________________
: २७ :
छे. सूर्य-चंद्र वि.नी गतिथी गभ्य, समय-भावसिष्ठा-भुहूर्तहिवस वि. स्वश्यवाणी छाल व्यावहारि४ छे. (११+४८)
वस्तुतस्तु कालोऽयं न द्रव्यात्मकः । किन्तु सर्वद्रव्येषु वर्तनादिपर्यायाणां सर्वदा सद्भावादुपचारेण काळो द्रव्यत्वेनोच्यते । वर्तनादिपर्यायाश्च वर्तनाक्रियापरिणाम परखापरत्वरूपेण चतुर्विधाः तत्र सादिसान्तसाद्यनन्तानादिसान्तानाद्यनन्तभेदभिन्नेषु चतुःप्रकारेष्वेकेनापि केनचित्प्रकारेण द्रव्याणां वर्त्तनं वर्त्तनेत्युच्यते । इयं वर्तना प्रतिसमयं परिवर्त्तनात्मिका, नातो विवक्षितेकवर्तना द्विसमयं यावदपि स्थिति कुरुते । अतो या वर्त्तनायाः परावृत्तिस्सा पर्यायत्वेनाभिधीयते । भूतकाले भूता भविष्यति भविष्यन्त्यो वर्त्तमानकाले च भवन्त्यो या द्रव्याणां चेष्टास्स क्रियापर्यायः । प्रयोगविस्रसापरिणामाभ्यां जायमाना नवीनत्वप्राचीनत्वलक्षणा या परिणतिस्स परिणामः || १२ ||
पूर्वापरभावित्वव्यपदेशस्स पर
यदाश्रयतो द्रव्येषु त्वापरत्व पर्यायः ॥ १३॥
अर्थ:- वस्तुतः मा डास, द्रव्यश्य नथी, परंतु पर्यायરૂપ છે. તા કાલદ્રવ્ય તરીકે કેમ કહેવાય છે ? તેના જવાબમાં સબ્યામાં વના વિ. પર્યાયાના સદા સદ્ભાવ હાવાથી પર્યાય અને પર્યાયીના અભેદ ઉપચારની અપેક્ષાએ ‘ કાલ' દ્રવ્ય તરીકે કહેવાય છે.
वणी वर्तना वि. पर्याय, वर्तना-डिया-परिणाम-परत्वा
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
