhAva ema be prakAre prANI che. (1) pAMcaindriyA, maneAkhala-vacanakhala kAyamala ema traNa khalA, zvAseAzvAsa ane AyuSya ema daza prANA 'dravyaprANA' kahevAya che. (27645) (2) anantajJAna-darzana-cAritra-vIya rUpa cAra prANA 'bhAvaprANa' kahevAya che. , sparzanakAyocchavAsAyUMSye kendriyANAm rasanavAgbhyAM saha pUrvoktA dvIndriyANAm ghrANena sahaite trIndriyANAm, cakSuSA sahaita eva caturindriyANAm, zrotreNa sahAmI asaMjJinAm, manasA sahaite saMjhipaJcendriyANAm, anntjnyaandrshncaaritryoni pavAra sitAnAM mAvALA || 28|| a:-- ekendriya ' jIvAne sparze ndriya-kAyaalazvAsa AyuSya ema cAra prANA hoya che. " * eindriya' jIvAne pUrvokta cAra prANAmAM rasanendriya mane vacanakhala umeratA cha prANA hAya che. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 20: * temandriya jIvAne pUrvokta cha prANAmAM ghrANendriya umeratA cha prANA hAya che. " ' caurindriya 'jIvAne pUrvokta sAta prANAmAM cakSurindriya umeratA mADha prANA hoya che. asanni pacendriya ' jIvAne pUrvokta ATha prANAmAM zrotrendriya umeratAM nava prANA hAya che. * * sa'zipa'cendriya ' jIvAne pUrvokta nava prANAmAM manakhala umeratA daza prANA hAya che. * siddhajIvA ? ne anaMtajJAna-anaMtaHzana-ana tacAritra ana'tIya ema cAra bhAvaprANA hAya che. (28+46) asa sArI jIvanu lakSaNa-- * nirdhUtAzeSakarmA asaMsArI sa eva siddho jinAjinatIrthAdibhedabhinnazvarama zarIra tribhAgonAkAzapradezAvagAhI ca || 20 || a:--je jIve sakala ATha prakAranA jJAnAvaraNIya vi. karmonA kSaya karyo che te AtmA * asaMsArI ' [siddha ] kahevAya che. ' te asa'sArI ja, jina, ajina tIthaeN vi. leyukta [siddhonA padara bhedanuM varNana AgaLa karAze ] ane antima zarIranA trIjA bhAgathI nyUna AkAzapradezanI avagAhanAsa...panna siddha'kahevAya che. (29+47) For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 1 : [ jema pradIpa tejanA avayava, zeDI jagyAmAM saMkeca ane maTI jagyAmAM vikAsane pAme che temaja asaMkhya pradezI AtmAnI paNa utkRSTa saMkecaprApti dazAmAM lekanA eka asaMkhyAtamA bhAgamAM sthiti, utkRSTa vikAsavALI dazAmAM arthAt kevalInI kevalI samudaghAta dazAmAM sarvakamAM avagAhanAnI vyApaktA che e zivAya bIje sthAne anekavidha madhyama avasthA hoya che Ama vastusthiti che. paraMtu sarva. saMsArI jIvanI asaMkhyayapradezAvavAhitA ja che. siddhonI ganikAlamAM zarIranA chidro pUrAtA hovAthI caramazarIranA trIjA bhAge hIna avagAhanA che. AnAthI vadhAre anAvaraNa vIryavALA bhagavaMtane paNa saMkeca nathI, siddhonI ATalI ja avagAhanAmAM svabhAva ja kAraNa che. svabhAvamAM prazna vyAjabI nathI. ] - 1 5 ' ' ? ' For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI samastavighnanivArakazaMkhezvarapArzvanAthAya namaH - - che tAjika achavadravyanuM lakSaNa: cetanAzUnyaM dravyamajIvaH // 1 // artha -cetanA vagaranuM dravya "ajIva kahevAya che. (1+48) , ajIvana pAMca bhedane kamasara vibhAga:- gatyasAdhAraNahetavyaM dharmaH // 2 // athara-gamana karanAra jIva ane pudagalanI dezAMtaraprApitarUpa gatinA pratye asAdhAraNa kAraNarUpa dravya te "dharmostikAya" dravya. (2+49) gharmAstikAya dravyanI siddhimAM anumAna pramANanI rajuAta: tatra pramANaM jIvapudgalAnAM gatirbAnimittApekSA, gatitvAjalasthamatsyAdigativadityanumAnam // 2 // atha:-(balAtkArathI dharmadravya, gatimAM kAraNa nathI mATe) gati pariNata evA jIva ane pudagalanI gati,' (AMtara For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitta chavAdi-zaktine svIkArI siddhasAdhanadeSane vAravA mATe kahe che ke, bAhA nimitta kAraNanI apekSAvALI che, kAraNa ke gati che. je je gati che te te bAhA nimittanI apekSA rAkhe che. dA. ta.-svayameva javAnI IcchAvALu mAchaluM gatimAM anupaghAtaka upakAraka nimittarUpe jalanI apekSA rAkhe che, tevI rIte svabhAvathI gatipariNata jIva ane pudagalenI gati paNa nimitta rUpe upakAraka ke dravyanI apekSA rAkhe che. kAraNa ke gatipaNuM bane ThekANe sarakhuM ja che. eka mAtra dharmAstikAya dravya ja gatipariNata jIvapudagalanI gatimAM bAhAnimitta upakAraka rUpe banI zake che, e zivAya bIjAda emAM nimitta nathI banI zakatA. kemake sahu sahunA guNeupakAra-svabhAve judA judA che. (350) dharmAstikAya dravyanI pradezanI IyatA asaMkhyeyapadezAtmako lokAkAzavyApI ca // 4 // artha--asaMkhyAta pradezavALuM ane lokAkAzamAM vyApaka A "dharmAstikAya" dravya che. (451) adharmAstikAya dravyanuM nirUpaNa sthitysaadhaarnnheturdrvymdhrmH| pramANaM cAtra jIvapudgalAnAM sthiti nimittApekSA sthititvAttacchAyAsthapAnyavadityanumAnam / asaMkhyeyapradezAtmako lokAkAzavyApI ca // 5 // artha:-sthitipasthita jIva ane pudagalanI sthitimAM asAdhAraNu kAraNarUpa dravya te "adharmAstikAya che. For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adharmAstikAya dvavyanI sidimAM anumAna pramANu sthiti pariNata jIvapagalonI sthiti, bAha nimittanI apekSAvALI che, kemake; sthiti che. je je sthiti che te te bAhyanimittanI apekSAvALI che. dA. ta. vRkSanI chAyAmAM musApharanI sthiti. A adharmAstikAya dravya, asaMkhyAtapradezavALuM che ane kAkAzamAM vyApaka che. (papara) AkAzavyanuM lakSaNa - zivajaagvANuLanAraNa hA artha- avagAhana) avakAza ApavAnA guNavALuM AkAza" dravya che. ( 63) AkAza dravyanI siddhimAM anumAna pramANu- mAnantu dravyANAM yugapadavagAho'sAdhAraNa-bAhyanimittApekSI 'yugapadavagAhatvAdekasarovattimatsyAdInAmavagAhavadityanumAnam / lokAlokabhedena tadvividham // 7 // athara-aneka dravyane ekI sAthe avagAha, asAdhAraNa bAhonimittanI apekSAvALe che kAraNa ke, ekI sAthe avagAha che. dA. ta. eka sarovaramAM rahenAra matsya vi. ne * avagAha. - A AkAza dravyanA kAkAza ane alakAkAza ema be bheda che. ( 54) For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazarajjupamANaH paJcAstikAyAtmako lokstvyaasaMgharAramo kozakAza . tAmiDo jANo 'nntprdeshaatmkH| dharmAdayastrayo'pi skandhadezapradezabhedena trividhaaH| pUrNa dravyaM skandhaH / mAdhyamikaupAdhikabhAgA deshaaH| kevalapajJAparikalpitasUkSmatamo bhAgaH pradezaH // 8 // artha-cauda rajaju pramANa-pacaastikAya Atmaka leka kahevAya che. te lokamAM vyApaka asaMkhyAtapradeza-Atmaka lokAkAza" kahevAya che. tenAthI bhinna "alakAkAza ananta pradezAtmaka che. dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane api zabdathI jIvAstikAyanA skaMdha-deza-pradezanA bhedathI traNa prakAre che. samasta pitapatAnA pradezathI paripUrNa, asaMkhyAta pradezAtmaka arthAt pUrNa dravya "skadha" tarIke kahevAya che. pUrNa samudAyamAMthI eka vi. pradezahIna be vi. pradeza sudhInA buddhi dvArA kalpita vibhAgo arthAta mAdhyamika pAdhika bhAge "deza" tarIke kahevAya che. kevalajJAna dvArA parikalpita sUkSamatama nivibhAga bhAga kevalaprajJAthI paNa durbhedya bhAga "pradeza"tarIke samajAvAya che. (855) vartArasa zaa | 1 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 26 : atha -vartanArUpI svarUpavALuM dravya "kAla" dravya che. ( 56). sa ca vartamAnasvarUpa eka eva / so'pi nizcayavyavahArAbhyAM dvividhaH // 10 // atha:-je ke vanAsvarUpAtmaka kAla, jIvAjIvAtmaka che paraMtu ahIM vartanAthI lakSita thanAra "addhAkAla" levAne che. te addhAkAla, vartamAna ekasamayAtmaka hoI ekaja che. arthAt kAlanuM astikAyApaNuM nahIM hovAthI kaMdha-deza-pradezarUpa bhede kAlanA nathI paraMtu vartamAna ekasamayarUpa hoI kAla, eka prakAra che. - te kAla paNa-vartamAna ekasamayarUpa pramANu kAla paNa nizcaya ane vyavahAranI apekSAe be prakArane che. tyAM vidyamAna ekasamayAtmaka vartamAna "nazcayika" kahevAya che. AnI maryAdA karIne gayela samaya rAzi "atIta" kahevAya che. vartamAna samayanI avadhi karI thanAra samaya rAzI "anAgata" kAla kahevAya che arthAt vartamAna samayathI judo saghaLeya kAla "vyAvahArika" kAla kahevAya che ema samajavuM. (10+57) naizcayika Adi kAlane vibhAga- nAyiao taiyafthA kozikAgaLajnyssmyaavlikaadilkssnnH kAlo vyAvahArikaH // 11 // athara-vatanA vi. paryAyasvarUpavALe kAla naiRyika' For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 27 : che. sUrya-caMdra vi.nI gatithI gabhya, samaya-bhAvasiSThA-bhuhUrtahivasa vi. svazyavANI chAla vyAvahAri4 che. (11+48) vastutastu kAlo'yaM na dravyAtmakaH / kintu sarvadravyeSu vartanAdiparyAyANAM sarvadA sadbhAvAdupacAreNa kALo dravyatvenocyate / vartanAdiparyAyAzca vartanAkriyApariNAma parakhAparatvarUpeNa caturvidhAH tatra sAdisAntasAdyanantAnAdisAntAnAdyanantabhedabhinneSu catuHprakAreSvekenApi kenacitprakAreNa dravyANAM varttanaM varttanetyucyate / iyaM vartanA pratisamayaM parivarttanAtmikA, nAto vivakSitekavartanA dvisamayaM yAvadapi sthiti kurute / ato yA varttanAyAH parAvRttissA paryAyatvenAbhidhIyate / bhUtakAle bhUtA bhaviSyati bhaviSyantyo varttamAnakAle ca bhavantyo yA dravyANAM ceSTAssa kriyAparyAyaH / prayogavisrasApariNAmAbhyAM jAyamAnA navInatvaprAcInatvalakSaNA yA pariNatissa pariNAmaH || 12 || pUrvAparabhAvitvavyapadezassa para yadAzrayato dravyeSu tvAparatva paryAyaH // 13 // artha:- vastutaH mA DAsa, dravyazya nathI, paraMtu pryaayrUpa che. tA kAladravya tarIke kema kahevAya che ? tenA javAbamAM sabyAmAM vanA vi. paryAyAnA sadA sadbhAva hAvAthI paryAya ane paryAyInA abheda upacAranI apekSAe ' kAla' dravya tarIke kahevAya che. vaNI vartanA vi. paryAya, vartanA-DiyA-pariNAma-paratvA For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 28: paratva rUpathI cAra prakAranA che. tyAM cAra prakAranA paryAya paikI vanA=sAdi sAnta, sAdi anaMta, anAdisAMta, anAdi anaMta, ema cAra prakAranI sthitiomAMthI koI eka sthitinA prakArathI byAnuM vartavuM (rahevuM) enuM nAma 'vanA ' che. A samayAzrita vartanA dareka samaye parivartanazIla che. mATe ja A vivakSita eka vanA e samaya sudhI paNa sthiti karatI nathI. tethI je vanAnuM parivartana te paryAyarUpe kahevAya che. ceSTA=samayabhedathI bhUtasamaya rAzinI apekSAe thayelI kriyAo, vartamAna samayanI apekSAe thatI kriyAe, anAgata samayanI rAzinI apekSAe thanArI dravyAnI kriyAe ceSTA ' paryAyarUpe kahevAya che. 6 pariNAma-prayAgathI ane svabhAvarUpa pariNAmathI thatI dravyAnI navInapaNArUpa vi. rUpa pariNati 'pariNAma' paryAya rUpe kahevAya che. parAparatva-jenA AzrayathI drabyAmAM 'A ' pUrvakAlanuM che. 'A' pachInA kAlanuM che. AvA vyavahAra thAya che. te 'paravAparatva paryAya' kahevAya che. (2+13-59+60) pudgala dravyanu nirUpaNa-- havananta putbA ||3|| ete rasagandhasparzavanto'pi / DhokAkAzavyApinaH / te ca skandhadeza pradeza paramANubhedena caturvidhAH || 15 // artharUpavALA pagalA'kahevAya che. 6 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema rUpa, pudagalanuM lakSaNa che, tema rasa-gabdha-sparza paNa pugalanuM lakSaNa che. arthAt rUpavALA, rasavALA gaMdhavALA, sparzavALA "pudgalo" kahevAya che. A pudagalo kAkAzamAM vyApaka che ane skandha, deza, pradeza, paramANunA bhedathI cAra prakAranA che. (15+61) kRtsnatayA parikalpitaparamANusamUhaH skandhaH // 16 // pradezAdarvAcInaskandhabhAgA dezAH // 17 // kevaLaprajJAgamyaskandhAnuvatisUkSmatamo bhAgaH pradezaH // 18 // sa eva pRthagbhUtazcetparamANuriti vyavahiyate / ayaM paramANussarvAntimakAraNama dravyAnArabhyaH kAryaliGgamazca // 19 // artha-ska-viziSTa racanAvALe, pUrNa, paramANuone samudAya "skandha" kahevAya che jemake, ghaTa vi. deza-patapitAnA skardhAmAM pradezAtmaka eka paramANune ane pUrNakaMdhane cheDI te kaMdhethI chuTA nahi thayelA be traNa vi. paramANuonA kaMdha bhAge "deza" kahevAya che. jemake ghaTanA kAMThA vi. vibhAga-deze. pradeza-kaMdhathI chuTa nahI thayela atyaMta sUkSama kevalajJAnathI gamya bhAga "pradeza" kahevAya che. jemake ghaTane nahIM chUTe thayele sUkama eka paramANu bhAga. paramANu-te pradeza ja kaMdhathI chuTa thayela hoya te ja paramANu" tarIke kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 . A paramANu, saghaLA dvayaNuka vi. dravyonuM aMtima kAraNa che. dravyathI ajanya che arthAta kAryarUpa nathI ane paramANuonuM astitva, zarIrAdikAryarUpa hetu-kAraNathI anumeya che. (16 thI 19-62 thI 64) zabda vi. paNa pudagalenA paryAye che- zabdAndhakArodyotamabhAcchAyA''tapAdipariNAmavAn // 20 // atha:-zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, Atapa vi. pariNAma-paryAyavALA "pudagale" kahevAya che. (2015) paramANUnAM pariNAma vizeSA evaM pRthivIjaLatejovAyavaH | | 2? | atha-baMdha pariNAmane pAmelA skaMdharUpa paramANuo ja pRthivI, jala, teja, vAyu che arthAt pRthivI, jala, teja, vAyu paramANu pariNAma vizeSarUpa ja che kemake sparzadivALA che. je spazadivALA na hoya te pugala paryAya na kahevAya, jemake AkAza vi. vaLI pRthivI vi, sparzadivALA che. mATe paramANuparyAyarUpa ja che ema samajavuM. (21-66) L0 0 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anantacamatkAranidhi antarikSapArzvanAthAya namaH %3 - - caturthakiraNaH bhulilH| paudgalikasukhotpattijanakaM karma puNyam / paudgalikametat // 1 // artha-pagalika sukhanI utpattinuM kAraNa je karma te 'puSya' 4Aya che. 2mA 4 : poli' sabhA. (1+17) idameva dravyapuNyamucyate / dravyapuNyanAmakarmotpattiheturAtmanazzubhAdhyavasAyo bhAvapuNyam // 2 // artha -A paugalika puNya " dravyapuNya" kahevAya che. dravyapuNya nAmanA karmanI utpattimAM hetubhUta, AtmAne zubha adhyavasAya puraya' 4Aya che. (2+68) pravakathita betAlIza pratyeka puNya pravRtionuM svarUpavrnnn:___ Ayuna magotrakarmabhinnamanukUlavedanIyaM karma sAtam / vedanIyAyu makarmabhinnaM gauravajanakaM karma uccairgotram / mAnuSatvaparyAyapariNatipayojakaM karma manujagatiH // 3 // matha:-(1) sAtavahanIya=AyuSya, nAma, gAthA lina For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 3ra : chate anukUla vedanIya karma, te "sAta vedanIya (sAtAvedanIya) kahevAya che. (2) urgotra=danIya, AyuSya, nAmakarmathI bhinna hoye chate gauravajanaka karma te, "urargotra' kahevAya che. (3) manuSyapaNAnA paryAyanI pariNati (pariNAma) nuM kAraNa kama "manuSyagati" kahevAya che. (369) vakragatyA svasvotpattisthAnaM gacchato jIvasyAnuzreNi gaviniyAmakaM karma AnupUrvI // 4 // vakragatithI pitatAnA utpattisthAnamAM jatA jIvane zreNinA anusAra gatimAM niyAmaka karma "AnupUrvI" kahevAya che. (470) manuSyatvopalakSitA''nupUrvI manuSyAnupUrvI / ime manuvyadvikazabdavAcye / devatvaparyAyapariNatiprayojakaM karma suragatiH // 5 // devatvopaLakSitA''nupUrvI surAnupUrvI / ime suradvike / varjiyarAjatinimittaHdarA pariNAma jJAtivipaakodyvedyN karma paJcendriyajAtiH // 6 // atha-(4) manuSapAta-kSetramAM jatA jIvane zreNInA anusAre gatimAM niyAmaka karma "manuSyAnupUrvI? vaLI ahIM manuSyagati ane manuSyAnupUrvI A be "manuSyaddhika zabdathI vAgye thAya che ema samajavuM. For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 39 : (5) devavaparyAyanI pariNatimAM kAraNabhUta karma "suragati kahevAya che. (6) devepapAta kSetramAM jatA jIvane zreNI anusAre gatimAM niyAmaka karma "surAnupUrvI" kahevAya che. A be "suraddhika" zabdathI vAcya thAya che. (7) paMcendriya zabdanI pravRttimAM nimittabhUta, je sarakhI pariNatirUpa jAtinA vipAkedayathI jANI zakAtuM karma "paMcendriya jAti kahevAya che. (5+6-7071) audArikazarIrayogyagRhItapudgalAnAM zarIratayA pariNamanaprayojakaM kauMdArikazarIram / vaikriyapudgalAnAM zarIratvena pariNamanahetuH karma vaikriyazarIram / AhArakapudgalAnAM dehatayA parivartanasamartha karmA''hArakazarIram // 7 // (8) artha-dArika zarIra egya grahaNa karelA pugalene zarIrapaNAe pariNamAvavAmAM kAraNabhUta karma "audArika zarIra." (9) kriyapudagalane zarIrapaNue pariNumAvavAmAM kAraNabhUta karma "vaikiyazarIra' karma. (10) AhAraka pudgalene dehapaNue pariNumAvavAmAM samartha kame te "AhAraka zarIra" (7 + 72) taijasavargaNAgatapudgalAnAM zarIratayA parivartakaM karma taijasazarIram / kArmaNavargaNAgatapudgalAnAM zarIratvena parivartanahetuH karma kAmaNazarIram , imAni paJca dehAni // 8 // For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 34 : (11) atha-tejasavagaNagata pudagalene zarIrapaNAe pari. zumAvavAmAM samartha te "tejasazarIrakama." (12) kAmaNavaNAgata purAne zarIrapaNAe pariNamA vavAmAM hetubhUtakarma te "kAmaNazarIra" karma. A pramANe pAMca zarIre samajavAM. (8 + 73) ... tatrAya zarIraM tiryakamanuSyANAm / dvitIyaM devanArakiNAma / tRtIyaM caturdazapUrvadharasyaiva / turyapaJcame saMsAriNAM sarveSAm , kArmaNaM vihAyAnyAnyupabhogavanti // 9 // artha-tyAM pAMca zarIra paikI pahelA "audArika zarIranA svAmIe tiryaMca ane manuSya che. bIjA "vaikriyazarIrane svAmIe deva ane nArakIo che. trIjA AhAraka zarIranA svAmI cauda pUrvadhArIja che. cethA ane pAMcamA zarIranA svAmIo sarva saMsArI che. kAmaNa zarIra zivAyanA sarva zarIre upagavALA che. arthAt kAmaNabhinna cAra zarIravaDe, jIva, sukhaduHkhane upabhega, karmabaMdhana, karmavedana, karmanirjarA kare che. (jU74) aGgAni ziraHprabhRtInyaSTau upAGgAni tadavayavAGgulyAdIni, etnimittmaudaarikshriirsmbndhikmauNdaariIovALanAma ? | For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 35 : atha :--ziravi. AThe aMge ane tenA avayavabhUta a'gulI vi. upAMgeA kahevAya che, audyArika zarIra sabadhi aMgeApAMganI uttpattimAM nimittabhUtakama' audArika aMgApAMga nAmakama' kahevAya che. ( 10 75 ) tAdRzaM vaikriyazarIrasambandhi karma vaikriyAGgopAGganAma / tAdRzamevA''hArakazarIrasambandhi karmAsshArakAGgo - pAGganAma / imAnyAdimatritanRpAGgAni / taijasakArmaNayostvAtmapradeza tulya saMsthAnatvAnna bhavantyaGgopAGgAni / evamekendriyazarIrANAmapyaGgopAGgAni na bhavanti vanaspatyAdiSu zAkhAdInAmaGgatvAdivyavahAro na vAstavikaH, kintu bhinna jIvasya rAjyeya te // 2 // (14) atha : vaikriyazarIrasaMbadhI agApAMganI utpattimAM nimittabhUtakama vaikriya agApAMga nAmakama' jANuvuM. (15) AhAraka zarIra sa`khadhI agApAMganI niSpattimAM kAraNabhUtakama ' AhAraka aMgopAMganAmakama ' kahevAya che. A pahelAnA traNa zarIrInA aMgAmAMgA samajavAM. Atmapradeza sarakhA saMsthAnavALA heAvAthI tejasa ane kAmaNu zarIranA aMgApAMgeA nathI. A pramANe ekendriya jIvAnA zarIrane aMgeApAMgeA hAtA nathI tathA vanaspati vi. nA zAkhA vi. mAM aMgeApAMgapaNAnA vyavahAra vAstavika nathI kemake te zAkhA vi. pratyeka nAmakamanA prabhAvathI bhinna bhinna jIva zarIrarUpa che. (11 + 76 ) For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asthiracanAvizeSaH saMhananam / ubhayato markaTabandhabaddhayorasthnoH paTTAkRtinA'parA'sthnA pariveSTitayorupari tada. sthitrayabhedikIlikAtmakAnyAsthiviziSTatvapayojakaM karma vajarSabhanArAcam, idamAdimasaMhananam // 12 // atha -(16) hADakAone viziSTa bAMdhe te "saMghayaNa" kahevAya che. pATA [ RSabha] nI AkRtivALA bIjA hADakAthI vIMTAyelA banne bAjuthI markaTa [ vAMdarInA baccAnI mAphaka ] baMdhanI jema baMdhAyela baMne hADakAnA upara te traNa hADakAne bhedanAra khIlI [ vA ] rUpa viziSTa hADakAnA kAraNabhUta karma "vajaRSabhanArAcasaMhanana karma" kahevAya che. (12 + 77). AkAravizeSassaMsthAnam / sAmudrikalakSaNalakSitacatudigbhAgopalakSitazarIrAvayavaparimANasAdRzyaprayojakaM karma samacaturasrasaMsthAnam / idamAdimasaMsthAnam / tiirthkraassrvesuratasaMrayAnamAlA che ?| artha -(17) avayava racanArUpa zarIra-AkAra "saMsthAna kahevAya che, sAmudrika zAstramAM kahela pramANalakSaNathI yukata [ sama] cAra dizAnA bhAgathI upalakSita zarIranA avayanA pariNAmanI samAnatAnA kAraNabhUta karma samacaturansa saMsthAna" kahevAya che. A prathama saMsthAna che, sarvatIrthakaro ane deve A saMsthAnavALA ja che. ca zabdathI gaNadhara vi. paNa A saMsthAnavALAe che. (13 + 78 ) For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 39: zarIravRtyAhAdajanakavarNotpattihetubhUtaM karma prazastavarNanAma / zarIravRtyAGlAdajanakagandhotpattinidAnaM karma prazastagandhanAma / zarIreSvAhalAdajanakarasotpattikAraNaM karma prazastarasanAma / zarIravRtyAilAdajanakaspazetpiAdanidAnaM karma prazastasparzanAma / imAni prazastavarNacatuSkazandavAcyAni / tatra zuklaraktapItanolakRSNAH paJca varNAH / mAyAstrayaH prazastAH / antyau dvAvaprazastau / surabhyamurabhibhedena gandho dvividhaH, Adyazvasta: antyo'zasta: / rasaH kaSAyAmlamadhuratiktakaTurUpeNa paJcavidhaH / AdyAstrayazzubhAH antyA. vazubhau / spaze'pi mRdulaghusnigdhoSNakaThinagururUkSazItabhedAdaSTavidhaH |aadyaashctvaarH prazastAH antyAstvaprazastAH / zarIrasyAgurulaghupariNAmaprayojakaM karma agurulaghunAma / sarveSAM jIvAnAmetat / paratrAsapajJApahananAdipayojakaM karma parAghAtanAma / ucchavAsaniHzvAsamAptiprayojakaM karma ucchvAsanAma // 14 // (18) artha-jenA udayathI audArika vi. zarIramAM netrane AhalAdajanaka [ AnaMdakaranAra] varNanI uttapati thAya cha. te 'prazata nAmama' 4Aya che. (19) audArika vi-zarIramAM AhUlAdajanaka gaMdhanI utpatinA kAraNabhUta karma "prazastagaMdhanAma" kahevAya che. (20) pUrvokta zarIramAM AhUlAdajanaka rasanI urapattinA ___rabhUta meM 'prazastarasanAma'. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 38 : (21) pUrvokta zarIramAM AhUlAdajanaka sparzanI utpatinA kAraNabhUta karma te "prazastasparzanAma'. A prazastavaNuM catuSkazabdathI vAcya bane che. temAM zukala, lAla, pILe, nIla, kRNa pAMcavaNe che. pahelAnA traNa prazasta che. chellA be aprazasta che. tathA surabhi-asurabhi bhedathI gaMdha be prakAre che. pahelI sugaMdha prazasta che. bIjI durgaMdha aprazasta che, tathA kaSAya, khATe, mIThe, tIkhe, kaDavA rUpe pAMca prakArane rasa che. temAM pahelAnA traNa raso zubha che, chelA be azubha che. tathA komala, laghu, nigdha, uSNa, kaThina, gurU, rUkSa zItalabhedathI sparza ATha prakAranuM che. pahelAnA cAra zubha che, chellA cAra azubha che. (22) zarIranA agurulaghu pariNAmanuM kAraNabhUtakarma "agurU - laghunAma" kahevAya che. A karma sarva jIne heAya che. (23) jenA udayathI tejasvI banela darzana mAtrathI ke vacana - chaTAthI rAjasabhAmAM jatA veMta ja sabhAsadamAM bha pedA thAya che ane pratipakSanuM khaMDana pate kare che te karma "parAghAtanAma" kahevAya che. (24) ucchavAsa-nizvAsanI labdhimAM kAraNabhUta karma "urachu. vAsanAmakama' kahevAya che. (14+9) svarUpato'nuSNAnAM zarIrANAmuSNatvapayojakaM krmaa''tpanAma mAnunausamtamannAyikAnA nAgAgAnussnnprkaashpryojkN koyotamAma / tarapatidevottaravaitriya For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 39 : candragrahatArAratnAdInAm / prAstagamanahetuH karma shubhkhmahinAma ra1 | (25) atha-je karmanA udayathI prANIonA zarIre, AvabhAvathI uNa nahI hovA chatAM uSNuprakAzarUpa uSNatAne pAme che. te karma "AtapanAma" kahevAya che. jemake sUryamaMDalagata pRthvIkAya chene AtapanAma kamane udaya hoya che. (26) jInA zarIramAM anuSNuprakAzanA kAraNabhUtakarma te udyotanAmakarma" jema ke uttarakriyazarIravALA munie ane devene tathA caMdra, graha, tArA, ratna vi.ne udyota nAmakarmane vipAkodaya che. (27) prazastagamanamAM kAraNabhUta karma te "zubhakhagatinAma" kahevAya che. (15 + 80). jAtiliGgAGgapratyaGgAnAM pratiniyatasthAnasaMsthApanAprayojakaM karma nirmANanAma // 16 // (28) artha-svasvajAtinA anusAra, strI vi. nA asAdhAraNa cihyuM, tenA aMgo ane pratyaMgonI niyata sthAnamAM je vyavasthA temAM kAraNabhUta karma "nirmANanAma" karma kahevAya che. (16 + 81) uSNAdyabhitaptAnAM sthAnAntaragamanahetubhUtaM karma asanAma (29) atha-usNa vi. thI atita chane arthAt kAraNa For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthita thaye chane bIjA sthAne mAM gamananA nimittabhUta karma "trasanAma" (17 + 82) cakSurvedhazarIraprApakaM. karma vAdaranAma // 18 // (30) artha-AMkhathI dekhI zakAya evA sthUla zarIranI prAptimAM kAraNabhUta kama bAdaranAma. (18+ 83) svayogyaparyAptinivartanazaktisampAdakaM karma paryAptanAma (31) artha-svasva gya paryApti karavAnI zakti ApanAra karma "paryAtanAma". (18 + 84) pratijIva pratizarIrajanakaM karma pratyekanAma // 20 // (32) artha-hareka jIvane bhinna bhinna zarIrajanaka karma - "pratyekanAma'. (19 + 85). zarIrAvayavAdInAM sthiratvapayojakaM karma sthiranAma // 21 // (33) artha-jenA udayathI zira, hADakAM, dAMta vi. zarIranA avayanI sthiratA thAya che te "sthiranAma karma" kahevAya che. (21 + 86), uttarakAyaniSThazubhatvaprayojakaM karma zubhanAma // 22 // (34) artha-nAbhinA uparanA avayava samudAyarUpa utarakAyamAM zubhapaNAnA kAraNabhUta karma "zubhanAma" kahevAya che. (21 + 87) anupakAriNyapi lokapriyatApAdakaM karma saubhAgyanAma // 23 // For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 41 ? (35) atha-upakAra nahIM karanAra hovA chatAM je karmanA udayathI lokone priya thAya che te "saubhAgyanAma kama". ( 23 + 89) karNapriyasvaravatvaprayojakaM karma susvaranAma / vacanamAmANyAbhyutthAnAdiprApakaM karmA''deyanoma // 24 // (36) artha-jenA udayathI belAyela zabda, mIThe, gaMbhIra, udAra, pharIthI bele te paNa prItikara lAge che. te susvaranAma kama' kahevAya che. (37) jenA udayathI jenuM vacana yukti vagaranuM hovA chatAM pramANabhUta thAya che ane je jIvanA darzana mAtrathI svAgata satkAra leka kare che te "AdeyanAmakama" kahevAya che. (2490) yazaHkIyudayaprayojaka karma yaza-kIrtinAma / ekadigamanAtmikA kIrtiH / sarvadiggamanAtmakaM yazaH / dAnapuNyajanyA kiirtiH| zauryajanya yaza iti vA / imAni prasa rAri III (38) artha-jenA udayathI yaza ane kIrti thAya che te "yazaH kIrtinAma kama' kahevAya che. eka dizAmAM vyApaka khyAti te "kIrti" ane sarva dizAomAM vyApaka khyAti te "yazaH" athavA dAnapuNyathI pedA thAya te kIrti ane zauryathI pidA thanAra khyAti te "yazaH" kahevAya che. A traNanAma kamathI yazaH kIrtimAma karma For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI je puNyanA prabhede te "trasadazaka" kahevAya che. (25 + 81) devabhavanivAsakAraNAyuHmApakaM karma devAyuH // 26 // (39) atha-devabhavanA nivAsamAM kAraNabhUta AyuSyanI prAsimA 412535 meM vAyuH'. (26 + 62) manujabhavanivAsanidAnAyuHpApa karma manujAyuH / tiryagbhavanivAsahetvAyuHprAptijanakaM karma tiryagAyuH // 27 // (40) artha-manuSyabhavanA nivAsamAM nidAna AyuSyanI prAptimAM kAraNarUpa karma "manuSyAyu" (41) tiya cabhavanA nivAsa hetu AyuSyanI prAptimAM janakarUpa meM "tiya mAyuH' (27 + 63) aSTamahApAtihAryAdhatizayaprAdurbhavananimittaM karma tIrthakaranAma // 28 // (42) matha-ma18 mahAvihArya vi. matizayAne pragaTa 42vAmA nimittabhUta 3 tI 42nAma'. (28+64) puNyamidaM kAryakAraNabhedena dvividham / etAni karmANi kAryarUpANi jIvAnubhavaprakArANi / eteSAM hetavastu supAtrebhyo niravadyAnnavasativAsojasaMstArakAdInAM pradAnaM manasazubhasaMkarapA bAkAyayozzubhanyApAraH jinezvaraprabhRtInAM namanAdaya iti dik // 29 // For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 43 : artha -A puNya, kAryakAraNa bhedathI be prakAranuM che, A pUrvokta karmo kAryarUpa che kemake jI vaDe sukhArirUpe anubhava yogya che A beMtAlIza puNyakarmone hetuo - supAtrane nirdoSa AhAra, sthAna, vastra, jala, saMthAre vi. vastuonuM dAna, manane zubha saMkalpa, vacana ane kAyAne zubha vyApAra, jinezvara vi. parameSThIone namaskAra, vaMdana, pUjana, satkAra vi. karavA ItyAdi kAraNe samajavA. (29+95) For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pragaTaprabhAvI zAntinAtha jinendrAya namaH - paJcamaH kiraNaH pApatatvanirUpaNaH duHkhotpattiprayojakaM karma pApam // 1 // matha:-humanI satpattimA 4 / 2bhUta ma ' yA5 4' upAya che. (1 +66) paudgalikametat / idameva dravyapApamucyate / dravyapApanAmakarmotpattikAraNAtmAzumAdhyavasAyo bhAvapApam // 2 // atha-A karma paugalika che ane te ja " dravyapApa" kahevAya che. dravyapApanAmanA kamanI utpatinA kAraNarUpa azubha madhyasAya 'mAyA5' 4vAya che. (2 + 87) indriyAnindriyajanyAbhiApanirapekSavodhA''varaNakAraNaM karma matijJAnAvaraNam // 3 // atha:-(1) ghAndramA mana bhanathAnya, mnitaa5nirapekSa, vizeSa viSayaka bedhane AchAdana karanArUM karma 'bhatijJAnAva25 bha.' ( 3+88) matijJAnasApekSazabdasaMspRSTArthagrahaNAvaraNakAraNaM karma zrutazAnAvaraNam // 4 // For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :45 : atha -(2) matijJAnanI apekSAvALuM, zabdanI sAthe vAyavAcaka bhAvathI saMbaMdhI arthaviSayaka grahaNa arthAt kRtAnusAri sAbhilApa jJAnane AvRta karanArUM karma "zratajJAnAvaraNa" (4+ 9 ) indriyAnindriyanirapekSamUrtadravyaviSayapratyakSajJAnAvaraNanidAnaM karmAvadhijJAnAvaraNam // 5 // atha:-(3) Indriya ane mananI apekSA vagaranuM rUpIdravyane viSaya karanAra pratyakSajJAnane AvRta karanArUM karma avadhi jJAnAvaraNa". (5 + 100) indriyAnindriyanirapekSasaMkSipaJcendriyamanogatabhAvajJApakAtyakSajJAnAvaraNasAdhanaM karma manaHparyavAvaraNam // 6 // artha:-() Indriya ane mananI apekSA vagaranuM, saMjJi paMcendriya mane gatabhAvane jANanAra pratyakSa jJAnane AvaranArUM kama "mana 5ryavAvaraNa karma" (6+ 101) ___ manaindriyanirapekSalokAlokavattisakaladravyaparyAyamadazaMkapratyakSajJAnAvaraNasAdhanaM karma kevalajJAnAvaraNam / iti jJAnAvaraNIyapazcakam // 7 // artha:-(5) mana ane IndriyanI apekSA vagaranuM, leka ane alakamAM rahenAra samasta dravya ane paryAya viSayaka pratyakSa jJAnane AvaranAra karma "kevalajJAnAvaraNa. A pramANe jJAnAvaraNIyapaMcaka samajavuM. (7 + 102) For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmagrIsamavadhAnAsamavadhAnayossatonisAmAbhAvaprayojakaM karma dAnAntarAyaH // 8 // atha:-(6) ApavAnI vastu, lenAra pAtra, dAnaphalanuM jJAna vi. sAmagrI hoya ke na hoya te paNa dAnanA sAmarthyanA abhAvanA kAraNabhUta karma "dAnAntarAya karma" kahevAya che. (8 + 103) samyagyAcite'pi dAtRsakAzAdaLAbhaprayojakaM kama lAbhAntarAyaH / anupahatAGgasyApi sasAmagrIkasyApi bhogAsAmathyahetuH karma bhogAntarAyaH / ekazo bhogyaM bhogo yathA kusumAdayaH / anupahatAGgasyApi sasAmagrIkasyApyupabhogAsAmarthya hetuH kopabhogAntarAyaH / anekazI bhogyamupabhogo yathA vanitAdayaH / pInAGgasyApi kAryakAle sAmarthya virahaprayojakaM karma vIryAntarAyaH, ityantarAyapaJcakam // 9 // artha -(7) je karmanA udayanA prabhAve yAcake savi. naya yAcanA (mAgaNuM) karI hovA chatAM dAtAnI pAsethI alpa paNa meLavI na zakAya te "lAbhAntarAya" karma. (8) saMpUrNa aMga hovA chatAMya bhegasAmagrI pUrepUrI hovA chatAM je karmanA udayathI gagya puSpamAlA vi ne na jogavI zake te karma "bhegAntarAya" kahevAya che. ekavAra je bhagavAya te bhAga kahevAya che. jemake kula vi. (9) saMpUrNa aMga hovA chatAMya, upabhegasAmagrI For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 47 ; pUrepUrI hovA chatAM je karmanA udayathI upabhoga egya strI vi. ne na bhogavI zake te "upabhegAntarAya karma". vAraMvAra bhegavAya te upaga kahevAya jemake strI, vastra vi. (10) haSTapuSTa, nIroga zarIravALo hovA chatAM juvAnI hovA chatAM kAryakAlamAM je karmanA udayathI zaktine abhAva karanArUM "varyAntarAya" karma kahevAya che. A pramANe antarAyapaMcaka samajavuM. (9 + 104) cakSuSA sAmAnyAvagAhinodhapatirodhakaM karma pakSudarzanAvaraNam / tadabhimendriyeNa manasA ca sAmAnyAvagAhibodhapratirodhakaM karmAcakSurdarzanAvaraNam // 10 // atha-(14) AMkhathI thanAra sAmAnyamAtrane viSaya karanAra bedhane rokanArUM "cakSudrzanAvaraNa karma" kahevAya che. (12) cakSu sivAyanI cAra Indrio ane manathI thanAra sAmAnyamAtrane viSaya karanAra bedhane rokanAra karma acakSurdazanAvaraNa kama" kahevAya che. (10 + 105) mUrtadravyaviSayakapatyakSarUpasAmAnyArthagrahaNAvaraNahetuH vAparanArA che ?? || artha:-(13) rUpI dravyamAtrane viSaya karanAra pratyakSarUpa sAmAnya arthanA bedhane AvaranAra karma "avadhidarzanAvaraNa karma " kahevAya che. (11 + 106) For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 48 : samastalokAlokavarttimUrttAmUrtadravyaviSayaka guNabhUta vizeSakasAmAnyarUpapratyakSa pratirodhakaM karma kevaladarzanAvaraNam / iti darzanAvaraNacatuSkam, darzanalabdhipratibandhakam // 12 // a:--( 11 ) je sakala leAkAleAkavartI rUpI-arUpI dranyA che. tene viSaya karanAra, je vizeSAne gauNu karanAra che tevuM je sAmAnya viSayaka pratyakSa che tenA upara AvaraNu karanArUM kama ' kevaladanAvaraNa kama' che. " A 'danAvaraNa catuSka' kahevAya che A cAra denAvaraNeA, darzananA udgamane ja rokanArA hAI danadhipratima dhaka ' che arthAt jyAre dazanalabdhi ja rAkAi tA tenA upayAga kyAMthI sa`bhave ? na saMbhavI zake ema samajavuM. ( 12 + 107 ) caitanyA vispaSTatApAdakaM sukhapabodhayogyAvasthAjanakaM karma nidrA / caitanyasyAvispaSTatApAdakaM duHkhprbodhyaavsthaahetuH meM nidrAnidrA || 12 || artha:--( 15 ) caitanyanI je avispaSTatA ( jIva, nidrAnA uddayathI aMdhakAravALI avasthAvALA thAya che.) tene karanAra, sukhe jagADI zakAya evI avasthAjanaka karma nidrA' (16) caitanyanI avispaSTatA karanAra, du:khe jagADI zakAya evI avasthAnuM kAraNa nidrA nidrA kama* ' (13+108) 6 " upaviSTasyotthitasya vA caitanyAvispaSTatApAdakaM karma mA // 34 // For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ra9 : artha:-(17) ubhA rahelAne ke beThelAne, cetanyanI avispaSTatA karanArUM kama "pracalA" kahevAya che. (14+108) cakramamANasya caitanyAvispaSTatApAdakaM karma pracalApacalA | | 5 | atha:-(18) cAlatA jIvane nidrAprayukta caitanyanI avispaSTatAnuM kAraNabhUta "pracalA pracalA kama' kahevAya che. (15 + 109) jAgradavasthA'dhyavasitArthasAdhanaviSayasvApAvasthAprayoja karma styAnadiH, iti darzanalabdhyAvArakaM nidrApazcakam // 16 // artha -(19) jAgrata avasthAmAM nizcita arthane sAdhanAra-nidrA-avasthAnuM kAraNabhUta kama hatyAnaDhi" kahevAya che. A nidrApaMcaka, darzanalabdhiAvAraka che. arthAt A nidrApaMcaka, prApta darzanaupalabdhine upaghAta kare che. paraMtu darzanAvaraNacatuSkanI mAphaka mUlathI ja dazanalabdhine upalAta karanAra nathI. (16 + 110), nIcakulajanmanidAnaM tiraskArotpAdakaM karma nIcegotram | | 7 | artha -(20) hInajAti vi. rUpa nIcakulamAM janmanA kAraNabhUta, aeva niM vi. tirarakAranuM utpAdaka karma nIccagetra" kahevAya che. (17 + 111) For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 50: .. duHkhavizeSopakAdhikAraNaM karmAsAtavedanIyam // 18 // atha-(21) viziSTa duHkhanI utpattinuM kAraNabhUta kama "asAtavedanIya" kahevAya che. ( 18 + 112) tavArthazraddhAprativandhakaM karma mithyAtvamohanIyam // 19 // atha-(22) yathArtha vastutatvaviSayaka zraddhApratibaMdhaka karma "mithyAtva mehanIya' kahevAya che. ( 19 + 113) prAtikUlye'pi sthAnAntaragamanAbhAvaprayojakaM karma sthApanAma | 20 || artha(23) pratikUlatA hevA chatAM bIjA sthAnamAM gamananA abhAvamAM kAraNabhUta karma sthAvaranAma kama". (20 + 114) sUkSmapRthivyAdikAyeSatpattinidAnaM karma sUkSmanAma / yathA sarvokavattinAM nigodAdInAm // 21 // artha:-(24) sUmapRthvI vi. kAyomAM utpattinA kAraNabhUta kama "sUmanAma" kahevAya che. jemake sarvaka vyApaka sUkSamanigoda vi. jhavene A karmane udaya hoya che, A karmanA udayathI niyata adazya zarIranI prApti thAya che. (21 + 115) ekendriyAdInAM yathAsvaM zvAsocchvAsAdiparyAptyaparipUrNatApayojakaM karma aparyAptanAma / yathA labdhyaparyAptAnAm | 22 / For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha:-(25) jenA udayathI svayogyapathamie pUrI tAne pAmatI nathI arthAta aparyAptaja jIva mare che te aparyApta nAma kama" kahevAya che jemake, labdhiaparyApta che. (22 + 116) anantajIvAnAmekazarIravatvanidAnaM karma sAdhAraNanAma / thayA ja ! | 22 . atha:- 26 ) je karmanA udayathI anaMta jIvonuM eka zarIra thAya che te "sAdhAraNanAma kama" jemake, kanda vi. mAM A karmane udaya che. (23 + 117) ___ prayogazUnyakAle bhUjihvAdInAM kampanahetuH karma diyaranAma | 24 | artha:-(27) prayoga vagaranA kAlamAM bhavAM, jIbha vi. zarIraavayanA kaMpanamAM kAraNabhUta kama "asthiranAma karma." (24+ 118) nAbhyadho'vayavAzubhatvaprayojakaM karma azubhanAma / // 25 // atha:-(28) nAbhinI nIce rahela avayavagata azubhapaNAnuM kAraNabhUta karma "azubhanAma kama(25 + 119) svasya dRSTamAtreNa pareSAmudvegajanakaM karma durbhaganAma artha:-(29) je karmanA prabhAvathI je prANI jevA mAtrathI upakArakArI hovA chatAM, rUpa vi. guNavaMta hovA chatAM For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : bIjAone udvega karanAre arthAt manane apriya thAya che te durbhAganAma kama." (26 + 120 ) manoharajavaravaravALoga karma suravAnAmAM thavA ravINAlInAma 27 artha:(30) jenA udayathI amaneharazvaravALo thAya che te karma "duzvaranAma kama" jemake, gadheDA, UMTa vi. ne A karmane udaya che. (27-121) ucitavaktRtve'pyagrAhyatAdiprayojakaM karma bhanAdeyanAma / _| 28 che. artha:-(31) jenA prabhAvathI ucita ke yukta belavA chatAMya jenA vacana vi. ne loke grAhA karatA nathI te anAdeyanAma kame." (28-122) jJAnavijJAnAdiyutatve'pi yazAkIrNabhAvapayojaka karma gatharArvinAma kRti pAvararAja | 20 | artha -(32) jJAna-vijJAna vi. guNothI yukta hevA chatAM jenA udayathI yazakIrtivALa thatuM nathI eTaluM ja nahIM paraMtu azlAdhya bane che te karma "ayazaH kIrtinAma," A pramANe sthAvaradazaka samajavuM. (29-123). nArakatvaparyAyapariNatiprayojakaM karma narakagatiH // 30 // artha:-(33) nArakapaNAnA paryAyanI pariNatimAM kAraNabhUta karma "narakagati' kahevAya che, (30-124) For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : pUrva : AyuHpUrNatAM yAvannarakasthitihetuH karma narakAyuH || 31 // artha:--(34) AyuSyanI pUrNa tApa "ta narakanI sthitimAM hetubhUta kama 'narakAyuH ' (31-125) baLAnnarakanayanAnuguNaM karma narakAnupUrvI / iti nirynim // 32 // ( 35) jenAthI narakagatimAM jatA jIvanI krisamayAdi vigrahathI zreNInA anusAre niyata gamanapariNati thAya che te ka'narakAnupUrvI,' A pramANe ' niyatrika' [narakatrika] samajavuM. (32-126) anantAnubandhinazcAnantasaMsAramUla nidAna midhyAtva hetukA anantabhavAnubandhasvabhAvA AjanmabhAvino narakagatipradAyinaH sabhyatAtina: // 32 // a:--anantasvarUpI sAMsAranA mUlakAraNabhUta mithyAtvanA hetuvALA anantabhavanA anubaMdhanA svabhAvavALA, janmapayaMta rahenArA, narakagatine ApanArA, samyakatvadhAtaka, ' ana'tAnu kha'dhI ' krAdhAdikaSAyA kahevAya che. (33-127 ) evambhUtaM motyabhAvotpAdakaM karma anantAnubandhikrodhaH // 24 // artha:-- 36) anantAnundhi DAye chate prItinA abhAvane pedA karanArUM kama - anantAnubaMdhI kaSa .? ( 34- ' 128 ) For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 54 : tAdRzaM namratAvirahaprayojakaM karmaanantAnubandhi mAnaH III. che atha:- 37) anantAnubadhi, namratAnA abhAvane karanArUM karma "anaMtAnubaMdhimAna." (35-129) IdRk saralatAbhAvaprayojakaM karma anantAnubandhimAyA IdhA artha:-(38) anaMtAnubaMdhI, saralatAnA abhAvanuM kAraNakarma 'anaMtAnubaMdhimAyA ." (36-130) IdRzaM dravyAdimUheituH karmAnantAnubandhikobhaH // 37 // atha- 39 ) anantAnubaMdhi, dravya vi. mAM mUcchanA hetubhUta karma "anantAnubaMdhilAbha." (37-131) pratyAkhyAnAvaraNabhRtA varSAvadhibhAvinastiyaMggatidAyinasarvadezaviratighAtinacApatyAkhyAnAH // 38 // athaDa-dezathI paNa pratyAkhyAna (virati) mAM AvaraNabhUta, eka varSa sudhI rahenArA, tiryaMcagati ApanArA, sarva ane dezavirati ghAti "apratyAkhyAna kaSAye kahevAya che. (38-132). etadviziSTAH pUrvoktasvarUpAH krodhaadyo'prtyaakhyaankovAravA zA artha-(40) apratyAkhyAna sahita, prItinA abhAvanA kAraNubhata karma " apratyAkhyAna." For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 55 - ( 41 ) apratyAkhyAna sahita, namratAnA abhAvanA kAraNa : " bhUta karma apratyAkhyAnamAna, ( 42 ) apratyAkhyAna sahita, saralatAnA abhAvanA kAraNa 25 karma apratyAkhyAnamAyA. " > (43) apratyAkhyAna sahita, vyAdi mUrchAhetu kama * apratyAkhyAnaleba, ' (39-133) " sarvaviratyAvaraNakAriNo mAsacatuSTayabhAvino manujagatipradAyinassAdhudharmaghAtinaH pratyAkhyAnAH ||40|| saviratirUpa pratyAkhyAnane AvaranArA, cAra mAsa sudhI rahenArA, manuSyagatiApanArA, sAdhudhama ghAti te ' pratyAkhyAna ' krodha vi. kaSAye kahevAya che. (40-134) IdRzAH krodhAdaya eva pratyAkhyAnakrodhAdayaH // 41 // (44) sarvavirati pratyAkhyAnAvaraNabhUta krodha (45)-mAna (46)-mAyA (47)-aAbha A * pratyAkhyAnIya 'krodhAdi kaSAyA kahevAya che. (41-135) ISatsaMjvalanakAriNaH pakSAvadhayo devagatipradAyino yathAkhyAta cAritraghAtinassaMjvalanAH / IdRzAzva krodhAdaya eva maMtranovAtya | || 42 || parISaha upasarga vi. nA prasa`gamAM cAritrIne paNa jarA jvalita karanArA arthAt A kaSAyAnA uyamAM yathAkhyAtacAritranA lAbha thatA nathI. pakhavADIo sudhI rahenArA, For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devagati ApanArA, yathApyAta cAritrane ghAta karanArA saMjavalana kaSAya heya che. AvA saMjavalanAtmaka (48)kepa (49)-mAna (50)mAyA (51)-lAbha "saMjavalanodhAdi" kahevAya che. (42-136) hAsyotpAdaka karma hAsyamohanIyam // 4 // artha:-(para ) jenA udayathI nimitta hoya ke na hoya te paNa jIva, raMgamaMca para utarela naTanI mAphaka hase che te karma "hAsyamehanIya karma.' (43-137) padArthaviSayakamItyasAdhAraNakAraNaM karma ratimohanIyam / athara-(53) padArthonA prati prItinA asAdhAraNa kAraNakarma "ratihanIya karma" (44-138) padArthaviSayakodvegakAraNaM karma aratimohanIyam // 45 // artha:-(54) padArthonA prati uoganA kAraNabhUta karma "aratimohanIya'. (45-139). abhISTaviyogAdiduHkhahetuH karma zokamohanIyam / artha -abhISTanA viyegAdithI thanAra duHkhahetu kama zekamehanIya. (46-140) bhayotpAdAsApAraNaM kAraNa karma bhayamohanIyam // 47 // artha:-(56) jenA udayathI nimitta maLe ke nA maLe For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 57 : te paNa bhayanI utpattimAM kAraNabhUta karma "bhayamahanIya karma' (47-141) bobhatsapadArthAvalokanajAtavyakIkaprayojakaM karma jugupsAmohanIyam // 48 // artha -(57) bIbhatsa padArtha jevAthI thatI ghaNAnuM kAraNabhUta karma "jugusAmehanIya karma, (48-142) strImAtrasaMbhogaviSayakAbhilASotpAdakaM karma puruSavedaH artha -(58) jenA udayathI purUSane kevala strIne saMganI abhilASA thAya che te abhilASanuM utpAdaka karma puruSaveda" kahevAya che. (49-143). puruSamAtrasaMbhogaviSayakAbhikApotpAdakaM karma strIvedaH || 10 | (59) jenA udayathI strIne kevalapurUSanA saMganI abhilASA thAya che te abhilASAnuM utpAdaka karma "strI veda." (50-14). puMstrIsaMbhogaviSayakAbhilASotpAdakaM karma napuMsakavedaH / iti kaSAyapaJcaviMzatiH // 51 // artha:-(60) jenA udayathI napusakane strI ane puruSanA saMganI abhilASAnuM utpAdakakama "napusakaveda" kahevAya che. A pramANe pacIza kaSA samajavA. (51-145) For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 58: tiktvaparyAyapariNatiprayojaka karma tiryaggatiH // 52 // artha -(01) tiryacapaNanA paryAyanI pariNatimAM kAraNabhUta karma "tiryaMcagati." (para-146) tiryaggatau balAnnayanahetukaM karma tiryagAnupUrvI / iti tiryagdikam // 53 // artha -(62) baLajabarIthI tiryaMcagatimAM laI janAruM karma "tiryaMcAnupUrvI" A pramANe tiyacakika samajavuM. (53-147) praSyivAhe rma vijJAti sthA sparzanendriyameva // 54 // atha-(63) jenA udayathI A pRthvIkAya vi. ekendriyatarIke saMjJAne pAme che ane ekendriya tarIke vyavahAra pAme che te vyavahAranuM kAraNabhUta kama "ekendriya jAti" kahevAya che. ekendriyajAtinAmaprayuktasparzendriya ja samajavI. arthAta kevalaspondriyanI apekSAthI je A ekendriya vyavahAra che temAM kAraNabhUta A karma che. (54-148) dIndriyavyavahArakAraNaM kama dviindriyjaatiH| sparzanarasane / trIndriyavyavahArasAyanaM karma trIndriyajAtiH / sparzanarasanaghrANAni / caturindriyavyavahAranidAnaM karma cturindriyjAti nagaaj ## athaDa-dvIndriyanA vyavahAramAM kAraNabhUta karma "hIndriya jAti" ahIM be Indriye sparza ane rasanA ema samajavI. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 59: (65) trIndriyanA vyavahAramAM kAraNabhUta karma "trIndriyajAti" ahIM sparzane rasanA prANa ema traNa indriyo jANavI. (66) caturindriyanA vyavahAramAM sAdhanabhUta karma "caturindriyajAti" ahIM sparzana, rasana, ghANa, cakSu." ema cAra Indriye jANavI. (55-149). - cabarAta nAgaNonaE variTa vathA voTTAdiinaam / svAvayavaireva svapIDAjanananidAnaM karma upaghAtanAma / zarIraniSThAprazastavarNaprayojakaM karma aprazastavarNanAma / yathA lInA zarIranagbaratA poSa lArma sArAgndhnaam / yathA lazunAdInAm / zarIravRtyaprazastarasaprayojakaM varSa kAttApanAma thavA vivAhanANA rANA - stasparzaprayojakaM karma aprazastasparzanAma / yathA babbulAdInAm / ityaprazastavarNacatuSkam // 56 / / artha:-(67) aprazasta gamanamAM kAraNabhUta karma kukhagati" jemake gadheDA, UMTa vi. nI gati samajavI. (68) pitAnA avayathI ja pitAne pIDA thavAmAM nimittabhUta karma "upaghAtanAma karma". (69) zarIranA aprazastavaNanuM kAraNabhUta karma "aprazastavarNanAma" jemake kAgaDA vi. zarIramAM rahela varNa. (70) zarIrastha aprazastagattvanuM kAraNabhUta karma "aprazasta gaMdhanAma" jemake lasaNa vi. mAM rahela gaMdha. For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6 : 6 ( 71 ) zarIrastha aprazastarasanuM kAraNabhUta krama apraza starasanAma' jemake, lIMkhaDA vi. mAM rahela rasa. ( 72 ) zarIrastha aprazasta sparzanuM kAraNabhUta krama aprazasta sparzanAma ' * jemake, khAvaLanA kAMTAomAM rahela sparza. 6 A pramANe aprazastavarNa catuSTa samajavuM. (56-150 ) ubhayato markaTabambhAkalitA sthisaMcayavRttipaTTabandhasadRzAsthimayojakaM karma RSabhanArAcam | ubhayato markaTabandhamAtrasaMvalitAsthisandhinidAnaM karma nArAcam / ekato markaTabandhaviziSTAsthisandhinidAnaM karmArdhanArAcam | kevala kIlikAsadRzAsthibaddhAsthinicayaprayojakaM karma kIlikA / parasparapRthaka sthitikAnAmasthanAM zithika saMzleSa nidAnaM sevAntam / tisaMhananagraMm // 17 // karma artha: 73 ) ane khAjuethI maTabaMdhathI yukta asthisamudAyamAM rahenAra upara pATAnA aMdha sarakhA asthiAnuM kAraNabhUta kama RSabhanArAca '. " ( 74) mane khAjuethI markaTa dhamAtrathI saazva asthisa dhAnanuM kAraNabhUta kama 'nArAca '. ( 75 ) ekamAjIthI ma Tama dhathI yukta asthi dhAnanuM kAraNabhUta krama ardha nArAca' arthAt eka bAju markaTaadha ane bIjI mAjI kevaLa khIlI hoya che. " For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : $1 : (76) kevalakIlikA sarakhA hADakAothI 'dhAyela asthi samudAyanuM kAraNabhUta karma * kIlikA' arthAt ahIM hADakAnA sAMdhA kukata khIlIthI ja majabUta rahelA hoya che. ( 77 ) paraspara judI sthitivALA hADakAonA DhIlA saMbaMdhanuM kAraNabhUta kama'sevAtta' ahIM hADakAnAM be cheDAe ekabIjAne sparzIne rahelA che. ( 57-151 ). nAbherUdhvaM vistRtibAhulya sallakSaNanidAnaM karma nyagrodhaparimaNDalam / nAbhyadhobhAgamAtrasya pramANalakSaNavazva prayojakaM karma sAdiH / sakSaNapANyAdimacce sati nirlakSaNavakSaH prabhRtimantraprayojakaM karma kubjaM // 58 // a:--(78) jema vaDanuM jhADa, uparanA bhAgamAM sa'pUrNa avayavavALA ane nIce hIna hoya che tema nAbhinA uparanA bhAgamAM vistAra-mahulatA ane sArA lakSaNeAnuM kAraNabhUta krama ' nyagreAdhaparima'Dala 'kahevAya che. ( 79 ) nAbhithI nIcalA bhAgamAtrane pramANu ane lakSaNava'tu banAvanArUM kama 'sAdi' kahevAya che. (80) DaoNkanA uparanA avayavA ane hAthapaga, lakSaNavatA ane chAtI vi. ne lakSaNu vagaranA banAvanArU' kama ' kubja' kahevAya che. ( 58-152 ) / etadvaiparItyahetuH karma vAmanam / sarvAvayavAzubhatva nidAnaM karma huNDam iti paJca saMsthAnAni, ete pApAnubhavaprakArAH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6 ane artha:--( 81 ) hAthapaga vi. ne lakSaNa vagaranA chAtI vi. ne lakSaNavatA anAvanArUM kama vAmana' kahevAya che. 6 (82) sadhaLA avayavAne azubha manAvanArUM karma huMDa' kahevAya che. ( pa9-153) A pramANe pAMca saMsthAnA samajavA. A byAzI bheda, pApanA anubhavanA prakAra che. pApanA hetuonuM dana-- pApabandha hetavastu prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAna maithunaparigrahAprazasta koSamAnamAyAkobharAgadveSaSakaLahAbhyAkhyAnavizunatAratira tipara parivAda mAyAmRSAvAda mithyAtvazalyAni / tipAvatantram | 60 || a:--(1) jIvahiMsA (2) asatya bhASaNa (3) ceArI (4) maithuna (5) parigraha (6) aprazastakrodha (7) azubha mAna (8) azubha mAyA (9) azubha leAbha (10) aprazasta rAga (11) aprazasta dveSa (12) kalaha (13) abhyAkhyAna [kAinA upara khATA AreApa mukavA] (14) pazunya [ cADI khAvI] (15) rati ane ati (16) paraniMdA (17) mAyApUrvaka mRSAvAda (18) mithyAtvarUpI zaya. A aDhAra pApanA hetue che. A pramANe pApatattvanI samApti. (60-154) For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalikAlakalpataru ciMtAmaNi pArzvanAthAya namaH SaSTaH ziranaH AzravanirUpaNaH zumAjImamapraddaLahetu zramaka "?/ atha--zubha ke azubha karmanA grahaNanuM kAraNa 'Azrava' kahevAya che. (1+155) paudgaliko'yam / AtmapradezeSu karmaprApikA kriyA dravyAzravaH, karmopArjana nidAnAdhyavasAyo bhAvAzravaH ||2|| a--A Azrava, paudgalika che. AtmAnA pradezeAmAM kam prAptimAM kAraNabhUta kriyA dravyAzrava ' kahevAya che. ' karmanA upArjananA kAraNabhUta ayyavasAya bhAvADhava kahevAya che. (2+156) " sparza viSayakarAgadveSa janyAzravaH sparzanendriyAzravaH // 3 // aH--spazaviSayaka rAga ane dveSathI pedA thanAra te * sparzendriyAzrava ' kahevAya che. (3+157) rasaviSayakarAgadveSajanyAzravaH rasanendriyAzravaH // 4 // athaH--( 2 ) rasaviSayane apekSI rAga ane dveSathI thanAra Azrava 'rasanendriyAzrava' kahevAya che. (4+158) For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravivathawAvanAbavaH ghAnendriAbA: artha-(3) gaMdhaviSayanA nimitte rAga ane dveSathI thanAra Azrava "ghANendriyAzrava" kahevAya che. (51159), ruupvissykraagvessjnyaavshckssurindriyaashrvH| zabda viSayakarAgadveSajanyAzrayaH zrotrendriyAzravaH / iti indriyvastrAva | 2 | artha -(4) rUpanAmanA viSayane AzrI rAga ane dveSathI pedA thanAra Azrava "cakSurindriyAzrava" kahevAya che. (5) zabda viSayanA AdhAre rAga ane veSathI pedA thanAra Azrava "zrotrendriyAzrava" kahevAya che. A pramANe indriyapaMcaka Azrava jANu. (6+160) prItyabhAvaprayuktAzravaH krodhAzravaH / bhanamratAjanyAzravo mAnAzravaH / kApaTyaprayuktAzravo mAyAzrayaH / santoSazUnyatAprayuktAzravo komAzravaH / iti kaSAyacatuSkAzravaH // 7 // artha:-(6) krUratAnA pariNAmathI pedA thanAra AvA dhAzrava". (7) namratAnA abhAvathI pedA thanAra Azrava "mAnAzrava. ' (8) kapaTa prayogathI pedA thanAra Azrava "mAyAzrava" (9) saMteSanA abhAvathI pedA thanAra Azrava bhAva. For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 5 H A pramANe kaSAyacatuSka Azrava jANavA. (7+161) pramAdikartRkaprANaviyogajanyAzravo hiMsAzravaH // 8 // aH--( 10 ) pramAdI purUSe karela prANaviyeAgathI pedA thanAra Azrava 'hiMsAzrava.' (8+162) ayathAvadvastupravRttijanyAzravo'satyAzravaH ||9 // a--( 11 ) ayathAya vastupravRttithI pedA thanAra Azrava asatyAzrava.' (9+163) < svAmyavitIrNapadArthasvAyattIkaraNajanyAbhravaH steyAzravaH 112011 a:( 12 ) mAlIke nahIM Apela padArthone peAtAne AdhIna karavAdvArA pedA thanAra Azrava taiyAzraya.' (10+164) * sati vedodaye audArika vaikiyshriirsNyogaadijnyaathoDatrapAtraH zA a:--( 13) vedanA udayakAlamAM oDhAki ke vaikriya zarIranA sayAga vi. thI pedA thanAra Azrava " abrahmAzrava.' (11+165) dravyAdiviSayAbhikAGkSAjanyAzravaH parigrahAzravaH / itya taLAjAthavaH // 2 // a:--(14) dravya vi. viSayanI icchAthI pedA thanAra Azrava * parigrahAzrava ', " 5 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe avatapaMcakaAzrava jANa. (12 + 166) zarIraceSTAjanyAzravaH kAyAzravaH // 13 // artha:-(15) zarIranI ceSTAthI pedA thanAra Azrava kAyAzrava". (13 + 167). vAliyAnita thavI vAta che ? || atha:-(16) vacananI kriyAthI pidA thayela Azrava vAgAzrava". (14 + 168). ' janAba manamAjhavA rUti vorikrAivara atha:-(17) mananI ceSTAthI pedA thayela Azrava "mana Azrava". A pramANe gatrikaAzrava jANa. (15 + 169) anuparatAnupayuktabheda bhinnA kAyajanyaceSTA kAyikI artha -(18) anuparata ane anupayukta bhedavALI kAyathI pedAthanArI ceSTA "kAyikI. (16 + 170 ) 'saMyojananirvarttanabheda bhinnA narakAdiprAptihetu viSazastrAdidravyajanitA ceSTA prAdhikaraNikI // 17 // artha -(19) sajana ane nirvatanabhedavALI, naraka vi. nI prAptimAM hetubhUta viSa-zastra vi. dravyathI pidA thayela kriyA "AdhikaraNikI". (17 + 171) For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvaviSayakadveSajanakakriyA prAdoSikI // 18 // artha:-(20) jIva ane ajIvaviSayaka dveSane pidA karanArI kiyA "prAdeSikI". (18 + 172) svaparasantApahetuH kriyA pAritApanikI // 19 // artha:-(21) sva ane parane saMtApa karanArI kriyA pAritApanikI". (19 + 173). svaparamANaviyogapayojikA kriyA prANAtipAtikI // 20 // artha:-(22) svaparanA prANaviyAga karanArI kriyA prANAtipAtikI". (20 + 174) jIvAjIvabhedabhinnA jIvAjIvaghAtAtmikA ceSTA''rambhikI artha -(23) jIva ane ajIvanA bhedavALI, jIvaajIvaghAtAtmaka ceSTA "AraMbhikI. (21 + 175). jIvAjIvaviSayiNI mUrchAnivRttA kriyA pArigrahikI artha:-(24) jIva ane ajIva viSayaka mUrachIMthI banelI kriyA "parigrahimI. (22 + 176) mokSasAdhaneSu mAyApradhAnA pravRttirmAyApratyAyikI // 23 // atha-(25) mokSanA sAdhanemAM mAyApradhAna pravRtti mAyApratyayakI". (23 + 177), For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 68: mAtAnamitabheminA gayathAvarabAnahetukvyaapaarvtii kriyA mithyAdarzanaprAyakI // 24 // artha:-(26) abhigRhIta ane anabhigrahItabhedavALI, ayathArthavastuzraddhAthI thanAra vyApAravAnI kriyA "mithyAdarzanapratyayikI." (24 + 178) jIvAjIvaviSayiNI viratyabhAvAnukUlA divAlyAvasthAnika 26 che. artha -(ra7) jIva ane ajIva viSayavALI viratinA abhAvane anukUla kriyA "apratyAkhyAnikI. (25 + 179) pramAdino jIvAjIvaviSayadarzanAdarAtmikA kriyA dRSTikI | | 26 / atha:-(28) pramAdIjIvanI, jIva ane ajIvane jevAmAM AdaravAnI kriyA "daSTikI". (26 + 180) sadoSasya jIvAjIvaviSayakaM sparzanaM spRSTikI // 27 // atha -(29) rAgAdideSaduSTa cittavALA-pramAdI jIvanI jIva ane ajIvane aDakavAnI kriyA "pRSTikI". (27 + 181 ) pramAdAt mAksvIkRtapApopAdAnakAraNajanyakriyA kAtariyA + 28 artha:-(30) pramAdapUrvaka, pahelA svIkArela pApanA upAdAna kAraNathI thayelI kriyA "prAtItyikI.(28+182) For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 69 : * kAruNyavIrabImatsAdirasaprayoktRNAM prekSakANAM ca sAnurAgiNAM nATyAdijanyA kriyA sAmantopanipAtikI // 29 // artha:-(31) dayA-vIra-bIbhatsa vi. rasabharapUra nATya sarjaka ane anurAgapUrvaka jenArAone nATya vi. thI pedA thanArI kriyA "sAmajopanipAtikI" (29 + 183) ___yantrAdikaraNakajalanissAraNadhanurAdikaraNakazarAdimocanAnyatararUpA kriyA naiHzastriko // 30 // artha:-(32) rAjA vi. nI anujJAthI yaMtra vi. dvArA phUpa vi. thI pANI vi. kADhavArUpa athavA dhanuSya vi. dvArA bANa vi. mukavArUpa kriyA "nezasikI." (30 + 184) sevAyogyakarmaNAM krodhAdinA svenaiva karaNaM svAhastikI artha:-(33) sevakagya kriyAone dha vi. thI pitAnA hAthe karavArUpa kiyA "svAhastikI." (31+ 185) ahaMdAjJollaGghanena jiivaadipdaarthniruupnnjiivaajiivaanytaviSANAvANAnavonAjiyAtApAThasiAniko artha:-(34) arihaMta bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karI pitAnI buddhithI jIvAdipadArthonuM nirUpaNa kriyA athavA jIvAjIva viSayaka sAvadya AjJA karavAnI kriyArUpa kiyA 'AjJAnikI." (32 + 186). For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : passritAranI vAvanArAja virALathI artha:-(35) aprakAzanIya, bIjAoe Acarela sAvaghanA prakAza karavArUpa kriyA "vidAraNikI." (33+187) anavekSitAsamAjitapradeze shriiropkrnnnikssepo'naabhograviNI | 24 | artha: (36) barAbara daSTithI nahIM joyela tathA rajoharaNathI nahIM pramAjela jagyAmAM zarIra, upakaraNanA mukavArUpa kriyA "anAgapratyayikI." (34 + 188) jinoditakartavyavidhiSu prmaadaadnaadrkrnnmnvkaangkssravi ! 1 / artha:-(37) jinezvaradeve kahela kartavyamAM-vidhi emAM, pramAdathI anAdara karavArUpa kriyA anavakAMkSapratyayikI." (35 + 189) ArtaraudradhyAnAnukUlA tIrthakRdvigarhitabhASaNAtmikA pramAdagamanAtmikA ca kriyA prAyogikI // 36 // artha:-(38) A dhyAna raudradhyAnapUrvaka tIrthakara bhagavAnathI niSiddha vastunA bhASaNarUpa pramAdamAM javA rUpa kriyA "prAyogikI." (36 + 190). indriyasya dezopaghAtakArisarvopadyAtakAryanyatararUpA kriyA sAputAviza | 27 | adonal For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 71 : atha(39) IndriyanA amuka bhAga ke sarvanI ghAtakArI kiyA "sAmudAyikI". (37 + 191) pararAgodayahetuH kriyA premapratyayikI // 38 // artha:-(40) paranA rAganA udayamAM kAraNabhUta kriyA athavA premanI utpAdaka vANInI kriyA "premapratyayikI". (38 + 192) krodhamAnodayahetuH kriyA dveSapratyayikI // 39 // artha:-(41) pitAne ke parane krodha, mAnane pidA karanArI kriyA "SapratyayikI". ( 39 + 17) apramattasaMyatasya vItarAgacchadmasthasya vA sopayogaM gamanAdikaM kurvato yA sUkSmakriyA seryaapthikii| ___ iti kriyApaJcaviMzatiH // 40 // * atha:-(42) apramattasAdhunI ke vItarAgachazvAsthanI upagapUrvaka gamana vi. karavA chatAM je sUkSamakriyA te IpathikI". e pramANe paccIza kriyAo jANavI. (40 + 194) | | | | film For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhavodadhitAraka zrI siddhagirivarAya namaH saptamaH kiraNaH samvara nirUpaNaH samasyAtimi kramanirodhaka sa~varaH // 2 // samiti vi. thI kamanA nirAdha te saMvara' kahevAya che. ( 1 + 195 ) " so'yamAtmapariNAmo nivRttirUpaH // 2 // aH--te samiti vi. thI pedA thanAra savara, karmagrahaNanA hetubhUta pariNAmanA abhAvarUpa hAi nivRttipa jIvanA sa'varUpa viziSTa pariNAma che. ( 2 + 196 ) savaranA dravyabhAvarUpe be bheTA karmapudgalAdAna vicchedo dravyasaMvaraH // 3 // atha--karUpa pudgalanA grahaNanA abhAvarUpa, arthAt dravyarUpa kama pudgalenuM saMvaraNa hAvAthI te ' dravyasa vara' kahevAya che. ( 3 + 197 ) bhavahetu kriyAtyAgastanirodhe vizuddhAdhyavasAyo vA bhAvasaMvaraH / sa punardvividho deza sarvabhedAt // 4 // // // a:--bhavahetubhUta kriyAnA tyAga athavA tenA nirAdhamAM jIvane vizuddha adhyavasAya te 'bhAvasa vara' kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 6: te bhAvasaMvara paNa dezasaMvara, sarvasaMvara bhedathI be prakArane che. (4 + 198) . dezasaMvarastrayodazaguNasthAnaM yAvadbhavati / sarvasaMvarastvantimaguNasthAna eva nikhiLAzravANAM niruddhatvAt / itaratra ra tathA / 1 || artha: dezasaMvara, teramA guNasthAnaka sudhI hoya che. sarvasaMvara te caudamA guNasthAnakamAM ja hoya che. kemake, ahIM samasta Ane nirodha che. bAkInA tera guNasthAnamAM samasta AzrAne nirodha nathI. (5 + 19) guNasthAnanuM svarUpa, tatra mithyAtvasAsvAdana mizrAviratapamattApramattApUrvakaraNAnivRttikaraNasUkSmasamparAyopazAntamohakSINamohasayogyayogibhedAcaturdazavidhAni guNasthAnAni // 6 // artha -tyAM (1) mithyAtva (2) sAravAdana (3) mizra (4) avirata (5) dezavirata (9) pramatta (7) apramatta (8) apUrvakaraNa (9) anivRttikaraNa (10) sUramasaMparAya (11) upazAMtamUha (12) kSINameha (13) sagI (14) agInA bhedathI cauda prakAranA guNasthAne che. (6 + 200) jJAnAdarzanacAritrAtmakAnAM jIvaguNAnAM yathAyogaM zudhdhyazuddhiprakarSApakarSakRtAsvarUpabhedA guNasthAnAni // 7 // For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 74 : artha:-jJAna, darzana, cAritrarUpa jIvaguNonA, yoga pramANe zuddhi-azuddhinA prakarSa--apakarSa dvArA karAyelA svarUpa bheda "guNasthAnako" kahevAya che. (7 + 201), mithyAtvaguNasthAnaJca vyaktAvyaktabhedena dvividham / kudevakugurukudharmAnyatamasmin devagurudharmabuddhirvyaktamithyAtvam / idazca saMkSipaJcendriyANAmeva // 8 // atha:-mithyAtvaguNasthAnaka, vyakti ane avyakta bhedathI be prakAranuM che. kudeva, kugurU, kudharmamAM sudeva, sugurU, sudharmanI buddhi te "vyaktamithyAtva" kahevAya che. A saMkSipaMcendriya jIvane ja samajavuM. (8+ 202) ___avyakto moho'vyaktamithyAtvam / idamanAdi / vyaktamithyAtvaprAptureva mithyAtvaguNasthAne bhavediti kecit / asya sthitibhavyajIvamAzrityAnAdisAntA / sAdisAntA ca patitabhavyasya / abhavyamAzrityAnAdhanantA // 9 // artha:-viparyasta-buddhirUpa vyaktamithyAtvane abhAva hAI, paraMtu dazarna pratibaMdhaka mohanIya prakRtirUpa mithyAtva hAI kahevAya che ke avyakta meha te "avyaktamithyAtva." A mithyAtva, jIvanI sAthe anAdikAlIna heI anAdi kahevAya che. avyavahArarAzisthajImAM A mithyAtva hoya che. prathama mithyAtvaguNasthAnaka, vyaktamithyAtvaprApta karanAra jIvane ja hoya che ema keTalAka AcAryone abhiprAya che. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 75 : A mithyAtvanI sthiti, jAtibhavyabhinna bhavyajIvanI apekSAe anAdisAnta che kema ke; anAdi mithyASTi bhavyajIvane samyaktvanI prApti thavAthI mithyAtvanA aMta thAya che. patitabhavyanI apekSAe sAdisAnta che kema ke; samakItathI paDelAne mithyAtvanI Adi che jadhanyathI antarmuhUta ane arihaMta vi. nI pracuraAzAtanAthI pApanI bahulatAnA kAraNe utkaSathI apA pudgalaparAvata sudhI mithyAtvamAM rahIne pharIthI samyakatvanI prAptimAM mithyAtvanA aMta thAya che. abhavyajIvanI apekSAe mithyAtvanI anAdiana ta sthiti che. kemake; anAdikAlathI te abhavyamAM mithyAtva che. ane bhaviSyakAlamAM paNa tenA abhAvane asabhava che. (9+203) upazamasamyaktva patitasyAnavAptamithyAtvasya sarvathA yadaparityaktasamyaktvatayA'vasthAnaM tatsAsvAdanaguNasthAnam / samayAdiSaTAvaLikAkALaparyantamidam ||10|| artha :--upazamasamakItathI paDelA jIvanI, haju sudhI mithyAtva pAmyA nathI ane sarvathA samakItane cheDayuM nathI evI avasthA " sAsvAdanaguNusthAnaka' AnI sthiti jaghanyathI eka samayanI ane utkaSaeNthI cha AvalikA paryantanI che. (10+204) anAdikAlAnuvRttamidhyAtvaprathamakaSAya catuSkopazamanajanyaM samyaktvamupazamasamyaktvam / tad dvividhamantarakaraNajanyaM svazreNijanyazceti / upazamasamyaktvaM karaNatrayApekSam // 11 // For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 76 : athara-anAdikAlathI sAthe Avela mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kedha, mAna, mAyA, lobhanA upazamathI pedA thanArUM samyakatva "upazamasamyakatva" kahevAya che. te upazamasamIkIta; (1) aMtarakaraNajanya (2) upazamAM zreNIjanya ema be prakAranuM che. upazamasamIkIta traNa karaNanI apekSAvALuM che. (11 + 205). karaNatrayantu yathApatyapUrvAnivRttikaraNarUpam / AyurvajasaptakarmaNassthitiM palyopamAsaMkhyeyabhAgahInakakoTIkoTIparimANAM vidhAyAbhinnapUrvaghanIbhUtadAgadveSAtmakagranthisamIpagamanAnukUlAdhyavasAyo yathApattikaraNam / ghanIbhUtarAgadveSapranthibhedanaprayojakApUrvAdhyavasAyo'pUrvakaraNam / mithyAtva sthiterantarmuhartamudayakSaNAduparyatikramyoparitanI viSkambhayitvAntamahUrtaparimANaM tatpradezavedyadalikAmAvaprayojakAdhyavasAyo'nivRttikaraNam / tAdRzatatpradezavedyadalikAbhAvo'ntarakaraNam _| 22 | artha:-yathApravRtikaraNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa A pramANe traNa karaNe che. (1) AyuSyakama sivAya, sAteya karmonI sthitine, pApamanA asaMkhyAtamAbhAge hIna eka kaTAkeTI parimANa, banAvI pUrve nahIM bhedAyela, ghanarAgadveSarUpI graMthi samIpa javAne anukUla adhyavasAya te "yathApravRttikaraNa" kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 66: ( 2 ) atyaMta kaThina rAgadveSarUpI graMthine bhedavAmAM kAraNabhUta apUrva adhyavasAya te apUva karaNa' kahevAya che. " (3) antamu DUta pramANanI sthitivALA anivRttikaraNanA sakhyAtabhAgAmAMthI ghaNAkharA vyatIta thayA bAda ekasakhyAtameA bhAga khAkI rahe tyAre sIdhI [ rekhA] rUpa mithyAtvanI sthiti sa`khazrI nIcenA aMtarmuhUta pramANavALA udayAvalIkAne bhAga cheADI daine AkInA bhAgamAM aMtarakaraNa karavuM. kahevAnuM tAtpaya e che ke, antarmuhUta kALa sudhImAM bhAgavavA ceAgya evA madhyabhAgamAM rahelA dalikAne prathama sthiti ane dvitIya sthitimAM praveza karAvavAmAM kAraNabhUta ayyavasAya te 'aMtarakaraNa ' che. A aMtarakaraNanI nIcenI sthitinuM nAma prathama sthiti che. jyAre tenI uparanI sthitinuM nAma dvitIya sthiti che. jyAre jIva prathama sthitinA dalikAne sapUNa anubhavI rahe che ane sAthe sAthe dvitIya sthitinA dalikAne jema rAkha agnine DhAMkI rAkhe tema eTale ke bhArelA agninI jema udayamAM na ja Ave-antamu dhRta sudhI te bhAgavavA na ja paDe evI rIte khAvI rAkhe che tyAre aMtarakaraNanA prathama samaye upazamasamakIta prApta thAya che. ( 12 + 206 ) zreNito chupazamanataH zreNijanyopazamasamyaktvaM bhavati // 13 // artha:--upazama zreNI dvArA mithyAtva ane anaMtA mithyAtvamohanIyAnantAnubandhicatuSkaSAyA For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 78 : nubaMdhI cAra kaSAyeAnA upazamathI thatuM samakIta ' zreNIjanyA yazamasabhyatva' 'DevAya che. ( 13 + 207 ) ubhayavidhasamyaktvAtpatataH sAsvAdana guNasthAnaM bhavati // 14 // a:--ane prakAranA upazamasamakItathI paDatA jIvane ja 'sAsvAdanaguNasthAnaka' hoya che, bIjAne nahIM ema samabhavu. ( 14 + 208 ) mizramohanIya karmodayAdantarmuhUrta sthitiko'I duditatapatreSu dveSAbhAvI mizraguNasthAnaM / yathAnnAparicitanArikeladvIpanivAsimanujasyAnne / atra jIvo nAyurbadhnAti navA mriyate / api tu samyaktvaM mithyAtvaM vA'vazyaM yAti // 15 // manta artha :--( 3 ) mizrameAhanIya kanA uyathI muhUta nI sthitivALuM arihaMta bhagavAne kahelA tattvA upara dveSanA abhAva* mizraguNasthAnaka' kahevAya che. jemake, annathI aparicita nArIela dvIpa nivAsI manuSyane annamAM dveSa nathI tema ahIM samajavuM. ahIM rahelA jIva, AyuSya mAMdhatA nathI ane maratA nathI. pararaMtu samyatvamAM jAya ke mithyAtvamAM avazya jAya che. (15 + 209) samyaktve satyapratyAkhyAnAvaraNakaSAyodayena sa ( vadya - utkRSTato yogAtsarvathA'viramaNamavirata samyagdRSTiguNasthAnam / manuja mavAdhika SaTSaSTisAgaropama sthitika midam / bhavyasaMjJipaJcendriyANAM nisargAdupadezAdvA bhavati / utkRSTo' samyaktvazca For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 39 : pArdhapudgAparAvaviziSTasaMsArANAmetadbhavet / jghnytstdmagrawifmano che ? .. atha:-(4) samyakatvanI vidyamAnatA chatAM apratyAkhyAnarUpa AvaraNarUpa kaSAnA udayathI sAvadyogathI sarvathA viratinA abhAvarUpa "aviratasamyagadaSTiguNasthAna" kahevAya che. kSApazarmika samyakatvanI apekSAe utkRSTa, manuSyabhavAdhika (66) chAsaTha sAgaropamanI sthitivALuM, A guNasthAnaka che. vaLI A samyakatva, bhavyasaMpiceDhione nisargathI athavA UpadezathI thAya che. utkarSathI apAIpudagalaparAvartarUpa avaziSTa saMsAravALA ne A thAya che. jaghanyathI taddabhavamuktigAmijIvane paNa thAya che. (16+210) pratyAkhyAnakaSAyodayAtsarvasAvadhasyaikadezAdviratasya jagha. nyamadhyamotkRSTAnyatamavadviratidharmAvAptirdeza virataguNasthAnam IINA atha -(5) pratyAkhyAna kaSAyanA udayathI sarvasAvaghane ekadezathI virativALAne jaghanya-madhyama-utkRSTamAMthI koI eka viratidharmanI prAptirUpa "dezavirataguNasthAnaka" kahevAya che. (17+211) utkarSato dezonapUrvakoTi yAvasthitikamidam // 18 // artha:-utkarSathI dezanapUrvakeTI sudhInI sthitivALuM A guNasthAnaka che. (18 + 212). For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjvalanakaSAyamAtrodayaprayuktapamAdasevanaM pramattasaMyataguNasthAnam / pramAdAzca madirAkaSAyaviSayanidrAvikathAnAmAna: pannA rezavighAvADa= "LAnAM vizuddhiffsvizuddhacA za, gavAttavattApelAtuvizudaghawifsfzuddhivardhaka etadantarmuhUrtamAnamiti kecit / pUrvakoTiM yAvadityanye atha:- 6) saMjavalana kaSAyamAtranA udayathI pedA thanAra pramAdanA sevanarUpa "pramattasayataguNasthAnaka" kahevAya che. vaLI pramAde; madirA-kaSAya-viSaya-nidrA-vikathA nAmavALA pAMca che. dezaviratinI apekSAe ahIM guNenI zuddhine prakarSa ane azuddhine apakarSa che. apramattasaMvatanI apekSAe vizuddhine apakarSa [ hAni] ane avizuddhine prakarSa che. keTalAka A guNasthAnane, antamuhUrta pramANuvALuM kahe che, ane bIjAo, dezanapUrvaDavarSaparyanta A guNasthAnaka rahe che ema mAne che. (19 + 213) saMjvalanakaSAyanokaSAyANAM mandrodayataH pramAdAbhAvo'pramattasaMyataguNasthAnam / nokaSAyA hAsyAdayaSaD vedatrayazca / cArlAsthitif I 20 || atha-(7) saMvalanajhedha vi. cArane ane navA prakAranA kaSAyane maMda [ atItra] udaya hevAthI pramAdanA abhAvarUpa "apramattasaMyata guNasthAna" kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAsya vi. cha ane traNa veda nAkaSAya" tarIke oLakhAya che. A guNasthAnaka akhtamuhUrta sthitivALuM che. (20-214) - sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaMkramApUrvasthitibandhAtmakAnAmarthAnAM vizuddhipakarSAMdapUrvatayA nivrtnmpuurvkrnngnnthAna | 20 || artha -sthitine ghAta, [karaNa vizeSathI alpa karavI] A pramANe rasane ghAta, guNonI zreNI [anaMtavRddhi karavArUpa guNathI saMkrama [ laI javArUpa] apUrva sthitine laghupaNAe baMdha, arthAt vizuddhivizeSathI A pAMca arthonA apUrva paNAe karavArUpa te apUrvakaraNa guNasthAnaka" (21 + 215) pracuramAnAyA jJAnAvaraNIyAdikarmasthiterapavartanAbhidhakaraNena tanUkaraNaM sthitighAtaH, pracurarasasya tenaiva karaNena tanUkaraNaM rasaghAtaH, tenaiva karaNenAvatAritasya dalikasya pratikSaNamasaMkhyeyaguNavRdhdhyA viracanaM guNazreNiH // 22 // atha-sthitighAta = jJAnAvaraNa vi. karmonI mATI sthitine, apavartanA nAmanA karaNathI TuMkI karavI te "sthitighAta' kahevAya che. rasaghAta=pracurarasane paNa apavatanAkaraNa dvArA alpa kare te "rasaghAta". guNazreNI=apavartanAkaraNathI avatAra (karma) dalikanI kSaNe kSaNe asaMkhyAtaguNa vRddhithI racanA karavI te "guthaNI'. (22 + 216) For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *2H badhyamAnazzubhaprakRtiSvabadhyamAnAzubhaprakRtidalikasya vizudvito nayanaM guNasaMkramaH vizuddhiprakarSeNa gurvyAH karmasthitelaghutayA bandhanamapUrvasthitibandhaH / antarmuhUrta kA kametat / atrastho jIvaHkSapaka upazamakazceti dvividhaH // 23+24 // aH--guNasa krama=baMdhAtI zubhaprakRtimAM nahIM baMdhAtI azubhaprakRtinA lIyAne vizuddhithI laI javArUpa 'guNu sakrama '. apUrva sthitima dha=vizuddhinA prakaSathI mATI kramanI sthitine laghupaNAe mAMdhavArUpa ' apUrva sthitikhaMdha '. A guNasthAna, antarmuhUta kAlanA mAnavALuM che. ahIM rahelA jIva, kSapaka ane upazamaka ema be prakAranA che. ( 23 + 24 + 217 + 218 ) anyo'nyAdhyavasAya sthAnavyAvRttyabhAva viziSTasUkSma samparAyApekSasthULa kaSAyodayavatsthAnamanivRttikaraNaguNasthAnam antamuhUrtakAlametat, atrastho'pi dvividhaH kSapaka upazamakazceti kSapakazreNisthaH kSapakaH, ayaM darzanAvaraNIyaprakRtitrikaM nAmaprakRtitrayodazakaM mohanIyaprakRtiviMzatiJcAtra kSapayati upazamazreNistha upazamakaH mohanIyamakRtiviMzatimevopazamayatyayam 11 24 11 artha:--paraspara adhyavasAyasthAnAnI nivRttinA abhAvathI viziSTa, sUkSmasa'parAyanI apekSAe sthUlakaSAyanA uddaya For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -83 : vALuM sthAna * anivRttikaraNaguNasthAnaka ' A antamuhUta - kAlavALuM che. ahIM rahelA pazu jIva, kSapaka ane upazamaka ema be prakAranA che. kSapakazreNimAM rahelA jIva, kSapaka kahevAya che. A jIva, danAvaraNIyanI traNa prakRtione, nAmakamanI tera prakRtine ane mehanIyanI vIza prakRtione A guNasthAnakamAM khapAve che. upazamazreNImAM rahelA paNa jIva * upazamaka' kahevAya che A jIva, ahIM meAhanIyanI vIza prakRtine upazamAve che. ( 25 + 219 ) mohanIyaviMzatiprakRtInAM zamanAt kSayAdvA sUkSmatayA lobhamAtrAvasthAnasthAnaM sUkSmasaMparAyaguNasthAnam / antrmuhuurtmAnamaMtam // 26 // a:--meAhanIyanI vIza prakRtinA upazama thavAthI ke kSaya thavAthI sUkSmarUpe lAbhamAtranA rahevA5 sthAna 'sUkSmasa'parAyaguNasthAnaka ' kahevAya che. A guNusthAnaka, antamuhUrtanA mAnavALu' che. (26+210) upazamazreNyA sarvakaSAyANAmudayAyogyatayA vyavasthApanasthAnamupazAntamohaguNasthAnam / atrASTAviMzatimohanIyamakRtInAmupazamo bhavati, upazAntamohastUtkarSeNA'ntarmuhUrta kAlamaMtra tiSThati tata Urdhva niyamAdasau pratipatati / catuvaraM bhavatyAsaMsArameSA zreNiH // 27 // For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha:-upazamazreNI dvArA sarva kaSAyone udayanA agyarUpe sthApavArUpa sthAna "upazAMtamUhaguNasthAnaka" kahevAya che. ahIM aTrAvIza mehanIya prakRtione upazama thAya che. upazAMtoha AtmA, utkarSathI arthI antarmuhUrtakAla sudhI rahe che tyArabAda niyamathI A AtmA, paDe che. eka jIvane, saMsAra daramyAna cAra vAra A zreNI prApta thaI zake che. (27 + 221) kSapakazreNyA kaSAyanissattApAdakaM sthAnaM kSINamohaguNasthAnam / kSapakazreNizcAbhavamekavArameva bhavati / etadanantarameva sakalatrakAlikavastusvabhAvabhAsakakevalajJAnAvAptiH / zAntartikiyuM che 28 . artha -kSapakazreNI dvArA sarva kaSAyone sattArahita karanAra sthAna "kSINamehaguNasthAnaka, kSapakazreNa, eka jIvane AkhA saMsAramAM eka vAra ja prApta thAya che tyArapachI tarata ja sakala, trikAlika vastu svabhAva prakAzaka kevalajJAnanI prApti thAya che, A guNasthAnaka, antamuhUrta kAla-mAnavALuM che. (28 + 222) yogatrayavataH kevalajJAnotpAdakaM sthAnaM sayogiguNasthAnam / idazvotkRSTato dezonapUrvakoTipramANam / jghnyto'ntraNa | 21 / artha-mana, vacana, kAyArUpa traNa gavALAne kevala For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 85 : jJAnajanaka sthAna te ' saMcAgiguNasthAnaka' kahevAya che. A guNasthAnaka, utkarSa thI dezeAnapUrvakATIva vALu' ane jaghanyathI antarmuhUrtAsa bhAnavAlu che. (275 + 223 ) yoga pratirodhizailezIkaraNaprayojakaM sthAnamayogiguNasthAnam / AdimahUsvapaJcasvaroccAraNAdhikaraNakAla mAtramAnametat / iti caturdaza guNasthAnAni // 30 // artha :--yAganirodha avasthArUpa zailezIkaraNa karavAmAM kAraNarUpa sthAna '* ayAgiguNasthAnaka ' kahevAya che. a i u R lR khe 35 prathama sva35 pAMya svanuM uccAraNa, jeTalA samayamAM thAya teTalA samayanA mAnavALuM 'gusthAna' che. A pramANe cauda gurusthAnakA samajavA. (30 + 224) upayogapUrvikA pravRttistamitiH / seryAbhASaiSaNA''dAnanikSepotsargabhedena paJcadhA / svaparabAdhAparihArAya yugamAtranirIkSaNapUrvakaM ratnatrayaphalakaM gamanamIryA / karkazA didoSarahitahitamitAnavadyA sandigdhAbhidrohazUnyabhASaNaM bhASA / sUtrAnusAreNAnnAdipadArthAnveSaNameSaNA / upadhiprabhRtInAM nirIkSa mArjanapUrvaka grahaNasthApanAtmaka kriyA''dAnanikSepaNA / jantuzUnyaparizodhitabhUmau vidhinA mUtrapurISAdiparityajanamutsargaH // 31 // artha:-upayogapUrva4nI pravRtti 'samiti' hevAya che, For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 8} : te Iyyasamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnanikSepasamiti, utsaga samitinA bhedathI pAMca prakAranI che. iryAsamiti=peAtAne ke parane khAdhA na thAya tevI rIte dhU'sarI pramANa bhUmine ( aDhI hAthanI jagyA) AgaLa joI, khIja, lIleAtarA vigerevALI bhUminA parihArapUrvaka je gamana, jenAthI ratnatrayInuM surakSaNa thAya che. te ' **samiti ' kahevAya che. bhASAsamiti=ka za vigere dASa vagaranuM, sva-parahitakArI, mitAkSaravALu, athavA spaSTa artha ane akSara vALuM, nirdoSa, nizcita, krodha-lAla-mAyA-mAna vagaranuM bAlavuM te ' bhASAsamiti'. eSaNAsamiti jinAgamanA anusAre anna vigere padArthonuM anveSaNu-gaveSaNA te ' eSaNuAsamiti '. AjJAnanikSepaNAsamiti=upadhi vigerene jovA, pramAja vApUrvaka levA-mukavArUpa kriyA te AdAnanikSepaNAsamiti', utsaga samiti=jIvajaMturahita parazASita bhUmi upara vidhi pramANe sUtra, purISanA tyAga te utsaOsamiti', ( 31 + 225 ). yogasya sanmArgagamanonmArgagamana nivAraNAbhyAmAtmasaMrakSaNaM guptiH / sA ca kAyavAGmanorUpeNa tridhA / zayanAsana nikSepAdAna caMkramaNeSu ceSTAniyamaH kAyaguptiH / upasargaparISadabhAvAbhAve'pi zarIre nairapekSyaM, yoganirodhdhussarvathA For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 29: ceSTAparihAro'pi kAya guptiH / arthavadbhUvikArA1 disaMketahuMkArAdimavRttirahitaM zAstra viruddha bhASaNazUnyaM vaconiyamanaM vAgguptiH / anena sarvathA vA nirodhassamyagbhASaNaJca labhyate / bhASAsamitau samyagbhASaNameva / sAvadyasaMkalpanirodho mnoitiH // 22 // a:--mana, vacana, kAyArUpa cAganA sanmArgamAM gamana ane unmAgathI nivAraNapUrvaka AtmAnA rakSaNane gupti ' kahe che. te mana, vacana, kAyArUpathI traNa prakAranI che. 6 kAyagupti=sUvA, besavA, levA, mukavA, cAlavAmAM kriyAnA niyama. arthAt upasarga, parISahu hAya ke na hAyatA paNa zarIranA viSayamAM apekSAnA abhAva, yAganirodhakanA sarvathA ceSTAneA parihAra paNa kAyami ' kahevAya che. H vacanagupti=sAtha ka bhra vikAra vigere saketa tathA huMkAra vigere pravRttithI rahita, zAstravirAdhibhASaNazUnya, vacananA niyama. A kathanathI sarvathA vANInA nirodhane ane samyag bhASaNane ' vacanasi kahe che. bhASAsamitimAM mAtra samyag bhASaNune bhASAsamiti kahe che. manAgupti=sapApa sa'kalpanA niyama te nAguti' kahevAya che. ( 32 + 226) For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 88 : pratibandhakasamavadhAne satyapi samabhAvAdavicalanaM parI SahaH / / 33 / / . sa ca kSutpipAsAzItoSNadaMzAvastrAra tivanitAcaryAnaiSedhikI(niSadyA) zayyA''krozavaSayAcanA'LAbharogatRNasparzama lasatkAraprajJA'jJAnasamyaktvarUpeNa dvAviMzatividhaH / satyAmapyatizayitakSudvedanAyAM savidhi bhaktAdyalAbhe'pi kSudhopasahanaM kSutparISahaH / satyAM pipAsAyAmaduSTajalAdyabhAve'pi tRdUpariSahaNaM pipAsA - parISahaH / pracurazItabAdhAyAmapyatyalpaireva vastrAdibhizzotopasahanaM zItaparISadaH / prabhUtoSNasantapto'pi jalAvagAhanAdyanAsevanamuSNaparISahaH || 34 // a:--avarodhaka ( pratikUla ) vastu hAvA chatAM paNu samabhAvathI calita nahiM thavuM te 'parISaha' kahevAya che. 33zA te parISaho (1) kSudhA, (2) pipAsA, (3) zIta, (4) Guj, (4) iMza, (6) avakha, (7) bharata, (8) vanitA, (8) tharyA, (10) naiSedhiDI, (11) zayyA, (12) bhADeoza, (13) vadha, (14) yAyanA, (15) masAla, (16) roga, (17) tRSusparza, (18) bhala, (18) sathAra, (20) prajJA, (21) ajJAna, (22) sabhyatvaiye. mAvIza prAravAjA che. kSudhAparISahu=atyaMta kSudhAnI vedanA thavA chatAM vidhipUrvaka AhArAdinA lAbha nahIM thavA chatAM paNa kSudhA saDavI te. For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 89 : pipAsAparISaha atyanta tarasa lAgavA chatAM nirdoSa jalAdinI prApti nahIM thatAM tRSAnuM sahana karavuM te. zItaparISaha=atyanta ThaMDInI bAdhA thatAM thoDA vastrAdi hovA chatAM zItanuM sahana karavuM te. uSNaparISaha atyanta garamI lAgavA chatAM paNa jalasanAnAdi nahIM karavuM te. (33 + 34 + 226 + 228) samabhAvato daMzamazakAdyupadravasahanaM daMzaparISahaH / ete vedanIyakSayopazamajanyAH sadoSavastrAdiparihAreNAlpamUlyAlpavastrAdibhirvartanamavastraparISahaH / aprItiprayojakasaMyogasamavadhAne satyapi samatAvalambanamaratiparISahaH / kAmabudhdhyA scyAdyaGgAdijanyaceSTAnAmavalokanacintanAbhyAM viramaNaM strIparISahaH / ete ca cAritramohanIyakSayopazamajanyAH // 35 // artha:-daMzaparISaha=samabhAvathI DAMza-macchara vigerene upa drava sahana karavuM te. - A pAMca parISaha vedanIyanA udayathI Ave che ane teone jaya, cAritramehanIyanA kSaya pazamathI thAya che kAraNa ke, sahana cAritrarUpa che. avazvaparISaha sadeSa vastra vigerenA tyAgapUrvaka a5 mUlya vALA alpa vastrathI vartavuM te. aratiparISaha aprItiprAjaka saMga tevA chatAM paNa samatAnuM avalaMbana karavuM te. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIparISamabhuddhithI shriimaan| a, pratya, 12, hasavuM, lalita, vizvama vigere ceSTAone je jevI, vicAravI, tenAthI aTakavuM te. A traNa parISahe cAritramehanIyanA udayathI Ave che ane teone jaya, cAritramehanIyanA kSayopazamathI thAya che. ( 34+ 228) ekatra nivAsamamatvaparihAreNa saniyamaM prAmAdibhramaNajanyaklezAdisahanaM caryAparISahaH / vedanIyakSayopazamajanyo'yam / strIpazupaNDakavarjite sthAne nivAsAdanukUlapratikUlopasargasambhaSe'pyavicalitamanaskatvaM niSadyAparISadaH / cAritramohanAyakSayopazamajanyo'yam / pratikUlasaMstArakavasatisevane'nudvignamanaskatvaM zayyAparISahaH / ayazca vedanIyakSayopakSamajanyaH / nirmUlaM samUlaM vA svasmin (smai) kupyatsu janejhu samatAvalambanamAkrozaparIpahaH / cAritramohanIyakSayopazama. janyo'yam / parapayuktatAunatajanAdInAM kAyavinazvaratvavibhAvanayA sahanaM vadhaparISahaH / vedanIyakSayopazamajanyo'vam // 36 // atha-caryAparISaha-eka sthAnamAM nivAsanI mamatAnA pari hArapUrvaka niyama sahita grAmAdinA vihArajanya phaleza vigerenuM sahana karavuM te. A parISaha, vedanIyathI udayamAM Ave che For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : hA : ane tenA jaya, cAritrameAhanIyanA kSaye pazamathI thAya che. niSadyAparISaha=strI, pazu, napuMsaka vagaranA sthAnamAM nivAsathI anukUla, pratikUla upasanA sabhava thatAM mananI nizcala avasthA te. A, cAritramAhanIyathI udayamAM Ave che. tenA jaya, cAritrameAhanIyanA kSApazamathI thAya che. zayyAparISaha=pratikUla sathArA-vasatinuM sevana thatAM mananA udveganA abhAva te. A, parISaha, vedanIyanA udayathI Ave che tenA jaya, cAritrame hanIyanA kSaceApazamathI thAya che. AphrezaparISaha-sakAraNa ke niSkAraNa peAtAnA upara kApAya mAna jana hAye chate samatA dhAraNa karavI te. A parISaha, cAritramAhanIyanA udayathI Ave che ane tenA vijaya, cAritrameAhanA kSApazamathI thAya che. vadhaparISaha=khIjAoe karela tADana, tanA vigerenuM kAyAnI vinazvaratAnI bhAvanAthI sahana karavuM, A parISaha, vedanIyanA udayathI Ave che ane tenA vijaya, cAritrameAhanIyanA kSaye pazamathI thAya che. (36 + 230 ) svadharmadehapAlanArthaM cakravartino'pi sAdhoryAMcanALajjA For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 9 : parihAro yAcanAparISahaH / cAritramohanIyakSayopazaNajanyo'yam / yAcite'pi vastunyaprApte viSAdAnavalambanamalAma parISahaH / lAbhAntarAyakSayopazamajanyo'yam / rogodbhave satyapi samyaksahanaM rogaparISahaH // 37 // artha:-yAcanAparISaha svadharmAthe dehanA pAlana mATe cakravartI evA sAdhue paNa yAcanAnI lajajAne parihAra kare te. A, parISaha, cAritramohanIyanA udayathI Ave che ane tene jaya, cAritramehanIyanA kSapa. zamathI thAya che. alAbhaparISaha yAcanA karavA chatAM vastunI aprApti thatAM kheda dhAraNa nahIM kare te. A parISaha, lAbhAntarAyanA udayathI Ave che. ane tene jaya, cAritramehanIyanA kSapazamathI thAya che. gaparISaharoganI utpatti thavA chatAM sArI rIte sahana karavuM te. (37 + 231). jIrNazIrNasaMstArakAdhastanatIkSNatRNAnAM kaThorasparzajanyaklezasahanaM tRNasparzaparISahaH / zarIraniSThamalApanayanAnabhilASo malaparISadaH / vedanIyakSayopazamajanyA ete / bhaktajanAnuSTivAtisatkAre'pi garvaparAGmukhatvaM satkAraparISahaH / ayazca cAritra For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakSayopazamajanyaH / buddhikuzalatve'pi mAnAparigrahaH prajJAparISahaH / jJAnAvaraNakSayopazamajanyaH / buddhizUnyatve'pyakhinnakhamajJAnaparISahaH / jJAnAvaraNakSayopazamajanyaH / itaradarzanacamatkAradarzane'pi svadevatAsAnidhyAbhAve'pi jainadharmazraddhAto'vicalanaM smyktvpriisshH| drshnmohniiykssyopshmnavo II 28 | artha:-tRNasparza parISaha jIrNa, zINuM saMthArAnA nIce rahela tIkSaNa tRNanA kaThina sparzathI thanAra phalezanuM sahana karavuM te. malaparISaha=zarIramAM rahela melane dUra karavAnI IcchAne abhAva te. A uparAkta traNa parISaha, vedanIyanA udayathI Ave che ane teone jaya, cAritrameha nIyanA kSapazamathI thAya che. satkAraparISaha-bhaktajanoe karela atyaMta satkAra hovA chatAM paNa garvathI rahita banavuM te. A parISaha cAritramohanIyanA udayathI Ave che tene jya, cAritramehanIyanA kSayopazamathI thAya che. prajJAparISaha buddhikauzalya hovA chatAM paNa garvarahita banavuM te. A parISaha, jJAnAvaraNIya pazamathI Ave For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane tene jaya, cAritra mehanIyanA kSepa zamathI thAya che. ajJAnaparISaha buddhine abhAva hovA chatAMya khedarahita thavuM te. A parISaha, jJAnAvaraNanA udayathI Ave che. tene vijaya, cAritramehanA kSayopazamathI thAya che. samyaktvaparISaha=jenetaradarzananA camatkAra jevA chatAMya athavA pitAnA deva vigerenuM sAmIpya nahIM hovA chatAM jainadharmaviSayaka zraddhAthI sarvathA calita na thavuM te. A parISaha, dazanAmenIyanA udayathI Ave che. ane tene vijaya, darzanamehanIyanA kSapa zamathI thAya che. (38 + 232) mokSamArgAnukUlayatiprayatno ytidhrmH| sa ca kssaantimaadevaajvnilaamtaatpssNymstyshaucaakinycnybrhmcrybhedaadshvipAchalA vakSyakti ra1 / atha-mokSamArgane anukUla sAdhune prayatna "yatidharma kahevAya che. te yatidharma, kSamA, mAdava, Arjava, nilabhatA, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcanatA, brahmacaryabhedathI daza prakAra che. AtA laNe AgaLa para kahevAze. (39 ya 233) baardhle dil deb| srbor`lmbaa rakatvAnyatvAzucikhA''zravasaMvaranirjarAlokasvabhAvabodhidurlama For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 85 : dharmasvAkhyAta bhedAd dvAdazadhA sA / etallakSaNAnyapyagre vakSyante // 40 // a:--mAkSane anukUla pravRttimAM uttejakaciMtana 'bhAvanA' aDevAya te bhAvanA, (1) anitya, (2) mazarazu, (3) sauMsAra, (4) ze4tva, (4) anyatva, (6) azucitva, (7) mAzrava, (8) saMvara, (7) nirbharA, (10) seosvabhAva, (11) bodhihula, (12) dharmasvAbhyAta beDathI bhAra prahAranI che. khAnA skssthe| pazu sAgaNa uDevArI. ( 40 + 234 ) karmASTaka zUnyatAprayojaka manuSThAnaM cAritram / tacca sAmAyikacchedopasthApana parihAravizuddhisUkSma saMparAyayathAkhyAtabhedenapaJcavidham // 41 // artha:--ATha karmonA abhAvamAM kAraNabhUta anuSThAna 'zAritra' 'hevAya che te yAritra, sAbhAyiSTha-chehopasthApana, paztiAravizuddhi-sUkSmasa parAya-yathAkhyAta bhedathI pAMca prakAranuM che. (41 + 235 ) chedopasthApanAdicatuSTaya bhinnA sarvasAvadyayogaviratiH sAmAyikam / tadddvividham / ittarakAlaM yAvajjIvakAlazceti / bhAvivyapradezayogyaM svalpakALa cAritramittarakALam / prathamAntimatIrthakara tIrthayorevaitat / bhAvivyapadezAbhAvena yAvajjIvaM saMyamo yAvajjIvakAlam / idazca madhyamadvAviMzatitIrthaMkaratIrthAntargata sAdhUnAM videha kSetravartinAzca // 42 // For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * & + artha :--sAmAyika-chedyApasthApana vigere cArathI bhinna, sa sAvadha ceAganI virati 'sAmAyika ' kahevAya che. te sAmAyika, e prakAranuM che. alpakAla sudhInuM eka ane bIjI' yAvajjIvakAla sudhInu'. (1) itvarakAlika=bhaviSyamAM bIjA vyavahAra-zabdaprayAgane ceAgya hAI svalpakAlanuM' sAmAyika itvarakAlika' kahevAya che. pahelA ane chellA tItha 'karanA tIrthamAM A sAmAyika sAdhune hAya che. (ra) yAvajrajIvakAlika=bhaviSyamAM bIjA vyavahAranA abhAva hAI yAvajjIva sudhInu' sAmAyika-'sayama'-yAvajIvakAlika' kahevAya che. A sAmAyika-sayama, madhyama khAvIza tIkarAnA tIstha sAdhuone ane mahAvidehakSetrastha sAdhuone hAya che. (42 + 236 ) pUrva paryAyocchede satyuttaraparyAyAropaNayogyaM cAritraM chedopasthApanam / tacca niraticArasAticArabhedena dvividham / zaikSakAderadhIta viziSTAdhyayana vido yadAropyate tanniraticAram / khaNDita mULa guNasya punarbratAropaNaM sAticAram / ubhayamapi prathamAntimatIrthakara tIrthakAla eva // 43 // a:--pU paryAyanA ucchedyapUrvaka uttaraparyAyanA ArApazunI ceAgyatA viziSTa cAritra chedyApasthApana' kahevAya che. A cAritra, niraticAra-sAticArabhedathI be prakAranu che. For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraticArachede pasthApana viziSTa adhyayananA abhyAsI navadIkSita sAdhu vigerene vizuddhataramahAvratanuM je Aje paNa karAya te. sAticArachedepasthApana=mUlaguNanI khaMDanA karanArane pharIthI je mahAvratanuM AropaNa karAya te. A baMne prakAranuM cAritra, pahelA ane chellA tIrthakaranA tIrthakAlamAM heya che. (43 + 237) tapovizeSaviziSTaM parizuddhimaccAritraM parihAravizuddhikam / tadapi nirvizamAnakaM niviSTakAyikaJceti dvividham / niviMzamAnakAH prakrAntacAritropabhoktAraH, nirviSTakAyikAzca samupabhuktaprakAntacAritrakAyikAH / ete cA''dyAntimatIrthakaratIrthakAla eva // 44 // artha-parihAravizuddhika=viziSTa tapavALuM, parazuddhivALuM cAritra "parihAravizuddhika" kahevAya che. A cAritra paNa nirvizamAnaka ane nirvikAyikanA bhedathI be prakAranuM che. nirvizamAnaka=prArabdha cAritrane upabhega karanArAo arthAta tavizeSanA upabhegakAlIna cAritravALAo. nirviSTakAyika=samupamukta prArabdha cAstrikAyika arthAta upa bhukta tapa vizeSa kAlIne cAritravALAe. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :98 : A cAritravALAo, pahelA ane chellA tIrtha karanA tIrthakAlamAM ja samajavA. (44 + 238) atyantakRzakaSAyavaccAritraM sUkSmasaMparAyam / idaM saMklizyamAnakaM vizudhdhyamAnakaM ceti dvipakAram / upazamazreNItaH prapatataH prathamam , dvitIyaM tu zreNimArohataH // 45 // atha-sUmasaM5rAya atyaMta sUkSama lobha nAmanA kaSAyanA samAnakAlamAM thatuM cAritra "sUlamasaM parAya" kahe vAya che. A cAritra, saMphilazyamAnaka ane vizuddha mAnaka ema be prakAranuM che. saMkilayamAnacAritra=upazamazreNIthI paDatA jIvane heya che. vizuddhamAnacAritra=pratikSaNa vizuddha adhyavasAyavALAne arthAta upazamazreNImAM caDhatA jIvane hoya che. (45 + 239) nijA vA ithathAdavAraNa ! o vAparonimuphyaatsy kaSAyANAmupazamAdanudayAcA'ntarmuhUrtasthitikam / kSapakazreNimadhigatasya tu kaSAyANAM sarvathA kSayAjaghanya to'ntarmuharttasthitikAlInamutkRSTatazca dezonapUrvakoTipramANaM bodhyam / AcaM pratipAti, dvitIyamapratipAti // 46 // artha:-cAkhyAta=kaSAya vagaranuM cAritra "yathAkhyAtacAritra" kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 9 :: A cAritra, pratipAtI ane apratipAtI ema be prakAranuM che. pratipAtI upazamaNa pAmelA agyAramA guNasthAnakavatI AtmAne sarvathA kaSAyonA upazamathI, udayanA abhAvanI apekSAe, A paheluM yathAkhyAtacAritra phakta utkRSathI antarmuhUrtakAla sudhI rahenAruM che. kemake tyArabAda niyamathI paDe che. mATe paheluM pratipAtI che. apratipAtIkSapakazreNIne pAmelA bAramA vigere guNasthAnavartI AtmAne sarvathA kaSAyone kSaya hevAthI jaghanyathI antarmuhUrtasthitikAlavALuM ane utkRSTathI dezanapUrva koTI pramANuvALuM che. kSapakazreNIthI kalAne sarvathA kSaya hovAthI pratipAtane abhAva che mATe bIjuM yathAkhyAtacAritra "apratipAti kahevAya che. (46 + 240 ) tatra dvArANi prajJApanAvedarAgakalpacAritrapratisevanAjJAnatIrtha liGgazarIrakSetrakAlagatisaMyamasatrikarSayogopayogakaSAyale. zyApariNAmavandhavedanodIraNopasampaddhAnasaMjJA''hArabhavAkarSakAlamAnAntarasamudghAtakSetrasparzanAbhAvapariNAmAlpabahutvebhyaH SaTa. siddhivAni ! 47 | -sAmAyika Adi saMyamIonI apekSA rAkhI chatrIza prakAre kAronuM vivecana- For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 100 : - chatrIza dvAronA nAmo - artha:-(1) prajJApanA, (2) veda, (3) rAga, (4) kapa, (5) cAritra, (6) pratisevanA, (7) jJAna, (8) tIrtha, (9) liMga, (10) zarIra, (11) kSetra, (12) kAla, (13) gati, (14) saMyama, (15) saMnikarSa, (16) cega, (17) upayoga, (18) kaSAya, (19) vezyA, (20) pariNAma, (21) baMdha, (22) vedanA, (23) udIraNa, (24) upasaMhAna, (25) saMjJA, (26) AhAra, (27) bhava, (28) AkarSa, (29) kAlamAna, (30) aMtara, (31) samuddaghAta, (32) kSetra, (33) sparzanA, (34) bhAva, (35) pariNAma, (36) alpabadutvarUpaDhAre chatrIsa prakAranA che. (47 + 241). tatra prajJApanAdvAre sAmAyikasaMyata itvariko yAvatkathikazceti dvividhaH / chedopasthApanIyassAticArI niraticArI ceti dvividhaH / parihAravizuddhiko nirvizamAno niviSTakAyikazceti dvividhaH / sUkSmasaMparAyasaMyata upazamazreNItaH pracyavamAnaH upazamakSapakazreNyanyatarArUDhazcetiH ri www.so we be Bri riSi kRtri atha-prajJApanAdvAra sAmAyika saMyamI, Itvarika [ bhAvivya. padezAMtara egya alpakAlika saMyamavALa] prathama aMtimatIrthastha, sAdhu yAvaskathika-vyapadezAMtara aAgya yAjajIva saMyamadhArI madhya tIrthakara For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1 : ane mahAvidehakSetratIrthavartI sAdhu ema be prakAre che. chede pasthApanIya aticAravALe ane aticAra vagarane ema be prakAre che. parihAravizuddhika-nirvizamAnaka [ prakriAMtacAritrabhoktA] ane niviSTakAyika upabhuktaprakAMtacAritra ema be prakAre che. sUkamasaM5rAyasaMyamI upazamaNIthI paDate ane upazama ke kSapakazreNamAM caDela ema be prakAre che. yathAkhyAta saMyamI agyAramA guNasthAnavata chadyastha ane bAramA guNasthAnavatI kevalI ema be prakAre che. (48 + 242) vedadvAre-sAmAyiko navamaguNasthApanAvadhi vedako vedatrayavAMzca / navamAnte tUpazamAtkSayAdvA vedAnAmavedako'pi bhavet / evaM chedopasthApanIyo'pi / pArihArikaH puruSavedo vA punapuMsakavedo vA syAtU sUkSmasaMparAyo ythaakhyaatshcaavenA pati che 42 | - vadadvAra - artha:--sAmAyikasaMyamI=navamA guNasthAna sudhI divALe, traNa vedavALe paNa heya che. navamAnA aMte For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (OR : veDhAnA kSaya ke upazama thavAthI avenrI paNa thAya A pramANe cheDhApasthApanavALA samajavA. parihAravizuddhika=purUSavedavALA ke purUSa, kRtrima napuMsaka veda vALA hAya ! sUkSmasa'parAyavALA ke yathAkhyAtacAritravALA avehI hoya che. (48 + 243 ) rAgadvAre - sAmAyikAdicatvArasaMyatAsvarAgA eva / yathAkhyAtasaMyatastvarAga eveti // 50 // -: rAgadvAra :-- artha:--sAmAyika vigere cAra sayamIe rAgavALA ja che. yathAkhyAta saMyamI tA rAga vagaranA - vItarAga na che. ( 50 + 244 ) kalpadvAre - sAmAyika sUkSma samparAyayathAkhyAtAH sthitakalpe'sthitakalpe ca, chedopasthApanIya sthitakalpa eva bhavet / parihAravizuddhiko'pIza eva / asthitakalpo madhyamatIrthakaratIrtheSu videhe ceti / athavA sAmAyiko jinakalpasthavira kalpakalpAtIteSu bhavet chedopasthApanIyaparihAravizuddhikau na kalpAtIte / sUkSmasaMparAyayathAkhyAtau tu kalpAtIta eva syAtAm // 51 // For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 103 : - kalapakAra - atha-sAmAyika, sUphamasaMparAya, yathAkhyAta, ema traNa saMyame sthita [niyata ] kalpamAM [dazavidhasAdhusamAcArImAM) ane asthita [ aniyata ] kalpamAM hoya che. pahelA ane chellA tIrthakaranA sAdhue niyatakalpavALA che ane madhyamajina sAdhuone cAra kape niyata che ane bIjA aniyata che. eTale teo aniyata ka2vALA kahevAya che. sAmAyika te sthiti ane asthita kalpamAM hoya che. chedepasthApanIya sthitakalpamAM ja hoya che. parihAravizuddhika sthitakalpamAM ja hoya che. asthitakalpa, madhyama tIrthakaranA tIrthomAM ane mahAvidehakSetromAM hoya che. athavA sAmAyika, jinakalpa-sthavirakalpa-kalpAtItamAM hoya che. chedepasthApanIya ane parihAravizuddhika A be cAritra, kalpAtItamAM hetAM nathI. sUmasaM5rAya ane yathAkhyAta be cAritre kapAtItamAM ja heya che. jinakalpa ke sthaviraka5mAM hetA nathI. (51 + 245) ___ cAritradvAre-sAmAyika: pulAko bakuzaH kaSAyakuzIko vA syAt / evaM chedopasthApanIyo'pi / parihAravizudika sUkSmasamparAyau kaSAyakuzIlAveva / yathAkhyAtastu nirgranya: nA veti | 2 | For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 104: - cAritradvAra - atha:-pulAka, bakuza, kuzIla, nigraMtha, snAtakarUpe pAMca nigraMthanA bhede AgaLa kahevAze tenI apekSAe A vicAraNA jANavI. sAmAyika cAritravALo, pulAka,-bakuza ke kaSAyakuzIla nigraMtha jANa. A pramANe chedapasthApanIyamAM paNa samajavuM. pari hAravizuddhika, sUkSmasaM5rAya nAmaka cAritravALA kaSAyakuzIla ja samajavA. yathAkhyAta cAritravALe, nirgatha ke snAtaka sAdhu jANave. ( para + 246 ) pratisevanAdvAre-sAmAyikacchedopasthApanIyau mULottaraguNapratisevakAvapratisevakau ca bhavataH / parihAravizuddhiko'pratisevakaH / evaM sUkSmasaMparAyayathAkhyAtAvapi vijJeyA| para che - pratisevanAdvAra - artha-sAmAyika, chedepasthApanIya saMyamavALAo, mUlAttara guNanA pratisevaka ane apratisevaka hoya che. parihAravizuddhika saMyamavALe te apratisevaka jANa. A pramANe sUmasaM5rAya ane yathAkhyAta cAritravALAo, apratisevaka ja che ema samajavuM. (53 + 247) For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 105 : jJAnadvAre - sAmAyikAdicatuNoM dve vA trINi vA cakhAri vA jJAnAni bhavanti / yathAkhyAtasyaikAdazadvAdazaguNasthAnayozcatvAri jJAnAni UrdhvaguNasthAnayoH kevalajJAnaM bhavatIti / / 54 / / -: jJAnadvAra : a:-sAmAyika vigere cAra cAritravALAe, e athavA traNa ke cAra jJAnavALA hoya che. chadmasthavItarAga yathAkhyAta cAritravALAne be athavA traNa ke cAra jJAnA hAya che. arthAt agyAramA ke bAramA guNasthAnava yathAkhyAta cAritravALAne be athavA traNa ke cAra jJAnA heAya che. saceAgI ane ayAgI guNasthAnamAM yathAkhyAtacAritravALAne kevalajJAna hAya che. ( 54 + 248 ) zrutadvAre - sAmAyikacchedopasthApanIyayorjaghanyato'STauM pravacanamAtara utkarSatastu yAvaccaturdazapUrvaM zrutam / parihAravizuddhasya jaghanyato dravamapUrvasyAca (ravastu / utkRSTatastvapUrNadazapUrvaM yAvat / sUkSma saMparAyikasya tu sAmAyikasyeva / yathAkhyAtasya nirgrathasya sAmAyikasyeva / snAtakasya zrutaM nAstIti / / 55 / -: zrutadvAra atha--prasaMgeApAtta-sAmAyika ane hepasthApanIyamAM jadhanyathI AThapravacanamAtAnuM zrutajJAna ane utkRSTathI cauda pUrva --: For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 106 : sudhInuM zrutajJAna. parihAravizutine jaghanyathI navamA pUrvanAAcAra vastunuM zrutajJAna, ane utkRSTathI dezona dazapUrva sudhI zrutajJAna che. sUkSamasaMpAyikanuM sAmAyikanI mAphaka zrutajJAna che. nithasthayathAkhyAtacAritranuM zrutajJAna, sAmAyikanI mAphaka jANavuM. snAtakane zrutajJAna nathI kemake te kevalajJAnI che. (55 + 249) tIrthadvAre-tIrthe'pyatIrthe'pi sAmAyiko bhavet / a. tIrthe tu tIrthakaraH pratyekabuddhazca syAtAm / chedopasthApanIyaparihAravizuddhiko tIrtha eva / sUkSmasaMparAyayathAkhyAto sAmA. vija phari . pa . - tIrthadvAra - atha-tIrthamAM ane atIrthamAM paNa sAmAyika heya. atIrthamAM te tIrthakara ane pratyekabuddha hoya chedepasthApanIya ane parihAravizuddhika e be cAritre, tIrthamAM ja hoya che. sUmasaM5rAya ane yathAkhyAta cAritra, sAmAyikanI mAphaka jANavuM (pa6 + 250 ) liGgadvAre-sAmAyikacchedopasthApanIyasUkSmasaMparAyayathAkhyAtA dravyatasvaliGge'nyaliGge gRhiliGge'pi / bhAvatastu svaliGga eva bhaveyuH / parihAravizuddhikastu dravyato bhAvatazca svaliGga eveti // 57 // liGgadvAre-sAmaliGge gRhili dravyato For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 107 : -: liMgadvAra H-- chedApasthApanIya, a:--sAmAyika, sUkSmasa'parAya, yathAAta, dravyanI apekSAe svaliMgamAM, anyaliMgamAM ane gRhIliMgamAM paNa salave che. bhAvanI apakSAe svaliMgamAM ja hAya pAiravizuddhika tA dravyathI ane bhAvathI svaliMgamAMja hAya che. ( 57 + 251) zarIradvAre - sAmAyikacchedopasthApanIyayoraudArika tejasakArmaNAni, audArikatai jasakArmaNavaikriyANi, audArika vaikriyA''hAra katai jasakArmaNAni vA zarIrANi bhavanti / zeSANAntvaudAri katai jasakArmaNAnIti // 58 // -: - zarIradvAra : a:--sAmAyika, chedeApasthApanIyamAM audArika tejasa kANu, audArika tajasakAmaNa vaikriya, athavA audyAki, vaikriya, AhAraka, tejasa kAma zu, zarIrA hAya che. bAkInA traNamAM audArika, tajasa, kAma NuzarIra hAya che. (58+252) kSetradvAre - janmasadbhAvAvAzritya sAmAyikacchedopasthApasthApanIyasUkSmasaMpa rAya yathAkhyAtAH karmabhUmyAM saMharaNApekSayA svakarmabhUmau bhaveyuH / parihAravizzuddhikastu karmabhUmAveva bhavet / nAsya saMharaNaM bhavediti // 59 // --: kSetradvAra H-- a:--janma ane sadbhAvanI apekSAe sAmAyika, For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 108 chedepasthApanIya, sUmasaMparAya, yathAkhyAta cAri, karmabhUmimAM saMharaNanI apekSAe te akarmabhUmimAM saMbhave che. kemake tyAM janmelAone cAritrane asaMbhava che, arthAta eka kSetramAMthI bIjA kSetramAM deva vigerethI laI javArUpa saMharaNanI apekSAe akarmabhUmimAM pUrvokta cAra cAritra vALAone saMbhava che. karmabhUmimAM paNa samajavuM. parihAravizuddhika cAritra te karmabhUmimAM ja hoya che ane A cAritravALAnuM saharaNa saMbhavatuM nathI arthAt karmabhUmimAM janmela ja A cAritra laI karmabhUmimAM ja vicAre che parihAra vizuddhika labdhivALAone devAdika, saMharI zaktA nathI. (59 + 253) kAladvAre-sAmAyika utsapiNyAmavasarpiNyAM noutsarpiNyavasarpiNyAmapi kAle syAtU / tatra yadhutsapiNyAM syAttadA janmato duSpamAduSamasuSamAsuSamaduSSamArUpe bharakatraye, sadbhAvatastRtIyaturyayo: saMharaNato yatra kvApi syAtU / yadyavasarpiNyAM tadA janmasadbhavAbhyAM tRtIyacaturthapazcameSu pUrvakramaviparIteSvarakeSu, saMharaNatassarveSu syAt / yadi noutpasarpiNyavasarpiNyAM tadA mahAvidehe duSSamasuSamAsadRzArake syAt / evaM chedopasthApanIyo'pi parantu janmasadbhAvApekSayA noutsapiNyavasarpiNyAM sthAta || 20 || parihAravizuddhisaMyata utsarpiNyavasapiNyoH kAle sthAna For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 09 : tu noutsarpiNyavasarpiNIkAle / utsarpiNyavasarpiNyoryathAyogaM dvitIyatRtIyacaturthapaJcamArakeSu // 61 // sUkSmasamparAyo janmasadbhAvAbhyAM kALatraye, arakAnA - zritya tu yathAyogaM sAmAyikavatsyAt / yathAkhyAto'pyevam, saMLatatu sarvenajI || 62 || rUparasAdyutkarSaprayojakaH kAla utsarpiNI / rUparasAdihAniprayojakaH kAlosvasarpiNI / tatrAvasarpiNyAM suSamasuSamAsuSamA suSama duSpamAduSSamAduSSamArUpAvaDarakA bhavanti / utsapiNyat vyutkramataSSaDarakAsta eva / / 63 / / -: kAladvAra : a:--sAmAyika-utsarpiNI, avasarpiNI, nAutsarpiNI avasarpiNIrUpa traNa kAlamAM hAya. tyAM jo utsarpiNImAM hAya tyAre janmanI apekSAe duHSamA, duHSamasuSamA, suSamaduHSamAM khIjA, trIjA, ceAthArUpa traNa ArAomAM arthAt khIjA ArAnA ate janmeleA trIjA ArAmAM cAritradhArI mane che. sadbhAva [sattA]nI apekSAe trIjA-ceAthA ArAmAM cAritrane svIkAra sabhave che. sa`haraNanI apekSAe game te ArAmAM saMbhavI zake che. arthAt svasamAnakAla jyAM hAya te kSetrakAlamAM ema samajavuM. jo avasarpiNImAM hAya tyAre janma ane sadbhAvanI apekSAe trIjA-ceAthA-pAMcamAmAM pUrva kramathI viparIta ArA For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 110 : emAM hoya che saMharaNanI apekSAe svasamAnakAla je kSetro taramAM hoya tyAM kSetramaMtaramAM saMbhave che. je utsarpiNI avasarpiNuM hoya tyAre mahAvidehakSetramAM duSamasuSamA AithA] sarakhA ArAmAM saMbhave che. A pramANe chedepasthApanIya paNa samajavuM paraMtu janmasadabhAvanI apekSAe utsarpiNa avasarpiNIomAM chedepasthApanIya nathI. che 60 che parihAravizuddhisaMyamI-utsarpiNI, avasarpiNInA kAlamAM heya paraMtu utsapiNa avasarpiNIkAlamAM hetA nathI. utsarpiNuM ane avasarpiNIkAlamAM vega pramANe bIjA, trIjA, cothA, pAMcamA ArAmAM hoya che. e 61 che sUmasaM5rAya, janmasadabhAvanI apekSAe traNa kAlamAM ArAnI apekSAe yoga pramANe sAmAyikanI mAphaka samajavuM. yathAkhyAta cAritra paNa A pramANe samajavuM. bhUtakAlIna saMharaNanI apekSAe te sarva ArAemAM sattA samajavI. 62 che rUparasAdi-chavagata anubhava-Ayu pramANa zarIrAdi bhAvanA utkarSamAM kAraNabhUta kAla "utsarpiNI" kahevAya che. rUparasAdi bhAvenI hAnimAM kAraNabhUta kAla "avasarpiNI kahevAya che. avasarpiNImAM (1) suSamA suSamA, (2) suSamA, (3) For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : suSamaHSamA, (4) masuSamA, (5) duSamA, (6) pmduSamArUpa cha ArAo hoya che utsarpiNamAM, pazcAnupUrvIthIulTA kamathI te ja cha ArAo heya che. (60 thI 3 + 254 thI 257) gatidvAre-sAmAyikachedopasthApanIyau mRtvA devagati yAyAtAm / tatrApi vaimAnika eva / tatrApi jaghanyata: prathamadevalokamutkRSTatastvanuttaravimAnaM yAvat / virAdhakazvedhaH ko'pi bhavanapatiH syAt / parivAravizuddhiko vaimAnika eva syAt / tatrApi jaghanyatassodharmakalpa utkRSTatassahastrA. rakalpe syAt / sUkSmasaMparAyo'nuttaravimAne syAt / yathAkhyAtasaMyato devagatau syAncettadA'nuttaravimAna eva syAdathavA siddhigati yAyAditi // 64 // satra saudharmazAnasanatkumAramAhendrabrahmalAntakamahAzukrasahasArA''natapANatA''raNA'cyutabhedena dvAdazavidhA devalokA kalpopapanadevAnAm / tadupari sudarzanasupratibaddhamanoramasarvabhadravizAlasumanasasaumanasapItikarAdityabhedena nava aveyakAH / tadupari vijayavaijayantajayantAparAjitasarvArthasidabhedena pazcAnuttarAH / ubhaye kalpAtItAnAm // 65 // candrasUryagrahanakSatratArakAH paJca jyotiSkAH / pizAcabhUtayakSarAkSasakinnara kimpurupamahoragagandharvA aSTavidhA vyntraaH| For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 112: asuranAgasuparNavidyadamidvIpodadhidikpavanastanitakumArabhedena dazavidhA bhavanapatayaH // 66 // - gatidvAra - artha:-sAmAyika, chedepasthApanIyavALA, baMne marIne devagatimAM jAya. tyAM devagatimAM paNa vimAnika ja deva bane, tyAM paNa jaghanyathI prathama devaleka sudhI ane utkRSTathI anutaravimAna sudhI, je kaI paNa virAdhaka bane te bhavanapati bane. - parihAravizuddhika, vimAnika ja bane. tyAM paNa janyathI saudharmaka5mAM ane utkRSTathI sahastrAraka95mAM vimAnika bane. sUkSamaIparAyavALe, anuttaravimAnamAM jAya che. yathAkhyAta saMyamI, devagatimAM jAya te anuttara vimAnamAM ja jAya athavA siddhigatimAM jAya che 64 che saudharma, ezAna, sanakumAra, mahendra, brahma, lAntaka, mahAzukra, sahasAra, Anata, prAkRta, AraNa, acutabhedathI bAra prakAranA kApapannavimAnavAsI denA, devaloka kahevAya che. tenA upara, sudarzana, supratibaddha, mane rama, sarvabhadra, vizAla, sumanasa, saumanasa, prItikara, AdityabhedathI nava veyake" kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13: tenA upara vijya, vijyanta, jayanta, aparAjita, savarthasiddhabhedathI pAMca anuttare kahevAya che. navagreveyaka, pAMca anuttare, kalpAtIta vimAnavAsI denA devake kahevAya che. te 6pa che caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAe pAMca jyotiSI de kahevAya che. pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinara, rkipurUSa, mahAraga, gaMdharva ema ATha prakAranA vyaMtaradeva kahevAya che. asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, vighukumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dikumAra, pavanakumAra, svanita(megha)kumAra bhedathI daza prakAranA bhavanapati deve kahevAya che. (64 thI 66 + 258 thI 260) saMyamadvAre-sAmAyikachedopasthApanIyaparihAravizuddhikasUkSmasaMparAyANAM pratyekaM saMyamasthAnAnyasaMkhyAtAni / yathAkhyAtasya tvekameva saMyamasthAnamiti // 67 // - saMyamakAra - artha-sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAravizuddhika, sUksaparAya cAritravALAnA darekanA saMyamanA sthAne asaMkhAtA . yathAkhyAta cAritravALAnuM cAritranuM eka ja saMyamasthAna che. (67 + 261) For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 114 : sanikarSadvAre-sAmAyikasaMyatasya cAritraparyAyA anantAH / evaM yathAkhyAtaparyantAnAM sarveSAM bodhyAH / sAmAyikassAmAyikAntarAddhInassamAno'dhiko'pi syAt / hInAdhikatve ca padasthAnapatitalaM syAt / evaM chedopasthApanIyaparihAravizuddhikApekSayApItthameva bhAvyam / sUkSmasamparAyikayathAkhyAtApekSayA tvanantaguNahInacAritraparyAyavAn sthA / 68 | .- saMnikarSadvAra - - artha:sAmAyikasaMyamInA cAritranA paryAye bheida] anaMtA che. A pramANe yathAkhyAta paryanta sarva cAritravALAonA cAritraparyAye anaMtA che. sAmAyika-svajAtIya sAmAyikAMtarathI hIna, samAna, adhika paNa heya. hIna-adhikatAmAM sthAna patitapaNuM heya. [anatabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi, anaMtaguNavRddhi A pramANe hAnimAM-vRddhimAM cha sthAna vicAravAM. AvI rIte sarvavirati vizuddhi sthAnAdi vastuonI hAni-vRddhi vicArAya che.] A pramANe chedepasthApanIya, parihAravizuddhika apekSAe paNa arthAt svavijAtIya saMyatanI apekSAthI paNa hIna, samAna, adhika paNa heya arthAt hIna adhikatAmAM jasthAnapatitatva vicAravuM. sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAtacAritravALA-vijAtIya For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : saMvatanI apekSAthI te sAmAyika cAritravALe, anataguNahIna cAritraparyAyavALo hoya che. (68 + 262), chedopasthApanIya AdyatrayacAritryapekSayA sAmAyikavatsyAt / antyadvayApekSayA'pi tathaiva / evameva parihAravizudiko'pi / sUkSmasamparAya AdhatrayApekSayAnantaguNAdhika eva, sUkSmasaMparAyAntarApekSayA tulyo'nantaguNena hIno'dhiko'pi syAt, yathAkhyAtApekSayA'nantaguNahInaH / yathAkhyAtastu vijAtIyasaMpatApekSayA'nantayuNenAdhika eva, sajAtIyApekSayA tu tulya eveti // 69 // artha chedepasthApanIya=prathamanA traNa cAritravALAnI ape.. kSAe sAmAyikanI mAphaka samajavuM, chellA be cAritravALAnI apekSAe paNa temaja samajavuM. A pramANe parihAravizuddhika cAritra paNa samajavuM. sUmasaM5rAyacAritra, pahelA traNanI apekSAe anaMtaguNa adhika ja che, sUmasaM parAyAMtaranI apekSAe tulya, anaMtaguNathI hIna, adhika paNa heya, yathAkhyAtanI apekSAe anaMtaguNa hIna che. yathAkhyAtacAritra te vijAtIya saMyatanI apekSAe anaMtaguNathI adhika ja, sajAtIya apekSAthI te tulya ja che ema samajavuM. (69 + 263) tAre-gASAzavAyata pautrivattara | pathAkhyaatstu sayogI ayogI ceti // 70 // For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :"} : ~: yAgadvAra artha:--prathamanA cAra sayamIe, manavacanakAryarUpa traNa ceAgavALA hAya che, yathAkhyAtacAritrI tA sayegI ane ayeAgI hAya che. (70 + 264) upayogadvAre - AdyAstrayo yathAkhyAtAzca sAkAranirAkAropayogavantaH syuH sUkSmasamparAyastu sAkAropayogyeveti || se | : -: upayAgadvAra : artha :-pahelAnA traNa sayamI ane yathAkhyAtacAri.trIe sAkAra(jJAna) nirAkAra(darzana)rUpa upayeAgavALA hAya che ane samasaparAcavALA te sAkAra[jJAna]rUpa upayegavALA ja hAya che. ( 71 + 265) kaSAyadvAre -- sAmAyikastakaSAya eva / chedopasthApanIyopyevama, parantu zreNigatayostu prathamaM catvAraH kaSAyAH, tataH krodhAdiSu krameNa prathamAdona vihAya trayo dvAveko vA syAt / parihAravizuddhikastu sakaSAya eva zreNiprAptya bhAvAt / sUkSmasamparAyassaMjvalanaLobhakaSAyavAn ythaakhyaanAyIti // 72 || a:-sAmAyikasa yamI, chedyApasthApanIyasa'yamI paNa e ~: kAyadvAra - kaSAyavALA ja hAya che pramANe samajavA. paraMtu For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [: 17 : zreNIgata sAmAyika, chedepasthApanIyavALAomAM zreNInA strIkAranA pahelAM saMjavalana kaidha-mAna-mAyA, lobha ema cAra kaSAye teomAM hoya che. tyArabAda zreNI dvArA saMjavalana krAdhAdika kSINa ke upazAMta thaye chate kramathI kedhane cheDI traNa, kedha, mAnane cheDI che, athavA kredha, mAna, mAyAne choDI eka kaSAya hAya. parihAravizuddhika cAritravALe, kaSAyavALe ja che kemake, zreNInI prAptine abhAva che. sUkSamaIparAyavALe, saMjavalanalabhakaSAyavALo hoya che. yathAkhyAtacAritravALe te kaSAya vagarane che ema samajavuM. ( 72 + 266) lezyAdvAre-sAmAyikachedopasthApanIyau SavidhalezyAvantau / parihAravizuddhikaH zubhalezyAvayavAn / sUkSmasamparAya. zuklamAtralezyAvAn / yathAkhyAtastu paramazuklalezyAvAn , caturdazaguNasthAne tu lezyArahita iti // 73 // -: lehyAdvAra - ' atha-sAmAyika, chedepasthApanIyavALAo, cha prakAranI lezyAvALAo hoya che. parihAravizuddhika cAritravALe, traNa zubha lezyAvALe heya che. sUphamasaM5rAya cAritravALe, mAtra guphala lezyAvALe ja For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. yathAkhyAta cAritravALe, ati vizuddha pariNAmavALe hoI zukuladhyAnanA trIjA bhedamAM upayogI vezyA hAI parama zuphalalezyAvALA kahevAya che. caudamAM guNasthAnakavartI te vezyA vagarane ja che. (73 + 267) , pariNAmadvAre-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhikA varddhamAnahIyamAnasthirapariNAmavantaH / sUkSmasamparAya: zreNyAM vardhamAno hIyamAnazca sthAna sthirapariNAmavAn / tatkAlastu jaghanyatassamaya eka utkRSTato'ntamuhattaparimANaH / evamAdhAnAM kAlo jJeyaH, yathAkhyAtastu na hIyamAnapariNAmavAn / vardhamAnapariNAmakAlastu jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhatamAna iti / sthitistu jaghanyenakassamayaH / utkRSTatastrayodazaguNasthAnasthasya kizcidUnapUrvakoTIparyantA bodhyeti | 74 | - pariNAmakAra - artha:-sAmAyika, chede pasthApanIya ane parihAravizuddhi cAritravALAo, vardhamAna, hIyamAna, ke sthirapariNAmavALAo hoya che. sUphamasaM5rAyavALe, zreNImAM vardhamAna ane hIyamAna pariNAmavALe hoya che. sthirapariNAmavALo hete nathI. tene kAla jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI antamuhUrta pariNAmavALe che. e pramANe pahelAnA traNa cAritravALAone pariNAmane kAla samaja. yathAkhyAtacAritravALAne hIyamAna pariNAma hete nathI. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 119 vardhamAna pariNAmane kAla, jaghanyathI ane utkRSTathI antamuhUrta pramANavALe samaja, je kevalajJAnane utpanna karanAra che ane zelezIne pAmela che, tene A pramANene kAla samaja. sthiti te jaghanyathI eka samaya (upazama addhAnA prathama samaya pachI turta ja maraNa hevAthI) utkRSTathI teramA guNasthAnavatIne dezonapUrvakeTIparvatanI samajavI kemake pUrva kreDavarSanA AyuSyavALAne jaghanyathI nava varSe gayA pachI kevalajJAna utpanna thAya che. tethI dezanapUrvakeTI paryata avasthita (sthira) pariNAmavALe, zelezI paryata vicare che. ane zailezImAM vardhamAnapariNAmavALA hoya che. (74 + 268) bandhadvAre-sAmAyikAdayastrayo'STau karmaprakRtIrAyurvarjasaptakarmaprakRtIrvA badhnAti / sUkSmasamparAyo mohanIyAyurvarjaSaTkarmaprakRtIbaMdhnAti / yathAkhyAtastu ekAdazadvAdazatrayodazaguNasthAneSu vedanIyameva badhnAti / caturdaze tu bandharahita pati | 75 . - baMdhadvAra - artha:-sAmAyika vi. pahelAnA traNa cAritravALAo, ATha prakRtIne athavA AyuSya sivAya sAta karyaprakRtIone bAMdhe che. sUphamasaM5rAyavALe, mehanIya ane AyuSya sivAya che karmaprakRtiene bAMdhe che. yathAkhyAta cAritravALAo-agyAramA, bAramA ane temAM guNasthAnamAM mAtra vedanIyakarmane ja bAMdhe che. caudamA guNasthAnamAM karmane baMdha nathI ja eTale caudamA guNasthAnavatI, baMdha vagarane hoya che. (75 + 269) For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * : 20 : vedanAdvAre-sAmAyikAdyAzcatvAro'STau karmaprakRtIranubhava tInAM vedako mohanIyasyopazAntatvAtkSINatvAdvA / snAtakAvasthAyAM ghAtikarmaprakRtikSayAcatamRNAM vedaka iti // 76 // - vedanAdvAra - artha:-pahelAnA sAmAyika vi. cAra cAritravALAo, ATha karmaprakRtine anubhave che. yathAkhyAta cAritravALe te nirgatha avasthAmAM mehanIyakarmane cheDI sAta karmaprakRtione anubhavavALe hoya che. kemake, mehanIyakarma, upazAMta ke kSINa hoya che. snAtaka avasthAmAM ghAtikarmaprakRtiene kSaya hovAthI cAra aghAtikarmaprakRtiene vedaka hoya che. (76 - 270 ) udIraNAdvAre- sAmAyikachedopasthApanIyaparihAravizuddhikA aSTau sapta SaDvA karmaprakRtIrudIrayanti / sUkSmasamparAya AyurvedanIyavarjaSaTkarma prakRtorAyurvedanIyamohavarjapazcakarmaprakRtIvoMdIrayati ! yathAkhyAtastu dve vA paJca vA karmaprakRtIrudIrayati caturdazaguNasthAne khanudoraka iti // 77 // - udIraNAdvAra - artha-sAmAyika, chedepasthApanIya ane parihAravizuddhaka, cAritravALAone, ATha, sAta, ke cha karmaprakRtienI udIraNa hoya che. sUmasaMparAya cAritravALAne AyuSya ane vedanIyane cheDI For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 11: cha karmaprakRtinI udIraNuM hoya athavA AyuSya, vedanIya ane mehanIya ema traNane choDI pAMca karmaprakRtinI udIraNuM hoya che. yathAkhyAtacAritravALAne be athavA pAMca karmaprakRtionI udIraNa hoya che; caudamA guNasthAnavatane udIraNA hatI nathI. caudamAM guNasthAnavatI te anudIraka kahevAya che. (77 + 271) upasampaddhAnadvAre-sAmAyikassAmAyikalaM tyajan chedopasthApanIyavaM sUkSmasamparAyalasaMyatalaM vA prApnuyAt / chedopasthApanIyatvaM tyajan sAmAyikalaM parihAravizuddhikalaM sUkSmasaMparAya svamasaMyatalaM vA prApnuyAt / parihAravizuddhikaH parihAravizuddhikatvaM tyajan punargacchAdyAzrayaNAcchedopasthAnItvaM devatvotpattAvasaMyatatvaM vA bhajet / sUkSmasamparAyastattvaM zreNipratipAtena tyajan pUrva sAmAyikazcattavaM chedopasthApanAyavettacaM zreNisamArohaNato yathAkhyAtatvaM vA yAyAt / yathAkhyAtasaMyatastu tatvaM tyajan zreNipatipAtato sUkSmasaMparAyatvaM asaMyama vA pratipadyate, upazAMtamohatve maraNAddevotpatti snAtakatve tu siddhigati pratipadyata iti // 78 / / -: 556khAnadvAra :atha-sAmAyikacAritrI, sAmAyikapaNAne tyAga karatA, chedepasthApanIyapaNAne, sUkSmasaMparIyapaNAne athavA asaMvatapaNane pAme. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 122 : chedapasthApanIyacaritrI, chedepasthApanIyapaNAne cheDate sAmAyikapaNAne, parihAravizuddhikapaNAne, sUkamasaMparAyapaNAne ke asaMtapaNAne pAme. parihAravizuddhikacAritrI, parihAravizuddhikapaNane cheDate, pharIthI gaccha vi. ne Azraya karavAdvArA chedepasthApanIyapaNAne, devatvanI utpattimAM asaMtapaNAne meLave. sUphamasaM5rAyacAritrI, zreNIthI paDate sUphamasaMparAyapaNAne choDate, pahelAM sAmAyikacAritrI hoya te sAmAyikapaNAne, chedapasthApanIyacAritrI hoya te chedepasthApanIyapaNane, athavA zreNimAM caDate yathAkhyAtapaNAne pAme. yathAkhyAtacAritrI, zreNithI paDate yathAkhyAtapaNAne cheDate sUkSmasaM5rAyapaNAne ke asaMyamane pAme che. upazAMtamUha5NAmAM maraNathI devapaNanI utpattine athavA nAtaka avasthAmAM te siddhigatine pAme che. (78 + 272) sNjnyaadvaare-saamaayikchedopsthaapniiyprihaarvishuddhikaasaMjJopavual noraMjJo yuwA mavatti, saMjJopayuttA-gArAvi vAsaktAH, nosaMjJopayuktA-AhArAdiSvAsaktirahitAH / sUkSmasaMparAyayathAkhyAtau tu AhArAdikatve'pi nosaMjJopayuktI cAsamiti | 76 .. - saMjJAdvAra - artha-sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAravizuddhika For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 123 : cAritravALAo, saMjJAupayukta, nesaMjJAupayukta hoya che. saMjJAupayukta eTale AhAra vi. dazavidha saMjJAomAM Asakta, ne saMjJAupayukta eTale AhAra vi. dazavidha saMjJAomAM Asakti vagaranA. sUmasaM5rAya ane yathAkhyAtacAritravALAe AhAra vi. karanArA hovA chatAMya saMjJA upayukta hoya che. (79 + 273). rA -sAmAvAvAra mAdAra pava, yathAkhyaatstryodshgunnsthaanN yAvadAhArakacaturdazaguNasthAne kevalisamudghAtatRtIyacaturthapaJcamasamayeSvanAharaka iti // 80 // - AhAradvAra - artha -sAmAyika vi. cAra cAritravALAo, AhAraka [ AhAra karanArAo ] che, teramA guNasthAnaka sudhI yathAkhyAta cAritravALe AhAraka che, caudama guNasthAnamAM kevalIsamudraghAtanA trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM anAhAraka che. (80 + 274), bhavadvAre-sAmAyiko jaghanyataH ekaM bhavamutkRSTato'STau bhavAn gRhNIyAt / evaM chedopasthApanIyo'pi / parihAra. vizudiko jaghanyata ekamutkRSTatastrIn / evaM yathAkhyAtaM pAkiti | 82 || * - bharadvAra - artha:-sAmAyika cAritravALe, utkRSTa pariNAmathI je For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 124 : kSapakazreNimAM ArahaNa kare che te ja bhavamAM mekSe jAya che. e apekSAe jaghanyathI ekabhava, ane je zreNi na mAMDe te "sAmAyikacAritrane sparza karanAre ATha bhavenuM grahaNa kare" e apekSAe utkRSTathI ATha bha grahaNa karela che. e pramANe chedepasthApanIya cAritravALe jANa. parihAravizuddhika cAritravALe parihAravizuddhikapaNane cheDI chedepasthApanIyapaNune pAmI vizuddhivizeSathI kSapakazreNi je mAMDe te te ja bhave mekSe jAya e apekSAe jaghanyathI eka bhava kare, utkRSTathI te, je devagamana thAya tyAre manuSya thaI te ja bhavamAM mokSe jAya te apekSA e traNa bha kare. e pramANe yathAkhyAtacAritrI, te ja bhavamAM marIne anu. taradevapaNuM meLavI pharIthI manuSya thaI siddhigatie jAya tethI traNa bhave samajavA. (81 + 275) AkarSadvAre-sAmAyika ekabhavamAzritya jaghanyata ekavAraM, utkRSTatazzatapRthaktvavAraM sAmAyikasaMyatatvaM prAmoti / chedopasthApanIyo jaghanyata ekavAramutkRSTato viMzatipRthattavavAraM chedopasthApanIyatvaM prApnuyAt / parihAravizuddhiko jaghanyata ekavAramutkRSTatastrivAraM prApnuyAt / sUkSmasamparAyo jaghanyata ekavAramutkRSTatazcaturo vArAn pratipadyate, yathAkhyAtastu jaghanyata ekavAramutkRSTato dvivAraM yathAkhyAtatvaM prApnuyAditi // 82 // anekabhavAzrayeNa sAmAyikasya jaghanyato dvivAraM utkRSTatassahasrapRthattvamAkarSA bhavanti / chedopasthApanIyasya For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : jaghanyato dvivAramutkRSTato navazatAdUrdhvaM sahasrAvadhyAkarSA bhavanti / parihAravizuddhikasya jaghanyato dvivAramutkRSTatarasaptAkarSAH, sUkSmasamparAyasya jaghanyato dvivAramutkRSTato navAkarSAH yathAkhyAtasya jaghanyato dvivAramutkRSTataH paJcAkarSA bhavantIti // 82 // ~: AkaSadvAra H-- artha: AkaSa eTale pahelAM grahaNa karyAM bAda mUkela sAmAyikatva AdinuM grahaNa. eka bhavanI apekSAe=sAmAyikacAritrI, jadhanyathI sAmAyikapaNAne eka vAra, utkRSTathI zatathatva vAra [200 thI 900 vAra ] pAme che. chedepasthApanIyacAritrI, chedepasthApanIyapaNAne jadhanyathI ekavAra, utkRSTathI viMzatipRtha'' vAra evIzI [ 40 thI 180-navavIzI vAra ] pAme. [ athavA 120 AkarSI thAya che. ] parihAravizuddhikacAritrI, parihAravizuddhipaNAne jaghanyathI eka vAra ane utkRSTathI traNa vAra pAme che. sUkSmasa'parAyacAritrI, sUkSmasa'parAyapaNAne jaghanyathI eka vAra, ane utkRSTathI upazamazreNiddhayagata-salizyamAna vizudhyamAnarUpa sUkSmasa parAyaDhayanI apekSAe cAra vAra pAme che. yathAkhyAtacAritrI, yathAkhyAtapaNAne jaghanyathI eka vAra ane utkRSTathI upazamazreNidrayanI apekSAe e vAra pAme. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA bhavanI apekSAe sAmAyikacAritrI, sAmAyikapaNAne jaghanyathI e vAra, ane utkRSTathI be hajArathI nava hajAra vAra pAme che. :: cheddepasthApanIyacAritrI, chedyApasthApanIyapaNAne jaghanyathI be vAra ane utkRSTathI navaseAthI hajAra vAra pAme. parihAravizuddhikacAritrI, parihAravizuddhipaNAne jaghanyathI be vAra ane utkRSTathI 7 vAra pAme che. sUkSmasa'parAyacAritrI, sUkSmasa parAyapaNAne jadhanyathI e vAra ane utkRSTathI nava AkarSI (vAra) pAme che. yathAkhyAtacAritrI, yathApyAtapaNAne jaghanyathI be vAra, utkRSTathI pAMca vAra pAme che. ( 8ra + 83 - 276 + 277 ) kALamAnadvAre - sAmAyikasya saMyamakAlamAnaM jaghanyenaikassamayaH, utkRSTato dezona- navavarSanyUnapUrva koTiM yAvat / evameva chedopasthApanIyasya / parihAravizuddhikasya jaghanyenaissamayaH utkRSTata ekonatriMzadvarSanyUnakoTiM yAvat / sUkSma samparAyasya jaghanyenaikassamayaH / utkRSTato'ntarmuhUrttam / yathAkhyAtasya tu sAmAyikasyeva syAditi // 84 // ', anekajIvApekSayA tu sAmAyikAssarvadA bhaveyuH / chedohalyApanIyA nathasyasattAeTrizattavavayaMntamuota: vastrANaNaNakottisaagropmN yAvatsyuH / parihAravizuddhikA jaghanyena For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 127 : kizcidUna dvizatavarSakA lamutkRSTataH cintu phyuH // 81 // kiJcidUna dvipUrvako TikAla ~: phAlamonaDhAra :-- a:--eka jIvanI apekSAe sAmA sayama kacAritrInuMyi kAlamAna, jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI dezeAnapUrvakrADa sudhInuM mAna jANavuM. e pramANe cheDhApasthApanIyanuM kAlamAna samajavuM. parihAravizuddhikacAritrInuM saMyamakAlamAna, jaghanyathI eka samaya, utkR STathI 29 varSa nyUna(pUrva)kroDa varSa sudhInuM kAlamAna jANavuM. sukSmasa'parAyacAritrInuM sayamakAlamAna, jadhanyathI eka samaya, utkRSTathI antamuhUrtanuM mAna jANavuM. yathAkhyAtacAritrInuM sayamakAlamAna, sAmAyikanI mAphaka jANavuM. ahIM kSINameAhanI apekSAe, utkRSTathI dezeAnapUrva kATI pramANa jANavuM. nAnA jIvanI apekSAe sAmAyikacAritrIe sadA hoya che. iMdyApasthApanIyacAritrIonuM jaghanyathI aDhIsA (250) varSanuM sayamakAlamAna jANavuM, kemake utsarpiNImAM prathama tIrthaMkaranA zAsananuM mAna teTaluM ja che. utkRSTathI avasarpiNImAM prathama tI karanA zAsananuM mAna paccAsalAkhakrADa sAgaropama sudhInuM hAI saMyamakAlamAna pacAsalAkhakrADa sAgarApama sudhInuM jANavuM. For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 128 : parihAravizuddhikacAritrIonuM sayamakAlamAna, jaghanyathI dezAna masA (200) varSanuM kAlamAna jANuvuM. utkRSTathI dezana epUvakrADakAla sudhInuM jANavuM. ( 84 + 85 - 278 + 279 ) antaradvAre - ekasya saMyamagrahaNAnantaramanyasya saMyamagrahaNe utkRSTatassaMkhyAtavarSANyantarakAla | ekassamaya jaghanyata evaM yathAkhyAtaparyantaM bodhyaH // 86 // sAmAyikezzUnyaH kAlo nAstyeva / chedopasthApanIyaizUnyaH kAlo jaghanyena tripaSTasahasravarSANyutkRSTato'STAdazakoTAkoTisAgaropamaH / parihAravizuddhirahitaH kAlo jaghanyena caturazItisahasra varSANyutkRSThato'STAdaza koTAkoTisAgaropamaH / sUkSmasamparAyara hitaH kALo jaghanyenaikassamayaH, utkRSTataSSaNmAsAH / yathAkhyAtarahitaH kAlo nAstyeveti ||87 || -: antaradvAra : a:--ekanA sacamanA grahaNa bAda bIjAne sayamagrahaNamAM jaghanyathI eka samayanA ane utkRSTathI saMkhyAtA varSonA aMtarakAla jANavA. A pramANe yathApyAta paryaMta samajavuM. eka jIvanI apekSAe tA e vizeSa che ke; sAmAyikacAritrI, sAmAyikapaNu' cheADI pharIthI grahaNa karavAmAM jaghanyathI atara, antamuhUttanuM che. ane utkRSTathI ana'takAla sudhInuM aMtara samajavuM. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : ra9 : A pramANe sarva cAritranuM samajavuM. kemake; A utkRSTa aMtara, tIrthakara gaNadhara Adi mahApuruSonI ghera AzAtanAdvArA jainazAsananI avahelanA, uha karanArAonI apekSAe samajavAnuM che. sAmAyikathI zUnyakAla nathI ja, chede pasthApanIyathI zUnyakAla, jaghanyathI tresaTha (63) hajAra varSa sudhI ane utkRSTathI aDhAra (18) keTakeTI sAgarepamapramANane che. , parihAravizuddhithI rahita kAla, jaghanyathI corAzI (84) hajAra varSa parvatane ane utkRSTathI aDhAra (18) koTAkoTi sAgarepama pramANane che. sUmasaMpAyathI rahita kAla, jaghanyathI eka samayane ane utkRSTathI cha (6) mAsa sudhI che. yathAkhyAta vagarane kAla nathI ja. (86+87-280+281) samudghAtadvAre-sAmAyikacchedopasthApanIyayorvedanAkaSAyamaraNavaikriyatejasA''hArakASaT samudghAtA bhavanti / parihAra vizuddhikasya vedanAkaSAyamaraNAtmakAstrayaH / sUkSmasamparAyasya na ko'pi / yayAkhyAtasya kevalisamudghAta eva bhavediti | 88 che - samudAdvAra - artha:sAmAyika, chedepasthApanIyacAritrIone vedanA, For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 130 : kaSAya, maraNa, vekiya, taja, AhAraka ema cha samudaghAte hoya che. parihAravizuddhikacAritrIne vedanA, kaSAya, maraNa ema traNa samudraghAte heya che. sUkSamasaM5rAyavALAne keI paNa samuddaghAta ja nathI, yathAkhyAtacAritrIne phakta kevalI samuddaghAta ja heya. (88 + 282) kSetradvAre-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyA lokasyA'saMkhyAtabhAge syuH / yathArUyAtastva. saMkhyAtamAge. asaMkhyAtabhAgeSu kevalisamudghAtApekSayA sarvalokavyAptazca syAditi // 89 // - kSetradvAra - artha-sAmAyika, chedapasthApanIya, parihAravizuddhika, sUlamasaM5rAyacAritrIo, lekanA asaMkhyAtamA bhAgamAM hoya yathAkhyAtacAritrI te asaMkhyAtamA bhAge hoya che. ane kevalI samudaghAtanI apekSAe asaMkhyAta bhAgomAM ane sarvalokavyApI thAya. ( 89 + 283) sparzanAdvAre-pAmAyikAdayo yAvatsu bhAgeSu lokasya syusle tAto bhAgAn spRzeyuH / samIpataravartivamAgaspa na = zirijinIti | 20 || For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :11: -: 25shnaadvaar:artha-sAmAyika vigere cAritrIe, lekanA jeTalA bhAgamAM hoya teo teTalA bhAgone sparza kare che. vaLI avagADhakSetranI atyaMta samIpavatI pAzvabhAga [ bAjunA bhAga ] ne sparze che. avagAhanA viSaya kSetra che jyAre spa nAne viSayaavagADhakSetranA pAzvane bhAga che eTalI vizeSatA abhAvI. (60 + 284 ) mAvadvAre-sAmAyikAdyAzcavAraHkSAyopatramikamAve syuH| yathAkhyAtastvaupazamike kSAyike ca syAditi // 91 // ___-: dvAra :artha-sAmAyika vigere cAra cAritrIo, sApathamika bhAvamAM hoya che. yathAkhyAtacAritrI te aupazamika ane sAyiqi rAya che. (61 + 285) parimANadvAre-sAmAyikA: pratipadyamAnApekSayakasmin kAle kadAcidbhaveyuH kadAcica na / yadA bhaveyustadA jaghanyenako dvau yo vA, utkRSTato dvisahastrAdyAvannavasahasram / pUrvapatipannApekSayA jaghanyata utkRSTatazca dvisahasrakoTIto yAvaavasahasrakoTi bhaveyuH / chedopasthApanIyAstu pratipadyamAnA. pekSayA kadApi syuH kadApi na / yadA syustadA jaghanyenako dau prayo votkRSTato dvizatAyAvavazatam / pratipannApekSayA tu kvacika syuH kvacicca jaghanye notkRSTatazca dvizatAdhAvanavazAkoTi syuH // 92 // For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 13ra : parihAravizuddhikA apyevameva, kintu pratipamApekSayA jaghanyenaiko dvau trayaH, utkarSeNa ca dvisahasrAdhAvanavasahasram / sUkSyasaMparAyAzca kvacinna syuH kvacicca jaghanyanako dvau trayaH, kaIta: zALAmaNottara rAvapurA egi tuvannAzatsyuH / pratipanApekSayA kAcinna syuH, kvacijaghanyenaiko dvau trayaH, utkRSTato dvizatAnavazataM yAvatsyuH yathAkhyAtastu sUkSmasaMparAyavat / pratipannApekSayA tu jaghanyenotkRSTatazca dvikoTIto yAvabhavakoTi bhaveyuriti // 93 // - parimANudvAra - atha-sAmAyicAritrI, pratipadyamAnanI apekSAe eka kAlamAM kadAca hoya kharA ane na paNa haya, jayAre heya tyAre jaghanyathI eka, be athavA traNa, utkRSTathI behajArathI navahajAra. pUrva pratipanna apekSAe=jaghanyathI ane utkRSTathI be hajAra deDathI nava hajAra keDa heya che. chede pasthApanIyacaritrIo=pratipadyamAnanI apekSAe kadAca heya kharA, kadAca na paNa hoya. jyAre heya tyAre jaghanyathI eka, be, traNa, utkRSTathI basethI navase hoya che. pratipanna apekSAe kadAcita na hoya ane kavacit jaghanyathI ane utkRSTathI base thI navase [ 200 thI 900 ] keDa hoya che. For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 133 : parihAvizuddhikacAritrIo=pratipadyamAnanI apekSAe chedepa sthApanIyacAritrInI mAphaka samajavuM. paraMtu pratipannanI apekSAe jaghanyanI eka, be, traNa hoya che. utkRSTathI be hajArathI nava hajAra. sUmaparAyacAritrIe kavacit na hoya ane kavacit jagha nyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI kSapakazreNimAM 108 [ekase-ATha] ane upazamazreNimAM cepana [54] heya che. pratipanna apekSAe kavacita na heya ane kavacita jaghanyathI eka, be, traNa ane utkRSTathI base thI navase [200 thI 900 ] hoya che. yathAkhyAtacAritrI, sUmasaM5rAyacAritrInI mAphaka samaja che. paraMtu pratipanna apekSAe -jaghanyathI ane utkRSTathI be cheDathI nava Da hoya che. ( 9 + 3 = 286 + 287) alpabahutvadvAre-paJcasu saMyateSu sarvebhyo'lpAssUkSmasamparAyAH, tebhyo parivizuddhikAH saMkhyAtaguNAstebhyo yathAkhyAtAssaMkhyAtaguNAH, tebhyo'pi chedopasthApanIyAssaMkhyAtaguNAH tebhyo'pi ca sAmAyikAssaMkhyAtaguNA bodhyA iti / iti patriMzad dvArANi / iti saMvaratatvam // 94 // - a5bahatvAra - atha:-pAMceya saMyamIomAM tamAmathI thoDA sUkamasaM5 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 134 : vAta karatA paNa vicAritrIe ja rAyacAritrIo che. tenA karatA parihAravizuddhikacAritrIe saMkhyAtaguNA che, tenA karatA yathAkhyAtacAritrIe saMkhyAtaguNA che, teo karatA paNa chedepasthApanIyacAritrIe saMkhyAtaguNA che. teo karatA paNa sAmAyikacAritrIo saMkhyAtaguNA che. ema samajavuM. A pramANe chatrIza dvAre pUrNa thatAnI sAthe saMvaratattva samApta thAya che. (94+ 288), satama kiraNa samAptaH / For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI anantalabdhinidhAnAya gautamagaNadharAya nama: - I aSTamaH kiraNaH nirjarAnirUpaNaH krameNa padakarmapudgalAnAM tapovipAkAnyatareNa vidhvaMso nirjarA // 1 // artha:-jave bAMdhelA karma pudagalene, tapadvArA, vipAka [anubhava dvArA athavA koI eka tapa ke vipAkathI vidhvaMsa nisa upAya che. (1 + 288 ) vidhvaMso'yaM vipAkodayena pradezodayena ca dvidhA bhavati / vipAkodayazca mithyAvAdihetukakarmapudgalAnAM jaghanyotkRSTasthititIvramandAnubhAvAnAM svabhAvena karaNavizeSeNa vodayA. vaLikApraviSTAnAM rasodayapUrvakAnubhavanam / anudayamAptakarma. prakRtidavikasadayaprAptasamAnakAlInasajAtIyapakRtau saMkramayyAnubhavanaM pradezAnubhava: // 2 // seyaM sakAmAkAmabhedAbhyAM dvidhA / samyagdRSTidezapirata For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 136 : sarvaviratAnAM sAmilApa karmakSayAya kRtapayatnAnAM yaH karmaNAM vidhvaMsaH sA sakAmA / mithyAdRSTInAmahikamukhAya kRtaprayatnAnAM tapasyAdinA karmaNAM vidhvaMso'kAmA // 3 // atha:-A "vivaMsa vipAka [ rasa ]nA udayathI ane pradezadayathI ema be prakAre thAya che. "vipAkodaya' mithyAtva vigere hetuthI bAMdhelA, jaghanya ke utkRSTa sthitivALA-tIvra ke maMdarasavALA abAdhAkAlanA kSayarUpa svabhAvathI athavA udIraNAkaraNathI udayAvalikAmAM dAkhala thayelA, jJAnAvaraNIyAdi karmayuddagalone ramanA udayapUrvaka anubhava te "vipAkedaya" kahevAya che. pradezaanubhava udayane nahIM pAmelI kamaprakRtinA dalikane, udaya pAmelI samAnakAlIna, sajAtIya prakRtimAM saMkamAvIne anubhava kare te pradezAnubhava" kahevAya che. te A nirjarA, sakAma-akAmadathI be prakAre che. rakAmA=IcchApUrvaka karmakSayArthe prayatnazIla, samyagadaSTi, deza sarvaviratene je karmone vidhvaMsa te "sakAmanirjara. akAmA=hika [ dunyavI ] sukhArthe prayatnazIla, mithyASTi. enA tapazcaryA vigerathI kane vidhvaMsa "akAmanija rA" kahevAya che. (2 + 3 - 290 + 291) AtmapradezebhyaH karmaNAM nirjaraNaM dravyanirjarA, nirjarA. nimitazamAdhyavasAyo bhAtranirjarA // 4 // For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 137 : artha:-dravyanija rA AtmapradezamAMthI karma pudagalanuM pRthaka 72-9 pAta 'yni|'. bhAvanija rA=nirjarAnA nimittabhUta [zubha] zuddha adhyavasAya ' ni / ' 41ya che. (4 + 282) zarIravRttiramAdidhAtukarmAnyatarasantapanaM tapaH // 5 // artha:-tapa=zarIrasya rasAdi dhAtunA ane Atmastha karmonA nIrasIkaraNamAM kAraNabhUta pravRtti "tapa" kahevAya che. (5+ 283) tatra pAhyatapAMsi anazanodarikAvRttisaMkSeparasatyAgakAyaklezasaMgInatArUpeNa SaDavidhAni // 6 // artha:-bAhAtapajyAMtapanA prakaraNamAM anazana, udarikA, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyaphaleza, saMsInatArUpe bAbata5, cha [6] ne| che. (6 + 264) itvaraM yAvajjIvaM vA''hAraparityAmo'nazanam // 7 // svAhAraparimANAdalpAhAraparigrahaNamUnodarikA // 8 // nAnAvidhAbhigrahadhAraNena bhikSAvRtteH pratiroSanaM vRttisaMkSepaH // 9 // ___ rasavatpadArtheSu dvitrAdInAM tyAgapurassaraM virasalakSAdyAhAraprANaM rasatyAgaH // 10 // kezollucavAdiklezasahanaM kAyaklezaH // 11 // For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138 ? indriyayogakaSAyAdIniyamya viviktasthAnAsevana saMlInatA, sA caturvidhA indriyakaSAyayogaviviktacaryAbhedAt // 12 // atha-(1) anazana parimitakAla sudhI ke yAjajIva sudhI AhArane tyAga anazana" kahevAya che. (2) uritA=je puruSanuM jeTaluM AhAranuM parimANa che tenA karatAM thoDe AhAra le te "unedaritA. (3) vRttisaMkSepa=Agamavihita nAnAvidha niyamonA dhAravApUrvaka bhikSAvRttimAM pratirodha kare "vRttisaMkSepa". (4) rasatyAga=rasavALA padArthomAMthI be, traNa vigere padArthonA tyAgapUrvaka nIrasa-rUkSa vigere AhAranuM grahaNa te "rasatyAga. (5) kAyaphaleza=AgamaanusArI kezane leca, kAyotsarga, AtApanA vigerethI thanArA phalezanuM sahana karavuM kAyaphaleza" kahevAya che. (6) saMlInatA==Indriya, kaSAya, coganA niyamanapUrvaka nirjana, bAdhArahita sthAnanuM sevana karavuM "saMlInatA" kahevAya che. te saMsInatA Indriya, kaSAya, roga, vivikta caryA [ sthAna]nA bhedathI cAra prakAranI jANavI. (7 thI 12 - 25 thI 300) For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 139 : prAptendriya viSayeSvarakta dviSTatAbhAvaH indriyasaMLInatA | anuditakrodhasyodayanirodhaH prAptodayasya naiSphalyakaraNaM kaSAyasaMlInatA / kuzaLA kuzaLayogAnI pravRttinivRttI yogasaMkInatA | zunyAgArAdau nirbAdhe khyAdivarjite sthAne sthiti - vinijhAmanImatA // 22 || artha :--indriyasalInatA=prApta thayela indriyeAnA iSTAniSTa viSayAmAM rAga ane dveSanA abhAva. kaSAyasa lInatA udayamAM nahIM AvelA krodhanA udayanA nirAdha karavA uyamAM AvelA krodhane niSphala karavA. kaSAyasa lInatA '. 6 cAgasa'lInatA=zubha ceAgamAM pravRtti, azubhra ceAgathI nivRtti cAgasa lInatA' kahevAya che. " * vivikhtacaryoMma'lInatA=zUnya AgAra vigeremAM khAdhArahita, strI Adi varjita sthAnamAM rahevuM. te vivikhtacoM sa'lInatA ' kahevAya che. ( 13 + 301) prAyazcittavinayavaiyAvRtyasvAdhyAyadhyAnotsargASpadAbhyantara sarjana || 4 || artha: abhya'taratapa=prAyazcita, vinaya, vaiyAvRttva, svAdhyAya, dhyAna, utsaga ema cha prakAranA ' abhyaMtaratapa ' kahe vAya che. ( 14 + 302 ) aticAravizuddhijanakAnuSThAnaM prAyazcittam / tacA''locana For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 140 : sAviNa . 5 artha: (1) prAyazcitta=aticAranI vizuddhi karanAruM anuSThAna prAyazcitta' kahevAya che. te prAyazcitta Alocana, pratikramaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthAkha, pArAMcita bhedathI daza prakAranuM che. - (15 + 303) gurvabhimukhaM samaryAdaM svAparAdhapakaTanamAlocanam // 16 // atha- 1) Alecana=maryAdApUrvaka gurunI saMmukha pitAnA aparAdhe pragaTa karavA te "Alocana' kahevAya che. (16 + 304). gativALatinitina garimANa che 27 . atha - pratikramaNa =micchAmi dukkaDa devA mAtrathI zuddhi karanAruM arthAta aticArathI pAchA haThavArUpa "havethI huM aticArane nahi setu" evI pratijJApUrvaka aticAranI zuddhi pratikramaNa" prAyazcitta kahevAya che. (17 + 305) ubhayAtmakaM mizram // 18 // atha-(3) mizra AlecanaviziSTa pratikramaNa "mizra" kahevAya che. (18 + 306) gRhItavastuno'vagatadoSatve parityajanaM vivekaH // 19 // For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [; 14 : artha:-(4) viveka=mhaNa karelI vastune deSa jANyA bAda tyAga "viveka" kahevAya che. (19 + 307) jAmanagaranA viziSTa taiwipop moLAvAvariyALo purA: W 20 che. atha-(5) vyutsarga gamanAgamana, duHsvapna vigere viSaya upasthita thatAM viziSTa citananI ekAgratApUrvaka cagavyApAra-nirAdha arthAt kAryotsarga kare te vyutsaga" kahevAya che. (20 + 308) chedagranyajItakalpAnyatarAnusAreNa gurvnushissttaanusstthaanvishesstapa: che ? artha:-(6) tapa chedagraMtha, jItakapanA anusAra gurue Apela cha mahInA sudhIne navI vigere je tapa te "tapa" prAyazcitta kahevAya che. (21 + 309) tapasA durbhadhasya divasamAsAdikrameNa shrmnnpryaayaapraya che 22 | artha:-(7) cheda je tapathI vizuddhi azakya thatAM divasa mAsa vi. nA kramathI zramaNuparyAya kApa te "da" prAyazcitta. (22 + 310 ) prArambhataH punamahAvatAropaNaM mUlam // 23 // artha:-(8) mUla pharIthI, zarUAtathI, mahAvratanuM AropaNa karavuM te "mUla" kahevAya che. (23 + 311) For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 142 : akRtatapovizeSasya duSTatarasya kiyatkAlaM vrtaanaaropnnbanAvyA che 24 | atha -(9) "anavasthApya tapavizeSane nahi karanAra atyaMta duSTamAM keTalAka kAla sudhI vratanuM AropaNa nahIM karavuM te "anavasthApya" | upasthApanA ] prAyazcitta kahevAya che. (24 + 312) rAnavaghAhitIrthaghAzAtanAjana vAva sUravrsspticaarpaargmnto rAjapratibodhAdipravacanapabhAvanayA puna: badAga vAzcita che 25 / artha-(10) pArAMcita=rAjAne vadha, svasAdhune ghAta, tIrthaMkara vi.nI AzAtanA karanArane utkRSTa bAra varSa parvata, aticArane pAra pAmavAthI rAjAnA pratibodha vi. pravacana prabhAvanA dvArA pharIthI dIkSA ApavI te pArAMcita prAyazcitta kahevAya che. (25 + 313) jJAnadarzanacAritropacArAnyatamo vinayaH, tatra namratApUrvakaM jJAnAbhyAso jJAnavinayaH / jinendroktapadArtheSu nishshnirava vinA: | batADagunena aa AAtriAvaLa cAritravinayaH, guNAdhikevabhyutthAnAdyanuSThAnamupacAravinayaH atha:-(2) vinaya=jJAna, darzana, cAritra, upacAramAMthI kaI eka "vinaya" kahevAya che. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 143 : jJAnavinaya=namratApUrvaka jJAnanA abhyAsa ' jJAnavinaya '. darzanavinaya--jinendra bhagavaMte kahelA padArthomAM zakAnA abhAva. cAritravinaya=zraddhApUrvaka cAritranuM anuSThAna tathA yathArtha cAritranuM prarUpaNu 'cAritravinaya' che. upacAravinaya=adhika guNavatA tarapha-ratnAdhikA tarapha ubhA thavuM, sAmA javuM, hAtha joDavA, vaMdana, pAchaLa cAlyuM vi. anuSThAna ' upacAravinaya '. ( 26 + 314 ) prabhusiddhAntodita sevAdyanuSThAnamavRttimanvaM vyAvRtyam / taccAcAryopAdhyAyatapasvizaikSakagLAna kuLagaNasaMgha saadhusmnojnybhedaaddpavitram | sarakSanAththo vakSyante // 27 || a:--(3) vaiyAvruttva=prabhunA siddhAMtamAM kahela sevAdirUpa anuSThAnAmAM pravRtti ke tathAvidha pariNAma taiyA vRttva' kahevAya. " te vaiyAvRtya, AcAya, upAdhyAya, tapasvi, zaikSaka, glAna, kula, gaNu, saMgha, sAdhu, samaneAjJabhedathI daza prakAranuM che. AnA lakSaNA AgaLa kahevAze . ( 27 + 315) kAlAdimaryAdAsdhyayanaM svAdhyAyaH // 28 // a:--4) svAdhyAya zAstravihita kAla vi. maryAdvApUrvaka adhyayana 'svAdhyAya ' kahevAya che. ( 28 + 316 ) , For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 144 : cetaso yoganirodhapUrvakaviSayasthiratApAdanaM dhyAnaM, jo niSa: rejhina dadhyAna | 21 / artha:-(5) dhyAna=mana vacana kAyAnA vyApArarUpa traNa yoganA nirodhapUrvaka jJAna [ciMtAtmakajJAnanI eka viSayamAM sthiratA karavI te "dhyAna" kahevAya che. kevalIone ganirodharUpI dhyAna hoya che. (29 + 317) tadAtaraudradharmazuklabhedena caturvidham // 30 // artha -tedhyAna, Ad, raudra, dharma, zukalabhedathI cAra prakAranuM che. . (30 + 318) iSTAniSTaviyogasaMyogaroganidAnAnyatamaviSayakaM sodvegacintanamArttam / SaSThaguNasthAnaM yAvadidaM bhavati // 31 // artha-AdhyAna ISTaviSaya viyogaviSayaka, aniSTa viSaya saMgaviSayaka, rogaviSayaka ke nidAnaviSayaka [sAMsArika sukha kAraNa] udvegapUrvaka ciMtana "ArtadhyAna kahevAya che. A dhyAna chA guNasthAnaka sudhI - hoya che. (31 + 319). hiMsA'satyasteyasaMrakSaNAnyatamAnubandhicintanaM gaidram / bAvacAnetara | 2 | atha:-audradhyAna=hiMsAnubaMdhI, [ nimitta] asatyAnuba dhI, teyAnubaMdhI, ke saMrakSaNAnubaMdhI ciMtana jaradradhyAna kahevAya che. (32 + 320) For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : A, pAMcamA dezavirata guNasthAnaka sudhI heya che. (32 + 3ra0) ajJAnaviSAdathAnA viSaya para - dathAna ! jarA zALApo vAta || 3 || artha: dharmadhyAna=AjJA jaiinazAsana] viSayaparyAlocana, apAya [ kaSTa ] viSayaka paryAlacanavipAka [ kamaphilAnubhava] viSayaka paryAlacana, ke lekadravyasaMsthAnasvabhAvAvadhAnarUpa saMsthAnaviSayaka paryAlacana ciMtana "dharmadhyAna" kahevAya che. A dhyAna, apramatta guNasthAnakathI mAMDI bAramA kSINameha nAmaka guNasthAna sudhI hoya che. (33 + 321) AjJAdhaviSayakaM nirmalaM praNidhAnaM zuklam / taca pRthaktvavitakatvavitarkasUkSma kriyavyuparatakriyabhedena caturvidham artha guphaladhyAna=AjJA vi. nA viSaya vagaranuM, nirmala praNidhAna (ciMtana] "zuphaladhyAna" kahevAya che. te zukaladhyAna, pRthakatvavitarka, ekatvavitarka, sUphamakriya, suparatakriyanA bhedathI cAra prakAranuM che. (34 + 322) pUrvavidAM pUrvazrutAnusArato'nyeSAM tamantareNArthavyaJjanayogA For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 146 : ntarasaMkrAntisahitamekadravya utpAdAdiparyAyANAmanekanayegnucintanaM pRthaktvavitarkam / idaM savicAram // 5 // artha-pRthakatvavitaka-pUrvadharAne pUrvanA zratanA anusAra, pUrvadhara sivAyanA AtmAone pUrvazrata sivAya (anya zratanA AdhAre] artha, [ dravya ke paryAya] thI arthAtarasaMkrAMti, vyaMjana [dravya ke paryAyavAcaka zabda ] thI vyaMjanAMtara saMkrAMti, yoga [ mana vacana kAyAne vyApAra] thI gAMtara saMkrAMti [parivartana sahita, eka dravyamAM [AtmA ke puddagala vi. dravyamAM ] utpAda, vyaya, dhrauvya vi. aneka yathA gya paryAnuM dravyAstika vi. aneka nathI anuciMtana [maraNa ] pRthakatvavika" zukaladhyAna kahe che. vAya che. A dhyAna "savicAra' kahevAya che. (35 + 323) pUrvavihAM pUrvazratAnusALAne krimathurAnuNAnArthavyaanyogaantrsngkraantirhitmekdrvye ekaparyAyaviSayAnucintana mekatvavitarkam / idantvavicAram // 36 // artha:-ekatvavitarka=pUrvadharene pUrvakRtanA anusAra, pUrva dhara zivAyanA AtmAone pUrvakRtabhinna zratanA anusAre arthAtarasaMkrAMti, vyaMjanAMtarasaMkrAMti, gAMtarasaMkrAMtithI rahita, abhedathI eka dravyamAM, dravyAbhinna paryAyaviSayaka ke paryAyAbhinna dravya For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 147 : viSayaka anuciMtana | smaraNa ] "ekavitarka' zukaladhyAna kahevAya che. - A dhyAna "avicAra" kahevAya che. (36 + 324) sUkSmakAyakriyApratirudasUkSmavAGmanaHkriyasya sUkSmaparispandAtmakakriyAvaddhyAnaM sUkSmakriyam / idamapratipAti, pratipAtAmAvAva 7 | artha-sUmakriya=ekSagamananA najIkasamayamAM kevalInA ... | mana ane vacanarUpI be vegane nirAdha thaye chate * ardhaniruddha kAyayogavALA kevalInI mAtra zvAse zvAsa. rUpI sUDhamakriyAvALuM dhyAna "sUmakriya" kahevAya che. A dhyAtAnI pariNAmavizeSanI pravardhamAnatA hoI A dhyAna apratipAtI kahevAya che. kemake prati pAtane abhAva che. (37+ 325) niruddhamukSmakAyaparispandAtmakakriyasya dhyAnaM vyuparatakriyam idamapyapratipAti / Adhe dve ekAdazadvAdazaguNasthAnayorantye dve kevalina evaM trayodazacaturdazaguNasthAnakrameNa // 38 // artha:-cuparatakriyazailezI avasthAmAM, mana vacana kAya yogarUpa traNa yoga rahitenuM je dhyAna te "suparakriya' kahevAya che. ' A paNa dhyAna apratipAti kahevAya che. pRthakatvavitarka, agyAramAM guNasthAnamAM, ekatvavitaka, For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 148: bAramA guNasthAnamAM ema be pahelAnA zukaladhyAna hoya che. ema samajavuM. sagi kevalIne " sUkamakriya ane agi kevalI ne suparatakriya ema aMtima zukaladhyAnanA be bhede che. (38 + 326). aneSaNIyasya saMsaktasya vA'nAdeH kApakaSAyANAzca artha:-(6) vyusarga aneSaNIya [ sadeSa ] athavA saMsakta anna vi. bAhyadravyane zAstrakathita vidhidvArA tyAga karavo te "bAhya vyutsaga" kahevAya che. aMtakAle kAyAne ane saMsArabrAmaka kaSAene mana vacana kAyAthI karavA karAvavA anudavArUpe nava keTIthI tyAga karavo te atyaMtara vyutsarga" kahevAya che. (39 + 327) aSTama kiraNa samAptaH For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mamovAMchitapUraka ajAharApArzvanAthAya namaH A A navaraH AirabAda baMdhatatvanirUpaNam - AtmapradezubhAzubhakarmasambandho bandhaH // 1 // artha:-AtmAnA pradezanI sAthe kSIranIravat pudagalavizeSa rUpa zubhAzubha karmone paraspara saMbaMdha baMdha" kahe vAya che. (1 + 328) saca mithyAtvAviratikaSAyairyathAyoga samutpadyate // 2 // artha-te baMdha, gapramANe mithyAtva, avirati, kaSAya ane garUpa hetuthI utpanna thAya che. (2+329) tatrAyathArthazraddhAnaM mithyAtvam / tccaa''bhi-prhikaanAminissminirikSAMzafjAnAmonimena praviNa athara-mithyAtva=tyAM baMdhaprakaraNamaLe ayathArtha zraddhA "mithyAtva' kahevAya che. te mithyAtva, Abhigrahika (2) anAbhihika (3) Abhinivezika (4) sAMzayika (5) anAgi . kadathI pAMca prakAranuM che. (3 + 330) kudarzane sadanajanyaM zraddhAnamAbhigrahikam // 4 // atha Abhigrahika kudeva, kuguru, kudharmamaya darzanAbhAsamAM For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 150 : sadarzananI buddhi-mAnyatA "Abhigrahika mithyAtva" kahevAya che. (4 + 331) sarvadarzanavizeSyakasamatvaprakArakamatipattiprayojaka shrdaanmanaprihina I ha //. atha:anAbhigrahika mithyAtva" saghaLAM darzane sAcA ja che. AvI mAnyatAvALAnI saghaLe samAna buddhinA kAraNabhUta zraddhA. (5 + 332). tattvavettRtve'pyatadartheSu tadarthatA'bhigrA Abhinivezikam artha-Abhinivezika mithyAtva" tava jANavA chatAM paNa ayathArthomAM yathArthatAne Agraha (6 + 333); ahattatvadharmikasatyatvasaMzayajanaka mithyAtvaM sAMzayikam / athasazayika mithyAtva'=ahaMtabhagavaMte kahelA chavA. dita sAcAM che ke nahIM AvA prakAranA saMzayane janaka ke saMzayathI janya "sAMsacika mithyA tva" kahevAya che. (7 + 334) .. dArzanikopayogazUnyajIvAnAM mithyAtvamanAmogikama & II artha:-"anAgika mithyAtva"=dArzanika upaga [ vize. vajJAna] zUnyanuM "anAgika mithyAtva kahe. vAya che. (8 + 335) For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 1pa : hiMsAdhavatebhyaH karaNoMgezcA'viramaNamaviratiH / tasyAzca manaH paJcendriyANAM svasvaviSayebhya: pRthivyaptejovAyuvanaspatiprasarUpaSaDavidhajIva-hiMsAtazcApatinivartanarUpatvAdvAdazavidhatvam atha--avirati hiMsA vagere rUpa avatethI, IndriyethI, mana vacana kAyArUpI yogathI nahiM aTakavuM te "avi. rati" kahevAya che. - te avirati, mane ane pAMca indriyonuM pitapitAnA viSayethI, ane pRthivIkAya, aSkAya, teja kAya, vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAyarUpa cha prakAranA jIvonI hiMsAthI nahi aTakavA rUpe bAra prakAranI che. (9 + 336). kaSAyaH puurvoditpshcviNshtividhH| vedatrayahAsyaSaTkAtmakanokaSAya: kaSAyasahagAmitvAtkaSAyapadavAcyaH // 10 // artha -kaSAya pApanirUpaNa prakaraNamAM kahela pacIza prakA ranA "kaSAyo" jANavA, tadantargata traNa veda ane hAsyaSakarUpa (9) "nekaSAya" kaSAyanI sAthe ja vartanAra [ sahacArI] hAI kaSAyapadathI vAgya banela che. (10 + 337) yogo mnovaakkaayvyaapaarH| tatra satyAsatyamibhavyavahAraviSayakamanovAgvyApArA aSTau, tathaudArikaudAri For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15ra : milaikivaithimikaIssphAraWISAra mizrazALAnyvyaapaaraasspteti paJcadaza yogAH // 11 // athara-gamana, vacana, kAyAne vyApAra "ga" kahevAya che. tyAM gaprakaraNamAM satyamana, asatyamana, mizra mana, vyavahAramana, A pramANe mananA cAra vyApAra, satyavacana, asatyavacana, mizravacana, vyavahAravacana, A pramANe vacananA cAra vyApAra, audArika, audArikamizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra. kArpaNa A pramANe kAyAjanya sAta vyApAra ema maLI paMdara [15] cage kahevAya che. (11 + 338) raktadviSTAtmasambaddhAnAM kArmaNaskandhAnAM pariNAmAvizeSaNa svasvayogyakAryavyavasthApana prakRtibandhaH // 12 // atha-prakRtibaMdha=rAgadveSa vi. sanehaguNayukta AtmAe grahaNa karela, kazyakadharUpa kAmecchAnI pariNAma vizeSathI svasvagya kArya karavAnI samarthatArUpe vyavasthita racanA karavI te "prakRtibaMdha' kahevAya che. arthAta keTalAka pudagalAne jJAnAvaraNa samarthatArUpe keTalAka pudagalone darzanAvaraNasamarthatArUpe, keTalAkane sukhadukhAnubhava samarthatArUpe, keTalAkane darzanacAritra mehakatArUpe, keTalAkane AyuSyapaNArUpe, keTalAkane gati zarIra vi. AkArarUpe, keTalAkane gotrapaNArUpe, keTalAkane antarAyApaNArUpe, AvA For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 * ATha vibhAgamAM svabhAvaviSayaka vyavasthA karanAra prakRtibaMdha che. (12 + 339) pravibhaktAnAM karmaskandhAnAM viziSTamaryAdayA sthitikaaniyama sthiti para | 2 | artha -sthitibaMdha jJAnAvaraNIyatva vi. rUpe vyavasthita thayela jJAnAvaraNa Adi ATha kacchanI vizichamaryAdApUrvaka sthitikAlane niyama bAMdhanAra "sthiti baMdha" kahevAya che. (13 + 340) paripAkamupayAtAnAM viziSTakarmaskandhAnAM zubhAzubhavipAkAnubhavanayogyAvasthA rasabandhaH // 14 // artha:-rasabaMdha phala ApavAmAM saMmukha thayela, jJAnAvaraNIyatva AdirUpe vyavasthita karmaka dhanI zubha-azubha vipAkanA anubhavAgya avasthA "sabaMdha" kahe vAya che. arthAta baddhasthitivALA, svakALamAM paripAkane pAmela karmanI je zubha-azubharUpe anubhavAtI avasthA te "sabaMdha" che. (14 + 341) prakRtyAditrayanirapekSa dalikasaMkhyAprAdhAnyena karmapudgalAnAM prahaNaM pradezabandhaH // 15 // artha-pradezabaMdha=prakRti vagere traNanI apekSA vagara, dalika saMsthAnI pradhAnatAthI karma pudagalanuM grahaNa te pradezabaMdha" kahevAya che. (15 + 342) For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 154 : bandhAyaite catvAra ekavidhAdhyavasAya vizeSeNa jAyante saGkramodvarttanAdikaraNavizeSAzca // 16 // a:--A cAre badhA, vicitra eka adhyavasAyarUpa ekavidha adhyavasAyavizeSathI ekIsAthe thAya che. eTaluM nahIM para'tu ekavidha adhyavasAyavizeSathI sakrama, uta nAkrikaraNavizeSA paNa thAya che. (16 + 343) karaNavizeSAzca bandhanasaGkramodvarttanApavarttanodIraNopazamanAnidhattinikAcanAmedAdaSTavidhAH || 17 || 27 // artha :--vaLI karaNavizeSA, khadhana, saMkramaNa, uta'nA, apavanA, udIraNA, upazamanA, nitti, nikAcanA bhedathI ATha prakAranA che. ( 17 + 344 ) taMtra baddhAtmano vIryapariNAmavizeSaH karaNam / bIryazcAtra yogakaSAyarUpaM vivakSitam // 18 // artha:karaNa tyAM karaNuprakaraNamAM, addha [ vezyAvALA ] AtmAnA [ kSAyika kSAyeApazamikarUpa vIya labdhijanma ] vIya pariNAmavizeSa' 'karaNa' kahevAya che. vaLI ahIM--kha dhAdiprakaraNAMyeAga [ prakRti pradezaadhanA nimittarUpa ] ane kaSAya [ sthiti ane rasanA baMdhanA nimittarUpa ] rUpa vIya, vivakSita [ adhikRta ] karela che. ( 18 + 345 ) For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :155 : 6 karmaNAmAtmapradezassahAnyo'nyAnugamanaprayojaka vIryapariNAmo bandhanakaraNam / atra yogAtmakavIryeNa prakRtipradezayoH kaSAyaizca sthityanubhAgayorbandho jAyate // 19 // a:-baMdhanakaraNu AtmapradezanI sAthe krarmone paraspara kSIranIravata pradeza-anugama [ tAdAtmyasa baMdha ekatAnI vyApti]mAM kAraNabhUta vIya pariNAma " adhanakaraNa ' kahevAya che. ahIM ceAgarUpI vIyathI prakRti ane pradezanA ba`dha ane kaSAyarUpI vIyathI sthiti ane rasanA baMdha thAya che, ema samajavuM. (19+346) anya karmarUpatayA vyavasthitAnAM prakRtisthityanubhAgapradezAnAmanyakarmarUpatayA vyavasthApana heturvIrya vizeSassaMkramaNam ||20|| aH--sa kramaNukaraNuje vIya vizeSa, anyakama rUpapAe vyavasthita, vivikSata baMdhAtI prakRti AdithI bhinnapaNAe rahela prakRti AdinI, anyakama rUpapAe madhAtI prakRti AdimAM nahIM badhAtI prakRti AdinA dalikane nAMkhI adhyamAna prakRtirUpapaNAe vyavasthA-racanAmAM hetu thAya te vIya vizeSa * saMkramaNukaraNa ' kahevAya che. dA. ta. jemake, madhyamAna [ maMdhAtI ] sAtA vedanIyamAM akhaSyamAna asAtAvedanIyanuM saMkramaNa, [ ahIM sajAtiya vidhI uttaraprakRti vi.nuM sakra maNu samajavuM] (20 + 347 ) For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 156: karmasthityanubhAgayoH prbhuutiikrnnpyojkviiryprinntiksUnA che 22 artha -uvatanA=udayAvalikAthI bahAra rahela, kamane sthiti ane rasamAM vRddhi karavAmAM prajavIrya pariNati "udRvatanAkaraNa" kahevAya che. (215348) krmsthitynubhaagyoiisviikrnnpryojkviiryvishesso'pvtainA che 22 | atha-"apavattanAkaraNa"=lAMbIsthiti, tIvrarasavALA karma paramANuonI dIrghasthiti ke tIvrarasanuM apaharaNa karI hasva [85] sthiti ane maMdarasavALA rUpe vyavasthA karavAmAM kAraNabhUta vIryavizeSa "apavatanA karaNa kahevAya che. (22 + 349). anuditkmdliksyodyaavlikaaprveshnidaanmaatmviiryvIrA || 2 artha "udIraNAkaraNa"=nahI udayamAM Avela kamalikanA udayAyavalikAmAM pravezanuM kAraNa, AtmavIrya, "udIraNuAkaraNa" kahevAya che. (23 + 350) karmaNAmudayodIraNAnidhattinikAcanAkaraNAyogyatvena vyavasthApanAheturvIryapariNatirupazamanA / udayazca yathAsthitiSaddhAnAM karmapudgalAnAmabAdhAkAlakSayAtsaMkramApavartanAdikaraNavizeSAdvodayasamayamAptAnAmanubhavanam // 24 // For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [: 157 : atha - upazamanAkaraNa" karmonI, udaya-udIraNA, nidhatti nikAcanArUpakaraNanI ayogyapaNue vyavasthA racanA karavAmAM hetubhUta vIrya pariNati "upazamanAkaraNa" kahevAya che. udaya sthiti pramANe baMdhAyelA, abAdhAkAlanA kSayathI sva bhAvathI athavA udIraNa, saMkramaNa, apavartanAdi karaNavizeSathI [ prayogathI] udayakAlane pAmelA karma pudagalene anubhava "udaya" kahevAya che. | (24 + 351) karmaNAmudattanApavartanAnyakaraNAyogyatvena vyvsthaapnaanusUtravardhavize niSattira | 26 / artha-"nidhattikaraNa" karmonI udavanA ane apavittanA sivAya bIjAkaraNanA agyapaNAe vyavasthA racanA mAM anukULa vIryavizeSa "nidhatti kahevAya che. (25 + 35ra) karaNasAmAnyAyogyatvenAvazyavedyatayA vyavasthApanAprayoja vizeSa unAvanA che 26 che artha -"nikAcanAkaraNa =je vIryavizeSa, karmone sakalakara Nane agya banAvI, avazya vedyapaNue vyavasthita karanAra che te vIryavizeSa "nikAcanA" kahevAya che. (26 + 353) tatra mUlaprakRtivandhazca jJAnadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyunamagotrAntarAyabhedenASTavidhaH // 27 // For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 158 : atha--tyAM=ma dhaprakaraNamAM mUlaprakRtima'dhajJAnAvaraNu, inAvaraNu, vedanIya, meAhanIya, AyuSya, nAma geAtra, antarAyabhedathI ATha prakAranA che. (27 + 354 ) eSAmavAntarabhedA viMzatyuttarazatAtmakA bodhyA: / vivRtAte puNyapApayoH / udaye ca samyaktvamohanIyamizramohanIyasahitA dvAviMzatyuttarazatabhedA bhavanti / sttaayaantvssttpnycaashduttatameyA: phyuH / vidyutakSete sarve jarmagranthe // 28 || artha:-- ATha prakAranA baMdhamAM mUlaprakRtirUpa mUlabhedonAM uttarabhedI ekasAvIsa [120| jANavA A uttarabhedyAnuM vivaraNa, puNya ane pApatattvanA nirUpaNu prakaraNamAM karela che. ane uyamAM samyakatva meAhunIya sahita ekaseA bAvIza [122 | uttara bhedA thAya che. sattAmAM ekasesa aThThAvana [158] uttarakSedA thAya che. A savanuM vivaraNa krama graMthamAM karela che. ( 28 + 355 ) AtmAno vizeSabodhAvaraNakAraNaM karma jJAnAvaraNama || 21 || athaH--jJAnAvaraNa=sAmAnyavizeSAtmaka vastumAM vizeSagrahaNa rUpa je medha te jJAna kahevAya che, tenA AvaraNamAM kAraNabhUta kama ' jJAnAvaraNa ' kahevAya che. (29+356) For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 159 : mAtmanassAmAnyabodhAvaraNasAdhanaM karma darzanAvaraNam / | | 20 | artha-dazanAvaraNa sAmAnya vizeSAtmaka vastumAM sAmAnya grahaNarUpe je bedha [ upayoga] te "darzana kahe vAya che. - tenA AvaraNamAM kAraNabhUta karma "darzanAvaraNa" kahevAya che. (30 + 347). sukhaduHkhAnubhavaprayojakaM karma vedanIyam // 11 // artha-vedanIya=sukha ane duHkhanA anubhavamAM kAraNabhUta karma "vedanIya " kahevAya che. (31 + 348) rAgadveSAdijanaka karma mohanIyam // 12 // atha-mehanIya rAga, dveSa, mithyAtva, dhAdikaSAya, kAmaguNa AdimAM kAraNabhUtakarma "mehanIya rahevAya che. (32 + 349) gaticatuSTayasthitiprayojakaM karma AyuH // 7 // artha:-Ayu =cAragatiomAM sthitinuM kAraNabhUta karma AyuSya" kahevAya che. (33 + 350) narakagatyAdinAnAparyAyapayojakaM karma nAmakarma // 14 // artha:-nAmakarma=narakagati AdirUpa nAnA paryAyanuM kAraNabhUta karma "nAmakarma kahevAya che. (34 + 351) uccanIcajAtivyavahArahetuH karma gotram // 35 // For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ': 160 : artha: geaaucca, nIca jAti [ kula]nA vyavahAramAM hetu bhUta kama "gotra" kahevAya che. (35 +35ra ). Atmano vIryAdipratibandhakaM karmAntarAyakarma // 16 // artha-antarAya AtmAnA vIrya, bhega, upaga, dAna, lAbhamAM pratibaMdhaka vijJakaranAruM karma "aMtarAyakarma kahevAya che. (36 + 353) jJAnadarzanAvaraNavedanIyAntarAyANAM triMzat sAgaropamA koTIkoTikAlaM yAvat mohanIyasya saptatisAgaropamakoTIkoTikAlaM yAvat , viMzatisAgaropamakoTokATikAlaM yAvanAmagotrayoH. AyuSazca trayastriMzatsAgaropamakAlaM yAvatparAsthitibAdhyA / evameva vedanIyasya dvAdazamuhUrtA. nAmagotrayoraSTamuhUrtA, zeSANAzcAntarmuhartamaparA sthitiriti // 37 // artha-jJAnAvaraNa, dazanAvaraNa, vedanIya, aMtarAyakarmonI trIza [30] keDIkeDI sAgaropamanI, mehanIyanI sIttera [70] keDAcheDI sAgaropamanI, nAmakarma ane gotrakarmanI vaza [ 20] kaDAkoDI sAgaro5manI, ane AyuSya karmanI [33] tetrIza sAga rAmanI utkRSTa sthiti [ kAlamAna] jANavI. e pramANe ja vedanIyanI bAra [12] muhUrto nI nAma ane gotranI ATha [8] muhUrtonI, bAkInA pAMca karmonI antarmuhUrtanI jaghanyasthiti [kAlamAna jANavI. ( 37 + 354) navama kiraNa samApta For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vartamAnazAsananAyaka zrI mahAvIrajinendrAya namaH dazamaH kiraNaH mokSatacanirUpaNaH kRtsnakarmavimuktyA''tmanaH svAtmanyavasthAnaM mokSaH // 1 // atha-mokSa sakalakarmanI AtmAnA pradezamAMthI atyaMta kSayarUpa vimukti dvArA AtmAnuM kevalajJAnAdirUpa kA svasvarUpamAM zAzvata rahevuM te "mekSa' kahevAya che. ( 1355) tAna mua: NI 2 | artha-mukta=sakala karmakSaya sAdhya svarUpamAM avasthAnarUpa paryAyavALe "mukta" kahevAya che. (2+356) so'nuyogadvAressidAntapasiddhessatpadanarUpaNAdibhirnavabhinirUpaNAdupacAreNa navavidhaH // 3 // atha-te mukta ke mekSa, siddhAMtaprasiddha, vyAkhyAprakArarUpa anugadvArarUpa satyadArUpaNa vi. nava bhedathI nirU paNudvArA vicArAte hAI upacAra [ vyavahAra ]thI navaprakArane kahevAya che. (3+357) gatyAdimAgaMNAdvAreSu siddhasattAyA anumAnenAgamena vA nirUpaNaM satpadamarUpaNA // 4 // 11 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 162 : atha-satpadaprarUpaNA dvAra=gati vi. mAthAdvArAmAM siddha sattAnuM anumAnathI ke AgamathI je nirUpaNa te satpadaprarUpaNA" kahevAya che. (4+358). tatra gatIndriyakAyayogavedakaSAyajJAnasaMyamadarzanalezyAbhanyasamyaktvasaMdhyAhArakarUpAzcaturdaza mUlabhUtA mArgaNAH // 5 // artha-tyAM mAgaNadvAra prakaraNamAM, (1) gati (2) indriya : (3) kAma (4) yoga (5) veda (6) kaSAya (7) jJAna (8) saMyama (9) darzana (10) vezyA (11) bhavya (12) samyakatva (13) saMjJI (1) AhArakarUpe caudamAgaNAo che. (5+359) narakatiryaG manuSyadevamedena catasro gatimArgaNAH // 6 // artha:-gatimAgaNA narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, 'devagati bhedathI cAra [4] gatimArgaNAo kahe vAya che. (6360). . ekadvitricatuHpaJcendriyamedena pazcandriyamArgaNAH // 7 // atha -IndriyamArgaNA=ekendriya, hIndriya, trIndriya, catu- rindriya, paMcendriyabhedathI pAMca [5] indriyamArga zuo" kahevAya che. (5361) pRthivyaptejIvAyuvanaspatitrasabhedena paTa kAyamArgaNAH // 8 // atha -kAyamArgaNa=pRthivIkAya, aSkAya, teja kAya, vAyu kAya, vanaspatikAya, trasakAya bhedathI cha [6] "kAya. mANAo che. (8+362) rational For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 : manovAkkAyAstisro yogamArgaNAH // 9 // atha -AgamAgavA mAga, vAyega, kAyayoganA methI 1 [3] yogamAgAsale. (+393) puMstrInapuMsakabhedena tisro vedamArgaNAH // 10 // matha:-vabhAva , zrIvaha, napusa4vahana yA 3 [3] vhbhaagvaaye| che. (10+394) krodhamAnamAyAkobharUpAzcatasraH kaSAyamArgaNAH // 11 // artha -kaSAyamAgaNAtrAdha, mAna, mAyA, lebha rUpe cAra [4] 4SAyamA che. (1+315). matizratApaSimanaHparyavakevalamatyajJAnazratAjJAnavibhAga zAnadAyaSTau jnyaanmaargnnaaH| mithyAdRSTInAM matizrutAvazya: krameNa matyajJAnabhutAjJAnavibhaGgajJAnAnyucyante / atra pazcavidhatve'pi mAnAnAmanveSaNAprastAve AyatrayaviparItAnAmapi matyajJAnAdInAM jJAnatvena grahaNAdaSTavidhatvaM mAnamArgaNAyA bodhym| manaHparyavakevalayostu vaiparItyAbhAva eva / agre saMyamAdiSvapyevameva vaparItyena mArgaNA vijJeyAH // 12 // matha:-jJAnamA bhatijJAna, zrutajJAna, adhizAna, mana: 5jJAna, jJAna, bhatijJAna, zrutamajJAna, vijJAnanAthI mA8 [8] 'jJAnabhAzayAya' che. mithyASTimAnA bhatijJAna, zrutajJAna, adhi. jJAne, kamathI mithyAtvanA kAraNe] matiajJAna, zrutajJAna, virbhAgajJAna tarIke kahevAya che. ahIM For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 164 : jJAnenuM paMcavidhapaNuM hovA chatAM mAgaNAprakaraNamAM prathamanA traNajJAnethI viparIta paNa matijJAna vi.nuM jJAnapaNue grahaNa hevAthI "jJAnamArgaNA" ATha che ema jANavuM. mana paryava ane kevalajJAnamAM viparItatAne asaMbhava ja che. AgaLa para paNa saMyama vi.mAM paNa A pramANe vIparItapaNAthI mAgaMNAo jANavI. (12+366) sAmAyikachedopasthApanaparihAravizuddhisUkSmasamyarAyayayAkhyAtadezaviratyaviratirUpAstapta cAritramArgaNAH // 12 // artha:-cAritramANu sAmAyika, chedepasthApana, parihAra vizuddhi, sUmasaM5rAya, yathAkhyAta, dezavirati, aviratirUpe sAta [7] cAritramArgaNAo che. (13-367) , cAracakSuravadhikevalabhedena catasro darzanamArgaNAH // 14 // arthadarzanamAgaNA=cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana kevaladarzananA bhedathI cAra 4i] darzanamArgaNAo che. (14+368) kRSNanIlakApotateja:padmazuklabhedena SaD lezyAmArgaNAH 3 || artha:-lezyAmAgaNA=kRSNalezyA, nIlalezyA, kApatalezyA, tejalezyA, padmavezyA, zuklalezyAnA bhedathI cha leyAmAgaNAo che. (15+69) For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 165: alpaphalAya phalina AmUlaM vinAzakaraNAdhyavasAyaH naLasapA| thathA prAthai vRkSa cheAdhyavasAyaH || 6 | artha:--kRSNavezyA alpalane khAtara, phUlavALAneA, samUlavinAza karavAnA adhyavasAya ' kRSNalezyA ' kahe vAya che. dA. ta. jemake, lanA grahaNAthe vRkSachedaneA adhyavasAya. (16+370) alpaprayojanAya tadaMzacchedanAdhyavasAyo nIlalezyA / yathA phaLAya zAkhAcchedAdhyavasAyaH // 17 // a:--nIlalezyA=alpaprayAjana mATe lavALAnA aMzanA cheda karavAnA adhyavasAya ' nIlalezyA ' kahevAya che. jemake-lamATe vRkSanI zAkhAnA chedanA irAdo. (17+371) alpaphalArthe tadaMzAMzacchedanAdhyavasAyaH kApotalezyA / yathA sarca pratizAvAae vyavasAyaH // 28 // a:--kApeAtalezyA=alpala mATe, lavALAnA azanA aMzanA cheda karavAne adhyavasAya 6 kApAtalezyA ' kahevAya che. jemake, phala mATe zAkhAnI zAkhArUpa-pratizA khAnA nAnA saMkalpa. (18+372) alpaphalArthamaMzAMzApekSayA nyUnAMzacchedanAdhyavasAyaH tejolezyA / yathA phalagrahaNAya stabakacchedanAdhyavasAyaH // 19 // For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 166 : atha-te jetezyA=apakala mATe, phalavALAnA aMzanAaMzanI apekSAe nyUnaaMzane cheda karavAne adhyavasAya te jetezyA' kahevAya che. jemake, phalanA grahaNAthe gucchAnA nAzane vicAra. ( 1373) varAchAnera hAthavaNA: pAkA | yathA vRkSAtphaLamAtraviyojanAdhyavasAya: // 20 // artha-paghalezyA=De kaleza ApI phalanA grahaNane adhya vasAya "palezyA" kahevAya che. jemake, vRkSa uparathI mAtra phala pADavAne vika95. (201374) itaraklezAkaraNata: phalagrahaNAdhyavasAyazzuklalezyA / caNA pUvatita kALA vasAyA 2 athara-zukalalethA=bIjAne jarApaNa IjA na thAya tevI rIte phala levAne adhyavasAya "zulalezyA' kahevAya che. jemake, jamIna upara paDela phala levAne adhyavasAya. (21+375) bhavyAbhavyabhedena dvividhA bhavyamArgaNAH, tatra bhavyassidigamanayogyastadviparIto'bhavyaH // 22 // atha-bhavyamArgaNA=bhavya ane abhivyanA bhedathI be prakA ranI "bhavyamArgaNa" jANavI tyAM bhavyamAgaNA prakaraNamAM siddhigamananI yogyatAvALo bhavya kahevAya For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 167 : che. ane siddhagamananI ayogyatAvALe "abhavya? che. (22+376) zrIpazamikakSAyopazamikakSAyikasAsvAdanavedakamithyAsvarUpeNa SaT samyaktvamArgaNAH // 23 // atha-samyakatvamAgaNa=pathamika, kSApazamika, kSAyika, sAravAdana, vedaka, mithyAvanArUpe che [6] "samyapha tvamAgaNae che. (231377) saMzyasajibhedena dvidhA saMdhimArgaNA / samanaskAsabino panotInA laMkinaH 24 | atha-saMjJimAgaNA=saMjJI ane asaMjJInA bhedathI be prakAranI saMjJimArgaNuM' che. manavALAe "saMjJIe kahevAya che. ane mana vagaranA asaMsIe" kahe. vAya che. (24+378) bAjArANA iivaSassiArAmArganA mANa(jALIdyA kAThAnnAnA panAhAra: che 25 | artha-AhArakamArgaNa AhAraka ane anAhAra bhedathI be prakAranI "AhArakamAgaNA" kahevAya che. AhAra karavAnA svabhAvavALAe "AhArake"te sivAyanA anAhArake" kahevAya che. (25+379) tatra naragatipazcendriyajAtitrasakAyamavyasaMjhiyavAkhyAtasAyikAnAhArakakevalajJAnakevaladarzaneSu mokSo na zeSeSu | | 25 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 168 : atha:-tyAM caudamAgaNAnA uttarabhedanI apekSAe naragati paMcendriya jAti, trasakAya, bhavya, saMpatti, yathAkhyAta, kSAyika, anAhAraka, kevalajJAna, kevaladarzanemAM mekSa [ siddhatvanI sattA ] che. bAkInI roga, veda, kaSAya, vezyA AdimAM mokSa nathI. arthAt saMbhava pramANe ekAMtarapazciAt kRta anaMtara-pazciAtakRtanayanI apekSAe ja mukti sama. javI. pratyutpannabhAvanI apekSAe siddha, siddhi jAya che. (26+380) siddhajIvasaMkhyAnirUpaNaM dravyapramANam // tacca siddhajIvAnAmanantatvaM bodhyam // 27 // atha-dravyapramANa sihajIvanI parigaNunArUpa saMkhyAnuM nirUpaNa dravyapramANa" kahevAya che te dravya pramANa sihajInuM Agamaprasiddha anaMtasaMkhyAmitatvarUpa anaMtapaNuM jANavuM. (27+381) caturdazarajjupramitasya lokasya kiyadbhAge siddhasthAnamiti vicAraH kSetradvAram / lokasyAsaMkhyeyamAge siddhazilovaM siddhasthAnaM, asaMkhyeyAkAzapradezapramANaM sidAnAM zetrAvAho phera che 28. arthakSetradvAra=da rAjupramANabhUta lekanA keTalA bhAge siddhasthAna che. A vicAra "kSetradvAra" kahe. vAya che. For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 169 : lAkanA asakhyAtamAbhAgamAM siddhazilA upara siddhasthAna che. asa`khyAta AkAzapradeza pramANurUpa, siddhonA kSetrane avagAhu samajavA, (281382) siddhAtmano'vagAhanAkAzaparimANatassparzanA kiyatIti vicArassparzanAprarUpaNA / avagAhanAtasteSAmadhikA sprshn| matti // 221 // aH--spaza nAdvAra=siddhaAtmAnI avagAhanAnA AkAzanA parimANathI sparzanA keTalI? arthAt siddhanI svAvADha AkAzapradezeAthI spardhAnA zuM nyUna che? adhika che ke tulya che? AvI vicAraNA spa nAprarUpaNA' kahevAya che. " sparzanA abhivyAptirUpa avagAhanA ane spanA tA sabaMdhamAtrarUpa kahevAya che. e ahIM vizeSa samajavA. avagAhanA karatAM te siddhonI adhika DAya che. (29+383) siddhAvasthAnaM kiyatkAlamiti vicAraH kAladvAram / vyaktyapekSayA sAdyananto jAtimAzrityAnAdyanantaH syAt | 20 | atha -kAladvAra=siddhonu avasthAna keTalA kAla sudhI hAya che ? arthAt sthitivALAnI avadhinA jJAna mATe jIvA, siddhapaNAne keTalA kAla sudhI dhAraNa kare ? AvA prazna thatAM je vicAra te kAla dvAra kahevAya che. 6 ', vyaktinI apekSAe [eka jIvanI apekSAe ] .6 For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 170 : jyAre te siddhapaNuM pAmyuM tyAre tenuM siddhapaNuM. thayuM e apekSAe sAhitya, tyAra bAda tene vinAzane abhAva hovAthI anaMtapaNu che arthAt sAdianaMta sthitivALo siddha che ema kahevAya che. jAtinI aNekSAe [ sarvasiddhionI apekSAe ] anAdi anaMta che ema kahevAya che. kemake, siddha zUnyakAlane abhAva che. (30+384) sthiratA purA pariNAvAnA vivAdanA vALA sidAnAM pratipAtAbhAvAdantaraM nAstIti dhyeyam // 11 // - antara dvAra - artha -koIpaNa paryAyane tyAga karyA bAda pharIthI tenI prApti keTalA kAla pachI thAya che ? A prazna thatAM je vicAra te "aMtaraprarUpaNa kahevAya che. evI rIte ahiM siddhatva paryAyanA tyAga bAda pharIthI kayAre tenI prApti thAya che? AvA praznano javAba che ke; sihonA siddhatva paryAyane pratipAta nahIM hevAthI aMtara nathI. siddhatvanA apatanamAM AvaraNa-kAraNene sarvathA abhAva che e kAraNu sama ja. (31385) saMsAryAtmasaMkhyApekSayA kiyadbhAge siddhA iti vicAro mAtA, manasAnantakArigIvAsa karatA pi siddhAstadanantabhAge bhavanti // 12 // For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 17 : - bhAgAkAra - artha-saMsArijIvarAzinI apekSAe siddho, keTalA bhAge vate che? A vicAra "bhAgadvAra" kahevAya che. madhyama anaMtAnantanAmaka aSTamaanaMta pramANa jIva saMkhyA che. tenI apekSAe, siddho anaMta hovA chatAMya anaMtamA bhAge varte che kemake siddhajIvonI saMkhyA, paMcamaanaMta saMkhyA pramANa che. ' (32386) aupazamikakSAyikakSAyopazamikodayikapAriNAmikamevena pazca bhAvAH / karmaNAmupazamenopazamikaH, kSayeNa kSAyikA, kaparAnA lokazamiza, vaniri, lAvAvasthaanen ca pAriNAmiko jJeyaH / eSu siddhAH katamasmin bhAve vartanta iti vicAro bhAvadvAram / teSAM zAnadarzane kSAyike jIvatvaJca pAriNAmikamiti bhAvadvayaM syAt // 5 // -: bhAgadvAra :a-pazamika, kSAyika, kSApazamika, audayika, pAri. NAmika bhedathI "bhAve" pAMca che. karmonA upazamathI thayele bhAva aupathamika" karmonA atyaMta kSayathI bhAva "kSAyika karmonA kSayapazamathI thayelo bhAva "kSApazamika karmonA urayathI thayele bhAva "audiyaka" svabhAvAvasthAna rUpa pariNAma ke pariNAmathI thayele bhAva "pAri For Personal & Private Use Only For Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 172 : Namika jANa. A bhAve paikI siddho kayA bhAvamAM vate che e vicAra "bhAvatAra" kahevAya che. te sihonA jJAna ane darzana, kSAyika che. ane jIvava pariNAmika che. ema be bhAve siddhone hoya che. (33+387) katamasmin vede siddhA alpA: katamasmiMzca bahava iti vicAro'lpabahutvadvAram / napuMsake stokAH strIpuruSayoH kramataH kiyA diyA: // 24 / -: alpa bahuvaidvAra :artha:-avyavahita pUrvaparyayanayanI apekSAe veda, strIveda, napuMsakaveda, e traNa vede paikI kayA vedamAM siddho alpa ane kayA vedamAM vadhAre ? Aje vicAra te "alpa bahuvaidvAra" kahevAya che. uttara=avyavahita pUrvaparyayanayanI apekSAe napusakamAM sarvastaka thiDA) tenA karatAM strI vedamAM saMkhyAtaguNa, ane strI veda karatAM puruSavedamAM saMkhyAtaguNA, arthAt napuMsakasidhdho savathI alpa che enA karatAM strI sidhdho, saMkhyAtaguNA che. ane - zrI sidhdha karatAM purUSa sidhdha saMkhyAtaNuM che ema samajavuM. (34+388) siddhA api jinAjinatIrthAtIrthagRhiliGgAnyaliGkaga For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 173 : . svlinggstriilinggpurusslinggnpuNsklinggprtyekbuddhsvyputadrApitAne siddhAra karAvikAH || 1 | atha:sidhatva prApti pUrvakAlIna bhavanI avasthAnI ape kSAe sidhe paNa (1) jinasiMdha (2) ajisidha (3) tIrthasidadha (4) atIrthasidha (5) gRhiliMgasiddha (6) anyaliMgasidhdha (7) svaliMgasidhadha (8) strI liMgasidhdha (9) puruSaliMgasidadha (10) napuMsakasidha (11) pratyekabudhdhasidhdha (12) svayaM budhasidha (13) budha dhitasidhdha (14) eka sidhdha (15) anekasidhanA bhedathI paMdara [15] prakAranA che (35+389) anubhUtatIrthakaranAmavipAkodayajanyasamRddhayo muktA jinsiddhaaH| yathA RSabhAdayaH, ananubhUtatIrthakaranAmavipAko dayajanyasamRdayo muktA ajinasiddhAH / yathA punnddriikgnnghaNA / 26 / . . artha-jinasidhdha tIrthakara nAmanA vipAkarUpa udayajanya samRdhdhine anubhava karanArA banI mukta thayelA jinasidhdha" kahevAya che. jemake, RSabhaprabhu vi. ajinasidhdha tIrthakara nAmanA vipAkarUpa udayajanya samu dhine anubhava karyA sivAya muktie gayelA ajinasidhdha" kahevAya che. jemake, puDarIkagaNadhara vi. (36+390) For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 174 : pravRttine varSa purANi ghaNA jaLavAnA arvAka tIrthasthApanAyA eva muktA atiirthsitaaH| yathA karavA . . 07 | artha:-tIrthasidhdha tIrthanA pravartana bAda muktie gayelA tIrthasidhdha" kahevAya che. jemake, gaNadhara vi. atIrthasidhdha tIrthanI sthApanAnA pahelAM ja muktimAM gayelA "atIrthasidhdha" kahevAya che. jemake, mavA mAtA. (37+391) pUrvamavA''sevitasarvaviratisAmarthyajanyakevalajhAnA zAna prAptyU bahulAyuSo'bhAvAdgRhasthAvasthAyAmevAntarmuhartAbhyantare muktA gRhiligasidhdhAH / yathA bharatacakrItyucyate // 38 // athara-gRhiliMgasidha=pUrvabhavamAM ArAdhela sarvaviratinA sAmarthyajanya kevalajJAnavALA, jJAnaprApti bAda ghaNA AyuSyane abhAva heI gRhastha ava sthAmAM ja antamuhUtanI aMdara mukitamAM gayelA gRhiliMgasidha" kahevAya che. dA. ta. bharata cakravartI, kevalajJAnanI utpattinI apekSAe A daSTAMta che kemake, kevalIone avazya mokSane niyama che. nirUpacarita daSTAMta, marudevA. vi. (38+292) bhavAntarA''sevitasarvaviratijanyakevalajJAnA alpAyuSkA For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 15 : ssantastApasAdiligenAntamuhartAntare muktA anylinggsiddhaaH| ghaNA varavI || 1 / - anyaliMgasiddha - artha--anyabhavamAM ArAdhela sarvavirati janya kevala jJAnavALA, alpAyuSavALA, tApasa vi.nA liMgathI antamuhUrtanI aMdaramukata banelA "anyaliMgasidadha" kahevAya che. jemake, valkalacarI vi. (3*33) ... rannatrayavanto rajoharaNAdiligena yuktA muktAsvali gasidhdhAH / yathA sAdhavaH // 40 // artha:-valiMgasidha=ratnatrayIvALAo, haraNa vi. liMgathI yukta. muktie gayelA "svaliMgasidhdha" kahevAya che. jemake; sAdhuo (40+394) samyagadarzanAdimahimnA strIzarIrAnmuktAstrIligasidhdhA: yathA candanAprabhRtayaH / ratnatrayeNa puruSazarorAnmuktAH gSagnimiSA: ratha tALavArA janayaannpuNskshriiraanmuktaa napuMsakaliGgasiddhAH / yathA gaarja che ? atha-strIliMgasidha=samyagadarzana vi.nA mahimAthI nI zarIrathI mukitae gayelA "strIliMgasidhdha" kahe. For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 176 : vAya che. jemake, ca'nA vi. purUSali'gasidhdha=ratnatrayadvArA purUSazarIrathI mukta anelA, purUSali'gasidhdha ' kahevAya che. jemake gautamagaNadhara vi. napuMsakali'gasidhdha=sakalakarmanA kSayathI [kRtrima] napuMsakazarI. rathI mukta anelA * napusakali'gasidhdha ' kahevAya che. jemake, gAMgeya. (41+395) eka nimittamAtradarzana janyavairAgyAstatkAlasamprApta ratnatrayA muktAH pratyekabuddha siddhAH / yathA karakaNDudvimukhana mirAjarSiprabhR saH // 42 // artha :--pratyekabudhdhasidhdha phakta eka nimittanA darzanathI thanAra-vairAgyavALAo, tatkAla ratnatraya pAmelA. muktie gayelA' pratyekabuddhasighdha ' kahevAya che. jemake, karaka'Du, dvimukha, namirAjaSi vi (42+396) nimittadarzanamantarA bodhaprAptipUrvakaM kevalino muktAssvayambuddha siddhAH / yathA kapilAdayaH // 43 // atha :-svayaMbhusidhdha=mAhyanimitta sivAya svayameva potAnA jAtisma vi.thI edhanI prAptipUrvaka kevalI banI muktie gayelA 'svaya'budhdhasidhdha ' kahevAya che jemake, kapila vi. (43+397) > For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 177 : upadezajanyaprativodhA bacAptaratnatrayA muktA budaboSitasiddhAH / yathA jmbuusvaamiprbhRtyH||44|| atha-budha badhitasidha AcArya vi. buddhanA upadezathI janya pratibaMdhavALA, ratnatrayIne pAmelA, mukitae gaelA, "budhabaMdhitasidhdha" kahevAya che. jemake jabUsvAmI vi. (44+398) itarAnavAptamuktikaikasamayAvAptamuktikA ekasiddhAH / yathA zrImahAvIrasvAminaH / ekasmin samaye'nekaissaha muktA anekasiddhAH / yathA RssmdevaayaaH| iti mokssvniruugupa che ane artha-ekasidagha=eka samayamAM ekalAja mukitae gayelA "ekasidhdha" kahevAya che. jemake, prabhuzrI mahAvIra anekasidha=eka samayamAM ane kenI sAthe mukitae gayelA anekasidadha" kahevAya che. jemake, zrI kaSabhadeva vi. A pramANe mekSitatvanirUpaNanI samApti jANavI. (45+39) samyazraddhA yathAzAstraM savibhAgA slkssnnaa| saMkSepeNa samAkhyAtA syAnmodAya vipazcitAm // 46 // For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138 : artha - zAstra pramANe, vibhAgapUrvaka, lakSaNapUrvaka, saMkSepamAM nirUpaNa karAyelI samyaga zradhdhA, mananI malinatA vagaranA vivecanAcatura paMDitenA AnaMdane mATe thAo ! A pramANe zubhecchA darzAvI samyaga zradadhAnAmaka prathama bhAga pUrNa karela che. (46+400) ne varAH jijara tamAraka _ka mI tanyAyavibhAkara bhA. 1le samApta ka For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :178: pRSTha-sUtrono akArAdikrama | pRSTha-sUtrono akArAdikrama 142 akRtatapovizeSasya . | 56 abhISTaviyogA 34 aGgAni ziraH prabhRtI 52 amanoharasvara 11 atra cetanatvena 65 ayathAvadvastu 98 atyantakRzakaSAyavaca. 69 arhadAjJolabanena 139 aticAravizuddhi 150 arhattattvadharmi 140 aticArAt 533 alpabahutvadvAre 51 anantajovAnAmeka 165 alpaphalAya 53 anantAnubaMdhi (165 alpaprayojanAya 70 anavekSitAsaMmArjitapradeze 165 alpaphalArtha 75 anAdikAlAnuvRtta 165 alpaphalArthamaM 40 anupakAriNyapi 24 avagAhanAguNa 66 anuparatAnupayukta 74 avyakto 156 anuditakarmadalika 17 asaMjJipazcendriyA 176 anubhUtatIrthakaranAma 23 asaMkhyeyapradezA 124 anekabhavAzrayeNa 36 asthiracanA 126 anekajIvApekSayA 42 aSTamahAprAtihAryA 148 aneSaNIyasya | 124 AkarSadvAre 82 anyo'nyAdhyavasAya 36 AkAravizeSa 128 antaradvAre 145 AjJApAviNaka 155 anyakarmarUpatayA 145 AjJAdyaviSayaka 59 aprazastagamanAprayojaka | 14 AtmanaH paudgalika 71 apramattasaMyatasya 136 AtmapradezebhyaH .. 68 abhigRhItAnabhigRhIta. 149 AtmapradezaH For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 180: pRSTha-sUtrono akArAdikrama | pRSTha-sUtrono akArAdikrama 158 Atmano vizeSa 55 idazAH krodhAdayaH 159 AtmanassAmAnya 55 ISatsaMjvalanakAriNaH 160 Atmano voryAdi 166 ISatkalezapradAnena 31 AyurnAmagotra 159 uccanIcajAti 53 AyuH pUrNatA 52 ucitavaktRtve 70 ArtaraudradhyAnAnukUlA 40 uttarakAyaniSTha | aagl 79 utkarSato dezona jAdArararara 120 udIrAbAre 123 AhArakadvAre 48 upaviSTasyotthitasya 167 AhArakAnAhAraka 75 upazamasamyaktvaM 166 itaraklezAkaraNataH 83 upazamabheNyA 177 itarAnavAptamukti 85 upayogapUrvikA 137 itvaraM yAvajjIvaM (116 upayogadvAre 31 idamevAvyapuNya 121 upasampaddhAnadvAre 12 indriyabhedena | 177 upadezajanyapratibodhA 44 indriyAnindriya 60 ubhayato markaTabandhA 45 indriyAnindriya 78 ubhayavidhasamyaktvAta 45 indriyAnindriya 140 ubhayAtmakaM 70 indriyasya dezopapAta | 39 uSNAdyabhitaptAnAM 138 indripayogakapAya 90 ekanna nivAsasamyaktva 144 iSTAniSTaviyoga 62 ekadvitrikacatuH 54 IdRksaralatA 176 ekanimittamAtra 54 IdRzaMdravyAri 50 ekendriyAdInAM For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : pRSTha-samono akArAdikrama | pRSTha-sUtrono akArAdikrama 58 ekendriyavyavahArahetuH 116 kaSAyadvAre 18 eta eva 151 kaSAyapUrvodita 54 etadviziSTAH 69 kAruNyavIrabobhatsa 61 etadvaiparItyahetuH 5 kAlaMvihAya 28 ete rasagaMdha |108 kAladvAre 53 evambhUtaMprItyabhAvotpAdaka 126 kAlamAnadvAre. 158 eSAmavAnsarabhedena |143 kAlAdimaryAdayA 33 audArikazarIra 149 kudarzane saddarzana 167 aupazamikakSAyopazamika 29 kRtsnatayA 171 opamikakSAyika 161 kRtsnakarmavimuktyA 172 katamasmina vede siddhA. 164 kRSNanIlakApota 157 karaNasAmAnya 29 kevalaprajJAgamya 154 karaNavizeSAzca 137 kezolluzcanAdi 76 karaNatrayantu |135 krameNa baddhakarma 41 karNapriyasvara 71 krodhamAnovayahetuH 72 karmapudgalAdAna 162 kromamAnamAyA 95 karmASTakazunyatA 84 kSapakabheNyA 155 karmaNAmAtma 107 kSetradvAre 156 karmasthityanubhAgayo : 130 kSetradvAre 156 karmasthityanubhAgayo: 22 gatyasAdhAraNa 156 karmaNAmudayo 161 gatyAdimArgamA 157 karmaNAmudvartanA 111 gatidvAre 102 kalpadvAre |159 gaticatuSTaya For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 182: pRSTha-sUtrono akArAdikrama 64 gandhaviSayakarAga 141 gamanAgamanAdipu 4 guNaparyAyasAmAnya 140 gurvabhimukhaM samaryAda 15 gRhItazarIravargaNA 140 gRhItavastuno 40 cakSurvedyazarIraprApa 47 cakSumA sAmAnyA 164 cakSuracakSuravadhi 49 caGkamamANasya 25 caturdazarajjupramANaH 168 caturdazarajjupramitasya 111 candrasUryagrahanakSatra 103 cAritradvAre 22 cetanAzUnyaM 144 cetasoyoganirodha 48 caitanyAvispaSTatA 141 chedagranthajItakalpa 95 chedopasthApanAdi 115 chedopasthApanIya 49 jAgradavasthA 39 jAtiliGgAGgapratyaGgAnAM 70 jinoditaMkartavyavidhiSu pRSTha-sUtrono akArAdikrama 3 jIvA anantAH 67 jIvAjIvaSiyaka 67 jIvAjIvabhedabhinnA 67 jIvAjIvaviSayiNI 68 jIvAjIviSayiNI viratya 4 jIvena sahaitAnyeva 92 jIrNazIrNasaMstArakAdya 52 jJAnavijJAnAdi 73 zAnadarzanacAritrAtma 105 jJAnadvAre (142 jJAnadarzanacAritropacArA 160 jJAnadarzanAvaraNa 6 jJAnAntagayadazaka 3 tattveSvAsthA 3 tatra tattvAni 5 tatra puNyapApazrava 11 tatra cetanAlakSaNo 17 tatraikendriyasyA 19 tatra prANA dravyabhAva 22 tatra pramANaM 34 tatrAdyaM zarIraM 50 tattvArthazraddhAprativandhakaM / 7ka tatra mithyAtva . For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 183 : pRSTha-sUtrono akArAdikrama | pRSTha-sUtrono akAgadikrama 99 tatra dvArANi 58 dvIndriyavyavahArakAraNaM 100 tatra prajJApanAdvAre 50 duHkhavizeSopalabdhikAraNaM 111 tatra saudharmezAna 44 duHkhotpattiprayojakaM 137 tatra bAyatapAMsi 32 devatvopalakSitA''nupUrvI 149 tatrAyathArtha zraddhAnaM 42 devabhavanivAsakAraNAyuH 150 tattvavettRtve 73 dezasaMvarastrayodaza 154 tatra baddhAtmano 13 dehamAtraparimANaH 157 tatra mUlaprakRtibandhazca 65 dravyAdiviSayAbhikAGkSA 162 tatra matIndriyakAya 4 dharmAdharmAkAzakAla 167 tatra narakagatipazcendriya 159 narakagatyAdinAnA 161 tadvAn muktaH 162 narakatiryaGamanuSya 144 tadAtaraudradharmazukla 137 nAnAvidhAbhigraha 141 tapasA durmedyasya 51 nAbhyadho'vayavA 97 tapovizeSaviziSTaM 61 nAbherUlavistRti 15 tvagAdIndriya 12 nArakatiryaGmanuSya 35 tAdRzaM vaikriyazarIra 52 nArakatvaparyAya 58 tiryaktvaparyAya 176 nimittadarzanamantarA 58 tiryaggatau balAnnayana 20 nidhUtAzeSakarmA 106 tIrthadvAre 147 nirudvasUkSmakAya 33 taijasavargaNAgata 98 niSkaSAya cAritraM 11 trasasthAvara 49 mIcakulajanmanidAna 4 darzanAntarAbhimata 32 paJcendriya 150 dArzanikopayogazUnya 8 paJcasamititrigupti For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha- sUtrono akArAdikrama 56 padArthaviSayakodvega 56 padArthaviSayakaprotya 56 paramANUnAM 71 pararAgodayahetuH 70 parAsscaritAprakAzanIya 108 parihAravizuddhisaMyata 118 pariNAmadvAre 131 parimANadvAre 132 parihAravizuddhikA 153 paripAkamupayAtAnAM 170 parityaktasya punaH 62 pApabandhahetuvastu 5 puNyAditattvAnAm : 184 : 5 puNyasya tu 42 puNyamidaM kAryakAraNabhedena 163 puMkhonapuMsakabhedena57 puMstrIsaMbhogaviSayakA 57 puruSamAtra saMbhogaviSayaka 96 pUrva paryAyocchede 145 pUrvavidAM pUrvazrutAnusArato 146 pUrvavidAM pUrvazrutAnusAreNa 174 pUrvabhavAbhavAsssevita 13 pRthivyaptejovAyu pRSTha-sUtrono akArAdikrama 162 pRthivyaptejovAyu 31 paugalikasukhotpattijanakaM 44 paugalikametat 63 paugaliko'yam 9 prakRtisthitirasapradeza 153 prakRtyAditrayanirapekSaM 81 pracuramAnAyA 2 pravibhava saMmadiSNu 54 pratyAkhyAnAvaraNa bhUtA 79 pratyAkhyAna kaSAyodayA 40 pratijIvaM pratizarIrajanaka 88 pratibandhakasamavadhAne 104 pratisevanAdvAre 29 pradezAdarvAcIna 143 prabhusiddhAntodita 68 pramAdino jIvA jIvaviSaya 65. pramAdikartRkaprANaviyoga 68 pramAdAtprAksvIkRta 51 prayogazUnyakAle 174 pravarttite tIrthe 153 pravibhaktAnAM 50 prAtikUlye'pi | 139 prAptendriyaviSaye For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 185: pRSTha-sUtrono akArAdikrama | pRSTha-sUtrono akAdikrama 139 prAyazcittavinaya | 42 manujabhavanivAsanidAnAyuH 141 prArambhataH punarmahAvrata 163 manovAkkAyAstisro 64 prItyabhAvaprayuktA 24 mAnastu dravyANAM 82 badhyamAnazubhaprakRti . 74 mithyAtvaguNasthAnaca 119 bandhadvAre 78 mizramohanIyakarmodayA 154 bandhAzcate catvAra 47 mUrtadravyaviSayakapratyakSa 53 balAnarakanayanAnuguNaM 10 mokSastu satpadaprarUpaNA 9 bAhyAbhyantaraSaTkarUpa 67 mokSasAdhaneSu 57 bIbhatsapadArthAvalokana 94 mokSamArgAnukUla 1 bhaktyudrekanamatsurAdhipa 94 mokSapravRttyuttejaka 56 bhayotpAdAsAdhAraNa 83 mohanIyaviMzatiprakRtInAM 72 bhavahetukriyAtyAga 27 yadAzrayato dravyeSu 123 bhavadvAre 69 yantrAdikaraNakajala 174 bhavAntarA''sevita 41 yazaHkIyudayaprayojakaM 166 bhavyAbhavyabhedena 84 yogatrayavataH 131 bhAvadvAre sAmAyikAdyA 85 yogapratirodhizailezokaraNa 16 bhASAyogyadradhyaparigraha 86 yogasya sanmArgagamanonmArga 44 matijJAnasApekSa 115 yogadvAre 163 matizrutAvadhimanaHparyava | 155 yogo manovAkkAyavyApAraH 56 manastvayogyavyAharaNa 152 raktadviSTAtmasambaddhAnAM 49 manaindriyanirapekSa 175 ratnatrayavanto .. 66 manazceSTAjanyAzravo 63 rasaviSayakarAgadveSa 32 manuSyatvopalakSitA. . 137 rasavatpadArtheSu For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 186 : pRSTha-sUtrono akArAdikrama 102 rAgadvAre 159 rAgadveSAdijanakaM 142 rAjavadhAditIrthakarA 28 rUpavantaH pudgalAH 64 rUpaviSayakarAgadveSa 109 rUparasAdyutkarSaprayojaka 106 liMgadvAre 117 lezyAdvAre 32 vakragatyA svasvotpatti 25 vartanAlakSaNaH 26 vartanAdiparyAyasvarUpo 27 vastutastu kAlo'yaM 66 vAkriyAjanitAzravo 135 vidhvaMso'yaM vipAko 82 vizuddhiprakarSeNa guThAH 101 vedadvAre 120 vedanAdvAre 30 zabdAndhakArodyota 14 zarIrAdipaJcayogya 37 zarIravRttyAhlAdajanaka 40 zarIrAvayavAdInAM 66 zarIraceSTAjanyAzravaH 107 zarIradvAre pRSTha-sUtrono akArAdikrama 137 zarIravRttirasAdi 63 zubhAzubhakarmagrahaNa 15 zvAsocchavAsayogya 105 zrutadvAre 77 zreNito mithyAtvamohanIyA 29 sa evapRthagbhUta . . : 13 sakarmA saMsArI 13 sa ca sUkSmetarai 26 sa ca vartamAnasvarUpa 88 sa ca kSutpipAsA 149 sa ca mithyAtvAvirati 65 sati vedodaye 68 sadoSasya 51 sa dvividhaH 114 sannikarSadvAre 48 samastalokAloka 89 samabhAvato dezamazakA 72 samityAdimiH 129 samuddhAtadvAre 3 samyakzraddhAsaMvicaraNAni 46 samyagyAcite'pi 68 samyaktve |175 samyagdarzanAdimahimnA For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha- sUtrano akArAdikrama 177 samkazraddhA yathAzAstraM 11 saMsAryasaMsAri 17 saMjJipadriyA 66 saMyojananivarttana 80 saMjvalanakaSAyamAtro 80 saMjvalanakaSAyano kaSAya 113 saMyamadvAre 122 saMjJAdvAre 167 saMjJyasaMkSibhedena 170 saMsAyAMtmasaMkhyA 55 sarvavityAvaraNa 150 sarvadarzana vizeSyaka 46 sAmagrIsamavadhAnA 128 sAmAyikezzUnyaH 164 sAmAyikachedopasthApana 168 siddhajIva saMkhyA nirUpaNaM 169 siddhAtmano'vagAhanA 169 siddhAvasthAnaM 162 siddhA api jinAjina 159 sukhaduHkhAnubhava prayojakaM 17 sUkSmAya nigodAdi 50 sUkSmapRthivyAdi 109 sUkSmasamparAyo : 187 : pRSTha-sUtrano akArAdikrama 147 sUkSmakAyakriyA 69 sevaka yogyakarmaNAM 135 seyaM sakAmAkAmabhedAbhyAM 72 so'yamAtmapariNAmo 161 so'nuyogadvAre 63 sparzaviSayakarAga 130 sparzanAdvAre 19 sparzakAyocchavAsa / ' 16 svasvayogyaparyApti 39 svarUpato'nuSNAnAM 40 svayogyaparyApti 51 svasya dRSTamAtreNa 67 svaparasantApahetuH 67 svapara prANaviyoga 91 svadharma dehapAlanArtha 65 svAmyavitIrNapadArtha 137 svAhAraparimANA 23 sthityasAdhAraNa 81 sthitighAta 57 strImAtra saMbhoga 56 hAsyotpAdaka karma 144 hiMsA'satyasteya saMrakSaNa | 151 hiMsAdyatratebhyaH For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A NILAL WvAdja jAti T. T uillfillinhilwariniiiIIFlipulli, ghA!!!! Illino. nilla TuMka samayamAM bahAra paDaze. tatvajJAnane apUrva khajAne In TAPI eTale tatvanyAvibhAkara bhA. 2 je [saMpUrNa - racayitA - pUjyapAda guNaratnamahodadhi AcArya bhagavaMta vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAja JumuAnts'iliypaNaIt'llinsight in paayaamlmnumlmunaMINMAARI AMMumam maamaa MMMMINMURNS nan minem IIITnA IllAllidin 0: anuvAdaka :0: pUjyapAda AcAryadeva vijaya bhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna paMnyAsajI mahArAja * zrImad bhadrakavijayajI gaNivara ir illuminillaiyo, kALaranInfare andlimitml nAka IIIIIIulilli D MAPS maayaamaa maamaa For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TuMka samayamAM bahAra paDaze pU0 paramasugRhItanAmadheya gaNadharabhagavAna gukitazrI uttarAdhyayana sUtra bhAga 2 (19 adhyayanathI ka6 adhyayana sapUNa). : gujarAtI anuvAdaka : pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya deva vijayabhuvanatilakasUrIzvarajI mahArAjanA pravAsI che hArAja gaNivara Serving JinSiasan 107477 gyanmandirQkobatirth.org For Personal & Private Use Only www.jainelibras