Book Title: Kavya Sangraha Part 1
Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004888/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIthI vyA prathama IiHIT vIra bhaktAmara tathA nemi bhaktAmara saMzodha pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA (ema.e.) . preH-bhAdarzan pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeveza zrImavijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA ( e fe 6 - 8 PERe ducation Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI gurupremasUraye zrI bhaktAmarastotranI pAdapUrtirUpa Sicazijs prathama dvibhAga upAdhyAya zrI dharmavardhanagaNikRta vIra bhaktAmara tathA zrI bhAvaprabhasUrikRta nemibhaktAmara temaja pariziSTa tarIke zrI bhaktAmara stotra tathA zrI giranAragirIzvara kalpa (9 saMzodhaka bhASAMtara tathA vivecana karanAra 9 pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA (M.A) 0 prakAzana preraka 0 pa.pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeveza zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA A prakAzako ) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa muMbaI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***************************************** divyakRpA che) pU.pU. siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. pa.pU. samatAsAgara paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya * zubhAziSa.) pa.pU. siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadevazrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. preraNA-AziSa-mArgadarzana ) pa..vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. prAptisthAna ) (1) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa dukAna naM.5, badrIkezvara sosAyaTI, 82 netAjI subhASa roDa, marIna DrAIva, I roDa, muMbaI-400020 (2) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa caMdrakAnta saMghavI 6/bI, azokA kompalekSa, relve garanALA || pAse, pATaNa - uttara gujarAta. ( mudraka 0) ema. bAbulAla prinTarI 107, nAlaMdA enkaleva, sudAmA rIsorTanI sAme, pritamanagara, elisabrIja, amadAvAda-380 006. phona : 26576056 vIra saM. 2561 vi. saM. 2061 I. sa. 2004 mUlya : rU. 125/ chabachiiI iTikiTaviTiviTikiriTakiriTarilIdhararIra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtamahodadhi suvizALagacchanirmAtA sva. AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA www.inelibrary. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizAra, ugra upasthI, hRSTi zreNInI] paramI pApAzrI AjInIvruvADhI chAdhipati hIM, AgAyakavI zrImada vijaya bhuvanabhAnasurIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / sUripremASTakam // kartA: panyAsa zrIkalyANabodhivijayagaNI zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa gItArthasArthasupatipraNatAddvipadmaH / siddhAntavArivaravAranidhiH maharSiH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 1 // cAritracaJdanasugandhizarIrazAlI svAdhyAyasaMyamatapo'pratimaikamUrtiH / maunaprakarSaparidiSTamahAvidehaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 2 // karmAkhyazAstranipuNo hyanuhIrasUriH vizvAdbhutapravarasaMyatagacchakartA / jainendrazAsanamahatkuzalaughakalpaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 3 // darzasya rAtrisadRze kalikAlamadhye premAmRtena vilasatparipUrNacandraH / lokottarAsvanitadarzitasArvakakSaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 4 // (vasantatilakA) vairAgyanIrajaladhi- rnikaTasthasiddhiH saMsAratAraNatarI zamasaukhyazAlI / svargApavargaphaladakalakalpavRkSaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 5 // aidaMyugInasamaye hi samastavarSe ! manye na sAdhakavaraH paripUrNazIlaH / manye karAlakalikAlajavItarAgaH zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 6 // atyantaniHspRhamanaHkRtadabhrarAgaH saMtoSa kesarividIrNavilobhanAgaH / kalyANabodhimacalaM pratijanma dadyAt zrIpremasUriravatAdbhavarAganAgAt // 7 // kvA'haM bhavadguNasamudratalaM yiyAsuH nA'haM bhavatstutikRte 'smi samarthabuddhiH nA'haM bhavatpunitapAdarajo'pyare'smi kalyANabodhiphaladAtRtaro ! nato'smi 11211 1 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sUribhuvanabhAnvaSTakam // kartA: panyAsa zrIkalyANabodhivijayagaNI (vasantatilakA) sajjJAnadIptijananaikasahasrabhAno ! saddarzanocchrayavidhau paramAdrisAno ! duSkarmabhasmakaraNaikamanaHkRzAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam yo varddhamAnatapasAmativarddhamAnabhAvena bhAvaripubhiH pratiyudhyamAnaH / krucchadmalobharahito galitAbhimAno bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tejaH paraM paramateja ita samasti durdRSTibhittadamicaMdani cAmidRSTiH / bhUtA'pi zailamanasAM nayane'zruvRSTi rbhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tubhyaM namo bhavikapaGkajabodhabhAno ! tubhyaM namo duritapaGkavizoSabhAno ! tubhyaM namo nibiDamohatamohabhAno ! bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam guNairmahAnasi guro ! gurutAprakarSa ! pApeSvapi prakRtadRSTipiyUSavarSa ! vRttyaikapUtaparizuddhavacovimarza ! // 1 // | bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam kallolakRdvarakRpA bhavato vibhAti dedIpyate lasadanarghyaguNAkaro'ntaH / gambhIratA'tijaladhe ! nayanimnagAdhe ! // 2 // bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam // 3 // sImAnamatra na gatA na hi sA kalA'sti prakrAntadiksuguNasaurabha bhAgguro'si dRSTAzca doSaripavo dazamIdazAyAM bhAvAd bhaje bhuvanabhAnuguro ! bhavantam tvadpAdapadmabhramareNa deva ! zrIhemacandroktikRtA sadaiva / bhAno ! nuto'sItyatibhaktibhAvAt // 4 // tvatsaMsmRteH sAzrusasambhrameNa For Private & sal Use Only // 8 // 11411 // 6 // // 7 // (indravajrA ) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yutabhakita lAbhAthI prastuta graMtharatnanA prakAzanano saMpUrNa lAbha zrI muluMDa vhe. mU.pU. jaina saMghanI zrI tapagaccha samAjanI ArAdhaka baheno, jhavera roDa, muMbaI(vesTa) taraphathrI levAmAM Avela che. TrasTa teonA A sukRtanI bhUri bhUri anumodanA kare che. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa TITTI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzAkIya vitra vahyarthagurta punivRudhaMdhafkta vRddhiHi: jinAgamo e vizvanI ajoDa ajAyabI che. jagatamAM zAstrono toTo nathI. paNa 'sA vidyA yA vimuktaye' e nyAye jaina zAstronI sarvoparitA siddha thAya che. rAgadveSanA hAsanuM ananya sAdhana jinavANI che. aneka camatkRtio dharAvatA zAstro paikI A eka bhaktirasa sAthe vismaya pamADato graMtha ApanA hAthamAM zobhI rahyo che. prastuta zrI bhaktAmarastotranI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgrahano prathama vibhAganuM punarmudraNa karI caturvidha zrIsaMghane caraNe bheTa dharatA atyaMta AnaMda ane harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. atre pAdapUrtirUpa yAne bhaktAmara stotranI dareka gAthAnI 1-1 paMkti laI anya 3 navI paMktio racI banAvela kAvya upara pU. upAdhyAya zrI dharmavardhanagaNikata vIra bhaktAmara tathA zrI bhAvaprabhasUrikRta nemibhaktAmara A be kAvyo mukhyatayA che. tathA pariziSTamAM zrI giranAra-girIzvara kalpa paNa che. pUjyapAda pravartaka zrImAnuM 108 kAMtivijayajI ma. lIMbaDI potAnA saMgrahita pustaka bhaMDAramAMthI hastalikhita graMthonI amUlya .... saMzodhana-saMpAdana mATe Agamodaya samitine mokalatA. jeo dvArA vividha vidvAna mahAtmAo tathA prophesaro pAse tenA saMzodhana-saMpAdana thaI navA ja adbhuta AzcaryakArI, AlhAdaka graMtharatno ApaNane maLyA. prastuta graMtharatnanuM saMpUrNa saMpAdana, gurjarAnuvAda, vivecana proksara zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDIyA e karela che. A uparAMta kAvyasaMgraha bhAga-2, zobhanastuti ItyAdi khUba ja suMdara tathA arthagAMbhIryavALA kAvyo paNa temaNe saMzodhana-saMpAdana karyA che. je paNa amArI saMsthA taraphathI punarmudrita thayA che. pro. hIrAlAlabhAIe khUba ja parizrama laI A badhA saMzodhano karyA che. samagra jIvana A zrutanI ArAdhanAmAM ja vyatIta thayuM che. temanA upoddhAtane prastAvanA jotAM temano zrama saheje jaNAI Ave che. vidvattAsabhara prastAvanA tathA cokasAIpUrvakanI rajUAta e temanI khUbI hatI. prastuta punarmudraNamAM e paNa che ja eTale A graMtharatnanI garimA viSe tathA tenA kartAdi viSe amAre vadhu vivecana karavAnuM rahetuM nathI. jijJAsue tyAMthI joI levuM. A ane AvA aneka suMdaratama prakAzano e vakhate zrI ArAmodayasamiti sekreTarI zrI jIvaNalAla sAkaracaMda jhaverI muMbaI hastaka thayA ne zrI saMghane suMdara vAraso maLyo. AvA graMtharatna kALanI thapATamAM kayAMya AvarAI na jAya e hetuthI ame tenuM punaH prakAzana AdaryuM che. AjathI 78 varSa pUrve prakAzita thayela ne Aje maLavo durlabhaprAyaH thayela A graMthanA punarmudraNa vakhate pUrva saMpAdaka tathA prakAzakano kRtajJatApUrvaka hArdika AbhAra vyakta karIe chIe. kalikAle mANvanuM bhavana patatAM nAnAm II bhaktAmaranI A paMkti bolatAM ja smRtipaTa para "jinabiMba ora jinAgama bhaviyaNa ku AdhAra' vacana chavAI jAya che. e A kaLikALamAM moTo AdhAra che. maho. yazovijayajInA A vacananA eMdaparyane samajAvatI pa.pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI vANIthI ame jANyuM ke - kadAca naSTa thatA derAsaro ApaNe navA bAMdhI daIzuM paNa naSTa prAyaH thatA A graMthonuM zuM? enA sarjaka kayAMthI lAvazuM? A zrutarakSAe ApaNuM agatyanuM kArya banI rahe che. pUjyapAdazrInI dayagatavANIne jhIlIne ame A zrutarakSAnuM kArya upADayuM. aneka saMghonA sahakArathI Aja sudhImAM AvA 300 zrI paNa adhika graMtharatnone punarjIvana devAmAM amane saphaLatA maLI che. chapAtAM dareka graMtho bhAratabharanA jJAnabhaMDAromAM vinAmUlya bheTa apAya che. hajI paNa A kArya cAlu ja che. zrutAdhiSThAyikA mA sarasvatI amane sahAyatA bakSe eja.. li . zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa TrasTIo. caMdrakumArabhAI bAbubhAI jarIvAlA lalitakumAra ratanacaMda koThArI For Private & Personsfeschis GIICICI QIIE www.jainey02 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAtamahodadhinI jIvanajhalaka - A.vi. hemacaMdrasUrijI mahArAjA sUrya potAnA dainika krama mujaba dararoja savAre uge che ane sAMje asta thAya che. paNa potAnA A dainika bhramaNa dvArA e jagatanA jIvo upara niHsvArtha upakAra kare che. nadI aviratapaNe khaLakhaLa vahyA kare che ane samudramAM bhaLI jAya che. paNa potAnA A pravAha dvArA e duniyAnA jIvo para ghaNo upakAra kare che. pRthvI para vRkSo uge che. paNa potAnA astitva dvArA bIjAne La ane chAMyaDo Ape che. basa, e ja rIte sAdhaka mahApuruSo potAnI sAdhanA karavA A pRthvI para avatAra le che, paNa emanA sAdhanAmaya-jIvana dvArA ghaNA jIvo para upakAra karatA jAya che. vikramanI 20mI sadInA uttarArdha ane 21mI sadInA prAraMbhamAM AvA ja eka sAdhaka mahApuruSa thaI gayA jemanuM nAma hatuM siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA. cAlo, emanA jIvananI eka uDatI mulAkAta laI laIe. rAjasthAnanI zauryabhUminA piMDavADA nagaramAM zreSThivarya bhagavAnadAsabhAI rahe. emanA zIlasaMpanna dharmapatnI kaMkubAIe pIyara nAMdiyAmAM vi.saM. 1940mAM phAgaNa suda 15nA pavitra divase eka putraratnane janma Apyo.enuM nAma premacaMda rAkhyuM. gAmaThI zALAmAM cha-sAta copaDInuM zikSaNa laI vyavasAya mATe surata jillAnA vyArA gAmamAM mAmAne tyAM AvyA. gAmamAM vihAramAM AvatA jatA munionI bhakti karatA premacaMdajIne svayaM dIkSA levAnA bhAva thayA. ekavAra ghare kahyA vinA surata jatA rahyA, paNa mohAdhIna saMbaMdhIo pAchA laI AvyA. thoDA divasomAM taka maLatA pharIthI vyArAthI savAre cAlavA mAMDayuM. 36 mAIla (lagabhaga 57 ki.mI.) pagapALA cAlIne sAMje surata pahoMcyA. thAka utAravA jhADa nIce ja suI gayA. savAre gAmamAM upAzraye pahoMcyA, tyAM birAjamAna muninA sUcanathI pAlItANA pahoMcyA. tyAM pU. upAdhyAyazrI vIravijayajI ma.nA ziSya munizrI dAnavijayajIno paricaya thayo. saMyamayogya tAlIma lIdhI. cAturmAsa pUrNa thaye vi.saM. 1957nA kA. vada 6nA zubhadivase girirAjanI taLeTImAM anya cAra mumukSuonI sAthe pravrajyA svIkArI munizrI dAnavijayajInA ziSya munizrI premavijayajI banyA. sAdhanAno yajJa mAMDyo. prathama vinaya guNanI sAdhanAmAM gurunI icchAne potAnI icchA banAvI. guru mahArAjanA gocarI, pANI, paDilehaNa, vihAramAM upadhi ucakavI vagere sarve prakAranI bhakti teo atyaMta AnaMdapUrvaka karatA hatA. anya munionI bhakti paNa teo cUkatA nahIM. dararoja be vAra gocarI jatA. bimArI munionI sevAmAM teo sadA tatpara rahetA. laghuparyAyamAM pote jAte ja sevA karatA. vRddhaparyAyamAM ziSya-praziSya vagere dvArA sevA karAvatA. mRtaArAdhanAmAM paNa teo pAchaLa na hatA. gurunizrAmAM rahIne teozrIe vyAkaraNa, nyAya, padarzana, prakaraNa, karmagraMtha, karmaprakRti, Agamo ane vizeSa karIne chedasUtronuM adbhuta jJAna meLavyuM. karmasAhityanA teo niSNAta hatA. karmagraMtha ane karmaprakRti teo pustaka vinA moDhe ja bhaNAvatA. karmasiddhi, mArgaNAdhAravivaraNa tathA saMkramakaraNanuM nirmANa teoe karyuM, aneka sAdhuo-zrAvakone bhaNAvyA. sAdhuo pAse vizALakAya karmasAhityanI racanA karAvI. pUjyazrI zuddha saMyamanA atyaMta khapI hatI. tethI zAstromAM je je vAto saMyamane lagatI vAMcatA te badhI vAtone turata ja amalamAM mUkatA. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpUrNa cAritraparyAya daramyAna pUjyazrIe prAyaH ekAsaNA karyA hatA. lagabhaga pAMca-sAta miniTamAM emanuM ekAsaNuM pUrNa thaI jatuM. miSTAna, mevo ane LAdino pUjyazrIe mAvajIva tyAga karelo. saMpUrNa saMyamajIvanamAM eka ja vAra kerI vAparI hatI bAkI jIvanabhara kerIno tyAga karyo hato. teo ziSyAdinA svAdhyAyAdine protsAhita karavA paNa tyAga karatA. pATaNamAM ane punAmAM comAsAmAM pUjyazrIe mAtra be dravyanA ekAsaNA karelA. avAranavAra AyaMbila paNa karatA. navapadajInI oLI chelle sudhI cAlu hatI. jJAnapaMcamI, saMvatsarI ane mauna ekAdazInA upavAsamAM kayAreya khADo paDyo na hato. pharatA vAno duHkhAvo temane lagabhaga 50 varSa rahyo. duHkhAvA vakhate tIvra vedanA thatI. mAtra garama pANInI kothaLInA zekathI thoDI rahAta thatI. paNa tenA mATe paNa hoTalamAMthI nirdoSa pANI maMgAvIne teno ja upayoga karatA, doSita pANI na karAvatA. vedanAne samabhAve sahana karatA. mAnasika sahanazIlatA paNa adbhuta hatI. apamAnonA ghUMTaDA paNa pUjayazrIe hasatA hasatA pIdhA. koInI upara kayAreya asadbhAva karyo na hato. vizvanA prathama paMkitanA A vidvAna pAse potAnI mAlikInuM eka paNa pustaka ke noTa ke pena ke pensila na hatA. paherelA vastrothI vadhu eka joDI paNa kapaDA rAkhatA nathI. vyAkhyAnanI paNa temane spRhA na hatI. eTaluM ja nahI. vyAkhyAna potAnA ziSyone soMpI dIdhuM hatuM. ziSyonI spRhA paNa temane na hatI. pote pratibodha karI taiyAra karela aneka mumukSuone paNa dIkSA vakhate bIjAnA ziSya banAvatA. nachUTake ja potAnA ziSya banAvatA. tethI ja 300 praziSyAdino moTo samUha hovA chatAM temanA potAnA mAtra 17 ja ziSya hatA. padavIthI to teo haMmezA dUra rahetA. vaDilonA bhAre dabANathI na chUTake ja temaNe padavI grahaNa karelI. emanA hAthe ghaNA aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsavo thayA chatAM kayAMya potAnA nAmanI takatI marAvI nathI. yaza, kIrti ane nAmanAthI teo dUra hatA. temanA svargavAsa pachI temanA mAtra be-traNa Asano, eka-be joDI kapaDA, ogho ane jApa mATeno sUrimaMtrano paTa-AnA sivAya vArasadArone bIjI koI vastu maLI na hatI. ATha pravacanamAtAnuM suMdara pAlana temanA jIvanamAM hatuM. raste cAlatA sadA nIcI dRSTi rAkhI joIne cAlatA, bolatI vakhate sadA muhapattino upayoga rAkhatA. nirdoSa AhAra-pANIthI ja nirvAha karavo evo emano siddhAMta hato. paMjavA-pramArjavAno upayoga paNa satata raheto. ekAsaNu karyA pachI bharabapore dUra dUra sudhI sthaDilabhUmie jatA. indriyadamana ane kaSAyanigraha paNa apUrva koTInA hatA. vAparatA AhArano svAda na Ave. mATe sIdho ja utArI jatA. koLIyo moDhAmAM eka bAjuthI bIjI bAju pheravatA na hatA. ekavAra bALamunie Agraha karI pIparamIMTa vAparavA kahyuM to davAnI jema utArI gayA. saMthArAmAM paNa be AsanothI vadhu nahI vAparavAnI pratijJA hatI. ahamadanagaramAM pUjyazrInI dIkSAtithi prasaMge sAdhuoe teonA guNAnuvAda karatAM teonI AMkhamAM AMsu AvI gayA. pagathI mastaka sudhI sarvathA pavitra A paramabrahmanA svAmI mahApuruSa kalikAlanuM eka mahAna Azcarya hatA. zarIranA eka rUMvADAmAM paNa emaNe kayAreya vikArano kSaNika jhabakAro paNa anubhavyo na hato. brahmacaryanA prabhAvathI temanA manamAM uThatA zAsananA kAryonA badhA ja manoratho saLa thatA. pUjyazrInA ati ugra brahmacaryano prabhAva evo hato ke temanI pAse besavA mAtrathI ja nahIM paraMtu temanA nAma smaraNamAtrathI vikAro ane vAsanAo zAMta paDI javAnuM aneka sAdhuo ane zrAvakoe anubhavyuM hatuM. aMzI varSanI pAkaTavaye paNa A brahmanidhie strI ke sAdhvI sAme dRSTi karIne vAta karI na hatI. emanI janmakuMDalI joIne eka jyotiSIe kaheluM ke A koI saMpUrNa brahmacArInI kuMDalI che. nizrAvartI sAdhuo je doSa seve te mATe AcArya jo bedarakAra rahe to AcAryane ATha guNo karmabaMdha thAya. AvuM zAstramAM vAMcyuM eTale teo potAnA sAdhuonI saMyamanI rakSA mATe satata kALajI rAkhatA. A batAve che ke teo atyaMta bhavabhIru hatA.ational Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara jevA vizALa vAtsalyabhAvathI aneka AtmAone AkaSI seMkaDo zreSTha sAdhuonA pUjyazrIe sarjana karyA. game tevA doSitane paNa vAtsalyapUrvaka hitazikSA ApIne doSanI zuddhi karAvavAnI ajabanI kaLAne pUjyazrI varyA hatA. emanA vAtsalyanA kAraNe munio temanAthI kayAreya chUTA paDavAnI icchA na karatA. haMmezA lagabhaga 40-50 sAdhuo temanI sAthe ja rahetA. cAturmAsamAM kSetro sAcavavA mokalavA paDatA tyAre sAdhuo na chUTake AMkhamAM AMsu sAthe chUTA paDatA ane cAturmAsa pUrNa thaye turata ja pAchA AvI jatA. sAmAnyataH gacchAdhipati AcAryane sAdhu-sAdhvI ubhaya samudAya hovAnuM zAstramAM vihita che. paNa A ja temanuM gItArthapaNuM hatuM ke potAnA yuvAna sAdhuonA brahmacaryanI rakSA mATe teoe sAdhvI samudAya rAkhyo na hato. saMghanI unnati, AbAdI, zAMti, saMgaThana, rakSA mATe haMmezA mAtra ciMtita nahiM paNa prayatnazIla rahetA. saMvata 1992thI tapagaccha tithi ArAdhanA nimitte thayela saMghabhedathI teo khUba ja vyathita hatA ane tene nivAravA mATe khUba ja prayatna teo karatA. teo haMmezA kahetA, "apavAdamArganuM AlaMbana laIne paNa saMghabheda miTAvavo joIe. zAstro ekAMta utsarga ja nathI batAvatA, ekAMte apavAda paNa nathI batAvatA, je kALe utsarga ke apavAda jenAthI saMghane lAbha thato hoya te apanAvavuM joIe. saMghabhedathI thatI bhayaMkara zAsana-apabhrAjanAnuM apavAdamArgano Azraya laIne paNa nivAraNa karavuM joIe. AvA samaye apavAda mArga na svIkArIe to ja AjJAnA virAdhaka banIe." prAMta teoe apavAda mArganuM AlaMbana laI saMvata 2020mAM piMDavADA mukAme paTTaka karI mahadaMze saMghabhedanuM nivAraNa karyuM. muMbaImAM ghaNAM saMghomAM svapnadravya amuka pramANamAM sAdhAraNamAM laI jatA hatA tethI devadravyanA upabhogano doSa lAgato hovAthI tenuM nivAraNa karavA pUjyazrIe muMbaInA jaina TrasTonuM "madhyasya saMgha'nA nAme saMgaThana karAvI teone zAstrathI abAdhita mArga batAvyo. derAsaranibhAvavA kharcamAM pahoMcI na vaLAya to pUjAdinI uchAmaNIonI rakama, Arati-maMgaLadIvAnI uchAmaNInI rakama, svapnanI uchAmaNInI rakama vagere kharca dvArA te pUro karavo. kemake e kalpitadravya che ane kalpitadravyano derAsaranA sarva kAryamAM upayoga karI zakavAnuM zAstrasaMmata che paraMtu svapnadravyane saMpUrNapaNe devadravyamAM laI javuM. jarApaNa sAdhAraNamAM laI jaI zakAya nahiM. yuvAnonA saMskaraNa mATe pUjyazrIe vekezanamAM dhArmika zibiro zarU karAvI. | vi.saM. 2023nuM chelluM cAturmAsa pUjyazrIe khaMbhAtamAM karyuM. teonI vaya 84 varSanI hatI. dhIme dhIme teonuM svAstha kathaLavA lAgyuM. gvAsa vagere vadhavA mAMDayA. vaizAkha vada 11nA divase emanuM Asana upAzrayanA bahAranA holamAMthI pAchaLa jJAnamaMdiranA holamAM levAmAM AvyuM. saMdhyA samaya thayo. pratikramaNa karyuM. upamitinA padArthonA pATha karyo. sAdhuonA mukhethI stavana-sajhAya sAMbhaLavAM lAgyA. muni guNaratnavijayajIe avaMtisukumAlanI sajhAya saMbhaLAvI. sUrimaMtrano jApa karavA vastraparivartana karyuM. spaMDilanI zaMkA thatA punaH vastraparivartana karI aMDila gayA. jevA pATa para AvyA tyAM bhAre zvAsa tathA chAtImAM darda zarU thayuM. eka bAju asahya darda che. bIjI bAju moDhAmAMthI sarva sAdhuo pratye khamAvu chuM' zabdo nIkaLyA. sAthe 'vIra, vIra' udgAra cAlu thayA. aMte pUjyazrI DhaLI paDayA. AtmahaMsalo uDI gayo. dehapiMjara paDI rahyuM. 68 varSano saMyamapUta AtmA muktimArganI musApharIe upaDI gayo. seMkaDo sAdhuonA sukAnI, hajAro-lAkho jIvonA AdhArabhUta, jinazAsananA staMbharUpa, mahAsaMyamI mahApuruSane koTi koTi vaMdanA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 zrutasamudvAra bhANabAI nAnajI gaDA, muMbaI(pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI). 2. zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. zrI zAMtinagara zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijaya himAMzusUri ma.sA.nI preraNAthI). zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI(pa.pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImavijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMda sU.ma.sA.nI preraNAthI). zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa.pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI). nayanabALA bAbubhAI sI. jarIvALA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa.pU. munirAja zrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA. preraNAthI). 7. kezarabena ratanacaMda koThArI ha. lalitabhAI (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI) zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbaI. 9. zrI muluMDa zvetAmbara jaina saMgha, muluMDa, muMbaI(AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 10. zrI zAMtAkrujha vhe. mUti. tapAgaccha saMgha, zAMtAkrujha, muMbaI (AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 11. zrI devakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI (pa.pU. munirAjazrI saMyamabodhi vi.ma.sA.nI preraNAthI). saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta, (pU.sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA.zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU.sA. zrI divyayazAzrIjI ma.nI preraNAthI maLIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe). 13. bAbu amIcaMda panAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-400 006. (pU. munirAja zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAja zrI mahAbodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 14. zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI(pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI). zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLapArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa.pU. AcAryadeva zrI rUcakacaMdrasUri ma.nI preraNAthI). 16. zrI pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI sTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (pU. kalyANabodhivi.ma.nI preraNAthI). 17. zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI. (pU. munirAja zrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI). 18. zrI kalyANajI sobhAgacaMda jaina peDhI, pIMDavADA (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImad vijaya premasUrIzvarajI Jain Eduma.sA.nA saMyamanI anumodanArthe) Fort Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zrI ghATakopara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI (vairAgyadezanAdala pU.A. zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). 20. zrI AMbAvADI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. muni zrI kalyANabodhi vi. ma.nI preraNAthI). 21. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcArya zrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI). rara. zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNIdhara, derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI). 23. zrI mahAvIra jaina zve.mU.pUjaka saMgha, pAlaDI, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya, amadAvAda. (5.pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI). zrI mATuMgA jaina zve. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. zrI jIvita mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAMdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivijayajI ma.sA. tathA munizrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUri ma.sA.nI preraNAthI). ra7. zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara, muMbaI-400 006. 28. zrI pAlItANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (paramapUjya vairAgya dezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA saMvata 2053nA pAlItANA mathe cAturmAsa prasaMge thayela jJAnanidhimAMthI). 29. zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI(I.) muMbaI, (preraka-munizrI netrAnaMdavijayajI). 30. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (preraka-munizrI saMyamabodhi vi.ma.) 31. zrI kRSNanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (5.pU. AcArya vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA kRSNanagara madhye saMvata 205ranA cAturmAsa nimitte pa.pU. munirAja zrI kalyANabodhivijaya ma.sA.nI preraNAthI). 3ra. zrI bAbubhAI sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-390 00ra. 33. zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, pUnA. (pU.gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAja zrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 34. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI). 35. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU.paM. zrI akSayabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 36. zrI zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbaI(munizrI aparAjita vi.ma.nI preraNAthI). Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. zrI javAharanagara jaina zve. mUrti saMgha, goregAma, muMbaI. (pU.A. zrI rAjendrasUri ma.sA.nI preraNAthI). zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta (pU. pravartinI zrI raMjanazrIjI ma.sA., pU. pravartinI zrI iMdrazrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa.pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU.sA. zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. tathA pa.pU. sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma.sA.nI preraNAthI). 39. zrI mATuMgA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbaI. (paMnyAsa pravara zrI jayasuMdaravijayajI gaNivaryanI preraNAthI). 40. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phUTa roDa, ghATakopara (I.)(pU.paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI). 38. 41. 42. zrI koImbatura jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, koImbatura. 43. zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa.pU.A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.sA.nI gurUmUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya paMnyAsa-gaNi padArohaNa dIkSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI). zrI mahAvIra svAmI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbaI(preraka munizrI rAjapAlavijayajI tathA paM. zrI akSayabodhi vi.ma.nI preraNAthI). 44. 45. 46. zrI AdinAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivaryanI tathA pU.paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI.) 47. zrI hIrasUrIzvarajI jagadgurU zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa(pUrva), muMbaI. zrI pArzvanAtha zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbaI (preraka gaNi zrI kalyANabodhivijayajI ma.). zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zve. mU. pU. saMgha jaina nagara amadAvAda (pU. muni zrI satyasuMdara vi.nI preraNAthI cAturmAsamAM thayela jJAnanidhimAMthI) 48. ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa muMbaI (munizrI ratnabodhi vi.nI preraNAthI). 49. zrI marIna DrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbaI. 50. zrI sahasraSNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha muMbaI (preraka-munizrI sattvabhUSaNavijayajI). 51. para. 53. zrI govAliyA TeMka jaina saMgha muMbaI (preraka - gaNivaryazrI kalyANabodhivijayajI ma.). zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha bANagaMgA, muMbaI-6. (preraka-pU.A. hemacaMdrasUri ma.) zrI vADIlAla sArAbhAI derAsara TrasTa, prArthanA samAja, muMbaI (muni zrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrI akSayabodhivijayajI gaNi). 54. zrI prInsesa sTrITa, luhAra cAla jaina saMgha (preraka-gaNi kalyANabodhi vi.ma.) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI (IsTa), muMbaI. 55. 56. pU.sA.zrI sUryayazAzrIjI tathA pU.sA.zrI suzIlayazAzrIjInA pArlA (IsTa) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. 57. zrI premavardhaka devAsa zve. mU.pU. jaina saMgha, devAsa, amadAvAda. 58. zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA. Private & Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (preraka : paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI gaNivarya). 59. zrI munisuvrata svAmI jaina derAsara TrasTa (preraka : pU. munirAja zrI premasuMdaravijayajI). 60. zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jainanagara gva. mU.pU. jaina saMgha, amadAvAda. (preraka : pU. puNyativijayajI mahArAjA). 61. zrI dipaka jyoti jaina saMgha, kAlA cokI, parela, muMbaI. (preraka : pU.paM.zrI bhuvanasuMdaravijayajI tathA zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya). 62. zrI paramaNi jaina zve. tIrtha peDhI pAbala, ji. punA. (5. kalyANabodhi vi.ma.nI vardhamAna tapanI 100 oLInI ArAdhanAnI anumodanArthe, paM. vizvakalyANa vi.ma.nI preraNAthI.) 63. kArasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana, surata. (preraka pU. A.zrI guNaratnasUrijInA ziSya munizrI jinezaratna vi.ma.). 64. zrI goDI pArzvanAtha jaina zve. mU.pU. tapa. saMgha nAyaDu kolonI, ghATakopara (isTa), muMbaI. 65. zrI AdIzvara Tve. mU.pU. jaina saMgha, goregAma, muMbaI. 66. zrI AdIzvara jaina glaeN. TrasTa, sAlema. (preraka pU. gacchAdhipatizrI jayaghoSasUrijI ma.) 67. zrI govAliyA TeMka jaina saMgha, muMbaI. 68. zrI vilepArlA gva. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha 69. zrI nenazI kolonI jaina zve. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa), muMbaI ( i Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , da - ----- --- chezrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI dvArA prakAzita thayelA graMthonI sUci ------------------------- 1 jIvavicAra prakaraNa saTIka, daMDaka prakaraNa saTIka, | 30 vardhamAnadezanA padya kAyasthiti stotrAbhidhAna saTIka (bhAga-ra chAyA sAthe) 2 nyAyasaMgraha saTIka 31 vyavahAra zuddhi prakAza 3 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 3ra anekAnta vyavasthA prakaraNa 4 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 33 prakaraNa saMdoha 5 dharmasaMgraha saTIka bhAga-3 34 utpAdAdisiddhi prakaraNa saTIka 6 jIvasamAsa TIkAnuvAda 35 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-1 7 jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 8 syAdvAdamaMjarI sAnuvAda 36 abhidhAna vyutpatti prakriyA koza bhAga-2 9 saMkSepa samarAditya kevaLI caritra (ciMtAmaNi TIkAnuM akArAdi krame saMkalana) 10 bRhat kSetrasamAsa saTIka 37 praznottara ratnAkara (senaprazna) 11 bRhat saMgrahaNI saTIka 38 saMbodhasaptati saTIka 12 bRhat saMgrahaNI saTIka 39 paMcavastu saTIka 13 ceiyavaMdaNa mahAbhAsa 4) zrI jaMbusvAmI caritra 14 nayopadeza saTIka 41 zrI samyakatva saptati saTIka 15 puSpamALA (mULa anuvAda) 42 guru guNa patriMzatpatriMzikA saTIka 16 mahAvIracariyuM 43 stotra ratnAkara 17 mallinAtha caritra 44 upadeza saptati 18 vAsupUjya caritra 45 upadeza ratnAkara 19 zAMtasudhArasa saTIka 46 zrI vimalanAtha caritra 20 zrAddhaguNa vivaraNa 47 subodhA samAcAri 21 tattvajJAna taraMgiNI 48 zAMtinAtha caritra graMtha rara triSaSThizalAkApuruSa caritra parva 3/4 49 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 23 triSaSThizalAkApuruSa caritra parva pa6 5) navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 24 aSTasahasrI tAtparya vivaraNa 51 navapada prakaraNa laghu vRti ra5 muktiprabodha para zrAddha prakaraNa vRtti ra6 vizeSaNavatInaMdana pratikramaNa avacUrI 53 zrI pArzvanAtha caritra 27 pravrajyA vidhAnakulaka saTIka 54 vijayaprazasti bhASya (vijayasenasUri caritra) 28 caityavaMdana bhASya (saMghAcAra bhASya saTIka) papa kumArapALa mahAkAvya saTIka (prAkRtidvayAzraya) ra9 vardhamAnadezanA padya pa6 dharmaratna prakaraNa saTIka bhAga-1 Jain Educa(bhAga-1 chAyA sAthe) For Private L. pa7 dhasaratna prakaraNa saTIka bhAga-2 WWW.jainelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upadeza pada bhAga-1 59 upadeza pada bhAga-2 60 zrAddhadinakRtya bhAga-1 61 zrAddhadinakRtya bhAga-2 62 pArzvanAtha caritra 63 vicAra ratnAkara 64 upadeza saptatikA 65 devendra narakendra prakaraNa 66 puSpa prakaraNa mALA 67 gurnAvalI 68 puSpa prakaraNa 69 neminAtha mahAkAvya 7) pAMDava caritra bhAga-1 71 pAMDava caritra bhAga-2 7ra pANvanAtha caritra gadya 73 hIra praznottarANi 74 dharmavidhi prakaraNa 75 supArzvanAtha caritra bhAga-1 76 devadharma parIkSAdi graMtho 77 supArzvanAtha caritra bhAga-ra-3 78 prakaraNatrayI 79 samatAzataka (sAnuvAda) 20 upadezamALA-puSpamALA 81 pRthvIcaMdra caritra 82 upadezamALA 83 pAiyalacchI nAmamAlA 84 doDhaso savAso gAthAnA stavano 85 dvivarNa ratnamAlA 86 zAlibhadra caritra 87 anaMtanAtha caritra pUjASTaka 88 karmagraMtha avacUrI 89 upamiti bhava prapaMca kathA bhA. 1 90 dharmabindu saTIka 91 prazamarati saTIka 92 mArgaNodvAra vivaraNa 93 karmasiddhi 94 jaMbusvAmI caritra anuvAda 95 caityavaMdana bhASya sAnuvAda 96 guNavarmA caritra sAnuvAda 97 savAso doDhaso gAthA stavano 98 kAtrizArnAizikA 99 kathAkoSa 100 jaina tIrtha darzana 101 jaina kathA saMgraha bhAga-1 10ra jaina kathA saMgraha bhAga-2 103 jaina kathA saMgraha bhAga-3 104 rayaNasehara nivakahA saTIka 105 AraMbhasiddhi 106 neminAtha caritra gadya 107 mohobyulanam (vAdasthAnam) 108 zrI bhuvanabhAnu kevaLI caritra (anuvAda) 109 zrI caMdraprabhasvAmI caritra (anuvAda) 110 ApaNA jJAnamaMdiro 111 pramAlakSaNa 112 AcAra pradIpa 113 vividha praznottara 114 AcAropadeza anuvAda 115 paTTAvalI samuccaya bhAga-1 116 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 117 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-1 118 ratnAkarAvatArikA anuvAda bhAga-2 119 caityavaMdana covIsI tathA praznottara ciMtAmaNI 120 dAna prakAza (anuvAda) 121 kalyANa maMdira laghuzAMti saTIka 12ra upadeza saptatikA (TIkAnuvAda) pustaka 123 pratikramaNa hetu (pustaka) 124 jaina kumArasaMbhava mahAkAvya 125 devacaMdra stanAvali 126 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 127 zrI paryata ArAdhanA sUtra (avacUrI anuvAda sAthe) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jinavANI (tulanAtmakadarzana vicAra) 161 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 129 praznottara pradIpa graMtha 162 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 130 prAcIna koNa? TvetAmbara ke digambara (gujarAtI) | 163 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-4 131 jaMbUdvIpa samAsa (anuvAda) 164 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 132 sumati caritra (anuvAda) 165 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-2 133 tattvAmRta (anuvAda) 166 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-3 134 triSaSThizalAkA puruSa caritra parva-1 167 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-1 135 triSaSThizalAkA puruSa caritra parvanara 168 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-2 136 jaina kathA saMgraha bhAga-4 (pratAkAra saMskRta) 169 Avazyaka sUtranI dIpikA bhAga-3 137 jaina kathA saMgraha bhAga-5 (pratAkAra saMskRta) 170 uttarAdhyayana saTIka bhAga-1 138 jaina kathA saMgraha bhAga-6 (pratAkAra saMskRta) 171 uttarAdhyayana saTIka bhAga-2 139 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-1 17ra uttarAdhyayana saTIka bhAga-3 140 jaina dharma bhakti kaMcanamALA (sAnuvAda) bhAga-2 173 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-1 141 zrImokSapada sopAna 174 jaMbudvIpa prajJapti bhAga-2 (cauda guNasthAnakanuM svarU5) 175 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 142 ratnazekhara ranavatI kathA 176 jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-2 (parvatithi mAhAbhya para) 177 rAjapranIya 143 SaSThizatakam (sAnuvAda) 178 AcArAMga dIpikA 144 namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) 179 bhagavatI sUtra bhAga-1 145 jaina gotra saMgraha 180 bhagavatI sUtra bhAga-2 (prAcIna jaina itihAsa sahita) 181 bhagavatI sUtra bhAga-3 146 nayamArgadarzana yAne sAtanayanuM svarUpa 182 pannavaNA sUtra saTIka bhAga-1 147 mahopAdhyAyazrI vIravijayajI mahArAjA caritra 1835nnavaNA sUtra saTIka bhAga-2 148 mukti mArgadarzana yAne dharmaprAptinA hetuo 184 RSibhASitasUtra 149 cetodUtam 185 haribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 150 mUrtimaMDana praznottara 186 sUryaprajJapti saTIka 151 piMDevizuddhi anuvAda 187 AcArAMga dIpikA bhAga-1 15ra naMdisUtra (mULa) 188 sUtrakRtAMga dIpikA 153 naMdisUtra saTIka (bIjI AvRtti) 189 ThANAMga saTIka bhAga-1 154 naMdisUtra cUrNi saTIka 190 ThANAMga saTIka bhAga-2 155 anuyoga dvAra saTIka 191 anuyogadvAra mULa 156 dazavaikAlika saTIka 19ra samavAyAMga saTIka 157 dazavaikAlika saTIka 193 AcArAMga dIpikA bhAga-2 158 oghaniryukti saTIka 194 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 159 piMDaniryukti saTIka 195 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-2 Jain Edu160 Avazyaka sUtranI TIkA bhAga-1 For Private & Personal 196 bhagavatI satra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 kalpasUtra pradIpikA 198 kalpasUtra kaumudi 199 AnaMda kAvya mahodadhi bhAga-3 200 zrI zrutajJAna amIdhArA 201 uttarAdhyayana sUtramULa 202 upadhAna vidhi preraka vidhi 203 hIrasvAdhyAya bhAga-1 204 hIrasvAdhyAya bhAga-2 205 caityavaMdanAdi bhASyatrayI (vivecana) 206 bhojaprabaMdha 207 zrI vastupAla caritra (bhASAMtara) 208 zrI yogabiMdu saTIka 209 guru guNa ratnAkara kAvyam 210 jagadguru kAvyam 211 yogadaSTisamuccaya (anuvAda) 21ra jaina jyotigraMtha saMgraha 213 pramANa paribhASA 214 prameya ratnakoSa 215 jaina stotra saMgraha bhAga-2 216 zrI yogadRSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) 217 navasmaraNa (IglIza sArtha anuvAda) 218 ATha dRSTinI sajajhAya 219 AgamasAra (devacaMdrajI) rara0 nayacakrasAra (devacaMdrajI) rara1 guru guNaSatrizikA (devacaMdrajI) rarara paMcakarmagraMtha (devacaMdrajI) rara3 vicAra sAra (devacaMdrajI) rara4 zrI payuSaNa parvAdika parvonI kathAo rara5 vimaLa maMtrIno rAsa rara6 bRhat saMgrahaNI aMtargata yaMtrono saMgraha rara7 damayaMtI saMgraha rara8 bRhasaMgrahaNI yaMtra rara9 jaina stotra saMgraha 230 yazodhara caritra 231 caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam ra3ra vijayAnaMda abhyadayam mahAkAvya 233 jainadharmavarastotra-godhUlikArtha- sabhAcamatkAreti 234 anekArtha ratnamaMjUSA 235 siripAsanAcariyuM 236 samyakatva kaumudI (bhASAMtara) | 237 vimalanAtha caritra (anuvAda) 238 jaina kathAnakoSa bhAga-1 (anuvAda) 239 jaina kathAnakoSa bhAga-2 240 jaina kathAnakoSa bhAga-3 241 zatruMjaya tIrthoddhAra (anuvAda) ra4ra jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe ra43 vastupAla caritra ra44 siddhaprAbhRta saTIka 245 sUktamuktAvalI 246 nalAyanam (kuberapurANam) 247 baMdhahetudayatribhaMgI prakaraNAdi ra48 dharmaparIkSA ra49 AgamIya sUktAvalyAdi ra50 jaina tattvasAra saTIka ra51 nyAyasiddhAMta muktAvalI rapara haimadhAtupATha ra53 navIna pUjA saMgraha 254 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha ra55 nAyAdhammakahAo (pustaka) ra56 pramANanayatatyAlokAlaMkAra (sAva.) 257 tattvArthadhigamasUtra (gujarAtI) ra58 vicAra saptatikA saTIka -vicArapaMcAzikA saTIka 2pa9 adhyAtmasAra saTIka ra60 lIlAvatI gaNita 261 saMkramakaraNa bhA. 1 ra6ra saMkramakaraNa bhAga 2 263 bhaktAmarastotram prata 264 SasthAnakaprakaraNa prata 25 suvrataRSikathAnaka saMgaThumakaMDalI (prata) ra66 zrI zatruMjaya mahAtIrthoddhAra (mULa) 267 jIvAnuzAsanam | 268 prabaMdha ciMtAmaNI (hindI bhASAMtara) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra69 devacaMdra bhAga-2 270 bhAnucaMdra gaNicarita 271 digvijaya mahAkAvya 27ra vijJapti lekha saMgraha 273 AbU bhAga-1 274 AbU bhAga-2 27pa AbU bhAga-3 276 AbU bhAga-4 277 AbU bhAga-5 278 nyAyAprakAza 279 zrI piMDevizuddhi graMtha 280 RSabhapaMcAzikA graMtha 281 kumAravihArazatakam ra8ra mAnava dharma saMhitA 283 vardhamAna dhArnAizikA 284 prazamarati prakaraNa-bhAvAnuvAda 285 tatyAmRta prata 286 SapuruSa caritra prata 287 IryApathikI SatrizikA prata 288 karmaprakRti prata 289 dRSTAMtazataka prata ra90 patrizikA catuSka prakaraNa 291 subhASita pA ratnAkara bhAga-1 ra92 subhASita pA ratnAkara bhAga-2 293 subhASita pA ratnAkara bhAga-3 ra94 subhASita pA ratnAkara bhAga-4 ra5 zrI caMdrakevalI caritam 296 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-1 (parva-1) 297 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-2 (parva 2-3) ra98 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-3 (parva 4-5-6) 299 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-4 (parva-7) 300 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-5 (parva 8-9) 301 triSaSThI zalAkA puruSa caritra bhAga-6 (parva-10) 302 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 1 303 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 2 304 ratnAkara avatArikA guja. anu. bhA. 3 305 sAdhumaryAdA paTTaka saMgraha Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAyazrIdharmavardhanagaNiviracitam // vIrabhaktAmaram // ( 'rAjyarddhivRddhi'ityaparanAmakam ) atha vIraprabhoH pUrvabhavollekhastannAmasArthakatA ca rAjyarDivRddhibhavanAd bhavane pitRbhyAM zrI vardhamAna' iti nAma kRtaM kRtibhyAm / yasyAdya zAsanamidaM varivarti bhUmA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm ||1||-bsnttilkaa zrI ArSabhiH' praNamati sma bhave tRtIye garbhasthitaM tu maghavA'stuta saptaviMzai / yaM 'zreNikA'dikanRpA api tuSTuvuzca __stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 ||-yugmm atha tRtIyakAvye zrIbhagavato mahAvIrasvAmino balAdhikyamAha 'vIra !' tvayA vidadhatA''malikI sulIlAM ___ bAlAkRtizchalakRdAruruhe suro yH| tAlAyamAnavapuSa tvadRte tamucca manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 3 // atha caturthakAvyena zrIbhagavato vidyAdhikyamAha zakreNa pRSTamakhilaM tvamuvaktha yat tad jainendrasaMjJakamihAjani zabdazAstram / 1 abhyAni sarvApyapi padyAni vasantatilakAcchandasi vartante / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram tasyApi pAramupayAti na ko'pi buDayA ___ ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // upadezAdhikyamAha dharmasya vRddhikaraNAya jina ! tvadIyA prAdurbhavatyamalasadguNadAyinI gauH / peyUSapoSaNaparA varakAmadhenu bhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // karmakSaye bhagavato nAno mAhAtmyamAha chidyeta karmanicayo bhavinAM yadAzu tvannAmadhAma kila kAraNamIza ! tatra / kaNThe pikasya kaphajAlamupaiti nAzaM taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // bhagavatA mithyAtvaM hataM, tadanyadeveSu sthitamityAha 'devArya'deva ! bhavatA kumataM hataM tan mithyAtvavatsu satataM zatazaH sureSu / saMtiSThate'timalinaM girigahareSu sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // bhagavato nAmna AdhikyamAha tvannAma 'vIra 'iti deva ! sure parasmin kenApi yadyapi dhRtaM na tathApi zobhAm / prApnotyamutra maline kimRjISapRSThe muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH ? // 8 // bhagavato jJAnotpattivizeSamAha jJAne jinendra ! tava kevalanAmni jAte lokeSa komalamanAMsi bhrazaM jaharSaH / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharmavardhanagaNikRtam pradyotane samudite hi bhavanti kiM no padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji ? // 9 // sevake upakAravizeSamAha vAdAya deva ! samiyAya ya 'indrabhUti-' stasmai pradhAnapadavIM pradade svakIyAm / dhanyaH sa eva bhuvi tasya yazo'pi loke bhUtyA''zritaM ya iha nA''tmasamaM karoti // 10 // bhagavato vacanamAdhuryamAha gokSIrasatsitasitAdhikama(mi)STamiSTa mAkarNya te vaca ihepsati no parasya / pIyUSakaM zazimayUkhavibhaM vihAya kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // bhagavato rUpAdhikyamAha aguSThamekamaNubhirmaNiH surendrA nirmAya cet tava padasya puro dhreyuH| pUSNo'gra ulmukamiveza ! sa dRzyate vai yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // bhagapaddarzane mithyAtvaM nodaghaTatItyAha ujjAghaTIti tamasi pracurapracAraM mithyAtvinAM matamaho na tu darzane te / kAkAricakSuriva vA na hi citramatra yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // kaSAyamale bhagavato balavattvamAha vanyA dvipA iva sadaiva kaSAyavargA bhaJjanti nUtanatarUniva sarvajantUn / Forvale & Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram siMhAtirekatarasaM hi vinA bhavantaM kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // upasargasahane bhagavato dRDhatAM darzayannAha dviTsaGgamena mahatAmupasargakANAM ____ yA viMzatistu sasRje jina ! naktamekam / cittaM cacAla na tayA tava jhaJjhayA tu kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // bhagavAnapUrvadIpo'stItyAha niHsneha ! nirdaza ! niraJjana ! niHsvabhAva ! niSkRSNavartma ! niramatra ! niraGakuzeza ! / nityadhute ! gatasamIrasamIraNAtra dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // atha sUryAdapyatizayavAn bhagavAnityAha vistArako nijagavAM tamasaH prahartA mArgasya darzaka ihAsi ca sUrya eva / sthAne ca durdinahateH karaNAd vijAne sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // atha candrAdapi tvadyazo'dhikamityAha-- prahlAdakRt kuvalayasya kalAnidhAnaM ___ pUrNazriyaM ca vidadhaca yazastvadIyam / varti lokabahukokasukhaMkaratvAd vidyotayajagadapUrvazazAGkavimbam // 18 // bhagavatA ( yat ) sAMvatsarikaM dAnaM dattaM tadAha yad dehinAM jinavarAbdikabhUridAnai dauHsthyaM hataM hi bhavatA kimu tatra citram / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharmavardhanagaNikRtam durbhikSakaSTadalanAt kriyate. sadaupa kArya kiyajjaladharairjalabhArananaiH ? // 19 // bhagavacaraNadarzane phalAdhikyamAha yAdRk sukhaM bhavati te caraNe'tra dRSTe ___ tAdRk pararbhuvadane'pi na dehabhAjAm / prApte yathA suramaNau bhavati pramodo naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // bhakto bhagavatsevA prArthayamAha evaM prasIda jina ! yena sadA bhave'tra tvacchAsanaM lagati me sumanoharaM ca / tvatsevako bhavati yaH sa jano madIyaM kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // jinasya bhAmaNDalam bhAmaNDalaM jina ! caturmukha ! dikcatuSke tulyaM cakAsadavalokya sabhA vyamRkSat / sUrya samA api dizo janayanti kiMvA prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam ? // 22 // lokairyaH zivaH ziva iti dhyAyate sa bhagavAnevetyAha zambhUgirIza iha digvasanaH svayambhU rmRtyuJjayastvamasi nAtha ! mahAdidevaH / tenAmbikA nijakalatramakAri tat tvan nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // sarvazAstrAdhyayanAdapi samyaktvamadhikamiti darzayannAha jAnanti yadyapi caturdaza cAru vidyA dezonapUrvadazakaM ca paThanti sArtham / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram samyaktvamIza ! na dhRtaM tava naiva teSAM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // puruSottamo'yaM vIra evetyAha nRNAM gaNA guNacaNAH patayo'pi teSAM ye ye surAH suravarAH sukhadAstake'pi / kRtvA'JjaliM jina ! carikrati te stutiM tadU vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // saMsArasAgarazoSakAya praNAmaH rogA jhaSA bahumahAmakarAH kaSAyA zcintaiva yatra vaDavAgnirasAtamambhaH / vArdhirbhavaH sara iva tvayakA kRtastat tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // bhagavadarzanAlAme viDambanA yad yasya tasya ca janasya hi pAravazya mAvazyakaM jina ! mayA varivasyayA''ptam / tat tarkayAmi bahumohatayA mayA tvaM svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // stanandhayasya bhagavato rUpasvarUpamAha ramyendranIlaruciveSabhRto jananyAH pArzva zritasya dhayatazca payodharaM te / rUpaM rarAja navakAJcanaruk tamonaM bimbaM raberiva payodharapArzvavati // 28 // prabhorjanma 'ikSvAkunAmani kule vimale vizAle sadratnarAjini virAjata udbhavaste / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharmavardhana gaNitam doSApahArakaraNaH prakaTaprakAzastuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // nAthasya janmAbhiSeka: snAnodakairjina(rjani)mahe surarAjimuktairgAtre patadbhirapi nUnamanejamAnam / dRSTvA bhavantamamarAH prazazaMsurIzamuccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // axtrayavicAra: ye pradakSiNatayA prabhajanti 'vIra' te syurnarA ahamivAdbhutakAntibhAjaH / pratrayaM vaditi pravibhAti te'tra prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // bhagavatsaMsmaraNe surasAnnidhyamAha - kAntAravartmani narAH patitAH kadAcid daivAt kSudhA ca tRSayA paripIDitAGgAH / ye tvAM smaranti ca gRhANi sarAMsi bhUripadmAni tatra vibudhA: parikalpayanti // 32 // bhagavacittasthiratAmAha saMnizcalA ni ! yathA tava cittavRttiH kasyApi naivamaparasya tapasvino'pi / yA sadA jinapate ! sthiratA dhruvasya tAka kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // atha bhagavaddarzane janmavairiNAmapi virodho na bhavatItyAha - otvAkhavo'higaruDAH punareNasiMhA anye'Gkino'pi ca mitho jAnivairabandhAH / 7 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram tiSThanti te samavasatyavirodhinaM tvA dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // bhagavaJcaraNazaraNagataM na ko'pi parAbhavatItyAha yaste praNazya camaroM'hitale praviSTa staM hantumIza ! na zazAka bhiduzca zakraH / tad yuktameva vibudhAH pravadanti ko'pi nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // bhagavannAmato'ti(pi)bhayaM na bhavatItyAha-- pUrva tvayA sadupakArapareNa tejo lezyA hatA jina ! vidhAya suzItalezyAm / adyApi yuktamidamIza ! tathA bhayAgniM tvannAmakIrtanajalaM zamaya yazeSam // 36 // bhagavannAmataH sarpabhayamapi vilIyata ityAha Urdhvasya te bilamukhe vacanaM nizamya ya'caNDakauzika'phaNI zamatAmavApa / tat sAmprataM tamapi no spRzatIha nAga stvannAmanAgadamanI hRdi yasya puNsH|| 37 // bhagavadvihAre Itayo na bhavantItyAha turyArake vicarasi sma hi yatra deze tatra tvadAgamata ItikulaM nanAza / adyApi tadbhayamaharmaNidhAmarUpAt tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // magavaspAdasevAphalam - nirvigrahAH sugatayaH zubhamAnasAzAH sacchuklapakSavibhavAzcaraNeSu raktAH / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdharmavardhana gaNikRtam ramyANi mauktikaphalAni ca sAdhuhaMsAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // bhagavadvacanazraddhAnAt kAmitaprAptirbhavatItyAhasaMsArakAnanaparibhramaNazrameNa klAntAH kadApi dadhate vacanaM kRtaM te / te nAma kAmita pade jina ! dehabhAja svAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // bhagavadrUpaM dRSTvA surUpA api svarUpamadaM muJcantItyAha - sarvendriyaiH paTutaraM caturasrazobhaM tvAM satprazasyamiha dRzyataraM pradRzya / te'pi tyajanti nijarUpamadaM vibho ! ye martyA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // nirbandhanaM jinaM dhyAyanto nirbandhanA bhavantItyAha - chittvA dRDhAni jina ! karmanibandhanAni siddhastvamApitha ca siddhapadaM prasiddham / evaM tavAnukaraNaM dadhate take'pi sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // bhagavatstotrAdhyayanAt sarvopadravanAzo bhavatItyAha- na vyAdhirAdhitulo'pi na mArirAraM no viDvaro'zubhataro na daro jvaro'pi / vyAlo'nalo'pi na hi tasya karoti kaSTaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // bhagavatstavo mauktikahAraH kaNThe dhArya ityAhatvatstotramauktikalatAM suguNAM suvarNA tvannAmadhAmasahitAM rAhitAM ca doSaiH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram kaNThe ya Iza ! kurute dhRta dharmavRddhi' staM 'mAnatuGgama'vazA samupaiti lakSmIH // 44 // atha prazastiH rasaguNamunibhUme 'bde ( 1736 )'tra bhaktAmarasthaiH caramacaramapAdaiH pUrayan satsamasyAH / suguru vijayaharSA' vAcakAstadvineya zvaramajinanutiM jJo 'dharmasiMho' vyadhatta ||1||-maalinii ASEN Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) zrIbhAvaprabhasUriviracitaM // zrInemibhaktAmaram // ( nemisambodhanAparanAmakam ) -lasszrIsarasvatyai namaH / zrIiSTadevatAyai namaH / zrIgurubhyo namaH / bhaktAmara ! tvadupasevana eva 'rAjI__ matyA' mamotkamanaso dRDhatApanut tvam / padmAkaro vasukalo vasukho'sukhArtA vAlambana bhava jale patatAM janAnAm // 1||-vsnttilkaa pitrormude saha mayopayamaM yadIndra ! norIkariSyasi tadA tava kA'tra kIrtiH ? / jagrAha yo hi gRhikarma vidhAya vRttaM stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // ramyaM gRhaM ca ramaNI ramaNIyarADhA bhogAn samaM pravarabandhujanairapAsya / / tAruNyayug 'yadu'pate ! tvadRte'Gga dIkSA manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // rorbu kSamo jina ! karo'pi mamAbalAyAstvAmulaM hi bhvdaagmjaatviiryH| 1 " ime sUrivaryA 'uThI saverA' ityAdikAdhyAtmikastutiM gurjaragirAyo racayitAraH zrIukezavaMzajJAtIyavANIgotrasAhAzrImANDaNabhAryAvAhimadevIkukSisambhavA" iti vizeSa upodghAte saMyojanIyaH sujJajanaiH / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram na syAnmunIza ! lavaNezagRhItazaktiH ___ ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // bhadraM cakartha pazave'pi yathA tathA tvaM tUrNa kRpApara ! mamaihyasurakSaNArtham / riSTAzritAM khalu dhavo mahilAM samantuM ___ nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // tIkSNaM vaco'pyabhihitaM mayakA hitaM yat __ tat te bhaviSyatitarAM phalavRddhisiddhayai / yaDelidhAma tapatIza ! bhRzaM nidAghe taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // Agaccha kRcchrahara ! hRcchayacitrapula lakSIkRtAM kRzatanuM kSama ! rakSa mAM tvam / tvatsaGgame kSayamupaiSyati me'tiduHkhaM sUryAzubhinnamiva zAvaramandhakAram // 7 // udyattaDidghanaghanAghanagarjite'hi bhugbhAvite nabhasi nau nabhasIna ! dehe / dharmotkaTAdiriva danturatAM viSaNNo muktAphaladyutimupaiti nandabinduH // 8 // pazyedRzIti sakhitA madanAdaraH kiM ? nRtyan mayUranikaro'bdaghaTAM samIkSya / maitryA bhavanti bhagavan ! prabhayA prakarSa padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 9 // kiM tvaM sa naiva cala ! kA''gatikA tavaiSA janyAH prasUrjanayitA sahajAzca jaamiH| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhAvaprabhasUriviracitam zyAmA'pyahaM ca iti vargamimaM vivAha bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // dRSTvA bhavaM tamanimeSavilokanIyaM nAnyatra toSamupayAti mdiiyckssuH| pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // rAjJo mahAmRgamadAkulamaNDalasya daityArimArgagamanasya tamo'ditasya / cakSuSya ! cArucaturAkSigatasya kiJca yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // tvatsadviyogavanameva gatA tathApi tIvrAtapoddhataparAbhavabhAvitA'ham / 'zaiveya' ! deva ! jalajAGkita ! jAtametad ___ yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // vyAhArameDa iva me yadi no zRNoSi zabdAdikaM sukhamidaM vraja hAri hitvA / netarnarA bhuvi bhavanti gatAkuzA ye kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // dhyAnaM vidhehi kuru raivatake tapAMsi viddhIti mAM harisuto'sthiramAzu kartA / yajanmamAtralaghugAtrajinAMhito no kiM mandarAdrizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // tatroSitaM nidhuvanAya samAgatAstvAM devyaH samaM sahacaraiH sutanuM samIkSya / 1 'bhUtyA zritaM ' ityapi sambhavati / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram vakSyanti mohitatarA iti kAmarUpo dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // tvaddhyAnabhAjyapi punarmayi no gatAyA miSTArthabAdhakabRhavirahAndhakAram / saddharmadhAmni sahajodyamadhautadoSaH sUryAtizAyimahimA'si munIndraloke // 17 // vaktraM jinAtra vasataH praNidhAnabhAjo vizvAsato mRgazizuvrajacumbitaM sat / saMdRzyate bahulalakSaNabhAvitaM te vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam / / 18 // udyoga eSa bhavatA kriyatAM kimartha ? kiM vA'tha te nu varavastuna Unamasti ? / tvAmeva vIkSya zitibhaM samudo mayUryaH kArya kiyajjaladharairjalabhArananaiH ? // 15 // icchAvaraM varamiti svajanena nunnA vamItyahaM drutakarAbjaniruddhakarNA / ratne yathA janatayA kriyate'bhilASo naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // bhavye ! manoharavaro bhavitA bhavatyAH ki 'neminA''sahazucA ca kimitthamAlyA ? / vAcyaM kimatra yadi me na bhavAnivAnyaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // asyA na dUSaNamato hi bhavAnasahyo'bAdhaH kRtAntajanako bhavatIza ! so'pi / For Private & Personal use only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhAvaprabhasUriviracitam sAtAya sarvajagatAM ca 'zivA' yamarka prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // cetazca maccarikarISi darIzritAnAM tInaitairviSamaraivata zRGgasaGgI / AdarzadhAni ghRta kevalacatrivat kiM nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH ? // 23 // pUrNa vratena bhavatu kriyayA gataiH kiM ? kaSTaiH kRtaM ca tapasA'stvalamanyakRtyaiH / cet kevalaM zivasukhAbjavikAzahetuM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // bAlazvikhelitha suraiH kRtanarmakarmai dhIro bharvazva samitau bhuvaneSu jiSNuH / sattvAt punaH sa ca gRhIti kimatra gaNyo vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // pUrva prabho ! prabalapUritapAJcajanyaH ke preGi 'tAcyuta 'bhujo hasito'sya dAraiH / maunaM zritaH pariNaye vimukho'dhunaivaM tubhyaM namo janabhavodadhizoSaNAya ! // 26 // tvaM cecchivAtmaja itIza ! zivAya me kiM ? 'nAriSTanemi'riti cedazubhacchide'pi / svairvA niruktavazato mayi sAnukUlaH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // vettheti nAdrivasate ! vizadaM dhruvaM tvAM sauvaM mataM prativibhAtamidaM bravIti / 1 0 ti bhavAMstu yogI ' iti pAThAntaram / 15 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram rAgIbhavad vikacakokanadazriyA'raM bimbaM raveriva payo dharapArzvavarti // 28 // svAmin ! 'samudravijayA'vanipAlasUno ! stAdIzvaro'tra yadahAryagatiM tavemAm / kAnti nivArayati viSNupadoditAM ka stuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // sArecchudurlabhamato'phalameva manye mukhyaM maheza ! mahato'pyaparopakRt te / siddhAgamArthavaramuccadazaM svarUpa muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // uccopalAsanamazItakarAtapatraM vAtoccaladvitatanirjharacAmaraM ca / devArcita ! trikamihAstu tavaivameva prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // ukteSvamISu vacaneSu mayA'mRtAni jAnIdhvamAdRtaruSA'pyanurAgayuktyA / netrAdiSu prathitasAmyaguNena me hi ___ padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // matsvAmyahaM ca mukhanetrajitAvamuSyA nItoSNatAmiti madena mRgeNa manye / dAhAya me prakRtirIza ! vidhoryathA'sti tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // atraiva pazya paramAM para ! kairaviNyAM jyotsnApriye ca vitanoti ratiM zazAGkaH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhAvaprabhasUriviracitam snehAnvitaH parivRDho vimukho'yanaM hi dRSTvA'bhayaM bhavati nobhavadAzritAnAm // 34 // mAkandavRndavanarAjipade nireno 'sahyo'pyaho ! sakalakevalasampadApteH / sAlatrayaM bhavibhRtaM bhuvi mohabhUpo nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // ityutsukA gativinirjitarAjahaMsI 'rAjImatI' dRDhamatiH susatI yatIzam / indraH stutaM payayAviti no'sukhAni tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // mattAlipATalamalImasakAmabhogI yogIza ! durdharakaSAyaphaTotkaTAkSaH / jayyo javena jaTharAptajano'pi tena tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // kAlopamaM vizadadarzanakRtyazUnyaM pakSadvayAt sadasato dhRtatarkajAlam / mithyAtvizAsanamidaM mihirAMzuviddha tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // ratnatrayaM nirupamaM nararAjahaMsAH saMvittidarzanacaritramayaprakAzam / kSityApta saMsRtiparizramaduHkhadAhaM tvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // vittena sAdhakatamena suna bhAvAt kaivalyanAryurasijaikarasAbhilASAH / 17 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram samyakpramAdasubhRto'vyayatAM tvadIyAt trAsa vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // pItvA vaco jinapateradhigamya dIkSAM sA'thAra kevalamanantasukhaM ca mokSam / Azritya siddhavAvastvagadA hi ke no mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH ? // 11 // kA~skAn navAni hasitAbjazucIna guNAMste ye'nAdito viSamabANabhaTena nddhaaH| rAjJi tvayIza ! manujAH sati sArvabhaume sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // sadbrahmacAra ! jina ! 'yAdava'vaMzaratna! 'rAjImatI'nayanakokavirokitulya ! / juSTaH zriyA sakalayaikapade bhavet sa yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // hArAvalI nutimimAM dyutisantatIhAM kaNThe dadhAti 'mahimAprabha'sUrirAjaH / yaste sadaiva rucirAzrita bhAvaratnAM' taM 'mAnatuGgama'vazA samupaiti lakSmIH // 14 // DO Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAyazrIdharmavardhanagaNiviracitam // vIrabhaktAmaram // -~uaari('rAjyarddhivRddhi'ityaparanAmakaM svopajJaTIkAsamalaGkatam ) avataraNam zrIAdIzastutiryatra, stotraM bhaktAmarAmidham / zrImAnatuGgairAcArya-vihitaM suprabhAvayuk // 1||-anussttup tatkAvyAnAM samastAnA, turyaturyAhisaMgrahaiH / samasyApUraNAcchreSThaM, stavaM vIrajinezituH // 2 // , rAjyarddhivRddhinAmAnaM, cakre zrIdharmavardhanaH / saMkSiptarUpAM taTTIkA, svopajJAM ca subodhikAm // 3 // ,, (vizeSakam ) atha vIraprabhoH pUrvabhavollekhastannAmasArthakatA ca rAjyarDivRddhibhavanAd bhavane pitRbhyAM ___ zrI vardhamAna' iti nAma kRtaM kRtibhyAm / yasyAdya zAsanamidaM varivarti bhUmA___ vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // santatilakA (8,6) zrI'ArSabhiH' praNamati sma bhave tRtIye garbhasthitaM tu maghavA'stuta saptaviMze / yaM 'zreNikA'dikanRpA api tuSTuvuzca stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram // 2 // ,, ( yugmam ) TIkA kavirvakti / kileti nizcitam / ahamapi taM jinendraM stoSye / tamiti kaM? yattadorabhisamba. ndhAt zrIArSabhiH-bharatacakravartI yaM prathama-pUrva praNamati sma / RSabhasyApatyamArSabhiH / smayoge bhUtArthatA vaktavyA, praNamati smeti praNAmaM cakAra / kadA ? tRtIye bhave / iha kila saMpradAyaHzrIvIrasya saptaviMzatirbhavAH, tatra tRtIye marIcibhave bharatena pRSTe zrIRSabhadevena proktam-- 1vizeSaka-lakSaNam "dvAbhyA yugmamiti proktaM, tribhiH zlokaivizeSakam / kalApakaM caturbhiH syAt , tadUrdhva kulakaM smRtam // " Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanakRta"marIciraya matpautraH, sa caturviMzatitamatIrthakaro bhaviSyati" iti zrutvA vandanIyo'yaM "je' a bhavissaMtaNAgae kAle" iti matvA bharataH praNamati sma / "tvantAthAdI na pUrvagau" ( abhidhAna-cintAmaNI kA0 1, zlo. 23) itivacanAt tuzabdo'parasambandhArthaH / garbhasthitaM tu yaM saptaviMze bhave maghavA-zakraH asto(pI)t / RSabhadattabhAryAyA devAnandA. brAhmaNyAH kukSau garbharUpeNa sthitaM hInakulAvatAratvena, calitAsanaH zakro yaM (garbhasthitaM ) avadhinA dRSTvA hRSTaH san (zakraH) siMhAsanAt samutthAya namotdhuNamitistotraracanayA'stuta, tataH zakrastavo jAtaH, so'dyApi sarvasaGghana paThyate / ca-punaH, zreNikAdikanRpA api yaM tuSTuvuH, vidyamAnasya zrIvIrajinezasya mukhyo nRpo bhaktaH zrIzreNikaH / yadAha-"seNiyani vasiddhAiyadevImAyaMgajakkhakayasevetti" / zreNikAdikAH AdizabdAta koNikodAyanAdInAM grahaNam / zreNikAdikAzca te nRpAzca shrennikaadiknRpaaH| yaM vIraM tuSTuvuH-stavanAM cakruH, tamahamapi stoSye iti / apishbdovaanyaakrssnndyotnaarthH| tamiti ke ? prathamam / nanu zrIAdijinezastutau prathamamiti vizeSaNaM spaSTam, caturviMzatitamasyAhataH kathaM prathamamiti vizeSaNaM caritArtha syAt ? ityata Aha--prathA-vistarA mA-lakSmIH zobhA vA yasya sa prathamaH / na ca sarvatIrthakRtA sAmAnyamado vizeSaNamiti vAcyam, mAtApitRbhyAM trizalAsiddhArthAbhyAM yasya vardhamAna iti nAma kRtam / kasmAt ? bhavane-svakIyavezmani rAjyarddhibhavanAt , rAjyaM "svAmyamAtyasuhatkozarASTradurgavalAni ca" (amarakoze zlo0 751) iti saptAGgam, tadrapA RddhiH, tasyA vRddhibhavanaMrAjyaciddhibhavanaM tasmAt rAjyarddhi vRddhibhavanAt, dhana-dhAnya-hiraNya-koza-koThAgArAdisarvarddhivRddhe. dhamAna iti nAma vihitam / kiMviziSTAbhyAM pitRbhyAM ? kRtibhyAM-sukRtavadbhayAM dhAmavadbhayAM vaa| punaryasya vardhamAnasya adya-pratyakSe paJcamArake kAle idaM-vartamAnaM zAsanaM-AjJAvacanaM bhUmau-pRthivyAM parivarti-sarvotkRSTatayA vartate / kiMviziSTaM zAsanaM ? bhavajale-saMsArajala nidhau patatA-nimajjatA janAnAM-manuSyANAM Alambana-avalambanarUpamityarthaH / ata eva rAjyarddhivRddhi (bhavana)tyAta pravartamA. nazAsanatvAcca prathA-vistarA mA-lakSmIH zobhA vA yasya (sa ) prathamastaM prathama miti etad vizeSaNaM zrIvardhamAnasvAminaH zAsanAdhIzvarasya satphalitArtha pratibhAti // iti kAvyadvayArthaH // 1-2 // anvayaH bhavane rAjya-Rddhi-vRddhi-bhavanAt yasya zrI-vardhamAnaH' iti nAma kRtibhyAM pitRbhyAM kRtaM,bhava-jale patatAM janAnAM AlambanaM idaM ( yasya ) zAsanaM adya (api) bhUmau varivarti, yaM ca zrI-'ArSabhiH' (prathama) tRtIye bhave praNamati sma, garbha-sthitaM tu (yaM) saptaviMze maghavA astuta, (yaM) zreNika'-Adika-nRpAH bhapi tuSTuvuna, taM prathamaM jina-indraM ahaM api kila stoSye / zabdAtha rAjya:04. rAjyarddhivRddhibhavanAt-zAya-sabhInI vRddhi pAne Rddhi-saMpatti, sakSamI. vRddhipdhaare| bhavane ( mU0 bhavana )-bhaDesane viSe. bhavana-yaQte. pitRbhyAM (mU0 pitR) mAtApitA 43. 1ye ca bhaviSyanti anAgate kAle (shkstve)| 2'zreNika'nRpa'siddhAyikA devI mAtaGga'yakSakRtasevaH / sIdhe. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara zrI=mAnavAcaka zabda. garbha. vanivardhamAna (svAmI), covIsamA tIrthaMkara rita (dhA yA) rahela. varSanA=zrIvardhamAna jarmadithataMgarbha (avasthA)mAM rahelA. hariema, suraki. nAma (mULa nAmana)=nAma. madhavA (mU makAna )indra d (mULa kRta)=kareluM. atuta (vA tu)=stavate havo. siMkhyA (mU0 sina)=(1) sArAM kRtya karanArA; sava (pU0 aai )=sattAvIsamA. (2) tejavALA. hai (mULa ) jene tharA (mULa )=jenuM. navA zreNika (rAjA), abhayakumAranA pitAzrI. aca=Aje. Ari=zarUAta. rAsana (mU0 rArina ) =zAsana, AtA. kRv=rAjA, bhUpati. vaM(mu)=A. zrAjhuipa =zreNika pramukha rAjAo. varti (dha nRta)=utkRSTapaNe varte che. v=paNa. mUma (mU mAne)=pRthvI upara. gvu (pA ratu)=stuti karI. rAjIva (mUnArasvata) AdhAra(bhUta), TekA(rU5). ==ane. navasaMsAra. sto (pA ratu)=stavIza. jala, pANI. visTaHkhacita. mavache saMsAra-samudramAM. AduM (mULa aw)=huM. patita (mULa vata)=paDatA. ti (mU0 ta8) tene. nAnAM (kU0 gara)=manuSyonA, prathama pahelavahelA. mA=RSabhasvAmInA putra, bharata (rAjezvara). pratha=vistIrNa. mAmi =zrI bharata (cakravatI). mA (1) lakSmI, (2) zebhA. #=bhUtAryavAcaka zabda. prathai=vistIrNa che lakSmI [athavA zobhA) jenI evA, gimati (pA nam)=namana karatA havA. nirAgadveSane jItanArA, vItarAga. ma (mU0mava)=bhavamAM. =mukhya. tIre (50 tRtIya)-trIjA. | kijaM jina-patine. blekArtha vardhamAna mahAvIra) svAmInA pUrva bhavo temaja temanA nAmanI sArthakatA (pitAnA) mahelamAM rAjaya-saMpattinI vRddhi thavAne lIdhe, sArAM kRtya karanArAM [ athavA puNyazALI athavA tejasvI evAM mAtApitAe jenuM vardhamAna evuM nAma pADyuM, temaja saMsAra-samudramAM paDatA (arthAtu DUbatA) manuSyanA AdhArabhUta evuM jenuM A zAsana atyAre (A paMcama kelamAM paNa) pRthvI upara sarvotkRSTapaNe varte che, tathA vaLI pahelavahelAM te 1 (1) svAmI, (2) vajIra, (3)mitra, (4) khAna, (5) rASTra, (6) kile ane (7) sainya e rAjayanAM sAta aMge che. 2 dhana, dhAnya, suvarNa, kAza, koThAra IsAdi saMpatti. 3 trizalA rANuM ane siddhArtha rAjA e vardhamAna svAmInAM mAtApitA thatAM hatAM. jaina zAstramAM kAlanA " utsarpiNI " ane "avasarpiNa" ema be mukhya vibhAga pADavAmAM AvyA che. A be vibhAgo maLIne eka "kAla-cakra thAya che. AvAM anaMta kAla-so pasAra thaI gayAM che ane thaze. uparyukta kAlacakranA utsarpiNI ane avasarpiNI ema banne vibhAganA cha cha vibhAgo pADavAmAM AvyA che. A pratyeka vibhAgane ArA' (uMmara) kahevAmAM Ave che. atra paMcama kAlathI avasarpiNIne pAMcame Aro samajavAnuM che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ 2SAnAjene zrI RSabha(deva)nA putra (bharata cakravartI) trIjA bhavamAM praNAma karatA havA ane (tyAra pachI) garbhavAsamAM rahelA evA jene sattAvIsamA (aMtima ) bhavamAM (saudharma devalokane zaka) indra stavatA havA, temaja jenI zreNika pramukha pRthvIpatioe paNa stuti karI, te (pitAnA pitAzrInI rAjya saMpattinI vRddhinA kAraNabhUta hovAne lIdhe temaja atyAre paNa tenuMja zAsana cAlatuM hovAne lIdhe) vistIrNa che lakamI [ athavA zobhA ] jenI evA (vardhamAna, vIra, mahAvIra, devArya ityAdi nAmathI prasiddha ) jinezvaranI huM (dharmavardhanagaNi) paNa khacita rastuti karIza."--1-2 spaSTIkaraNa vardhamAnasvAmI A kAvya dvArA kavivara vardhamAnavAmIne jIvana-caritra upara prakAza pADe che. temAM prathama zlokamAM te temanA pUrva bhava viSe ulekha karavAmAM Ave che ane sAthe sAthe temanuM nAma caritArtha che ema siddha karavAmAM AvyuM che. A kAvyanA nAyaka jevIsamA tIrthaMkara vardhamAnasvAmIne garbhavAsanA saMbaMdhamAM je Azcaryajanaka ghaTanA banI hatI, tenuM ava digadarzana karAvavAmAM Ave che, paraMtu te pUrve eTaluM kahevuM nirarthaka nahi gaNAya ke A nIce lakhelI garbha badalavA saMbaMdhinI vAta digambarane mAnya nathI, kemake temanI mAnyatA pramANe bhUla aMgAIi rahyAMja nathI ane temanA uddhAra karelA granthamAM A vAta maLatI nathI. ema kahevAmAM Ave che ke vardhamAnasvAmIe yAne mahAvIra prabhue pitAnA bIjA bhavamAM nija kuLa viSe ghaNo garva karyo hato. prasaMga ema banyo hato ke bhArata rAjezvara pitAnA pitAzrI prathama tIrthaMkara RSabhadevane namaskAra karavA gayA hatA ane tyAM temaNe te jinezvarane evo prazna pUche ke he svAmin ! ApanI A sabhAmAMthI koI paNa jIva Apa jevI Rddhi pAmaze ke kema ? AnA pratyuttaramAM bhagavAne kahyuM ke tAre putra ane mAro patra marIci vIsa (aMtima ) tIrthaMkara thaze. tyAra bAda namutthaNuM yAne zAstavanI aMtima gAthA- 1 bharata ke airAvatanA cha khaMDanA adhipatine athavA mahAvidehanA batrIsa vijayo pachI game te eka vijayanA svAmIne "cavatI' kahevAmAM Ave che. A saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo zrIzobhanamunIzvarakRta stuti-caturvizatikAnA 65mAM padyanuM spaSTIkaraNa. 2 jaina zAstramAM bAra devaloka batAvyA che, temAMnA pahelA devalokane saudharma devaloka kahevAmAM Ave che. atra devalekazabdathI kalpapapanna devanuM nivAsasthAna samajavuM. jaina zAstramAM devanA (1) bhuvanapati, (2) vyatara, (3) tika ane (4) vaimAnika ema je cAra bheda pADyA che, temAM vaLI vaimAnikanA ka9papanna ane kalpAtIta ema be avAMtara bhedo che. temAMnA ka55tra devonA bAra nivAsasthAna che. tenAM nAmo nIce mujaba cheH (1) saudharma, (2) IzAna, (3) sanakumAra, (4) mahendra, (5) brahAleka, (6) lAnA, (7) mahAzuka, (8) sahastrAra, (9) Anata, (10) mANata, (11) AraNa ane (2) acuta 3 "pramukha' zabdathI kaNika, udAyana, jitazatru, adInazatru, caNDapraghAta, dazArNabhadra vigere samajavA. 4 A zabdanA artha sAra juo stuti-caturvizatikA (2014). Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virabhaktAmara je ja aA hitA, je A aviratatrmg #aa. saMda vadamALA, have tividekha vaMlAma "--AryA -nA upara dhyAna ApIne bharata rAjA potAnA putra marIcine vandana karavA gayA ane tema karavAnuM temane A kAraNa paNa jaNAvyuM. A sAMbhaLIne marIcie vicAra karyo ke khare. khara mArA kuLane dhanya che, kemake mArA pitAmaha prathama tIrthaMkara thayA, vaLI mArA pitA prathama cakravartI thayA, huM paNa prathama vAsudeva thaIza temaja aMtima tIrthaMkara paNa thaiza. A madanA kaTu vipAka tarIke e marIcine jIva prANuta devalokamAMnA puSpottara vimAnathI eNvIne aMtima bhAvamAM magadha dezamAMnA kSatriyakuDanA narapati siddhArthane rAjyamAM rahetA RSabhadatta nAmanA brAhmaNanI devAnandA nAmanI priyAnI kukSimAM avataryo. A eka alaukika ghaTanA che (juo ka9pasUtra, sU0 17 ). bhikSuka kuLamAM A pramANe devAnandAnI kukSimAM 82 divase vyatIta thayA bAda zakendranuM Asana kaMpyuM. tyAre teNe avadhijJAnathI prabhune tyAM garbhamAM rahelA joyA. AthI ekadama hata thaI jaI potAnA Asana uparathI nIce utarI, temanI tarapha sAta-ATha pagalAM cAlIaMjali joDI teNe temanI stuti karI A stuti zastavanA nAmathI prasiddha che). paraMtu prabhune nIca kuLamAM avatarelA joIne te zokAtura the, ethI karIne teNe tarataja hariNagamelI devane trizalA rANInA garbhane ane A devAnandAnA garbhane adalabadala karavA pharamAvyuM. te kArya te deve karyuM. AmAM tAtparya e raheluM che ke kadAcit tIrthaMkaranuM cyavana nIca kuLAdikamAM thAya, paraMtu janma to tevA kuLamAM kadi saMbhavato ja nathI. A vAtanI kalpasUtra (sU0 18 ) sAkSI pUre che. garbhAvAsane samaya pUrNa thatAM prabhuno janma thayo. A vAta I. sa. pUrve 59mAM banI. mahAvIra svAmInA sattAvIsa bhavA A zlokamAM mahAvIrasvAmInA sattAvIsa bha thayA viSe ullekha che. AthI koIne ema zaMkA upasthita thAya ke zuM mahAvIra svAmInA eTalAja bhA thayA che ? paraMtu A zaMkA "bhava' nI gaNatarInA rivAjanI ajJAnatA sUcave che. dareka jIve atyAra sudhImAM aneka bha. 1 saMta-chAyA "yeca atItAH siddhAH, ye ca bhaviSyanti anAgate kAle / saMprati ca vartamAnAH, sarvAn trividhena vande // " 2 vAsudeva" e traNa khaMDanA adhipatinuM nAma che. eno nIla varNa hoya che. ene " ardha-cakravatInA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. eka kAla-cakramAM 18 vAsudeva thAya che, arthAta "utsarpiNI " temaja "avasarpiNI' kAlamAM nava nava vAsudevo thAya che. vAsudevanA vaDIla baMdhune "baladeva' kahevAmAM Ave che, jyAre tenA prakhara zatrune "prativAsudeva ' kahevAmAM Ave che. e dhyAnamAM rAkhavuM ke vAsudevo niyANuM bAMdhavAvALA hoya che jyAre baladevo tevuM kArya karatA nathI. vaLI vAsudeva adhogAmI che, jyAre baladevo UrdhvagAmI che (sarakhA Avazyaka-niyukita, 415 mI gAthA). A "avasarpiNa' kAlamAM zrIkRSNa navamA vAsudeva, temanA bhAI balarAma navamA baladeva ane jarAsaMdha e navamA prativAsudeva thai gayA che. vizeSamAM A sarvene "zalAkA purUSa' evI saMjJA ApavAmAM Ave che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara huM zrIdharmavarNanavRtakaryAM che; paraMtu je bhavamAM jIvane samyaktvanI prApti thAya che, tyArathI tenA bhava gaNAya che. "kemake samyaktvarUpI bIjanI prApti vinA te pUrvenA anya bhavarUpI bhramaNAe zUnyaja che. vizeSamAM A sattAvIsa bhavAthI mATA bhavA samajavAnA che; kemake vacce vacce bIjA bhavA paNa thayelA che, paraMtu te mahatvanA nahi hAvAthI atra tenI gaNanA karavAmAM AvI nathI. uparyukta sattAvIsa bhave triSaSTizalAkApurUSacaritra temaja sukhAdhikA pramANe nIce mujaba cheH-- ( 1 ) nayasAra, ( 2 ) saudharmavAsI deva, (3) marIci, ( 4 ) brahmalekavAsI deva, ( 5 ) kauzika ( brAhmaNa ) ( bhava-bhramaNa ), ( 6 ) puSpamitra, ( 7 ) saudharmavAsI deva, ( 8 ) agnighota ( brAhmaNa ), ( 9 ) IzAnavAsI deva, ( 10 ) agnibhUti ( brAhmaNa ), ( 11 ) sanatkumAravAsI deva, ( 12 ) bhAradvAja (brAhmaNa), ( 13) mAhendravAsI deva (bhava-bhramaNu), ( 14 ) sthAvara ( brAhmaNa ), ( 15 ) brahmalAkavAsI deva, ( 16 ) vizvabhUti ( kSatriya ), ( 17 ) mahAzukra devalAkamAM deva, ( 18 ) tripRSTha ( vAsudeva ), ( 19 ) sAtamI narakamAM nArakI, ( 20 ) siMha, ( 21 ) ceAthI narakamAM nArakI ( bhava-bhramaNa ), ( 12 ) manuSya, ( 3 ) priyamitra ( cakravartI ), (24) mahAzuka devalAkamAM deva, (25) naMdana, (26) prANata devalAkavAsI deva ane (27) mahAvIra. A sabaMdhamAM nIcenI gAthAe vicAravA jevI che. "gAmAvikakhaga 1 sohamma 2 marii 3 paNa kappa 4 ko siya 5 suhamme 6 | mariUNa pustamitte 7 sohamme 8 ggijoya 9 IsA 10 // agbhUiI 11 tiyakappe 12 bhAraddAe 13 mahiMda 14 saMsAre / thAvaraya 15 baMbhibhava 16 vissabhUi 17 suke ya 18 viTTha 12 // apaiTThANe 20 sIhe 21 narapa 22 bhamiUNa cakki viyamitte 23 // sukke 24 naMdaNa naravara 25 pANayakappe 26 mahAvIro 27 // --zrIvicArasAra-prakaraNa, gAthAMka 76-79 A saMbaMdhamAM Avazyaka-niyuktinI 440-457 sudhInI gAthAo paNa jovA jevI che. bharata narezvara~~~ A avasarpiNI kAlamAM utpanna thayelA prathama tIrthaMkara zrIRSabhadevanA bharata narezvara putra thAya che. nAbhi ane marU e temanAM dAdAdAdInAM nAmeA che, jyAre temanI mAtuzrInuM nAma teA suma 1 samyaktva ' eTale ' yathArtha zraddhAna. ' vAstavika devane viSe devatvanI buddhi, kharekharA gurUne viSe gurUtvanI buddhi ane sAcA dharmane viSe dharmapaNAnI buddhi rAkhavI te ' samyaktva ' che. 2 saMskRta-chAyA-- . 8 grAmavIkSAH saudharmaH maulika dhama~: saucitraH saudharmaH / mRtvA puSpamitraH saudharmaH agnijyotiH IzAnaH // anabhUtiH tRtIyakalpaH bhAradvAjaH mAhendraH saMsAraH / sthAvarazca brahmabhavaH vizvabhUtiH zukre tripRSThaH // apratiSThAnaH siMhaH narake bhrAntvA cakrI priyamitraH / zukre nandana: narapatiH prANatakalpe mahAvIraH // ', 3 A prathama jinezvaranA pitAzrInA jIvananI sthUla rUparekhA stuti-caturvizatikA (50 8-9 ) mAM AlekhavAmAM AvI che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara gelA che. vizeSamAM brAhmIne janma paNa temanI sAtheja thayuM hatuM, arthAtu samaMgalA devIe bharata ane brAhmInA yugalane janma Apyo hato. apara mAtA sunaMdA devInA bAhubali pramukha 99 putra temanA bhAio thatA hatA ane sundarI nAmanI putrI e temanI bena thatI hatI. teo bharatakSetranA cha khaMDa sAdhIne cakravartI banyA hatA. dareka cakravartInI pAse jema cauda re hoya che, tema temanI pAse paNa hatAM. sAdhAraNa rIte ema kahevAya che ke gRhavAsamAM kevalijJAna thavuM muzkela che, paraMtu A mahAtmAne tenuM jJAna paNa potAnA rAjyabhavanamAM rahevA chatAM thayuM hatuM, e temanI balihArI sUcave che. kintu AnuM kAraNa e che ke je ke teo te vakhata saMsArarUpI kAdavamAM rahetA hatA, chatAM temanuM hRdayarUpI kamala to nirlepaja hatuM. teo te vakhata "nitya naisare mavati sAruM vannanaLam' arthAt "je je vastu A saMsAramAM daSTi-gocara thAya che, te anitya che' evI bhAvanA bhAvatA hatA, tenuM ja A pariNAma hatuM. A bharata rAjarSine praNAma karI temanA vize ullekha atra samApta karavAmAM Ave che. zreNika nRpati- zreNikanA pitAnuM nAma prasenajitu hatuM, jyAre temanI mAtAnuM nAma dhAraNI hatuM. vaye teo magadha dezamAMnI rAjagRhI nagarInA svAmI banyA hatA. teone cillaNa pramukha rANIo hatI. rANuM cilaNA temanA jevI saundaryanI eka anupama mUrti hatI. A bannene saundaryane joIne to samavasaraNamAM mahAvIrasvAmI virAjamAna hovA chatAM paNa tenI padAmAMnA aneka lake mehamugdha banyA hatA ane te eTale sudhI ke sAdhuomAM phakta gautama svAmI (indrabhUti) ane sAdhvIomAM candanabAlA kerAM rahI gayAM hatAM. A zreNika rAjAne abhayakumArAdika putra hatA. zreNika rAjA vIra prabhunA parama bhakta gaNAya che. teo A "avasarpiNuM " kAla pUro thayA bAda "utsarpiNInA trIjA ArAmAM prathama tIrthaMkara thanAra che, joke atyAre to teo prathama narakamAM che.' 1 cAda ronI mAhitI mATe juo jabudvIpa-prApti, tRtIya vakSaskAra. 2 A cilaNA rANInA saMbaMdhamAM ema kahI zakAya ke - "sA rAmaNIyakanidheradhidevatA vA saundaryasArasamudAyaniketanaM vaa| tasyAH sakhe ! niyatamindusudhAmRNAlajyotsnAdi kAraNamabhUnmadanazca vedhAH // " -mAlatI-mAdhava arthAta-te (mAlatI) rUpAdi saMpattinA bhaMDAranI adhiSThAyikA devI che ane saudaryanA samudAyanuM ghara che. he mitra! kharekhara te (mAlatI)nuM upAdAna kAraNa caMdra, amRta, kamalane daMDa ane caMdrane prakAza Adi thayela che ane tene kartA (aSTA) kAmadeva banela che. 3 A vAta e banenuM anupama cAritrabaLa sUcave che. AvuM daDha brahmacarya pALanAra tarIke sthUlibhadranuM nAma paNa jaina samAjamAM jANItuM che. 4 prabhunA sevakanI paNa AvI dazA thAya e "meLo zarUnA gatiH' e sUtrane caritArtha kare che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ shriidhrmprdhntA zreNika nRpatinA jIvana upara zrIdharmavardhanata sahastralijhmamaNika zreNika caritra temaja zreNika-kathA prakAza pADe che. A baMne grantha saMbaMdhI ullekha jaina granthApdii ( 0 234 2mane 261 )mA cha. 24 // 752id yAzraya nya, Avazya-vRtti, dazavaikAlika-vRtti temaja jJAtAdhyayanamAMthI temane lagatI hakIkata maLI Ave che. 55-viyA2 A 44 pAnuM kAvya zrImAnataMgarita bhaktAmara stotranI caturtha caraNanI padatirUpa hovAthI "vasantatilakA chaMdamAM racavAmAM AvyuM che. e chaMdanuM lakSaNa vasantatilaka vRttamAMja cAyelA zrImerUvijayakRta caturvizati-jinAnandastutine pR. 2-5 mAM vicAravAmAM AvyuM che, ethI karIne atra e saMbaMdhamAM ullekha karavAmAM AvatA nathI. atha tRtIyakAvye zrIbhagavato mahAvIrasvAmino balAdhikyamAha vIra ! tvayA vidadhatA''malikI sulIlAM bAlAkRtizchalakRdAruruhe suro yH| tAlAyamAnavapuSaM tvadRte tamucca manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 3 // TIkA he vIra ! tvayA AmalikI sulIlAM-zobhanakrIDAM vidadhatA-kurvatA yaH sura Aruruhe -yo devastvayA ArUDhaH yatskandhe tvayA caTitamityarthaH / kiMviziSTaH suraH ? chalakRta-chadmakArakaH / punaH kiMviziSTaH suraH ? 'bAlAkRtiH' bAlavadAkRtiH-AkAro yasya saH / taM suraM tvadRte-tvadvinA anyo jano grahItuM-svAyattIkattuM ka icchati ? na ko'pItyarthaH / kiMviziSTaM taM ? uccam / kIdRzaM ? 'tAlAyamAnavapuSa' tAla:-tRNarAjastadvadA (tamivA)carati tAlAyate, tAlAyate ( iti tAlAyamAnaM ) tat tAdRzaM vapuH-zarIraM yasya sa tAlAyamAnavapustaM tAlAyamAnavapuSam / "Rte yoge paJcamI" / tvat iti paJcamyA ekavacanam / Rte iti vinArthe'. vyayam / atra bhagavata AmalikIkrIDAprabandho jJeyaH // 3 // anvayaH (he ) 'vIra!' tvayA AmalikI su-lIlAM vidadhatA yaH bAla-AkRtiH chala-kRt sura: Aruruhe, taM tAlAyamAna-vapuSaM uccaM (suraM) sahasA grahItuM svat Rte kA anyaH janA icchati / 1 chaMda saMbaMdhI sthUla mAhitI mATe juo zrIbApajasirikRta caturvizatikA (pU ra5). Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara zabdArtha vIra! (mULa vIra)-he vIra, he mahAvIra ! g: (mULa pura)-devatA. (mULa puSpa)tArA vaDe. (mULa 22)=je. vidhatA (dU vipara) karatA. sAcaRAna tADanA samAna. sAmaSThirza (mULa sAtriI )=AmalikI. vapuq=deha, zarIra. su=prazaMsAvAcaka avyaya. tArA mAnavapuv=tADasamAna deha che jene tene. IjA krIDa. svara (50 yud) tA. suddhAM suMdara kriDAne. rAte vinA, sivAya. vAjI=bALaka. taM (mULa ta6)=tene. atiAkAra. 3yaM (kU0 3)=UMce. vANAti =bALakanA jevo AkAra che jeno te. kanyA (mULa aca)=bIje, apara. vAra (mU0 mi)=A. kapaTa, dago. chati (pa0 )=i che. =karanAra, (mU0 nana)=manuSya. cha7 kapaTa karanAro. sadA ekadama. zAha (ghA )=ArUDha thaze. tranuM (dhA 6)=pakaDavAne, vaza karavAne. zlokArtha mahAvIra svAmInuM alaukika parAkama he vIra ( jinezvara ) ! bALakanA samAna AkAravALA ane (ethI sAbIta thatA) kapaTa karanAra evA je devanI upara AmalInI sukaDA karo ke tuM ArUDha the, te tADanA (vRkSa) samAna devALA ane (ata eva) ucca evA devane ekadama vaza karavAne tArA sivAya ye apara manuSya icchA kare ?"-3 spaSTIkaraNa vIra prabhunI kIDA- eka vakhata indra sabhAmAM vIra prabhunI prazaMsA karIne kahyuM ke te atula sAmarthyavALA che ane vaLI dhIra che. A vAta eka surane gaLe utarI nahi eTale tenI parIkSA karavA te jyAM lagabhaga ATha varSanI ummaranA vIra prabhu anya rAjakumAra sAthe vanamAM ramatA hatA, tyAM AvyuM. AvIne te koI vRkSanA mULa pAse sarpa thaIne rahe eTale anya rAjakumAre to palAyana karI gayA; paraMtu vIra prabhue tene hAthethI paDI dUra pheMkI dIdhe. AthI pharIthI rAjakumAre ekatrita thaI krIDA karavA lAgyA eTale te sura paNa rAjakumAra thaI tyAM ramavA Avyo. A krIDAmAM evI sarata hatI ke je hArI jAya te bIjAne potAnI pITha upara vahana kare. vIra prabhu to hamezAM jItatA hatA, tethI anya rAjakumAre temane potAnI pITha upara vahana karatA hatA. evAmAM eka vakhata pelo deva hArI gaye eTale prabhu tenI pITha upara caDhI beThA. eTale te durmati deve potAnuM vikarALa rUpa vikuvyuM ane parvatanA karatAM paNa te UMcAImAM vadhavA lAge. A rUpanuM varNana karatAM zrI hemacandrasUri triSaSTizalAkApurUSacaritramAM lakhe che ke - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmarSanajad"tataH FISTha letAha-sUpamaSA sudhI! bhUdharAnapyadharayan , prArabdho pardhituM surH|| pAtAlakalpe tasyAsye, jivayA takSakAyitam / pitu ripho, vAnarAzitam II tasyAtidAruNe daMSTe, abhUtAM krakacAkRtI / jAjvalyamAne aGgAra-zakaTyAviva locane / / ghoNArandhra mahAghore, mahIdharaguhe iva / / bhRkuTImagare bhIme, mahoragyAviva bhravau // " 50 10, sane 2, ple 113-11 arthAtu- "tenA pAtALa jevA mukhamAM rahelI tenI jIbha takSaka nAga jevI dekhAvA lAgI, UMcA parvata jevA mastaka uparanA tene pILA keza dAvAnala jevA bhAsavA lAgyA, tenI bhayAnaka dADhe karavatanA jevI jaNAvA lAgI, tenAM netre aMgArAnI sagaDInI jema prakAzavA lAgyAM, tenAM nasAra parvatanI guphAnuM bhAna karAvA lAgyA ane tenI bhrakuTI vaDe bhaMgura bhamaro be meTI nAgaNa hoya tema bhayaMkara dekhAvA lAgI." A pramANe te surapitAnuM vadhAre ne vadhAre vikarALa temaja UMcuM rUpa banAvato jato hato te vAta prabhunA lakSyamAM AvatAM te parAkramI prabhue tenI pITha upara eka evI mukI mArI ke tarataja te vAmana thai jaIne te prabhune namI paDyuM ane indranuM kathana nahi mAnIne teNe A kArya karyuM hatuM ema prabhu samakSa te kahevA lAgyo. prabhunA dheryanI prazaMsA karIne te svarathAne cAlyo gayo.' vIra" zabdanA saMbaMdhI vicAra vIra ' zabda mATe nirUkata karatAM eka vidvAna kahe che ke "vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAd vIra iti smRtaH // " arthAtu-je karmanuM vidAraNa kare che tathA tapazcaryAthI virAjamAna che temaja tapazaktithI yukta che, te "vIra' kahevAya che. vIra prabhue anArya dezamAM paNa vihAra karyo hato tenuM zuM kAraNa? AnA uttaramAM samajavuM ke karmanuM vidAraNa karavuM e temanuM dhyeya hatuM. A uparathI zuM vIra prabhumAM vIrava hovAnuM siddha thatuM nathI ke hajI paNa je e bAbata para zaMkA rahetI hoya, te e umeravuM anAvazyaka nahi gaNAya ke vIra prabhue atizaya ghera tapazcaryA karI hatI. A uparathI paNa vIra prabhunuM vIratva joI zakAya che. vIra ' zabdane vyutpatti-artha paNa uparyukta vAtanI sAkSI pUre che, kemake "vaLa pati-yati varmANa rUti vIra" arthAt je vizeSataH kamIne prere che, dhakkA mAre che, AtmAthI alaga pADI tene dezavaTe de che, te "vIra' che. A "vIra' zabdanI vyutpatti che. 1 sarakhAvo Avazyaka-niryukita (gAthAka ura-75). 2 koI paNa zabdamAvane grahaNa karI tenA upara A prayoga le te " nikA' kahevAya che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara 11 vIra prabhunI vIratA teA jANe te temano janma-siddha huka nahi hAya ema lAge che. kemake temanA janmAtsavanA samaye indra jyAre jalAbhiSeka karatA kheMcAyA, tyAre te prabhue potAnA DAbA paganA aMguThA vaDe merU parvata kaMpAvI peAtAnuM parAkrama pradarzita karyuM hatuM. te uparAMta ApaNe upara joi gayA tema AmalakI krIDArdika prasaMge paNa temaNe temanuM vIratva pUravAra karI matAvyaM hutuM. sAthI marIne khebhane 'vIra' 'hevA te to nyAyya gAyana. are temane 'mahAvIra ' kahevAmAM Ave, tA te paNa khoTu nathI. zrutakevalI zrImAn bhadrabAhuravAmI paNa kahe che ke-- "ayale bhayabheravANaM, parIsa hovasaggANaM khantikhame parimANaM pAlae dhImaM aratiratisahe davie vIriyasaMpanne devehi se NAma kayaM samaNe bhagavaM mahAvIre" ? // --pasUtra, sU. 108 atha caturthakAvyena zrIbhagavato vidyAdhikyamAha - zakreNa pRSTamakhilaM tvamuvatha yat tad jainendrasaMjJakamihAjani zabdazAstram / tasyApi pAramupayAti na ko'pi buddhayA ko vA tarI tumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // TIkA he vIra ! lekhazAlAgrahaNAvasare zakreNa indreNa pRSTaM akhilaM samastaM yat tvamuvaktha- saduttarANi UcivAn, tadiha-asmin loke jainendrasaMjJakaM zabdazAstraM vyAkaraNamajani - jAtam / jinavendrazva tau devate asyeti jainendram / indracandraH kAzikRtsnetya ( tyAdya )STa mahAvaiyAkaraNAH, taistaiH kRtaM tannAmakaM vyAkaraNaM ajani - samutpannamityarthaH / ko'pi janastasyApi zabdazAstrasya pAraM buddhayA nopayAti, gahanArthatvAt / uktamarthamarthAntaranyAsena draDhayati-veti pakSAntare, ambunidhi - samudraM bhujAbhyAM tarItuM kaH [kSamaH ] alaM - kaH samarthaH 1 na ko'pItyarthaH // 4 // anvayaH zakreNa pRSTaM akhilaM yat tvaM uvaktha, tad iha jainendra-saMjJakaM zabda-zAstraM ajani; tasya api pAraM kaH api buddhayA na upayAti ( yataH ) kaH vA bhujAbhyAM ambu-nidhi tarItuM alam ? | 1 acalo bhayabhairavayoH parISahopasargANAM kSAntikSamaH pratimAnAM pAlakaH dhImAn aratiratisahaH dravyaM vIryasaMpannaH devaiH tasya nAma kRtaM zramaNo bhagavAn mahAvIraH / 2 sarakhAve| zrIbhagavatInA prathama zatakanA prathama uddezanA pAMcamA sUtra uparanI zrIabhayadevasUriSkRta vRtti. . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tate. vIrabhaktAmara [zrI dharmavarSanata zabdArtha rana (4)=saudharma-drathI. tajI (tam)=tene. ( )=pUchAyela. barv=paNa. Avi (mU0 mAra)=samata. para (mULa ) pAra. tva (yudhdha )=oN. 3yAti (pA yA) jAya che. vatha (dhA va)=kahyuM. na=nahi, ya (10 22)=je. (mULa vim )=i. yutha (1 yuddha)=buddhi vaDe. ne jina ane indra che devatA jenA evA. vA=athavA. saM=nAma. tatuM (pA)=AravAne. kane jJa=jainendra che nAma jenuM evuM. asamartha. duA lokane viSe. aq=jala. mAne (pAnana)= thayuM. nidhi samUha. =zabda. vAtrakazAstra, gamyunidhiM samudrane. dhvAha vyAkaraNa munAkhyAM ( mu)=be hato vaDe. zlekArtha vIra prabhunuM apUrva vidyA-bala- saudharmendra pUchelA praznanA uttara tarIke) je sarva teM kahyuM, te A lokane viSe jainendra nAmanA vyAkaraNa tarIke (prasiddha thayuM. A vyAkaraNa (gahana hovAne lIdhe) buddhi vaDe kAI paNa tene pAra pAmato nathI; athavA hAtha vaDe sAgarane tarI javAmAM koI samartha che ke?" -4 spaSTIkaraNa vIra prabhunuM nizALa-garaNuM- vIra prabhu vidyAbhyAsa karavAne lAyaka thayA, eTale temanA apUrva jJAnathI ajJAta evAM temanAM mAtApitAe temane nizALe besADavA vicAra karyo ane tadanusAra potAnA rAjyamAM ucca paDita pAse temane laI gayA. AvA ayukta kAryanI saudharmendrane khabara paDI eTale te brAhmaNanuM rUpa laIne lekha-zAlAmAM Avyo ane vyAkaraNane lagatA keTalAka prazano vIra prabhune pUchayA. AnA uttare sAMbhaLIne paNDita to ThaMDAgAra thaI gayuM. pachI saudharmendra prabhunI stuti karI cAlata che. prabhune vyAkaraNa viSe pUchelA prako ane tenA uttara "jainendra' vyAkaraNa evA nAmathI prasiddha thayA (sarakhAve Avazyaka-niryuktinI 75-77 mI gAthAo ). padya-alaMkAra A caturtha padha "arthAntaravAsa' nAmane alaMkArathI zobhI rahyuM che. zrI hemacandrasUrie arthAtaranyAsanuM lakSaNa nIce mujaba ApyuM che - " vizeSasya sAmAnyena sAdharmyavaidhAbhyAM samarthanamarthAntaranyAsaH" -kAvyAnuzAsana, pR0 278. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] cyAu vaiyAmro- ( 1 ) {ndra, ( 2 ) bhandra, ( 3 ) zatsna, ( 4 ) Apizali, ( 4 ) zATAyana, ( ( ) pANini, ( 7 )amara mate ( 8 ) nainendra me mAha vaiyA 29 / che. A vAtanI vopadevakRta kavikalpadrumano nIceno zloka sAkSI pUre che. 66 indrazcandraH kAzakRtsnA - pizalI zAkaTAyanaH / vIrabhaktAmara pANinyamara jainendrA, jayantyau ca zAbdikAH // 33 upadezAdhikyamAha atra e nivedana karavuM asthAne nahi gaNAya ke zrIvinayavijaye . kalpasUtranA dezamA sUtranI vyAkhyAmAM vIsa vyAkaraNA viSe ullekha karyo che. dharmasya vRddhikaraNAya jina ! tvadIyA prAdurbhavatya malasadguNadAyinI gauH / peyUSapoSaNaparA varakAmadhenu - rnAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // TIkA he jina ! tvadIyA gau:- vANI dharmasya vRddhikaraNAya prAdurbhavati / kiMlakSaNA gauH ? amalAna-nirmalAn sataH- samIcInAn guNAn dadAtItyevaMzIlA 'amalasadguNadAyinI' / uktamarthaM draDhayativarA - pradhAnA kAmadhenuH nijazizoH svavatsasya paripAlanArthaM kiM nAbhyeti-saMmukhaM kiM na samAgacchati ? samAgacchatyeva / kiMviziSTA varakAmadhenuH ? ' peyUpapoSaNaparA' peyUSaM abhinavaM payastena popaNaM tasmin parA - tatparA / " dhenustu navasUtikA " (kA0 4, zlo0 333 ) iti haimaH / bhagavato vANI kAmadhenurityarthaH // 5 // tvadIyA (mU0 tvadIya) = tArI. anvayaH dharmasya ( mU0 dharma ) = dharmanI. vRddhi=ydhaare|. karaNa = ( 1 ) artha ( 2 ) hetu. vRddhikaraNAya = vRddhinA hetune a jina ! ( mU0 jina ) = tpA che rAga bhane dveSa bhe mevA ( saMbhodhanArtha ), he vItarAga ! ( he ) jina ! tvadIyA a-mala-sat-guNa-dAyinI gau| dharmasya vRddhi karaNAya prAdurbhavati; peyUpapoSaNa-parA vara kAmadhenuH nija-zizoH paripAlanArthe kiM na abhyeti / / zabdArtha ** 13 prAdurbhavati ( dhA0 bhU ) = auTa thAya che. amala=nirbhava. sat=sArA. guNa=guNa. dAyin=ApanA2. amalasadguNadAyinI=nirbhava tebhana sArA guzone arpaNa karanArI, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gau0 ( mU0 go ) = vA. peyUSa =tAbhuM dUdha, par3e sAta divasanI pIsI gAyanuM dUdha. poSaNa = puSTi. para=tat52. peyUSapoSaNa parAnapIna dhanI puSTiyAM tatpara. vara uttama. kAmadhenu = murali svargIya gAya vIrabhaktAmara karmakSaye bhagavato nAmno mAhAtmyamAha zlokA ** - varakAmadhenuH = tabha surali. nanahi. abhyeti ( dhA0 i) = saMmukha laya le. ki= zu. nija = potAnA. FT=42, 44103. nijazizoH = potAnA mAjanuM paripAlanArtha = prabhunA upadeza - mahimA -- " hai vItarAga ( paramAtmA )! nimala temaja ucita guNene arpaNa karanArI evI tArI vANInA dharmanI vRddhi karavAne mATe prAdurbhAva thAya che ( te yAgyaja che, kemake ) zuM navIna dUdhanI puSTi (karavA)mAM tatpara evI uttama kAma-dhenu peAtAnA bALakanuM rakSaNa karavAne arthe saMmukha jatI nathI De ? " - 4 [ zrIdharmavardhana kRta pAne bhAre. chidyeta karmanicayo bhavinAM yadAzu tvannAmadhAma kila kAraNamIza ! tatra / kaNThe pikasya kaphajAlamupaiti nAzaM taccArucUtakalikAni karaikahetuH // 6 // TIkA he Iza ! he svAmin ! yad- yasmAddhetoH bhavinAM saMsAriNAM karmanicayaH - karmasamUhaH AzuzIghraM chidyeta - chedaM prApnuyAt tatra kileti nizcitaM tvannAmadhAma kAraNaM, tava nAma tvannAma tadeva dhAma- tejaH tadeva hetuH / dRSTAntamAha pikasya kokilasya kaNThe kaphajAlaM yannAzamupaiti hArni prApnoti tat cArucUtakalikAni karaikahetuH - cAruH - manoharo yatrata- Amrastasya kalikA nikaromaJjarIsamUhaH sa eva eka:- advitIyo heturadvitIyaM kAraNam / hetuzabdo'jahaliMgaH // 6 // anvayaH (he ) Iza ! yad bhavinAM karma-nicayaH Azu dvidyeta tatra tvat-nAman-dhAma kila kAraNaM; pikaspa kaNThe kaphajAlaM nAzaM upaiti tad cAru-cUta-kalikA-nikara-eka-hetuH / 1 vItarAga saMbaMdhI mAhitI mATe jue stuti-caturviMzatikA ( pR0 49 ). Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] chidyeta ( dhA0 chidU ) = chahAI naya karman = arma, AtmAnI naisargika zaktine para bhAra dita karanAra puddagala-vizeSa. nicaya= samUha, samudAya, nththe|. karmanicayaHno samuhAya. bhavinAM (mU0 bhavin ) = saMsAramonA. yad =bhethI. Azu=satvara, sahI. tvad = dvitIya yu3SavAya sarvanAma. nAman=nAma. dhAman = te. tvamnnAmadhAma=tAI nAbhayI tela. kila-mayita. kAraNaM ( mU0 kAraNa ) - hetu. Iza ! ( mU0 Iza ) - he prabhu ! tatra tebhAM. vIrabhaktAmara zabdArtha kaNDe (gU0 kaNTha ) - 69mAM gaNAmAM pikasya ( mU0 pika ) - aDisanA, ayasanA. kapha = 33. jAla= samUha, kphjaalN=in| sabhUla. upaiti (dhA nAzaM (mU0 nAza ) = vinAzane. tad-te. cAru = manohara. cUta = mAtra, mo. kalikA - bhaMvarI, bhora. nikara samuhAma i) Apta thAya che. zlAkArya eka advitIya, asAdhAraNa. hetu - araNu. cArucUtakalikAni karaikahetum = manohara yaatrmaMjarInA samudAyarUpI advitIya kAraNa, bhagavatA midhyAtvaM hataM, tadanyadeveSu sthitamityAha karma-kSayanuM kAraNa nAthanuM nAma-- * De paramezvara ! methI saMsArI (vA) nAMnA samuhAya satvara hehA bhaya che, tebhAM tArUM nAmarUpI teja nakkI kAraNa che. (jemake ) kAkilAnA kane viSe ( bAjhelI ) kaphanI jAla nAza pAme che, temAM manehara Atra-maMjarInA samudAya adritIya kAraNa che. -6 15 'devArya' deva ! bhavatA kumataM hataM tanmithyAtvavatsu satataM zatazaH sureSu / saMtiSThate'timalinaM girigahvareSu sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // TIkA 44 "" " he devAdeva ! he vardhamAna ! / " devAya jJAtanandanaH (kA0 1, zlo0 30 ) iti haimaH / yad bhavatA - tvayA kumataM- kutsitamataM hataM tat zatazo " bahavAdeH zas zatasahasrAdisaMkhyeSu sureSu 'mithyAtvavatsu ' mithyAtvamasti yeSu te mithyAtvavantasteSu saMtiSThate - nirantaraM tiSThati / kiMviziSTaM kumataM 1 atimalinaM mahAmalImasam / keSu kimiva ? girigahvareSu mUryAMzubhinnaM (zArvaraM 1 karmanuM sthUla svarUpa stuti-caturvizatikAnA pR. 6-7 mAM AlekhavAmAM AvyuM che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRtazarvarIsambandhi) andhakAramiya, girINAM-parvatAnAM gaharANi guhAsthAnAni teSu sUryasyAMzubhibhinaM-sUryakiraNaiH prahatamandhakAramiva / / 7 // anvayaH ( he ) 'devArya-deva ! ( yada ) bhavatA ati-malinaM ku-mataM hataM, tad zatazaH mithyAtvavatsu sureSu sUrya-aMzu-bhinnaM zArvaraM andhakAra giri-gahareSu iva satataM sNtisstthte| zabdAthe devArya-hevArya, ta-nana, mahApI2. ati-atizaya. devaprabhu, syAmI. malina masina, daSita. devAryadeva !-De yA ! atimAlinaM atizaya bhalina. bhavatA (mU0 bhavat )-mA543. giri parvata. kumataM (gR0 kumata ) duSTa mata. gahvara-gu. hataM ( mU0 hata )- yu. girigahareSu-parvatAnI ghumAne vidhe. tadU ( mU0 tad )-te. sUrya-2vi, su24. mithyAtvavatsu (mU0 mithyAtvavat )-bhiyAnAsAne aMzu-291. bhinna (dhA. bhida )-mehAyesa. satataM-mezane bhATe. sUryAzubhinna-2vinA ni201 43 hAye. zataza: . iva-bha. sureSu ( mU0 sura )-vAna viSe. zArvaraM ( mU0 zArvara )-rAtri-sapA . saMtiSThate ( dhA0 sthA )=niraMtara rahe the. andhakAraM (mU0 andhakAra )-aN5|2, aMdhA3. sAtha bhagavAne mArI haThAvela mithyAtvane maLelo Azraya he devArya deva! je atizaya malina evA duSTa mata Ape nAza karyo, te, jema ravinAM kiraNo vaDe bhedAya (kRSNa pakSanI rAtri-saMbaMdhI (samarata)aMdhakAra parvatanI guphAone viSe hamezAM rahe che, tema te kumata (paNa) seMkaDe mithyAtvI (unmArgI) devone viSe niraMtara 27 cha. "- 7 viSe. bhagavato nAmna AdhikyamAha tvannAma 'vIra' iti deva ! sure parasmin kenApi yadyapi dhRtaM na tathApi zobhAm / prApnotyamutra maline kimRjISapRSThe muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH ? // 8 // TIkA he deva ! vIra iti tvadIyaM nAma kenApi janena parasmin sure-anyasmin deve yadyapi dhRtaM dvipazcAzad vIrAH kSetrapAlAdaya ucyante ( teSAM ) vIranAma sthApitaM, tathApi tannAma tasmin zobhA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vIrabhaktAmaram ] virabhaktAmara na prApnoti / tatra dRSTAntamAha-amutra-amuSmin loke nanu-nizcitamudavinduH-dakasya vinduHjalakaNo maline RjIpapRSThe-piSTapAkabhRtpIThe kiM muktAphaladyuti-mauktikakAnti [kiM] upaitiprApnoti ? na prApnotItyarthaH / RjISapRSThatulyo'nyasuraH, tatra vIra iti nAmodakabindunai zobhata tyartha: . 8. anvayaH (phe) reva! vava si -nAma na pi mana kure puraM, tathA i(ta sahimana) zobhA na prAmoti; amutra (hi) maline RjISa-pRSThe udan-binduH muktAphala yuti nanu upaiti kim ? / zabdArtha vikrama tAruM nAma. amutra A lokane viSe. vIu ([ varavIra. mallei (pU masana )=malina, melavALA. hati ema. viM=zuM. deva! (pU. deva)=he paramezvara ! nI eka jAtanuM pAtra, taLavAne paNa. ge=pITha.. sure (mU0 (ra) devane viSe. nIvaDe chaSanI pITha upara. parimana(mULa ra =anya. gmaha motI. nA i(pU. vikrama )=ikathI. prati prakAza. =je. guangti-matInA prakAzane. pRti (mU0 pRta)=2thApana thayuM. 3ti (pAsa)pAme che. nahi. nAnu kharekhara. tathav=ApaNu. nakajala. romAM (10 rAmA )=zobhAne tejane. vidurIpuM. prAmati (pA mAra) pAme che. sAi =jalanuM TIpuM. kArtha prabhunA nAmanI vizeSatA he paramezvara ! joka kaIke tAruM vIra evuM nAma anya devane viSe sthApana karyuM, topaNa te tyAM zobhA pAmatuM nathI. (kemake) A lekane viSe nA pAtranI malina pITha upara (raheluM) jalanuM bindu zuM muktAphalanI kAntine kharekhara pAme ke'-8 spaSTIkaraNa lekanuM tAtparya- A lokamAMthI tAtparya e nIkaLe che ke jema siMhanuM cAmaDuM paheravAthI ziyALasiMha banate nathI, tema manuSya to zuM paNa kaIka ( hanumAna) deva paNa je vardhamAna svAmInuM vIra evuM nAma dhAraNa kare, paNa te tene caritArtha karI zake nahi. atra A vAta bAvana vIrane nAme oLakhAtA deva AzrIne kahevAmAM AvI che. A bAvana vIrathI dhaMTAkarNa vigere samajavA. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakata bhagavato jJAnotpattivizepamAha jJAne jinendra ! tava kevalanAmni jAte __ lokeSu komalamanAMsi bhRzaM jaharSuH / pradyotane samudite hi bhavanti kiM no padmAkareSu jalajAni vikAzabhAJji ? // 9 // TIkA he jinendra ! taba kevalanAmni jJAne jAte-utpanne sati lokeSu-svarga-martya-pAtAleSu komalamanAMsi lakSaNayA bhavyajanAnAM manAMsi bhRzaM-atyartha jaharSuH-harSa prApuH / hIti uktamartha draDhayatipradyotane-zrIsUrye samudite-udgate sati padmAkareSu-taDAgepu jalajAni-kamalAni vikAzabhAJjivikasvarANi kiM no bhavanti ? bhavantyeva / " pradyotanastapanaH" (kA0 2, zlo0 9) iti haimaH // 9 // anvayaH (he ) jina-indra / tava kevala-nAmni jJAne jAte lokeSu komala-manAMsi bhRzaM jahae, hi pradyotane samudite kiM padma AkareSu jalajAni vikAzabhAJji no bhavanti / / zabdArtha zAne ( mU. jJAna )jJAna, madha. jaharSuH (dhA. hA ) yAnaM: pAmatA pA. jinendra ! ( ma0 jinendra ) he nilezvara, he ni! pradyotane ( mU0 pradyotana bhurya. tava (mU0 yuSmad )=tAre vire. samudite ( mU0 samudita )--ye. kevala 31sa-sAna, sarvajJatA. hi-291 3. kevalanAni=sa me che nAma renu sevA. bhavanti ( dhA0 bhU )-thAya . jAte (mU0 jAta )=84 thaye. kiM-j. lokeSu (15) sone viSe. nonnali. phomala-narama. padmAkareSu ( mU0 padmAkara )taNAvAna viSe, sapazene viSe. manasa-yitta. jalajAni (mu0 jalaja)-bhI. komalamanAMsi narama thito. vikAzabhAJji ( mU0 vikAzabhAj , pisane bhRzaMsatya-ta. satArA, vi3252. zlokArtha prabhunA kevalajJAnano mahimA "Ornezvara ! jyAre tane upasa meM nAmarnujJAna (upasa-jJAna) utpanna yayuM, sAre (svarga, bhaya ane pAtALa e traNe) lokane viSe (bhavya prANIonAM) komaLa citte atyaMta AnaMda pAmyAM; kemake jyAre sUrya udaya thAya che, tyAre zuM (kamalanA samUhavALAM) sarovarane viSe kamalA vikavara thatA nathI ?" Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara aiTyAe -viyAra re! tIrthe'ranA ( 1 ) bhyavana, ( 2 ) nanbha, (3) dIkSA - grahaNa, ( 4 ) devalajJAnanI prApti ane (5) nirvANu e pAMca samaye arthAt e pAMce kalyANaMkA vakhate keTalIka alaukika dhaTanAe bane che. jemake eka teA A vAtanI khabara indrA peAtAnAM AsanA kampavAthI jANe che. vaLI A pAMce kalyANaMkAne viSe sarva jIvAne thADIka vArane sArU zAnti maLe che, temaja temane harSe paNa thAya che. vizeSamAM naraka jevA sthAnamAM paNa pradhAta ane sAtA ( sukha ) thai rahe che. prastutamAM kevalajJAnarUpI sUryanA udaya thavAthI bhavya-kamaleA khIlI rahe che. indrA samavasaraNa ( dharma-dezanA-maNDapa ) nI racanA karavA ane kevalajJAnInI amRta dezanAnuM pAna karavA adhIrA banI jAya che. * * spaSTIkaraNa vAdAya ( mU0 vAda ) = vAhArthe, deva ! (deva) = 4zvara ! samiyAya (dhA0 ) = bhAvyA. yaH ( mU0 yad ) =. sevake upakAravizeSamAha - vAdAya deva ! samiyAya ya 'indrabhUtiH ' tasmai pradhAnapadavIM pradade svakIyAm / dhanyaH sa eva bhuvi tasya yazo'pi loke bhUtyAzritaM ya iha nA''tmasamaM karoti // 10 // TIkA he deva ! indrabhUtiH - gautama gotrIyo brAhmaNo vAdAya - vAdaM kartumanAH samiyAya -samAjagAma, tasmai svakIyAM pradhAna padavIM bhavAn pradade / pradade iti prathamapuruSaikavacanasya kriyAbhisaMbandhAd bhavAniti kartRpadaM grAhyam / tasmai indrabhUtaye dAnapAtre caturthI / uktamarthaM draDhayati -- bhuvi - pRthivyAM sa eva dhanyo loke'pi tasya yazaH tasya kIrtiH / tasyeti kasya ? yo nA - yaH pumAnU AzritaM-sevArthamAgataM puruSaM bhUtyA - RddhayA kRtvA AtmasamaM - AtmanA tulyaM karoti sa eva nA / nuzabdasya prathamaikavacanam / sa eva naro dhanya ityarthaH // 10 // 19 anvayaH (he ) deva ! yaH 'indrabhUtiH' vAdAya samiyAya, tasmai ( bhavAn ) svakIyAM pradhAna padavIM pradadeH yaH nAha AzritaM bhUtyA Atman-samaM karoti saH eva bhuvi dhanyaH, tasya yazaH api loke / zabdArtha 1 saMbhAlu stuti-yatuvizati ( pR0 30-33 ). indrabhUtiH (mU0 indrabhUti) =ndrabhUti, vIra prabhunA prathama gaNadhara tasmai ( mU0 tad ) = tene. pradhAna=uttama, mukhya. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vavI hAddA, pada pradhAnajI=mukhya pada. prahle ( dhA0 rA )=ApyuM. vaLIyAM ( mU. cakrIyA )=nija, peAtAnuM. dhanyA ( mU. dhanya )=15, prazaMsanIya, saH (mU. ta )=te. e=ja, muvi ( mU. mU )=pRthvIne viSe. tasya ( mU. tam )=tenI. tharA ( mU. cazam )=kIrti. vIrabhaktAmara avi=paNa. joje ( mU. soda )=jagatte viSe. [ zrIdharmavardhanatA mULA ( mU. mUrti ) ivaDe. AzritaM ( mU. mAzrita )=Azraya lIdhelAne, zaraNe AvelAne. 66=A jagamAM. nA ( mU. haiM )=manuSya. mana=AtmA. sama=samAna, tulya. bAmaNamaM=peAtAnA samAna. iti ( dhA. ; )=kare che. zlokAI prabhunA sevaka prati anupama upakAra-- ' he devAdhideva ! je indrabhUti (ApanI sAthe) vAda karavAne AvyA, tene Ape svakIya uttama pada ( gaNadhara-pada) arpaNa karyuM. A kRtya ceAgyaja che, kemake je manuSya peAtAnA Azraya lIdhelA (sevaka)ne A jagamAM Rddhi vaDe peAtAnA samAna kare che, teja kharekhara pRthvI upara prazaMsanIya che ane jagatumAM tenIja kIti ( dhanyavAne pAtra) che."--10 spaSTIkaraNa avicAra-- ' nAmasamaM ' nuM ' na+gAmasaE' ema padaccheda karavAthI bIjo artha rakure che ane te e che ke je ( ravAmI ) peAtAnA sevakane saMpattie karIne pAtAnA samAna karateA nathI, tene pRthvI upara dhanyavAda dhaTe che, temaja tenI kIrti paNa tene mubArakaja che ! ! ! A 'krAti' che, arthAt kaTAkSanA udgAra che. kahevAnI matalaba e che ke je svAmInI sAcA dilathI sevA karavA chatAM paNa dAsatva kAyama rahe, te vAmIthI zuM ? tenI kIrti teneja mukhArka hAjo. kharA upakArI kANu ?-- AnA uttara sArU vicArI A nimna-likhita leAka:~ -- kr ? 'upakAriSu yaH sAdhuH, sAdhutve tasya ko guNaH 1 / apakAriSu yaH sAdhu, sa sAdhuH sadbhirucyate // ', arthAt upakAra karanArA manuSyA prati je sAdhu haiAya, tenA sAdhutvamAM zuM guNa che! apakAra karanAra tarapha je sadrartana rAkhe, teja sAdhu ema saMte kahe che. A vAtane nyAyavizArada mahAmahe|pAdhyAya zrIyazAvijayajI paNu TakA Ape che, kemake upAdhyAyazrI 'vinayavijayajIkRta zrIpAlarAsamAM cAthA khaMDanI AThamI hAlamAM te ka2e che ke-- 1 ' zrIpAlarAsa ' vinayavijayajIe banAvavA mAMDyA hatA, paraMtu tenI sAtame ane pacAsa gAthA racyA bAda te svage sidhAvyA ane tyAra bAda temanA saMketAnusAra upAdhyAyazrI yazovijayajIe bAkInA rAsa pUrA karyo. jIe A sabaMdhamAM e rAsanA phaLaza, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIramaktAmaram ] vIrabhaktAmara "sajajana je bhuMDuM karatA rUDuM kare re, tehanA jagamAM raheze nAma prakAza re; Abe patthara mAre tene phala dIyere, caMdana Ape kApe tehane vAsare-sAMbhaLajo have karmavipAka kahe muni re." A uparathI joi zakAya che ke pitAnI sAthe bAtha bhIDavAne taiyAra thayelA evA Indrabhatine paNa je vIra paramAtmAe uttama pada ApI pitAnA samAna banAvyA temane kharekhara dhanyavAda ghaTe che, temaja sajajana ke sAdhu kahe che te paNa tevAja purUSa che. A uparathI sAra e nIkaLe che ke kharekharA sajajananI sajajanatA nirapekSa hoya che, athatu evA sajajane sajajanatAnI khAtaraja-pitAnA svabhAvAnusAraja sajajanatA dAkhave che. zuM puSpane kAIe vijJapti karI che ke tamAre amane suvAsa ApavI? zuM vanadevIe koI divasa keinI sAthe paNa vasantane saMdezo kahA che ke tAre AvIne mArI zobhAmAM vadhAro karavo ! zuM koI cakravAke sUryane prArthanA karI che ke tAre pRthvI ane nabhomaMDalane prakAzita karavAM, zatrurUpa aMdha. kArane dUra karo ane cakravAka ane cakravAkIne saMga karAva! zuM meghane cAtake ke parvate kadI vinavyuM che ke tAre tApane vinAza karanArI jala-vRSTi karavI, cAtakane jIvADavA ane temanA nA dvArA vaiDUrya ratnane prAdurbhAva karavo? zuM candrane kadI paNa kumude ke care vinati karI sAMbhaLI che ke tAre amane Ananda Apo? zuM candrikA ane pRthvI sagotrIya che ke jethI karIne te pRthvIne sudhAnA samAna dhavala banAve che? 1 sarakhAvo zrIdevavimalagaNita hIrasaubhAgyanAM nimnalikhita paze. " apekSAM ca na vApi kurvanti santaH svabhAvena kiM tUpakurvanti sarvAn / kimabhyarthitAni prasUnAni kaizvij janAn saurabhaiH svairyadAmodayanti ||-bhujnggpryaatm (6,6 ) kadAcid vasantasya sandezavAco-. 'pi ca preSitAH kApi kiM kujlkssmyaa| mRgAkSImivotkaNTako majarIbhiH nevuM hAsayAnA cata tAm -muna kimabhyarcyate kenaciccaNDaroci yadurvIdivau bhAsayasyeSa yad vA / vipakSAnivodAsayatyandhakArAn punaryojayatyajanAbhI rathAGgAn ||-bhujngg ayAcyanta kiM vA'mbudAH kenacit kiM yadurvIdharANAM vyapohanti tApam / jalaiviyantIha bappIhabAlAn sAhaii vaidra(6)znAvanti -munna upAkAri kiM kairavairvA cakorai yadetAn sitAMzuH pRNatyeva kiM vA / sagotrAH punazcandikAH kiM dharitryAH rIte to tAH lupAvat che--muga -11 me saga, 062-66 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vIrabhaktAmara [ zrIdharmavarSanAta indubhUti-vicAra-- magadha dezamAMnI rAjagRhI nagarInA svAmI zrIzreNikanA ' gArvara ' ( gujvara ) gAmamAM vasubhuti nAmanA vipra vasatA hatA. tene pRthvI nAmanI strIthI indrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUti e nAmanAM traNa putra-ratne utpanna thayAM hatAM. e brAhmaNanuM gAtama gotra hAvAne lIdhe indrabhUtinA e nAmathI vyavahAra karavAmAM Ave che; arthAt tene gAtama( gAtama )vAmI tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A gaitama svAmI arthAt indrabhUti cauda' vidhAnA pAragAmI anyA hatA, temaNe cAra vedeAnuM sArI rIte adhyayana karyuM hatuM ane te peAtAne sarvajJa ' tarIke oLakhAvatA hatA. 6 eka vakhata pAvApurInI samIpamAM mahusena vanamAM rahetA sAmila nAmanA viprane tyAM agnibhUti pramukha dazaeN brAhmaNeA sahita indrabhUti yajJane mATe gayA. tyAM teo yajJa karatA hatA, evAmAM temaNe AkAzamAM uddAta joye ane tadanaMtara devAne martya-lAka upara utarI AvatA joyA. AthI temaNe ema mAnyuM ke A mArA yajJaneA prabhAva che ane devA mane abhinaMdana ApavAne Ave che. paraMtu jyAre te devA tyAM nahi AvatAM pAvApurImAM devAe racelA vIra prabhunA samavasaraNa tarapha gayA, tyAre temane AzcaryanA pAra na rahyA (AthI sAkhIta thAya che ke te sarvajJa hatA nahi, kemake Azcarya e ajJAnajanaka ceSTA che ). viroSamAM lokAne mukhethI atra samIpamAM vIra bhagavAn samavasaryAM che ane te sarvajJa che ema sAMbhaLatAM te temane atizaya sAmaye garva utpanna thayA. teo vicAravA lAgyA ke kharekhara atra kAi dhutArA AnyA lAge che ane tene indrajALa pAtharI hAya ema saMbhave che. Ama vicArI prabhunuM mAna meADavAne tee taiyAra thayA ane temaNe samavasaraNa tarapha prayANa karyuM. paraMtu samavasaraNanI samIpa AvatAM, temaja deva-kRta RddhinuM avalAkana karatAM ane vizeSataH vIra prabhunA mukhAraviMda tarapha najara paDatAM te te ThaMDAgAra thai gayA. eTalAmAM adhurAmAM pUrUM vIra bhagavAne temane temanA nAmathI khelAvyA. ane vagara pUche temanA maneAgata saMdehanuM nirAkaraNa paNa karyuM.' AthI karIne indrabhUtine samasta garva gaLI gaye| ane temaNe prabhunA caraNa-kamalamAM praNAma karI peAtAne temanA sevaka terI ke vIkAravA vinati karI. A vinatine svIkArIne prabhue temane dIkSA ApI eTaluMja nahi, paraMtu prathama gaNadhara banAvyA. are eTalethI paNa jANe peAtAnuM anupama upakAritva sidda thatuM na heAya, tema 1 cauda-vidyAo-- " vaLI vaizravAro, mImAMsADaDannIkSitrI tathA / dharmazAstra purAnuM ca, vidyA sAzratu // " arthAt cha aMgA, cAra vedA, mImAMsA, tarka, dharmazAstra ane purANa e cauda vidyAe che. 2 RR-veda, yajurveda, sAmaveda ane atharva-veda e cAra veda che. 3 agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudharmA, maNDika, mauryaputra, akaspita, acalabhrAtA, metArya ane prabhAsa e uparyuMkta daza brAhmaNA che. 4 A vAta vizeSAvazyakamAMnA 'gaNudharavAda'nA nAmathI oLakhAtA prakaraNa uparathI joi zakAze, joke enI syUla rUparekhA to zrIrUpacandrakavikRta gautamIya mahAkAvyamAM paNa AlekhavAmAM AvI che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara ra3 pite eka paurUSI paryata dezanA ApyA bAda tarataja taratanA jainetara dIkSita indrabhUtine eja samavasaraNamAM pAda-pITha upara besIne vyAkhyAna ApavAne paNa adhikAra Apyo. A temanI sajajanatA sUcave che. AmAM paNa hajI jANe kaMI nyUnatA rahI nahi gaI hemaMke zuM ke jethI karIne gautamasvAmIne pitAnA nirvANa-samaye pitAnAthI dUra kAlyA. potAnAmAM indrabhUtine "mArAja vIra' evI je mamatA hatI te dUra karavAne ane tema thatAM temane sarvajJa-padathI alaMkRta karavAne mATe temaNe Ama karyuM. Ama bAbata hovAne lIdhe, pitAnA sevakane pitAnI tulya banAvavAnI-nahi ke pote vAmI tarIke rahevAnI ane sevakane sevaka rAkhI mUkavAnI-evI anupama bhAvanAnI vIra bhagavAna karatAM vadhAre Abehuba mUrti anyatra maLe kharI ? kharekhara mahApurUSane upakAra paNa mahAna ja hoya che. sarvajJa-padathI kharekharA zobhatA evA indrabhUti vIra nirvANa bAda 12 varSe mele sidhAvyA. A dvitIye maMgalarUpa indrabhUtine mArA vAraMvAra praNAma ho eTaluMja kahI atra viramavAmAM Ave te pUrve nilikhita "gautamASTaka tarapha daSTipAta kare anAvazyaka nahi gaNAya." zrIdevAnandasUrikRtaM gautamASTakam " zrIindrabhUtiM vasubhUtiputra pRthvIbhavaM gautamagotraratnam / stuvanti devAsuramAnavendrAH sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||1||-upjaatiH zrIvarddhamAnAt tripadImavApya muhUrttamAtreNa kRtAni yena / aGgAni pUrvANi caturdazApi sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||2||-up0 zrIvIranAthena purA praNItaM mantraM mahAnandasukhAya yasya / dhyAyantyamI mUrivarAH samagrAH sa gautamo yacchatu vAJchitaM me // 3 ||-up0 1 "parUthI" eTale prahara arthAt traNa kalAka 2 keTalAka darzanakArae Izvarane nitya-mukta mAnyo che, temaja tene samAna te tenA sevake naja thaI zake evuM je IzvaranuM svarUpa AlekhyuM che, te vicAraNIya che. 3 badhAM maLIne maMgalo cAre che-(1) vIra bhagavAna, (2) gautama svAmI, (3) sthUlibhadra Adi munirAja ane (4) jaina dharma yAne AAAda darzana. kahyuM paNa che ke inSTha mAva7 "vo, maMDha tana'mu. iAruM 'bhUmi'ghA, napaDatu maMgaNam " * tamasvAmIne lagatI hakIkata zrIjinaprabhasUrikRti gotamastotramAMthI temaja Avazyaka, vizeSAvazyaka, uttarAdhyayana, bhagavatI ityAdi AgamomAMthI paNa maLI zake che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRtayasyAbhidhAnaM munayo'pi sarve gRhNanti bhikSAbhramaNasya kaale| miSTAnna-pAnA-'mbarapUrNakAmAH sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||4||-up0 aSTApadAdrau gagane svazaktyA yayau jinAnAM padavandanAya / nizamya tIrthAtizayaM surebhyaH sa gautamo yacchatu vAJchitaM me // 5||-up0 tripaJcasaGkhyAzatatApasAnAM tapAkazAnAmapunarbhavAya / akSINalabdhyA paramAnnadAtA sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||6||-up0 sadakSiNaM bhojanameva deyaM sAdharmika (ke) saGkasaparyayeva / kaivalpavastraM pradadau munInAM sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||7||-up0 zivaM gate bhartari vIranAthe yugapradhAnatvamiheva matvA / paTTAbhiSeko vidadhe surendraiH sa gautamo yacchatu vAJchitaM me ||8||-up0 zrIgautamasyASTakamAdareNa prabodhakAle munipuGgavA ye / paThanti te saripadaM ca devA nandaM labhante nitarAM krameNa ||9||-up0 arthAtu-"vasubhUtinA nandana, (tenI patnI) pRthvIne suta, ane gautama gotrane viSe .1 "pRthvInA sutane bIjo artha "maMgala' thAya che, e vAta dhyAnamAM laIne te zrIdevavimalagaNie hIrasaubhAgyamAM caturtha sagamAM sAtamA ane AmAM pa dvArA nIce mujaba uddagAra kADhyA che- "babhUva mukhyo vasubhUtisUnu steSAM gaNInAmiha gautmaahH|| yo vakabhAvaM na babhAra pRthvI suto'pi no vissnnupdaavlmbii||"-6jti arthAta jeNe pRthvI-suta hoI karIne paNa vakratA dhAraNa karI nahi temaja nArAyaNanA caraNano Azraya lIdhe nahi, te gatama nAmanA vasubhUtinA putra te gaNadharamAM mukhya banyA (maMgala e pRthvI-suta che ane e grahanI vakratA suprasiddha che temaja te graha hevAthI AkAzane Azraya le che e dekhItI vAta che). Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara rasamAna evA je zrIindrabhUtinI devendrA, dAnavendra ane narendra stuti kare che, te gautama (svAmI) mane vAMchita arpo ."--1. "zrIvaddhimAna ( jinezvara )nI pAsethI ( utpAda, vyaya ane daivyarUpI) tripadI prApta karIne jeNe muhurtamAtramAM (bAra) aMge temaja cauda pUrve racAM, te gautama (prabhu) mane abhISTa arpaNa kare."-2 "mekSanA sukhane mATe zrIvIra bhagavAne je gautamasvAmI (nA nAmavALe) maMtra karyo hato ane je maMtranuM dhyAna samagra sUrIzvaro kare che, te gautama (svAmI) mane vAMchita samarpo."--3 "sarve munie paNa bhikSA bramaNanA samaye jenuM nAma le che ane tema karI miSTa anna, pAna ane vastrathI pUrNa IcchAvALA thAya che, te gautama ( prabhu) mane abhISTa arpo."-4 "sura pAsethI (aSTApada) tIrthane atizaya zravaNa karIne je gaganamAM cAlavAnI pitAnI zakita vaDe aSTApada parvata upara (vIsa) jinendronAM caraNanA vandanA gayA, te autama (munIzvara ) mane manavAMchita Ape."--pa tapazcaryA karavA vaDe kRza banelA evA paMdaraseM (1500) tApasane muktine mATe jee akSINa labdhi vaDe temane paramAtra (kSIra)ne dAtA banyA, te gautama (gaNadhara ) mane abhISTa samapo."-6 sAdharmikone dakSiNAnI sAtheja bhejana devuM ne saMghanI vAtsalyatA paNa temaja thAya che tevI rIte munione jeNe sarvazatArUpI vastra paNa paramAnnanI sAthe arpaNa karyuM, te gautama (gIra) mAra moratha pUrA pADe."--7 pitAnA svAmI vIra prabhu me gayA eTale yuga-pradhAnapaNuM zrIgautama svAmImAM che ema mAnIne jemane devendrae paTTAbhiSeka karyo, te gautama (munivara ) mane manavAMchita ape."--8 je munIzvare jAgatAnI sAtheja AdarapUrvaka (A) zrIgautamASTakanuM paThana kare che, teo sUripadane ane tadanaMtara (devagatinA) Anandane paNa khacita prApta kare che. (kartA zrImAna devAnanda surijIe potAnuM nAma paNa A anya padamAM sUcavyuM che.)"-- sAthe sAthe virodhAbhAsa' nAmanA alaMkArathI vibhUSita AnA pachInuM navamuM padya paNa joI laIe. " yatpANipadmaH sapunarbhavo'pi datte natAnAmapunarbhavaM yat / ziSyIkRtA yena bhavaM vihAya zivaM zrayante ca tadatra citram // " -upajAti. arthAta jenuM kara-kamala punarbhava (nakha)thI yukta heI karIne paNa praNAma karanArane apunarbhava (mokSa) arpaNa kare che temaja vaLI jeNe ziSya karelA che bhAva (mahAdeva)ne choDIne ziva (mahAdeva)no Azraya le che, te atra Azcaryajanaka che. ( 'bhava'ne artha saMsAra' karavAthI ane "ziva'no artha "mekSa' karavAthI virodhAbhAsane parihAra thAya che.). Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanakRtabhagavato vacanamAdhuryamAha gokSIrasatsitasitAdhikama(mi)STamiSTa___ mAkarNya te vaca ihepsati no parasya / pIyUSakaM zazimayUkhavibhaM vihAya kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // TIkA he jina! te-tava vaco-vacanamAkarNya-zrutvA parasya-anyadevasya vaco jano no Ipsati-nApnumicchati / kiMviziSTaM vacaH ? gokSIraM-dugdhaM satI cAsau sitasitA-ujjvalA zarkarA tAbhyAM dvAbhyAmadhikamAmi)STaM vizeSeNa mR(mi)STaM-madhurataram / punaH ( kiMbhUtaM vacaH ? iSTa-vAJchitaM ) / uktamartha draDhayati-zazimayUkhavibhaM-candrakiraNatulyaM nirmalaM pIyUpakaM-amRtaM vihAya-tyaktvA jalanidheH- lavaNasamudrasya kSAraM jalaM rasituM-svAdituM ka icchet-ko vAJchet ? na ko'pItyarthaH / pIyUpameva pIyUSakaM svArthe kapratyayaH / yadvA pIyUpatulyaM kaM-jalaM amRtajalaM pItvA kSAraM jalaM rasituM, rasa AsvAdane ( iti dhAtoH ) tumpratyaye iDAgame ca rasitumiti supAThaH / azitumiti pATho'jJAnamUlakaH, bhojanArthAbhAvAt // 11 // anvayaH te go-kSIra-sat-sita-sitA-adhika-mRmi )STaM, iyaM vacaH AkarNya parasya (vacaH) iha (janaH) no Ipsati; (hi) zazi-mayUkha-vibhaM pIyUSakaM [pIyUpa-kaM vA ] vihAya jala-nidheH kSAraM jalaM rasituM kaH icchet / / zabdArtha go-gAya. te (mU0 yuSmad )-taa|. kSIra-2, 5. vacaH (mU0 vacas )-kyanane. gokSIra gAyatuM 5. iha-mA huniyAmAM. sat-uttama. Ipsati (dhA0 Ae)-bhejavA . sita-Gra, zveta. no-nali. sitA-za:21, sA32. parasya (mU0 para )-4-yanA. adhika-vizeSa. pIyUSakaM ( mU. pIyUSaka )-amRta. mRe-nirbhasa pIyUSa-amRta. miSTa madhura,nA ka- sa. gokSIrasatsitasitAdhikamR(mi)TaMdha ane uttama pIyUSakaM-amRtasamAna sa. temaja ujajavala evI sAkarathI vadhAre nirmala zazin 204nI1-, 4-5. [athavA madhura ] me. mayUkha-4i25. iSTa ( mU0 iSTa )-priya. vima-tulya. AkarNya ( dhA0 karNa )=sAmAna. zazimayUkhavima-ya-nAzinI tujhya. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vidhAna ( dhA0 4 )yajI daite, mUkIne. kSAra ( mU. kSAra )=khArA. nahaM ( mU. gaha )=pANIne. =pANI. niSi-samUha. vIrabhaktAmara nahaniSe: ( mU. galanidhi )=sAgaranuM. dalituM ( dhA. raN )=ravAda levAne. TM ( mU. trim )=kANu. jet ( dhA. 1 )=icchA kare. zlokAthe 27 prabhunI vANInI madhuratA-- '( he jagannAtha ! ) gAyanA dUdhathI temaja uttama ane ujjavala evI zarkarAthI paNa vadhAre nirmala [ athavA madhura ] tathA priya evuM tArUM vacana zravaNa karyAM bAda anyanA vacananuM zravaNa karavA (kAi paNa manuSya ) atra icchate| nathI. (kemake ) candranAM kiraNeAnA jevA (nirmala) amRtane [ athavA amRta samAna jalane ] mUkIne ( lavaNu) samudranA khArA jalane ravAda levAne kANu icche ?''----11 spaSTIkaraNa pAyAntara-vicAra 'arthAntaranyAsa'thI alaMkRta evA A zlokanI vRttimAM 'nizituM' (ganiSe:+mazituM) e pAThAntaranA saMbaMdhamAM khulAsA karavAmAM AvyA che ane temAM 'zituM' e pATha azud che ema kahevAmAM AvyuM che. A vAtanA samarthanamAM e umeravAnuM ke samayasundaragaNikRta RSabha-bhaktAmaramAM, ratnasiMhakRta nemi-bhaktAmara ( yAne prANapriya kAnya )mAM temaja kAvya-mAlAnA saptama gucchakamAM chapAyala bhaktAmara stAtramAM paNa 'rakSituM' pADe che. paraMtu e nivedana karavuM asthAne nahiM gaNAya ke bhAvaprabhasUviracita nemi-bhaktAmaramAM, kIrtavimalakRta zAnti-bhaktAmaramAM temaja dharmasiMhasUri racita sarasvatI-bhaktAmaramAM paNa 'tuM' evA pATha che. vaLI 'sudhAzino levA:,' 'vAlAzino nALAH' evAM vAyA paNa jovAmAM Ave che. vAste A vAta vicAraNIya che. * bhagavato rUpAdhikyamAha - aGguSThamekamaNubhirmaNijaiH surendrA nirmAya cet tava padasya puro dhareyuH / pUSNo'gra ulmukamiveza ! sa dRzyate vai yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // TIkA he jina ! surendrA-devendrA aNubhiH - paramANubhiH ekamaGguSThaM nirmAya - nUtanaM niSpAdya cedayadi tava padasya - caraNasya puraH-agre dhareyuH - tava caraNasyAGguSThena tulyatAkaraNAya sthApayeyuH / kiMviziSTaira Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavarSanajItannubhiH? 'maNijaiH' maNayaH candrakAntAdiratnAni teSu jAtA maNijAstairmaNijaiH-ratnodbhUtaH paramANubhirityarthaH / he Iza ! so'GgaSTho vai iti nizcitaM pUSNaH-sUryasyAgre ulmukamiva-alAtamiva dRzyate / yadyasmAt kAraNAda hIti nizcitaM te-tava samAnamaparaM rUpaM nAsti, tvattulyarUpo'nyo naastiityrthH||12|| anvayaH (2) 4 : vaidu ju- mani-jai anumA rAI nimAtA ghara4 chu, ( tarhi ) saH pUSNaH agre ulmukaM iva vai dRzyate yad te samAnaM aparaM rUpaM na hi asti / zabdArtha azu (sada)=aMguTho. atre (10 30)=agre. (mULa i%)=eka. hamu (11 mu%) aMgAre. ajumi ( maju)=paramANuo vaDe. gha=jema. mam=7. phA! (mU )= paramezvara ! najinaiRtnomAMthI utpanna thayela. (mULa ta2)=o. putradeva. daphate (dhA ) dekhAya (che). subrA surapatio. jainakkI.. nirmANa (dhAmA )=banAvIne. yajethI karIne. =je. te (kyu H)=tArA. tava ( [ puSa)=tArA. samAna (mUlamAna)=tulya, apara (mAra )=anya. 5vastha (F0 16 )=caraNanI. na=nahi. T =AgaLa. di=nizcayavAcaka avyaya. g(pA 9)=dhare. (mU0 hag )=5, svarUpa. ger: (mU0 phUSana)=sUryanI. ati (pa0 samU )=che. plekArtha vIra prabhunuM anupama rUpa he paramezvara ! (candrakAntAdika) ratnamAMthI utpanna thayelA paramANuo vaDe (kadAca) eka aMguTha (navIna) banAvIne jo devendro tArA caraNanA aMguThAnI AgaLa dhare, te te nakkI sUryanI sAme aMgArA jevo dekhAya che, jethI karIne (khAtarI thAya che ke) nakkI tArA samAna anya rUpa A jagatamAM nathI."--12 spaSTIkaraNa lekanA sAra saMbaMdhI vicAra- A lokamAM je ema kahyuM che ke deve vividha ratnanA paramANuo vaDe eka aMguThe banAve, to te paNa prabhunA aMguThA AgaLa kazI gaNatrImAM AvI zake tema nathI, te vAtanI Avazyaka-niryuktinI pa69 mI gAthA paNa sAkSI pUre che kemake tyAM kahyuM che ke Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] paraMtu e dhyAnamAM rAkhavuM ke samavasaraNamAM tA prabhunA prabhAvathI prabhunA samAna temanI traNa mUrti banAvavAmAM devatAe samatha thAya che. vIrabhaktAmara ""savvasurA jai rUvaM, aMguTTapamANayaM viuvvejA // jiNapAyaMguhaM para Na sohae taM jahiMgAlo | " bhagavaddarzane mithyAtvaM nodghaTatItyAhaujjAghaTIti tamasi pracurapracAraM mithyAtvinAM matamaho na tu darzane te kAkAricakSuriva vA na hi citramatra / yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // TIkA he jina ! mithyAvinAM mataM tamasi ajJAne ujjAghaTIti - atizayena udghaTati - prakaTIbhavatitarAm / kiMbhUtaM mataM 1 pracuro - bahulaH pracAro - vistAro yasya tat pracurapracAram / aho ityAzvarye / tanmithyAtvinAM mataM te tava darzane na tu ujjAghaTIti, darzane - samyaktve bhagavato'valokane vA mithyAtvasya vilayAt / hIti nizcitam / atra citraM na kiJcit, tatrAzvaryaM netyarthaH / yad - yasmAddhetoH kAkAricakSurvAsare pANDupalAzakalpaM bhavati, kAkAnAM - kAkapakSiNAmariH - zatrughU kastasya cakSuHnetraM divase pANDu pANDuravarNa yat palAzapatraM tena kalpaM- tulyamiva bhavatItyarthaH / vAsare ghUkacakSuSo nistejastvAt, tamasi pracurapracAratvAt // 13 // pracura=atyaMta pracAra-vistAra. anvayaH / ( he jina ! ) aho ! mithyAtvinAM pracura - pracAraM mataM tamasi ujjAghaTIti, na tu te darzane; vA na hi atra citraM yadU vAsare kAka-ari-cakSuH pANDu-palAza - kalpaM iva bhavati / zabdArtha ujjAghaTIti ( dhA0 ghaT ) = atizaya asTa thAya che. tamasi ( mU0 tamas ) =ajJAnane viSe. pracurapracAra atyanta che vistAra mevA, mithyAtvanAM ( mU0 mithyAvin ) = mithyAtvamanuM. mataM (mU0 mata) = harzana. 1 saMskRta chAyA 29 aho AzcaryavAya avyaya. na=na. tu=paraMtu. darzane ( mU0 darzana ) = (1) sampatvane viSe (2) apasonane viSe; (3) bhatane viSe. te ( mU0 yuSmad ) =tArA. 909-19131. sarvasurA yadi rUpaM, aMguSThapramANaM vikurvIran / jinapAdAGguSThaM prati, na zobhate tad yathA'GgAraH // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 a=iduzmana, zatru, vhAoni=kAgaDAne zatru, vaDa. najI=netra. hAricakSuH-ghuvaDanuM netra. va=jema. vA=athavA. Tvi=nizcayavAcaka avyaya. citra ( citra )=Azcaryajanaka. vIrabhaktAmara zlokArtha jina darzanathI mithyAtvanA nAza-- ' hai jinezvara ! ahe| ! atyanta pracAra che jene evuM mithyAtvInuM darzana ajJAnane viSe atizaya prakaTa thAya che, paraMtu tArA darzanane viSe tema thatuM nathI ( e Azcarya che ). athavA kharekhara emAM kaMi Azcarya nathI, kemake ( e svAbhAvika che ke ) dhuvaDa (pakSI)nI AMkha divasanA ( dhALA ane ) pILA evA khAkharAnA pAMdaDA jevI ( arthAt nisteja ) thAya che, ( jyAre rAte aMdhArAmAM te te lIlA lahera uDAve che ). ''--13 spaSTIkaraNa atra=ahIM. callR je mATe, vAsare ( mU. vAsara )=divase. mati ( dhA. mU. )=thAya che. pADu=pILA. pahArA=khAkharAnuM pAMdaDu.... 5=samAna, tulka. pADuMpahArApaM=pILA khAkharAnA pAMdaDA samAna. zlokanuM tAtparya-- A klAkanuM tAtparya e che ke jema aMdhArAmAMja khadhI * peAla' cAle ane ajavALAmAM tA te udhADIja paDI jAya, tema mithyAtvIonuM zAsana ajJAnarUpI aMdhakAramAM athaDAtA janAneja rUcikara thai zake ane tenuM jora paNa tyAMja cAle, paraMtu viveka-netravALA pAse te tenI kIMmata tarataja aMkAi jAya. vizeSamAM satya mArge cAlanArA janAnI saMkhyA paNa unmArge janArA karatAM ochI hAya, te te khanavA joga che. A vAta teA mahAvIra svAmInA ane geAzALAnA zrAvakAnI saMkhyA uparathI paNa joi zakAya che, kemake jyAre mahAvIra svAmInA 1pa90000 zrAvaka (ane tethI khamaNI zrAvikAo bhakta hatA), tyAre geAzALAnA 1100000 ( ! ) zrAvakA bhakta hatA. A uparathI ' supracAra ' evuM je viroSaNa mithyAtvIonA matane lAgU pADyuM che, te vAstavika che, ema joi zakAya che. zlAkanI vicitratA-- [ zrIdharmavarSanata A zlokamAM aThTho, na, tu, ca, vA, di, atra ane hU~ ema avyayeAnuM vahANa phATayuM che ane tema chatAM pAdapUrtimATe eka paNa avyayane upayAga karyAM nathI e Azcarya che. * * * Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram] vIrabhaktAmara kapAyabhaGge bhagavato balavattvamAhavanyA dvipA iva sadaiva kaSAyavargA bhaJjanti nUtanatarUniva sarvajantUn / siMhAtirekatarasaM hi vinA bhavantaM kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // TIkA he svAmin ! kapAyavargAH kapati-dahati prANinAM (taM) jIvAnAmiti kaSaH -saMsArastasyAyo-lAbho yebhyaste kapAyAH-krodhAdayasteSAM vargAH, "vargastu sadRzAM skandhaH"(kA0 6, zlo0 49 ) iti haimaH / yadvA tadgaNo vargaH anantAnubandhyAdibhedacatuSTayena caturguNitAH kaSAyavargAH vanyA dvipA iva sarvajantUn nUtanatarUniva bhaJjanti / kadA ? sadaiva-sarvasmin kAle / hIti nizcitam / bhavantaM vinA-tvAM vinA tAn yatheSTaM saJcarato dvipAn ko nivArayati ? / kiMviziSTaM bhavantaM ? 'siMhAtirekatarasaM' siMhAdatireka-adhikaM taraH-parAkramo yasya sa taM siMhAtirekatarasam // 14 // anvayaH (he parama Atman !) kaSAya-vargAH vanyAH dvipAH iva sarvajantUn nUtana-tarUna iva sadaiva mananti; siMha-atireka-tarasaM bhavantaM ( hi ) vinA tAn yatheSTaM saJcarataH (kaSAya-dvipAna ) kA nivArayati / zabdArtha vanyA: (mU0 vanya ) gasI, vanamA sanA21. sarvajantUn samasta prAmAne. dvipAH (mU0 dvipa )-gare, lAthAyI. siMha-siMha iva-bha. atireka-mapita sadaiva-sahA. taras-524ma. kaSAya-hIpAhi pAya. siMhAtirekatarasaM=siMDyA adhiH cha 52rAma haiM varga-( 1 ) samU; ( 2 ) ( gaNita prasi6 ) varga. sevA. kaSAyavargAHpAyonA vargo.. hi-nizramavAya avyaya. bhAnti (dhA0 bhaJja )-mAMge cha, nA re che. vinA-112. nUtana-navIna. bhavantaM (mU. bhavat ) mA5. taru-kSa, . kaH (mu0 kim ) . nUtanatarUna navIna hone. tAn (mU0 tad ) bhane. sarva-samarata. nivArayati (dhA0 vAr )= . jantu-pAe. saJcarataH ( mU0 saJcarat ) partanArAne. yatheSTa-bha27 mu . Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanachata- zlekArtha kaSAyane nAza karavAmAM prabhunuM apUrva baLa- (he paramAtmA !) jema jaMgalI hAthIe navIna vRkSane bhAMgI nAMkhe che, tema kaSAyanA vaga samasta prANIone nAza kare che. (A pramANe) marajI mujaba vartanAra te (kapAyarUpI kuMjarone) kharekhara siMha karatAM paNa adhika parAkrama che jenuM evA Apa sivAya (anya) kaNa aTakAve?"--14 spaSTIkaraNa jinezvara ane siMhanI tulanA jinezvara siMha karatAM caDhiyAtA che, kemake kadarUpI kuMjarano temaNe sarvathA parAjaya karyo che, jyAre siMha to koIka vAra paNa tene vaza banI jAya che, kemake zuM siMha varSamAM eka vAra paNa viSayasevana karatuM nathI ke kahyuM paNa che ke"siNho balI dviradazUkaramAMsabhojI, saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram" kaSAya-mImAMsA "kaSAya' zabda "kaSa" ane "Aya" e be zabdane banelo che. temAM "kaSa' eTale saMsAra' ane "Aya" eTale "lAbha" temAM "kaSa'ne vyutpatti-artha e che ke "pati-rIti kALanA rUti vA?" arthAt je prANIone saMta sa kare che, te "ka" che. saMsAramAM janma-maraNanA pherA pheravanAra "kaSAya che. A kaSAyanA krodha (gusso), mAna (garva), mAyA (kapaTa) ane lobhA ema cAra mukhya bhede che. A darekane eka ethI manDa ane ethI karIne te ochA hAnikAraka evA (1) anantAnubaMdhI, (2) apratyAkhyAna, (3) pratyAkhyAna ane (4) saMjavalana ema cAra cAra bheda che. dhane eka kSaNa vAra paNa Azraya Apavo e sarpane dUdhanuM pAna karAvyA barAbara che. teNe pitAnA AzrayadAtAne vinAza karavAnuM bIDuM jhaDapyuM hoya ema lAge che. TUMkamAM AtmAnI avanati karavAmAM tenuM zurAtana samAyeluM che. A saMbaMdhamAM zrIvimalasUrie ThIka ja kahyuM che ke-- "AtmAnaM paritApayatyanukalaM janmAntareSvapyalaM datte vairaparamparAM parijanasyougamApAdayet / dhatte sadatimArgarodhanavidhau gandhadvipatvaM tataH krodhasyetthamare ! ripoH kSaNamapi sthAtuM kathaM dIyate? // " -saMvega-kuma-kundalI, le. 5 1 sarakhA " krodho hi zatruH prathamo narANAM dehasthito dehavinAzanAya / yathA sthitaH kASThagato hi vahiH sa pUra variphate rAjInuM " Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara athatu-are ! dha AtmAne pratikSaNa paritApa kare che, janmAktaramAM paNa atyaMta veranI paraparAnuM poSaNa kare che, parijanane ( svajanane) zokAtura kare che ane sadgatinA mArgane nirodha karavAmAM gandha-haratInI garaja sAre che; vAste A dedharUpI vairIne eka kSaNa vAra paNa sthAna kema apAya ? dhanA saMbaMdhamAM zrImeravijayaviracita caturvizatijinAnandastuti (pR. 22)mAM tathA stuti caturvizatikA (pR. 151)mAM vizeSataH vicAra kareluM hovAthI A saMbaMdhamAM te ATaluM nivedana karavuM basa samajAya che. mAna- mAnanA saMbaMdhamAM paNa stuti-caturvizatikA (pR. 5-54)mAM ullekha karela hovAthI ahiMA tenA svarUpa upara prakAza pADanAro phakta ekaja loka vicArI laIe. "bhrAmyatyUrdhvamukhaH kSamo namayituM pUjye'pi no kandharA__ mantaHkSiptakuzIlatAvazatanuH prANI yddhyaasitH| taM mAnaM vipadAM nidhAnamayazorAzernidAnaM sadA muktvA mArdavamAdareNa mahatA cetaH / samabhyasyatAm // " -saMvega, le che. arthAtu-he mana ! jyAre mAnanA sevanathI prANa-dehI ataHkaraNamAM besI dIdhelI lokhaMDanI saLIthI ( athavA duSTa AcaraNathI ] jakaDAI jAya che ane ethI karIne UMcuM mukha rAkhIne cAlate te mANasa pUjanIya prati paNa pitAnI garadana namAvavAne samartha thato nathI, te pachI ApattionA bhaMDArarUpa ane apakIrtinA samUhanA kAraNarUpa evA mAnane tyAga karIne meTA AdarapUrvaka tAre mRdutA (naramAza) meLavavA prayAsa karavo joIe. mAyA- mAyA kahe ke kapaTa kahe ke do kahe e badhuM ekaja che. daMbha, kuTilatA, prapaMca, vizvAsaghAta ane ThagAI e enA paryAya che. asatya vacana bolAvanArI, adhyAtma sukhane aTakAvanArI, AcAra-vicArane jalAMjali apAvanArI ane sakriyAne AcchAdita karanArI evI A mAyAne zrImAna hemacandrasUri taraphathI nIce mujabanuM pramANapatra maLeluM che. " asUnRtasya jananI, parazuH shiilshaakhinH| janmabhUmiravidyAnAM, mAyA durgatikAraNam // " -gazAsa, pra. 4, zle 15. arthAtu-mAyA e mRSAvAda ( asatya)nI mAtA che, zIlarUpI vRkSane (kApanArI) kuhADI che, avidhAnI janmabhUmi che ane kugatinuM kAraNa che. 1 sarakhA "mo muniewtAhi- du kriyApi daurbhAgyakAraNaM dambho, dambho'dhyAtmasukhArgalaH // " Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 vIrabhaktAmara [ zrIdharmavarSana9ta mAyAvI purUSa anyane chetarI zake emAM navAI jevuM nathI, paraMtu khADo khode te paDe e kahevata mujaba mAyAvI potAnA AtmAne chetare che. A vAtanI nIcene loka sAkSI pUre che. "digTavA pApA, mAthA vattA bhuvanaM vaJcayamAnA, vaJcayante svameva hi // " -gazAstra, pra. 4, 0 16. arthAtu-kuTilatAmAM kuzaLa ane mAyA vaDe bakavRttine dhAraNa karanArA evA pApIo jagatune ThagatAM poteja gAya che. mAyArUpI mahArAkSasInA paMjAmAM aneka ja sapaDAI jAya che. jugArIo temaja vezyAe prapaMca-jALa pAtharavAmAM kaccAsa na rAkhe emAM kaMI Azcarya nathI. paraMtu keTalAka vyApArIo ane rAjAo paNa kuTilatAne upaga karavAmAM pAchI pAnI karatA nathI. are A te gRharonI vAta karI, paraMtu keTalAka saMnyAsIo ane nAmadhArI jogIo paNa mAyAdevInA bhakta bane che. AthI karIne te kahevAmAM Ave che ke- mukhameM rAma, bagalameM churI, bhagata bhaye paNa dAnata burI." paraMtu yAda rAkhavuM joIe ke "dago koIno sago nathI. tene alpa sahavAsa paNa anarthanuM kAraNa thaI paDe che. kahyuM paNa che ke - " dambhalezo'pi mallayAdeH, strItvAnarthanibandhanam / atastatparihArAya, yatitavyaM mahAtmanA // " atha-mahilanAtha jevA tIrthaMkarAdika mahAtmAone paNa (pUrva janmamAM tapasyA mATe karelo) daMbhane aMza paNa strI-darUpa anarthanuM kAraNa thaI paDyo, to tethI karIne mahAtmAe tene tyAga karavA prayatna karavo joIe (eTale ke mAyArUpI mahArAkSasInA phaMdamAM phasAyelAne mukta karanArI evI saralatArUpI saibhAgyadevInI sevA svIkAravI joIe). lebha- A tribhuvanamAM koInuM paNa ekachatra sAmrAjya hoya, te te lebha rAjAdhirAjanuM che, kemake tenuM baLa te ekendriyanA upara paNa cAle che. enA samarthanamAM kahevAnuM ke- "mo homa sAnni- vivaM mIta taravo'pi nidhi prApya, pAdaiH pracchAdayanti yat // " arthAt -aho ! bhUmaMDaLamAM lebhanuM ekachatra sAmrAjya che, kemake nidhAnane prApta karyA bAda vRkSo paNa tene potAnAM mULa vaDe DhAMkI rAkhe che. 1 rAjAdhirAja kahevAnuM kAraNa e che ke lebhanuM rAjya cakravartInA karatAM paNa vizALa che ane tenuM kSetra phakta marya-kaja nathI, paraMtu svarga ane pAtAlamAM paNa tenI vijaya-patAkA pharapharI rahe che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara are, dravyanA lobhathI prANIo pitAnAM pUrvanidhAnenAM sthAnamAM sarpa, gALI, uMdara ityAdi adhama paMcendriya jIvo tarIke utpanna thAya che. vaLI AlobharUpI setAna te bhUta, pizAca ItyAdi devone paNa satAve che, kemake teo lobhane vaza thaI nidhAna-bhUmi upara pharyA kare che. vaLI ucca jAtinA devenI paNa lAbha durdazA kare che. kahyuM paNa che ke "mULiyAnavANA, chatArA mA ! vyutvA tatraiva jAyante, pRthvIkAyAdiyoniSu // " arthAtu-ghareNAM, bAga, vAva ityAdimAM mehamugdha banelA devo paNa AvIne teja pRthvIvAdika niomAM utpanna thAya che. lAbhanA parAkramane saMbaMdhamAM jeTaluM kathana karavAmAM Ave teTaluM thoDuM che, kemake kahyuM paNa "saba avaguNako guNa lobha bhayo taba aura avaguNa bhayo na bhayo" arthAt jyAre saimasta avaguNanA guNarUpa lobha prApta thaze. te pachI bIjA avaguNe heya ke na hoya te sarakhuM ja che. have ApaNe prathama te tenA paMjAmAM sapaDAyelA sAdhAraNa manuSya saMbaMdhI vicAra karI laie. A saMbaMdhamAM zrI somaprabhasUrie kahyuM che ke - "yad durgAmaTavImaTanti vikaTa kAmanti dezAntaraM gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRrSi kurvate / sevante kRpaNaM pati gajaghaTAsaMghaduHsaMcaraM sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastallobhavisphUrjitam // ". -siMdUra-makara, le. pa7. arthAtu--dhana meLavavAmAM AMdhaLA banelA evA manuSya durgama araNyamAM rakhaDe che, vikaTa dezAntaramAM bhaTake che, UMDA samudramAM praveza kare che, atyanta kalezakArI khetI kare che, (mammaNa 1 sarakhAvo "mugAbAda hyu-klya: gheriyA ka i dhanomana gAya, niyA zUfpu ! " 2 sarakhA "pizAcamudgalapreta-bhUtayakSAdayo dhanam / svakIyaM parakIyaM vA-'pyadhitiSThanti lobhataH // " 3 devAnA maraNane "vana' kahevAmAM Ave che. 4 "pRvIkAyAdikathI atra pRthvIkAya, jala-kAya ane vanaspati-kAya samajavA. 5 sarakhAvo " hiMseva sarvapApAnA, mithyAtvamiva karmaNAm / rAyA rojana, maH savAlaNa guruH ! " Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vIrabhaktAmara [ zrIdharmavarSanAta-~ zeTha jevA ) kRpaNa svAmInI paNa sevA kare che ane hAthIonA samudAyanA saMdharSe karIne agamya ( jemAM du:khethI praveza thai zake evA ) yuddhamAM paNa jAya che, e badhA lAbhanA pratApa che. AtA ApaNe sAmAnya gRhasthane lagatI hakIkata vicArI. paraMtu dIkSA grahaNa karelA ane 'upazAnta mehu' nAnanA agyAramA guNasthAna sudhI jai paheAMcelA munivara nuM paNa adhaHpatana karAvavAnuM lAbha sivAya anya kAi kaSAya bIDuM jhaDapI zake tema nathI, munivareAnI paNa AvI dazA thAya temAM Azcarya jevuM che tenI sAthe e paNa vicAravA jevI vAta che ke prathama tIrthaMkara zrIRSabhadevanA putrA bharata ane bAhubali ke je teja bhavamAM mAse janArA hatA, te vacce paNa rAjya bAbata (temanA pitAzrI A pRthvIne pAvana karatA hatA tevA samayamAM) paNa dArUNa yuddha saLagI UThayuM. (AvI paristhitimAM alpa sattvavALA rAjAe grAmAdikanI sImAnA lAbhathI ApasaApasamAM laDI mare temAM tA kahevuMja zuM ? ) jyAre A pramANe lAbha laileAkyanA upara kALA kera vartAvavAmAM kuzaLa che ane sarva sadguNAnA saMhAra karavAmAM eka che, teA pachI zAstrakAra tenA sabaMdhamAM-~ "koho pII paNAseI, mANo vijayanAsaNI mAyA mittANi nAseI, loho savvaviNAsaNo // " --ddazavaikAlika, a0 8, sU0 38 arthAt krodha prItinA nAza kare che, mAna vinayanA bhaMga kare che, mAyA mitratAnA dhvaMsa kare che, jyAre lAbha tA sarve (guNA )nA sahAra kare che-- --evA abhiprAya raju kare, teA temAM jarAe khoTuM nathI. A prakaraNa pUrNa karIe te pUrve vAraMvAra meATI bharatInI mAphaka phelAtA leAbharUpI samudrane vaza karavAmAM saMtASa e seturUpa che ema nivedana karanArA zrIhemacandrAcArye racelA 1 jaina zAstramAM Atma-vikAsanAM 14 sthAne batAvyAM che. A sthAne te 'guNasthAna' kahevAmAM Ave che. A viSayanA jijJAsue zrIratnazekharasUriSkRta 'guNusthAna-kramAre hu' ane zrIharibhadrasUrikRta 'yegadaSTi-samuccaya' jovA. 2 saMskRta chAyA-- kodhaH prItiM praNAzayati, mAno vinayanAzakaH / mAyA mitrANi nAzayati, lobhaH sarvavinAzakaH // 3 Ama kahevuM barAbara che, kemake lebhanA kaMi theAbha nathI. A saMbaMdhamAM kapila kavalInuM dRSTAnta vicAravA jevuM che. kahyuM paNa che ke-- t jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDhai / domAsAkaNayakajjaM, koDIevi na nivaTTiyaM // [yathA jhAmatayA homo, mAt homaH pate / dvimASa kanaka kArya, koTyA'pi na nivartitam // ] arthAt jema lAbha tema lAbha; lAbhathI lAbha vadhe che. be mAsA ( teAlA ) kAMcananuM kArya karADa mAsAcI paNa saryuM nahi. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara " 'lobha sAgaramudvela - mativelaM mahAmatiH / santoSa setubandhena, prasarantaM nivArayet // " - sonA darzana urI sAye. uparyukta kaSAya-mImAMsAnA vivecanamAMthI sAra e nIkaLe che ke krodhAdika kAyA upara vijaya meLavavA banatA prayAsa karavA joie. kemake kahyuM paNa che ke-- " sakaSAyo naraH satsu guNavAnapi nArthyate / yato na viSasaMpRktaM, paramAnnamapISyate // " - yogazAstra, 504, 50 22 arthAt -kAika manuSya guNavAna heAya paraMtu jo te kaSAyathI yukta hAya, tA sajanAmAM te iSTa nathI; kemake jo paramAtra paNa ( alpa ) viSadhI paNa mizrita hAya, te zuM te icchavA yAca gAzAya ! upasargasaha bhavagato dRDhatAM darzayannAha - dvisaGgamena mahatAmupasargakANAM yA viMzatistu sasRje jina ! naktamekam / cittaM cacAla na tayA tava jhaJjhayA tu kiM mandarAdrizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // TIkA jina ! dviTsaGgamena dveSTIti dviT abhavyatvAnnityadveSI yaH saGgamo devastena yA mahatAmupasargakANAM viMzatiH sasRje cakre / kiyat kAlaM ? ekanaktaM - ekarAtriM yAvat / tayopasargaviMzatyA tava cittaM na cacAla - no calati sma / dRSTAntamAha -- jhaJjhayA tu- vRSTiyuktamahAvAtena mandarAdrizikharaM kiM kadAcit calitaM ? na calitamityarthaH / mandaro - meruH sa cAsAvadrizva - parvatastasya zikharam / 'dhUlIpivIliyAo" (Avazyakaniryuktau gA0 502 - 504 ) ityAdyupasargANAM viMzatiH ||15|| 66 anvayaH 37 (he ) jina ! dviT saGgamena mahatAM upasargakANAM yA viMzatiH tu ekaM naktaM sasRje, tayA tava cittaM na cacAla jhaJjhyA tu kiM mandara-adri-zikharaM kadAcit calitam ? / 1 A vijaya meLavavAnA sAcA, sAdheA ane sarala mArga e che ke-- " 'kSAntyA krodho mRdutvena, mAno mAyA''rjavena ca / lobhavAnIyA jeyAH, kaSAyA iti saGgrahaH // " - yogazAstra, a0 4, so0 23 arthAt krodhane kSamA vaDe, mAnane namratA vaDe, mAyAne saralatA vaDe ane vaDe jaya karavA. A pramANe samasta kAyAne jItavAnA saMgraha che. lebhatA anicchA ( satAya ) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 virabhaktAmara [ zrIdharmavardhanata zabdArtha diH(mU vuiM =SI. citta (mUri )=mana. tsaMgama (nAmano deva). cavANa (dhA TU) caLyuM. dina-dveSI saMgama vaDe. =nahi. matAM (mULa madana)=moTA. tayA (pU0 tat )=tenAthI. pa hir (mU0 354)-upasargonI, upadravonI. TTa (phU. ) vRSTi-yukta pracaMDa pavanathI. cAM (mU0 tha8) je. viM=zuM. dhiMtiH (mU0 aiAti )=vIsa. mAmerU (parvata ). su-vizeSatAvAcaka avyaya. adri parvata giri. " hA (dhAmRga )=karavAmAM AvI. zivarazikhara, Toca. jina ! (50 bina )=he vItarAga ! mAiiA merU girinuM zikhara. to (mu. na =rAtri. rahita (mUti =calAyamAna thayeluM. 5 (mU0 gvA )=eka. vAta kadApi, mAre paNa. zlokArdha upasargo sahana karavAmAM prabhunI dRDhatA he vItarAga ! (abhavya hovAne lIdhe sajajanenA nitya) kailI evA saMgame je moTA vIsa upasargo eka rAtrimAM karyo, tethI karIne tAruM citta caLyuM nahi (te yuktaja che, kemake) zuM (musaLadhAra ) vaSTiyukta evA pracaNDa pavanathI paNa mera girinuM zikhara kadApi calAyamAna thAya che ke?"--15 spaSTIkaraNa siMgama ane teNe karelA upasargo-- saMgama e saudharma devalokane eka sAmAnika deva ha. ekadA A devalokano svAmI saudharmendra (zaka ) aneka deva ane devAMganAothI alaMkRta evI pitAnI sabhAmAM beTho hato. tevAmAM teNe mahAvIra svAmIne vairyanI prazaMsA karatAM kahyuM ke-"he devAnupriye ! bharatakSetramAM peDhAla gAmanI samIpamAMnA polAsa caityamAM atyAre mahAvIra bhagavAna kAryotsarga dhyAnamAM lIna che ane tene calAyamAna karavAne mATe koI sura ke asura-are kailokyamAM koI paNa samartha nathI." A sAMbhaLatAMja saMgamake je sadAne mATe samyakatvathI vaMcita rahenAra hatA, tene khUba guse caDyuM. te zakane kahevA lAge ke -"nAM zikhare gaganane rUMdhI rahyAM che ane jenAM mULa pAtALamAM UMDA utarI gayAM che evA merU parvatane paNa harata vaDe eka pattharane TukaDAnI mAphaka dUra pheMkI devAmAM, brahmANDane paNa jalamAM nimagna karavAmAM, sAgaranuM paNa eka ghuTaDAmAM pAna karI javAmAM temaja A samasta pRthvIne eka chatranI mAphaka hasta vaDe upADI levAmAM samarthe evA devanI AgaLa ke prANI hisAbamAM che ke tame A eka zramaNa mahAvIranI ATalI badhI 1 denA indra, sAmAnika, trAbriza ityAdi je daza bheda pADavAmAM Ave che, te paikI A bIjo bheda che. sAmAnika deva pradhAna, pitA, gurU, upAdhyAya vagerenI mAphaka indranA samAna aizvarya ( ThakurAI vALe che, paraMtu te IndrapaNAthI rahita che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara prazaMsA kare che? huM hamaNAja jAuM chuM ane ene calAyamAna karIne pAcho vaLuM chuM." A samaye indra vicAra karyo ke jo huM Ane rokIza, te AnA manamAM prabhunA sAmarthya viSe zaMkA udbhavaze. AthI teNe tene javA dIdhe. eka zilAtala upara jAnu paryata hastane laMbAvIne, zarIrane jara namAvIne tathA ninimeSa netre eka rUkSa dravya upara draSTi rAkhIne aSTama tapapUrvaka eka rAtrine mATe mahApratimAne dhAraNa karIne UbhA rahelA mahAvIra svAmIne jotAM to saMgamanA kepane pAra rahyA nahi; kemake sajajanane jotAM durjana krodha kare, te temAM zI navAI te te eka pachI eka upasarga karavA taiyAra thaI gayA (1) dhULanI vRSTi-prathama te saMgame dhULanI evI vRSTi karI ke prabhunAM sarva nAsikAdi chidrA tethI purAI gayAM ane zvAsocchAsa levAnuM kArya paNa azakya thaI paDayuM. paraMtu jyAre ethI paNa yogIzvara mahAvIra talamAtra paNa dhyAnathI calita na thayA, tyAre saMgame bIje upAya zedhI kA. (2) vajamukhI kIDIo-prathama upasargathI jyAre kaMI vaLyuM nahi, tyAre saMgame dhULane dUra karIne prabhunA zarIranA upara kIDIo vidurthI. A kIDIo prabhunA zarIrarUpI vAmAM eka taraphathI pesI bIjI taraphathI soyanI jema bahAra nIkaLatI hatI. kIDIonA tIrNa mukhAro vaDe prabhunuM AkhuM zarIra vIMdhAI gayuM. paraMtu nibhaMgInI AzA jema niSphaLa jAya che, tema Avo upasarga karavAthI paNa saMgamane zukravAra na vaLe. tyAre teNe navIna yojanA ghaDI kADhI. (3) pracaMDa se-durjanatAnI kaMI hada hotI nathI, e niyamAnusAra saMgame pracaMDa DAMse vidurthI. tenA prahArathI prabhunA zarIramAMthI gAyanA dUdha jevuM rUdhira vahevA lAgyuM. AthI paNa prabhu te kSobha nahi pAmyA, tyAre saMgama vadhAre ghera upasarga karavA taiyAra thaye. (4) dhImele-cethI upasarga tarIke caTakA bharavAmAM pAchI na paDe tevI saMgame dhImela vidurthI. A dhImelo te caTakA mAravAne mATe prabhune zarIra upara evI cUMTI jatI hatI ke jANe te dehanI remapaMkti ja hoya ema dekhAvA lAgI. AthI paNa jagazurU dhyAnathI calita thayA nahi, tyAre saMgama vicAravA lAgyo ke have zuM karavuM? vIle meTe surasabhAmAM javuM te te ThIka nahi, vAte hIMmata na hAratAM mAre pharI udyama karo. (5) vIMchIo-A vakhate teNe atizaya jherI vIMchIo vikuvyuM. tenA AMkaDAenA prahArathI prabhunuM zarIra chinnabhinna thaI gayuM. paraMtu prabhu te dhyAnArUDhaja rahyA, tyAre teNe nIce mujabane chaThTho upasarga .. (6) nakula-teNe vikalA nakulo (naLIAo) potAnA ugra dAMta vaDe prabhunA zarIramAMthI teDI teDIne tenuM mAMsa bahAra kADhavA lAgyA. AthI paNa jyAre saMgamane beDe pAra paDyo nahi, tyAre teNe nUtana upAya zodhI kADhyuM. 1 AnI mAhitI mATe juo stuti caturghazatikA (pR213). 2 tIrthakaranA rUdhirane varNa gAyanA dUdha jevo sapheta che. A temanA trIsa atizayomAMno eka che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta( 7 ) sarpo-A upAya te bIjo kaI nahi, paraMtu teNe yamarAjanA daMDa jevA bhayaMkara ane meTI pheNavALA sarpo (sApa) vidurthI. jema vRkSane latA vIMTI le che, tema A sapanAkhathI te mastaka sudhI prabhunA zarIrane vIMTI lIdhuM ane tenA zarIramAM potAnAthI bane teTalI vedanA utpanna karavAmAM kacAsa na rAkhI. kintu AthI paNa saMgamanuM kArya saryuM nahi, eTale teNe "hAryo jugArI bamaNuM rame tema AThamA upasargane prAraMbha karyo. (8) uMdara-AThamA upasarga tarIke teNe vajA jevA dAMtavALA uMdare vimulyAM. teoe prabhune karaDavAmAM pitAnuM samasta baLa vAparyuM. paraMtu prabhu te nizcala rahyA eTale krodhathI bhUta je banelo evo saMgama vadhAre vadhAre upadrava karavA taiyAra thaze. (9) kuMjara -jenAM caraNanA dhabakArAthI AkhI pRthvI dhrujI UThe evo ane jenI sUMDha AkAzane paNa aDakI zake tevo ekamadenmatta kuMjara (hAthI) viduryo. A kuMjara ekadama doDato prabhunI pAse Avyo ane teNe temane pitAnI sUMDha vaDe addhara upADIne AkAzamAM uchALyA. AthI paNa jANe te dharAye na hoya tema te potAnA daMtazULa UMcA rAkhIne Ubhe rahyA. Ama karavAmAM tenI e icchA hatI ke prabhu nIce paDe tyAre tene daMtazaLa vaDe jhIlavA ke jethI tenI chAtI cIrAI jAya ane tenA dehane aMta Ave. A pramANe karavA chatAM paNa prabhu te potAnA dhyAnamAM magna ja rahyA eTale saMgame vaLI koI anya upadrava karavA mAMDyA. ( 10 ) hAthiNI-A vakhate teNe hAthiI vimurtI. A hAthiNI prabhune dAMta vaDe bhedavA lAgI ane viSanI jema potAnA mada-jalanuM te te bhAga upara siMcana karavA lAgI. paraMtu tethI paNa prabhu to zebha nahija pAmyA. eTale saMgama anya upasarga karavA kaTibaddha thaye. (11) pizAca-prajavalita agnikuMDane paNa lajajArapada karanArA evA aneka jvAlAethI vyApta mukhavALe, yamarAjanA hastaMbha jevI bhujAvALo, tADa vRkSa jevI jaMdhAvALa, carmavastrane dhAraNa karanAre, adAdahAsya karate ane "kila' 'kila' zabda karI sukArA kare evo eka pizAca teNe vikuvyo. A pizAca kAtI laIne prabhunI samIpa deDI AvyA. paraMtu te paNa Akhare hArI gaye, eTale saMgame eka bhayaMkara vyAgha (vAgha) vikavya. (12) vyAgha-puccha(puMchaDA)nI chaTAnA AchATanathI jANe pRthvIne phADI nAkhatA hoya tevo te vyAghavaja jevI pitAnI dADhathI ane trizULanA jevA nAgAthI prabhune duHkha devA lAge. paraMtu Akhare te paNa nisteja thaI gayo eTale vaLI kaIka navIna upasarga karavA saMgama taiyAra thayA. (13) siddhArtha ane trizalA--saMgama mahAvIra prabhu pAse temanA pitA siddhArtha rAjanuM rUpa laI Avyo ane kahevA lAgyuM ke mArI vRddhAvasthAmAM tArA vaDIla baMdhu naMdivardhana mArI upekSA kare che tethI tuM A dIkSA-vrata mUkI daI mArI sevA kara. A pramANe teNe ghaNA kAlAvAlA karyA, paraMtu te magaziLIA patthara upara thatI jalanI vRSTinI jema niSphaLa gayA. AthI saMgama prabhunI mAtA trizalA devInuM rUpa dhAraNa karI vAraMvAra vilApa karavA lAge, paraMtu Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virabhaktAmara 41 vIrabhaktAmaram] araNyamAM rUdana kare te tenI paNa darakAra kare tema te A kAryamAM paNa phAve nahi. tyAre te bahuja ke pAyamAna thaye ane teNe manuSyanI eka chAvaNI viturvI. (14) rasoi--A chAvaNImAM eka rasoIe bhAta rAMdhavA taiyAra che. tene cele nahi maLavAthI teNe prabhunAM caraNone cUlo kalpIne tenA upara bhAtanuM bhAjana caDAvyuM ane temanAM caraNenI vacce agni prajavalita karyo. prabhue AvuM adhAra duHkha paNa dhairyapUrvaka sahana karyuM ane teo potAnA dhyAnamAM ekatAna rahyA. AthI saMgama ulaTe cIDAya ane teNe caMDALanuM rUpa vikuchyuM. (15) caMDALa -A caMDALe prabhunA kaMThamAM, kAnamAM ane bhujAmAM zuddha pakSIonAM pAMjarAM laTakAvyAM. A pakSIoe cAMca ane nakhanA prahArathI prabhunI kAyAne cALaNInI jema aneka chidravALI banAvI dIdhI. paraMtu tethI A yogIzvarane zuM ? teo te pitAnA dhyAnamAM nicaLaja rahyA. AthI saMgame navI yukti zodhI kADhI. (16) pracaMDa pavana-saMgame prauDha vRkSane paNa tRNanI mAphaka AkAzamAM uchALa, cAre dizAomAM patharA ane kAMkarAone varasAda varasAvato ane cetarapha dhULa uDADate evo pavana vikuvyuM. A pavana prabhune UMcakI ucakIne paTakavA lAge. paraMtu dhyAnamAM ArUDha banelA A gIzvarane tenI kyAM paravI hatI. AthI saMgama nUtana upadrava karavA lAge. (17) vaLI-parvane paNa jamADavAne paripUrNa parAkramavALe vaLIo vipharthIne saMgama prabhune kuMbhAranA cakranI jema bhamADavA lAgyA. paraMtu prabhunuM citta dhyAnathI calita thayuM nahi. eTale teNe navIna upAya zodhI kADhaye. (18) kAlacaka-saMgame hajAra bhAra loDhAthI ghaDeluM, pRthvIne saMpuTa karavAmAM sahAyaka bane teTalA pramANavALuM, uchaLatI javAlAethI daze dizAone vikarALa banAvatuM ane kulapavana paNa cacarA karavAmAM samartha evuM eka kAlacaka vikavyuM. tyAra pachI rAvaNe jema kailAsa parvata upADyo hato tema tene upADIne prabhune prANa levAnA IrAdAthI teNe te tenA upara pheMkyuM. AthI prabhu jAnu paryata jamInamAM daTAI gayA, paraMtu temaNe pitAnuM dhyAna te cAlu ja rAkhyuM. AthI saMgame vicAryuM ke anukULa upasargo karyA vinA prabhune kSebha pamADavA te azakya che. (19) prabhAta-te duSTa deve akAle prabhAtanI racanA karI. paraMtu A mAyAvInA kapaTathI prabhu ajJAta nahi hovAne lIdhe teo lagAre calAyamAna thayA nahi. AthI te deve eka navIna yukti zodhI kADhI. A yukita anusAra saMgame eka vimAna vikuvyuM ane temAM te devanuM rUpa laIne prabhu pAse Ave. jANe prabhune pairyathI, parAkramathI, tapathI ane tene TekathI pote prasanna thaI varadAna nahi ApatA hoya tema teNe AcaraNa karyuM. madhura vacana vaDe aneka vastuo arpaNa karavAne te taiyAra che ema kahI teNe prabhune lobhAvavA prayatna karyo. paraMtu temAM paNa tene pAse savaLo paDyo nahi. AthI teNe navIna yukti ajamAvavA vicAra karyo. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virabhaktAmara [zrIdharmavardhanachata(20) hivyAMganAnA hAva-bhAva-mAnA p2i9||35 tethe panI senA35 hevaaNgnaaone temaja tenA vizramamAM sahAyaka cha Rtuone samakAle prakaTa karI. A devAMganAoe gIta, vAdha, nRtya, aMga-ceSTA temaja cATu vacane ItyAdithI prabhune calAyamAna karavA pUrNa prayAsa karyo, paraMtu temAM temanuM kaMI vaLyuM nahi." 1 A saMbaMdhamAM zrI hemacandrasUrie triSaSTizalAkApurUSacaritramAM Abehuba citra AlekhyuM che. temanI apUrva pratibhA prakaTa karanArAM te padho nIce mujaba che - " kRtaprastAvanA matta-kokilAkalakUjitaiH / kandarpanATakanaTI, 'vasanta'zrIrazobhata // mukhavAsaM sajjayantI, vikasannIpareNubhiH / sairandhrIva digvadhUnAM, 'grISma'lakSmIrajRmbhata // rAjyAbhiSekaM kAmasya, maMgalyatilakAniva / sarvAGga ketakavyAjAt, kurvatI 'prAvRDA'babhau // sahasranayanIbhUya, navanIlotpalacchalAt / svasampadamivoddAmAM, pazyantI zuzubhe 'zarada' / ayaprazasti kAmasya, shvetaakssrshodraiH|| 'hemanta zrIliMlekheva, pratyauH kundakuimalaiH // gaNikevopajIvantI, hemantasurabhIsamam / kundaizca sinduvAraizca, 'zizira'zrIracIyata // evamujjRmbhamANeSu, samamevartuSu kSaNAt / mInadhvajapatAkinyaH, prAdurAsan surAgAnAH / / saMgItamavigItAMgyaH, puro bhgvtsttH| tAH pracakramire jaitraM, mantrAstramiva mAnmatham // tatrAvisUtritalayaM, gAndhArAmabandhuram / kAbhizcidudagIyanta, jAtayaH zuddhacetasaH // kramavyutkamagaistAna-ya'ktayaMjanadhAtubhiH / pravINA'vAdayadU vINA, kAcit sakalaniSkalAm // sphuTanakAradhoMkAra-makAraighanisvanAn / kAzcica vAdayamAsu-sRdaMgAMstrividhAnapi // nabhobhugatacArIkaM, vicitrakaraNodbhaTam / dRSTibhAvairnavanavaiH, kAzcidapyanarInRtuH // dRDhAMgahArAbhinayaiH, sdystruttitkNcukaa| badhnantI zlathadhammilaM, domUlaM kA'pyadIzat // daMDapAdAbhinayana-cchalAt kA'pi muhurmuhuH / cArugorocanAgaura-mUrumUlamadarzayat // shlthcNddaatkgrnthi-dRddhiikrnnliilyaa| kA'pi prAkAzayad vApI-sanAbhi nAbhimaNDalam / / dhyapadezyebhadantAkhya-hastakAbhinayaM muhaH / gADhamaMgapariSvaMga-saMjJA kAcicca nirmme|| saMcArayantyuttarIya, nIvInibiDanacchalAt / nitambabimbaphalakaM, kAcidAvirabhAvayat // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram] vIrabhaktAmara A pramANe saMgame eka rAtrimAM prabhune vIsa upasargo karyo, paraMtu temAM te talamAtra kAvyo nahi; te paNa te nirAza na the, paraMtu teNe prabhunA upara upasargonI vRSTi varasAvavI cAluja rAkhI. ekaMdara rIte cha mahinA sudhI teNe aneka upaga kya; paraMtu prabhu te pitAnA sanmArgathI svapaze paNa patita thayA nahi. AthI upasarga karavAnuM mAMDI vALIne te devalokamAM javA taiyAra thaye. pitAnA kaMdA zatrunI A dazA joIne prabhune gusso na caDatAM tenA tarapha ulaTI dayA utpanna thaI ane temanAM netramAM azru AvyAM. A vAta zrImAna hemacandrasUrikRta sakalArvata' uparathI joI zakAya che, kemake tenA 21mAM padhamAM kahyuM che ke - " kRtAparAdhe'pi jane, kRpAmantharatArayoH / ISadvAppAIyorbhadraM, zrI vIra'jinanetrayoH // " saMgama te devalokamAM cAle gaye. paraMtu tene Avato joI jeNe tenI atyAra sudhI upekSA karI hatI e tene svAmI Indra te kradhAtura banI gayuM. teNe A saMgama devane tiraskAra karyo ane tene devalomAMthI kADhI mUkyuM, eTale te merUnI cUlikA upara jai rahyuM. bhagavAnapUrvadIpo'stItyAhaniHsneha ! nirdaza ! niraJjana ! niHsvabhAva ! niSkRSNavartma ! niramatra ! niraGkuzeza ! / nityadyute ! gatasamIrasamIraNAtra dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH // 16 // TIkA he nAtha ! he svAmin ! aba tvaM aparo dIpo'si / dIpayati-vastujAtamiti dIpaH / kimaparatvamiti saMbodhanagarbhitavizeSaNairbhivalakSaNatvamAha-he Iza ! he niHsneha ! nirgataH snehAt yaH sa aGgabhaGgApadezena, vakSaH pInonnatastanam / suciraM rocayAmAsa, kAcida ruciralocanA // yadi tvaM vItarAgo'si, rAgaM tana tanoSi kim ? / zarIranirapekSazceda, datse vakSo'pi kiM na naH // dayAlaryadi vA'si tvaM, tadAnIM viSamAyudhAt / akANDAkRSTakodaNDA-dasmAn na trAyase katham // upekSase kautukena, yadi naH premalAlasAH / kizcinmAtraM hi tad yuktaM, maraNAntaM na yujyate // svAmin ! kaThinatAM muJca, pUrayAsmanmanorathAn / prArthanAvimukho mA bhUH, kAzcidityUcire ciram / / evaM giitaatodynRtyai-vikaarairaanggikairpi| cATubhizca surastrINAM, na cukSobha jagadguruH // -50 10, 104, 20 258-280 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanakRta niHsnehastatsaMbodhanaM he niHsneha || "nirAdayaH krAntAdyarthe paJcamyA" (kAtyAyanapraNIte vArtikapAThe ) iti samAsaH / anyo dIpaH sasneho bhavati / he nirdeza ! niSkrAnto dazAyA iti nirdezastatsaMbodhanaM he nirdeza ! / "avasthA tu dazA sthitiH" iti haima : (kA0 6, zlo0 13 ) | anyaH sadazo - vartisahitaH / he niraJjana ! anyastu sAJjanaH / he niHsvabhAva ! - nirdravyabhAva ! anyastu sadravyabhAvaH / kRSNavartya - malina mArgastasmAt kRSNavartmano niSkrAnto niSkRSNavarmA, 'TADakAH' (sA0 sU0 533) iti Depratyaye he niSkRSNavartma ! anyaH kajjalasadbhAvAt sakRSNavarmA | he niramatra !--amatravarjita ! anyastvamatrasahitaH / he niraGkuza ! anyastu sAGkuzaH / he nityadyute ! anyastvanityadyutiH / he gatasamIrasamIraNa ! gataM samIreNa vAyunA samIraNaM- kampanaM yasya tatsaMbodhanam, anya vAyukampasahito bhavet / ata eva viparIta vizepaNairatra loke tvaM jagati prakAzo yasya sa jagatprakAzaH, anyastu gRhamAtraprakAzo bhavatIti tvamaparaH - adhika ityarthaH // 16 // 44 anvayaH (he ) nAtha ! nir-sneha ! nir-daza ! nir-aJjana | nir-svabhAva ! nir kRSNa-vartma ! nir-amatra ! nir-aGakuza ! Iza ! nitya- cute ! gata- samIra samIraNa / atra tvaM jagat-prakAzaH aparaH dIpaH asi / zabdArtha nir=abhAvasUyaH avyaya sneha = ( 1 ) rAga ( 2 ) tesa. niHsneha !=stena| abhAva he mAM bhevA ! (saM0) dazA= ( 1 ) vyavasthA; ( 2 ) hIvAnI vATa. nirdeza ! = avidyamAna chezAne viSe mevA ! (saM0) aJjana - ( 1 ) sepa; ( 2 ) a04Na. niraJjana != he nathI vibhukta ! sva= dravya. svabhAva-dravyapAeM. niHsvabhAva != he dravyapAthI bhukta, he niSyana ! kRSNa- zyAma. vartman = bhAga. niSkRSNavartma ! = | zyAma bhArgathI nivRtta ! amatra = montanuM pAtra. niramatra != he pAtra - rahita ! aGakuza = hAthIne hI niraGkuza != aMkuza-2Dita ! Iza ! ( mU0 Iza ) = nAtha ! sAvavAnI mAM nitya= sthAyI. gia=dor, 4. nityadyute ! = sthAyI che aAza ne mevA ! (saM0 ) gata ( dhA0 gam )= gayesa. samIra=pavana. samIraNa = abhyana, bAsavuM te. gatasamIrasamIraNa != 2hyuM che pavana vaDe DAsapAnuM menuM mevA ! (saM0) 375=2467. dIpa: ( mU0 dIpa ) = paDa, havA. aparaH ( mU0 apara ) = apUrva. tvaM (mU0 yuSmad )=j. asi ( dhA0 as ) = che. nAtha ! ( mU0 nAtha )= he prabhu ! jagat = duniyA. prakAza-te. jagatprakAzaH =4gatne viSe aAza che ne mevA ! ( saMga ) 1 etatsUtrasyAparimita viSayakatvAt " niSkRSNavartma " ityAdau pratyayA'yogaH, kiMca " kRSNavartmano niSkrAnto niSkRSNa varmA " iti vyutpAdane tatpuruSaviSayatvAd bahuvrIhiviSayakapratyayavidhAnaM cintyam / etadapi na niyatam / 2 A avyayane aneka vAra A zlAkamAM prayoga karavAmAM AvyA che, e enI vicitratA sUcave che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 varibhaktAmaram ] vIrabhaktAmara zlekArtha prabhunI apUrva dIpakatA-- "he prabhu ! he rAga (ane TreSa)thI rahita (vIsamAM jinezvara ) ! avidyamAna che dazA jene viSe evA he (nadivardhananA bAMdhava) ! he (karmarUpI) lepathI rahita (mahAvIra) ! he niSkAMcana (vardhamAna) ! he malina mArgathI bahAra nIkaLI gayelA evA (siddhArtha-suta)! he pAtra-rahita ( arthAtu hatarUpI pAtra vaDe bhajana karanArA mahezvara ) ! (he parata--tArUpI) aMkuzathI mukta (yazodA-pati ) ! (he kailokyanA ) havAmI ! thAya che (kevalajJAnarUpI) prakAza jene evA he (gAtamAdika gaNadharanA gurU) ! jatuM rahyuM che (krodhAdi rUpa) pavana vaDe kampana jenuM evA che (gIzvara) ! tuM A duniyAmAM (samati) jagatune viSe prakAza (paDe che jene evo apUrva dIpaka che.'-16 spaSTIkaraNa joka-samIkSA- A loka bhaktAmaranI pAdapUrtinuM ja kAma kare che tema nathI, paraMtu sAthe sAthe tenA te lokagata bhAvArthanA praghAtananuM paNa kAma kare che. A lokamAMthI tAtparya e nIkaLe che ke prabhune (laukika) dIpakanI upamA ghaTatI nathI. kemake laukika dIpaka te dhUma (dhUmADe), dazA (vATa) ane sneha (tela)thI yukta hoya che, jyAre prabhurUpa dIpakamAM te TreSarUpI dhUmra, kAmarUpI dazAne ane rAgarUpI snehane abhAva che. vaLI laukika dIpaka kAjalasahita hoya che, jyAre prabhu te karmarUpI aMjana (kAjala)thI sarvathA mukta che. vizeSamAM laukika dIpaka te pavanathI bUjhAI jAya che, jyAre prabhune jJAna dIpaka game tevA pracaMDa (vAdIrUpa) pavanathI paNa parAbhUta thato nathI. temaja vaLI laikika dIpakane prakAza paNa anitya temaja thoDA telamAM vyApIne rahe che, jyAre prabhune jJAna-dIpakano prakAza te sadAne mATe temaja sarvatra vyApI rahe che. vizeSamAM A zlokamAM nirdaza, niHsvabhAva ane nimitra e vizeSaNe prabhune uddezIne vAparavAmAM AvyAM che te paNa sArthaka che. kemake harSa, zeka vigerenAM aneka kAraNe prApta thayAM chatAM paNa jenI avasthA ekaja sarakhI rahe arthAt je Atma-svabhAvamAMja ramaNa kya kare te nirdeza kahevAya che ane dhanyavAda paNa tevAja purUSane ghaTe che. kahyuM paNa che ke __ "sampadi yasya na hoM, vipadi viSAdo raNe ca dhIratvam / saM muvanathati, jAti nI kurta vim II -AryA vaLI prabhu niHsvabhAva arthAtu akiMcana che e to dekhItuM che, kemake rAjyanalamIne paNa tRNavatu tyAga karIne te teoe dIkSA grahaNa karI che. vaLI teo niramatra che arthAtuM pAtra-rahita che te vAta paNa satya che, kAraNa ke AhAra yogya vastuo teo hatarUpa pAtramAM grahaNa kare che, nahi. ke kASThAdika pAtramAM. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRtaatha sUryAdapyatizayavAn bhagavAnityAha vistArako nijagavA tamasaH prahartA __ mArgasya darzaka ihAsi ca sUrya eva / sthAne ca durdinahateH karaNAd vijAne sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // TIkA he jina ! iha-asmin loke tvameva sUryo'si / vizeSyasaMgata evakAro'nyayogavyavacchedArthaH / tvadanyastAdRk sUryo nAstItyarthaH / hetugarbhitavizeSaNAnyAha-kiMbhUtastvaM sUryazca ? nijagavA-svavANInAM svakiraNAnAM ca vistArakaH / punaH tamasaH-ajJAnasyAndhakArasya ca prahartA / punamArgasya darzakaH, sanmArgaprakAzakatvAt tvaM sUrya evAsi, tat sthAne yuktam / sthAne iti yogyatArthe'vyayam / he munIndra ! ahaM tu vijAne-vijJAnatayA vitarke-asi tvaM sUryAtizAyimahimAsUryAdatizAyI mahimA-mAhAtmyaM yasya sa sUryAtizAyimahimA / kasmAt ? 'durdinahateH karaNAt' dur-duSTaM dina-durdinaM tasya hanana hatistasyAH karaNAt / sUryapakSe durdinaM-meghajaM tamaH taddhantuM sUryo na zanotIti sUryAdapi bhagavAnadhika iti vyatirekAlaGkAraH // 17 // anvayaH iha nija-gavAM vistArakaH, tamasA ca prahartA, mArgasya darzakaH ( tvaM ) eva sUryaH asi, (tat) sthAna; durdina-hate: karaNAt ca vijAne-(he) muni-indra ! (svaM) loke sUrya-atizAyin-mahimA asi| zabdArtho vistArakaH ( mU0 vistAraka )=dezA 42nAra. durdina=(1) marA5 divasa; ( 2 ) meghA pAyesa nija-potI. go-(1) pAe); (2) 21. hati-nAza. nijagavAM=ni pAenA [ 555 / hiraNonA]. durdinahateH duninA nAzanA. karaNAt (mU. karaNa )2vAdhA. tamasaH (mU0 tamas )(1) ajAnanA; (2) aN5| vijAne (dhAjJA )pita chu. 2. sUrya-2vi. prahartA (mU0 prahartR )-pAta, nA 42nA2. atizAyin mathi. mArgasya (mU0 mArga )=22tAnA. mahimana-mahimA, mAlAmya. darzakaH (mU0 darzaka )=satAnAra. sUryAtizAyimahimA sUrpayA adhi cha malimA renA iha-mAhiMsA. mevA. asi (dhA0 as ) cha. caane. muni sAdhu. sUryaH ( mU0 sUrya )=sUrya, 2pi, sU201. indra-bhunya. pava%Dr. munIndra = bhunimAmA bhusya ! sthAne yogyatAvA-ya adhyaya. loke ( mU0 loka )-jagata viSe. 1 atra " gostatpuruSAt " (siddha0 // 3 / 105) ityanena TapratyayaprAptiH, nava nijAzca tA gAvazceti vizeSaNavizeSyaikArthe kathaM tatpuruSaprayuktaTapratyayApattiriti vAcyaM " vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca " (siddha0 3 / 1 / 96) ityanena tasyApi tatpuruSasaMjJAvidhAnAtU, tathApi samAsAntazAsanasyA'nityatvAzrayaNena samAdheyam / saMdhAra. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara lekArtha sUrya karatAM paNa prabhuno adhika mahimA- * "(he jagadIza !) potAnI vANIrUpI kiraNone viratAra karanAro, ajJAnarUpI aMdhakArane vinAza karanAra, sanmArgane pradarzika evo tuMja A jagatane viSe sUrya che, te (vAta) keca che. (paraMtu, tuM (te) dinane nAza karanAra hovAne lIdhe, huM ema tarka UThAvuM chuM ke he munIzvara ! tuM lokane viSe sUrya karatAM paNa adhika mahimAvALo che."--17 spaSTIkaraNa prabhunI sUryanI sAthe sarakhAmaNuM - prabhunA jJAnane apUrva prakAza joIne koIka lokika padArthanA prakAza sAthe bane to tenI tulanA karavA prathama to kavirAje prabhune dIpakanI upamA ApI; paraMtu jyAre te tene vAratavika lAgI nahi, tyAre te temane sUryanI sAthe sarakhAvavA lalacAyA che. A lokanI prAthamika caraNamAM to sUrya temaja prabhunI sAmyatA kaMIka aMze sacavAI paNa rahe che, kemake jema prabhu vANune viratAra kare che, tema sUrya paNa daze dizAmAM pitAnAM kiraNene pracAra kare chevaLI jema prabhu ajJAnano nAza kare che, tema sUrya aMdhakArano vinAza kare che, temaja vaLI prabhu jema sadupadeza ApI sanmArganuM bhAna karAve che, tema sUrya paNa rAtrie bhUlA paDelAne raste batAve che. paraMtu aMtima caraNamAM to prabhune sUryanI upamA ApavI paNa vyartha che ema siddha karavAmAM Ave che. AnuM kAraNa e che ke jyAre varSa RtumAM gagana megha vaDe pUrNa AcchAdita thayeluM heya, arthAtu atizaya kALuM vAdaLuM caDI AvyuM hoya ane hAthe hAtha paNa sujhe nahi evuM ghora aMdhAruM thaI rahyuM hoya te vakhate sUrya prakAza paDato nathI, eTale ke AvI vakhate sUrya hAra khAI jAya che. paraMtu kevalajJAnI prabhune prakAza to koI paNa kALe che te ja nathI. vizeSamAM zrImAnatuMgasUrinA kathana mujaba sUryane te rAhu gaLI paNa jAya che, tenuM grahaNa paNa thAya che, are tene arata paNa thAya che temaja tene prakAza paNa ekI sAthe traNe bhuvanane prakAzita karavA asamartha che; jyAre prabhu te pAparUpI rAhu vaDe parAbhava pAmatA nathI, vaLI kadApi tene asta thatA nathI, temaja traNe kALane ane traNe bhuvananA samasta padArtha upara samakAle prakAza pADavA te sarvathA samartha che. vyatireka alaMkAra- A zloka "vyatireka alaMkArathI vibhUSita che. A alaMkAranuM lakSaNa zrI hemacandrasUrie "kAvyAnuzAsananA chaThThA adhyAyamAM nIce mujaba ApyuM che - " utkarSApakarSahetvoH sAmyasya coktAvanuktau copameyasyAdhikyaM vyatirekA" atha candrAdapi tvadyazo'dhikamityAha prahlAdakRt kuvalayasya kalAnidhAnaM pUrNazriyaM ca vidadhacca yazastvadIyam / *. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanakRtavarvarti lokabahukokasukhakaratvAd vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // TIkA he jina ! tavedaM tvadIyaM yazo'pUrvazazAGkavimbaM varti atizayena vartate / kiMviziSTaM zazARvimbaM ? kuvalayasya prahAdakRt-pramodakAri, yazastu kuvalayasya-bhUvalayasya prahlAdakRt / kalAnidhAna dvayostulyavizeSaNam / punaH kiM kurvat ? pUrNazriyaM vidadhat, dvayamapi tulyaM, vizeSaNaistulyavAt / yazasaH kimapUrvatvaM ? tatra hetumAha-lokA eva bahavaH kokAH-cakravAkAsteSAM sukhaMkaratvAt / bhagavadyazaH zrutvA lokAH kokA iva sukhaM prApnuvanti / ata eva tvadIyayazo'pUrvazazAGkabimbamiti tAtpayArthaH / punaH kiMbhUtaM tat ( yazaH ) ? jagat vidyotayat-vizvaM vizeSeNa dyotayat // 18 // anvayaH (he jina-rAja ! ) tvadIyaM jagat vidyotayat , kuvalayasya prahAda-kRt, kalA-nidhAnaM ca pUrNazriyaM ca vidadhat yazaH bahu-loka-koka-surkhakaratvAt a-pUrva-zazAika-bimba varvati / zabdAthe prahAda-mAnaMha. | varvati ( dhA. vRt )-satyaMta parne cha. kRt-12nA2. loka-manuSya. prahAdakRt-mAnaM sApanA2. bahu-dhA. kuvalayasya ( mU0 kuvalaya.)=(1) ya-dravisI bha. koka-yA sanA; (2) bhUbhaMDanA. sukhakara-su5 42naa|. kalA. lokabahukokasukhaMkaratvAtmanuSyo35 yA ya. nidhAna% . vAkAne sukha karanArA hovAne lIdhe. kalAnidhAnaM jAnA R. vidyotayat (dhA0 yut ) vizeSata: azita 42tu. pUrNa paripUrNa. jagat duniyA. zrI=(1) sakSamI; ( 2 )zAlA. apUrvasAdhAraNa, bhautika pUrNazriyaM=(1) saMpUe samAna; (2) samasta zAlAne. zaza-bhRga, 29. ca-ane. aGka-sAMchana. vidadhat (dhA. dhA)-pA29 32naa|. zazAka-bhRgarnu bAMchana cha mate, ya.. yazaH (mU0 yazas ti. vimba nisa tvadIyaM (mU. tvadIya )-tArI. zazAGkabimba-ya-rnu mima. zlokAthe prabhunA yazazcandranI apUrvatA ___ " ( jinezvara ! ) bhaganA 752 vizeSa prAza pAunA, bhUbhaMDa (vAsI praannii)ne AnaMda ApanAro, kaLAno bhaMDAra evo temaja saMpUrNa zobhAne dhAraNa karanAro evo tAro yaza (rUpI candra) candra-vikArasI kamalane AnaMda upajAvanArA, kalAnA nidhirUpa evA temaja saMpUrNa lakSamIne dhAraNa karanArA evA (laikika) candra karatAM aneka janarUpI cakravAkane sukhakArI hopAnI satyaMta varte cha."-18 1 candrodaya thatAM cakravAka ane cakravAkIne viyoga dazA anubhavavI paDe che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara bhagavatA (yat) sAMvatsarikaM dAnaM dattaM tadAhayad dehinAM jinavarAbdikabhUridAnaihataM hi bhavatA kimu tatra citram ? | durbhikSakaSTadalanAt kriyate sadaupakArya kiyajjaladharairjalabhAranaH // 19 // TIkA he jinavara ! bhavatA-tvayA Abdika bhUridAnaiH - vArSika svarNadAnairyad dehinAM prANinAM dauHsthyaMdAridryaM hatam / hIti nizcitam / tatra citraM kimu ? - tatra citram- Azcarya ( kim ), na kimapItyarthaH / dRSTAntamAha - jalabhAranatrairjaladharaiH - meghaiH sat-samIcInaM upakArasya bhAva aupakAryaM kiyat ( kriyate - vidhIyate ) kA saMkhyA yasya tat kiyat, bahutaramityarthaH / kasmAt ? durbhikSakaSTadalanAtsubhikSakaraNAt / / 19 / / anvayaH (he ) jina-vara ! yad bhavatA Abdika - bhUri-dAnaiH dehinAM dauHsthyaM hi hataM, tatra kimu citram ? jala-bhAra- namraH jaladharaiH durbhikSa-kaTa dalanAt kiyat sat-aupakArya kriyate ? | zabdArtha yad -e. dehinAM ( mU0 dehin ) = prANIyonI. jinavara ! = he bhinAne viSe zreSTha ! Abdika = vArSi, varSa-paryaMtanA. bhUri=suvarNa. dAna =Ana, arpaNa. Abdika bhUridAnaiH=1rSa paryaMta sucanA honA vaDe, ( :) ge'ell, efkeal. hataM ( mU0 hata ) naSTa thA. hi=nizvamavAya! mavyaya. bhavatA ( mU0 bhavat ) = yAya vaDe. kimu = praznArtha adhyaya tatra-tebhAM. citraM = AzcaryavAya! 2pavyaya durbhikSa huANa. kaSTa-saMTa, hu:ma. dalana=vinAza. 49 durbhikSakaSTadalanAt=anuM huH haNI nAmanAra hAvAne lIdhe. kriyate ( dhA0 kR ) = 514 che. sat =sAthI. aupakArya = upAratA. sadaupakArya = sAthI upAratA. kiyatTalI madhI. jaladharai : ( mU0 jalaghara ) = bhethe paDe. jala = pAegI. HIT=4ION. namra=nabhI paDelA. jalabhAranatraiH=pAegInA mola vaDe nabhelA. zlekArthe prabhue dIdheluM sAMvatsarika dAna-- " " huM jinezvara ! je Ape ( eka ) varSa paryaMta suvarNanAM dAnA daine prANIonI daridratAne nAza karyAM, temAM zuM Azcarya che ! (kemake ) jalanA bhAra vaDe namra banelA evA meA dvArA dukA janA hunu hasana thavAne sIdhe DeTA (adhI ) sAtha upara rAya che !" - 17 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 virabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta spaSTIkaraNa sAMvatsarika dAna- dareka tIrthaMkara dIkSA le te pUrve eka varSa paryata dAna de che. A dAna sUryodayathI mAMDIne te bhejananA samaya sudhI devAmAM Ave che. pratidina eka karoDa ane eMsI lAkha suvarNanuM dAna devAmAM Ave che. A vAtanA upara Avazyaka-niyukti prakAza pADe che. tyAM kahyuM che ke "eMgA hiraNNakoDI, aDeva aNUNagA syshssaa| sUrodayamAIaM, dijjai jA pAyarAsAo // " -gAthAMra 217. bhagavaccaraNadarzane phalAdhikyamAha yAdRk sukhaM bhavati te caraNe'tra dRSTe ___ tAdRk para vadane'pi na dehabhAjAm / prApte yathA suramaNau bhavati pramodo naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // TIkA he vIra! yAhaka sukhaM te-tava caraNe-pAde dRSTe sati bhavati tAhaka para:-anyo ya RbhuH-devastasya vadane'pi-mukhe'pi dRSTe sati na / "suranirjaradevatarbhu" (abhidhAna0 kA0 2, zlo0 2) iti haimaH / keSAM ? 'dehamAjAM' deha-zarIraM bhajante-sevante iti dehabhAjaH-prANinasteSAM / dRSTAntamAhayathA suramaNau-cintAmaNau prApte sati pramodo-harSo bhavati / kiraNAkule'pi kiraNairAkule-vyApte'pi cAkacikyAdhikepi kAcazakale evaM na-suramaNAviva pramodo na bhavati / tava caraNazcintAmaNiH, paradevamukhaM (tu ) kAcazakalamiti spaSTArthaH // 20 // anvayaH (he 'siddhArtha'-suta! ) atra te caraNe dRSTe yAdRk sukhaM deha-bhAjAM bhavati, tAka para-Rbhu-vadane api na ( bhavati), yathA sura-maNau prApta pramodaH bhavati, ( tathA ) kiraNa-Akule api kAca-zakale na evam / 1 mA saMghamA mestuti-yatuvizati (50 83 ). 2 saMta chAyA ekA hiraNyakoTiH aSTava anUnakAni zatasahasrANi / sUryodayAdArabhya dIyate yAvat prAtarazanam // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara 51 zabdArtha yAdRk-je. yathAbha. sukhaM (mU0 sukha)subha. sura-he. bhavati (dhA. bhU )yAya che. maNiratna. te ( mU0 yuSmad )=tA. suramaNau-cintAmaNi caraNe (mU0caraNa )-56, 5. bhavati ( dhA0 bhU )=yAya che. atra-mahimA. pramoda (mU. pramoda ) . dRSTe ( mU0 dRSTa )-neyesa. evaM-yA pramA, mema. tAdRk-te. tu-vizeSatApAya avya5. para-sanya. kAcaya. Rbhu-pa. zakala=31, 14.. vadana-bhu5. kAcazakale-Ayane 54. para vadane anya hernu bhuma. kiraNa-Thi25. namnali. Akula-vyAta. dehabhAjAM ( mU0 dehabhAu )=shrii25||2vone. kiraNAkule-2i0 vyApta. prApte (mU0 prApta ) bhaNe. api-pa. kArya prabhunA caraNa-darzanane prabhAva- - "(he A avasarpiNI kAlamAM thaI gayelA aMtima jinezvara !) jyAre atra tArA caraNanA darzana thAya che, tyAre prANuone jeTaluM sukha thAya che, teTaluM anya devanA vadananA paNa darzanathI thatuM nathI. (paraMtu A hakIkata yathArtha che, kemake) sura-maNi maLavAthI je AnaMda thAya che te ji24|| vyAsa (arthAt yasyanti ) mepo Ayane / bhagavAyI thI nathI."-20 bhakto bhagavatsevA prArthayannAha evaM prasIda jina ! yena sadA bhave'tra tvacchAsana lagati me sumanoharaM ca / tvatsevako bhavati yaH sa jano madIya kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // TIkA __ he jina ! tvamevaM prasIda-prasanno bhava yenAtra bhave sadA-sarvadA me mama tvacchAsanaM tvadAjJA sumanoharaM lagati / ca-punarhe nAtha ! yastvatsevako bhavati sa kazcinjano madIyaM mano bhavAntare'pi harati, bhavAntare tvatsevako mama manoharo lagatItyarthaH // 21 // anvayaH (he ) jina ! ( tvaM ) evaM prasIda yena atra mave sadA tvat-zAsanaM me su-manoharaM lagati, nAtha / yaH ca tvat-sevakaH bhavati, sa kazcit janA bhavAntare api madIyaM manA harati / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para evaM = are. prasIda ( dhA0 sad ) = tuM prasanna thA . jina ! ( mU0 jina ) =r3e tIrthakara ! yena ( mU0 yad ) = thI marIne. sadA = sarvahA, mahoniza. bhave ( mU0 bhava ) = nyane viSe. 373=241. tvat ( mU0 yuSmad )=dvitIyapu3Sa sarvanAma, zAsana = AjJA. svacchAzanaM-tArI bhAjJA. lagati ( dhA0 lag ) = lAge che. me ( mU0 asmad ) = bhane. su=atyaMtatAvAya madhyama manohara yittA 3. sumanoharaM = atyaMta vittA jinasya mAmaNDalam - vIrabhaktAmara zabdArtha ca = bhane. sevaka sevA 2nAra, lak. tvatsevakaH = taare| seva. bhavati ( dhA0 bhU0 ) - thAya che. yA ( mU0 yad ). saH ( mU0 tad ) = te. jana ( mU0 jana ) = manuSya. madIyaM ( mU0 madIya) = bhAI. kazcit ( mU0 kim ) = 4. manaH ( mU0 manas ) = cittate. harati ( dhA0 hR )-re che. nAtha ! ( mU0 nAtha ) he prabhu ! bhavAntare ( mU0 bhavAntara ) = 24-4 lavane viSe. api = pazu. zlokA prabhu sevAnI prAnA " he tIrthaMkara ! tuM evA prasanna thA ke jethI karIne A bhavane viSe mane tArUM zAsana sarvadA atyaMta cittAkarSaka lAge ane vaLI hai svAmin ! je kAi tArA sevaka hAya, te manuSya anya bhavane viSe paNa mArUM citta hare ( arthAt bhavAntaramAM paNa tArA sevaka mane priya lAge ye huM dhuMdhuM ) ." -21 [ zrIdharmavardhana kRta bhAmaNDalaM jina ! caturmukha ! dikcatuSke tulyaM cakAsadavalokya samA vyamRkSat / sUrya samA api dizo janayanti kiM vA prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam ? // 22 // TIkA he jina ! he caturmukha ! samavasaraNe bhagava ( mava ) tathetvAri mukhAni devairvinirmitAni 'zyante / samA-pariSad bhAmaNDalaM dikacatuSke tulyaM cakAsat - tulyaM dIpyamAnamavalokya vyamR 1 trINi devanirmitAni, eka ca svAbhAvikamityatra vizeSArtho bodhyaH mukhacatuSkata. tatkRtetyarthaH / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vImAmAnuM ] vIrabhaktAmara kSad-vimarzamakArSIt / kiM vyamRkSadityAha-sUrya samA api-sarvA api-catasro'pi dizo janayanti, kiM vA prAcyeva-pUrvadigeva janayati ? / kiMbhUtaM sUrya ? sphuradaMzujAlaM-dIvyakiraNasamUham // 22 // anvayaH (he ) jina ! (he ) catura-mukha! (tava) bhA-maNDalaM dik-catuSke tulyaM cakAsat avalokya sabhA vyamRkSat ( yad ) samAH api dizA sphurat-aMzu-jAlaM sUrya janayanti, kiM vA prAcI eva dika (taM) nathati? zabdArtha mA=prakAza teja, sUrNa (mULa sUrya)=ravine. mav34 gherAvo. ramAra sanA)=sarve. mAmaa=bhAmaMDaLa, tejano gherAvo. v=paNa. nima(mU0 jina)=he tIrthaMkara ! virATa (mU0 4i)=dizAo. vA=yAra, Tnarita ( pa0 ) utpanna kare che, kulavaMdana. trizuM. !=cAra che vadana jenAM evA ! (saM.) vA athavA. vijJadizA. ghArI pUrva raMtu za=cAra.. ga ja. virata cAre dizAmAM. vina (mU hilsa )=dizA. tu sarakhI rIte. nayati (pa0 ga ) utpanna kare che. vasis (dhA 0 ) prakAzatuM. na (dhA 0 2 ) dedIpyamAna. gaMjI-kiraNa. vorA ( pA ) joIne. jhAinsamUha. sama=pariSa, parvadA. haMgAraMgadedIpyamAna che kiraNone samUha jeno kathAH (dhA musa)vitarka karatI hatI. zlokAI jinezvaranuM bhAmaDala- "he tIrthaMkara ! he cAra vadanavALA (vAmina) ! (samavasaraNamAM ApanA) bhAmaMDaLane cAre dizAmAM sarakhI rIte prakAzanuM joine (tyAM beThelI bara ) parSadA vitarka karatI havI ke zuM sarve dizAo, pharAyamAna che kiraNene samUha jena evA sUryane utpanna kare che ke phakta pUrvaja dizA tema kare che?"--22 evA. 1 brahmAne caturmukha kahevAmAM Ave che e vAta jeTale aMze prasiddha che, teTale aMze jinezvara caturmukha che ema jovAmAM AvatuM nathI. paraMtu jinezvaro mATe bAre padAnI dezanA mATe jeTalI caturmukhanI jarUra che, teTalI jarUra brahmA mATe nahi hoya chatAM paNa temane mahimA vadhAravA mATe AvI kalpanA karavAmAM AvI hoya ema lAge che. 2 samavasaraNanA saMbaMdhI mAhitI mATe juo stuti-caturvizatikAnA 94mAM padyanuM spaSTIkaraNa. 3 AnAM nAme sArU juo caturvizatikA (pR0 para ). Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vIrabhakatAmara lokairyaH zivaH ziva iti dhyAyate sa bhagavAnevetyAhazambhurgirIza iha digvasanaH svayambhUmRtyuJjayastvamasi nAtha ! mahAdidevaH / tenAmbikA nijakalatramakAri tat tvan nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // TIkA he nAtha ! iha-asmin lokezaM sukhaM bhavatyasmAditi zambhuH / girAM - vANInAmIzo girIzaH / digeva vasanaM yasya sa digvasanaH / svayamAtmanA bhavatIti svayambhUH / mRtyuM jayatIti mRtyuJjayaH / satvamasi tvamevAsi / InAmA yo mahAdevastena ambikA - ambA eva vAkchalena mAtA, sA nijakalatramakAri, sA rudreNa strIkRteti vyaGgyArthaH / tat-tasmAt kAraNAt tvadanyaH-tvatto'paraH munIndra ! zivaH zivapadasya panthAtha na, nAstItyarthaH // 23 // 1 anvayaH (he ) nAtha ! tvaM iha zaM-bhuH gir-IzA, diz vasanaH, svayaM-bhUH mRtyuMjayaH mahat-Adi-devaH asi tena ambikA nija kalatraM akAri, tad tvat anyaH ( he ) muni-indra | zivaH ziva-padasya panthAH (ca ) na ( asti ) / zabdArtha zambhuH (mU0 zambhu)= (1) bheyI suSma thAya te; ( 2 ) mahAdeva. gir= pAegI. girIzaH ( mU0 girIza ) = vANIyonA svAmI. giri-haidAsa, girIzaH ( giri + Iza ) = vAsanA svAbhI, mahAdeva, diza = hizA vasana=patra. digvasanaH = (1) hizA che vastra nenuM te, digambara; (2) mahAdeva. svayaMbhUH ( mU0 svayaMbhU )=pote potAnI bheNe (635) thAra; (2) mahAdeva. mRtyu=bha25. mRtyuMjayaH = ( 1 ) ne mRtyune kRte che te; (2) bhAheba. tvaM ( mU0 yuSmad ) = tuM. asi ( dhA0 am ) = che. nAtha | ( mU0 nAtha ) = he prabhu ! mahat= bhA. Adi-za3Ata. deva-deva. [ zrIdharmavardhanakRta mahAdidevaH =bhA zabda yAhiyAM chenI sevA heva, mahAdeva. tena ( mU0 tad ) = tenAthI. ambikA = (1) (2) bhAtA. nija = potAnI. kalatra = patnI. bhi, bhahAdevanI patnI, pArvatI; nijakalatraM = potAnI patnI. akAri ( dhA0 kR ) = 42vA bhASI tad= teyArIne. tvat ( mU0 yuSmad ) =tArAthI . na=nahi. anyaH ( mU0 anya )=mIle. zivaH ( mU0 ziva ) = ziva, bhahAdeva. ziva-mokSa. pada-sthAna. zivapadasya =mokSanA sthaanne|. munIndra ! = he yogIzvara ! panthAH ( mU0 pathin ) = bhArga, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram] vIrabhaktAmara blekArtha jinezvaraja kharekhara zaMbhu che he nAtha ! A jagatumAM tuM (sukhanuM kAraNa hovAthI) zaMbhu che, tuM (vANune svAmI hovAthI) girIza che, (vastra rahita hovAne lIdhe tuM digambara che, (svayaMbuddha hovAne lIdhe) tuM svayaMbhU che, (mRtyune parAjaya karelo hovAthI) tuM mRtyuMjaya che, ane tuM (mahApramANavALI dvAdazAMgInI zarUAta karanAra hevAthI) mahAdeva che. (bAkI A nAmadhArI mahAdeve te ) aMbikAne strI tarIke svIkArI che ( aMbikA artha mAtA paNa thAya che e vyaMgyArtha che ). vAte hai gIzvara ! tArA sivAya anya koi ziva nathI temaja ekSapadane mArga nathI." - 23 spaSTIkaraNa madhyastha-bhAva-- jinezvara mahAdeva evuM nAma ApIne A zloka dvArA kavIzvare pitAne madhyaratha-bhAva prakaTa karyo che. Avoja bhAva mULa bhaktAmaranA kartA mAnatuMgasUrijInA saMbaMdhamAM paNa daSTigocara thAya che, kemake prabhunuM saMkIrtana karatAM teoe nIce mujabanA uddagAra kADhyA che sva roDa muvanarArA dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhervidhAnAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // " arthI-he prabhu ! tuM buddha che, kemake vibudhee tArA kevalajJAnanA vastu-samUhanA paricchedanuM pUjana karyuM che. vaLI zakara paNa tuM ja che, kemake te tribhuvanane sukha arpaNa karyuM che. huM dhIra vAstavika rIte te brahmA paNa tuM ja che, kemake mukti mArganI vidhinI prarUpaNA hai kIdhI che ane te nAtha ! e vAta te spaSTa che ke tuM purUSottama (nArAyaNa) paNa che. sAdhAraNa rIte sAmAnya purU nAmane aMge jhagaDA karatA jovAmAM Ave che. jemake kaIka kahe che ke zaMkaraneja Izvara mAnavA joIe; jyAre bIjo kahe che ke sAcA deva te brahmAja che; tyAre vaLI trIje viSNu-bhakata hovAthI ema kahevA taiyAra thaI jAya che ke kharUM pUchavo te deva to viSNuja kahevAya. kemake kahyuM paNa che ke "jale viSNuH sthale viSNurviSNuH prvtmstke| sarvabhUtamayo viSNustasmAd viSNumayaM jagat // " AvI rItanI beTI kheMcatANa karavAmAM Ave te lAbhakArI nathI. kemake eka vakhata je sarvathA vItarAga heAya te Izvara kahevAya evuM IzvaranuM lakSaNa jeNe gaLe utarI gayuM hoya, te manuSya 1' vibudhArcita ! ' iti pRthak padaM sambodhanArthe'pi samIcInam / 2 buddha asarvata hovAne lIdhe, zaMkara sRSTinA saMhAra karanAra hovAne lIdhe, brahmA hiMsAtmaka vedanI prarUpaNuM karanAra hovAne lIdhe temaja kRSNa kapaTa-kriyAmAM kuzala hevAne lIdhe AnAmAM rahelA apUrva guNo te ApanAmAM ja che, evo A lekano bhAvArtha che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara (zrIdharmanAtaIzvaranI brahmA, viSNu, maheza ityAdi game te nAma vaDe stuti kare te khoTuM nathI. paraMtu hA, eTaluM to jarUra ja kahevuM paDaze ke e kAma udAra vRttivALAnuM che. vizeSamAM AvI rIte koI jainetare jainanA devonAM nAmapUrvaka IzvaranI stuti karI hoya ema jovAmAM AvatuM nathI, e atra vizeSatA che. sauthI pahelAM jemAM paNa A prakArane madhyasthabhAve prardazata karavA keNa taiyAra thayuM tene nirNaya karavo muzkela che, paraMtu zrImAnatuMgasUrithI zarUAta thaI haze ema lAge che. zrImAnuM haribhadrasurijIe paNa temaNe racelA lakatattvanirNayamAM tathA aSTaka-prakaraNamAM evI ja matalabanA udgAro kADhyA che, e vAta nIcenAM padho uparathI joI zakAya che. " yasya saMklezajanano, rAgo nAstyeva sarvathA / na ca dveSo'pi satveSu, zamendhanadavAnalaH // 1 // na ca moho'pi sajzAna-cchAdano'zuddhavRttakRt / trilophakhyAtamahimA, mahAdevaH sa ucyate ||2||-yugmm vo vItA sarvazo, vA zAzvatapNezvaraH kliSTakarmakalAtItaH, sarvathA niSkalastathA // 3 // yaH pUjyA sarvadevAnAM, yo dhyeyaH sarpayoginAm / yaH sraSTA sarvanItInAM, mahAdevaH sa ucyate // 4 ||-yugmm evambhUtAya zAntAya, kRtakRtyAya dhImate / mahAdevAya satataM, samyagmaktyA namo namaH // 8 // " arthAtu-phlezajanaka rAgane, zAntirUpa invanane viSe samasta prANuo prati (tene nAza karavAmAM) dAvAnalasamAna evA dveSane tathA yathArtha jJAnane AcchAdita karanArA temaja caritrane malina karanAra evA mehane jenAmAM sarvathA abhAva che temaja jene mahimA trilokyamAM vikhyAta che, te mahAdeva kahevAya che. je vItarAga che, je sarvajJa che, je zAzvata sukhane svAmI che, je kilaSTa karmanI kalAthI mukta che, je sarvathA mUrta AkArathI rahita che, je samasta devane pUjya che, je saMkala gijanene dhyeya che, je niHzeSa nItione prakAzaka che, te prabhune mahAdeva kahevAmAM Ave che. A prakAranA zAnta, kRtakRtya ane saMpUrNa jJAnazAlI evA mahAdevane uttama bhaktipUrvaka mArA niraMtara namaskAra ho. AvA madhyastha bhAvanuM pratibimba nina likhita padyamAM paNa daSTigocara thAya che. 1 A saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo upAdhyAya zrImaMgalavijayakRta tavAkhyAna (uttarArdhamAM upara meM lakhelI prastAvanA. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara "bhavabIjAkurajananA, rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasmai // " -zrIhemacandrAcAryata Izvara-stuti have A prakaraNa pUrNa karIe te pUrva mahopAdhyAya zrIcAritrasundaramaNikRta kumArapAlacaritramAM ApelA nIce mujabanA mahAdevanI temaja RSabhadevanI stutirUpa) 'dviarthI padya tarapha daSTipAta karI laie. "yo'mArayanmAramaraM vibhUti bibhrad bhavAnIhitakArakazca / AdIzvaro bhUtapativRSAkA sa svAmInAmanagaH punag i"--indravajA -sa4, 10 1, zle 17 arthAt jeNe kAmadeva ane mRtyune (athavA kAmadevane satvara ) nAza karyo, te (jJAnAdi) saMpattine dhAraNa karanArA, saMsAranA aniSTane (arthAt tene nAza) karanArA, prANIone svAmI, vRSabha (baLada)nA lAMchanavALA, (vizva vizvanI saMpUrNa zRMgArarUpa evA AdIzvara (RSabhaprabhu) tene pavitra kare. je bIjo artha mahAdevane lAgu paDe che, te nIce mujaba che - jeNe kAmadevane jaladI mArI nAMkhyo, te, vibhUti (rAkheDI)ne (ge) dhAraNa karanArA, pArvatIne hitakArI, bhUtanA nAtha, baLadanA vAhanavALA, sarparAjarUpI bhUSaNavALA Adideva tane pavitra kare. AvA dviartha ke dvArA paNa jinezvaranI jainetara granthomAM stuti karavAmAM AvI hoya ema lAgatuM nathI. are zrIsamaprabhasUrie to hada karI che, kemake nIce mujabanA-- "kalyANasAra savitA na harekSamoha kArattAvALasamAna vAvavA dharmArthakAmadamahodayavIra dhIra makamAvAmA masiddhaq II " -zatArthika padya dvArA temaNe brahmA, viSNu, maheza pramukha aneka jainetara devanI stuti karI che. A rastutimAM temane aMge je je vizeSaNe vAparyA che te te darzanamAM ApelAM vizeSa sAthe barAbara maLatAM Ave che. A uparathI joI zakAya che ke jaina munivare jainetara darzanane hiMdu purANane paNa sacoTa abhyAsa karatA hovA joIe. A temanI sahiSNutA ane yathAsthita vastu AlekhavAnI abhilASA prakaTa kare che. 1 kahevAmAM Ave che tema ja rAjAne AzIrvAda rUpe zrImAnatuMgasUrie nIce mujabane dviarthI zleka kahyo hate. "nakArAnI naLarAtrI, rAo: zatifqtaH | yugAdIzaH zriyaM kuryAda , vilasatsarvamaGgalaH / / " 2 A sUrijInI sthUla rUparekhA sAra juo garavairAgya-taraMgiNInI meM lakhelI prastAvanA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta-- sarvazAstrAdhyayanAdapi samyaktvamadhikamiti darzayannAha jAnanti yadyapi caturdaza cAru vidyA dezonapUrvadazakaM ca paThanti sArtham / samyaktvamIza ! na dhRtaM tava naiva teSAM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // TIkA he jina ! ye caturdaza vidyA jAnanti / yataH "paDaGgI vedAcatvAro, mImAMsA''nvIkSikI tathA / dharmazAstraM purANaM ca, vidyA etAzcaturdaza // 1 // " ca-punardezonapUrvadazakaM-dezenonaM pUrvANAM dazakaM ca sArtham-arthayuktaM paThanti, paraM tava samyaktvaM yaina dhRtaM teSAM jJAnasvarUpaM santaH-sajjanAH amalaM-nirmalaM naiva pravadanti-naiva kathayanti / yata uktaM nandivRttau-"mithyAdRSTiH utkRSTataH zrutamavagAhamAno dezonAni daza pUrvANyayagAhate, paripUrNAni tvaragADhuM na zaknoti" / etAvacchAtrAdhItyapi samyaktvAbhAve'jJAnavAnevetyarthaH // 24 // anvayaH (he ) Iza ! yadyapi ( ye ) caturdaza vidyAH cAru jAnanti, deza Una-pUrva-dazakaM ca sa artha paThanti (paraM) tava samyaktvaM (yaiH ) na dhRtaM, teSAM jJAna-svarUpaM santaH a-malaM na eva pravadanti / zabdArtha jAnanti (dhAjJA )=M che. samyaktvaM (mU0 samyaktva )sampatya. yadyapi Iza ! (mU. Iza ) De para caturdaza ( mU0 caturdazan ) yo. na-18. cAru-su42 zata. dhRtaM (mU0 dhRta) dhArae 72rAyu. vidyAH (mU0 vidyA )-vidhAmA. tava (mU0 yuSmad )-tArA. deza-mA. eva-4. Una-pUrNa, a. teSAM (mU0 tad )-tamanu. pUrvarena zAstranA me vibhAganu nAma. jJAnajAna, mAdha. dazaka-za. svarUpa-2535. dezonapUrvadazakaM apUrNa sevA 60 pUrvI. jJAnasvarUpaM-jAnatuM 2535. amalaM (mU. amala):avidyamAna chemesana viSa ca-mane. meg, nimasa. paThanti (dhA0 paTa )-zAme che. pravadanti (dhA0 vad Decha. sArtha ( mU0 sArtha ) sakhita. santaH (mU0 sat)sarato. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhaktAmaram vIrabhaktAmara zlokArtha he nAtha ! joke (je manuSya) coda vidhAo sArI jANe che temaja kaMIka apUrNa evAM daza pUrvonuM artha-sahita paThana (paNa) kare che, chatAM paNa je temaNe tAruM samyakatva (yathArtha darzana) dhAraNa karyuM nathI, te tene jJAna-svarUpane sajajane nirmala kahetA nathI ja."--24 spaSTIkaraNa cauda vidyAo ApaNe joI gayA tema cauda vidyAo te bIjI kaI nahi paNa cAra veda, vedanAM cha aMge, mImAMsA, tarka, dharmazAstra ane purANa e cauda che. temAM cAra vedathI Rgaveda, yajurveda ane sAmaveda e traNa mULa vede uparAMta pAchaLathI uddhAra thaine umerAyele (ema kahevAte ) atharvaveda samajavAmAM Ave che. vedanA karatAM utaratA darajajAnA paraMtu tene sahAyaka ne "aMga" kahevAmAM Ave che. ekaMdara aMga cha che -(1) zikSA, (2) chaMdazAstra, (3) vyAkaraNa, (4) nirUkta, (5) jyotirSe ane (6) kalpa. pUrvamImAMsA tIrthaMkaranA upadezanuM zravaNa karyA bAda tenA mukhya ziSyo ke jeo viziSTa jJAnavAnuM hoya che ane jemane gaNadhara' evA nAmathI saMbodhavAmAM Ave che, teo jaina zAstranI racanA kare che ane te zAne bAra vibhAgamAM vibhakta kare che. A dareka vibhAgane "aMga" kahevAmAM Ave che jyAre A bAre vibhAgonA samarata sUtrane dvAdazAMgI' kahevAmAM Ave che). AcArAdika bAra aMgomAMnA "daSTivAda' nAmanA bAramA aMganA (1) parikarma, (2) sUtra, (3) pUrvAnu ga, (4) pUrvagata ane (5) cUlikA ema pAMca bhede che. A bhedomAMnA "pUrvagata" nAmanA bhedamAM "cauda pUrva ne samAveza thAya che, arthAt pUrvagatanA cauda vibhAga paikI dareka vibhAgane pUrva" kahevAmAM Ave che. cauda pUrvonAM nAma (1) utpAda (2) agrAyaNIya (3) vIrya-pravAda, (4) arita-nAstikavAda, (5) jJAna-pravAda, (6) satya-pravAda, (7) Atma-pravAda, (8) karma-pravAda, (9) pratyAkhyAna-pravAda, (10) vidyAnuvAda, (11) avazya, (12) prANAyu, (13) kriyA-vizAla-pravAda ane (14) lokabindusAra. 1 e paNa sAthe sAthe dhyAnamAM rAkhavuM ke jainae paNa pitAnA zAstranA vibhAga-vizeSane aMga' evI saMjJA ApI che. 2 sarakhAve- sAmAthavo, veDhA sAni punaH | zikSA kalpo vyAkaraNaM, chando jyotiriktyH||" 3 varNa svarAdikanA uccAraNanA bhedone jaNAvanArUM zAstra. 4 vedamAMnA svarAdikanA upara prakAza pADanAruM zAstra. 5 khagoLa-vidhA. 6 vaidika-vidhAna-sApaka zAstra. 7 Ane samaya-pravAda paNa kahevAmAM Ave che. juo zrInemicandrasUrikRta pravacana-sArodvAra. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavarSanAdhIre dhIre bAramuM aMga naSTa thatAM cauda pUrvanuM jJAna paNa naSTa thayuM ane atyAre te evo samaya AvI lAge che ke A bharatakSetramAM te kaIne paNa eka pUrva jeTaluM paNa jJAna nathI. vIra-nirvANa pachI 980 varSa sudhI eka pUrvanA jeTaluM to jJAna dharAvanAra mahAtmA vidyamAna hatA. kahevAmAM Ave che ke vI. saM. 980 mAM zrImAn devarphiMgaNie dhIre dhIre pUrvane uccheda thate joIne je kaMI jJAna temanA samayamAM vidhamAna hatuM, te TakI rahe teTalA mATe temaNe te puratakArya karyuM. parva zabdamAM rahelI pradhAnatA e paNa nivedana karavuM Avazyaka samajAya che ke sauthI prathama te gaNadhara (akSara-racanAnI apekSAe) pUrvanI racanA kare che ane tyAra bAda bIjAM aMgAdika race che. AthI "pUrva" zabdane vyutpatti arthe caritArtha thAya che. vizeSamAM sarva AgamomAM "pUrva' ne pradhAna pada ApavAmAM AvyuM che. arthAt jema sAmAnyataH manuSyamAM purUSa pradhAna pada bhogave che, tema samagra AgamAM "pUrvanuM prAdhAnya che. AthI karIne te sAdhvIone pUrvanuM adhyayana karavAno adhikAra nathI, ema kahevAmAM Ave che, paraMtu e dhyAnamAM rAkhavuM ke agyAra aMga sudhInuM adhyayana karavAmAM tene kei rekatuM nathI. vizeSamAM A pUrve prAyaH saMskRta bhASAmAM racavAmAM Ave che ane e saMskRta sAhitya keTaluM vizALa hoya che tene khyAla nIce lakhavAmAM AvatI hakIkata uparathI AvI zakaze. paheluM "pUrva " lakhavAne mATe eka harita (hAthI) pramANa masI (zAhI) joIe. bIjuM pUrva lakhavAne sAru be hasti-pramANa, trIjuM 'pUrva' lakhavAne mATe cAra hati pramANa ane cothuM pUrva' lakhavAne sArU ATha hastipramANa masI joIe. e pramANe pAMcamAM pUrvanA lakhANane mATe 16 hasti-pramANa, chaThThAne sArU ura, sAtamAne sArU 64, AThamAne mATe 128, navamAne mATe 2pa6, dazamAne mATe pa12, agyAramAne sArU 1024, bAramAne sArU 2048, teramAne mATe 3096 ane caudamAne mATe 8192 harita-pramANa masI joIe. arthAt koI eka "pUrva' lakhavAne mATe tenI pUrvenA "pUrvI karatAM bamaNuM zAhI joie. ekaMdara rIte samasta pUrve lakhavAne mATe 16183 hasti-pramANa zAhI joIe. kalpasUtra upara upAdhyAyazrI vinayavijayajIe racelI subAdhikA nAmanI TIkAmAM A pramANe ullekha che. cauda pUrvenA viSayo temaja tenI pada-saMkhyA 1) utpAda pUrvamAM sarva dravyo ane sarva padArthonA utpAdana adhikAra che. temAM eka karoDa pade che. (2) agrAyaNIya pUrvamAM sarva dravya ane sarva padArthonA parimANanuM varNana che. temAM 96 lAkha pado che. 1 A saMbaMdhamAM matAntara che. te e che ke prathama te gaNadhara-zrutanI racanA karatAM AcArAdi aMgo race che. paraMtu A sthApanA AzrIne che ema nadI-sUtra temaja pravacana-sAroddhAranI TIkA uparathI joI zakAya che. 2 nandIsatranI zrImalayagirita TIkAmAM A pramANe ullekha che, jayAre pravacanasAradhAra (gA. 711) mAM 11 karoDa pade hovAno ullekha che. Jain Education international Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIramaktAmaram ] vIrabhaktAmara (3) vIrya-pravAda pUrvamAM jIvAdikanI zaktine ullekha che. temAM 70 lAkha pade che. (4) asti-nAsti-pravAda pUrvamAM kayA padArtha che ane kyA padArtho nathI e vAta temaja dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe jIvAdikanI sattA temaja asattA paNa vicAravAmAM AvI che. AmAM saptabhaMgInI paNa prarUpaNa che. temAM 60 lAkha pade che. (5) jJAna-pravAda pUrvamAM mati, bhuta ItyAdi pAMca prakAranA jJAnanuM saviratara varNana che. temAM 99, 9999 pado che. ( 6 ) satya-pravAda pUrvamAM saMyama, satya vacana, asatya vacana ItyAdine ullekha che. emAM eka karoDa ane cha pado che. ( 7) Atma-pravAda pUrvamAM AtmAnuM aneka nayapUrvaka ane vizeSamAM nizcaya ane vyavahAra nayAnusAra varNana karavAmAM AvyuM che. AtmAnA svarUpa upara A pUrva vizeSataH prakAza pADe che. emAM 26 karoDa pade che. (8) karma-pravAda pUrvamAM jJAnAvaraNAdika AThe karmonuM prakRti, rithati anubhAga ane pradeza e cAre apekSApUrvaka varNana karavAmAM AvyuM che. emAM eka karoDa ane eMsI hajAra pade che.' (9) pratyAkhyAna-pravAda pUrvamAMthI pratyAkhyAna saMbaMdhI mAhitI maLe che. emAM 84 lAkha pade che. ( 10 ) vidhAnapravAda pUrvamAM aneka prakAranI vidyAo saMbaMdhI ullekha che. emAM eka karoDa ane daza lAkha pada che. (11) avazya pUrvamAM jJAna, tapa, saMyama ItyAdi zubha phaLarUpe saphaLa ane pramAda ityAdi azubha phaLarUpe aphaLa che e saMbaMdhI mAhitI ApavAmAM AvI che. emAM 26 karoDa pade che. (12) prANAyuH pUrvamAM pAMca indriya, traNa prakAranAM bala, ucchavAsa-niHzvAsa ane AyuSya e daza prANa temaja aneka prakAranAM AyuSya saMbaMdhI ullekha che. emAM eka karoDa ane pa6 lAkha pade che. (13) kriyAvizAla pUrvamAM saMyamAdika kriyAo saMbaMdhI ullekha che. emAM nava karoDa pade che. (14) kabindusAra pUrva jagatumAM temaja kRta-lakamAM akSaranI upara bindunI jema sarvottama che. emAM sADA bAra karoDa pade che. A pUrvamImAMsAnuM prakaraNa pUrNa karavAmAM Ave te pUrve e nivedana karavuM asthAne nahi gaNAya ke A lokArtha uparathI ema joI zakAya che ke daza pUrvathI kaMIka nyUna jJAna dharAvanArI vyakti samyakatvathI vaMcita hoI zake ane ochAmAM ochA daza pUrvanA jJAtA samyatvathI alakRta hoya che. 1-3 pravacana-sArodvAra pramANe sAtamA, AThamA ane dazamAM pUrvamAM anukrame 36 karoDa, eka karoDa ane esI lAkha ane 11 karoDa ane 15 hajAra pado che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta| vizeSamAM cauda pUrvadhara yAne zrutakevalInI to balihArIja che, kemake sena-praznanA ullekha mujaba te asaMkhyAta bhava joI zake. vaLI te marIne jadhanyathI lAntaka devaloke jAya (juo tattvathApiMgamasUtra a0 5, sU0 rara nuM bhASya.) puruSottamo'yaM vIra evetyAha nRNAM gaNA guNacaNAH patayo'pi teSAM ye ye surAH suravarAH sukhadAstake'pi / kRtvA'JjaliM jina ! carikrati te stutiM tad vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // TIkA he jina ! ye nRNAM-manuSyANAM gaNAH ! kiMviziSTA gaNAH ? 'guNacaNAH' guNairvikhyAtAH / "'tena vitte cu [ca] cupacaNapau" iti caNappratyayaH / ye teSAM nRgaNAnAM patayo-rAjAnazcakriNaH / ye punaH surAH suravarA-indrAH sukhadAstake'pi, svArthe'kac pratyayaH / te-tava stutiM carikratiatizayena kurvanti / kiM kRtvA ? aJjaliM kRtvA / tat-tasmAt kAraNAd vyaktaM-spaSTaM yathA syAt tathA he bhagavan ! puruSottamaH-puruSeSattamastvamevAsi, anyo na ko'pItyarthaH // 25 // anvayaH (he ) jina ! ye nRNAM guNa-caNAH gaNAH teSAM patayaH api ye (ca) surAH sura-varAH sukha-dAra take api aJjaliM kRtvA te stuti carikrati, tad vyaktaM ( yad ) bhagavan / tvaM eva puruSa-uttamaH asi / zabdAthe nRNAM (mU0 na )-manuSyonA. kRtvA (dhA0 kR )rIne. gaNAH (mU0 gaNa )-samuhAyo, rogAMmI. aJjaliM (mU0 aJjali ) saMjali. guNa-gue. jina! ( mU0 jina )-De tIrtha:2! caNa-asitAvA pratyaya. carikrati (dhA0 kR) atizaya che. guNacaNA-guNothA prasi. te ( mU0 yuSmad )-tArI.. patayaH (mU. pati )=2vAbhAso. stuti ( mU0 stuti )=2tutina, prazasAte. api-59. tad tathA. teSAM (mU0 tad )=manA. vyaktaM-25Ta. ye (mU0 yad ) mo. tvaM (mU0 yuSmad )-j. surAH ( mU0 sura )=amare, 31. eva-1. sura-65. bhagavan / (mU0 bhagavat )-henAtha / vara-ttama. puruSa-531, bha26. suravarA ( mU0 suravara )=surendrI, su25tiyA. uttama-zreSTha. sukhadAH (mU0 sukhada )-supa ApanArA. puruSottamA=(1) puSone viSe zreSTha, (2) nArAyaNa, take ( mU0 takad )-tamo. asi (dhA0 as )-. ___ 1 tena vitte caJcucau' iti zrIsiddhahamasUtram ( 11 / 175 ) / For Pavate Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara plekArtha mahAvIraja purUSottama che - he vItarAga ! guNAe karIne vikhyAta evA mAnavonA samudAye temaja tenA svAmIo (cakravartI pramukha napatie) temaja sukha arpaNa karanAra je devo tathA je devendro che teo paNa be hAtha joDIne tArI atizaya stuti kare che, tethI e spaSTa (siddha thAya) che ke he bhagavana ! tuMja purUSane viSe uttama che [tuMja nArAyaNa che, bAkI bIjA te nAmadhArI jANavA ]."--15 rogA jhaSA bahumahAmakarAH kaSAyA zcintaiva yatra vaDavAgnirasAtamambhaH / vArdhirbhavaH sara iva tvayakA kRtastat tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // TIkA he jina ! tvayaiva tvayakA sa bhavaH-saMsAro vArdhiH-samudraH sara iva-taTAka iva kRtaH / sa iti kaH ? yatra rogA jhapA-matsyAH , kaSAyA bahumahAmakarAH, cintaiva vaDavAniH-vaDavAnalaH, asAtaM-duHkhamambho-jalaM yatra / tat-tasmAt kAraNAta bhavodadhizoSaNAya (saMsArasamudranirjalIkArakAya ) tubhyaM-bhavate namo-namaskAro'stu // 26 // anvayaH (he ) jina! yatra rogAH jhapAH, kaSAyAH bahu-mahat-makarAH, cintA eva vaDavAgni, a-sAtaM ambhaH (saH ) bhavaH vArdhi svayakA saraH iva kRtaH, tadbhava udadhi-zoSaNAya tubhyaM namaH / zabdAthe rogAH ( mU0 roga )-. vaadhi| ( mU0 vArSi )-samudra jhaSAH (mU0 jhaSa )-bhatrayo, mAsA. bhavaH (mU0 bhava ) saMsAra. bahu-1 saraH (mu0 saras )-taNAva, sarAva2. mahat-bhATA. iva-ma. makara bhagara. tvayakA ( mU0 yuSmad )taa| 43. bahumahAmakarAnA moTA bhgre|. kRtaH ( mU0 kRta ):yo. kaSAyAH ( mU0 kaSAya )pAyo. tadU tethI. cintA-yintA, 32. tubhyaM ( mU* yuSmada )=tane. eva:07. namas-namasara. yatra-rl. jina ! ( mU0 jina ) he paatraa|| ghaDavAgniH (mU0 vaDavAgni ) 43vAnasa, harimAmAMnA bhava-saMsAra. mAna. udadhi-sAgara, samudra asAtaM ( mU0 asAta )-duH5. zoSaNa-sUpI nAma ta, nisa 2. ambhaH (mU0 ambhas )=sa. bhavodadhizoSaNAya-saMsAra-samudranuzASa 32nA21. 1 vArINi dhIyante yatra sa vArdhiH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmanannatalekArtha he jinezvara ! jyAM rogarUpI mA che, (dha, mAna, mAyA ane lobha e cAra) kaSArUpI ghaNA moTA magaro che, cittAja e vaDavAnala che, ane duHkha te jalarUpa che, te saMsArarUpI samudrane te (ja) sarovara jevo karI dIdhuM che tethI karIne saMsArarUpI sAgaranuM zoSaNa karanArA evA tane (mArA) praNAma (hejo)."--26 spaSTIkaraNa bleka tAtparya- A zlomAM saMsArane samudranI upamA ApI che ane tene caritArtha karavA banatA prayatna karavAmAM Avyo che. jemake samudramAM ma, magara, vaDavAnala temaja jala heAya che, tema saMsAramAM tenI garaja sAranArA roga, kaSA, cintA ane duHkha rahelAM che. Ane nAza karavAnI IcchA rAkhanAre A sAgaranuM zoSaNa karI javuM joIe. evuM kArya he vIra prabhu! teMja karyuM che, vArate (nAmadhArI agatya nahi, paraMtu te nAmane saMpUrNataH caritArtha karI ApanArA evA) tane mArA anaMtavAra praNAma hejo, e A lokane phalitArtha che. cintA cintAnA svarUpathI to koNa ajANyuM hoI zake? tethI tene parAkramanA saMbaMdhamAM eTaluM ja kahevuM basa thaze ke - "vitA jitAto vyadhikA-januna gurA thatA citaikazo dahed dehaM, cintA dahati sarvadA // " -zrIpAla-caritra. arthAtu cintA anuravArathI yukta che tethI karIne te citAthI adhika che, kemake citA te eka vAra dehane bALe che, jyAre cintA to sarvadA bALe che. yad yasya tasya ca janasya hi pAravazya mAvazyaka jina ! mayA varivasyayA''ptam / tat tarkayAmi bahumohatayA mayA tvaM svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // TIlA he jina ! yanmayA yasya tasya janasya pAravazyaM-paravazatvamApta-prAptam / kayA? varivasyayAsevayA / tat-tasmAddhetorahamiti tarkayAmi-vicArayAmi / itIti kiM ? bahumohatayA-pracurAjJAnatayA mayA tvaM kadAcidapi svamAntare'pi nekSito'si-na dRSTosi // 27 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara anvayaH (he ) jina ! yad mayA hi yasya tasya ca janasya AvazyakaM pAravazyaM varivasyayAAptaM,tat tarkayAmi bahu-mohatayA mayA tvaM svapna-antare api na kadAcit api IkSitaH asi / zabdAthe. yo saragune sIdhe. tarkayAmi ( dhA0 ta* ) = 3 . yasya (mU0 yad )-nI. bahu-ghA. tasya (mU0 tad ) tenI. mohatA-jAnA. ca-mane. vahumohatayA satyanta ajAnapaNAne sIdhe. janasya (mU0 jana )manuSyanI. tvaM (mU0 yuSmad )-tuM. hi-nizvayavAya adhyaya. svapna- 2j. pAravazyaM ( mU0 pAravazya )=52tantratA. antara=madhya. AvazyakaM (mU. zrAvazyaka )-132rI. svapnAntare-svAma. jina ! ( mU0 jina )-3 pIta ! api-pa mayA (mU0 asmad )-bhArAthI. na-nali. varivasyayA (mU0 varivasyA ) sevA 43. kadAcit pi. AptaM ( dhA0 Ae )-pAsa yayuM. IkSitaH ( mU0 IkSita ) nevAyesa. tad-teya. asi ( dhA0 as) . lekArtha paratatratAnuM kAraNa ___" vAta ! mAre 21 tevA manuSyanI ( 5 ) avazya ( mAgavAnI pI) 52tannatA sevArUpe prApta thaI che ( arthAt mAre game tevA mAnavanI gulAmagIrI paNa karavI paDe che) tethI huM ema tarka karuM chuM ke pracura ajJAnapaNAne lIdhe mArAthI tuM svapanamAM paNa kadApi jovA nathI (arthAtu parata--tArUpI viDaMbanAthI vyAkuLa rahuM chuM eja batAvI Ape che ke svapnamAM 55 huM tAzana 2vAne bhAgyazAjI thye| nathI )."-27 stanandhayasya bhagavato rUpasvarUpamAha ramyendranIlaruciveSabhRto jananyAH ___ pAzve zritasya dhayatazca payodharaM te / rUpaM rarAja navakAJcanaruk tamoghnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavati // 28 // 1 etacca bhagavataH stamyapAnavarNanaM laukikarUDhayA kSeyaM, rUDhizca ye zizavaste stanyapAnaM kurvanti iti vyavahAraviSayA zAnanItyA tu spaSTameva virodhaH "jinAGaguSThe surendreNa, pIyUSamavatAritam / apibat kSudhito nAtho, stanyapAnA jinA yataH // " ityAyuktaH praamaannyaat| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanakRta TIkA he jina ! te-tava rUpaM rarAja-virAjati sma / kiM kurvataste ? jananyA-mAtuH pArzva-samIpaM zritasya-Azritasya / ca-punaH payodharaM-kucaM dhytH-pivtH| 'dheTa pAne' ityasya zat (vantasya) ruupm| kiMviziSTAyA jananyAH ? ramyo-manojJo ya indranIla-zyAmaratnavizepastadvad ruciryasya sa etAdRya vepo-nepathyastaM vibhauti ramyendranIlarucivepabhRt tsyaaH| kiMviziSTaM rUpaM ? navakAJcanaruk-navyasvarNadyuti / punaH kIdRzaM? tamoghnam-andhakAraghAtakam / kimiva ? payodharapArthavarti-meghasamIpavarti raveH sUryasya vimbamiva ravibhaNDalamiveti upamAsAmyamiti // 28 // anvayaH ( he jina ! ) ramya-indranIla-ruci-veSa-bhRtaH jananyA pArzva zritasya payodharaM ca dhayataH te navakAJcana-ruk tamas-ghnaM rUpaM payodhara-pArzva-varti raveH bimba iva rarAja / zabdArtha ramya-manA2. nava-nUtana. indranIla-megatarnu ratna. kAJcana-suvarNa. ruci-ti. ruti. veSa-poSA. navakAJcanaruka-nUtana supInA samAna tithe bhRtpA29 42nArI. nI se. ramyendranIlaruciveSabhRtaH bhanA2 dranAsanA tamasa (1) ajJAna; (2) sNdh|2. jevI kAMtivALA veSane dhAraNa karanArI. hannA 12.. jananyA: (mU0 jananI)=bhAtAnI. tamoghnaM-majAnanA nAza nAI. pArzva ( mU0 pArzva )-mAne. bimba (mU0 vimba )=mi. zritasya (mU0 zrita )-Azraya rekhA. raveH (mU0 ravi )-sUryanA. ghayatA (mU0 dhayat ) pAna 42tA. ca-yane. ivayoma. payodharaM (mU0 payodhara)=ratanana. payodhara-bheSa. te ( mU0 yuSmad )tA. pArzvasabhI5. rUpaM (mU0 rUpa )-35. vartin hAnA. rarAja (dhA0 rAj )zAlatuM . payodharapArzvavarti bhevanI sabhI5 29o. blekArthe ratana-pAna karatI veLAe prabhunuM rUpa" (senAtha ! ) manohara chandranIsa (nAmA 2) navI tivANA mevA ( arthAt thAma) veSane dhAraNa karanArI mAtAnI samIpatAne Azraya karelA evA temaja tenA ratananuM pAna karanAra evA tAruM [ nUtana suvarNanA jevI prazAvALuM temaja ajJAnane nAza karanArUM ] rUpa navIna kAMcananA jevI kAMtivALuM temaja aMdhakArane aMta ANanAruM evuM meghanI pAse rahelA ravinA bibanI rama zAma tuM."-28 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara spaSTIkaraNa zuM tIrthakara stanapAna kare che?-- - vIra bhagavAna stanapAna karatA hatA evo dhvani A mAMthI nIkaLe che. paraMtu e to laukika nyAya pramANenuM varNana che ema samajavuM joIe. kemake tIrthaMkara stanapAna karatA nathI e vAta te suspaSTa rIte Avazyaka-gRNa temaja AvakanI zrImAna haribhadrasUrikRta TIkA ( 55 125) 752thI nazAya che. prabhorjanma ikSvAkunAmani kule vimale vizAle ___ sadratnarAjini virAjata udbhvste| doSApahArakaraNaH prakaTaprakAzastuGodayAdizirasIva sahasrarazmeH // 29 // TIkA . he jina ! ikSvAkunAmani kule te-tava udbhavo-janma virAjate / kiMviziSTe kule 1 vimalenirmale, ( vizAle ) vistIrNe / punaH (kiMviziSTe) sadbhiH-samIcIna ravaiH-puruSaratnai rAjata ityevaMzIlastasmin sadratnarAjini / kasmin kasya ka iva ? tuGgodayAdizirasi-uccodayAcalazikhare sahasrarazmeH-sUryasya prakaTaprakAza iva-prasiddhateja iv| kiMviziSTa udbhavaH 1 doSANAmapahArasya karaNaMvidhAnaM yasya saH / ubhayatra vizeSaNaM tulyamiti // 29 // anvayaH (he jina ! ) 'ikSvAku'-nAmani vimale vizAle sad-ratna-rAjini kule te doSa-apahAra-karaNaH udbhavaH tuGga-udaya-adri-zirasi sahasra-razme doSA-apahAra-karaNaH prakaTa-prakAzaH iva viraajte| zabdArtho ikSvAku-vA. apahAra-62 42j te. nAmannAma. karaNArya. ikSvAkunAmani' vA ' nAmanA. doSApahArakaraNaH arAdhane athavA rAti hara kule ( mU0 kula ) vaMzana viSe. 2vArnu cha renu te. vimale ( mU0 vimala )-nirbhaNa. prakaTa=2508, prasiddha vizAle ( mU0 vizAla )-piratA. prakAza-te. sat-zre4. prakaTaprakAza prasi .12. ratna-ratna. tuga-yA. rAjin-zolAyamAna, suzAmita. udaya-aya. sadratnarAjini-04 24 paDe suzAmita. adri parvata, ayaNa virAjate ( dhA0 rAj ) zAme che. zirasTAya. udbhavaH ( mU0 udbhava )-orma. tuGgodayAdrizirasi-yAya1924 zi5252. ivobha. te ( mU0 yuSmadU)tArA. sahasra-M2. doSa-a525. razmi -621 doSA-rAtri | sahasrarazme ( mU0 sahasra-razmi )-sUryanA. For Private & Personal use only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrI dharmavarSanati lekArtha prabhuno janma "(he tIrtharAja !) "IzrvAku' nAmanA nirmaLa temaja vistIrNa tathA uttama (purUSarUpa) ratna vaDe zobhatA evA vaMzane viSe dene nAza karanAre tAre janma udayAcaLane ucca zikharane viSe rAtrine aMta ANanArA evA sUryanA prasiddha prakAzanI mAphaka vizeSataH zobhe che."--29 spaSTIkaraNa ikvAku vaMzanI utpatti prathama tIrthakara zrI RSabhadevane janma thayAne eka varSa vItyA bAda saudharmendra vaMza thApana karavAne mATe prabhu pAse AvavA taiyAra thaye. svAmInuM darzana karavA janArA sevake khAlI hAthe javuM te yogya nathI ema vicArI te banne eka meTe ikSudarDa (zeraDIne sAMTha) sAthe lIdho. A laine te indra nAbhi rAjAnA utsaga (khoLA)mAM beThelA prabhu samIpa Ave. avavijJAna vaDe tene saMkalpa jANuM laIne prabhue te IzudaDa levAne pitAne hAtha laMbAvyuM, eTale mastaka vaDe praNAma karI indra te prabhune arpaNa karyo. prabhue iTyunuM grahaNa karyuM tethI temanA vaMzanuM nAma ina ikvAkuM pADyuM. nAthasya janmAbhiSeka: snAnodakairjina(rjani)mahe surarAjimuktai tre patadbhirapi nUnamanejamAnam / dRSTvA bhavantamamarAH prazazaMsurIzamuccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // TIkA jina(jani)mahe-janmamahotsave surarAjimuktaiH-devazreNimuktaiH snaanodkaiH| gAtre-zarIre ptdbhiH| nUnaM-nizcitam / bhavantamIzaM anejamAnam-akampamAnaM dRSTvA'marA-devAH prazazaMsuH-prazaMsanti sma / kamiva ? zAtakaumbhaM-sauvarNa suragireH-merorucaistaTamiva, nizcalatayA varNena ca tulyatvAt // 30 // anvayaH jina ( jani )-mahe sura-rAji-mukkaiH gAtre patadbhiH api snAna udakaiH bhavantaM IzaM anejamAnaM davA mA ku-jije rAta -taraMva (vakta) jUnaM karAtu. zabdAthe tAnasnAna. H=utsava. nima janma-utsavane viSe. nAnavijJAna-jalo vaDe, =deva. nijanma. niHzreNi. 36=jala. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara mua (aa mu=mUkela. amara (mULa amara=devo. suratanimukadevazreNie mUkelA. prANu ( pA zaM) prazaMsA karatA havA. rAtre (mU tra)=deha upara, vAM (pU4)nAthane. nidrA (mULa vatanta =paDatAM, zai=UMcA. ahi paNa ta8 (mU0 teTa)-ta.. nUnaM=khacita. f=parvata. anemAnaM (pU. sana-gjhamAna)=nizraLa, ref=suragirinA, merUnA. 2pvA (pa0 dara )=joine. va-jema. mavataM ( mULa avas )=Apane. rAtai ( [ sAta )=suvarNamaya. lekArtha prabhune janmAbhiSeka-- janma-mahatsavane viSe deva-paMktie mUkelAM ane zarIranA upara paNa paDatAM evAM nAna-lo vaDe paNa Apa prabhune nizaLa jeIne devo merU parvatanA suvarNamaya ane UMcA (tathA nizcaLa) evA taTanI jema ApanI khacita prazaMsA karatA havA."--30 spaSTIkaraNa snAtra-jala- suvarNAdika AThe jAtio paikI pratyeka jAtinA eka jana UMcA evA eka hajAra ne ATha kaLazane kSIrasAgaranA jalathI bharIne te vaDe prathama ayyatendra ane tyAra bAda bIjA 62 I prabhune jalAbhiSeka kare che. merU parvatanA zikharomAMthI vegathI cAre tarapha prasAra pAmatuM A jala hajAre nadIonI kalpanA karAve che. 63 IndranuM A kArya pUruM thatAM saudharmendra cAra dizAmAM cAra rasphaTika maNine UMcA vRSabha (baLade) banAve che ane tene jalathI bharI de che. A vaDe jyAre saudharmendra prabhune jalAbhiSeka kare che, tyAre jANe pAtAla phADyuM hoya tema A vRSabhanAM ATha zaMge (zIMgaDAM)mAMthI jala-yaMtranI jema nIkaLatI jalanI dhArAo AkAzamAM vahevA lAge che. jUdA jUdA mULavALI paraMtu antamAM maLI gayelI evI A jaladhArAo AkAzamAM nadIsaMgamane vizvama utpanna kare che. A uparathI prabhunA upara ke jala-prapAta thatuM haze tene sahaja khyAla AvI zakaze. vizeSamAM Indra prabhune jalAbhiSeka karatAM khacAya hate e vAtanuM atra sUcana thAya che. IndranI zaMkAnA nivAraNArthe prabhue potAnA DAbA paganA aMguThA vaDe mera cAM ane tema karatAM AvA acaLane paNa calAyamAna karyo (juo mahAnizItha, a0 3). 1 sarakhAvo zrImahAvIrasvAmIne paMcakalyANakanA stavananI trIjI DhAlanI nIce lakhelI kaDIo:-- kaMcanamaNi bhUMgAra, godake bharyA e; kima sahase ladhu vI2, hari saMzaya dharyA e. vahese nIra-pravAha, kema te nAmIye re, na kare namaNu sanAu, jANyuM svAmIe re." Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta vapratrayavicAra: ye tripradakSiNatayA prabhajanti vIraM te syunarA ahamivAdbhutakAntibhAjaH / vapratrayaM vadaditi pravibhAti te'tra prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // TIkA he svAmin ! iha-asmin loke te-tava vAtrayaM prvibhaati-diipyti| kiM kurvat ? iti vadat / itIti kiM ? ye narA-manuSyAstripradakSiNatayA-pradakSiNatrayeNa vIraM prabhajanti-sevante te'dbhuta kAntibhAjaH syuH / ka iva ? 'ahamiva' yathA'hamadbhutakAntibhAgasmi / arthavazAd vibhaktipariNAmo "liGgabhedaM tu menire" ityalaGkAraH / vapratrayaM kiM kurvata ? trijagataH paramezvaratvaM prakhyApayat-prathayat // 31 // anvayaH "ye narAH tri-pradakSiNatayA 'vIra' prabhajanti, te ahaM iva adbhuta-kAntibhAjaH syuH" iti vadat trijagataH paramezvaratvaM (ca) prakhyApayat te vapratrayaM atra pravibhAti / zabdArtha ye ( mU0 yad )o . adbhutakAntibhAjaH mAyA pramAne manA21. tritrae. vapra . pradakSiNA=kSiA. traya-traya tripradakSiNatayA prakSiAme zana. vapratrayaMtra gaTI. prabhajanti ( dhA0 bhaj ) sevA re che. vadat (dhA0 vad ) tA. vIraM (mU0 vIra)-bIra (anu)ta. iti-yema. te (mU0 tad )-temA. pravibhAti ( dhA0 bhA )=vizeSataH zAne cha. syuH (dhA0 asU )=yAya. te ( mU0 yuSmad )-tArA. narAH (mU. nara )-manuSyo. atra-ahiMsA. ahaM (mU0 asmad hu. prakhyApayat ( dhA0 khyA )=si nAI, gharSataH iva-bha. vanA. adbhuta mAyarI. jagat niyA, so. kAnti prabhA, te. trijagataH soyanu. bhAja-sAnA2. paramezvaratvaM ( mU0 paramezvaratva )=52mezva254Ane. zlekArtha samavasaraNanA gaDha je manuSya traNa pradakSiNA karIne vIra (prabhu)nI sevA kare che, teo mArI mAphaka Azcaryajanaka prabhAvALA thAya che, ema kahetA ane vaLI (he jinezvara ! tArA) railokyanA 1 vaagbhttaalngkaarH| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara 71 paramezvarapaNAne vizeSa prakAre jaNAvanArA evA tArA (samavasaraNanA) traNa gaDha A jagatamAM satyaMta zobhe cha."_31 bhagavatsaMsmaraNe surasAnnidhyamAha kAntAravartmani narAH patitAH kadAcid ___ daivAt kSudhA ca tRSayA paripIDitAGgAH ye tvAM smaranti ca gRhANi sarAMsi bhUripadmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // TIkA he jina ! kadAcit samaye kAntAravartmani-araNyamArge patitA daivAt kSudhA-bubhukSayA ( capunaH ) tRpayA paripIDitAGgA ye narAstvAM smaranti-tvatsmaraNaM kurvanti / tatra kAntAravartmani devAvivudhA gRhANi ca punaH sarAMsi parikalpayanti-racayanti / kiMviziSTAni gRhANi ? bhUriH-pracurA padmA-lakSbhIryeSu tAni / kiMviziSTAni sarAMsi ? bhUripadmAni- bahukamalAni // 32 // anvayaH kadAcit daivAt kAntAra-dharmani patitAH kSudhA tRSayAca paripIDita-aGgAH ye narAH tvAM smaranti, ( teSAM kRte ) tatra vibudhAH bhUri-padmAni gRhANi sarAMsi ca parikalpayanti / zabdArtha kAntAra-pana, sa295. ye (mU0 yad ) mo. varman bhAga. tvAM (mU0 yuSmad )-tane. kAntAravarmani-5295nA mArgana viSe. smaranti (dhA0 smR)-yA re che. nagaH ( mU0 nara ) manuSyo. gRhANi ( mU0 gRha )-dhre|. patitAH (mu. patita )-paDesA. sarAMsi ( mU0 saras ) srovre|. kadAcit=pi, 4 veNA. bhUri-pa. daivAt ( mU0 daiva ) haipane sIdhe, manasIme. padmA-sabhI. kSudhA ( mU0 kSudh )-bhUmathA. padmabhaNa. ca-ane. bhUripadmAni-(1) mache sabhI ne viSa sevA; tRSayA ( mU0 tRSA)-pAthI, tarasathA.. (2) ajicha bhane ne viSayovA. paripIDita (dhA0 pIi)-satyaMta pIyesA. aGga-zarIra. tatra-sA. paripIDitAnA atyaMta pAye che zarIra bharnu / vivudhAH (mU0 vibudha ) yo. sevA. parikalpayanti (dhA0 klup )-raye che. 1 AnI mAhitI mATe juo stuti-catuviMzatikAnA 84mAM padyanuM spaSTIkaraNa. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta kAI bhagavatu-smaraNane mahimA kadAcit daivayoge karIne araNyanA mArgamAM ( bhUlA) paDelA evA temaja phudhA ane tRSAthI atizaya pIDA pAmeluM che zarIra jemanuM evA je manuSya (AvA saMkaTa samayamAM) tAruM maraNa kare che, temane mATe) devo te sthalamAM bahu che lakSmI jene viSe evAM gRha temaja ghaNAM cha padamA bane viSe sevA srovre| 32 cha."-32 bhagavaJcittasthiratAmAha saMnizcalA jina ! yathA tava cittavRttiH ___ kasyApi naivamaparasya tapasvino'pi / yAdRk sadA jinapate ! sthiratA dhruvasya tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // TIkA he jina ! yathA tava cittavRttiH saMnizcalA-sthirA vartate, evam-amunA prakAreNa kasyApyaparasya tapasvino'pi na / dRSTAntamAha-he jinapate! sadA-sarvadA dhruvasya-uttAnapAdajatArakasya yAdRk sthiratA tAk sthiratA vikAzino'pi-prakAzavato'pi grahagaNasya kutaH 1, tAk sthiratA nAstItyarthaH // 33 // anvayaH ( he ) jina ! yathA tava citta vRttiH saMnizcalA, evaM kasya api aparasya tapasvinaH api na; he jina-pate ! yAk dhruvasya sadA sthiratA ( vartate), tAk vikAzinaH api graha-gaNasya kutaH / zabdArtha saMnizcalA atizaya sthira. yAhaka ( mU0 yAdRza) . jina ! (mU0 jina ) he tIrtha ! sadA-hamezA. yathA-pAzata. jina-pItarAga tava (mU0 yuSmad )-tArI. pati-2vAmI. citta-mana. jinapate !-minezvara ! vRtti-vaNa. sthiratA-sthi254 cittavRttiA-manApatti. dhruvasya (mU* dhruva ) dhruvamuM. kasya (mU0 kim )jAnI. tAraka ( mU0 tAdRz )-te. apie. kutaH=34thI. namnali. graha-a. evaM- mere. gaNa-samuhAya. aparasya (mU0 apara)-sanpanI. grahagaNasya-grahAnA samudAyatuM. tapasvinaH (mU0 tapasvin )-5 32nArAnI. vikAzinaH (mU0 vikAvinAzamAna. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara plekArtha prabhunI manovRttinI nizcalatA "he vItarAga ! jevI rIte tArI manovRtti atyanta nizaLa che, tevI rIte anya koI taparavInI paNa nathI. he jinezvara! jevI jAtanI dhruva (nA tArA)nI sthiratA che, tevI ritharatA HzamAna mevA aMDAnA samudAyAnI 55 yAthI zaM? -33 atha bhagavadarzane AjanmavairiNAmapi virodho na bhavatItyAha-- otvAkhavo'higaruDAH punareNasiMhA ___ anye'Dino'pi ca mitho janivairabandhAH / tiSThanti te samavasRtyavirodhinaM tvAM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // TIkA he jina! te-tava samavasati / sa gatau samavapUrvaH vippratyayAntaH tatra samavasaraNe / janivairabandhA api -janmavairavanto'pi mithaH-parasparaM tiSThanti / ke te ityAha-otubhiH-mArjArairyutA AkhayomUpakA otvAsavaH, ahimiH-sapaiMyutA garuDA ahigaruDAH, punareNaiH-mRgairyutAH siMhA eNasiMhAH, ca-punaranye'pyaGginaH-prANino mithastiSThanti / kiM kRtvA ? tvAmavirodhina-virodhavarjitaM dRSTvA / ata eva bhavantamAzritA (bhavadAzritA)steSAM bhavadAzritAnAM bhayaM no bhavati / na ca nityavirodhinAM dvandU ekavadbhavatIti kathamatra bahutvamiti vAcyaM, dvandve evaikatvaniyamAt / atra tu zAkapArthivAdivanmadhyamapadalopitatpuruSasamAsatvAt spaSTaiva nirdoSatA // 34 // anvayaH (he svAmin ! ) te samavasati tvAM a-virodhinaM dRSTvA otu-AkhavA, ahi-garuDAH, punaH eNa-siMhAH jani-vaira-bandhAH api anye ca abhinnaH mithaH tiSThanti; ( ataH eva ) bhavat-AzritAnAM (prANinAM) bhayaM no bhvti| zabdArtha otu-gidADI. eNa-bhRga. Akhu-62. siMha-siMha otvAkhavA-misAmAthI yu . eNasiMhAH bhUgoyA paripata siMDI. ahi-sa anye ( mU0 anya )= M. garuDa-37. | aginaH ( mU0 agin )=(mo. ahigaruDA: sAthI yu-1 331. api-59. punar-qNA. camyane. 1 dhruvanA saMbaMdhI mAhitI mATe juo tatvArthAdhirAmasUtra (a0 4, sU0 14 ) nI TIkA. 2 jaina zAstramAM 88 graho hovAno ullekha che (tenAM nAma mATe juo sUrya-prajJapti, 20 muM prAkRta, sUtra 107); paraMtu temA (1) ya, ( 2 ) sUrya, (3) bhaMgasa, (4) sudha, (5) 42pAta, (6) zura, (7) zani, ( 8 ) rAI bhane (8) tu me bhumya aho cha. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta mithasamma2252sa. avirodhinaM ( mU0 avirodhin ) virodha khita. jani- ma. tvAM (mU0 yuSmad )-tane. vaira-duzmanAya. dRSTvAnadhana. bandha-dha. bhayaM (mU0 bhaya )-bhaya, bhii| janibairavandhAnamA vaizto cha bhane sevA. bhavati (dhA0 bhU) DAya che. nonali tiSThanti ( dhA0 sthA)=29 che. bhavatyA5. te ( mU0 tada.)-tamo. Azrita (dhA0 zri)mAzraya gharesa. samavasRti ( mU0 samavasRt ) samayasaramAM. bhavadAzritAnAM mApanA Azraya revAne. blekArtha prabhu-zananu mAhAtmya ___ " ( nAtha ! ) tA smks29|maaN tane virA-pAta ( 2Ata saubhya dRSTivANA) ne bilADIo uMdaranI vacce, sarpa garUDenI vacce ane haraNe sihonI vacce temaja janmathI vairabhAva vahana karanArAM evAM anya prANio paNa ararUTsa (sAthe) rahe che. (e uparathI joI zaya cha 4) mApanI mAzraya dIsA (yo)ne bhaya khAtA nathI."-34 bhagavaccaraNazaraNagataM na ko'pi parAbhavatItyAha yaste praNazya camaroM'hnitale praviSTa staM hantumIza ! na zazAka bhiduzca zakraH / tad yuktameva vibudhAH pravadanti ko'pi nAkAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // TIkA he Iza ! yazcamaraH-camarendraH praNazya te-tavAMgitale praviSTastaM hantuM zakrazca-punarbhiduH-vajra na zazAka-na samartho vabhUva / taddhetorvibudhAH-paNDitA devA vA yuktameva pravadanti / kiM tadityAha-te -tava kramayugAcalasaMzritaM-caraNayugmaparvatAzritaM ko'pi nAkAmati-ko'pi na parAbhavati / atra bhagavatIsUtrAt ( za0 3, u0 2, sU0 143-146 ) camaraprabandho jJeyaH // 35 // anvayaH (he ) Iza ! yaH 'camaraH' praNazya te aMti-tale praviSTaH taM hantuM zakraH' bhiduH ca na zazAka; tad 'kaH api te krama-yuga-acala-saMzritaM na AkrAmati' ( iti ) vibudhAH yuktaM eva pravadanti / zabdArtha yaH (mU0 yad ). aMhi-5295. te (mU0 yuSmad )-tArA. tala-tANayu. praNazya ( dhA0 nae)nAsAne. aMhitale ya2-tasama. camaraH ( mU0 camara )-yabhara, asu24bhAroto. | praviSTaH ( mU0praviSTa )-praveza pro. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara 75 taM ( [ )=tene. viyA (mU vipuSa)=1) deva; (2) paNiti. tuM (pa0 Tura)=NavAne. pravRtti ( [ )=kahe che. phA! (mULa za )=De nAtha ! vaH (mU0 jhim)=I. ja nahi. vi=paNa. phAra (vA hA)=samartha che. kAmati (gha0 ) AkramaNa kare che. mituH (0 fmaTuM)=vaja. ma=caraNa ==ane. gujaEyugala, joDaluM. rAka (zA)=zaka saudharma devakane Indra. | acA-parvata. tatethI karIne. vaMzcita (dhA tri)=rUDI rIte Azraya karela. gui ( yu ) vyAjabI. mayurAsaMcitaM caraNa-yugalarUpI parvatane rUDI gva je. rIte Azraya karelA. lekArtha prabhunI caraNa-sevAne pratApa he nAtha ! je camare nAsIne tArA caraNa-talamAM praveza karyo, tene haNavAne (saudharma devalokane ravAmI) zaka temaja vajA (paNa) samartha thayAM nahi. tethI karIne kaI paNa tArA caraNa yugala rUpI pavatane rUDI rIte Azraya karela (prANI)nuM AkramaNa karato (arthAtu parAbhava karI zakato ) nathI ema vyAjabIja (vAta) deve [ athavA paDita ] kahe che."----35 spaSTIkaraNa camarelbano utpAta - vidhyAcaLanI taLeTImAMnA 'bibhelI gAmamAM vasanAro pUraNa nAmane eka tApasa marIne bAla-tapazcaryAnA prabhAvathI "camaracA" nagarImAM camarendra tarIke utpanna thayo. utpanna thatAM ja te avadhijJAna vaDe jovA lAge. anukrame upara daSTi karatAM teNe potAnI upara saudharma devalokanA svAmI zakane je. AthI te kopAyamAna thayuM ane tene nIce pADavAne te taiyAra thaI gayo. tene sAmAnika suroe A vAtanI nA kahI, kintu teNe mAnyuM nahi. paraMtu tene ema vicAra Avyo ke kharekhara mArA karatAM vadhAre puNyazALI zakathI kadAca mAro parAbhava thAya, to pachI mAre kAne zaraNe javuM? A saMbaMdhamAM avadhijJAnanA upayoga vaDe teNe joyuM ke carama tIrthaMkara mahAvIra prabhu "susumAra' puramAM hAla virAje che; temane zaraNe huM jaIza te mAruM zreya thaze, kemake teo aikyanA pitA che. Ama vicArI te pitAnI tuMbAlaya' nAmanI Ayudha-zALAmAM gaye. tyAMthI eka muddAra laI te nagarI bahAra nIkaLe. A vakhate sAmAnika devatAoe te ajJa che ema jANI tenI upekSA karI. kSaNa vAramAM te mahAvIra prabhu pAse AvyA ane Ayudhane dUra mUkI traNa pradakSiNA karIne temane kahevA lAgyo ke mAre mastaka upara paga mUkIne zaka rahela che, vAsta te durjaya zAkane huM ApanA prabhAvathI jItI laIza. A pramANe kahIne IzAna dizAmAM jaIne teNe vaikriya labdhi vaDe eka lAkha jana pramANanuM ati bhayaMkara rUpa vikuvyuM ane tema karIne te saudharma devaloka tarapha uThyA. Ane joIne te vyaMtaro paNa gabharAI gayA ane tika devo paNa trAsa pAmI gayA. jota jotAmAM te sUrya-candranA maMDaLanuM ullaMghana karI te saudharma devale Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vIrabhaktAmara (zrIdharmardhakRtakamAM AvI pahoMce. tene joIne tyAM vasatA aneka jIvo bhayabhIta banI gayA. A camarelve eka paga pa-vedikAnI upara mUkyo ane bIjo paga sudhama sabhAmAM mUkyo ane pitAnA Ayudha vaDe Indra-kIla upara traNa vAra tADana karyuM ane zakane tucchakArI kA. zakane vismaya the ane avadhijJAna vaDe tene vicAra karatAM tene khabara paDI ke A to camarendra che. eTale teNe kahyuM ke are amara! tuM ahiMthI nAsI jA. Ama kahIne teNe camaranA tarapha prajavalita vajA mUkyuM. AthI amarendra bhayabhIta thaI nAsavA lAgyo ane dhIre dhIre potAnuM rUpa nAnuM banAvato ga. ahi va mUkyA bAda zika vicAravA lAge ke tIrthaMkara, tIrthaMkaranuM caya ke koI maharSinA zaraNane pratApathIja kaI asura ahiM AvI zake, bAkI te kadApi tema bane nahi; ane je tema haze, te huM temanI AzAtanA karanAro thaIza. AthI A saMbaMdhamAM avadhijJAna vaDe jotAM tene mAluma paDyuM ke te mahAvIra prabhunA prabhAvathI atra AvyuM hatuM ane atyAre temane ja zaraNe gayA che. AthI te te vicAravA lAge ke ararara ! meM ghaNuM anucita kArya karyuM, huM mAryA gaye. ema vicArI te ekadama camarendranI ane vajanI pAchaLa pUra vegathI nIkaLI paDyo ane kSaNavAramAM to te tenI samIpa AvI pahoM. vaja camarendranI atizaya najadIka AvI pahoMcatA "zaraNa, zaraNe ema pokArate te camare pitAnuM zarIra atyaMta la karIne mahAvIra prabhunAM caraNanI vacce kujunI jema bharAI gaye. A vakhate vajA prabhunA caraNathI cAra tasu jeTaluMja AvuM rahyuM hatuM ane te AgaLa vadhe teTalAmAM to zake tene pakaDI lIdhuM. tyAra bAda prabhune vandanA karI teNe temanI kSamA mAgI lIdhI. pitAnA krodhane zamAvavAnI khAtara zake IzAna koNamAM jaIne traNa vAra pitAno DAbo paga pachADyuM ane pachI camarendrane kahyuM ke teM mahAvIra prabhunuM zaraNa lIdhuM, tethI meM tArI sAthenI duzmanAvaTa tyajI dIdhI che, vAte sukhethI tuM tAre rathAnake ja. Ama kahI zake prabhune vandanA karI ane pachIthI te pitAnA devalokamAM ja rahyo. tyAra pachI camarendra prabhunA caraNamAMthI bahAra nIkaLe ane aMjali joDIne temanI stuti karavA lAge. pachI prabhune namIne te potAnI nagarImAM gayo ane lajajAthI nIcuM mukha rAkhIne potAnI hakIkatathI sarvane vAkephagAra karyA. aMtamAM te samasta parivArasahita vIra prabhu pAse AvI temane vaMdana karI potAne sthAnake cAlyo gaye. bhagavannAmato'ti(pi)bhayaM na bhavatItyAha pUrva tvayA sadupakArapareNa tejo lezyA hatA jina ! vidhAya suzItalezyAm / adyApi yuktamidamIza ! tathA bhayAgniM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam / 36 // TIkA he jina ! pUrva-chamasthAvasthAyAM sadupakArapareNa tvayA tejolezyA hatA / kiM kRtvA ? suzItalezyAM vidhAya / yUkAzayyAtareNa gozAlake tejolezyA muktA, asau mainaM dhAkSIditi bhagavatA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara sazakavinena nA hari manAva@(za0 25, ) zorUmA ! tathADApiidN yuktaM vanAmakIrtanajalaM tava nAmnaH kIrtana-zaMsanaM tadeva jalaM azeSa-samastaM bhayAgniM shmti-vidhyApayatIti radda anvayaH (8) nina! pUrva satta-35-ur dyA -zata-zerAAM vidhAya te-jevA sutA tathA ( ) rA ! turaM gut ( ) cAM ivar-grAma-rtina-jharTa mAM mA- rAmapatiA. zabdArtha pUrva=pahelAM. =Aje. vathA (mULa yuH)-tArAthI. =sajajana. gut (mULa yu)yukta, vyAjabI. 3jAra-upakAra. ( [ ma )=A. tatpara. rA! (mU0 rRA) he nAtha ! saduvAda=sajajana prati upakAra karavAmAM tathA tevI rIte. tatpara, mA=bIka. teno jevA tejalezyA. =agni. datA (mUta) naSTa thaI. mayA=bhayarUpI agnine. nina ! (mUnina)=he tIrthakara ! rtana=kathana. vipaka (dhA pA)=karIne, mirtananAruM tArA nAmanuM kIrtanarUpI jala. g=sundaratAvAcaka avyaya. rAmathati (ghA" rAm)==zata kare che. tathA zItalezyA. aroSa (mU0 zepa)=samasta. puratAM suMdara zItalezyAne. plekArtha prabhunA nAmano mahimA- he jina! sajajane prati aithavA sAro upakAra karavAmAM tatpara evA teM pUrve airthAt chadmastha avarathAmAM] suMdara zIta-leyA mUkIne vaizikAyama tApase gozALakanA upara mUkelI) tejalezyAne nAza karyo. tevI rIte he nAtha ! A nyAcya che ke Aje paNa tArA nAmanuM kIrtanarUpI jala samasta bhayarUpI agnine zAMta kare che."--36 spaSTIkaraNa gazALaka-caritra- gazALakanA pitAnuM nAma mekhalI hatuM, jyAre tenI mAtAnuM nAma bhadrA hatuM. A gozALakane janma ge zALAmAM thayela hatuM, tethI tenuM AvuM nAma pADavAmAM AvyuM hatuM. A gozALaka ravabhAvathIja urphIla hato. jyAre te yuvAvarathAne prApta thaye, tyAre teNe citrapaTa laIne pharavAne potAnA pitAne dhaMdho zIkhI lIdho. eka divasa te citra-paTa laIne pharato pharate rAjagRha' nagare jaI pahoMcyA. A nagaramAM mahAvIra prabhu paNa vihAra karatA karatA AvI caDyA. temaNe vijaya zreSThIne tyAM mAsakSapaNanuM eTale ke eka mahinAnA upavAsanuM pAraNuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vIrabhaktAmara [ zrI dharmavardhanata karyuM eTale tyAM rana-vRSTi vigere pAMca divya prakaTa thayAM, A hakIkatanI gozALakane khabara paDI eTale te mahAvIra svAmIne ziSya thavA taiyAra thaI gayA. prabhunI pAse AvI teNe tadanusAra ghaNuM vijJapti karI, paraMtu prabhu to mauna ja rahyA. chatAM te pitAne temanA ziSya mAnavA lAge. pachI te prabhunI sAthe vihAra karavA lAgyo. anukrame teo kurma' gAmamAM AvI caDyA. A gAmamAM eka zikAyana nAmane tApasa raheto hato. A tApasa gAmanI bahAra madhyAhana samaye AtApanA leto hato. te svabhAvathI vinIta ane kSamAvAna hato. gozALaka A tApasa pAse gayo ane potAnA duSTa bhAvAnusAra te tene pUchavA lAgyo ke are tApasa ! tuM kaMI tattva jANe che ke? athavA zuM tuM ne zayyAtara che? are tuM strI che ke purUSa che. A pramANe ghaNI vAra gozALake tene karkaza vacane kahyAM, tethI jema caMdana paNa khUba ghasavAthI uSNa banI jAya, tema te kSamAvAna tApasa paNa kapAyamAna thaI gaye ane teNe AnA upara tejalezyA mUkI, javALAothI atizaya bhayaMkara evI tejaleyAthI bhayabhIta banelo te gozALaka prabhu pAse AvyA, eTale savaMdA apakArI jano upara paNa upakAra karavAmAM tatpara evA prabhue tenA rakSaNArthe sAmI zItalezyA mUkI. tethI jaLa vaDe jema agni zAMta thaI jAya tema te tejaleyA zAMta thaI gaI. AthI zikAya te AzcaryAkita thaI gaye. te prabhu pAse AvI te jelethA mUkyA badala kSamA yAcI gaye. gozALake prabhune pUchayuM ke--"A tejalezyAnI labdhi zI rIte prApta thAya che vArU?" prabhue tenA uttaramAM jaNAvyuM ke -"je manuSya niyamadhArI thaI hamezA ThaMDA kare ane eka muSTi kulmoSa (aDada) tathA aMjali-mAtra jaLa vaDe pAraNuM kare tene cha mahinAmAM tejalezyAnI labdhi prApta thAya che." gozALake upara mujabanI vidhi anusAra ugra tapazcaryA karIne tejalezyAnI labdhi prApta karI. vizeSamAM zrI pArzvanAthanA zAsanathI vimukha banelA sAdhuo pAsethI te aSTAMga nimittane paNa jANakAra thayo. pitAne duSTa adhyavasAyane laIne te lokomAM pitAne tIrthakara tarIke oLakhAvavA lAgyA. paraMtu sarvajJa vIra bhagavAne tenI kharI hakIkata ke samakSa kahI batAvI. AthI dedhAtura thaIne teNe bhagavAnanA upara tejalezyA mUkI, paraMtu te tejalezyAe to prabhunI pradakSiNA karI ane AvuM nIca kArya pitAnI pAse gozALake karAvyuM tethI dhAyamAna thaI hoya tema te tenAja dehamAM pesI gai. gozALake prabhu upara tejalezyA mUkI hatI, tethI prabhunA aMgamAM mAtra saMtApa thaye; bAkI gozALakanA te rAma ramI gayA. sAtame divase maraNa samaye tene sadavicAra Avyo, tethI tene bahuja pazcAttApa thaye. avasAna-kAle pitAnA duSTa karmanI teNe nindA karI, 1 devatAoe AkAzamAM rahIne karela (1) dudubhi-nAda, temaNe karelI (ra ) suvarNanI vRSTi, (3) paMca varNanAM puchapanI vRSTi ane (4) gandhodakanI vRddhi ane temaNe karele (5) vastrono ullepa e pAMca divya che. - 2 prathama divase ekAsaNuM karavuM yAne eka vAra bhojana karavuM, pachI be divasa sudhI upavAsa karavo arthAta cAra vAra bhejano tyAga karavo ane tyAra bAda pAchuM ekAsaNuM karavuM ema ekaMdara rIte cha vAranA bhajano tyAga kare te "chaTha' kahevAya che. A vyutpatti-artha che. pravRtti te be divasanA upavAsa karavAnI che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] . vIrabhaktAmara tethI te bAramA devalokamAM utpanna thayuM. tyAMthI cavIne teNe A bhavamAM aneka duSTa karmo karelAM hovAthI ghaNA samaya sudhI te narakAdika gatine paNa atithi banaze, paraMtu aMtamAM zuddha cAritra pALI te mokSe jaze. bhagavannAmataH sarpabhayamapi vilIyata ityAha--- Urdhvasya te bilamukhe vacanaM nizamya yaccaNDakauzikaphaNI zamatAmavApa / tat sAmprataM tamapi no spRzatIha nAgastvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // TIkA he jina! (yada-) yasmAta kAraNAt te-tava vilamukhe Urdhvasya (Urdhva sthitasya) vacanaM nizamyazrutvA caNDakauzikaH phaNI-sarpaH zamatA-krodhatyAgatAmavApa / tat-tasmAddhetoH sAmpratamapi nAgaH-sapestaM na spRzati-tatspazemAtraM ( api ) na karoti / tamiti ke ? yasya puMso-manuSyasya hadi tvannAmanAgadamanI vartate / tava nAma nAgadamanI jaTikAvizeSaH // 37 / / anvayaH ( he jina! ) vila-mukhe Urdhvasya te vacanaM nizamya yada 'caNDakauzika'-phaNI zamatAM avApa, tada sAmprataM api iha yasya puMsaH hRdi tvad-nAman-nAgadamanI ( vartate ) taM nAgaH no spRzati / zabdArtha Urdhvasya ( mU. Urdhva )-lA raDesA. taM (mU0 tada ) tene. te ( mU0 yuSmad )-tAI. api-59. bila-62. no-nali. mukha-bhu spRzati ( dhA0 spRz ) sparzare cha. bilamukheranA bhuma pAse. ihayA duniyAmA. vacanaM ( mU0 vacana )-payanane. nAgaH ( mU0 nAga ) sapaM. nizamya ( dhA* zam )-zraya rIna, sune. tvat-ditIya 535vAya sapanAma. yada bhATe. nAmannAma. caNDakauzika-yauzika nAgadamanI-mejatanI0DI. caNDakauzikaphaNI-25 auzi sapaM. tvannAmanAgadamanItA nAma35nArAbhAnI. zamatAM ( mU0 zamatA )-zAMtine. avApa (dhA. Apa )= to havA. hRdi ( mU* hRd ) yama. tada-te bhATe. yasya (mU0 yad )nA. sAmprataM-sama. puMsaH (mU0 pusa 535na. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta zlekArtha nAthanA nAmanuM gaurava- (he vItarAga ! ) je kAraNane lIdhe (sarSanA) daranA mukha samIpa UbhA rahelA evA tArA vacananuM zravaNa karIne caDakauzika sarva zAMti pAme, te kAraNane lIdhe hAlamAM paNa je manuSyanA hRdayamAM tArA nAmarUpI nAgadamanI che, tene A duniyAmAM nAga sparza (paNa) karate nathI. "--37 spaSTIkaraNa caNDakauzikanuM vRttAnta pUrva janmamAM jeNe cAritra aMgIkAra karyuM hatuM, paraMtu krodhane vaza thaI jeNe te malina karyuM hatuM ane tadanusAra je kanakhala' nAmanA sthAnamAM vasatA pAMcase tApasanA kulapatinA kauzika putra tarIke utpanna thaye hatuM ane tyAM paNa je kopAyamAna avasthAmAM maraNa pAme hatuM, te tApasa marIne caDakauzika nAmanA daSTi-viSa sarSa tarIke tyAM ja utpanna thaye. A sarSathI samarata ke bhayabhIta rahetA hatA. ekadA vIra prabhu vihAra karatA karatA te sthAnamAM AvI caDyA, tyAre lokoe temane kahyuM ke tame "taMbI" nagarIe javA Iccho cho, te saraLa mArga mUkIne vakra mArge jAo, kemake madhyamAM atizaya bhayaMkara evo daSTi-viSa sarpa rahe che. prabhue temanuM kahyuM mAnyuM nahi, kemake teo jANatA hatA ke mArA darzana ane upadezathI caDakauzika pratibodha pAmanAra che. je araNyamAM A sarpa vasato hato, te araNyamAM AvIne yakSa-maNDapamAM prabhu kAryotsarga dhyAnamAM ArUDha thayA eTalAmAM te garviSTa sarSa paNa pharato pharato tyAM AvI caDyA. prabhune joIne te krodhathI lALa thaI gaye ane tenA sAmuM viSamaya dRSTithI jovA lAgyA. AthI paNa jyAre tenuM kArya siddha thayuM nahi, tyAre sUrya sAmuM joI joIne te vadhAre bhayaMkara daSTi vAlA choDavA lAge. paraMtu e javAlAe to prabhunI upara jaladhArA jevI thaI paDI. AthI khUba cIDAI jaIne te prabhune DasavA lAge ane hasI hasIne pAchA haThavA lAge, kemake te bIte hato ke mArA viSathI AnA prANa paraloka prayANa karI jaze ane tema thatAM kadAca te mArA upara paDaze. te prabhune aneka sthaLe Dara, paraMtu koI paNa sthaLe tenuM viSa prasaryuM nahi; kintu tyAMthI gAyanA dUdhanA jevI lohInI dhArA vahevA lAgI. AthI te vilakha thaI prabhunA kAnta ane saumya rUpane jovA lAgyo. jyAre te sarpa kaMIka zAnta thaye, tyAre prabhue tene kahyuM ke he caNDakauzika! tuM bujha, bujha. A vAkya sAMbhaLI tenA upara uhApoha karatAM te sarpane ti-maraNa jJAna thayuM. prabhune vandana karI teNe anazana vrata aMgIkAra karyuM. te potAnA bilamAM pitAnuM mukha rAkhI sthira thaI gaye. A vAtanI lekene dhIre dhIre khabara paDatAM teo tyAM 1 jati-smaraNa jJAna e mati-jJAnano peTA-vibhAga che. (juo acArAMga a0 1, u0 1 nI TIkA ). A jJAna je prANIne thAya, te prANa pitAnA saMkheya pUrva bhava jANI zake. vizeSamAM A jJAna prApta thatAM prANI TuMka samayane mATe succha pAmI jAya che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram] vIrabhaktAmara AvavA lAgyA ane keTalAka te dUdha, dhI vigere padArtho tenA zarIra upara caDAvavA lAgyA. A padArthonI gandhathI AkarSAine aneka kIDIo AvI pahoMcI ane teo A sapanA zarIra upara duHsaha caTakA bharavA lAgI. thoDA samayamAM to A sarpanuM zarIra cALaNI jevuM thaI gayuM, paraMtu A pramANenuM maraNAnta kaSTa AvI paDatAM paNa te zAnta rahyo ane aMtamAM marIne te sahastrAra (mAmA) mA 31 tarI pani yI. bhagavadvihAre Itayo na bhavantItyAha turyArake vicarasi sma hi yatra deze ___ tatra tvadAgamata ItikulaM nanAza / adyApi tadbhayamaharmaNidhAmarUpAt tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // TIkA he jina ! turyArake-caturthArake yatra deze tvaM vicarasi sma-vijahartha, tatra deze tvadAgamataHtavAgamanAd ItikulaM-saptetayastAsAM kulaM-samUho nanAza-nAzaM prApa / yataH "ativRSTiranAvRSTi-{pakAH zalabhAH zukAH / svacakra paracakraM ca, saptaitA ItayaH smRtaaH||1||" adyApi tAbhyo bhayaM tadbhayaM tvatkIrtanAdAzu-zIghraM bhidAM-nAzamupaiti / kasmAt kimiva ? aharmaNidhAmarUpAta-sUryaprazastatejasastama iva-dhvAntamiva / yathA tamo bhidA-nAzamupaiti, tathetikulamiti / / 38 // anvayaH turya-arake yatra deze ( he jina ! tvaM ) vicarasi sma, tatra tvad-AgamatA Iti-kulaM hi nanAza; adyApi tad-bhayaM tvat-kIrtanAt ahan-maNi-dhAman-rUpAt tamaH iva bhidAM Azu upaiti / zabdArtha turya-yaturtha, yoyo. tvdaagmtaataa| bhAgabhanathI. araka-mAre. Ititi, 54. turyAraphe yoyA mArAmA. kula-samUha. vicarasi sma (dhA0 car )-piyA 641. itikulaM-tinA samU hi-nizcayAya ma055. nanAza (dhA. naza)nAza pAmata 1. yatra-ri. adyApi3GY 5. deze ( mU0 deza )-dezamA tadyaM tenAlaya. tatra:5i. ahan-hisa. Agama-bhAgamana maNiratna. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ahamapi = sUrya. dhAman = tena. rUpa = samAna, nepA. aharmeNidhAmarUpAt = sUryanA tena nevA. tvatkIrtanAt =tArA IrtanathI. vIrabhaktAmara bhagavatpAdasevAphalam - zlAkA tamaH ( mU0 tamas ) = aMdhAra. iSa-bha. Azu=zIghra, satvara. bhidAM (mU0 bhidA ) = nAzane. upaiti ( dhA0 i )= pAne che. prabhunA vihAranA pratApa-- " ( hai jinezvara !) cothA aurAmAM je dezamAM tuM vicaratA hatA, tyAM tArA AgamanathI ( ativRSTi, anAvRSTi, udara, tIDa, popaTa, svaya4 mane pa24 me sAta ) I tino samUha nAza pAmatA hatA. ( vaLI ) jema sUryanA prazasta teja vaDe aMdhakAra nAza pAme che, tema hajI paNa tArA saMDIrtanathI te (ti-samudAya )no laya naSTa thAya che." - 38 [ zrIdharmavardhanakRta nirvigrahAH sugatayaH zubhamAnasAzAH sacchuklapakSavibhavAzcaraNeSu raktAH / ramyANi mauktikaphalAni ca sAdhuhaMsAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // TIkA he jina ! tava pAdAveva paGkaje - kamale tadupalakSitaM vanamAzrayantIti tvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH / zIle'rthe Nin pratyayaH / IdRzAH sAdhuhaMsA ramyANi mauktikaphalAni labhante / sAdhupakSe mokSaphalAni, haMsapakSe muktAphalAni / kIdRzAH sAdhavo haMsAca ? vigrahAniSkrAntA- nirvigrahAH sugatayaH zubhamAnase-sucitte mAnasasarovare (ca) AzA - icchA yeSAM te zubhamAnasAzAH / sAdhavaH kIdRzAH ? san- samIcIno yaH zuklapakSo - mAtRpitRpakSastatra vibhava-udbhavo yeSAM te / athavA samyaktvalAbhAt zuklapakSaH-apApudgala saMsArastatra vibhavo - janma yeSAM te, tatparato bhramaNAbhAvAt, sacchuklapakSavibhavAH / haMsAstRjjvalapakSavibhavAH / punazcaraNeSu cAritreSu raktAH, haMsAstu calaneSu raktAraktavarNAH / ubhayatra vizeSaNAni tulyAni / / 39 / / anvayaH tvat-pAd-paGkaja-vana-AzrayiNaH, nir-vigrahAH, su-gatayaH, zubha- mAnasa-AzAH, sat-zukla. pakSa-vibhavAH, caraNeSu raktAH ca sAdhu-haMsAH ramyANi maukika- phalAni labhante / 1 AnI sthUla mAhitI mATe jIe munirAja zrInyAyavijayakRta nyAyamumAMjalinuM spaSTIkaraNa ( pR. 264265 ). A viSayanA vizeSa jijJAsue jammUThThIpa-prajJaptinA dvitIya vakSarakAra jove. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIramajAmana] vIrabhaktAmara nira=abhAvavAcaka avyaya. utpatti che jemanI evA; (3) sundara sapheda vi41) laDAI, saMgrAma; (2) kaleza; (3) deha. pAMkharUpI saMpattivALA. nirvigraha =laDAIthI athavA lezathI vimukha. ang (mULa vaLa) (1) cAritrane viSe (2) kusundaratAvAcaka avyaya. caraNone viSe. jatina 1) gati; (2) cAla. rajI (phU0 ( )(1) rAgI (2) lAla. tathA=sArI che gati jemanI evA. waa (rahya) manahara ma=sAruM. mairava(1) mukti saMbaMdhI, (ra) motI. mAnasana 1) citta, (2) mAnasa (sarevara ). Re=phaLa. bhAra=abhilASA, IrachA, mauzikAne (1) mukti saMbaMdhI phaLe; (2) zubhamAna = (1) zubha cittane viSe IcchA che motIe. jemanI evA; (2) suMdara mAnasane viSe ==ane. abhilASA che jemanI evA sapu=mahAtmA. navasArA. ra=haMsa. za - ta. sApuhaMta =sAdhurUpI haM. pakSa pAMkha. pAcaraNa. pakSa ardhapudgala saMsAra, jene pAribhASika =kamaLa. zabada, vana-vana. vimava(=1) janma, (2) saMpatti. AthikaAzraya lenAra. sAkSamatA - 1 ) sArA zukala pakSane hagramganA zikhara tArAM caraNa-kamalanA viSe janma che jemane evA; (2) samyakatvano vanane Azraya lenArA. lAbha thayela hovAthI ardhapudagala saMsArane vaSe | matte (dhA sama)=meLave che. lekArtha prabhunI caraNa-sevAnu phaLa- tArAM caraNakamalanA vanano Azraya lenArA, vigrahathI vimukha, sArI gatine prApta thayelA, suMdara mAnasane viSe abhilASA che jemane evA, sArA zukalapakSarUpa vibhavavALA ane vaLI caraNane viSe rakta evA sAdhurUpI haMse mauktika-kale pAme che."-39 spaSTIkaraNa padya-mImAMsA- A stotramAM joke babbe vastuomAM sarakhI rIte ghaTI zake evAM dviarthI vizeSaNathI yukta anya paLe (jevAMke ra8mA, ramA) paNa che, chatAM A padha vAMcatAM kaMI eraja lahera Ave che, kemake emAM evAM vizeSaNo vizeSa dRSTigocara thAya che. AvAM pa cavAM e kaMi bALakano khela nathI; e te zabda-zAstramAM pravINa hoya teja racI zake. jaina sAhityamAM AvAM pathI viziSTa ghaNAM kAve che. paraMtu atra to temAMnA ekane ja ullekha karavAmAM Ave che. te kAvya bIjuM koI nahi paNa kAvyamAlAnA saptama gurachamAM chapAyela zrIjabUmuniviracita jinazataka che. e kAvyanAM samasta (100) pa adharA jevA vizALa vRttamAM racAyAM che e paNa enI vizeSatA sUcave che, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanamruta udAharaNa tarIke, e kAvyanuM nIce mujabanuM dazamuM padya atra ApavAmAM Ave cheH-- "tanvAnA vainateyazriyamaM hitavRSotkarSamoSipratApAH kAmaM kaumodakInAzaraNazaraNadA nIraMjodArarAgAH / sadyaH pradyumnayuktAH sadesikRtamudo yatkramAzcakriNo vA bhrAjante bhrAjitAzAH sukhamakhilamasau zrIjino vo vidheyAt // " zuklapakSI eTale zu ?-- ' je jIvane nirvANa-nagare paheAMcavAmAM vadhAremAM vadhAre ardhayugala-parAvarta jeTalAja kAla sudhI vilaMkha khamavA paDe tema heAya, te jIva 'zuklapakSI ' kahevAya che; jyAre ethI vadhAre kALa paryaMta jene saMsAramAM rakhaDapaTTI karavAnI bAkI Aya, te 'kRSNapakSI 'kahevAya che. A vAta lakSyamAM Ave teTalA mATe jaina zAstramAM kAlanA vibhAgane AzrIne vAparelI pudgala-parAvarta nAmanI paribhASA paratve vicAra karIe, pudgalaparAvartI e jainazAstranA dhaNA meTA kAlanA vibhAgane darzAvanArA pAribhASika zabda che. karADA varSa jeTalA samaya paNa A kAla-vibhAganI AgaLa kaMi hisAbamAM nathI. A pudgala-parAvartanA ( 1 ) dravya-puddagala-parAvarta, ( 2 ) kSetra-pudgala-parAvarta, ( 3 ) kAla- puddagala-parAvarta ane ( 4 ) bhAva-pudgala-parAvarta ema cAra prakAro che. temAM paNa vaLI A dareka prakAranA parAvartanA khAdara ane sUkSma ema babbe avAntara bhede che. A darekanuM svarUpa te atra vicAravuM prAsaMgika nahi gaNAya, vAste huM te A badhA prakArAntarAmAMthI phakta sUkSmakSetra-pudgala-parAvartanuMja svarUpa vicArI laie, kemake prastutamAM tenuMja kAma che. jaina zAstra pramANe AkAzanA leAkAkAza ane aleAkAkAza ema be vibhAga kalpavAmAM AvyA che ane temAM vaLI leAkAkAzanA asaMkhya pradeze! mAnavAmAM AvyA che. A dareka pradezane maraNa dvArA raparzavAmAM jeTalA samaya vyatIta thAya, te saMpUrNa samayane 'bAdara-kSetra-pudgala-parAvarta' kahevAmAM Ave che. A sarva pradezane kramasara atyaMt eka pachI eka jema te geThavAyelA che tema tene maraNathI sparzavAmAM jeTalA kAla jAya te badhA vakhata 'sUkSma-kSetra-puddagala-parAvarta' kahevAya che. anya zabdomAM kahIetA dhArA ke kAi eka jIvanuM eka amuka AkAza-pradezamAM maraNa thayuM. tyAra pachI game tyAre ( tyAra pachI tarataja athavA amuka kAla vItyA bAda, kemake pharIthI tenuM maraNa te pradezanA anantaravartI pradezamAM thavuMja joie evA kaMi niyama nathI ) paNa te jIvatuM anantara pradezamAM maraNa thAya ( vaccenA vakhatamAM kAi anya pradeza ke pradezamAM maraNa thAya tA te pradeza ke pradezAnI AmAM gaNatrI karavAnI nathI, kemake te kramathI poyela nathI ), tyAra pachI vaLI tevIja rIte jyAre pAchuM A dvitIya pradezanA anantara pradezamAM maraNa thAya, evI rIte eka pachI eka krama 1 vai-nizcayena nate prANini apriyaM - zubhAvahavidhisampattim, pakSe vainateyo - garuDaH / 2 ahito- viruddho yo vRSo dharmaH, pakSe vRSaH - ariSTAsuraH / 3 kau - bhUmau modasya kInAzo - nAzako yo raNastatra zaraNadAH, pakSe kaumodakI gadA tasyA inA:- prabhavo'zaraNazaraNadAH / 4 nIrajeSvivodAro rAgo yeSu, pakSe nIraja: - zaMkhaH / 5 prakRSTaM dyutraM - tejaH, pakSe pradyumno- vAsudevaputraH / 6 sadasi sabhAyAm, pakSe saMzcAsAvasi :-khaDgo nandakastena kRtA mudU yeSAm / 7 kamAH pAdA vAsudevA iva / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram ] vIrabhakatAmara sara AvatA jatA samasta lokAkAzanA pradezamAM kramazaH maraNa thAya ane tema thavAmAM jeTalo samaya pasAra thaI jAya teTalo badho samaya "sUma-kSetra-pudagala-parAvartana nAmathI oLakhAya che. A kAla ananta kAla kahevAya che. AnAthI aDadho samaya ke jene ardha-pudgala-parAvarta kAla kahevAmAM Ave che, te paNa ananta kAla che. bhagavadvacanazraddhAnAt kAmitaprAptirbhavatItyAha-- saMsArakAnanaparibhramaNazrameNa klAntAH kadApi dadhate vacanaM kRtaM te| te nAma kAmitapade jina ! dehabhAjastrAsaM vihAya bhavataH smaraNAda vrajanti // 40 // TIkA he jina ! dehabhAjaH-prANinaH kadApi te vacanaM kRtaM-satpadaM dharanti / te nAmeti komalAmantraNe, kAmitapade-vAJchitasthAne vrajanti-gacchanti / kiMviziSTAste ? saMsArakAnanaparibhramaNazrameNa klAntAH-kledaM(zaM) prAptAH / kiM kRtvA ? trAsam-AkasmikaM bhayaM vihAya / kasmAt ? bhavataH smaraNAt / IpsitapadaprAptau bhavatsmaraNameva heturityarthaH // 40 // anvayaH (he) jina / ( ye ) deha-bhAjaH kadApi te vacanaM kRtaM dadhate, te saMsAra--kAnana-paribhramaNa-zrameNa klAntAH bhavataH smaraNAt trAsaM vihAya kAmita-pade nAma vrajanti / zabdAthe saMsAra-saMsAra, sa. nAma-nI. kAnana-295, 18. kAmita (dhA0 kam )=qichita. paribhramaNa-2575TTI, bhAra. pada:2thAna. zrama thA. kAmitapade-aichita sthAnamA. saMsArakAnanaparibhramaNazrameNa-saMsA235namAnI jina !( mU0 jina ) he tIya:2 ! rakhaDapaTTIne thAkathI. dehabhAjaH ( mU0 dehabhAj ) mo. klAntAH ( mU0 klAnta ) me pAsA, mina yayesA. trAsaM ( mU0 trAsa )=mayane. kadApi vAra. vihAya (dhA. hA )-10 dhane. dadhate dhA. dhA) ghAra ghareche. bhavataH (mU0 bhavat )-yApanA. kRtaM ( mU0 kRta )-bhAya29 428. smaraNAt ( mU0 smaraNa )-28294thI. te (mu0 yuSmad )-tArA. vajanti ( dhAva )MA. te ( mU0 yad )=to. zlokartha bhagavasmaraNathI ISTa sthAnanI prApti ___ " pAta ! (2 1) apAra ( 551) taa2| kyanane yAsahita 5 / 291 73 cha (arthAt tadanusAra vartana kare che), te saMsArarUpa vanamAMnA paribhramaNanA zremathI khinna thayelA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [shriidhrmvrdhnkRt(cha) tArA maraNathI trAsa-rahita thaine icchita thAnamAM (nivaNanagaramAM kharekhara joya 7."-40 bhagavadrUpaM dRSTvA surUpA api svarUpamadaM muzcantItyAha-- sarvendriyaiH paTutaraM caturasrazobha tvAM satprazasyamiha dRzyataraM pradRzya / te'pi tyajanti nijarUpamadaM vibho ! ye mAM bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // TIkA he vibho ! ye mA makaradhvajatulyarUpAH-kAmadevasadRzarUpA bhavanti, te'pi tvAM pradRzyadRSTvA nijarUpamadaM tyajanti / kiMbhUtaM tvAM ? sarvendriyaiH paTutaraM-spaSTataram, caturasrazobhaM-samacaturasrasaMsthAnarAjinam, punaH sadbhiH-sajjanaiH (prazasyaH-) prazaMsAhaH satprazasyastam, iha-asmin loke dRzyataraM, darzanAyA) dRzyaH, atizayena dRzyo dRzyatarastam // 41 // anvayaH (he ) vibho ! ye mAH makara-dhvaja-tulya-rUpAH bhavanti, te api sarva-indriyaiH paTu-taraM, caturana. zobhaM, sat-prazasyaM iha dRzya-taraM tvAM pradRzya- nija-rUpa-madaM tyajanti / zabdArtha sarva-samarata. pradRzya ( dhA0 dRzu ) dhane. indriya-ndriya. tyajanti (dhA. tyaj )-57 he che. sarvendriyaiH samasta candriyo 3. nija-potAnA. paTutaraM ( mU0 paTutara ) mano2. rUpa-2535. caturana (sama-)yapurakha ( saMsthAna). mada-malibhAna. zobhA-zAlA. nijarUpamadaMpatAnA 35nA mAne. caturasrazobhaM (sama-)yaturasA 43 zobhato. vibho ! (mU0 vibhu )- nAya ! tvAM ( mU0 yuSmad )tane. ye ( mU0 yad ) . satsa na , sAdhu. mAH (mU. martya )=pAzIsI. prazasya-prazasA 42vA sAya. bhavanti ( dhA0 bhU)=DAya che. satprazasyaM sanasanAne prazasA 42vA sApa makara-bhaga2. iha-yA duniyAmAM. dhvaja:LAM. dRzyataraM ( mU0 dRzyatara )-atyanta zanIya, atizaya | makaradhvaja bhAra chenI mA , maheya. dekhavA lAyaka. tulya samAna. te (mU. tadne mA . makaradhvajatulparUpAH bhavanA samAna 35 cha api-pa. jemanuM evA. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmaram] vIrabhaktAmara zlokAI prabhunuM alaukika rUpa- "he nAtha ! je prANIo kAmadevanA samAna rUpavALA hoya che, teo paNa samasta Indriya vaDe manohara, (sama7) catura (saMsthAna) vaDe zobhatA, sajajanene prazaMsA karavA lAyaka temaja vaLI A lokane viSe atizaya darzanIya evA tane joIne pitAnA rUpane abhimAna tyajI de che. (athava tAruM rUpa anupama che)."--41 spaSTIkaraNa saMsthAna-vicAra "saMsthAna" eTale avayavonI racanA pUrvakanI zarIranI AkRti. A saMsthAnanA jaina zAstramAM cha bheda pADavAmAM AvyA che -(1) samacaturastra, (2) nyadhaparimaNDala, (3) sAdi, (4) kunja, (5) vAmana ane (6) huDa. (1) samacaturansa saMsthAna e sarvottama che. "sama" eTale jenuM jeTaluM mApa hovuM joIe teTaluM; "asa" eTale cAra dizAothI upalakSita zarIranAM avayava. A saMsthAnamAM sarva avalevAnuM mApa jeTaluM joIe eTaluMja hoya che. (2) nyadha-parimaDala saMsthAna e enA nAma pramANe vaDana jevA parimaNDalavALuM che. arthAt jema vaDanuM jhADa uparanA bhAgamAM paripUrNa avayavavALuM hoya che, paraMtu tene nIcalo bhAga tevo nathI, tevI rIte A saMsthAnavALAne nAbhithI uparane bhAga bahu vistAravALe yAne suMdara hoya che jyAre nIcalo bhAga ochAvattA pramANavALa haiya che. (3) sAdi zabdamAMnA Adi zabdathI nAbhinI nIce ubheMdhanA nAmathI oLakhAtA dehane eka bhAga samajavo. jema uparyuMkata saMsthAnane uparane bhAga zubha che, tema A saMsthAnane nIcene bhAga zubha che. (4) muje sarathAnavALAnAM mastaka, Deka, hAtha ane paganuM pramANa yathocita hotuM nathI, paraMtu tenAM bAkI badhAM avayavonuM pramANa barAbara hoya che. (5) vAmana saMthAna AnAthI ulaTuM che. arthAt e saMsthAnavALA prANInA mastaka ityAdi barAbara pramANavALA hoya che, jyAre bAkInAM avayavonuM pramANa yathAcita hetuM nathI. 1 sarakhA-"vi haMkALe vaLajo, taMga--(1) mANe, (2) harimarUM, () satI, (4) tu, (5) vALa, (6) huM -rAnAM, phU0 45. 2 paMcasaMgrahanI tamAM sUcavyA mujaba keTalAke Ane "sAcinA nAmathI oLakhAve che ane 'sAcine artha zAmelI vRkSa kare che. A vRkSa mULamAM goLa ane puSTa hoya che, jyAre tene uparano bhAga temaja tenI zAkhAprazAkhA tema nathI. 3 keTalAka vAmana saMsthAnane akujaane kumbha saMsthAnane vAmana ' kahe che, kemake te tenA viparIta lakSaNa Ape che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrabhaktAmara [ zrIdharmavardhanata(6) huSTha saMrathAna e sauthI kharAba sarasthAna che. emAM te eka paNa avayavanA prabhAne "DhaMga dhaDe heta nathI. kahyuM paNa che ke - "tulaM 1 vittharabahulaM 2 ussehabahulaM ca 3 maDahakoDhe 4 ca / heDillakAyamaDahaM 5 samvatthAsaMThIya huMDaM 6 // " prabhunuM anupama saudarya vIra prabhunA zarIranI sundaratA avarNanIya che; kemake dareka tIrthaMkaranAM saMhanana, rUpa, saMrathAna, varNa (dehanI chAyA), gati (cAla), sattva, sAra ane ucchavAsa e asAdhAraNa hoya che, te vAta temane paNa lAgu paDe che. temanA rUpanA saMbaMdhamAM te zrImAna bhadrabAhuvAmI svayaM kahe che ke - "htrApura () sAva vana-vA-vAyu-vahA! maNDaliyA tA hINA chaTThANagayA bhave sesA // " -Avazyaka-niryukita, gA. 570 arthAt tIrthaMkaranA rUpa karatAM gaNadharanuM rUpa anaMtagaNuM utaratuM che. temAM vaLI gaNadharanA rU5 karatAM AhAraka zarIradhArInuM rUpa anantagaNuM hIna che. evI rIte tenA karatAM anuttaravAsI devenuM, tenA karatAM bAramA devalokavAsI devAnuM ema karatAM karatAM jatiSka devanuM, A devothI vyantaranuM, vyantarethI cakravartInuM, tenA karatAM vAsudevanuM, tenAthI baLarAmanuM ane tenAthI maDalika rAjAonuM rUpa utaratuM che. prabhunuM rUpa alaukika che e saMbaMdhamAM upAdhyAya vinayavijayajI paNa vIra prabhunI sAthe vAda karavAne AvelA gautamasvAmInA mukhamAMthI nIce mujabanA udgAre kaDhAve che - ra kiM? 1, catta chakUkTivA, sUryosfpa no tIvra meruH kiM ? na sa, yanitAntakaThino viSNurna yat so'sitH| brahmA kiM ? na jraatur| sa ca jarAbhIruna yat so'tanutiM doSavivarjitAkhilaguNAkIrNAntimastIrthakRt // " -subodhikA (kSa0 6) 1 saMskRta chAyA tulyaM 1 vistArabahulaM 2 utsedhabahulaM 3 ca maDabhakoSTha 4 ca / adhastanakAyamaDabhaM 5 sarvatrAsaMsthitaM huNDam 6 // 2 saMvanana eTale zarIrano bAMdho. A saMvanananA paNa saMsthAnanI peThe cha prakAro che. temAM vajaSabhanArAca sahanana sarvottama che. 3 sarakhAvo Avazyaka-niyuktinI 571mI nIce mujabanI gAthA- "ziyANa saMkAna-va--kAra-kakSAnA emAiNutarAI havati nAmodae tassa // " [ saMhanAnA-mAnava-mti-savisAjIMvAlAH | evamAdInyanuttarANi bhavanti nAmodayAt tasya // ] 4 saMskRta chAyA jApArAzanua (2) vAva-tta (3)vavAda(deva) (sevA) : maNDalikAstAbara hInAH padasthAgatA bhavanti shessaaH|| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 vIrabhaktAmaram ] vIrabhaktAmara arthAt zuM A candra che ? nA ema teA nahi, kemake te teA kalaMkI che. A sUrya paNa nathI, kAraNake tenuM teja asahya che. tyAre zuM A merU che ? ema paNa nathI, kemake te teA atyaMta kaThina che. vaNI yA viSNu yA nathI, ubhaDe te to zyAma (bI) che. tyAre zuMbhA zrahmA che ? nahi, tebha nathI, kemake A kaMi vRddhu nathI temaja mA anaMga (kAmadeva ) paNa nathI, kemake te teA detu rahita che. ThIka, have mane mAlUma paDyuM ke A te sarve dASAthI mukta ane samasta guNAthI yukta antima tIrtha 2 ( bhahAvIra ) che. * nirbandhanaM jinaM dhyAyanto nirbandhanA bhavantItyAha -- chittvA dRDhAni jina ! karmanibandhanAni siddhastvamApitha ca siddhapadaM prasiddham / evaM tavAnukaraNaM dadhate take'pi sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // TIkA he jina ! tvaM dRDhAni karmanibandhanAni chittvA (siddhaH ) prasiddhaM siddhapadaM - mokSapadamApitha-prAptavAn (ca) / evam amunA prakAreNa ye tavAnukaraNaM-tvadrUpasamAcaraNaM dadhate - dharanti te eva take, svArthe'pratyayaH, take'pi janAH sadyaH- tatkAla svayaM- svato vigatabandhabhayA - bandhanabhayarahitA bhavanti // 42 // anvayaH (he ) jina ! tvaM dRDhAni karman - nibandhanAni chittvA siddha: ( jAtaH ) prasiddhaM siddha-padaM ca Apitha; evaM ( ye ) tava anukaraNaM dadhate, take api sadyaH svayaM vigata-bandha-bhayAH bhavanti / zabdArtha chittvA ( dhA0 chidU )=yAne. dRDhAni ( mU0 dRDha )= bha0 bhUta. jina ! ( mU0 jina ) - r3e tIrthaM42 | karman =rbha. * nibandhana=25. karmanibandhanAni =rmanI ara siddha: ( mU0 siddha ) = bhukta. tvaM ( mU0 yuSmad ) = tuM. Apitha ( dhA0 ApU ) = prApta urato have. ca = bhane. siddha=bhokSe gayelA. pada-sthAna. siddhapadaM = mokSe gayesAnA sthAnane. prasiddhaM ( mU0 prasiddha ) = prasiddha. evaM mevI rIte. tava ( mU0 yuSmad ) =tArA. anukaraNaM ( mU0 anukaraNa ) = anukaraNa, samAna sAyara. dadhate ( dhA0 ghA) = dhAraNa re che. take ( mU0 takad ) = mo. api = pazu. sadyaH =tarata4. svayaM = potAnI bheje. vigata ( dhA0 gam ) = vizeSe rIne gaye. bandhandhana. bhaya =zrI. vigatabandhabhayAH=vizeSe urIne to roA che andha nanA bhaya jetA evA. bhavanti ( dhA0 bhU0 ) = thAya che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virabhaktAmara [shriidhrmvrdhnkRtzlokArtha he jina ! karmanAM majabUta bandhane chedIne tuM siddha thaze ane vaLI prasiddha evA mukita-padane (paNa) pAmyo. AvI rIte jeo tAruM anukaraNa kare che, teo paNa pitAnI meLe sat52 manyananA yathI 2hita mane cha."-42 bhagavatstotrAdhyayanAt sarvopadravanAzo bhavatItyAha 'na vyAdhirAdhiratulo'pi na mArirAraM no viDvaro'zubhataro na daro jvaro'pi / vyAlo'nalo'pi na hi tasya karoti kaSTaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // TIkA he jina ! yo matimAn imaM tAvakaM stavamadhIte, tasya matimato vyAdhirAdhizca kaSTaM na karoti / " vyAdhiH zarIrajA pIDA, syAdAdhirmAnasI vyathA" iti vivekaH / kiMviziSTo vyAdhistathA''dhiH 1 atulo-mahattaraH / ca-punamoriH-marakopadravaH, punaH Aram-arINAM samUha AraM kaSTaM na karoti / api punAlo-duSTagajaH sarpo vA'nalo-vahnistasya kaSTaM na karoti // 43 // anvayaH (he svAmin ! ) yA matimAn imaM tAvakaM stavaM adhIte, tasya a-tulaH api vyAdhiH AdhiH kaSTaM na hi karoti, na mAriH, AraM, no viDvara: azubha-taraH daraH jvr| api na, vyAlA analaH api na (kaSTaM kroti)| zabdArtha na-nakhi. vyAlaH ( mU0 bhyAla )=(1)khAyA; (2) sarpa. vyAdhiH (mU0 vyAdhi ) zema, zArIri pA. analaH ( mU0 anala)-mali. Adhi: ( mU0 Adhi ) mAnasipI31. hi-nizcayavAya madhyaya. atulaH (mU0 atula )asAdhAraNa. karoti ( dhA0 kR)-2 che. api-59. kaSTaM (mU. kaSTa )-:ma. mAriH (mU0 mAri )-ma24I. yaH (mU. yadU )37. AraM ( mU. Ara ) zatrumono samudAya tAvakaM ( mU0 tAvaka )-2 sayadhA. no-nali. stavaM (mU0 stava )=2tutine. viivaraH (mU0 viDvara )-rAya-zatruno 7565. azubhataraH ( mU0 azubhatara )-bhatizaya bharAma. imaM ( mU0 idam )-mA. daraH ( mU0 dara )=. matimAn ( mU0 matimat )-bhukSiI . jvaraH (mU0 jvara )-tApa adhIte ( dhA0 i )-bhare cha. 1 A padyanAM prathama traNa caraNa zabdAlaMkArathI zebhI rahyAM che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varibhaktAmaram ] vIrabhaktAmara lokArtha bhagavata stotranA paThanathI sarva upadrane nAza " ( nA ! )re yuddhizAjI ( manuSya ) 24 ta stotrane ma cha, tene msaa5|295 vyAdhi, Adhi, maraNa, zatrune samudA, rAjaya-zatrune upadrava, atyaMta azubha bhaya ke javara (64 42 25541) sapaM 3 mAma mAthI 14 55 duH5 3 / / (samartha) nathI."-43 bhagavatstavo mauktikahAraH kaNThe dhArya ityAha tvatstotramauktikalatAM suguNAM suvarNA tvannAmadhAmasahitAM rahitAM ca doSaiH / kaNThe ya Iza ! kurute dhRtadharmavRddhistaM mAnatugamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // TIkA he Iza !-he svAmin ! yaH pumAn tvatstotramauktikalatA kaNThe kurute-kaNThe dadhAti / tava stotraM tvatstotraM tadeva mauktikalatA tAm / kiMviziSTAM mauktikalatA ? zobhanA guNA-audAryamAdhuryAdayo yasyAH sA tAM suguNAM sudavarako tAM ca / punaH kIdRzIM ? zobhanA varNA-akSarANi netini ( sitAdIni ) ca yasyAH sA tAM suvarNA-manozAkSarAM, zobhanavoM ca / punastvannAmaghAmasahitAm / anyA'pi mauktikalatA dhAmasahitA-tejoyuktA bhavati / ca-punardoSaiH-dUSaNa rahitAM, etAdRzIM yaH kaNThe kurute / kiviziSTo yaH ? dhRtA dharmasya vRddhiH vardhanaM yena sadhRtadharmavRddhiH, dharmavardhana iti kartRnAmagarbhitaM vizeSaNam / taM puruSaM lakSmIH samupaiti-samAgatya vRNute / kiviziSTaM taM ? 'mAnatuGga' mAnena-svAbhimAnena tuGgam-uccaM, aprAptaparAbhavatvAdakhaNDitAbhimAnamityarthaH / mAnatuGga iti bhaktAmarastotrakArakasya nAmagarbhita vizeSaNam // 44 // anvayaH (he ) Iza ! yaH dhRta-dharma-vRddhiH su-guNAM, su-varNI, tvada-nAman-dhAman-sahitAM, dopaiH ca rahitAM svat-stotra-mauktika-latAM kaNThe kurute, taM mAna-tujhaM avazA lakSmI samupaiti / zabdAthe stotra-stavana, stuti. | varNa=(1) akSara;(2) 21. mauktika-motI. suvarNA-K2 varSapANA. latA-veta. nAmannAma. tvatstotramauktikalatAM tArA stotra3pA bhAtAnA dhAman-te. bArane. sahita-yuta. su-sun62tAvAya ayaya. tvnnaamdhaamshitaa-taa| nAma3pI tathA yuta. guNa (1) gu(2) 2. rahitA ( mU0 rahitA )-2khita. suguNAM=su42 che gueronA mevA. doSaiH ( mU0 doSa ) haSiothI. 1 azuddha sthalametat, pratyantarAbhAvAt tu kaH kartustAtparyaviSayakaH zabda iti na nizcetuM shkyte| 'sitAdIni' iti syAt / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 vIrabhaktAmara [zrIdharmavardhanakRta kaNThe ( mU0 kaNTha gAna viSe. sevA. yA (mU0 yad ). taM (mU. tad tene. shi| ( ma0 Iza) he nAtha! mAna-malibhAna. kurute (dhA0 kR )re che. tuga-yo. dhRta (dhA0 dhR) pA255 resa. mAnatuga-yamimAnathA yo. dharma-dharma. avazA-(mU0 avaza ) (1) 52tantra; (2) svatantra vRddhi-pdhaare| samupaiti (dhA0 i)-pAse mAre 7. dhRtadharmavRddhiH pA25 42rI dhamanI vRddhi gare / lakSmIH ( mU0 lakSmI )-sanI. zlokAthe prabhunA stotrarUpI hAranuM kaMThamAM dhAraNa " ( va2 ! ) pA265 32 cha bhanI vRddhine nae mevA (dharbhavardhana ANi ) suMdara guNathI yukta, suzobhita varNavALA, tArA nAmarUpI tejathI yukta ane dethI rahita evA tArA stotrarUpI mauktika-hArane kaThamAM (dhAraNa) kare che, te abhimAnathI prauDha (mAnatuMga)nI samIpa 52tantra [ athavA svatantra] sakSamI naya che."-44 rasaguNamunibhUme'bde ( 1736 )'tra bhaktAmarasthaiH caramacaramapAdaiH pUrayan satsamasyAH / suguru vijayaharSA' vAcakAstadvineya zvaramajinanutiM jJo 'dharmasiMho' vyadhatta // 1||-maalinii // ityupAdhyAyazrIdharmavardhanagaNikRtaM zrIbhaktAmarastotrasamasyArUpazrIvIrajinastavanaM tadvRttizca // 1 mAlinI-lakSaNam-" nanamayayayuteyaM mAlinI bhogilokaiH / " Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) zrIbhAvaprabhasUriviracitaM // shriinemibhktaamrm|| nemisambodhanAparanAmakaM svopajJavRttisamalaGkRtam zrIsarasvatyai namaH / zrIiSTadevatAyai namaH / zrIgurubhyo namaH / natvA zrIpArzvanAthAya, gurave vANaye'pi ca / bhaktAmarastavAntyAMni-samasyAracanAzritam ||1||-anussttup nemisambodhanaM kAvyaM, kRtaM yanmayakA mudaa| tasya ca kriyate vRttiH, zrI bhAvaprabha'mAriNA // 2 ||-yugmm (avataraNam ) tatra prathamakAvye samudravijayanRpazivAdevIputra zrIneminAthe racitavivAhasAmagrIzobhite saparivAre vivAhArtha toraNasamIpaM samAgate'pi nAnAvidhapazUnAM bRhatpUtkAraM zrutvA dayAM vidhAya tAn bandhanAt pramocya pazcAd gate sati ugrasena rAjaputrI rAjImatI priyaviyogajaM duHkhaM prakaTayantI satI neminaM saMbodhayati bhaktAmara ! tvadupasevana eva rAjI matyA mamotkamanaso dRDhatApanut tvam / padmAkaro vasukalo vasukho'sukhArtAvAlambanaM bhava jale patatAM janAnAm // 1||-vsnttilkaa TIkA bhaktAH-sevakA amarA-devA yasya sa nemistasya saMbodhane he bhaktAmara ! he neme ! tvaM mamarAjImatyA Alambanam-AdhAro bhava-bhavatAt / kasyAM satyAM ? asukhAtoM-tvadvirahalakSaNapIDAyAM satyAmityanvayaH / bhaktAmareti sAtizayasambodhanapadatvena ye yasya sevakAste tasya sevAM kurvantItyato devAnAM pUjya(ja?)katvAnmaGgalazabdopanyAsaH kRto jJeyaH / atra zleSapadatvAt bhaktAyamallakSaNajanAya ama-virahalakSaNaM roga rAti-dadAtIti he bhaktAmara ! iti ropoktisambodhanamapi / punaH kathaMbhUtastvaM ? 'dRDhatApanut ' dRDhaM-kaThoraM tApa-virahalakSaNaM nudati-apanayatIti dRDhatApanut / punaH kathaMbhUtastvaM ? padmAkaraH-lakSmINAM khAniH, lakSmIvAnityarthaH / anyathA viparItastu nindyaH / yaduktaM 1'nRpaputrI '.iti kha-pAThaH / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naimibhakatAmara " vAsazvarma vibhUSaNaM zavaziro bhasmAGgarAgaH sadA gaurekaH sa ca lAGgale tvakuzalaH sampattiretAvatI / Izasyetyavatya yAti jaladhiM ratnAkaraM jAhnavI 1 kaSTaM nirdhanikasya jIvitamaho dArairapi tyajyate // 1 // " - zArdUla0 punaH kathaMbhUtastvaM ? ' vasukala: ' vasupu-dravyeSu kalA yasya saH, dravyopArjana kalavAnityarthaH, athavA vasu- dhanaratnavastuSu kalA - zuddhAzuddha parIkSaNalakSaNA yasya saH, athavA vasupu-ratneSu upalakSaNatvAt jJAnadarzanacAritreSu kalA - dakSatvaM yasya sa iti / punaH kathaMbhUtastvaM ? ' vamukhaH ' vasubhiH - tejobhirupalakSitaH khaH sUrya iva vasukha:- tejasA sUryasvarUpaH / etena tejasvI pratApavAnatyarthaH / etairvizeSaNairgRhasthatAvyavahAraH sunirvAhakara uktaH / kathaMbhUtAyA mama ? ' utkamanasaH utkaNThitaM mano yasyAH sA utkamanAstasyA utkamanasaH / kasmin ? tvadupasevane eva tava sevAyAmeva / evakaraNaM rAjImatyA nijasatItyakhyApanArtham, sukalatreNa gRhasthAvAsaH prazasyata ityuktam / yathAzabdo'tra gamyaH / yathA tvaM jale - jaDasvarUpe mArge DalayoraikyatvAt patatAM - pAtaM kurvatAM janAnAM AlambanaM bhavasi jJAnamArgadAyakatvAt / athavA yathA i iti saMbodhane he jaDa ! patatAM janAnAM upalakSaNatvAt patacchandasAhacaryeNa pazuzabda gRhItatvAt gauravadAnArthaM taMtrIlitAnAM pakSiNAM mayUrAdInAM ajAdInAM cAsukhAta satyAM AlambanaM bhavasi / etena pazupari dayAM kRtvA tvaM pazcAd valitaH, paraM virahapIDitAyA mamopari dayA na dhRtA iti ropoktiH proktA // patvAt vaH santi / te kecillikhyante - he neme ! tvaM mamAlambanaM bhava / va iti upamAyAm / ka iva ? padmAkaraH - taDAga iva / yathA taDAgo'sukhAta tupAkrAntAyAmavasthAyAM athavA uSNartupIDAyAM satyAM jale - jalanimittaM patatAm AgacchatAM janAnAM manuSyAdInAM AlambanaM bhavati / kathaMbhUtaH padmAkaraH ? ' sukala: suSThu - zobhanAni kAni - jalAni lAti -gRhNAtIti sukalaH, svacchajaladhAraka ityarthaH / punaH kathaMbhUtaH padmAkaraH 1 va iti varuNaH, vAd varuNAt sukhaM yasya sa vasukhaH, jalasvAmitvAt, yo yasya svAmI (tasmAt ) tasya svAminaH sukhaM bhavatIti lokokteH / athavA he ! tvaM AlambanaM bhava / ka iva ? va ityupamAyAM sukala iva / yathA sukala: " arthavyayajJaH sukalaH" (kA0 3 zlo0 51) iti hai mavacanAt / dAtA bhoktA puruSaH / asukhAta - dAridryapIDAyAM satyAM patatAm AgacchatAM janAnAM - yAcakAdInAM AlambanaM bhavati, dAtRtvAt / kathaMbhUtaH sukalaH ? padmAkaraH- lakSmIvAn, 'vasukhaH ' vasubhiH - tejobhiH khaH sUrya iva, tejasvItyarthaH / athavA he neme ! tvaM AlambanaM bhava / ka iva ? sukala iva / yathA suSThu - zobhanAH kalA yasya sa sukala:- candraH / asukhAta satyAM jale'rthAt amRtapAne, nimittArthe saptamI, amRtapAnanimittaM patatAM janAnAM arthAt cakorapakSiNAM AlambanaM bhavati, tAnamRtapAnena puSNAtItyarthaH / kathaMbhUtaH sukalazcandraH ? padmAyAH - zobhAyA AkaraH padmAkaraH, zobhAyuktaH / punaH kathaMbhUtaH sukalacandraH ? ' vasukhaH ' vo rudrastasya sukhakRt candrabhUSaNatvAt / athavA vasubhiH kiraNairupalakSitaM khaM nijamaNDalaM vasukhaH / athavA he neme ! tvaM AlambanaM bhava / ka iva ? va iti upamAyAm / sukhaH sUrya iva, yathA suSThu - zobhanaH khaH sUryaH sukhaH uparAgAdimuktaH zubhasUryaH / asukhAta rAtrau saJjAtaviraha 94 [ zrIbhAvaprabhakRta , Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara pIDAyAM satyAM jale upalakSaNatvAnnIrAzrayasamIpe, AdhAre saptamI, tatra vasatAM patatAM janAnAM arthAt cakravAkapakSiNAM AlambanaM bhavati, viraha vinAzakatvAt / cakravAkamithunaM hi rAtrAvavazyameva vizlepaM gacchati, sUryodgame tu saMyoga prApnoti, tavApIdRzaM kartumucitamiti sUcitam / dRDhatApanut etadvizeSaNaM sarvatra yojyamiti / patat pakSI " patatripatatpataGgAH" iti haimaH ( kA0 4, zloka 382 ), "khaH mUrye' iti haimAnekArthyAM mahIpakope ca / "vo vAte varuNe rudre sAntvane" ityekAkSaranighaNTau / khaM candramaNDalaM, yataH "khaM nRpe gagane vindAvindriye candramaNDale" ityAdi mahIpasatke / iti prathamakAvyArthaH // 1 // anvayaH (yathA ) jasle ( De ) ( athavA i jaDa ! ) akta-amara ! ( athavA bhakta-ama-ra)! patatAM janAnAM a-sukha-ArtI ( satyAM ) AlambanaM ( bhavasi tathA ) dRDha-tApa-nuda, padmA-AkaraH, vasu-kalaH vasukhaH tvaM tvat-upasevane eva utka-manasaH mama rAjImatyAH AlambanaM bhava / athavA (he ) bhakta-amara ! a-sukha Atau jale patatAM janAnAM dRDha-tApa-nuda, su-ka-laH va-sukhaH padmAkaraH va tvaM tvat-upasevane eva utka-manasaH mama rAjImatyAH AlambanaM bhava / athavA (he ) bhakta-amara ! i jaDa ! a-sukha-Atau patatAM janAnAM dRDha-tApa-nud vasu-khaH, padmAAkaraH sukalA va tvaM tvat-upasevane eva utka-manasaH mama rAjImatyAH AlambanaM bhava / athavA ( he ) bhakta-amara ! a-sukha-Atau jale patatAM janAnAM dRDha-tApa-nuda, va-sukhaH ( athavA vasukhaH), padmA-AkaraH sukalaH va [athavA (he) bhakta-amara !............dRDha-tApa-nud padma-AkaraH vasu-kalaH, sukhaH va ] tvaM tvat-upasevane eva utka-manasaH mama rAjImatyAH AlambanaM bhava / zabdArtha bhakta-sevA utkamanasa:=63hita cha yita mevA. amara-su2. dRDha=2. ama-roga. tApa=(1) 452; (2) 6:5; (3) 15; (4) 2bhI. rA-mA . nud-prera,62 42. bhaktAmara !=(1) sure| cha se nA meyA !; (2) | dRDhatApanud=(1) tApate 62 52nArA; (2) he bhaktane roga arpaNa karanArA ! saMbodhanArthe. tvat (mU0 yuSmad )-dvitI5 535vAya sarvanAma. tvaM (mU0 yuSmada )-tuM. upasevana sevA. padmA=(1) sabhI; (2) zAmA. tvadupasevane tArI sevAmA padma:34. pava-4. Akara=(1) mAya; (2) samUha rAjImatyAH ( mU0 rAjImatI )- bhatInA. padmAkara =(1) sakSamInI mA; (2) zAlAnA ma9742; mama (mU0 asmad )bhArA. ( 3 ) bhavAnI samU7. utka-ahita. vasu-(1) dravya; (2) 2tna; (3) 7i29, (4) te. manasya tta. kalA-YNA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 naimibhaktAmara vAi=maneAhara. vasujaH---(1) dravya(nA upArjanane) viSe kaLAvAn; ( 2 ) ratnane viSe kuzaLa; ( 3 ) kiraNA athavA prakAza vaDe maneAhara. q=upamAvAcaka avyaya. mu=zreSTatAvAcaka avyaya. =jI. hA=grahaNa karavuM. suhrahaH=( 1 ) suMdara jalane dhAraNa karanAra; ( 2 ) paisA kema kharacavA te jANanAra; ( 3 ) candra. lA ( mU. la )=( 1 ) sUrya; ( 2 ) maNDaLa. ==( 1 ) varUNa; ( ra ) rUdra. suva=mukha. vasulA=( 1 ) teja vaDe sUrya; ( 2 ) kiraNa vaDe ( upalakSita che ) maGaLa jenuM evA. [ zrImAvapramaRta vastuta:=( 1 ) varUNathI sukha che jene evA; ( 2 ) rUdrane sukha che jethI evA. pulaH=suMdara yuM. atula=duHkha. jJAti-pIDA. aNuvArtA-duHkhanI pIDAne viSe. Aimbarna ( mU. Azrvana )=AdhAra. maya ( pA. mU )=yA, Rhe ( mU. garu )=( 1 ) jalate viSe; ( 2 ) jala nimitte. 16 | ( mu. 63 )=he jaDa ! =sakhAdhanArthaka avyaya. patatAM ( mU. vatat )=( 1 ) paDatA; ( 2 ) AvatA; ( 3 ) pakSIonA. nAnAM ( mU. gana )=lekAnA. zlAkArtha virahiNI rAmatInA udgAra -- " surA che sevA jenA evA ( he devAdhideva ) ! jaDa mArgane viSe paDatA ( arthAt unmArge janArA ) lAMkAnA jema tuM ( temanA jJAnadAtA tarIke ) AdhAra che, [ athavA he ( mArA jevA ) bhakta ( janane viraharUpI ) rAga-dAyaka ! he jaDa ! ( mArA lagna prasaMge gaurava-dAna ApavAne arthe ekatrita karelA ) pazci-janAne (temanA saMhAra karavArUpa temane) duHkha AvI paDatAM jema tuM temaneA AdhAra banyA (arthAt temanA upara dayA lAvIne temane duHkha-mukta karyAM ] tema jyAre mane tArA viraharUpI duHkhanI pIDA thAya che tyAre kaThAra ( viraharUpI ) agnine dUra karanArA evA, vaLI lakSmInI khANurUpa ( arthAt dravyavAna ), tathA vaLI dravya( nA upArjanane ) viSe kaLAvAn [ athavA dhana, ratna ane vastu (nI parIkSA ) mAM kuzaLa ] eve temaja teja vaDe sUrya ( samAna arthAt pratApI ) evA ( eTale ke gRhasthanA dharmothI alaMkRta) tuM, tArIja sevAmAM utkRti cittavALI je huM ( dhAriNInI naMdinI ) rAjImatI tenA AdhAra thA'' athavA " devA che bhakta jenA evA he (nAtha)! (tuSAthI athavA grISma RtunA tApathI) jyAre pIDA thAya che, tyAre jalane mATe AvatA janAnA jema kaMThAra tApane naSTa karanArA tathA svaccha jalane dhAraNa karanArA temaja varUNa (rUpI svAmI) dvArA sukha che jene evA padmAkara AdhAra che, tema [ athavA jyAre ( dArirUpI ) pIDA thAya che, tyAre (tArA jevA dhanikanI samIpa ) AvatA manuSyAnA jema tIvra saMtApanA saMhAra karanArA evA tathA teja vaDe sUryasamAna ( arthAt Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara wy tejasvI) temaja lakSmIne bhaMDAra che jenI pAse e dravyanA vyayane jANanAra (manuSya) AdhAra che, tema ] tuM, he jaDa! (satI hovAne lIdhe) tArIja sevAmAM ukaThita manavALI evI ja huM (satyabhAmAnI bena) rAmatI tene AdhAra bana." athavA "he surezvara ! jema atyaMta saMtApane nAza karanAre e, tathA kiraNa vaDe (vyApta che) maDaLa jenuM evo [ athavA (bhUSaNarUpa hevAthI) mahAdevane sukhakArI e ] temaja zobhAnA bhaMDArarUpa candra amRtanuM pAna karavAne mATe (adhIrA banelA ane ethI karIne )duHkhathI pIDAtA evA (cakora ) pakSi janone AdhAra che tema [athavA jema (cakravAkanA viraharUpI) kahera tApane haranArA, 5ne (vikasita karanAra hovAthI tenI) khANarUpa temaja kiraNe athavA teja ] vaDe mane hara evo zubha (arthAtu grahaNAdikathI mukta) sUrya jalAzaya pAse (vasanArA cakravAka) pakSi-jananA (yugalane rAtri AvI paDatAM viraharUpI) duHkhanI pIDA jayAre prApta thAya che tyAre tene AdhAra bane che, tema ](samyagdarzanAdika) ratnonI (prAptimAM) kuzaLa evo tuM tArI ja sevA (karavAmAM) Atura che mana jenuM evI huM je (ugrasenanI putrI) rAjImatI tene AdhAra thA."--1 spaSTIkaraNa zrIneminAtha- A avasarpiNI kAlamAM thaI gayelA vIsa tIrthakaromAMnA zrIneminAtha e jenA bAvIsamA tIrthakara che. emane ariSTaneminA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. sairyapuranA samudravijaya rAjAnI rANI zivA devI cauda svapna vaDe sUcita evA A putraratnane zrAvaNa zula paMcamIe janma ApavA bhAgyazALI thaI hatI. neminAtha prabhu bAlyAvasthAmAMthI ja vairAgya raMgathI raMgAyelA hovAne lIdhe teo lagna-gAMThathI baMdhAI potAnI svataMtratA vecavA mAMgatA hatA nahi. eka vakhata A prabhu pitAnA kAkA vasudevanA putra zrIkRSNanI Ayudha zALAmAM jaI caDyA ane tyAM temaNe evuM apUrva zarya batAvyuM ke zrIkRSNa temanAthI bhayabhIta thaI gayA. temane zaMkA thaI ke A nemikumAra mAruM rAjya laI leze. eTalAmAM AkAza vANI thaI ke eo to yogya vaye dIkSA grahaNa karanAra che. A sAMbhaLIne kRSNa nizcitta thayA. paraMtu baMdhu ranehane vaza thaI temaNe temane paraNAvavA vicAra karyo ane tadaMge vivAha manAvavAnuM kArya temaNe potAnI patnIone sopyuM. teo potAnA dIyara neminAthane jalakrIDA karavA laI gaI ane tyAM temane atizaya upAlaMbhe ApyA. A saMbaMdhamAM upAdhyAya zrIvinayavijaye kalpasUtra upara temaNe racelI subedhikA nAmanI TIkAmAM nIce mujabanuM varNana karyuM che - 1 sarakhAvo sarasvatIcandranA nATakamAM kusumanA uddagAraH paraNIne paravaza thaI rahevuM, piMjaramAM pUrAvuM, sukhamAM pharatAM svata jIvane baMdhanamAM baMdhAvuM." Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 nemikatAmara [zrIbhAvaprabhakRtanirvAhakAtaratayodvahase na yat tvaM kanyAM tadetadavicAritameva neme / / bhrAtA tavAsti viditaH sutarAM samartho dvAtriMzadunmitasahasravadharvivoDhA ||1||-snttis| (prathama rUkimaNIe kahyuM ke, nirvAha karavAnI kAyaratAthI je te kanyAnuM pANigrahaNa nahi re, to hai nami(nAtha)! te aviyArI (Arya) che. (ubha3) matrIsa 2 panitAsAnA vara tarIke prasiddha evA tamArA bhAI (tamArA badhAnuM poSaNa karavA) sarvathA samartha che."--1 RSamamukhyajinAH karapIDanaM vidaghire daghire ca mahIzatAm / bumujire viSayAMzca bahUn sutAn suSuvire zivamapyatha lemire ||2||-drtvimmit tvamasi kiM nu navo'dya zivaMgamI bhRzamariSTakumAra ! vicAraya / kalaya devara ! cArugRhasthatAM racaya bandhumanassu ca susthatAm // 3||-drt0 (tyAra bAda satyabhAmAM bolavA lAgI ke) aSabha (svAmI) pramukha tIrthakaroe pANi-Ae yupRthvInA svAbhIpaNAne (arthAta 20yane ) 5 / 295 yu, ane (bhaag-34bheganA)vize bhogavyA ane vaLI teo ghaNA putranA pitA (paNa) banyA ane tema chatAM (aMtamAM) temaNe mokSa paNa prApta karyo. to he ariSTakumAra ! zuM tuM Aje ne mokSe janAra che? vAte tuM khUba vicAra kara. he dIyara! tuM mane hara gRharapaNuM dhAraNa karI ane badhu (jano)nAM manane sustha (cintA-2hita ) manAva."-2-3 atha jagAda ca jAmbuvatI javAt zRNu purA harivaMzavibhUSaNam / sa munisuvratatIrthapatirgRhI zivamaga diha jAtasuto'pi hi // 4 ||-drt. ( A pramANe satyabhAmA belI rahI eTale) tyAra bAda jAmbuvatI satvara belI ke he nemi(kumAra) sAMbhaLo. prAcIna samayamAM harivaMzanA bhUSaNarUpa te munisuvrata tIrthezvara grahavAsamAM rahevA chatAM ane putravAna banavA chatAM ( aMtamAM cAritra grahaNa karI) ekSe gayA. "-4 padmAvatIti samuvAca vinA vadhUTIM zobhA na kAcana narasya bhavatyavazyama | 1bhAvaprabhasUrayastu dvitIyapadyaTokAyA dhAkRSNaSadhUnA SADazasahanasaMkhyA nivedayanti / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara no kevalasya puruSasya karoti ko'pi vizvameva viTa ve mamaH || 1 -vasanta (A pachI) padmAvatI ema belI ke strI vinAne purUSanI avazya jarA paNa zobhA nathI. ekalA purUSane koI paNa (mAnava) vizvAsa karato nathI, kemake patnI vinAne purUSa pAraja bane.''-5 sajanyayAtrAzubhasaGghasArtha parvotsavA vezma vivAhakRtyam / udyAnikApuGkSaNaparSadazca zobhanta etAni vinA'GganAM no ||6||-ndry "(tyAra bAda gAdhArI belI ) navoDhA strI sArA jJAti mitra, yAtrA, zubha saMdha, sArtha, parva, mahatsava, ghara, lagnanuM kArya, ujANuM, (vivAhamAM) poMkhavuM temaja sabhA e badhuM sundarI vinA robhatuM nathI.-6 ajJAnabhAjaH kila pakSiNo'pi kSitau paribhramya vasanti sAyam / nIDe svakAntAsahitAH sukhena to jiM levA ! mUDhada traNa? | 7 -upajAti "(gaurIe emAM umero karyo ke, kharekhara ajJAnI evA pakSIo paNa bhUmi upara rakhaDyA pachI sAMjanA sukhethI pitAnA mALAmAM potAnI kAntA sAthe rahe che, te he dIyara ! zuM tenAthI paNa tame adhika mUDha daSTivALA cho?"--7. snAnAdisarvAGgaparikriyAyAM vicakSaNaH prItirasAbhirAmaH / vizrambhapAtraM vidhure sahAyaH ko'nyo bhavennUnamRte priyAyAH 1 // 8 // -350 "( A sAMbhaLIne lakSmaNIe kahyuM ke, priyAnA sivAya bIjA koNa sarva zarIranA nAnAdika saMskAramAM catura, prIti-rasa vaDe manahara tathA vizvAsa-bhAjana hoI zake ane vidhura (avasthA)mAM madadagAra bane?"8 vinA priyAM ko gRhamAgatAnAM prAghUrNakAnAM munisattamAnAm / karoti pUjApratipattimanyaH sAthe 2 zomAM pate manuSa? 3 -upa0 (tyAra pachI susImAe kahyuM ke, ghera AvelA paraNAnI temaja munivaranI pUjAnI kriyA priyA vinA kaNa kare temaja (tevA) manuSyane zobhA (paNa) kema maLe?''--9 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 nemibhaktAmara [ zrImAvapramataA pramANenA upAlaMbhe sAMbhaLI prabhuthI rahevAyuM nahi eTale teo hasI paDyA. AthI zrIkRSNanI strIo ema mAnI beThI ke temaNe vivAha karavA saMmati darzAvI che. A vAtanI zrIkRSNane teoe vadhAmaNI ApI eTale temaNe (kaMsanA pitA) ugrasenanI putrI rAjImatI sAthe temanI sagAI karI. lagna divasa najIka AvatAM bhAre utsAhapUrvaka kRSNa neminAthane sAthe laIne chappana koTi yAdavanI jAna sahita ugrasena rAjAne tyAM gayA. taraNe AvatAM neminAtha prabhue pazuone atizaya karUNa pokAra sAMbhaLyo. tenuM kAraNa pite jANatA hovA chatAM te vAtane khulAso karavA temaNe pitAnA rathanA sArathine kahyuM. teNe uttaramAM jaNAvyuM ke ApanA lagna prasaMge bhejana ApavAne arthe atra pazu-pakSIone ekatrita karavAmAM AvyAM che; A sAMbhaLatAMja dayAnA sAgara evA neminAthe pitAno ratha te prANIonI samIpa laI javAne sArathine sUcavyuM. A prANIonI dayAjanaka sthiti joIne tarataja temaNe temane choDAvI mUkyAM ane potAnA rathane pAcho pitAnA gRha tarapha vALavA sArathine pharamAvyuM. nemikumArane pAchA vaLatAM jaIne temanA mAtA-pitAe tathA temanAM anya sagA-saMbaMdhIoe temane ghaNA samajAvyA, paraMtu te ekanA be thayA nahi ane temaNe gRha tarapha prayANa karyuM. AthI rAmatI atizaya dArUNa vilApa karavA lAgI. " A prasaMgane lakSyamAM rAkhIne kavirAja rAmatInA mukhathI temane upAlaMbhe apAve che. eka pachI eka vividha prakAranA upAlaMbhanI zreNi A 44 zlokanA kAvyamAM cheka 35 loka paryata daSTigocara thAya che. chaMdAdika saMbaMdhI vicAra- A kAvya zrImAnatuMgarikRta bhaktAmara stotranA caturtha caraNanI pAdapUrtirUpa che, ethI karIne AnA pratyeka padhamAM A ratatranA pratyeka padhanuM aMtima caraNa daSTigocara thAya e svAbhAvika che. paraMtu atra to vizeSatA e che ke A kAvyano prAraMbha paNa uparyukta stotranA mama ' evA prAratmika parathI thAya che. A kAvya vasantatilakA chaMdamAM racAyeluM che ane tenuM lakSaNa "vasatatiA temanA a r:' ema ApavAmAM Ave che. A uparathI joI zakAya che ke e tagaNathI zarU thAya che. AthI A saMbaMdhamAM ema prazna uThAvavAmAM Ave che ke tANanuM phaLa zunya hovAthI A gaNathI kAvya zarU karavuM zuM iSTa che? AnA samAdhAnArthe nivedana karavAnuM ke bhagayuM ane yagaNa e mRtya (cAkara ) gaNe che, jayAre jagaNa ane tagaNa udAsIna che. temAM udAsIna gaNanI pachI jo 1 A saMbaMdhamAM juo merUvikRta caturvizati-jinAnanda-stutinA prathama padyanuM spaSTIkaraNa (pR. 4). 2 sarakhAvo- manI trei mayau -kulIna natau pR . rasAvarI nIcasaMjJau, dvA dvAvetau manISibhiH // " Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 101 mRtyagaNa Ave te zubha thAya ane jya maLe. A hakIkata to vasatatilakA chedane lAgU paDe che, kemake temAM prathama tagaNa che ane tyAra bAda bhagayuM che. mApramANe paryuta pranatuM samAdhAna 25 Mya cha, chatAM 55 'bhaH prabhukSobhakArakaH' arthAt bha e atyaMta khaLabhaLATa karanAra che, vAte e akSarathI kAvyane prAraMbha kara ucita nathI e navIna prazna uddabhave che. Ane uttara e che ke varNa-zuddhinI bAbatamAM saMyogavALA bhakArano niSedha karavAmAM Avyo che, paraMtu eka bhAra te bhagavAnane jaNAvanAra hovAthI te hAnikAraka nathI.' have e prazna upasthita thAya che ke "bhaktAmaraMmAM je "mara' e apazabda Ave che te ThIka nathI tenuM zuM ? AnuM samAdhAna e che ke "mAM" e manna-bIja che ane kAvyanI AdimAM temaja antamAM tene prayoga karavAthI kAvya samApta thAya che. vaLI " ' e akSara cakezvarI matranuM bIja che evI AmnAyikA paNa che. pitrormude saha mayopayama yadIndra ! norIkariSyasi tadA tava kA'tra kIrtiH / jagrAha yo hi gRhikarma vidhAya vRttaM stoSye kilAhamapi taM prathama jinendram // 2 // TIkA he indra !-he svAmin ! yadi-cet tvaM upayamaM-vivAhaM na urIkariSyasi / kayA saha ? mayA saha / kasyai ? pitroH-mAtarapitagyormude-harSAya / tadAtra-loke tava kA kIrtiH-kIya yazaH 1 na kApi, athavA kutsitA kIrtirityarthaH, sAbhyasUyavacanatvAt / etadeva draDhayati-hIti nizcitaM yo marudevAsutaH vRttaM-dIkSA jagrAha-gRhNAti sma / kiM kRtvA ? gRhikarma vidhAya-vivAhAdibhogakRtyaM kRtvA / yattadornityasaMbandhAt kileti satye ahaM taM prathamaM jinendra RSabhaM stoSye / apizabdAdanye'pi vicakSaNajanAH stoSyante / athavA prathamaM jinendraM RSabhaM, apizabdAdanyAnapi IdRzAn jinAn stopye-stutimArga neSyAmi / atastvAM vihAya anye sarve'pi jinAH kIrtanIyA iti kAkuH / atra mallistu strIvedatvAdanapekSitaH / iti prathamo'rthaH // atha dvitIyo'rthaH---yaH ahi iti, atra akAraprazleSaH, na vidyate he saMbodhanaM "he kamalanetre ! ahi, mama samIpaM nipIda" ityAdilakSaNaM tad ahi / napuMsake sandhyakSarANAM -hasvatvam / evaMvidhaM gRhikarma vidhAya apariNItatvAt strIvarjitaM gRhikArya kRtvA yo bhavAn nemiH vRttaM jgraah| 1 A uparAMta mitra gaNanI pAchaLa mitragaNa Ave te utkRSTathI juduM ja phaLa Ave che ane vaLI bIjA sarva gaNana yoga zubha phaladAyaka nathI ema paDita mAne che. 2 A saMbaMdhamAM juo zrIbhaTakedArakRta vRtaranAkaranI nArAyaNabhade racelI vRtti. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRtakiletyasatye / ahaM apizabdAdanyo matsadRzo janaH prathama-prAru taM jinendra-tvAM ariSTanemi stopye, kilAvyayasyAlIkArthatvAt tava stutiM na kariSyAmItyarthaH / iti dvitIyo'rthaH / / atha tRtIyo'rthaH-yaH-kRSNaH ahiH-sUrya iva, "ahiH sUrya" iti mahIpAnekArthakope, tejasvI yo gRhI tasya karma-vihArikArya tasya yA vidhA-kriyA bhogavilAsAdikA tasyA Ayo -lAbho yasmiMstat evaMvidhaM yad vRttaM-zIlaM jagrAha / etena janArdanena SoDazasahasrasaMkhyAmitakalatrANi pariNItAni, taiH saha vilAso lokaiH prazasyagRhasthAvAso gIyate / kileti satye / ahamapi taM prathama jinendra-nArAyaNasvAminaM stoSye / "mAja jinau kumodakaH" iti haimaH (kA0 2, zlo0 130) / etena ekakalatranirvAhe'pi tvaM asamartho'si, bhIrakatvena nirudyamatvAditi kAkuH / iti tRtIyo'rthaH // ____ atha laukikadRSTAntenApi caturtho'rthaH-ya-Izvaro hi-nizcitaM gRhikarma vidhAya-himAcalaputrI pariNIya vRttaM bhikSATanalakSaNaM jagrAha-bhikSATanaM ckaar| ahamapi prathamaM jinendraM-vRSAGka (zivaM ) stoSye / tvatto vAmadevaH zreSThaH, yato bhikSATanenApi strInirvAhakArako'bhavat, umopari paramaprItitvAt / gaurIzivayogpratimaprItipravartanaM prasiddhamiti / tvaM tu mahatyAM samRddhau satyAmapi svIvimukho'si, tena tava kAtra kIrtiriti nizcitam / jina-IzvaraH sa cAsau indraHsvAmI ca jinendraH / yataH "kandarpavIre nihate jinena kiM duHkhitaM vADhamabhUt tadAnIm / idaM mayA spaSTataraM tu proktaM na vetti moghaM vahate sa garvam // 1||"-upjaatiH iti dvitIyakAvyArthaH // 2 // anvayaH (he ) indra ! yadi (tvaM ) pitroH mude mayA saha upayamaM na UrIkariSyasi, tadA tava atra kA kIrtiH ? yaH hi ( athavA ahi-) gRhin-karma vidhAya vRttaM jagrAha, taM prathamaM jina-indraM ( api) ahaM api kila stoSye [ athavA yaH ahi-gRhin-karma-vidhA-Aya-vRtaM jagrAha, taM prathamaM jina-indraM ahaM api kila stossye| zabdArtha pitroH ( mU0 pitR )-mAta-pitAnA. tadA-to. mude ( mU0 mud ) ne bhATe. tava ( mU0 yuSmad )-tArI. saha-sahita, sAye. kA (mU0 kim )-(1)zu; (2) parAma. mayA (mU0 asmad )-bhArI. atra-mAsomAM. upayamaM (mU0 upayama) samane. kIrtiH (mU0 kIrti )-mAma3. yadi -la. jagrAha (dhA0 graha )= [. indra ! (mU0 indra)nAtha! yA (mU0 yad ). yaH ( mU0 ya )=(1) , nArAyaNa; (2) UrIkariSyasi ( dhA0 ka )-tuM pii3|2she. malA. namnali. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemimaktAmaram ] nemibhaktAmara 103 dinizcayavAcaka avyaya. mahiliviyAgavRtta sUryanA jevA gRhasthanA dinagrahastha. karmanA vidhAno lAbha che jemAM evA vRttane. varmana=kArya. toSe (gha0 su)=huM stuti karIza. mitragrahasthanuM kArya. hin 1) nizcayavAcaka avyaya; (2) asatyatAdesaMbaMdhanArthaka avyaya. sUcaka avyaya. hi-(1) (he kamalAkSI ! atra Ava, mArI pAse | ka6 (mULa sama) huM. besa ItyAdi ) saMbodhanathI rahita, (2) sUrya aghi=paNa. himRtirmahe mRgalecanI ! mArI samIpa besa te (mULa tat)=o. ityAdi saMbodhanathI rahita evA gRhasthanA kAryane. prathama (mULa prathama ) prathama. e pahelA (avyaya ). vipAka (dhA pA karIne. vina (1) sAmAnya kevalI; (2) nArAyaNa; (3) vRtta (mULa vRtta =dIkSAne, cAritrane. - mahAdeva. viSA=vidhAna. jinendra (mu. nine)(1) jinezvarane (2) sAyalAbha. nArAyaNa nAtha; (3) zaMkara svAmIne. lekArtha "he nAtha! jo tuM mAtA pitAnA harSanI khAtara mArI sAthe lagna ravIkAraze nahi (arthAt mAruM pANigrahaNa nahi karaze), te A jagatamAM tArI zI AbarU? (vizeSamAM je nAbhi-nane) ( vivAhAdika ) guhurathanuM kArya karyA bAda dIkSA grahaNa karI te prathama jinezvaranI (te) huM paNa nakkI stuti karIza [ athavA "he (mRgAkSI ! atra Ava, mArI pAse besa " ityAdi ) saMbodhanathI rahita evuM ( arthAtu lagna karyA vinAnuM) Jthe-karma karIne je (te) dIkSA graDaNa karI te tuM jinezvara (ariSTanemi)nI prathama te huM paNa stuti nahi karIza (kemake teM anucita kArya karyuM che ) 3. " athavA he ravAmina ! jo tuM mAtA-pitAne khuzI karavAne mATe mArI sAthenA lagna kabUla rAkhaze nahi, te tArI AbarU kharAba gaNAze. (vaLI) sUryasamAna (tejavI) evA gaharathanA karmanA vidhAnane lAbha che jemAM evA (arthAtu soLa hajAra sundarIonI sAthe lagnagAMThathI joDAvAnA evA ) vRttane jeNe grahaNa karyuM, te nArAyaNa nAthanI kharekhara (sathI) pahelAM huM paNa stuti karIza, (kemake tuM te bIkaNa hevAne lIdhe ke nirUghamI hovAne lIdhe eka nArIne paNa nirvAha karavA asamartha che, jyAre nArAyaNa te soLa hajAra suMdarIonuM pUruM karavA samartha che ) [ athavA je (mahAdeve) kharekhara (pArvatInuM pANigrahaNa karavArUpa ) gRharIne gya kArya karIne ( bhikSATana rUpI ) vRttane grahaNa karyuM te mahAdeva (vRSabhezvara )nI huM paNa kharekhara prathamataH stuti karIza ( kAraNa ke bhIkha mAgIne paNa te pitAnI patnIne nirvAha karavA sarvadA kaTibaddha che, jyAre tuM to dhanika hovA chatAM te kArya karI zakato nathI)."--2 1 atra paNa zabdathI mArA jevA anya jane paNa temanI stuti karaze e artha nIkaLe che. paraMtu "paNuM zabdano avaya jo prathama jinezvaranI sAthe karavAmAM Ave athata prathama jinevaranI paNa ema u8 Ave, tyAre gRhakArya karI dIkSA lenArA evA ajitasvAmI pramukha anya jinezvaronI paNa huM stuti karIza evo artha spare che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmara ramyaM gRhaM ca ramaNIM ramaNIyarADhAM bhogAn samaM pravarabandhujanairapAsya / tAruNyayuga yadupate ! tvadyate'Gga dIkSA manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // TIkA -vA aGga iti saMbodhane / he yadupate ! ko'nyo janaH sahasA - zIghraM dIkSAM grahItumicchati - chati ? na ko'pItyarthaH / kasmAt ? tvat Rte - tvAM vinA / kiM kRtvA ? ramyaM gRhaM ca punaH ramaNIyarADhAM-manoharazobhAM evaMvidhA ramaNIM- priyAM punaH bhogAn apAsya - tyaktvA / kaiH samaM ? bandhujanaiH -sahodarAdibhirjanaiH samaM sArdham / kathaM bhUto'nyo janaH 1 tAruNyayug, yauvanayukta iti // 3 // 104 anvayaH aGgaH 'yadu'-pate ! ramyaM gRhaM ramaNIya-zaDhAM ramaNI pravara- bandhu-janaiH samaM bhogAn (ca ) apAsya zvat Rte kaH tAruNya-yug janaH sahasA dIkSAM grahItuM icchati 1 ( na kaH api ) / zabdA ramyaM (mU0 ramya ) = bhanoDa2. gRhaM (mU0 gRha )= dharane. ca=bhane. ramaNa (mU0 ramaNI )= suMdarIne. ramaNIya = manohara, vitta 5. rADhA=zIlA. ramaNIyarADhAM vittAlA chenI vI bhogAn ( mU0 bhoga )= logone. samaM=sAthai, yuta. pravara= uttama. 48=441-44. jana = se 3. gacaryaa:=074 4'y-or 71en. apAsya ( ghA0 as ) = 62 4 ne, ne. tAruNya =yauvana, bhuvAnI. yuj = lenA. tAruNyayuga = yaiauvanathI yukta, yuva. yadu =yahu. pati =nAtha. yadupate != yahu-nAtha, he neminAtha ! tvat ( mU0 yuSmad ) =tArA. Rte vinA. [ zrIbhAvaprabhakRta aGga= saMyodhanavAyA adhyaya dIkSA ( mU0 dIkSA )= hIkSAne, yAstrine. anyaH ( mU0 anya ) = 252. kaH ( mU0 kim ) = } |. icchati ( dhA0 iS) -pachi. janaH ( mU0 jana ) = bhanuSya. sahasA =65. grahItuM ( dhA0 mahU ) = vAne. zlekArtha " hai cadu-nAtha! manahara maMdirane tathA cittAkarSaka saundaryavALI suMdarIne temaja uttama baMdhujanAnI sAthenA bhAgane ( ekadama ) tyajI daine tArA sivAya kayA anya yuvaka ekadama dIkSA hovAne dharache ?"--3 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara rorbu kSamo jina ! karo'pi mamAbalAyA stvAmuddala hi bhavadAgamajAtavIryaH / na syAnmunIza ! lavaNezagRhItazaktiH ko vA tarItumalamambunidhi bhujAbhyAm ? // 4 // TIkA hIti nizcitam / he jina ! mamAvalAyA api karo-hastastvAM rorbu kSamaH-samartho vartate / (kathaMbhUtaH karaH 1 'bhavadAgamajAtavIryaH' bhavata AgamaH-siddhAnta AgamanaM vA tena jAtam-utpanna vIrya-balaM yasya sH)| kathaMbhUtaM tvAM ? uddhalam-utkaTaparAkramam / vA iti pakSAntaraM karoti-he munIza! ko naro'mbunidhi-samudraM tarItumalaM-samartho na syAt ? apitu syaadevetyrthH| kAbhyAM? bhujAbhyAm / kathaMbhUtaH kaH ? 'lavaNezeti' lavaNasamudrasurAd gRhItA-prAptA zaktiH-sAmarthya yena sa iti // 4 // anvayaH (he ) jina ! mama abalAyAH api bhavat-Agama-jAta-dhIryaH karaH ud-balaM ( api ) tvAM roddhaM hi kSamaH / vA (he) muni-Iza! lavaNa-Iza-gRhIta-zaktiH kaH ambu-nidhiM bhujAbhyAM tarItuM alaM na syAt / / zabdAthe rokhaM ( dhA0 rudh )-pAne. mevI. kSamaH (mU0 kSama)samaya. namnali. jina! (mU0 jina )-De vItarAma! syAt (dhA. as )yAya. karA (mU0 kara)-2ta, hAya. muni-yogI, sAdhu. api-59. IzanAtha, pAnI. mama ( mU. asmad ) maare| munIza! yogIzvara! abalAyAH (mU0 abalA )-nArIno. lavaNa-15 ( samudra). svAM (mU0 yuSmad )-tane. gRhIta (dhA0 graha ) resa. ud-amalatAsUya madhyaya. zakti-zati. bala-524ma. lavaNezagRhItazaktiH saMqA ( samudra ) svAmI ubalaMghamaNa che 52 // manu sevA. pAsethI grahaNa karI che zakti jeNe evo. hi-nizcayavAya avyaya. kA (mU0 kim )= e. bhavat-mA5. vA mA . Agama=(1) sidhAnta; (2) mAgamana. tarItuM ( dhA0 ta )-tarI pAne. alaM samartha. jAta (dhA0 jan )-panna yesa. ambu=ore. vIryamaNa. nidhi-bhara. bhavadAgamajAtavIryaH mApanA sita [ athavA ambunidhi-samudrane. mAgamana 0 Gpanna yathucha nevi / bhujAbhyAM (mU0 bhuja )-me khAya 43. 1 'lavaNezetyAdi' iti ka-pAThaH / 2 jaina mAnyatA pramANe je dvIpamAM ApaNe vasIe chIe, te jakhya dvIpa che. A dvIpanI cAre bAjue AvI rahelA samudrane lavaNanA nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. A samadrana jaLa tenA nAma uparathI sUca tema khAruM che. enA saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo jIvAbhigama tathA prazvavyAkaraNa. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmara zlokA * hai vItarAga ! ApanA siddhAnta [ athavA Agamana ]thI utpanna thayuM che khaLa jene viSe evA mArA abaLAneA paNa hasta prabaLa parAkramavALA Apane rAkavAne ( arthAt teraNethI naDhui pAchA pharavA devAmAM ) kharekhara samartha che; kemake huM yeAgIzvara ! lavaNa ( samudra )nA svAmI pAsethI prApta karyuM che parAkrama jeNe eve kANu samudrane be hAtha vaDe tarI javAmAM samartha na thAya ? " - 4 106 bhadraM cakartha pazave'pi yathA tathA tvaM tUrNa kRpApara ! mamaisurakSaNArtham / riSTAzritAM khalu dhavo mahilAM samantuM nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // TIkA kRpApara ! - he dayApravINa ! tathA tvaM tUrNa - kSipraM mama asurakSaNArtha - prANarakSaNAya hiAgaccha | yathA tvaM bhadraM - kalyANaM cakartha - karoSi sma / kasmai ? pazave'pi - hariNAditiryagjAta yespi dRSTAntena / khalu iti nizcitam / dhavaH - patiH mahilAM - bhAryAM kiM nAbhyeti saMmukhaM na gacchati ? api(tu) gacchatyeva / kimartha ? nijazizoH - svakIyabAlakasya paripAlanArtham / kathaMbhUta mahilA ? samantuM - sAparAdhAmapi / punaH kiMbhUtAM mahilAM ? riSTAzritAM kaSTAkrAntAmiti / " riSTaM kSeme'zubhe ca" ityanekArthaH // 5 // anvayaH (he ) kRpA-para ! yathA svaM pazave api bhadraM cakartha, tathA mama asu-rakSaNa - artha tUrNa ehi / kiM dhavaH nija - zizoH paripAlana- artha saha-mantuM riSTa-AzritAM mahilAM khalu na abhyeti ? | zabdArtha bhadraM ( mU0 bhadra )=58yAzune, cakartha ( dhA0 kR ) = . pazave ( mU0 pazu) = pazu prati api = pazu. yathA=bha. tathA=tebha. tvaM ( mU0 yuSmad ) = . tUrNa = satvara. 591=841. para= tat52. kRpApara ! = hemA vAmAM tatpara ! mama ( mU0 asmad ) = bhArA. [ zrIbhAvaprabhakRta ehi ( dhA0 )= bhAva. asu = prApyu. rakSaNa =mayAva. asurakSaNArthe=Azu mAvavAne mATe. riSTa= 3STa. Azrita ( dhA0 zri ) = Azrama sIdhesa, riSTAzritAMSTa vaDe Anta khalu =bharepara, nI. dhavaH ( mU0 dhava ) pati. mahilAM ( mU0 mahilA ) = bhAryAne. saha = saThita . mantu =aparAdha. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] samantuM =aparAdhIne. na=naSi. abhyeti ( ghA0 6) saMbhu laya che. kiM=zu. * zlekArtha "he ghyA ( vA)bhAM tatpara ( nAtha ) ! prema teM zutuM yA udyaa| yu tebha tuM bhArA prANanA rakSaNa arthe ( mArI samIpa ) satvara Ava. pAtAnA bALakanA bacAva arthe kaSTamAM sapaDAyelI evI aparAdhI bhAryAMnI saMmukha zuM tenA pati kharekhara jatA nathI !''--pa * * * naimibhaktAmara afrevi (after), $812. vacaH ( mU' vacas ) =payana. nija=yotAnA. zizu =mANa. nijazizoH = potAnA mANanA. paripAlanArthe ( mU0 paripAlana ) = 2kSArthe. tIkSNaM vaco'pyabhihitaM mayakA hitaM yat tat te bhaviSyatitarAM phalavRddhisiddhayai / lidhAma tapatIza ! bhRzaM nidAghe taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 6 // TIkA he Iza ! mayA eva mayakA yat tIkSNaM bhavadIyakarNapuTAnIpsitamapi vacaH hitaM - hitakRt abhihitaM - kathitam / tad vacaH kartRpadaM te taba phalavRddhi siddhayaM bhaviSyatitarAm, phalasya rAjyAdisamRddhisukhalakSaNodayasya pravardhananiSpattaye iti / dRSTAntamAha - yattadityavyayau hetvarthe / yat helidhAma- sUryakiraNaH bhRzam - - atyarthaM nidAghe - uSNakAle tapati, tat cAravaH- manoharAH cUtasya - Amrasya kalikA-maJjaryastAsAM nikaraikahetuH - samUhakakAraNamasti iti spaSTam || 6 || api = pazu. abhihitaM ( mU0 abhihita ) = na prayuM. makA (mU0 ahamada) =bhAzathI. hitaM ( mU0 hita ) = alpAyuarI. yad (mU0 yad )=. tar3a ( mU0 tad ) = te. bhaviSyatitarAM (dhA0 bhU) = atyaMta thaze. phala= 55. buddhi = vadhAre!. anvayaH - (he ) Iza ! mayakA yad tIkSNaM api hitaM vacaH abhihitaM tad te phala-vRddhi-siddha bhaviSyatitarAm / yad nidAghe heli-dhAma bhRzaM tapati, tad cAru-cUta- kalikA - nikara eka hetu: ( asti ) | zabdArtha 107 siddhi-siddhi. phalavRddhisiddhayai={NanI vRddhinI siddhine bhATe, yad = arane sIdhe. heli= sUrya. dhAman = 2. helidhAma = sUryanuM dvizya. tapati (dhA0 tap ) =ta che. Iza ! ( mU0 Iza ) = nAtha ! bhRzaM =atyaMta nidAgha ( mU0 nidAna )= zrISma Rtu) mAM, nAmAM tad= tethI purIne. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta cAru manAGa2. | eka-aditIya, asApA23.. cUta-pAna, mAmA. hetu-29. kalikA bhagarI, bhAra. cArucUtakalikAnikaraikahetuH bhanA72 mAmAnA nikara-sa. mAranA sabhUkatA aditIya // 25 (35). blekArtha " nAya ! meM 812 ( apriya ) 5 hitarI kyana (mApane ) yu, te vayana ( rAjayAdika samRddhinA sukhanI prAptirUpa) phaLanI vRddhinI siddhine mATe thaze, (kemake) grISma (*)sUrya-25satyaMta tapecha, (paraMtu) tethI 3rI ta ta bhanohara mAna-maMjarIna madvitIya hetu35 mane cha."---6 Agaccha kRcchrahara ! hRcchayacitrapukha lakSIkRtAM kRzatanuM kSama ! rakSa mAM tvam / tvatsaGgame kSayamupaiSyati me'tiduHkhaM sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // TIkA he kRcchrahara !-he kaSTa nivAraka! tvaM Agaccha-atraihi / he kSama !-he samartha ! tvaM mAM rakSa, mama saMyogakavacaM dhArayetyarthaH / yataH kathaMbhUtAM mAM? 'hRccheti' hRcchayaH kandarpastasya citrapukhopANastena lakSIkRtA-vedhyIkRtA tAmiti / "lakSa vyAja zaravyayoH" iti haimAnekArthaH / punaH kathaMbhUtAM mAM ? kRzatarnu durbalazarIgam / he jina ! tvatsaGgame-tava saMyoge sati mamAtiduHkhaM katepadaM kSayaMvinAzamupaiSyati-prayAsyati / kimiva ? andhakAramiva, yathA'ndhakAra kSayamupaiti / kathaMbhUtamandha. kAraM ? sUryAzubhinna sat / punaH kathaMbhUtamandhakAraM ? zAvaraM-rajanIsambandhi iti // 7 // anvayaH (he ) kRcchra-hara! tvaM Agaccha / (he ) kSama! (tvaM) hRcchaya-citrala-lakSIkRtAM, kRza-tanuM mAM rakSa / ( he jina ! ) tvat-saGgame ( sati ) me ati-duHkhaM sUrya-aMzu-bhinnaM zArvaram andhakAra iva kSayaM upaiyati! zabdArtha Agaccha (dhA gam ) Apa. hRcchayacitrapuhvalakSIkRtAMnA pAya 43 vIpAkRccha. yetI. hara (dhAra)-huranA2. kRza-pAta, duma. kRcchrahara!= iSTa-nivA24/ tanu-zarI2, 36. icchara=j65, mahe. kRzatarnuhuncha / tI pI. citrapuramA kSama ! ( mU0 kSama)= samaya ! lakSIkata-pIpAyeta. rakSa (dhA0 rakSa )-tuM kSaya 42, tupayA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 109 ma (mULa makka mane. kuhaEduHkha, pIDA. sarva (pUyu ) tuM. atidurva=atizaya duHkha. sama=saMyoga. sUrya-sUrya, ravi. vAta me tArA saMyogane viSe. miksa (dhA mitra)=bhedAyeluM. kSa (mULa sA) nAzane. bhUmidaM=sUryanAM kiraNo vaDe bhedAyeluM. sthati (dho. 6)=pAmaze. gha=jema. (60 mahmaK)=mAruM. =( [ sArvara)=rAtri saMbaMdhI. ati atizayavAcaka avyaya. prathama (mULa anyati) aMdhAruM. blekArtha he kaSTa-nivAraka ( nAtha) ! tuM Ava. he samartha (svAmina) ! kaMdarpanA bANa vaDe vIMdhAyelI temaja durbaLa dehavALI evI mane (tuM kAmadevanA AdhAtathI) bacAva. he jina ! tAre saMga thaze, tyAre mAruM ( viraharUpI) atizaya duHkha sUryanAM kiraNe vaDe bhedAyelA rAtri saMbaMdhI aMdhakAranI jema nAza pAmaze."--7 spaSTIkaraNa vyAkaraNavicAra ava je zArvara' zabdano ullekha karyo che, te zabda vyAkaraNasiddha che ke kema e prazna vicAravAmAM Ave che. siddhahemanA "tatra taTadhItasaMmata' (10 6, 0 , [ 14) sUvAnusAra varSo saMpUta rAva ema siddha karavAmAM Ave, to temAM daSApatti che; kemake zuM "saMbhava" zabdathI te tAtkAlika abhAvanuM sUcana thatuM nathI? AnA uttara tarIke keTalAka ema kahe che ke jema sUryAsta thatAM rAtrine prAraMbha thAya che tema andhakArane thatuM nathI eTale "saMbhava' zabda ghaTI zake che. AthI karIne te "sarva mAM zAyAM ' e pramANene ullekha karanAra munivaryazrI kanakakuzalanI vAta sAcI Thare che. A saMbaMdhamAM siddhahemanA " vAgya: ' (ma6, 50 rU, sU0 80 ) sUtra pramANe ja temaja pANinIya vyAkaraNanA bArAdar" (14, 50 2, sU0 1) sUtra pramANe atra kam pratyaya kema hoI zake nahi evo prazna upasthita thAya che. keTalAka AnuM samAdhAna ema kare che ke eI-vizeSatAne laIne e doSanuM nivAraNa thAya che. vizeSamAM mahAkavioe paNa AvAM rUpane prayoga karyo che. dAkhalA tarIke "sArvasva tamo niSiddha ' mAM "zArvara" zabdane kAlidAse, anutaiinA ' mAM " sa" zabdane bhAravie ane "samanazIna, provAIna' e zabdo taiyAyike, vaLI "naio mA tu jJAminInAM ' emAM "naiza' zabdane ane huM paNa zIlA:" emAM "zArada' zabdane mahAkavioe prayoga karelo daSTigocara thAya che, ema bhakatAmara stotranI TIkA racanArA upAdhyAya zrImadavijaya kathe che. 1 A sUtramAM je "bhava' arthamAM pratyaya lIdho che, tenAthI ahiM judo artha karavAmAM Ave che, kemake tyAM te AkhA mAsa (mahinA)mAM thanArAne mAsika e pramANe kahevAmAM AvyuM che jyAre ahiM kaMI AkhI rAtrinuM ekaThuM aMdhAruM ema kahevAno Azaya nathI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 nemibhaktAmara [shriibhaavprbhktA uparathI joI zakAya che ke mahAkavioe praveza karyo che, vAste A rUpa khoTuM nathI; bAkI cAluM vyAkaraNathI te e svArasika siddha thatuM nathI. ethI karIne te prAmANikanA nAmathI oLakhAte pakSa ene "apabhraMza' tarIke ullekha kare che. vizeSamAM e paNa nivedana karavuM joIe ke vyAkaraNanA sAdhAraNa niyama pramANe jyAre 4 / 35 siddha yatuM nathI, tyAre chpttn| upAya tarI 'zaryA idaM zAvaram ' mema 21 si karavA taiyAra thaI jAya che. udyattaDidghanaghanAghanagarjite'hi bhugbhAvite nabhasi nau nabhasIna ! dehe / gharmotkaTAdiriva danturatAM viSaNNo muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // rIkA he ina !-he svAmin ! nanu-nizcitaM nau-Avayovhe-zarIre udabinduH-jalakaNaH muktAphaladyutimupaiti-mauktikakAnti prApnoti / kasmin sati ? nabhasi-AkAze nabhasi-zrAvaNamAse udyattaDidghanaghanAghanagarjite-utkaTavidyutsAndra meghagarjArave sati / kathaMbhUte udya0 ? ahibhugbhAvitemayUrazabdamizrite / kasmAt ? dharmotkaTAta-uSmotkarSAta / isa utpreksste| i:-kAmaH danturatAunnatadantatAmupaiti / kathaMbhUta i. 1 vipaNaH-viSAdaM prAptaH / kathaMbhUtAM danturatAM ? muktAphaladyuti spaSTam / udakasyodana AdezaH tenodvinduH| unnatA dantA asyeti danturastadbhAvo danturateti // 8 // anvayaH (he) ina ! nabhAsa nabhasi Ahe-bhuja-bhAvite udyat-taDit-ghana-ghanAghana-garjite ( sati ) dharmautkaTAt viSaNNaH iH iva mukAphala-gurti dantue-tAM nau dehe udan-binduH nanu mukAphala-purti upaiti / zabdArthe upat (dhA06)-yamAMmAvatI. ahibhuja-ma52, bhAra. taDit sohAminI, vIarn. bhAvita-mizrita. ghana-da. ahibhugbhAvite-mayUra( nA 206 ) mizrita. dhanAdhana . nabhAsa ( mU0 nabhas )-mA , garjita-gA . nau ( mU. asmad )-yA5yA menA. upattaDidghanaghanAghanagajite-yamAtI che dina- nabhasi ( mU0 nabhas )-zrAvaNa ( bhAsa)mAM. LIo jemAM evA gADha medhanI garjanA che jene ina! (ma* hana )= 21Amin / viSete. dehe ( mU* deha ) zarIranA 52. ahi-sartha, sA. ghame-tA5. bhuja-mA. utkara Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara dharmotkaTAttApana ne sIdhe. | dyuti-te. i. (mU.i abhaya. muktAphalayarti-bhAtAnA tegane. upaiti (dhAi) Asa re. iva-bha. nanu-nI. danturatAM (mU0 danturatA )-unnata tapAne. udana-m, . viSaNNaH ( mU. viSaNNa )-bhinna. bindu-dIpu. muktAphala=bhAti, bhotI. udabindu garnu mi.du. zlokArtha jyAre zrAvaNa mAsamAM AkAza mayUra(nA zabda)thI mizrita thayelA temaja skurAyamAna saudAminIthI alaMkRta banelA temaja gADha evA medhanI garjanAthI yukta bane che, tyAre uSNatAnA utkarSane lIdhe jema khinna thayela kAmadeva muktAphaLanA jevI prabhAvALI daturatAne prApta kare tema Apane benA deha uparanuM jala-bindu muktAphaLanI prabhAne pAmaze."-8 pazyedRzIti sakhitA madanAdaraH kiM ? / nRtyan mayUranikaro'bdaghaTAM samIkSya / maitryA bhavanti bhagavan ! prabhayA prakarSa padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 9 // TIkA he bhagavan !-he jJAnin ! sakhitA-maitrI IdRzI bhavati iti tvaM pazya-vilokaya / itIti ki ? ayaM mayUranikaraH-kekisamUho nRtyan-nRtyaM kurvan san vartate / kiM kRtvA ? abdaghaTAMmeghamAlAM samIkSya-vilokya / punaH padmAkareSu-sarasISu jalajAni-kamalAni vikAzamAjiprakAzayuktAni bhavanti / kathaM ? prakarSa yathA syAt tatheti kriyAvizeSaNam / kayA ? prabhayA / kathaMbhUtayA prabhayA ? 'mainyA' mitrasya-sUryasyeyaM prabhA maitrI tayA, sUryasaMbandhidyutyetyarthaH / ataH kAragAt he yAdava! madanAdaraH kiM ?-ko'rthaH ? / tvayA madanAdaro na kartavya ityrthH| mayi viSaye na AdaraH anAdaraH, anAsakta ityarthaH / athavA mayi viSaye na nAda-zabdaM anAdam arthAt maunaM rAti-dadAti (iti) madanAdaraH / " he priye ! ahamAgataH, tvaM mama samIpamalaGkaru" ityAdhuktirahita ityarthaH / athavA'kAraprazleSAt amadane-kandarparahite vastuni Adara:-abhilASaH kiM ? arthAt vivAhAdi kArya muktvA'nyatrAdaraH tava na yukta ityarthaH / ityevaM madanAdarapadasya bahAH santi, (te) svayamUhyA iti // 9 // anvayaH (he) bhagavan ! abda-ghaTA samIkSya mayUra-nikaraH nRtyan ( vartate), padmAkareSu jalajAni maiJyA prabhayA prakarSa vikAza-bhAni bhavanti, sakhitA IdRzI ( bhavati ) iti pazya / kiM mad-an-AdaraH [athavA mad-a-nAda-raH, ( athavA a-mdn-aadrH)]?|| 1 'svayaM jJeyA iti' iti kh-paatthH| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nemibhaktAmara [ zrImA pramata zabdArtha ghaNA (pA. darA) tuM ja. mayura mayUra, mora. rA (mU0 4)=AvI. ni =samudAya, samUha. rati ema. mayUrani=mono samUha. litA=mitratA, detI. eka megha. ghaTA mALA, zreNI. ArirasatkAra. agharAM megha-mALAne. navani. sama (dhA RR)=ine. =arpaNa karavuM. mA (mUDha maitrI )=sUryanA saMbaMdhI. mana=kaMda kAmadeva. mati (pA muM) thAya che. mana:-(1) mArA tarapha Adara nathI jeno evo; | mAvat ! (mU maLavat )= jJAnI ! (2) mArA prati avAja nahi karanAre (arthAt | vmayA (mULa pramA) teja vaDe. mArI sAthe nahi bolanAra). kara=atyaMta. pramavADa (1) kaMdarpa prati Asakti nathI jenI Tag (mULa pannAra)=sarovarane viSe. evo; (2) kaMdaparahita (vastu) prati Adara anAja ( [ sA )-kamaLA, che jene e. virAvikasvaratA, vikAsa. hiM kema. mAkU bhajanAra. nRtyana(dhA ) nAca karato. vijArAmAra=vikasvaratAne bhajanAra, blekArtha "he jJAnI ! medhamAlA joine mayUrane samudAya nRtya kare che ane sUryanI prajAne lIdhe to sarovaromAM kamalo atyaMta vikasita thAya che. mitratA to AvI hoya che te tuM je, mArA tarapha tuM kema anAsakata che [ athavA mArI sAthe tuM eka zabda paNa kema belato nathI, athavA madana prati kema Asakata nathI, athavA kaMdarpa rahita (cAritrAdika varaMtu te) prati kema prIti rAkhe che ] ?'-9 spaSTIkaraNa manAva " para vicAra- A padanA bIjA paNa arthe thAya che ema TIkAkAra lakhe che, te te artho kyA che e prazna sahaja udbhave che. AnA samAdhAnAthe huM mArI mati anusAra nIce mujabanA artho raju (1) mana+ga-arthAt kaMdarpathI bhaya nathI jene evo. (2) mana-ma+maH athata madanane bAMdhanAra yAne tene bhakSaka temaja utAvaLIe. (3) ma+nA+: arthAt harSathI avAja karanAra eTale ke harSapUrvaka belanAra. (4) madranA+gara:=madanathI utAvaLIo. (5) ma+mane+mAhA =mArA prANa prati AdaravALe, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara 113 (6 ) mada-nAda-raH arthAta (me yauna sudhA vAlI saMmagAtI pAne dI3) vIryapUrva kathana karanAre athavA kalyANakArI vastune upadeza ApanAro. ' 2nA prazvaSa yathA (1) a mada ! na a-daraH arthAta he garva rahita ! nilaya nathI. (2) ama-da ! na A. daraH pAtu ( vi293pI ) hAya ! athavA (vi263pI) regane chedanArA ! tuM sarvathA bhayarahita che. ( 3 ) a-madana ! a-daraH pAtu bhavathI 2hita (meTa vaat|)! tuM nirbhaya che. ( 4 ) am+adana+AdaraH mathAt sahI (mastinAnI ) mo2|4 prati sAsaritavANo. (5) a-madana-ada-raH mAta nimapaNe maannaare|. (6) a-madana-a-daraH sAta piit|| ( avasthA )bhA nirbhaya. (7) a-mada-nAda-ra: sAta havinA (methI) (pazumAne ch|/4401) nA nA. 'mAranA prazleSapUrva arthen (1) Ama-da ! nA a-daraH arthAta he gi-hAya ! tuM nirbhaya manuSya che. (2) Am+adana+AdaraH arthAt (bhustinA) loga prati prItiyANA. kiM tvaM sa naiva cala ! kA''gatikA tavaiSA janyAH prasUrjanayitA sahajAzca jAmiH / zyAmA'pyahaM ca iti vargamimaM vivAha bhUtyA''zritaM ya iha nAtmasamaM karoti // 10 // TIkA he cala !-he capalasvabhAva !-he anavasthAnacitta! tava eSA kA AgatikA-kutsitamAgamanaM vartata ityarthaH / yadi tvaM nAgamiSyastadA varamabhaviSyat, yato'haM sakhInAM madhye upahAsyatAM gateti vyaGgyam / athavA tavaiSA kA gatikA kA dazA-avasthA jJAnaM ca (vA) vartate-tava kIdRzI avasthA ? kIdRzaM jJAnaM ? ahaM na jAne, agre tvamastrIkatvAd duHkhI bhaviSyasIti kAkuH / he cala ! sa tvaM kiM ? (naiva) akizcitkaratvAnirarthako'si iti / athavA he sanA-sadA eva cala! tvaM kim, kiMzabdo'trakutsitArthaH, tena tvaM kutsito'sItyarthaH / anye janA bAlatve capalasvabhAvA bhavanti, tvaM tu sadaiva capala iti hetoH / yataH ___" na krodhino'rtho na zaThasya mitraM krUrasya na strI sukhino na vidyA / 1'bhUtyA nitaM' 'bhUtyAzritaM' iti vA padacchedaH samIcInaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 nemibhaktAmara [prAbhASapramakatana kAminA hIralasasya na zrIH sarve tu na syAdanavasthitasya // 1 // " (-upajAtiH) iti / " sadA sanA'nizaM zazvat" iti haimaH ( kA0 6, zlo0 167 ) / athavA he cala ! sa tvaM kiM nA-puruSaH ? apitu puruSo na asi / nRzabdasya nA ( prathamaikavacanaM ), pauruSAbhAvAt / yato mAgitA sampadyamAnAM bhAyAM na niSedhayatIti kSatriyadharmo'sti, tvaM tu taM dharma tyajasi, nirla jatvAt, ato'haM tvAM puruSaM na kathayAmi iti / virahapIDito hi janaH paruSamaparuSam ucitamanucitamapi sarva vAkyaM jalpati, mohitatvena vivekAbhAvAt / athavA he cala !sa tvaM kiM navAsi ? sa eva tvaM svecchAcArI vartase ityarthaH / sa kaH ? yattadonityasambandhaH yo bhavAn iha-vivAhamaNDape iti imaM varga-svajanasamUhaM vivAhabhUtyAzritaM-vivAhasya suvastrabhUSaNabhojanavilepanAdisamRddhiyuktaM na karoti / kathaMbhUtamimaM varga? Atmasamam-AtmanA tulyamiti / iti varga itIti kiM ? janyAvarayitRmitrANi, "janyAstu tasya suhRdaH" ( kA0 3, zlo0 181 ) iti haimavacanAt, pramaHmAtA, janayitA pitA, sahajA-bhrAtaraH, jAmiH bhaginI kulastrI ca, "jAmiH svasakula striyoH" iti haimAnekArthaH, ahaM zyAmA'pi-navayauvanA'pi / caH samuccaye / iti samastasvajanavargamiti / zlokaH ___ "zyAmA zyAmena varNena, zyAmA strI navayauvanA / / aprasUtA bhavecchayAmA, zyAmA SoDazavArSikI // 1 // " (-anuSTupa) iti // 10 // anvayaH ( hai ) cala ! ya: janyAH, prasUH, janayitA, sahajAH, jAmiH ca ahaM zyAmA api iti imaM AtmansamaM varga iha vivAha-bhUti-AzritaM [ athavA vivAha-bhUsyA AzritaM] na karoti, taSa eSA kA gatikA [athavA AgatikA ] |saH tvaM kiM ? na egha [athavA ( he ) sanA eva (ghala ! ) tvaM kiM, athavA sadA eva (cala !) saH tvaM kiM naa]| zabdAthe kiM=(1) bharAra; (2) zu. janyAH (mU. jamya )-52zalanA bhitro,M41. tvaM ( mU0 yuSmara )-tuM. prasUH ( mU0 prasU)-mananI, bhAtA. saH (mU. tad)-te. janayitA ( mU0 janayita 13, pitA. namnati sahajAH (mU. sahaja ) , Adhye!. camyane. sanA-sA. jAmiH (mU0 jAmi)=(1) laginI, mena; (2) satrI. mA (mU. nR)manu05. zyAmA-yuvati. cala ! ( mU* cala )=De masthira (yittvaannaa)| api-pa. kA (mU0 kim )-(1) parAma, (2)3pI. ahaM ( ma0 asmad )-j. gatikA=(1) avasthA; (2) zAna. itinyama. AgatikA mAgamana. varga ( mU0 varga )-sabhuyane. tava ( mU0 yuSmad )-tAI. imaM ( mU0 idam )-. eSA (mU. etadyA . vivAha-saja. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemimakAmaram] nemibhaktAmara 115 bhUti-saMpatti yaha atra vivAhabhUtyAmananI saMpatti pa. Atman-bhAbhA. Azrita (ghA. tri)mAzraya yesa. sama-5, sabhAna. vivAhamUtyAzrita-samanI saMpattiya mA5 32|yes. | AtmasamapAtAnA samAna. yaH (mU0 yad )o . / karoti ( dhA* kR )-re che. zlekArthe " he (sarva) ya55 (yittavANA nAtha)! MnaiyA, jananI, Nrs, madhu mane mAginI [24241 kuLa-trI ] temaja huM yuvati evA A pitAnA samAna ( kuTuMba-) samudAyane je vivAhanI (suMdara vastra, AbhUSaNa, bhajana, vilepana ityAdi ) samRddhi vaDe Azrita karatuM nathI, evo je tuM (che) tenA AgamanathI zuM? ( arthAt tuM atra nahi Avyo hata, te sakhIomAM mArI hAMsI thAta nahi.) [ athavA A tArI zI dazA che athavA A tAruM zuM jJAna che? (te huM jANuM zakatI nathI; paraMtu bhaviSyamAM strI vinA tuM duHkhI thaze ema mane lAge che, kemake "gaLa vinAne kaMsAra, te bAyaDI vinAne saMsAra')] temaja vaLI te tuM che? nA (akiMcikara hovAthI te nirarthaka che) [athavA tuM nathIor ! (tana tuMkhe-chAyArI cha ) athavA te tuM zuM 535 cha, ( ksstriyane dharma te zaraNAgata abaLAnuM rakSaNa karavAne che ) athavA he (bAlyAvasthAmAM ja nahi paraMtu ) sahA ya55 ! te tuM |ch ]. "-10 dRSTvA bhavaM tamanimeSavilokanIya nAnyatra toSamupayAti madIyacakSuH / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidherazituM ka icchet ? // 11 // TIkA he subhaga ! madIyacakSuH-mama netraM kartRpadaM toSa-tuSTiM nopayAti-na prApnoti / kasmin ? anyatra-zubhasAMsArikabhogavilAsasukhaM vihAyAnyatra munidhrmmaarge| kiM kRtvA ? taM-prasiddhaM sukatopetaM bhava-saMsAraM upalakSaNatvAd vividhabhogasaMyogalIlAjanitasukhAsvAdapramodamedurabahunaranArIrUpaM dRSTvA-vilokya / kathaMbhUtaM bhavaM ? animeSavilokanIyaM-(netra )nimIlanarahitadarzanIyam / dRSTAntamAha-ko naro jalanidheH-lavaNasamudrasya kSAraM jalamazituM-jalapAnaM tumicchet ? na kos. pItyarthaH / kiM kRtvA ? dugdhasindhoH-kSIrasamudrasya payaH-jalaM pI-vA / kiMviziSTaM payaH ? zazi karadyuti-candrakiraNadhavala miti / atra munidharmamArgasya kSArajalopamAnaM vivighaklezajAlasahanatyAta, sAMsArikasukhasya tu kSIrasamudranirmalajalopamAnaM pratyakSasukhatvAt sarvajanAnubhavasiddhamiti / etena puNyavatAM bhogavilAsaM dRSTvA manmanastatra dhAvati, vaM tu tatra vimukha iti taba mUDhatvamastIti / / ___ atha dvitIyamarthamAha-he subhaga! madIyacakSuH-(mama) netra topaM nopayAti / kasmin ? tvAM vinA-anyatra vararUpe / kiM kRtvA ? bhavantaM-nemiM dRSTvA / kathaMbhUtaM bhavantaM ? animeSavilokanIyaM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRtaspaSTam / dRSTAntamAha-ko nara ityAdi pUrvavat anvayaH / paraM anyapuruSasya lavaNasamudrakSArajalopamAnaM, zrIneminastu kSIra( nidhi )jalopamAnamiti // 11 // anvayaH (he sumaga! ) animeSa-vilokanIyaM taM bhavaM [ athavA bhavantaM ] dRSTvA madIya-cakSuH na anyatra toSaM upayAti / dugdha sindhoH zazin-kara-dyuti payaH pItvA jala-nidheH kSAraM jalaM azituM kA icchet ? zabdArtha dRSTvA (dhA* dRz ) godhane. pItvA (dhA. pA)=pAna rIna, pAna. bhavaM (mU0 bhava) saMsArane. payaH ( ma0 payas )=(1) dha; (2) . taM (mU. tad )-prasi. zazin-yandra bhavantaM (mU. bhavat )-mApane. kara-29. nimeSama bhArata, mAMga bhIyavI te. dyuti-pramA, ter. animeSa-deva. zazikarAti-ya-nA ||| re ta je garnu vilokanIyarzanIya, nevA sAya. me. animeSavilokanIya=(1) me se neza sAya dugdha-kSIra, 65. (2) panI ma zanIya. sindhu-samudra. na-li. dugdhasindhoH kSIra-samudra. anyatra bhI sthaNe. kSAraM ( ma0 kSIra )=bhAI. toSaM (mU0 toSa)-satoSa. jalaM ( mU0 jala )-7, pAyI. upayAti (dhA. yA ) pAme che. madIya-bhArI. jalanidhe ( mU0 jalanidhi ) samudratuM. cakSusa mAma. azi] (dhA0 az )-pAna 42vAne. madIyacakSuH bhArI sAMbha. icchet (dhA0 iS )=Jche. plekArtha " ( nAtha ! ) ( vivi5 rana mAga, elan, sasAnA tyAthI manohara mata meva) nirnimeSa jovA lAyaka evA prasiddha saMsArane joyA bAda suMdara sAMsArika bhoga-vilAsathI vimukha evA muni dharmarUpI) anya sthaLe mAruM netra saMtoSa pAmatuM nathI [athavA devanI jema darzanIya evA Apane joyA pachI mAruM netra anyatra saMteSa pAmatuM nathI ], (kemake) candranAM kiraNanA samAna prabhAvALA kSIrasamudranA jalanuM pAna karyA bAda (lavaNa) samudranA khArA jalane sAsvAda pAne ! 72che !"-11 rAjJo mahAmRgamadAkulamaNDalasya daityArimArgagamanasya tamo'ditasya / cakSuSya ! cArucaturAkSigatasya kiJca yat te samAnamaparaM na hi rUpamasti // 12 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] naimibhaktAmara TIkA (( kiJceti pakSAntare / ko'rthaH / anantarakAvye dvitIye'rthe madIyacakSuranyatra toSaM nopayAtIti yaduktaM tadarthameva hetvantareNa draDhayati - he cakSuSya !- he subhaga ! " cakSuSyaH subhagaH " ityabhidhAcintAmaNi (kA0 3, zlo0 111 ) vacanAt / aparam - anyad rUpaM te tava samAnaM nahi asti, bhuvane iti zeSaH / kathaMbhUtasya te ? ' rAjJaH ' rAjata iti rAjA tasya mahAbhUpasya / punaH kathaMbhUtasya te ? ' mahAmRgeti' mahAmRgA - gajAsteSAM madaiH - dAnavAribhirAkulaM - vyAptaM maNDala - dezo yasya sa tasya / punaH kiMbhUtasya te ? ' daityeti ' daityAre :- vAsudevasya mArge pathi gamanaM yasya sa tasya / athavA daityArayo- devAsteSAM mArge gamanaM yasya sa tasya / etena tavAgrataH kRSNo'sti, agragA devAH sevakAH santi ityarthaH / punaH kathaMbhUtasya te ? tamobhiH - pApairaditaH - akhaNDitastasya / punaH kathaM bhUtasya te? 'cAruceti' cAravo manoharAzcaturA - naranArIjanAsteSAM akSigato -dveSyastasyeti / cakSuSe hitazcA(ca) kSuSyaH yaM dRSTvA cakSuH prahAdaM prApnoti / akSigatastu dveSaNIyaH, dvegyo'kSigataH " (kA0 3, zlo0 112 ) iti haimavacanAt / atra virodhaH - yazcakSuSyaH so'kSigataH kathaM syAt ? parihArastu - cArucaturAkSiSu gataH sthitaH sa tasya / te netropari (2) rakSanti, sAdaravilokanena vAlabhyatvAditi / athavA cArunipuNajananetraiH saha gataM gamanaM yasya saH, "AH rathaM vyAghuTya gato gataH " ityarthaH / atra luptaupamyatvAt kathaMbhUtasya te tava kasyeva ? rAjJaH - candrasyeva yathA rAjJaH - candrasya samAnaM aparaM rUpaM nAsti / kathaMbhUtasya rAjJaH ? mahAmRgo lakSmasvarUpahariNaH tasya madena - kastUrikayA AkulaM maNDalaM yasya sa tasya / athavA mahAmRga (mada 1) zabdena upalakSaNatvAt kastUrikAdisugandhadravyairAkulaM maNDalaM yasya sa tasya / devasthAnaM sugandhadravya mizritameva syAditi / punaH kathaMbhUtasya rAjJaH ? daityArINAM devAnAM mArga - AkAzastasmin gamanaM yasya sa tasyeti / punaH kathaMbhUtasya rAjJaH 1 tamAyAM- rAtrau uditaH - udayaM prAptaH / athavA tamobhiH - andhakArairaiditaH-akhaNDitaH / athavA tamasA-rAhuNA'ditaH - akhaNDitaH, rAhuNA muktasyeti, zeSaM tathaiva vizeSaNam / punaH rAjJaH - indrasyeva, indrapakSe'pi mahAmRga airAvaNa ityAdi yathocitayojanA kartavyeti // 12 // 3 anvayaH kiJca (t) cakSuSya ! yad mahat-mRga-mada-Akula- maNDalasya, daitya-ari-mArga - gamanasya, tamala-aditasya [ athavA tamA- uditasya ], cAru catura- akSigatasya [ athavA cAru - catura - akSi- gatasya ) ] te samAnaM aparaM rUpaM na hi asti / zabdA rAjJaH ( mU0 rAjan )=( 1 ) nRpatinA; ( 2 ) yandranA; 3) Yello mahAmRga = (1) DAthI; (2) (sAMchana3pI ) 25; (3) mastUrI ( upalakSaNArthe ? ). mada=(1) dhAna-04sa; (2) stUrI. Akula-vyAta. maNDala = (1) mimsa; (2) heza. 1 AkAzazabdaH pulliGgo'pyasti / 117 mahAmRgamadAkulamaNDalasya = (1) muMbarAnA bhaha vaDe vyApta che heza netA khevA; (2) (sAMchana35 ) mRganI kastUrI [ athavA kastUrI pramukha bIjA sugandhI padA] vaDe vyApta che maNDala jenuM evA. daitya = dhAnava. ari=zatru, huzmana. daityAri = (1) heva; (2) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 nemibhaktAmara [trInA mau mA rastA. AMkha. amara javuM te. jata(1) gayela; (2) gamana. gamnidevanA [ athavA phaNanA ] | rAvatutiH (1) manahara temaja catura mArgane viSe gamana che jenuM evA. ( jo )ne duzmana(35); (2) manahara temaja tama=1) pApa (2) aMdhakAra, (3) rAhu catura manuSyonI AMkhane viSe rahelA; (3) gati akhaDita. manohara temaja caturAnI sAthe gamana che jenuM tamArata=(1) pApa vaDe akhariData, (2) aMdha evA. kAra vaDe akhaDita, (3) rAhu vaDe nahi gherA- phiksa vaLI. ela. te (60 gubbara) tArA, tamA=rAtri. je mATe, varita ( )=udaya pAmela. mAnaM ( samAna)=samAna. tamotiratha rAtrine viSe udaya che jene evA. Aut mU0 vara) anya. rakSas ! (mU0 24M)=he subhaga ! nahi. ar=mane hara. phinizcayavAcaka avyaya. ca=heza Ara. #i ( 1 )25. pata duzmana. hila (dhA man )=che. lokArtha mAruM netra anyatra saMtoSa pAmatuM nathI, kemake) vaLI he subhaga !(lAMchanarUpI) mRganI kastUrikA vaDe athavA kararikAdika sugaMdhI dravya vaDe vyApta che maMDaLa jenuM evA, vaLI devone mArgane viSe ( arthAt AkAzane viSe) gamana che jenuM evA, tathA aMdhakAra athavA rAhathI akhaMDita [ athavA rAtrine viSe udaya che jeno evA ], temaja manahara caturAnI AMkhane viSe rahelA [ athavA manahara ( paraMtu viraha vedanAthI vyAkuLa evI) vanitAone duzmanarUpa ] evA candranI samAna jema anya rUpa nathI, [ athavA (airAvata nAmane) gajendranA madathI vyApta che maDaLa jatuM evA, daityarUpI duzmananA mArgamAM (paNa) gamana che jenuM evA, ajJAnathI rahita temaja manehara tathA kuzaLa manu(ne atizaya valama hovAthI te)nI AMkhane viSe rahelA evA indranA rUpa samAna jema anya rUpa nathI tema kuMjaronA mada (jaLa) vaDe vyApta che deza ja evA, vaLI kRSNa (vAsudeva)nA [ athavA devAno , mArgane viSe gamana che jenuM evA (arthAtu kaNa ke devo jenI AgaLa cAle che evA), pA5 vaDe akhaMDita temaja mahara tathA catura evA jananA duzmana rUpa [athavA manahara temaja catura manuSyanAM netrane viSe rahelA, athavA temanI sAthe gamana che jemanuM evA ] tArA samAna kharekhara anya rUpa nathI."--12 tvatsadviyogavanameva gatA tathApi tIvrAtapoDataparAbhavabhAvitA'ham / 'zaiveya' ! deva ! jalajAGkita ! jAtametad yada vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemimaktAmaram ] nemibhakatAmara 11 TIkA zivAyA apatyaM zaiveyaH, tasya saMbodhane he zaveya ! he deva ! he jalajAGkita !-he zaGkhalAchana ! ahamIdRzI varte / tadAha-kathaMbhUtA'haM ? 'tvatseti' tvameva san-zobhano viH-pakSI tasya yogo'smistat evaM vidhaM vanaM-gRhaM jalaM kAnanaM vA gatA-prAptA, (yadvA)tasya yoga eva vanaM-gRhaM jalaM kAnanaM vA gatA cetasA bhAvitatvanmayasakalasthAnetyarthaH tariktaH / "vanaM prazravaNe gehe, pravAse'mbhasi kAnane" iti haimAnekArthyAm / tathApi kathaMbhatA'haM ? 'tIveti' tIvaH-TuH Atapo-virahalakSaNasaMtApastasyoddhata-utkaTo yaH parAbhavaH-abhimavastena bhAvitA-mizritA, pIDitetyarthaH / tathApIti virodhAlaGkAro darzitaH, tvada(yu)ktagRhAdike AtapapIDA na bhavatIti / paramatra vihaGgopamAnamucitaM caJcalasvabhAvatvAt sthitaH san tatkAlamevoDDayanaM kuryAta, tvamapyAgataH san tvarita gata ityarthaH / atha virodhaparihAramAha-'tyatseti' tava sat-nirantaraM yo viyogastasya vanaM-gRha tava viyogamandiraM prApneti / athavA tava nirantaraviyogAt, paJcamItatpurupasamAsAt, vana-jalaM gRhaM kAnanaM ityAdi sthAnaM gatApi kApi ratiM na labdhetyarthaH / he deva ! yata etad vanaM pANDupalAzakalpaM jAtam / kasmin sati ? bhAtIti bhavAn tasmin bhavati-tvayi vAsare-divase sati / palaMmAMsamaznAtIti palAzo-rAkSasaH, pANDu:-bubhukSitatvAcchtazcAso rAkSasa (palAza)zca tena kalpaM-sahazaM bhakSaNakAritvAditi // 13 // anvayaH (he) 'zaiveya' ! ( he ) deva ! (he) jalaja-kti ! ahaM tvat-sat-vi-yoga-vanaM eva gatA tathApi tIva-Atapa-uddhata-parAbhava-bhAvitA ( asmi ) yad bhavati vAsare (sati ) etad (dhanaM ) pANDapalAza-kalpaM jaatm| zabdArtha sat-( 1) zAsanaH (2) niraMtara. uddhata vi-pakSI. parAbhava-rAmava. yoga-saMyoga. bhAvita mizrita. viyoga-viyoga. sIvAtapoddhataparAbhavabhAvitA-santa saMtA-10. dhana-(1) ; ( 2 ) ; ( 3 ) on. ___ 5215thA pArita. svatsadviyogavana-(1) tArA samAna zAsana pakSAno ahaM ( mU* asmad )I. yoga che jene viSe evA vanamAM(2) tArA zaiveya! (mU zaiveya)= ziza-nandana,DeneminAtha! samAna suMdara pakSInA garUpI vanamAM (3) deva ! ( mU0 deva )-De 15 naa| niztara viyoga35 vanamA; (4) tA! jalaja% 4. niraMtara viyogathI vanamAM. aGkita-(dhA0 aGka )-silsd. jalajAti -De zapanA sanathA gatA ( mU0 gata )-1yetI, pAmelI. jAtaM (mU0 jAta )-ma.. tathApi-tapay. etad ( mU0 etara)-mA. tIvra-sasta. pothA rIna. Atapa-saMtApa. vAsare ( mU0 vAsara )-hise. 'pahaM jala' iti sa-pAThaH / 2 'yadetada' iti k-paatthH| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhavati ( mU0 bhavat ) = aAzabhAna. pANDu - i pala =bhAMsa. az= pAvu. naimibhaktAmara [ zrIbhAvaprabhakRta palAza - rAkSasa. kalpa= sabhAna, tujhya pANDupalAzakalpaM= 3i / ( paDI gayesA ) rAdAsanI samAna. zlokA " he zivA-nanchana ! he heva ! he zaMnA sAMchanI sAMchita (ninezvara ) ! huM tAza samAna suMdara pakSInA yAga che jene viSe evA vanamAM gai tApaNa (tArA viraharUpI ) sakhta saMtApanA parAbhavathI pIDita chuM; jethI karIne prakAzamAna ( AparUpI ) divasa te chate . A vana ( kSudhAte hovAne sIdhe ) jhApaDI gayelA rAkSasanA nevu ( bhAvA dhAya ) che." - 13 spaSTIkaraNa virAdhAlaMkAranA parihAra-- he zivA devInA putra ! he deva ! he zaMkhanA lAMchanavALA (nAya ) ! huM tArA nirantara viyeAgarUpI vanamAM gai tethI [ athavA teA tArA satata viyegane lIdhe jala, gRha ke jaMgalamAM gaI tA paNa ] huM tIvra saMtApanA utkaTa parabhavathI pIDita thai ( ane mane krAi paNa sthale cena paDyuM nahi ). vyAhArameDa iva me yadi no zRNoSi zabdAdikaM sukhamidaM vraja hAri hitvA / netarnarA bhuvi bhavanti gatAGkuzA ye kastAn nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // TIkA he netaH ! - he svAmin ! yadi - cet tvaM me mama vyAhAraM vacanaM eDa iva-badhira iva no zRNoSi, mama vacanaM nAGgIkaroSItyarthaH, tadA tvaM vraja - yAhi / kiM kRtvA ? idaM - pratyakSaM zabdAdikaM zabdarUparasagandhasparzalakSaNaM sukhaM hitvA tyaktvA / kiMviziSTaM sukhaM ? hAri - ramyam / he netaH ! ye narA bhuvi-pRthivyAM gatAGkuzA-nirmaryAdA bhavanti, ko narastAn narAn yatheSTaM-svecchaM yathA syAt tathA sazcarato- gacchato nivArayati 1 / apitu na ko'pi tAn niSedhayatIti // 14 // anvayaH (he ) netaH ! yadi me vyAhAraM eDa iSa ( tvaM ) no zRNoSi ( tadA ) idaM zabda - AdikaM hAri sukha hitvA vraja / ye narAH bhuvi gata akuzAH bhavanti tAn yatheSTaM saJcarataH kaH nivArayati ? / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 121 zabdArtha vyAhAraM ( mU0 vyAhAra )=payanane. hitvA (dhA. hA )- dhane. eDaH (mU0 eDa )-paDe. netaH ! ( mU0 netR )- nAya ! iva-ma. narAH ( mU0 nara ) manuSyo. me ( mU0 asmad )-bhArA. bhuvi ( mU0 bhU )-pAna vi. yadile. bhavanti (dhA0 bhUyAya cha, hAya che. no-nali. gata (dhA0 gam ) gayesa. zRNoSi (dhA0 za)=tuM sAmane che. aGkuza-saMza, mahA. zabda-zaw. gatAGkuzAgayelA che saMpuza nmn| mevA. Adi-abhuma. ye (mU0 yad ) mo. zabdAdikaM-156 abhuma. kaH ( mU0 kim ) Ay. sukhaM (mU0 sukha-su5. tAn ( mU0 tad )-tebhane. idaM (mU0 idam )-41. nivArayati (dhA. vAr )-nivAre che. braja (dhA0 )-tuMla. saJcarataH (mU0 saJcarat )-nat. hAri (mU0 hAri ) bhanA2. yatheSTaMbha27 mu45. lokArtha "he nAyaka ! jo baherAnI mAphaka tuM mAruM vacana sAMbhaLato nathI, to (pachI) A zabdAdika manohara sukhane choDIne jA, je manuSya jagatumAM niraMkuza hoya che, tevA icachA mujaba pharatA banAne 91 242 :"-14 dhyAnaM vidhehi kuru raivatake tapAMsi viDIti mAM harisuto'sthiramAzu kartA / yajanmamAtralaghugAtrajinAMhito no kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // TIkA he neme ! tvaM raivatake girau dhyAnaM vidhehi-kuru / punaH tvaM tapAMsi kuru / he neme ! harisutaH-kRSNaputraH-kAma Azu-zIghraM mAM-nemi asthiraM vratAd bhraSTaM kartA-kariSyati iti tvaM viddhi -jAnIhi / yada-yasmAt kAraNAt kadAcit-kasmiMzcit kAle mandAdizikharaM kiM no calitaM ? apitu kampitameva / kasmAt ? 'janmeti' janmamAtrazcAsau laghugAtrazcAsau jino-vIrazca tasyAhitaH-pAdakamalAt / atra mahAvIracaraNata iti dRSTAntamAtravivakSitatvAt bhAvini dRSTAnte bhUtopacAraH / athavA "punvatitthayaraniddi?" iti vacanAt prasiddhatvAd bhavatyeva / evaM "dhammasArahINaM" iti pade bhAvini mevakumAradRSTAnte bhUtAropaNA dRzyate // 15 // 1 pUrvatIrthakaranirdiSTaH / 2 dharmasArathibhyaH / Jain Education Internat Shal Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 nemibhaktAmara [ zrImAvAmaeta no nahi. anvayaH ( ! ) thAnaM vidi, naivata tadifha hA(gg) "-gAzu mAM -rivAra kartA' ti vidhi, ghaTTa ( naJ-mAtra-zu-pAtra-nina-hitaH hiM mA-di-vira vAcihna no calitam / zabdArtha thAna (mULa sthAna)=dhyAna. janma janma. vi9i (pa0 dhA)=tuM kara. mAtra phakta. kura (pA ) nuM kara. punAnuM. vita revata (parvata) upara. pAtra-zarIra. tapAsa (mULa tat )tapazcaryAo. vinatIrthakara. vi i(ghAM vid)-tuM jANuM. caMdi=caraNa. pati ema. rUmamAtraDhaputrananAMtiH tarataja janmelA evA mAM (kU0 adbha)=mane. laghu dehavALA evA jinanA caraNathI. ri kRSNa. suta=putra. gia =kRSNano putra, pradyumna, kAmadeva, mAmerU. rivara=sthire. athi =asthira Adi parvata. mAza satvara. tti zikhara. vArtA (pa0 % )=karaze. mArA merU parvata zikhara. =jethI karIne. varti (mULa vata) hAleluM. manajama. jAti kadApi, koika veLA. kalekArtha he neminAtha ) ! (bhale) tuM dhyAna dhara (arthAtu yegI bana) ane revata parvatenA upara tapazcaryAo (paNa) kara. paraMtu kAmadeva mane satvare arithara karaze ema jANa ( arthAtu yAda rAkhaje ke tArA dhyAnamAMthI tene kAmadeva jarUra ja calita karaze), kemake taratanAja janmelA (ane ethI karIne ) laghu dehavALA evA (vIra ) jinezvaranA caraNathI merU parvatanuM zikhara zuM kadApi calAyamAna thayuM nathI ke "--15 spaSTIkaraNa kArthanuM samAdhAna- A zlekamAM ema lakhyuM che ke rAmatInA jIvana daramyAna nahi janma dhAraNa karelA evA vIra prabhue merU parvata kapAyamAna karyo, to A vAta satI rAmatIe kevI rIte jANI evo prazna udabhave che. Ano uttara be rIte ApI zakAya che. eka to jema meghamAranA bhAvi daNAtamAM "dhaHsArIf ' e padathI bhavimAM bhUtano upacAra karyo che tema ahiM paNa samajavuM. 1 kavivara mAghe te racelA zizupAlavadha nAmanA mahAkAvyamAM A raivataka parvatanuM sundara varNana karyuM che ane tema karatAM teNe A cotho sarga racyo che. 2 bhAvimAM bhUtano upacAra karavo eTale bhAvi bhUta tarIke Aropa karavo e nigama nayano eka prakAra che. A saMbaMdhamAM juo stuticaturvizatikA (pR. 20 ). Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara 123 bIjo uttara e che ke putraviyaraniti arthAtu pUrva tIrthaMkare nirdeza karyo hoya ke vIra prabhu merU parvata kaMpAvaze e vAta janasamAjamAM suprasiddha heya ane ethI karIne rAjImatI te vAta jANatI hatI ema kahI zakAya. tatroSitaM nidhuvanAya samAgatAstvAM devyaH samaM sahacaraiH sutarnu samIkSya / vakSyanti mohitatarA iti kAmarUpo dIpo'parastvamasi nAtha ! jgtprkaashH|| 16 // TIkA he neme ! devyo-devanArya iti vakSyanti-kathayiSyanti / kiM kRtvA ? tvAM samIkSyavilokya / kathaMbhUtaM tvAM ? tatra raivatake uSita-sthitam / punaH kathaMbhUtaM tvAM ? sutarnu-zobhanadeham / kathaMbhUtA devyaH ? sahacaraiH-nijamitraH sama-sAdha samAgatA-AyAtAH / kasmai ? nidhuvanAyasambhogAya / punaH kathaMbhUtA devyaH ? mohitatarA-atizayamohaM prAptAH / iti vakSyanti, itIti ki ? he nAtha ! tvamaparaH-apUrvo dIpo'si / kathaMbhUtastvaM ? 'jagatprakAzaH' jagati-viSTape prakAzo yasyeti / tailamayadIpastu gRhamAtrameva prakAzayati, ato'para iti / kathaMbhUtastvaM ? kAmarUpaHkandarpasamAnaH / athavA tapaH-siddhatvAdicchAsvarUpaH // 16 // anvayaH sahacaraiH saha nidhuvanAya samAgatAH, mohita-tarAH devyaH tatra uSitaM su-tanuM tvAM samIkSya ( he ) nAtha ! kAmarUpaH tvaM jagat-prakAzaH aparaH dIpaH asi iti vakSyanti / / zabdArtho tatrayA. itibhema. uSitaM (mU. uSita) rahesA. kAma=(1) , amahe; ( 2 ) 27 . nidhuvanAya ( mU. nidhuvana ) samAgane mATe. rUpa-35. samAgatAH ( mU0 samAgatA )-mAtI. tvAM (mU0 yuSmad )-tane. kAmarUpA=(1) nA samAna 35 cha renu sevA; devyaH ( mU0 devI )-pI-mo. (2) 27 bhuraNa 35 thA29 32nArA. samaM sahita. dIpaH (mU0 dIpa )=hI, havA. sahacaraiH (mU0 sahavara )-bhitrI. aparaH ( mU0 apara )=pUrva. su-zretAyAya a055. tvaM ( mU0 yuSmad )-tuM. tanuzarIra. asi (dhA0 as ). sutanuM su2 che zarIra meM pAne. samIkSya (dhA0 IkSa)-nadhane. nAtha! (mU0 nAtha ) he nAtha! vakSyanti (dhA. vac ze. jagat-duniyA. mohitatarAH (mU. mohita-tarA ) atizaya moDa prakAza- za, te. pAmelI. | jagatprakAzAta vire ||che / me|. 1 ayamarthaH samIcIno yato meghadUte (sa0 1, zlo. 6) api 'jAnAmi tvAM prakRtipuruSaM kAmarUpaM maghonaH' ityullekhaH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 nemibhaktAmara [shriimaavprbhkRtzlokArtha "potAnA mitranI sAthe saMbhe gAyeM AvelI temaja atizaya meha pAmelI evI devIe tyAM (raivataka parvata upara) rahelA evA temaja suMdara dehavALA evA tane jaIne kaheze ke he nAtha ! kaMdarpanA samAna rUpavALa [ athavA Icchita rUpavALa] evo tuM jagatane viSe prakAza pAunaare| pUrva 57 cha."-16 tvaddhyAnabhAjyapi punarmayi no gatAyA miSTArthabAdhakabRhahirahAndhakAram / saddharmadhAmni sahajodyamadhautadoSaH sUryAtizAyimAhimA'si munIndraloke // 17 // TIkA he neme ! tvaM munIndraloke-yogIzvarajane 'sUryeti' sUryAd atizAyI-adhiko mahimA yasya sa evaMvidho'si / kathaMbhUtastvaM ? 'sahajeti' sahajodyamena-AtmaniSThitArambheNa dhautA-prakSAlitA doSA-karmamalarUpA rAtriryena sa iti / kathaMbhUte munIndraloke ? saddharmadhAgni-zubhadharmamandire / puna: neme! tvaM mayi viSaye sUryAtizAyimahimA nAsi / kathaMbhUtAyAM mayi ? tvaddhayAnabhAjyapi tava dhyAnayuktAyAmapi / punaH kathaMbhUtAyAM mayi ? gatAyAM prAptAyAm / kiM prati ? 'iSTeti' iSTArthovAJchitArthastasya bAdhaka-nirodhakaM bRhat-prauDhaM viraha evAndhakAramiti spaSTam / etena tvaM munIndraloke pradyotakArako'si, mayi tu na, virahAndhakAra(sya) vidyamAnatvAt iti tava na yuktamiti // 17 // anvayaH (he jina ! ) sat-dharma-dhAmni muni-indra-loke sahaja-udyama-dhauta-doSaH, sUrya-atizAyinmahimA asi, punar tvat-dhyAna-bhAji api, iSTa-artha-bAdhaka-bRhat-viraha-andhakAraM gatAyAM mayi no| zabdArtha dhyAna%thAna. baadhk-ni| 32nArA. bhAjsa nAra. vRhat moTara. tvddhyaanbhaaji-taa| dhyAna laganArI. andhakAra- 2, adhAI. api-pa. iTArthavAdhakabRhadvirahAndhakAra-pAMchita paratunA sApunar-qNA. dhaka temaja vitIzuM evA viraharUpI aMdhakArane. mayi ( mU0 asmad )-mAre viSe. sat-zubha. no-nali. dharma-dharma, gatAyAM ( mU0 gatA ) Ata yetI. dhAman-maMdira. iSTa-chita. saddharmadhAmina-zubhadharma-mandi2(35.) artha-pastu. sahaja-svAbhAvika 1 'sUryAtizAyI' iti k-paatthH| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 125 udyama-udhama. mahiman mahimA, gaurava. dhauta (dhA0 dhAva )-prakSAsana 3sa, gho nAmesa. sUryAtizAyimahimA-bhUrpathI ytiyaa| mahimA cha doSArAtri, ne sI. sahajodyamadhautadoSA-svAbhAvi udhama 53 dhodha / muni-yogI. nAMpA (ma-masa35 ) trina) me. indra-uttama. sUrya-sUrya, 2vi. loka-sA. atizAyin-yamAto. munIndraloke yogAzva soIne viSe. blokAthe (he jina !) jeNe zubha dharma-mandirarUpa evA yogIzvaralekene viSe svAbhAvika udyama vaDe (kamalarUpI) rAtrinuM prakSAlana karyuM che e temaja sUrya karatAM adhika mahimAvALo evo tuM che, paraMtu tAruM dhyAna dharanArI hovA chatAM) paNa vAMchita vastunA bAdhaka temaja viratIrNa viraharUpI aMdhakArane prApta thayelI evI huM (rAjImatI) tene viSe tuM te nathI (arthAt bhale tuM gijanI karmarUpI rAtrine aMta lAvanAra hovAthI temane saMbaMdhamAM te tuM sUrya karatAM vadhAre prabhAvazALI che, paraMtu mArA viraharUpI aMdhakArane tuM nAza nahi karI zaktA hovAthI huM tane sUrya karatAM kevI rIte caDiyAta gaNuM ? ulaTa tane tenAthI utarato gaNavo joIe, kemake te te aMdharnaa nA 32 cha)."-17 . vaktraM jinAtra vasataH praNidhAnabhAjo vizvAsato mRgazizuvrajacumbitaM sat / saMdRzyate bahulalakSaNabhAvitaM te vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // TIkA he jina !-he neme ! te tava vaktraM-mukhaM apUrvazazAGkavimba saMdRzyate, lokairiti zeSaH / kathaMbhUtasya te ? atra-nage vasato-vAsaM kuvetaH / punaH kathaMbhUtasya te 1 praNidhAnabhAjaH-samAdhiyogayuktasya / kathaMbhUtaM vaktraM ? 'mRgeti' mRgANAM-hariNAnAM zizavo-bAlAsteSAM bajA-samUhastena cumbitaM sad-vartamAnam / kasmAt ? vizvAsato-nizcalatvAnirbhayatvena vizvAsahetutvAt / ata eva kathaMbhUtaM vaktraM apUrvazazAGkavimba ? 'bahuleti' bahulAni lakSaNAni-lAJchanAni tairbhAvitaM-sahitam / candramaNDalamadhye tu ekaM lakSma vartate, atra tu bahUni cihnAni santi, tena vaktramapUrvazazAGkabimbamityuktam / kiM kurvat vaktraM ? vidyotayat-prakAzayat / 'kiM ? jagad-vizvamiti // 18 // / anvayaH (he ) jina ! atra vasataH praNidhAna-bhAjaH te vizvAsataH mRga-zizu-vraja-cumbitaM, sat, bahulalakSaNa-bhAvitaM, jagat vidyotayat vaktraM apUrva-zazAGka-bimba ( lokaH ) sNdRshyte|| 1'kiM prati' iti kha-pAThaH / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta zabdArtha vatraM (mU0 vaktra )=bhuma, 16na. sat (dhA0 as )-vidhamAna. jina ! ( mU0 jina )- ni! saMdRzyate (dhA0 dRz )-nevAya che. atra-ahiMsA bahula-atizaya. vasataH (mU0 vasat )rahenA22. lakSaNa . praNidhAnadhyAna. bhAvita yuta. bhAjsa nA2. bahulalakSaNabhAvitaM gatizaya sAMchanAyA yuta. praNidhAnabhAjapAnayuta. te ( mU0 yuSmad )-tAI. vizvAsataH ( mU0 vizvAsa ) vizvAsane sIdhe. vidyotayat (dhA0 yut )=12 // 12nAI. mRga-21 jagat ( mU0 jagat )duniyAne. zizu-mANa apUrva-asAdhAraNa zazabhRga. vaja-sabhUkha. aGka chana, yina. cumbita ( dhA0 cumb )=yumita, yumana 52|yes. | zazAGka garnu sAnachele viSeta, ya.. mRgazizuvrajacumbitaM=928nA mAnA samudAya bimba-ji. 4 yumita. apUrvazazAkabimba asApA25 ya-tuM bhi. blekArtha he jina! ahiMA (raivataka parvata upara ) vasanArA tathA samAdhiyogathI yukta evA tArA (nizcalatA temaja nirbhayatAne lIdhe) vizvAsathI haraNanAM bALakonA samudAya vaDe cuMbitA thayeluM evuM, vaLI aneka lakSaNethI lakSita evuM temaja vizvane prakAzamaya karanAruM evuM mukha asA5|29|| yendranA minA samAna (alstthI) nevAya che."-18 udyoga eSa bhavatA kriyatAM kimartha ? kiM vA'tha te nu varavastuna Unamasti ? / tvAmeva vIkSya zitibhaM samudo mayUryaH kArya kiyajjaladharairjalabhArananaiH ? // 19 // TIkA ___ atheti anvAdeze prazne vA / he neme ! bhavatA-tyayA eSa udyoga-udyamaH kimartha kriyatA ? na ko'pi hetudRzyata ityarthaH / nuravadhAraNe / varavastunaH-pradhAnarAjyAdivastunaH sakAzAt itarat kiM te-tava Una-asaMpUrNamasti ? kimapyunaM nAstItyarthaH / dRSTAntamAha-mayUryo-mayUravallabhAH zitibhaM-zyAmavarNa evaMvidhaM tvAmeva vIkSya-vilokya samudaH-saharSA bhavanti / tadA jalabhArananaiH-nIrabhAreNa namanazIlaiH jaladharaiH-meghaiH kiyat kArya ? na kimapi kRtyamastItyarthaH // 19 / / anvayaH eSaH udyogaH bhavatA kimartha kriyatAM ? kiMvA aya te vara-vastunaH UnaM nu asti? zitibhaM tvAM eva vIkSya mayUryaH saha-mudaH ( bhavanti, tadA ) jala-bhAra-natraiH jaladharaiH kiyat kAryam / / 1 asAdhAraNa kahevAnuM kAraNa e che ke candramAM te eka lAMchana che, jayAre neminAthamAM aneka lo che Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mibhaktAmaram ] udyogaH ( mU0 udyoga )= udyabha. eSaH ( mU0 etad ) = bhA. bhavatA ( mU0 bhavat ) = ApathI. kriyatAM ( dhA0 kR ) = rAya che. kimartha = | bhATe. hen=24491. atha = praznArthaH avyaya. nunI. vara- uttabha. vastu =thIna. varavastunaH = uttama bhAlyA. UnaM ( mU0 Una )= apUrNa. asti ( dhA0 as ) = che. nemibhaktAmara zabdArtha tvAM ( mU0 yuSmad ) = tane. eva = 4. vIkSya (ghA0 IkSa ) = lene. zitibhaM ( bhU0 zitibha ) = syAbhavArthI. mud=. samudaH = arpita. mayUrya: ( mU0 mayUrI ) = mayUrIyo, dekho. kArya ( mU0 kArya )= zarma, tya fana-key. jaladharai: ( mU0 jaladhara ) bhedhe paDe. jala=04sa, pAegI. HIT=GR, HIM. namra= namanazIla. jalabhAranatraiH = vanA lAra baDe namanazIla. zlokAthe " ( he nAtha ! ) yA ( tapazcaryA, dhyAna, samAdhi dhatyAdi ) udyama tuM zAne bhATe ure che ! zuM ( uttama rAjyarUpI ) zreSTha vastuthI kaMika apUrNa che! rayAmavaNI evA taneja joine mayUrIe harSita thai jAya che, teA pachI jalanA bhAra vaDe namra banelA evA menuM (temane ) zuM kAma che ? ( tevIja rIte tane uttama rAjyAdika sAmagrI maLelI hAvA chatAM tuM kema tapazcaryAM kare che ? tAre zAnI poTa che ? ) " --18 * 127 * * icchAvaraM varamiti svajanena nunnA vacmItyahaM drutakarAbjaniruddhakarNA / ratne yathA janatayA kriyate'bhilASo naiva tu kAcazakale kiraNAkule'pi // 20 // TIkA he me ! ahaM iti ma - kathayAmi / kathaMbhUtA'haM ? iti svajanena bandhuvargeNa nunnApreritA-kathitA / itIti kiM ? he rAjImati ! tvaM avaraM - anyaM varaM bhartAraM iccha- vAJcha iti / (punaH) kathaMbhUtA'haM ? drutaM zIghraM karAbjAbhyAM hastakamalAbhyAM niruddhau - pihitau karNau-zravaNau yayA seti / iti vacmi, itIti kiM ? he svajana ! yathA janAnAM lokAnAM samUho janatA tathA ratne - maNau abhilApa:: - vAJchA kriyate, evaM tu kiraNAkule - marIcivyApte'pi kAcazakale - kAcakhaNDe na kriyata iti // 20 // anvayaH 4 'avaraM varaM iccha' iti svajanena numnA ahaM druta-kara- abja - niruddha karNA yathA ratne janatayA abhilASaH kriyate ( tathA ) kiraNa-Akule api kAca-zakale tu na evaM ' iti (ahaM) vacmi / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta zabdArtha iccha ( dhA0 iS )=5saMha 42. ratne ( mU0 ratna )-ratnane vi. avaraM ( mU0 avara )=4-4. yathArema. varaM (mU0 vara)parane. janatayA (mU. janatA )-3thI. iti-mema. kriyate ( dhA* kR )-4215 che. svajanena ( mU0 svajana )-R401 43. abhilASaH (mU* abhilASa 27. nunnA (dhA0 nud)-prerita. na-nA. vacmi ( dhA0 vac )=I chu. evaM-mevArIta. ahaM ( mU0 asmad ). tu -tu. druta:zIghareE. kAcAya. kara-rata, lAya. zakala-Tu, 53 / . abja-bhaNa. kAcazakale pAyanA ne vire. niruddha (dhA0 rudha )- aresa, kiraNa=[21. karNAna. Akula-vyAta. drutakarAjaniruddhakarNA-32-3 62zAra 41 kiraNAkule-hira 5 vyAsa. dIdhA che kAne jeNe evI. | api-5. zlokArtha (neminAthane mUkIne) anya varane vara ema saMbaMdhIo dvArA preraNA karAyelI huM karakamala vaDe zIdha kAna DhAMkI daI ema kahuM chuM ke jema loke ratna viSe abhilASA rAkhe che, tema tamA ri| 3 55 vyA sevA AyanA viSa samatA nathI.".-20 bhavye ! manoharavaro bhavitA bhavatyAH kiM neminA'sahazucA ca kimitthamAlyA ? / vAcya kimatra yadi me na bhavAnivAnyaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // ttiikaa| he neme ! tadA AlyA-sakhyA itthaM kiM vAcyaM-kathaM vaktavyaM, amunA vAkyena suutmityrthH| itthaM kiM tadAha-bhavyA-manoharA tasyAH saMbodhanaM kriyate he bhavye! he rAjImati ! bhavatyAH-tava rAjImatyA manoharavaro bhavitA-bhaviSyatItyarthaH / ato neminA kiM ? mRtmityrthH| ca-punaH asahazucA kiM ? utkaTazokena sUtamityarthaH / iti he nAtha ! yadi-cedanyaH kazcijano'tra-asmin bhave bhavAntare-anyabhave'pi me-mama manaH-cittaM na harati / ka iva ? bhavAniva, yathA bhavAn tvaM mama mano harati tathA'nyo netyarthaH // 21 // 1 A rAjamatInuM anupama satItva siddha kare che, kemake sAdhAraNa rIte koI paNa sulakSaNI suMdarI potAnA patinuM aniSTa balAtuM hoya, te te khinna thayA vinA rahetI nathI ane bane te tyAMthI te satvara AghI khasI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara 129 anvayaH yadi ( he ) nAtha ! bhavAn iva anyaH kazcit atra bhava-antare api me manaH na harati ( tarhi ) bhavye! bhavatyAH manohara-varaH bhavitA, (ataH) neminA kiM ? a-saha-zucA ca kiM! itthaM AlyA kiM vAcyam / zabdArtho bhavye / (mU0 bhanyA he lakSya (strii)| vAcyaM (mU. vAcya ) vAya. manohara-yittA. atramA saMsAramA. vara=12, pati. yadi. manoharavararAmanAra 52. me ( mU0 asmad )=bhAI. bhavitA (dhA0 bhU )-yaze. namnali. bhavatyAH ( bhU0 bhavatI )-mApanA. bhavAn (mU0 bhavat Apa. kiM-zu. iva- bha. neminA ( mU0 'nemi ) nebhi . anyaH (mU0 anya )-bhIne. asaha-sahana na ya zotA , asAtha, kazcit ( mU0 kim )=g. zuc-zA. mana: ( mU0 manas yitana. asahazucA-masaghazAvare. harati (dhA. ha)hare che. capaNA. nAtha ! ( mU0 nAtha ) he nAya! bhavala. itthaM-mApramANe bhavAntare anyalayamA. AlyA ( mU. AlI )=sabhI . api-5. zlokArya he nAtha ! jyAre ApanI jema koI anya (purUSa) A bhavamAM temaja bhavAntaramAM paNa bhAI mana haranA2 nathI, to pachI u bhanohara (bhR||kssii ) ! mA5 (2rAmatI)ne manohara 12 maLaze, vArate nemithI zuM ( arthAt te pachI neminAthanuM zuM kAma che)? vaLI asahya zekathI 59 sayu, mema sAthI ubha sevAya ! ( arthAt na0 upAya )."--21 asyA na dUSaNamato hi bhavAnasahyo 'bAdhaH kRtAntajanako mavatIza ! so'pi / sAtAya sarvajagatAM ca zivA yamakai prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // TIkA zivA-samudravijayanRpapatnI prAcI eva-pUrvA eva dik-kASTA yaM neminaM arka-sUrya janayati / kasmai ? sarvajagatAM-sarvajanAnAM sAtAya-sukhAya / kathaMbhUtaM yamake ! sphuradaMzujAlaM 1 matra * namin ' za06 593 saMmapI 3 2. zubho zrImanya-drasUrata malivAnacintAmali (.. 1, sI. 28 )nA 22 / 5 TI 2 A paghamAM aneka avya daSTigocara thAya che e enI vizeSatA che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRtedIpyamAnakiraNasamUham / atra zivaiva prAcI yameva sUrya iti rUpakAlaGkAraH proktaH, atha cazando'tra bhinnakramatvAt zivA-nirupadravA prAcI eva dika yamaka janayatIti dvitIyaH suurypkssaarthH| zepaM tathaiva / yattadonityasaMbandhaH / he Iza ! hi-yasmAt kAraNAt so'pi bhavAn-nemiH evaM vidho bhavati / tadAha-kathaMbhUtaH sa bhavAn ? 'kRtAntajanakaH ' kRtAnta-viyogalakSaNaM yamaM janayatiutpAdayatIti kRtAntajanakaH, mama pIDAkAraNaM bhavati / yamo hi sarveSAM pIDAkRdastIti / punaH kathaMbhUtaH sa bhavAn ? avAdhaH-ucchRGkhalaH, niraGkuza ityarthaH / " abAdhocchRGkhalodAmA0 " iti haimaH (kA06, shlo0102)| punaH kathaMbhUtaH sa bhavAn ? asahyaH-asahanIyaH, kaThoraprakRtitvAt / ataH sAtAya sarvajagatAmiti pUrvAnvayApekSayA pramRtaH pazcAd duSTo jAta iti virodhaH / apirviro dhArthaH / parihArastu-kathaM mUtaH sa bhavAn ? kRtAntaM-siddhAntaM athavA kSemakArya janayatIti kRtAntajanakaH / " kRtAnto kSemakarmaNi / siddhAntayamadeveSu " iti haimAnekArthaH / punaH kathaMbhUtaH sa bhavAn ? na vidyate bAdhA-pIDA yasya sojvAdha iti / punaH kathaMbhUtaH sa bhavAn ? asahya-upasagairakSobhya iti / atha dvitIyapakSe so'pi sUryaH kRtAntajanmakArakaH / punaH kathaMbhUtaH sa sUryaH ? abAdhaH-anyasarvatejobhiranabhibhavaH / punaH kathaMbhUtaH so'pi mUryaH ? asahyo-dunirIkSyaH / ataH pUrvAdhApekSayA kRtAntajanakAdizabdalAbhAt asyAH zivAyA jananyAH pUrvAyAH dizazca dUSaNaM na vidyate, tasyAH kiM dUSaNaM ? tvaM ( eva ) IdRzo jAta iti kAkuH // 22 // anvayaH 'zivA' eva prAcI dik yaM sphurat-aMzu-jAlaM a|| sarva-jagatAM sAtAya janayati, he Iza ! hi sa api bhavAn a-sAH, a-bAdhaH, kRtAnta-janakaH ca bhavati, ata: asyAHna dRssnnm| zabdArtha asyAH (mU0 idam ) mA. janaka-(1) pitA; ( 2) pana 32nAra. namnali. kRtAntajanakA=(1) yamana 13; (2) sihAduSaNaM (mU0 dUSaNa )-pakSya tanA 5357 (3)yArI nArA. atA-methAzane. bhavati (dhA. bhU)-thAya che. hima. Iza ! ( mU0 Iza ) he nAtha! bhavAn ( mU. bhavat )-mA5. sA (mU0 tada)te. asahyaH (mU0 asahya )-sanarI 25 teva.. api-paNa. bAdhApIsi. avAdhA=(1) 255; (2) avidhAna pAne sAtAya ( mU0 sAta )-sumane bhATe. mevA. sarva samasta, A. kRtAnta=(1) yama; ( 2 ) si1-ta; ( 3 ) 58yA- jagat-duniyA, Asama. NakArI kArya. sarvajagatAM-mAmI mAramanA. 1 rUpakAlaGkArasya lakSaNam " rUpakaM yatra sAdhA -darthayorabhidA bhavet / samastaM vA'samastaM vA, khaNDaM vA'khaNDameva vA // 1 // " -vAgmaTAlaGkAre (50 4, lo066) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 131 ==ane. viza (mu. vijJa =dizA. zivA (mULa vivA)=zivA (rANI). 3nayati (dha gan )=janma Ape che. zivA (mU ziva)=ka9yANakArI. ( dha ra ) rAyamAna, prakAzamAna. paM(6046) jene. zukakiraNa. karka (mULa arja)=sUryane, ravine. rAhakasamUha. gvI=pUrva. vaMzanAruM prakAzamAna che kiraNone samudAya =ja, jene evA. zlokArdha he nAtha ! ( samudravijaya nRpatinI paTarANI) zivArUpI ( kalyANakArI) pUrvaja dizA pharAyamAna kiraNone samudAyavALA evA je A5 (nemi ) sUryane AkhI AlamanA sukhane arthe janma Ape che, te Apa paNa (kaThora prakRtivALA hovAne lIdhe ) asahya, ucchakhala ane (huM virahI hovAne lIdhe mArA prati) maraNadAyaka che ( arthAtu Apa to duHkhanA hetu thaI paDyA cho), ethI karIne ene doSa nathI."--22 spaSTIkaraNa virodhane parihAra jagatanA sukhane mATe je Apane zivA devIe janma Ape, te Apa te mane maraNAnta kaSTadAyaka thaI paDyA cho e virodhane nIce mujaba parihAra che - zivA rANIrUpI pUrva dizAe je neminAtha rUpI sUryane samasta brahmANDanA sukhane arthe janma Ape te Apa te (upasargothI) kSobha pAmatA nathI, vaLI Apane (koI prakAranI) piIDA nathI, temaja Apa siddhAntanA prarUpaka che athavA kalyANakArI kAryane karavAvALA che, ethI zivAne kaMI doSa nathI. cetazcamamarikarISi darIzritAnAM tItairviSamaraivatazRGgasaGgI / AdarzadhAnni dhRtakevalacakrivat kiM nAnyaH zivaH zivajaya munIndra! thA ? . rarU I he munIndra ! tvaM cetaH camaccarikarISi-atizayenAzcaryayuktaM karopItyarthaH / keSAM ? driizritanAM-nAyitIna gananAmu ? taa -uTa tai- maniyama: yaMmUtatvi? viSamaraivatazRGgasaGgI, asamaraivatagirizikharasthita ityarthaH / he munIndra ! zivapadasya panthA-mArgo 1-3 sUryanA sabaMdhamAM asahyathI "tenA tarapha nahi joI zakAya evo artha kare. tevI ja rIte "abAdha ' zabdathI "anya teja vaDe parAbhava nahi pAmanAre e ' artha karavo. vizeSamAMlokokti pramANe sUI yamarAjane bApa thAya che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 nemibhaktAmara [ zrImAvapramata - Snya etatkaSTAt itaraH kiM na vartate ? apitu vartate aiva / kathaMbhUtaH panthAH ? zivo- nirupadravaH / kiMvat ? AdarzadhAni-darpaNagRhe dhRtakevala cakrivat labdhakevalajJAna bharatacakradhara iveti // 23 // anvayaH he muni-ndra ! viSama-vasa'-prakalaDI rahyuM toke vratai: I-zritAnAM cetaH camArIvi { Avo-dhArita dhRtaovaja-catrit-vat di ziva-paZI anyaH zivaH prasthAH na ( vartate ) ? / zabdArya zvetaH (mU. zvetakU )=cittane. samaravi ( pA0 4 )=atizaya AzraryAkita kare che, ghaNA acaMkhe pamADe che. IguphA. trita( dhA. ftra )=Azraya karela. izritAnAM guphAte Azraya karelAnA. sauthaiH ( mU. tIvra )=tItra. te ( mU. vrata )=tratA vaDe. viSama=viSama. raivata=raivata ( parvata). RR =zikhara. naDrin=soMga karanAra. viSamadevatatryanuM saDI viSama raivatanA zikharane saMga karanArA. AoN=darpaNa. AvopAnti-darpaNa-bhuvanamAM. zlokA " huM yAgIzvara viSama raivata ( parvata )nA zikhara upara rahelA evA tuM tIvra ( tapasyAdika ) tratA vaDe guphAmAM vasanArA (janAnA ) cittane atizaya AzcaryoMkita kare che. paraMtu A kaTakArI mArga sivAya ) darpaNa-bhuvanamAM devala ( jJAna ) prApta karanArA evA ( bharata ) cakravartInI jema zuM mukti-padane (kAi ) anya kalyANakArI mArga nathI vArU ! '"--23 spaSTIkaraNa dhRta ( 10 x =prApta karela. evaha= kevala( jJAna ), sarvajJatA. ni=cakravartI. vat=sarakhuM, barAbara, . 1 ' va ' Sijo -pATa; } dhRtaovavi=prApta karyuM che kevala (jJAna ) jeNe evA cakravartInI jema. di=zu'. 7=nahi. anyaH ( mU. anya )=bIjo. zivaH ( mU. ziva )=kalyANakArI. ziva=meAkSa. pad=sthAna. zivapadmya-mAkSa-sthAnatA. muni=yati, sAdhu. 66=mukhya. bharata cakravartIne kevalajJAna- eka divasa bharata narezvare nAna karI, bali-karma karI, devadRSya vastra vaDe zarIra lUchI, kezamAM puSpa-mAlA guMthI, gerzIrSa caMdananuM vilepana karI ane amUlya alaMkAro dhAraNa karI aMtaHpuranI uttama abalAonA parivAra sahita pratihAre darzAvelA mArge thaine ataHpuramAM praveza karyuM. tyAM te ratnanA Adarza-gRhamAM jai darpaNamAM peAtAnuM mukha jovA lAgyA. tevAmAM temanI AMgaLImAMthI mudrikA paDI gai, paraMtu tenI temane khabara paDI naThuiM. dhIre dhIre zarIranA sarva bhAgate jotAM jotAM temanI najara mudrikA vinAnI AMgaLI upara paDI. tene nisteja joine te munIndra !=De yAgIzvara, huM munirAja / paMnyAH ( mU.vadhina )=mArga. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gemimaktAmaram] nemibhaktAmara 133 vicAravA lAgyA ke zuM zarIranA bIjA bhAge paNa alaMkAra vinA Ama nirateja dekhAtA haze ? enI pratIti karavA teo aMga uparathI eka pachI eka AbhUSaNa utAravA lAgyA. AnuM varNana karatAM zrI hemacandrasUri kahe che ke prathama te temaNe mastaka uparathI mANithane mukuTa utAryo; ethI te marataka ratna vinAnI mudrikA jevuM dekhAvA lAgyuM. tyAra bAda temaNe kAnamAMnAM kuDaLa kADhI nAMkhyAM, eTale te kAna sUrya ane candra vinAnI pUrva ane pazcima dizA jevA bhAsavA lAgyA. grIvA (DAka) uparathI gaLace dUra karavAthI temanI grIvA nIra (jaLa) vinAnI nadI jevI jaNAvA lAgI. pachIthI temaNe vakSArathala (chAtI) uparathI hAra utAryo, ethI te te tArA vinAnA AkAzanI jema zunya dekhAvA lAgyuM. bAjubaMdha utAratAM temanA baMne hAtha jANe ardhalatA pAzathI rahita be sAla vRkSa hoya tema bhAsavA lAgyA. hAthanA mULamAMthI temaNe kaDAM utAya, eTale te AmalasAra vagaranI imArata jevA jaNAvA lAgyA. temaNe tyAra pachI bIjI badhI AMgaLIomAMthI mudrikA kADhI nAMkhI, eTale te AMgaLIo sarpa vinAnI pheNa jevI dekhAvA lAgI. tyAra bAda temaNe pAdamAMthI pAda-kaTaka dUra karyA, ethI te rAjakuMjaranA suvarNa kaMkaNathI rahita dAMtanA jevA jaNAvA lAgyA. A pramANe sarva AbhUSaNane temaNe anukrame tyAga karyo eTale temanuM zarIra patra vinAnA vRkSa jevuM zaibhArahita dekhAvA lAgyuM. A pramANenuM pitAnuM zarIra joIne temaNe e vicAra Ave ke zarIranI alaMkArathI kRtrima zobhA che. bAkI A zarIra te aMdarathI vizadika maLathI ane bahArathI mUtrAdikanA pravAhathI ema ubhaya rIte malina che. A pramANe temaNe zarIra uparanI mamatA ochI karavA mAMDI eTaluM ja nahi, paraMtu zuddha vicAramAM AgaLa vadhatA jatA evA te rAjepara apUrvakaraNanA anukramathI kSepaka zreNi upara ArUDha thayA. zukla dhyAnamAM tallIna banelA evA temane vicAranA prabhAvathI kevalajJAna utpanna thayuM. dhanya che AvA rAjarSine ke jemaNe " mana gva manuSyanAM jALuM vImAkSa: " e vAkyane caritArtha karI batAvyuM temaja gRharAvAsamAM rahIne paNa kevalajJAna prApta karyuM. pUrNa vratena bhavatu kriyayA gataiH kiM ? / kapTaiH kRtaM ca tpsaa'stvlmnykRtyaiH| cet kevalaM zivasukhAbjavikAzahetuM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // TIkA che ne ! tenA prata ziyA mag-wta kaoNmana vi. jiM? taYI -ovAmi zAM-sUta6 ta5sADatu-kRta -zadharmomAsA - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 nemibhaktAmara [chImAvAmazaoNhe neme ! ceda-yadi santaH-paNDitAH kevalam-asahAyamekaM amalaM-nirmalaM zivasukhAjavikAzahetu-mokSasukhakamalollAsanakAraNaM evaMvidhaM jJAnasvarUpaM-jJAnalakSaNaM pravadanti iti // 24 // (he nAtha !) ve ta jevaDuM - ma ra-puNa-da-vikarA-detuM jJAna-svajavaM pravatti, (tarlDa ) trasena pUrNa, thiyA mavatu, taiH ?i , tapa karatu, jayeH ramajhA zabdAthe pUrghasaryuM. vejo. rana (mU0 grata )=9ta vaDe, vei (nU deva =niHsahAyI, ekalA. mavA saryuM. ziva-(1) kalyANa; (2) mokSa. ziyathA (kriyA)=kriyA vaDe. ga=sukha. saiA (jata )=gama vaDe. ana=kamaLa. jaiinazuM, saryuM. vivArA-khIlavuM te. cheH (0 )=kaSTo vaDe. detu-kAraNa. taMtrasaryuM. rivasulArivArituM-zivasukharUpI kamaLanA ==vaLI. vikAsanA kAraNarUpa. tANA (mU0 tai[ )tapazcaryAthI, tapathI. jJAna jJAna. davA =svarU5. I-saryuM. zanived=jJAnanA svarUpane. anya apara. ama (samasa)=nirmala. tya kArya. pravatti (dhA van) kahe che. acA=anya kAryo vaDe. sata (mULa sa )=saMte, pariData. blekArtha "(he nAtha !) je santa jJAnanA ravarUpane niHsahAyI tathA nirmala temaja muktinA sukharUpI kamalanA vikAsanA kAraNarUpa kahe che, te pachI vratathI temaja kriyA vaDe (paNa) sa; (vihArAdika) gamanathI zuM? (locAdika ) kaSTa (paNa) zA kAmano ? tapazcaryAthI zI sArthakatA ! ane anya (dharmAbhAsarUpI) kAryothI paNa basa thayuM ( arthAtu A badhI kriyAo nakAmI che). "-24 spaSTIkaraNa jJAna ane kriyAne sahayoga saryuM ' zabdavAcaka vividha zabdothI zobhatA A pagha dvArA rAjImatI kriyAne niSedha kare che, paraMtu te vAta yukta nathI; kemake jJAna ane kriyAnA sahayogathI ja mukita maLe che. A vAtanI "sa jJAnaniyAkhyAM cheH" sAkSI pUre che. vizeSamAM e dhyAnamAM rAkhavuM ke jJAna e dekhatuM chatAM pAMgaLuM che, jyAre kriyA e gati karanArI hovA chatAM AMdhaLI che; eTale A baMnene arasparane sahayoga joIe. vizeSamAM uttama jJAnanI saphaLatA paNa uttama cAritramAMja samAyelI che, e vAtane zAstrakAro paNa Teke Ape che. kemake "jJAnau T4 viti " yAne "sI vivA yA vimu" e temane mudrAlekha che. A uparAMta manuSyanI kIMmata tenA vicAra karatAM AcAra uparathI vizeSa - Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naimibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 135 kAya che ane duniyAmAM chapa paNa cAritrazALI vyaktinI ja paDe che. A saMbaMdhamAM ghaNuM vivecana 24 za3 tema cha, paraMtu 25 / " AcArahInaM na punanti vedAH " meM vasiSTha-smRtinA 74/ 24dhyAyanA trIjA lokane caraNane ullekha karI viramavuM ucita samajAya che. AnI vizeSa mAhitI bhAre numA vizeSAvazya: (gAyAM 11431163). * bAlazcikhelitha suraiH kRtanarmakamaiM dhIro bhavaMzca samitau bhuvaneSu jiSNuH / sattvAt punaH sa ca gRhIti' kimatra gaNyo vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // TIkA he bhagavan ! vyaktaM-prakaTaM atra-loke tvaM eva puruSottamo gaNyaH-saMkhyeya iti kimasi ? apitu puruSottamo gaNyo nAsi / tvaM bAlaH sana suraiH-devaiH saha cikhelitha-krIDAM karoSi smetyarthaH / kathaMbhUtaiH suraiH ? kRtAni narmakarmANi-krIDAkarmANi yeSAM taiH / karmazabdo'trAkArAnto'pyasti / ca-punaH kathaMbhUtastvaM ? dhIro-dRDho bhavan / kasyAM ? samitau-IryAdipaJcasamitirUpe'thavA sAmyayoge / yataH- "samitiyudhi saGgame / sAmye sabhAyAmIryAdau" iti haimAnekArthaH / punaH kathaMbhUtastvaM ? bhuvaneSu-vizveSu jiSNuH-jayanazIlaH / kasmAt ? sattvAt-parAkramAt / atha kRSNo'pi suraiH saha krIDAM cakAra, samitau-saGgrAme sabhAyAM vA dhIro bhavan punaH satvAt vizve jayanazIlaH / iti tava kRSNasya ca sAmyaM proktam, atha kRSNasya vizeSamAha-puna. ritibhede / sa ca kRSNaH gRhI-kalatravAna iti vartate, tvaM tu na iti, tena puruSottamaH gaNyo neti yuktam / puruSANAM madhye uttamaH puruSottama iti niruktiH / athavA "sa ca gRhIti bhavAstu yogI" iti pAThAntaram / tatra pakSe he bhagavan ! tvameva puruSottamo'si, sAmyadharmatvAt / punaH saca kRSNo gRhii| punaH bhavAn tu yogii-yogdhaarii| yataH (zrIvAgbhaTaviracite) alaGkAragranthe (pa04, zlo0 85,86) "kenacida yatra dharmeNa,dvayoH saMsiddhasAmyayoH / bhavatyekatarAdhikya, vyatirekaH sa ucyate ||1||-anu0 astvastu pauruSaguNAjayasiMhadeva pRthvIpatemRgapatezca samAnabhAvaH / kintvekataH pratibhaTAH samaraM vihAya sadho vizanti vanamanyamazaGkamAnAH ||2||"-vsnt0 iti vyatirekAlaGkAra uktaH / lokabhASayA strIrahito yogI kathyate ityasyA IrSyAvacanamapi // 25 // 1'ti bhavAMstu yogI' iti pAThAntaram / 2 'sAtmya' iti ka-pAThaH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhAta anvayaH (tvaM ) ghAlaH ( san ) kRta-narman-kamaiH suraiH cikhelitha, samito dhIraH bhavan sattvAt ca bhuvaneSu jiSNuH saH ( puruSottamaH ) ca gRhI iti ( tasmAt ) he bhagavan ! vyaktaM tvaM eva atra puruSa-uttamaH TLa: (ti) kiMgali. zabdArtha vAra (vANa)=bALaka. punaLI . vidhi (pA kSetra )=krIDA karI. 24 (ta)-. tuH () deva sahita. TTI (mULa hina)=gRhasya. tti (dhA 5)=karela. dariema.. narmana krIDA. trizuM. zarmakRtya. atra A jagatamAM. kAtaravA karyA che kIDAnAM kRtyo jeNe evA. naH (0 fkhya )=ANavA lAyaka. dhIraH (10 dhI)=68. je5. mavana (mU0mavata )-ta. vaM(nyu ma)=tuM. ==vaLI. gvaja, namitI (pU samiti)=(1) IryAdika samitimAM; (2) ma ! (10 mAvA) he bhagavan! yuddhamAM; (3) sabhAmAM punamenuSya. muraney (mU0 muvana)=duniyAmAM . uttama che. nicg ( [ nig )=jayanazIla, jItavAnA svabhA- u ttama(puruSottama)=(1) manuSyamAM zre; vavALe. (2) nArAyaNa. saravAra ( ) parAkramane lIdhe. maNi (dhA a{ ) che. kAtha jemaNe krIDAnAM kRtya karyA che evA devAnI sAthe bALaka hoI karIne te jama krIDA karI temaja (IryAdika pAMca ) samitine viSe [ athavA yuddha ke sabhAmAM ] dhIra thayo thake parAkrama vaDe duniyAmAM tuM jayanazIla che, tema te nArAyaNa paNa che. paraMtu ) te gaharatha che (ane tuM te cogI che), ethI karIne he bhagavan! tuMja atra purUSottama gaNI zakAya tema che khareke?"--25 spaSTIkaraNa samiti samiti " zabdano artha sAvadhAnatA, sAvacetI ke zuddha pravRtti thAya che. cAritranI rakSAne mATe sAdhue samiti pALavAnI jarUra che. A samitinA (1) IrSA samiti, (2) bhASA-samiti, (3) eSaNA-samiti, (4) AdAna-nikSepaNa samiti ane (5) pAriSThApanikAsamiti ema pAMca prakAro che. temAM I.samitino artha e che ke jIvajaMtune vadha na thaI jAya teTalA mATe temaja pote paNa ratAmAM khADe hoya te temAM paDI na jAya ItyAdi ubhaya jIvanA 1 lekamAM strI vagarano manuSya "yogI' kahevAya che. 2 A pAMca samiti ane managupti, vacana-gupti ane kAya_ti e traNa guptinA samudAyane "aSTa pravacanamAtA' kahevAmAM Ave che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 137 rakSaNArthe eka yuga (sarA) jeTalI agra daSTi rAkhI cAlavuM. bhASA-samitithI e samajavAnuM ke belatI vakhate sAvaceta rahevuM arthAtu ahitakArI ke pApamaya vacana bolavuM nahi. eSaNa samitinuM tAtparya e che ke zAstramAM je vastuo bhakSya ane peya gaNavAmAM AvI hoya te grahaNa karavI arthAt prAsuka AhAra pANI levA. AdAna-nipa-samitine artha e che ke vastra temaja pAtra letAM mUkatAM bhUminuM nirIkSaNa ane pramArjana karI tema karavuM. pAriSnApanikAsamitino artha e che ke malamUtrane yogya bhUmie tyAga kare. pUrva prabho ! prabalapUritapAJcajanyaH ___ ke preGitAcyutabhujo hasito'sya dAraiH / maunaM zritaH pariNaye vimukho'dhunaivaM tubhyaM namo janabhavodadhizoSaNAya ! // 26 // TIkA he prabho ! pUrva-prathamaM bhavAn 'prabalapUritapAJcajanyaH' prabalena-zauryeNa pUrito-mAtaH pAzcajanyo-cAsudevazaGkho yena sa iti abhavat / tato'nantaraM bhavAn ke-prakAzerthAt prakAzayukte mallAkSATake presitAcyutabhujo-cAlitakRSNahasto'bhavat / tato'nantaraM kazabdo'trAnuvartanIyaH tena ke-jale jalAzraye ityarthaH / asya kRSNasya dAraiH satyabhAmAditrIbhirbhavAn hasitaH-hAsyaM niitH| tato'nantaraM bhavAn pariNaye-vivAhamelananimittaM maunaM zritaH-gRhItamAno'bhavat / tato'nantaramadhunA-sAmpratam evaMprakAraH ko'rthaH ? toraNa AgataH pANigrahaNamakRtvA pazcAd valitaH, saMvatsaradAnaM datvA vrataM gRhItvA revatake yogAsakta ityarthaH / evaMzabdaH prakArArthaH / he janabhavodadhizopaNAya ! janAnAM saMsArasamudrazopaNe Ayo-lAbho yasya saH / athavA jano-mallakSaNastasya bhavaH--janma sa evodadhiH-samudrastasya zoSaNe-sthalakaraNe Ayo-lAbho yasya sa tasya saMbodhane iti / viyoginAmekA'pi ghaTikA kalpAntakAlopamA bhavati, ato bhavodadhItyuktaM yuktam / he neme ! tubhyaM namaH- namaskAro'stu / etena tvaM zikSAyogyo na, ahaM tu zikSAkathanena thakitA iti atyantatiraskRtyalaGkAro'yam , yaduktaM naiSadhe "mukharaya svayazonavaDiNDimaM jalanidheH kulamujjvalayAdhunA / api gRhANa vadhUvadhapauruSaM hariNalAJchana ! muzca kadarthanAm // 1 // " iti // 26 // 1 'raivatake ' ityadhikaH kha-pAThaH ! Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 nemibhaktAmara [ zrImAtramata anvayaH (2) mo! pUrva (mavAra) pravaTha-pUrita-pAsanA, (tataH ) kaeNlita-sarayuta'-mugA, ze aA hara dAritA, vahive mauna citA, machunA pUrva vimua (gamavat ), (taramAt) gana-mavadhi-rAjA-mAja ! turya namaH | zabdArtha pUrva pahelAM. maoNnaM (mU0 mauna)=menane. ame (mUva pramuFhe nAtha ! zritaH (mULa ti) Azraya karela. prANaprakRSTa zairya. parive (mULa rinaga) lagnane viSe. pUti (pA pU)=pUrela. vimuvaH (0 vimura-vimukha. pAzcAtha-pAMcajanya (nAmano zaMkha). aSanAM hamaNA. jiagazbhyA=prakaSTa parAkrama vaDe pUryo che zva= ma. pAMcajanya jeNe evA. tuccuM (60 suma2) tane, ke (1)=(1)prakAzamAM; (2) jalamAM. namartamakAra. veddhi (dhA 6 ) halAvela. ===oka. ayuta acuta, kRSNa. mA=saMsAra. mujha hasta, hAtha, 3dhi samudra. mejitAyutamunaH=vALyo che. kRSNane hAtha jeNe te. ! phoSav=zeSavuM te. vitA (mU0 sita ) hasI kADhela, avakalAbha. (mU0 daram =AnI. tamArAjA !=he lokenA saMsAra samudranA (50 TAra) strI vaDe. zeSaNane lAbha che je dvArA evA ! (saM. ) blekArtha he nAtha ! pahelAM te te prakRTa parAkrama vaDe pAMcajanya (nAmane zaMkha ) pUryo hato. tyAra bAda te prakAza(yukta akhADA )mAM kRSNano hasta vALyuM hatuM. vaLI tyAra pachI jalAzayane viSe enI patnIoe tane hasI kAvyuM hatuM. tyAra bAda lagnanA saMbaMdhamAM te mauna dhAraNa karyuM hatuM ane hamaNA tuM Ama vimukha thayela che. te tethI tenA [ athavA mArA jevA manuSyanA ] saMsAra-samudranuM zeSaNane lAbha che je dvArA evA (he nAtha ) ! tane namakAra heje."--26 spaSTIkaraNa kaNa-vicAra- dareka vAsudevanI peThe kaSNane garUDanuM vAhana hatuM. tenI pAse pAMcajanya zaMkha, kamodI gadA, nandaka paga, zAkuMga dhanuSya ane sudarzana cakrahatAM. vaLI tene zrIvatsanuM lAMchana hatuM. tene hAthamAM camantaka maNi hatA, jyAre tenA bhujanI madhyamAM ketubha maNi hato. tene satyabhAmA pramukha patnIo hatI. pATha-vicAra bhaktAmara stotranA 26mA padhanuM caturtha caraNa to "tuSya namo nina mavadhijAya' ema che, jyAre ahiMA te "jinIne badale "jana' zabdano ullekha karyo che tenuM zuM kA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 136 raNa evo prazna upasthita thAya che. zuM bhakatAmara stotranI jUnI pratamAM "jina" zabdane badale jina" zabdano ullekha haze ke jethI karIne ahiM paNa evo ullekha karavAmAM Avyo che? tvaM cecchivAtmaja itIza ! zivAya me kiM ? nAriSTanemiriti cedazubhacchide'pi / svairvA niruktavazato mayi sAnukUlaH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // TIkA he neme ! ceda-yadi tvaM zivAtmaja ityasi, tadA tvaM me-mama zivAya kalyANAya kiM nAsi ? zivahetutvAt zivA jananI tatputrastvaM tAdRzo neti / he neme ! ceda-yadi tvaM ariSTanomariti asi, tadA'pi-punaH tvaM me mamAzubhacchide-kaSTavidAraNAya kiM nAsi ? ariSTasya-azubhasya nemirikha pradhvaMsakatvAdariSTanemiriti niruktataH / veti pakSAntare / he neme ! svaiH-svakIyairjanaiH kadAcidapi-kasmiMzcidapi kAle svapnAntare'pi-nidrAvasthAyAmapi tvaM mayi viSaye sAnukUlaH-anurAgayukto nekSito'si na vilokito'si / kasmAt ? niruktavazataH-nirutyadhInataH / zivAtmaja iti ariSTanemiriti bhavAn nAmato'sti, paramArthato nAsti ityuktam // 27 // anvayaH (he ) Iza! ced tvaM 'zivA'-AtmajaH iti ( asi, tarhi ) me zivAya kiM na ( asi )? ceda (tvaM ) 'ariSTanemiH', ( tarhi me ) azubha-chide api (kiM na ? ) / vA svapna-antare api svaiH ( janaiH) nirukta-vazataH mayi sa-anukUlaH na kadAcit api IkSitaH asi / zabdArtha tvaM ( mU0 yuSmad )-tuM. azubhacchide-azubhanA nAyane bhATe. ce . api-5g. zivA-zisa svaiH ( mU. sva ) potAnA (nA) 43. Atmaja-putra, nandana. vA-pakSAntarasUya 5055. zivAtmajA zivA (3)nAna-hana. nirukta-vyutpatti. iti-mema. vaza-mAdhAna. Iza ! ( mU0 Iza )= nAya ! niruktavazataH vyutpatti anusAra, nAmanA artha zivAya ( mU* ziva )yAyArthe. prabhAro. me (mU0 asmad )-bhArA. mayi (mU0 asmad ) bhAre viSe. kiMma. sAnukUlaH manuSa, 14, saa2|. namnali. svapnavana. arie-azubha. antara-madhya. nemi-ya. ariSTanemiH ( 1 ) ariSTanemi; ( 2 ) mama svapnAntare-25nabhA. pratiya kadAcit pi. azubha-azubha. IkSitaH ( mU0 IkSita )-pAyeda. chida-cheyaM te, naa| 523 / te. | asi ( dhA0 as )-tuMche. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta plekArtha " (nAya !) tuM zivA (devI) no nandana dAya, to pachI bhaa2| syANArtha uma thatuM nathI ? vaLI je tuM ariSTanemi hoya, te pachI mArA azubhanuM chedana kema karatA nathI ? athavA nirUktane lIdhe tuM anukUla levo joIe tathApi tuM tArA svajano) vaDe paNa vanamAM paNa pi bhaa| prati sAnusanevAya nathI."-27 vettheti nAdrivasate ! vizadaM dhruvaM tvAM sauvaM mataM prativibhAtamidaM bravIti / rAgIbhavad vikacakokanadazriyA'raM bimba raveriva payo dharapArzvavati // 28 // TIkA adrau vasatiryasya sa tasya saMbodhane he adrivasate ! tvamiti na vettha-na vetsi / itIti ki? tadAha-he neme ! dhruvaM-nizcitaM, prativibhAtaM vibhAtaM vibhAtamityavyayIbhAvaH, prabhAte prabhAte / dharapArzvavarti-raivatakaparvatasamIpavartamAnaM payo-jalaM kartRpadam / idaM mataM-mano'bhiprAyaM tvAM bravIti / baJ dhAturdvikarmakaH / kathaMbhUtaM mataM ? svasyedaM sau-svakIyam / punaH kathaMbhUtaM ? vizadaM-nirmalam / punaH kathaMbhUtaM mataM ? aram- atyartha vikacakokanadazriyA-vikasvararaktakamalacchAyayA rAgIbhavat-saAyamAnaraktavarNam / kimiva ? ravevimbamiva-sUryasya vimbamapi mataM tvAM bravIti / zepaM tathaiva yojanIyamiti / etena jalaM tvAM prati kathayati---yathA'haM jalaM raktakamalazriyA saha rAgIbhavAmi tathA tvamapi rAjImatyA rAha rAgIbhava iti tvaM na vettha iti sthitam / "dharaH kUmAdhipe girau kapAsamUle" iti haimAnekArthaH // 28 // anvayaH (he) adri-vasate! raveH bimbaM iva rikaca-kokanada-zriyA (prati-vibhAtaM) rAgIbhavat dhara-pArzvavarti payaH idaM vizadaM dhruvaM sIvaM araM mataM tvAM prati-vibhAtaM bravIti iti na vettha / zabdArtha vettha (dhA0vida)-jalo che. vasati-nivAsa. iti mema. advivasate! parvata 52 nivAsI sevaa| na-nali. adri parvata. vizadaM ( mU0 vizada )-nimaga Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 141 dhruvaM ( mU0 dhruva ) nizcita. zriyA ( mU0 zrI )-sabhI 43. svAM (mU0 yuSmada )-tana. vikacakokanadazriyA-viravara pAnI sabhInI sauvaM (mU0 sauva )-2541ya, potAnA. sAye. mataM (mU0 mata )-bhata, abhiprAya. araM (mU0 ara)-satyaMta. vibhAta:lAta, savA2. bimba ( bhU0 bimba )-pi. prativibhAtaM prtye| prabhAte. raveH ( mU0 ravi )-sUryanu. idaM (mU. idam )-mA. iva-ma. bravIti (dhA0 )-he che. payaH (mU0 payas )-ore. rAga-24tA. dhara-parvata. rAgIbhavat-tatAnuM mAya29 parato. pArzva-sabhI5. vikaca-vi:252, pAnesa. vartina-honAra. kokanada-231 mata, 5. dharapArzvavarti-patanA samIpa honAI. lekArtha "no ( 1) prvtn| 52 nivAsa cha mevA ( nAtha ) ! 2vituM nimna (sarvadA) vikasvara panI lImI sAthe raktatAnuM AcaraNa kare che (arthAtu pa%nI jema pite paNa rakata bane che, tema tuM mArI sAthe rAgI thA) ema (A) parvatanI pAse vahetuM jala tane nimala, nizcita temaja atyaMta e potAno abhiprAya pratyeka prabhAte kahe che e tuM jANato nathA. ( menI tane 552 hAya, to tuM mAma bhA21 prati 1i271 29 5 / 3 ?)"-28 svAmin ! ' samudravijayA'vanipAlasUno ! stAdIzvaro'tra yadahAryagatiM tavemAm / kAnti nivArayati viSNupadoditAM kastuDodayAdizirasIva sahasrarazmeH // 29 // TIkA he svAmin ! he samudravijayAvanipAlasUno !- he samudravijayabhUpaputra ! atra-raivatakanage bhavAnIzvaraH-svAmI zabdacchalAnmahAdevaH stAt-bhavatu / yada-yasmAt kAraNAt ko naraH tavemAM kAntim-icchAM zobhA vA nivArayati ? api tu na ko'pItyarthaH / "kAntiH zobhAkAmanayoH" iti haimAnekArthaH / kathaMbhUtAM kAntiM ? ahAryA-hartumazakyA gatiH-gamanaM yasyAH sA, athavA'hArye-parvate raivatake gatiH-gamanaM yasyAH sA, athavA'hAryavat parvatavada gatihaThasvarUpA yasyAMsA tAmiti / punaH kathaMbhUtAM kAnti ? viSNoH-kRSNasya padaM arthAt kIDAsthAnaM raivatakastasminnuditA-udayaM prAptA, athavA viSNupadavat-AkAzavat uditA-udgatA, zUnyA nirarthakA ityarthaH, athavA viSNupade-AkAze uditA, bhUmigataM manoharavastusArtha vihAya zUnyasthAne jAtetyarthaH, tAmiti / mahAdevasyApi kAnti ko nivArayati ? ahArye-himAcale gatiryasyAH sA tAM viSNu Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 nemibhaktAmara [mAvamiti- pati-zotAnuM athavA vidagvAti-ghaTita vaMvidha jAti-zomAM mityrthH / gaGgA tu haricaraNodgatA haraziraHsthiteti lokoktiH ityuktilezaH / yathA tuGgodayAdrizirasi-uccodayAcalazikhare sahasrarazme:-sUryasya kAnti ko nivArayati ? / viSNupade-AkAze uditam | ze ithojita yomiti ra3 anvayaH (che) vAmana ! "samudravijJA'-avanigrDha-zvano ! satra va tat tava rUma mArya-rti viSNu-pa-TitAM ta su-3-di-zikSi sanna-rame phuva nivArathati ? zabdArtha mana ! (mULa svAmina)=he nAtha ! nivAravati (pALa vAr ) nivAraNa kare. samudravijayasamudravijaya, kRSNanA kAkA. viSNu-kRSNa. avaniutNa=pRthvIpati, rAjA. =(1) caraNa; (2) sthAne sUnu-putra. vidagg(1) kRSNanuM caraNa; (2) kRSNanuM sthAna; samudrakinApArUno !=he samudravijaya rA- ( 3) AkAza. jAnA putra. vita (dhA Du=udayamAM Avela. tAta ( pA0 an)=o. vijuuotAM (1) kRSNanA ( kIDA ) sthAnamAM zva ( ra ) (1) svAmI, (ra) mahAdeva udayamAM AvelI; (2) AkAzanI jema udayamAM atra=ahiMA. AvelI; (3) AkAzamAM udaya pAmelI, (4) jethI karIne. viSNunA caraNamAMthI nIkaLelI. adArtha (1) corI nahi zakAya evuM; (2) parvata. ! = (mU0 kim)=Na. ati gati, gamana. tu uca, ce. arthArta (1) harI nahi zakAya evuM gamana che 3 =udaya. jenuM te; (2) parvata prati gamana che jenuM te; | drigiri, acala. (3) parvatanA samAna gati che jenI te. zi=oca, zikhara, to trivirAjauca udayAcaLanA zikhara upara. tava (mULa yupamad )=tArI. jema. mAM (mU0 phema)=A. sahRstra=hajAra. jAti (50 #Arita)=( 1 ) zobhAne ( 2 ) [ rama=kiraNa. gaMgAne. sannArame =hajAra kiraNa che jenAM tenI, sUryanI. lokArtha he nAtha ! he samudravijaye ( nAmanA ) patinA nandana ! ahiMA arthAt A giranAra giri upara ) tuM Izvara (mahAdeva) che, kAraNa ke kRSNanA (kIDA- thAna (rUpI A parvata) upara udayamAM Avela athavA AkAzanI jema udayamAM Avela (arthAtu nirarthaka ), athavA AkAzamAM (nahi ke sakala manahara vastuthI mane mehaka evI bhUmine viSe) gayela ] temaja (koIthI paNa ) na harI zakAya evI gati che jenI evI [ athavA parvata prati gamana che jenuM evI athavA parvatanA samAna (haThavALI) gati che jenI evI ] tArI zobhAne, ucca 1 mahAdevanA pakSamAM himAlaya ' samajavo. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhakatAmara 143 udayAcaLanA zikharane viSe (rahelA ) sUryanI AkAzane viSe udayamAM AvelI temaja ahArya sapI antinI ma 11 nivArI za ?"-26 sArecchudurlabhamato'phalameva manye mukhya maheza ! mahato'pyaparopakRt te / siddhAgamArthavaramuccadazaM svarUpamuccairataTa suragireriva zAtakaumbham // 30 // TIkA he maheza !-he mahAprabho ! ahaM te-tava svarUpa-dhyAnAvasthAgatarUpaM ataH-kAraNAdaphalaM-nirarthakameva manye-jAnAmi / kathaMbhUtaM svarUpaM ? mukhyaM -pradhAnamiti / punaH kathaMbhUtaM svarUpaM ? siddhA-devAsteSAmAgama-AgamanaM tasyArtho-hetustena varaM-zreSTham / athavA siddhaH -prasiddha AgamAnAM-jinapraNItazAstrANAmoM-hetustena varamiti, AgamotpattikAraNatvAt / 'AgamastvAgatau zAstre" iti haimAnekArthaH / punaH kathaMbhUtaM svarUpaM ? 'uccadarza' uccA-U; guNasthAnApekSayA dazA'vasthA yasya taduccadazam / evaM vidhamapi vizeSaNadvAreNAphalakAraNamAha--punaH kathaMbhUtaM svarUpaM ? aparopakRta-parepAmanupakArakaM, tvatsvarUpasyAnubhavagamyatvAt sthUlamatInAmakiJcitkaram / athavA viSamasthAnasthitasya darzanamapi durlabhamato janAnAmanupakArakamiti / punaH kathaMbhUtaM svarUpaM ? 'sArecchudurlabhaM' sAraM-zreSThamicchatIti sArecchuntena durlabhaM-duSprApaMmiti / kathaMbhUtasya te ? mahato-mahAnubhAvasyApi / kimiva taTamiva / yathA'haM suragireH-meruparvatasya zAtakaumbhaM-suvarNamayaM taTaM ato'phalaM manye / kathaMbhUtaM taTaM ? mukhya-pradhAnam / punaH kathaMbhUtaM taTaM ? 'siddheti' siddhAH-prasiddhA AgamA agAH zabdaprabhedatvAcandanAdivRkSA atho(zca)anyavastRni tevaraM-zreSTham / punaH kathaMbhUtaM taTaM ? uccadazam-unnatadazam / punaH kathaMbhUtaM taTaM ? uccaiH-unnatam / evaM vidhamapi aphalakAraNamAha-punaH kathaMbhUtaM taTaM ? aparopakRt-anupakArakam / yataH kathaMbhUtaM taTaM ? sArecchudurlabha-dhanavAJchakanaraduSprApe. miti / kathaMbhUtasya suragireH ? mahata-proDhasyeti // 30 // anvayaH (he ) mahat-Iza ! ( ahaM ) ( mahataH ) sura-gireH zAtakaumbhaM, ( mukhyaM), (siddha-Agama-arthavaraM, ucca-dazaM ) uccaiH, ( a-para-upakRt, sAra-icchu-durlabhaM ) taTaM iva mahataH api te mukhyaM, siddha-Agama-artha-varaM, ucca-darza svarUpaM a-para-upakRt , sAra-icchu-durlabhaM ataH a-phalaM manye / zabdArtha sAra-(1) zreSTha; (2)dhana. soracchudurlabhaM zreSThanI ( athavA dhananI ) -7 icchu-nAra. rAkhanArane durlabha. dulebha-hursamA atasye thA rIna. 1-2 'pakamiti ' iti kha-pAThaH / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mibhaktAmara ( zrImAvapramata karuM (pU. ra ) nirarthaka vA=beka. gva=ja. vijJAnamArNava =(1) devonA Agamanane heluM maLe (dhA mana ) huM mAnuM chuM. laine zreSTha, (2) Agamane hetu prasiddha mulyuM (mU0 murA)=mukhya, pradhAna. hovAne lIdhe ; (3) prasiddha thayA temane mata meTA. vastuo vaDe uttama. rA nAtha. 32- cI, maherA!he mahAprabhu ! sara-avarathA. mata (mULa madata )-(1) mahAna (purUSa)nI; 3 =UMcI che avarathA jenI te. (2) prauDhanI. sthai (mULa vahA)=svarUpa. T=anya. 3=unnata, UMcuM. 35ttaupakAra karanArUM. taTe (mULa taTa )-zikhara. rutv=anyane nahi upakAra karanAruM. deva. te (nyu man )tAruM. niri parvata. siddha (1) deva; (2) prasiddha kura =suragirinA, merUnA. sAma(1) Agamana; (2) zAzva; (3) vRkSa. |. va-jema. artha=(1) hetu; (2) vastu. sAtama (mULa jJAtI)=suvarNamaya. zlokArtha he mahAprabhu ! jema prauDha evA merU parvatanuM paNa mukhya, suvarNamaya, prasiddha (candanAdika) vRkSe temaja (anya) varatuo vaDe uttama, vaLI ucca dazAvALuM evuM temaja unnata evuM zikhara anya jinene nahi upakAra karanAruM (hevAthI ), temaja dhananI IcchA rAkhanArane durlabha (hevAthI) nirarthaka che, tema mahAnubhAva jevA tArA paNa pradhAna, vaLI devonA Agamanane laine zreSTha [ athavA ( jina-praNata) Agamano hetu prasiddha hovAne lIdhe uttama ], tathA vaLI (guNa sthAnanI apekSAe) ucca avasthAvALA evA ravarUpane sAdhAraNa mativALAne te agamya hovAne lIdhe athavA viSama sthAnamAM tAro vAsa hovAthI tArA darzana paNa durlabha hovAne lIdhe) anya (jane) prati upakAra nahi karanAruM (hevAne lIdhe) temaja zreSThanI icchA rAkhanArane durlabha hovAne lIdhe huM nirarthaka mAnuM chuM."-30 uccopalAsanamazItakarAtapatraM vAtoccaladvitatanirjharacAmaraM ca / devArcita ! trikamihAstu tavaivameva prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // he devArcita !-he surapUjita ! iha-asmin parvate tava evam-amunA prakAreNa eva-nizcayena trikaM astu-bhavatu / ekaM 'uceti' ucca upalaH-pApANa evAsanaM-viSTaram / dvitIyaM 'azIteti' Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara 145 azItakaraH-sUrya evAtapatra-chatramiti / tRtIyaM 'vAtozceti' vAtenoccalanta-Uodgacchanto vitatAvistIrNabhAvaM prAptA nirjharA eva cAmaraM ityevaM trikamiti / kathaMbhUtaM (?) trikaM kiM kurvat ? trijagataHtribhuvanasya paramezvaratvaM prakhyApayat-kathayat iti ropoktiH // 31 // anvayaH (he ) deva-arcita ! iha tava tri-jagataH paramezvaratvaM prakhyApayat ucca-upala-AsanaM, a-zItakara-AtapatraM, vAta-uccalat-vitata-nirjhara-cAmaraM ca trika evaM eva astu / zabdAthe ucca-322ya, yA. ca-ane. upala-pattha2. deva-su2. Asana-yAsana, me. arcita (dhA0 arca) =jayesa, pUnita. uccopalAsanaM- jayA 55235 sAsana. devArcita ! De sure| pati ! zIta-zAtaNa. trika-trAno samudAya. kara-26. iha-atra. azItakara-9] cha rinAta, sUrya. astu (pA0 as)-he.. AtapatratAthI 2kSa 42nAra, chatra. tava (mU* yuSmad )tA. azItakarAtapatra-sUrya35 chatra. evaM sema. bAta-pavana. eva%Dr. ucalat (dhA. canayeta: prakhyApayat ( dhA0 khyA )-182 52nAra. vitata (dhA. tan ) vistIrNa. nirjhara-re. tritraya. cAmara-yAbha2. jagat huniyA, suvana. ghAtocaladvitatanijharacAmara pavana 43 yatA trijagataH tribhuvananA. tebhAna vistIrNa sevA 12||35yaam2. / paramezvaratvaM ( mU0 paramezvaratva )=52meshv25||ne. plekArtha " sure| 43 pUnita (prabhu)! atra ( athAta 21 55tane viva) tribhuvnn| 52bheshvrpaNane jAhera karanAra e tAro (1) ucca patthara rUpI Asana, (2) sUryarUpI chatra ane (3) pavana vaDe UMcA jatA temaja viratIrNa evA jharArUpI cAmara e traNane samudAya Avoja DI. "-31 ukteSvamISu vacaneSu mayA'mRtAni jAnIdhvamAdRtaruSA'pyanurAgayuktyA / netrAdiSu prathitasAmyaguNena me hi padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // TIkA he neme ! yUyaM amISu vacaneSu amRtAni-pIyUpANi jAnIdhvaM-budhyadhvam / kathaMbhUteSu vacane ? mayokteSu-bhASiteSu / kathaMbhUtayA mayA? AratarupA (api)-dhRtakopayA'pi / kayA ? anurAgayuktyA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 nemibhaktAmara [ zrIbhAvaprabhakRtaanurAgayojanena / hItyupapradarzane / vibudhAH-paNDitA me-mama tatra netrAdiSu padmAni-kamalAni parikalpayanti-kathayanti / kena ? prathitasAmyaguNena-vikhyAtatulyaguNeneti, yathA netre kamalaM mukhe kamalamityAdyupamAnaM dhRtaM, tathA vacaneSvamRtopamAnamiti / / 32 // anvayaH (he 'neme !' ) Arata-ruSA api mayA anurAga-yuktyA ukteSu amISu vacaneSu amRtAni jAnIdhvam , hi vibudhAH me tatra netra-AdiSu prathita-sAmya-guNena padmAni parikalpayanti / zabdArtha ukteSu ( mU0 ukta pyArela. Adi-abhuma. amISu ( mU0 adasyA . netrAdiSu netrahina viSe. ghacaneSu (mU0 vacana)-payanAna viSe. prathita (dhA0 prathU)=pAta. mayA (mU0 asmada)-bhArAthI. sAmya-tusya. amRtAni (mU0 amRta) abhRto. jAnIdhvaM (dhA0 jJA) tamegA . guNa guNa Ahata (dhA0 ha ) mAiresa, pA29] reso. prathitasAmyaguNena si6 tulya gure rIna. ruSa-dhi, gurasA. me ( mU0 asmadU)-bhAsa ATetaruSAdhAraNa dhye ya pI. himo. api-. padmAni ( mU0 padma)=5o. anurAga-prIti. tatra-sa. yukti-yoga, saMdha. vibudhAH (mU0 vibudha )=pa9ito. anurAgayuktyA bhAtinA saMyathA. netrabhi . | parikalpayanti ( dhA* kup )="De . lekArtha (he neminAtha!) jeNe kepa dhAraNa karyo che evI (arthAta mAre anAdara karatA hovAthI tamArA prati gurase thayelI evI) huM hovA chatAM paNa mArAthI prItipUrvaka uccArAyelAM A vacanane viSe tame amRtanI kalpanA karo, kemake pariDato mArA netra (mukha) AdimAM prasiddha sAhaya guNa bApAne sI umasanI panA re cha. "-32 matsvAmyahaM ca mukhanetrajitAvamuSyA nItoSNatAmiti madena mRgeNa manye / dAhAya me prakRtirIza ! vighoryathA'sti tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // TIkA he Iza !-he svAmin ! yathA-yena prakAreNa vidhoH-candrasya prakRtiH-jyotlAmayasvamAvaH kartRpadaM me-mama dAhAya-bhasmIkaraNAya asti, tAdRk-tAzI vikAzina-udyotabhAjo'pi Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemimaktAmaram ] nemibhaktAmara 147 grahagaNasya-uDugaNasya prakRtiH kuto'sti ? nAstItyarthaH / ahamevaM manye / kathaMbhUtA prakRtiH ? iti uSNatAM nItA-uSNatvaM bhAvi(prApi )tA / kena ? mRgeNa-lAJchana miSahariNena / kena karaNabhUtena ? madena kastUrikayA / itIti kiM ? matsvAmI-mama svAmI candraH ca-punaH ahaM mRgaH imo dvau amuSyA-rAjImatyA mukhanetrajitau-rAjImatImukhanetrAbhyAM parAmUto, pIDitAvityarthaH / iti hetoH / "madaH kastUrikAyAM ca" ityanekArthaH // 33 // anvayaH (he ) Iza | yathA mat-svAmI ahaM ca amuSyAH mukha-netra-jitau iti mRgaNa madena uSNatAM nItA vidhoH prakRtiH me dAhAya asti, tAdRk ( prakRtiH ) vikAzinaH api graha-gaNasya kutaH 1 iti manye / zabdArtha svAmina-pAnI, nAtha. dAhAya ( mU0 dAha )-saMtApane aya. matsvAmI maare| nAya. me (mU0 asmad )-bhArA. ahaM (mU. asmad ). prakRtiH (mU0 prakRti )=prati, 2vabhAva. ca:sane. Iza! (mU. Iza )= 2vAmI ! mukha-pahana. vidhoH ( mU0 vidhu )=ya-nI. jita ( dhA0 ji )-tAye. yathA-bha. mukhanetrajito mu5 mane natra pachatAyesa. asti (dhA0 as )-7. amuSyAH (mU0 adas)-mAnAM. tATaka ( mU0 tAdRya)-pI. nItA (dhAnI )- vAyasI. kutA=35thA. uSNatAM (mU0 uSNatA)gabhI prati. graha-. iti-mema. gaNa-samuhAya. madena (mU0 mada)2tUrI dA. grahagaNasya-ahAnA samudAyanI. mRgena ( mU. mRga )25thI. vikAzinaH (mu0 vikAvinya mAna. manye (dhA0 man)- bhAnuchu. api-pa. zlekArtha he nAtha ! mAro svAmI temaja huM A (rAjImatI)nAM mukha ane netra vaDe jItAyA ethI karIne kopAyamAna thayelA) haraNa vaDe kastUrI dvArA uSNatAne pAmelI evI candranI zItaLa) prakRti (paNa) jema mArA paritApArthe che, tevI prakRti prakAzamAna evA grahonA samudAyanI paNa dhyAthI DA za ma hu~ bhAnuM dhuM."-33 atraiva pazya paramAM para ! kairaviNyAM jyotsnApriye ca vitanoti rati zazAGkaH / snehAnvitaH parivRDho vimukho'yanaM hi dRSTvA'bhayaM bhavati nobhavadAzritAnAm // 34 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta TIkA he para !-utkRSTa ! athavA para ! zatruriva pratikUlatvAt / atra-asmin prasiddha eva padArthe tvaM pazya-vilokaya / he neme ! zazAGka:-candraH kairaviNyA-kumudvatyAM ca-punaryotlApriye-cakoravihaGgame paramAM-utkRSTAM rati-rAgaM vitanoti-vistArayati / hi-yasmAt snehAnvitaH-prItiyuktaH parivRDhaH-svAmI vimukhaH-parAGmukho na bhavati / kiM kRtvA ? ubhavat ubhayoH-dvayoH kumudinIcakorayoriva AzritAnAM-sevakAnAM abhayaM-bhayarahitaM ayanaM-mArga gRhaM vA dRSTveti / nijasvAmI sevakAnAM mArga gRhaM vA gacchati saGgamArtha prItyetyarthaH / iti rAjImatyA vipralambhAdhikAraH (sampUrNaH) // 34 // anvayaH (he ) para ! atra eva pazya ! zaza-aGkA kairaviNyAM jyotsnA-priye ca paramAM rati vitanoti, hi sneha-anvitaH parivRDhaH ubha-vat AzritAnAM ayanaM abhayaM dRSTvA vimukhaH na bhavati / zabdArtha atra-ahiMsA. sneha bhIti. eva . anvita (dhAi)-yuta, sAhita. pazya (dhA0 dRz )-tuMne. snehAnvitA prItiyA yuta. paramAM ( mU0 paramA )-Grge. parivRDhaH (mU0 pariSaddha )-vAmI. para ! (mU0 para)-(1) zreSTa; (2) he shtru|| vimukhaH (mU0 vimukha ) vibhuma, pratipUna. kairaviNyAM (mU. kairaviNI)-muhinIta viSe. ayanaM (mU0 ayana )-ne. jyotsnA -ya--prabhA, yAM:29. hi bha. priya-priya, vaskhala. dRSTvA ( ghA0 dRz ) . jyotsnApriye-ya--amA priya bane to viSa, abhayaM ( mU0 abhaya )-nirbhaya, 152khita. yArana viSe. bhavati (dhA. bhU)-thAya che. ca-mane. vitanoti (dhA tan vistAre the. namnali. rati (mU0 rati ) prItine. ubha-me. zaza-bhRga. vat:mA. aGka thina, khAMna. ubhavat-thenI mA. zazAGkAmA che bAMchana ta, yadra.. AzritAnAM (mU0 Azrita ) Aya sIdhevAnA. lekArtha " he zreSTha (svAmI )! [athavA ( bhaa|| 21 // ta26 prati vAthI ) he zatru!] tuM ahiMAja je. candra kumudinI prati temaja cakara (pakSI) prati (kevI) utkRSTa prItine vistAra kare che. tenuM kAraNa e che ke prItiyukta svAmI A be (kumudinI ane cakera)nA jevA Azrita (ja)mArga [ke temanuM guDa] nirbhaya joine tenAthI vimukha thatuM nathI (arthAta ta senA mArga athavA gRha ta23 saMgamArtha taya cha )."---34 1 sampUrNaH' ityadhiko kha-pAThaH / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram] nemibhaktAmara 149 spaSTIkaraNa zRMgAra -adhikAra- zuMgAra rasa e nava raso paikI prathama che. A rasanA saMbhegAtmaka zRMgAra ane vipralammAtmaka zRMgAra ema be prakAro paDe che. A vAtanI vATAlaMkAranA paMcama pArachedanuM nimna likhita paMcama padya sAkSI pUre che - kAmitho tyAM, vRtti sAra 31. raMgono viprathAze-tye tu vidho mata che " temAM vipralammAtmaka zRMgAranA pUrvAnurAga, mAna, pravAsa ane karUNuM AzrIne cAra prakAra paDe che, temAM pUrvAnurAganuM lakSaNa e che ke - "striipuNsyornvaalokaa-devollsitraagyoH| zera pUrvAnudrisa-vpUrNaggyorjA " -vAgabhaTAlakAra, 50 5, ple 18 arthAtu nUtana darzana mAtrathI temanAmAM rAga utpanna thaye che temaja jemanI abhilASA apUrNa che evA strI-purUSanI avasthA te "pUrvAnurAga' che. mAna ane pravAsana saMbaMdhamAM A pachIne nIce mujabano kaloka prakAza pADe che - "maano'nyvnitaasaa-diiaavikRtirucyte| pravAsaH paradezasthe, priye virahasambhavaH // " arthAtu (patie karelA) anya abaLAnA saMgathI (patnImAM) je IrSothI vikAra utpanna thAya che te mAna' che; jyAre priya paradezamAM hoya, tyAre virahane laIne utpanna thatA vipralamsazRMgAra te pravAsa " che. karUNAtmaka zRMgAranuM svarUpa A pachInA lokamAM nIce mujaba ApyuM che - " syAdekatarapaJcatve, dmptyornurkyoH| : phar/hathoDavuM, vRttavana parva che ! " arthAt eka ekanA anurAgI dampatImAMthI ekanuM maraNa thatAM ja rasa uddabhave che te kerU NAtmaka zRMgAra che ane A rasa te vRtta-varNanamAM-saMpUrNa prabandhamAMja hoI zake che. 1 rasanuM lakSaNa- " vibhAvairanubhAvaizca, sAtvikairvyabhicAribhiH / bArovALa 3, thAyImAvo : mRtaH che!" -vAbhadAlaMkAra, 50 5 zla0 1 2 sarakhAvo zuravIra"[[-riyAkUilamAna: che raudravIbhatsazAntAzca, navaite nizcitA budhaiH // " -vAgabhaTAlaMkAra, 50 5 zle 2 3 A rasane keTalAka karuNa rasa tarIke oLakhAve che ane temanA mata pramANe vipralammAtmaka zaMgArane A eka bheda nathI, eTale enA teo pUrvAnurAga, mAna ane pravAsa ema traNa bhede ja svIkAre che. juo zrIhemacandrasUrikRta kAvyAnuzAsanane bIjo adhyAya. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmara ( zrIbhAvaprabhakRta A uparathI joi zakAya che ke rAjImatI ane neminAthane lagatA zRMgAra-rasa saMyAgAtmaka nahi hAvAthI te vipralambhAtmaka che. temAM paNa te neminAtha prabhu tAraNe AvyA, tyAM sudhI te tene pUrvAnurAga kahI zakAya. teAraNethI pAchA pharyAM tyAra pachIthI teA eklA pravAsAtmaka rasane prAraMbha gaNI zakAya ane jyAre temaNe siddhi-sundarIne varavAne mATe tapa karavA mAMDyuM tyArathI mAMDIne te rAMjImatIe jyAM sudhI dIkSA levAnA vicAra na karyAM tyAM sudhI tene mAnAtmaka zRMgAra gaNI zakAya. e tA dekhItI vAta che ke zRMgAranA sthAnamAM vairAgya utpanna thavAthI A rasaneA nAza thAya che ane vairAgyanA prAdurbhAva thAya che. te pramANe A padya samApta thatAM vipralaeAtmaka zRMgAranA adhikAra samApta thAya che ane vairAgyanI zarUAta thAya che. 150 * mAkandavRndavanarAjipade nireno sahyo'pyaho ! sakalakevalasampadApteH / sAlatrayaM bhavibhRtaM bhuvi mohabhUpo nirgatamena:- pApaM yasmAt sa nirenAstasya saMbodhane he nirena: ! - he niSpApa ! aho ityAvospi - asahanIyo'pi mohabhUpaH sakalakarmanAthako moharAjaH sAlatrayaM - capratrikaM nAkrAmati-na pIDayati / kathaMbhUtaM sAlatrayaM ? te tava kramayugAcalasaMzritaM - caraNayugalaparvatAzritam / punaH kathaMbhUtaM sAlatrayaM ? bhavibhRtaM devairnaraistiryagbhiH pUrNam / kathaMbhUtasya te ? ' sakaleti' sakalaM-sampUrNa yat kevalaM - kevalajJAnaM tasya sumpeda AptiH - prAptiryasya sa tasya sakala kevalasampadApteH / kasmin ? ' mAkandeti' mAkandA - AmrAstepAM vRndAni yasmiMstat evaMvidhaM yad vanaM tasya rAjiH - zreNistasyAH pade - sthAne raivatake / AdhAre saptamI / zrInemeH kevalajJAnaM raivatake samutpannamiti // 35 // nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // TIkA anvayaH (he ) nir-enaH ! aho a- sahyaH api moha-bhUpaH mAkanda-vRnda-vana-rAji - pade sakala - kevalasampad-ApteH te krama-yuga- acala - saMzritaM bhavin-bhRtaM sAla-trayaM bhuvi na AkrAmati / zabdArtha mAkanda =bhA, mo. vRnda samuhAya. vana=pana, maMgala. rAji-zreSi. 1 'sampadAyAH' iti kha- pAThaH / pada-sthAna. mAkandavRndavanarAjipade = yAtrA (vRkSa) smudAyA che jemAM evAM vartAnI zreNinA sthA nabhAM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 151 niHzUnyatAvAcaka avyaya. ni=bhavya. nA pApa. mRta (dhAM ")=pUrNa, bharapUra. niHA =he pApa-rahita ! mavikRtaMbhothI bharapUra. sA=khamI zakAya tevo. muva (mULam)=pRthvI upara. sA=asahanIya. ma=mAha. v=paNa. mUgharAjA. aho aho. momUtramoharAja. sasaMpUrNa ==nahi. deva kevala (jJAna). sAmati (vA m)=AkramaNa kare che. sapalamI. ma=caraNa, Ari=prApti. yuga yugala, joDakuM. sa vAlawvA=saMpUrNa kevala( jJAna )rUpI =parvata. lakSmInI prApti ( thaI ) che jene tenA. AMzrita (dhA tri)=Azraya lIdhela. sarTigaDha. mithuvarNAtiMkacaraNa-yugalarUpI parvata vaDe ===Nane samudAya. Azrita. sAyaMtraNa gaDha. te (mULa yud) tArA. kArtha sarvajJatAne prabhAva he pAparahita (prANa-nAtha ) ! Ama (vRkSo )nA samudAyothI yukta vanonI zreNinA rathAnamAM (arthAtu giranAra parvata upara ) jene saMpUrNa kevala(jJAna)rUpI lakSmInI prApti (I) che evA tArA caraNa-yugalarUpI parvate vaDe Azrita temaja bhavya (chonA Agamana) vaDe pUrNa evA traNa gaDhanuM asahanIya (pratApavALo) e maharAja (paNa) AkramaNa karato nathI e Azcarya che. "--35 atha nemistutidvAraM prakaTayannAha ityutsukA gativinirjitarAjahaMsI "nImatI' daDhamatiH suratI yatIrAma indraH stutaM hyupayayAviti no'sukhAgniM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // 1 vicAre- " gatyA vibhramamandayA pratipadaM yA rAjahaMsAyate yasyAH pUrNamRgAGkamaNDalamiva zrImatsadaivAnanam / yasyAzcAnukaroti metrayugalaM mIlotpalAni zriyA / tAM kundAIdatIM tyajaJjinapatI rAjImatI pAtu ghH||" -vAkSaTAlaMkAra 504, 50 51 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRtaTIkA hIti nizcitaM rAjImatI yatIzaM-sAdhusvAmina neminaM iti upayayau-samIpaMjagAma / kathaMbhUtA rAjImatI ? ityutsukaa-saadraa| itIti kiM tat ? prabhusamIpaM mohabhUpapIDArahitamiti hetoH| punaH kathaMbhUtA rAjImatI? 'gativinirjitarAjahaMsI' spaSTam / punaH kathaMbhUtA rAjImatI? dRddhmtiHnishclbuddhiH| punaH kathaMbhUtA rAjImatI ? susatI-zubhasAdhvI / kathaMbhUtaM yatIzaM / indraiH stutaMkIrtitam / itIti kiM ? he neme ! tvannAmakIrtanajalaM tava nAmastavanameva nIraM kartRpadaM na:-asmAkaM asukhAgniM-duHkhAnalaM azeSa-samastaM zamayati-spheTayati // 36 // anvayaH iti utsukA gati-vinirjita-rAjahaMsI dRDha-matiH su-satI 'rAjImatI' tvad-nAman-kIrtanajalaM naH a-zeSaM a-sukha-agniM hi zamayati iti indraH stutaM yati-IzaM upayayau / zabdArtha iti-sama. yataziM-bhunIzvarane. utsukA (mU0 utsuka )-Atura. indraH ( mU0 indra )=-=ii 43. gatiyA. stutaM ( mU0 stuta )=2tuti 2rAyedA. vinirjita (dhA. ji )=tesa. hi-nizyatAvAyaOM avyaya. rAjahaMsI- sI. upayayau (dhA0 yA ) sabhI5 ga. gativinirjitarAjahaMsI-yAsamatI naH (mU0 asmad )-samArA. rAjahaMsIne jeNe evI. sukha-suma. rAjImatI-bhatI agni-mani, mAga. dRDhanizkSaNa. asukhAgniM=g:535 ajita mati-bhuddhi. nAmannAma. raDhamatiH nizvara cha sudhi nIta. kIrtana-ratavana. su zreSThatAvAya avyaya. jala-ore, pAe. satI (mu0 sat )-sopI. svannAmakIrtanajalaM-tArA nAmanA tina35 sa. susatI-uttama sopI. zamayati (dhA0 zam )=zata re cha.. yati bhuni. azeSa ( mU0 a-zeSa )-samarata, ni:zeSa. plekArtha rAjImatInuM neminAtha pAse gamana " ( maa2| prANa-nAtha pAse mAha 59bhI vo manI naya cha ) mema (Mena ) Atura banelI evI, vaLI gati vaDe jeNe rAjahaMsIne (paNa) parAjita karI che evI, tathA vaLI nizcala mativALI evI temaja uttama sAdhvI evI rAjImatI "(he nAtha) tArA nAmanA kirtinarUpI jala amArA samasta dukhAgnine nakkI zAMta kare che.' ema indro vaDe stuti karAyedaa mevA ( potAnA svAmI ) bhunAva2 (neminAtha )nI sabhI5 24. "--36 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 153 mattAlipATalamalImasakAmabhogI yogIza ! durdhrkssaayphttotkttaakssH| jayyo javena jaTharAptajano'pi tena tvannAmanAgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // TIkA he yogIza!-he sAmyayogasvAmin ! yasya puMso-narasya hadi-hRdayakamale tvannAmanAgadamanItavAbhidhAnameva bhujaGgadamanI oSadhI vartate / yttdornitysNvndhH| tena puruSeNa mattAlipATalamalImasakAmabhogI jayyaH-jetuM zakyate / mattA:-kSevyaM prAptA ye'layo-bhramarAsteSAM pATalaM-samUhastadvanmalImasa:-kRSNo yaH kAma eva bhogI-sarpa ityarthaH / kathaMbhUtaH ? 'durdhareti' durdharA-duHsahA-bhayaGkarA ye kaSAyAH-krodhAdayasta eva phaTAH-phaNAstairutkaTe-tIvra akSiNI netre yasya saH / athavA durdharakapAyAH phaTA-dambhA eva utkaTe-matte akSiNI yasya sa iti / " phaTAstu kaitave phaNe" iti, " utkaTastIvramattayoH" iti ca haimAnekArthaH / punaH kathaMbhUtaH maitta kAmabhogI ? javenavegena jaTharam-udaramAptaH prApta evaMvidho jano yasya sH| apiH vismaye / kAmasarpaNa sarve janA bhakSitAH santi // 37 // anvayaH yasya puMsaH hadi tvada-nAman-nAga-damanI ( vartate ) tena durdhara-kaSAya-phaTa-utkaTa-akSaH, javena jaThara-Apta-janaH api matta-ali-pATala-mallImasa-kAma-bhogI ( javena ) jyyH| zabdArtha matta-6-matta. utkaTa-(1) tAtra; (2) unmatta. ali-abhara. akSi netra. pATala-samUha durdharakaSAyaphaTotkaTAkSaH (1) hurdhara paay35|| malImasa-e, jo. 3 / 43 tIna cha netrA nAMvA; (2) hurghara kAma-mahana, 2ti-pati. kaSAya jevA ke kapaTa te rUpI unmatta che netro bhogin-sarpa, sApa. nAMsA mattAlipATalamalImasakAmamogImatta zramAnA / jayyaH ( mU. jayya )-20Tii 15 tevo. samUhanA samAna kALo kAmadevarUpI sarpa. javena ( mU0 java )-vethA, 75yA.. yogin yogI, muni. jaThara-62, peTa. Iza-nAya. Apta ( dhA0 Ap )=prAta. yogIza ! he yoginAya, he munIzvara / jana manu05. durdharalaya 42, duHsanIya. jaTharAptajanaH-senA ra viSa prA yA cha kaSAya-pAya. mnussy| meve. phaTa-(1) 39; (2) 358. api-virabhayavAya avyaya. phaTA-ya. tena ( mU0 tad )-tenAthI. 'durdhareti' ityadhikaH kha-pAThaH / 2 'matta0 kAmabhogI' ityadhikaH kha-pATaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 nemibhaktAmara [zrIbhAvaprabhakRta nAmannAma. tvannAmanAgadamanI-tArAnAbhA nAgahamanI. nAga-sarpa. hRdi ( mU0 hRd )-yamA. damanI ( 1 ) viSane nA2 meSadhA; (2) MgulI yasya ( mU0 yada, )=onA. bhatra puMsaH ( mU0 puMs) manuSyanA. kArya " mahe! ! 2 manuSyanA yamA tA nAma3pI nA-manI cha, tanAthI hurdhara (pA) kaSAyarUpI pheNa vaDe tIvra netravALe (athavA durdara kaSA jevAM ke kapaTa te rUpI unmatta che netra jenAM evo) temaja jhaDapathI jenA udarane viSe manuSya prApta thayA che evo (arthAtu vegapUra rvaka manuSyanuM bhakSaNa karI gayele evo) unmatta bramaronA samUhanI jema kALo kAmadevarUpI sarpa (Any ) tI ||7y cha. "-37 kAlopamaM vizadadarzanakRtyazUnyaM / pakSadvayAt sadasato dhRtatarkajAlam / mithyAtvizAsanamidaM mihirAMzuviDhaM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // TIkA he neme ! idaM mithyAtvizAsanaM kartRpadaM tvatkIrtanAt-tava samyakstavanAt Azu-zIghra tamaH-andhakAramiva bhidAM-vinAzaM upaiti-prAmoti / kathaMbhUtaM mithyAtvizAsanaM ? kAlopamaMkAlakUTaviSasamAnaM, mRtyudAyitvAt / punaH kathaMbhUtaM mithyAtvizAsanaM ? vizadadarzanakRtyazUnyaMnirmalasamyaktvakAryeNa rahitam / punaH kathaMbhUtaM mithyAtvizAsanaM ? sadasataH-zuddhAzuddhAt pakSavayAd dhRtatarkajAlaM-dhRtavicArajAla miti / kathaMbhUtaM tamaH ? mihirAMzuviddha-sUryakiraNakhaNDitamiti // 38 // __ anvayaH tvat-kIrtanAt kAla-upamaM, vizada-darzana-kRtya-zUnya, sat-asataH pakSa-yAt dhRta-tarka-jAlaM idaM mithyAtvin-zAsanaM mihira-aMzu-viddhaM tamaH iva Azu bhidA upaiti / zabdArtha kAla- kUTa ( 2 ). pakSamA. upamA-5mA. dvaya-yugala, ne. kAlopamaMsaTanA samAna mAnI me. pakSavUyAt 5kSa-yugalathI. vizada-nima. sat-zukSa. darzana-zradAna. asat-azu. kRtya-arya. sadasata zumane sazuI. zUnya-2Dita. dhRta (dhA0 dhR)-pAra resa. vizadadarzanakRtyazUnya-nirbhaNAnanA thA tarka-ta. 2khita. jAla . Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemimaktAmaram ] nemibhaktAmara 155 dhRtarjanAruM dhAraNa karI che tarkanI jALane jeNe evuM. | nidi visUryanAM kiraNe vaDe bhedAyeluM. mithyAyina mithyAtvI. jIrtana-prazaMsA. rAsana zAsana, ajJA. vatana--tArA kIrtanathI. mithyAtvarAnaM-mithyAtvIonuM zAsana. tamA (mULa tama)-aMdhakAra, aMdhAruM vuiM (mU* pharama) A. va=jema. trisUrya. gAzu zIgha, satvara. aMzu kiraNa. mira (mU0 milA)=bhedane, nAzane, viddha (dhA vibhedAyeluM. | aiti (pA ) =pAme che. zlokArtha "jema sUryanAM kiraNothI bhedAyeluM aMdhAruM satvara nAza pAme che, tema tArA kIrtanathI A (mRtyudAyaka hovAthI) kAlakUTanI upamAvALuM, nirmaLa darzananA kRtyathI rahita tathA vaLI jeNe (ekAMta) sat ane (ekAMta) asatu ema be pakSathI tarka jALa pAtharI che evuM mithyAtvIonuM zAsana zIgha nAza pAme che."--38 spaSTIkaraNa sata" ane "asa" saMbaMdhI vicAra koI paNa vastunA saMbaMdhamAM jUdI jUdI apekSAe vicAra karavo te "anekAntavAda yAne "syAdvAda' che. A anekAntavAda-zailIne upayoga karavAthI yathArtha jJAna prApta thAya che, jyAre tethI viparIta lakSaNavALI ekAntavAda-zailIne Azraya levAthI ayathArtha jJAna thavAne pUrNa saMbhava rahe che. e suvidita hakIkata che ke dareka vastunI baMne bAjuo tapAsavI joIe. A vAtanA upara zAstrakAroe te khAsa dhyAna ApavuM joIe. je zAstro A daSTipUrvaka racavAmAM AvyAM hoya te AdaraNIya temaja hitakArI che ema kahevAmAM jarAe bhaya raheto nathI. TUMkamAM je dharmamAM syAdvAda-siddhAntane yathocita sthAna ApavAmAM AvyuM hoya, te ja "dharma' evA nAmane lAyaka gaNI zakAya; bAkI bIjA dharmo to nAmadhArI ja samajavA joIe. koI paNa padArtha ekAntataH satuM ke ekAntataH asatuM nathI ema jaine mAne che, apekSA anusAra dareka padArthamAM sattva, asattva, nitya, anityatva evA virUddha dharmo paNa sukhethI svIkArI zakAya tema che, evI A temanI mAnyatA arathAne nathI. A saMbaMdhamAM vicAra karatAM samajI zakAya che ke jeo padArthane ekAttataH satuM mAne che, teo tema karavAmAM bhUle che. prathama to kaI paNa padArthane "ekAntataH sata' mAnavAthI tenuM viziSTa svarUpa uDI jAya che. kemake temAM anya padArthonA dharmane paNa aMtarbhAva mAne paDe che ane ethI karIne te padArthane abhAva mAnavAne prasaMga prApta thAya che athavA te samasta brahmANDane teja padArtharUpa mAnavuM paDe che ane A hakIkata to iSTa nathI. kemake AvI mAnyatAvALAne te pitAnI patnIne paNa sarvathA jananIrUpe temaja jananIne paNa sarvathA patnIrUpe svIkAravI paDe tema che, kemake eka ja vastumAM te sarva dharmono sarvathA svIkAra kare che. ekA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 nemibhaktAmara [ zrImAlAmatantavAdI A saMbaMdhamAM evo bacAva karI zake tema nathI ke ame te sarva dharmo eka ja apekSApUrvaka svIkAryA nathI, paraMtu anyAnya apekSA pramANe tema karyuM che, kemake e kArya te anekAvAdInuM che. vaLI vastune ekAntataH satuM mAnanArane tene phaTara nitya mAnavI paDaze ane tema karavAthI te tene zire aneka Apattio AvI paDaze. temAMnI ava ekanuM digdarzana karAvavAmAM Ave che ane te e che ke pote paNa pitAnI Arthika, naitika ke AdhyAtmika sthiti sudhArI zakaze nahi. AthI bIjI moTI Apatti zuM hoI zake ? AvI ja rIte koI paNa vastune ekAttataH asat mAnavI te paNa ISTa nathI, kemake tema karavA jatAM te brahmANDa zunyarUpa bane che. anya zabdomAM kahIe te bhayaMkara zunyavAdane svIkAra kare paDe tema che." jaina zAstramAM nivedana karyA mujaba dareka padArthanuM (1) dravya, (2) kSetra, (3) kAla ane (4) bhAva ema cAra daSTipUrvaka avalokana thaI zake che. temAM dareka padArthanuM astitatva pitAnA dravyAdika AzrIne raheluM che, paraMtu anya padArthone dravyAdika AzrIne raheluM nathI ema vIkAravuM te anekAntavAda che ane A uttama mArga che ane tene jaina darzanamAM pUrNa satkAra karavAmAM Ave che, joke keTalIka vAra to jainetara darzanamAM paNa anekAvAdanI gabdha Ave che. - A cAre daSTiene vicAra karIe te pUrve e vicAravuM arathAne nahi gaNAya ke jene pitA" kahevAmAM Ave che, te tenA putrane pitA che arthAt te anyanA putrane pitA nathI. eTale ke te vyaktimAM amuka apekSAe pitRtva dharma rahelo che ane amuka apekSAe te dharma rahela nathI. arthAt putrathI pitA tarIke sat evo je pitA te bIjAnA putrathI pitA tarIke asat che. A uparathI samajI zakAya che ke pitAnA guNothI-pitAnA dharmothI-pitAnA svarUpathI je dravya satu che, teja dravya bIjA dravyanA guNethI-bIjA dravyanA svarUpathI asat che. A hakIkata vizeSa dhyAnamAM Ave te mATe ApaNe ghaTanuM udAharaNa cAre daSTipUrvaka vicArIe. dhAre ke eka ghaTa mATIne banelo che ane te muMbaImAM rahelo che. vaLI te zara RtumAM utpanna thayelA che temaja te zuSa varNavALe che. emAM mATI, muMbAI, zira Rtu ane zukla varNa e A ghaTanA dravya, kSetra, kAla ane bhAva che. AthI karIne A ghaTa mATIrUpa che paraMtu te jaLarUpa nathI ema kahI zakAya; arthAt svadravyanI apekSAe e sata che, paraMtu pAradravyanI apekSAe te asat che. evI ja rIte muMbAimAM rahelo ghaTa muMbAI-kSetranI apekSAe satu che, paraMtu anya kSetranI jevA ke surata, amadAvAda ityAdinI apekSAe asatu che. evI ja rIte zaradda RtunI-ravekAlanI apekSAe 1svakAlanI apekSAe sattva, asattva vicAratAM e paNa samajI zakAya che ke amuka kAlano mATIno banelo ghaTa a ya kAlamAM tenA paramANunI saMkhyAmAM temaja tenI goThavaNamAM pharaka paDatAM te jalarUpe ke pittaLarUpe ke evA koI anya padArtharUpe paNa pariName, kemake dareka padArtha ekaja jAtanA pudgalano banelo che. A pulanA paramANuonI saMkhyA ane yejanA pramANe te pudagala anya anya vyarUpe pariName che, evuM jaina zAstrakAronuM kathana che, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] naimibhaktAmara 157 e sat che, jyAre hemantAdika anya RtuenI apekSAe te asat che. vaLI te zukla varNanI apekSAe sat che, jyAre anya varSoMnI apekSAe asat che. che ke A dhaTa rava-bhAvathI sattu che, paraMtu parabhAvathI asat che. A uparathI sAra e nIkaLe * TIkA ! tvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH - tava caraNakamalavana sevinaH 'nararAjahaMsA' narA eva rAjahaMsA - uttamahaMsA ratnatrayaM labhante - prApnuvanti / kathaMbhUtaM ratnatrayaM ? ' saMvittIti ' saMvittiH - samyag - jJAnaM, darzanaM - samyaktvaM, caritraM (ca ) etanmayam etatsvarUpaM prakAzaM yasya tat / punaH kathaMbhUtaM ratnatrayaM ? nirupamaM - upamAnarahitam / punaH kathaMbhUtaM ratnatrayaM ? ' kSityeti' kSitiM vinAzamAptaHprAptaH saMsRteH - saMsArasya parizramasya - klezasya duHkhadAhaH - santApo yasmiMstaditi // 39 // anvayaH tvat-pAda-paGkaja-vana-AzramiNaH nara - rAjahaMsAH saMvitti - darzana - caritra - maya-prakAzaM, kSitiApta- saMsRti-parizrama - duHkha dAhaM, nir-upamaM ratna - trayaM labhante / zabdA nara bhanuSya. rAjahaMsa-haMsa * ratnatraya nirupamaM nararAjahaMsAH saMvittidarzanacaritramayaprakAzam / kSityApta saMsRtiparizramaduHkhadAhaM ratna-ratna. ratnatrayaM = RNu ratnAnA samuhAyate. nirupamaM ( mU0 nirupama ) - upamA-rahita. tvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 darzana-darzana. caritra-thAritra. nrraajhNsaa:-mnussye|ipii zo. saMvitti=samyag jJAna, yathArtha modha. kSiti-nAza. maya- 2035vAya taddhita atyaya. prakAza - te04. saMvittidarzanacaritra maya prakAzaM = sabhya jJAna, harzana ane cAritrarUpa che prakAza jeneA evA. 1 'tat' iti kha- pAThaH / Apta ( dhA0 ApU ) = pAmeza. saMsRti=saMsAra. parizrama = parizrama, veza. duHkha-duH5. dAha-saMtApa kSityApta saMsRti parizramaduHkhadAhaM nAza bhAgyo che sAMsArika parizrama saMbaMdhI duHkhane saMtApa jene viSe evA. pAda-ya25. paGkaja bhaNa vana-vana. Azrayin = Azraya senAra. tvatpAdapaGkajavanAzrayiNaH =tArA yara ubhavIva natA Azraya lenArA. labhante ( dhA0 labh )=Apta re che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 nemibhaktAmara [shriibhaavprbhvtblekArtha " (he nAtha ! ) taa|| 2291-4mA3pI pananA yAzraya senaa2| yathArtha jJAna, darzana bhane cAritrarUpa prakAzavALA evA tathA vaLI jene viSe sAMsArika parizrama saMbaMdhI duHkhanA saMtApane nAza thye| cha sevA tabha0 75mA-2Dita sevA 2tna-jayane prA re cha. "-30 vittena sAdhakatamena sunaddhabhAvAt kaivlynaayursijaikrsaabhilaassaaH| samyakpramAdasubhRto'vyayatAM tvadIyAt trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // TIkA he neme ! asubhRtaH-prANino'vyayatAM-akSayabhAvaM vrajanti-prApnuvanti / kasmAt ? (smaraNAt-) saMsmaraNataH / kiM kRtvA ? bhavataH-saMsArAt trAsaM-bhayaM vihAya-tyaktvA / kathaMbhUtAt smaraNAt ? tvadIyAt-bhavadIyAt, tava saMvandhinaH / punaH kathaMbhUtAt smaraNAt ? 'samyakapramAt' samyak-zubhA-sakalanaigamAdinayairabAdhitA pramA-jJAnaM yasmiMstat (tasmAt ) / punaH kathaMbhUtAt smaraNAt ? sunaddhA-atizayena baddhA bhAvAH-padArthA heyajJeyAdikA yasmiMstat tasmAt / kena ? sAdhakatamena-utkRSTakaraNena / kathaMbhUtena sAdhakatamena ? vittena prasiddhena / kathaMbhUtA asubhRtaH ? 'kaivalyeti' kaivalyaM-mokSa eva nArI-strI tasyA urasijau-stanau tayorekarase-advitIyasvAde'bhilASo yeSAM te / iti nemistutyadhikAraH // 40 // anvayaH vittena sAdhakatamena su-naddha-bhAvAt samyac-pramAt tvadIyAt smaraNAt kaivalya-nArI-urasija-eka-rasa-abhilASAH asu-bhRtaH bhavataH trAsaM vihAya avyayatAM vrajanti / zabdArtha vittena ( mU0 vitta )-prasipa, abhyAta. nArI-2mI, bhaDimA. sAdhakatamena ( mU0 sAdhaka-tama )-utkRSTa 4295 43. urasija-stana. su-asaMtatAvAya a055. eka-advitIya, asAdhAraNa naddha (dhA nahU )-56, mAMdhesa. rasa-ravAha. abhilASa=U27. bhAva-pAtha. kaivalyanAryurasijakarasAbhilASA: bhuti35 maDisunaddhabhAva t-atizaya mAMdhesA cha pahA viSa lAno stananA advitIya svAdanI icchA che sevA. jemane evA. kaivalya-mokSa, bhukti. samyaca zubha, 3. 1 'kaivalyeti' ityadhikaH ka-pAThaH / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] pramA=jJAna. samyakpramAt = 3 che jJAna bhAMbhevA. asu-prANu. bhRt=dhAraNa 32nAra. asubhRtaH ( mU0 asubhRt ) = Ae mo. avyayatAM ( mU0 avyayatA ) - akSaya lAvate. naimibhaktAmara zlAkAryuM " jemAM prasiddha evA uttama karaNa vaDe ( haiya-jJeyAdika ) padArthoM atizaya khAMdhyA che evA tathA vaLI jene viSe zubha jJAna che evA tArA ramaraNathI muktirUpI mahilAnA ratanAnA ( mardanarUpI ) advitIya svAdanI jemane abhilASA che evA prANIe saMsAranA trAsane tyajI daine ( arthAt tenAthI mukta thAne ) akSayyAne pAme che. " -40 * tvadIyAt ( mU0 tvadIya ) = tArA. trAsa ( mU0 trAsa ) = trAsa. vihAya ( dhA0 hA ) = bhUmIne, tyakane. bhavataH ( mU0 bhava ) - saMsArathI. smaraNAt ( mU0 smaraNa ) = smarAthI, yAha uravAyI. vrajanti ( dhA0 vraj ) = pAme che. spaSTIkaraNa 36 mA padmathI je neminAthanI rAjImatIe stuti karavA mAMDI hatI, te stuti adhikAra atra samApta thAya che, kemake A pachInA padyamAM kavirAja te sAdhvI kaivalajJAna prApta karI . mAkSe jAya che ema sUcave che. 159 pItvA vaco jinapateradhigamya dIkSAM sA'yAra kevalamanantasukhaM ca mokSam / Azritya siddhavaravastvagadA hi ke no martyA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH ? // 41 // TIkA atha - anantaraM sA rAjImatI kevalaM - kevalajJAnaM Ara-prApa ca- punamokSaM- nirvANamAra / kiM kRtvA ? jinapate: - zrInemino vaco vacanaM pItvA - sAdaraM zrutvA / punaH kiM kRtvA ? dIkSAMpaJcamahAtabhAraM adhigamya - prApya / kathaMbhUtaM mokSaM ? anantasukhaM spaSTam / hItyupapradarzane / ke martyA - manuSyA makaradhvajatulyarUpA:- kandarpasamarUpA no bhavanti ? apitu ( sarve ) bhavantyeva / kathaMbhUtA martyAH 1 agadA - rogarahitAH / kiM kRtvA ? siddhavaravastu Azritya - prApya - Asevyeti, siddha - auSadhasiddhaH - siddhavaidyaH tasya varaM zreSThaM vastu- rasAyanAdi bheSajam iti // 41 // anvayaH atha jina - pateH vacaH pItvA dIkSAM (ca ) adhigamya sA ( 'rAjImatI' ) kevalaM ananta sukhaM mokSaM caAra, hi siddha-vara-vastu Azritya a-gadAH ke martyAH makaradhvaja-tulya-rUpAH no bhavanti ? / 1 'iti' ityadhikaH ka - pAThaH / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 pauvA (dhA. pA)=pAna karIne, AdarapUrvaka zravaNa karIte. varSaH ( mU. vacam )=vacanane. nina=sAmAnya kavalI. patinAtha. ninavaa:( mU. binati )=jinezvaranA. adhigamya ( dhA. gam )=prA ta karIne. yAjJAM ( mU. rIkSA )=dIkSAne. sA ( mU. sajja )=te. 3727=412 416. Ara ( dhA. 6 )=prApta karatI hatI. hevarlDa ( mU. jeva )=kevala ( jJAna )ne. ananta=ananta, niHsIma, apAra. jIva=sukha. anantapurNa=ananta sukha che jayAM evA. ==vaLI. mokSa ( mU. mokSa )=makSane. Azritya ( dhA. tri )=Azraya laine. vid=auSadha-siddha, siddha-vaidya. nemibhaktAmara zabdArtha q=uttama, zreSTha. vastu=vastu, cIja. siddhavavastu-siddhanI uttama vastune. =rega. avA =rega-rahita. hi=kAraNa ke. je ( mU.mi )=kANu. noM=nahi. ( zrImAvapramata-- mAH ( mU. martya )=matyeryAM, mAnavA. masti ( dhA. mU =thAya che. ma=magara. dhvana=dhvajA. madhvana=magara che dhvajAmAM jenI te, maghna, tulya-samAna. pa=rUpa. maravanatulya pA =madananA samAna rUpa che jemanuM evA. zlAkArya rAjImatIne kevalajJAnanI prApti ane tenuM muktigamana " tyAra khAda ( arthAta peAtAnA prANanAtha neminAthanI rastuti karyAM bAda te ) jinezvaranA vacana( rUpI amRta )nuM pAna karIne ane dIkSA grahaNa karIne te rAjImatIe devala ( jJAna )ne ane ( tyAra pachI ) ananta saMkhAtmaka meAkSane ( paNa ) prApta karyAM, kAraNa ke sidgha (vaidha )nI uttama ( rasAyanarUpI ) vastunA Azraya laine (arthAt te rasAyananuM sevana karyAM bAda) rAgarahita ( banelA ) evA kayA mAnavA madananA samAna rUpavALA thatA nathI ? ''--41 * * kA~skAn navAni hasitAbjazucIn guNAMste yenAdito viSamabANabhaTena naddhAH / rAjJi tvayIza ! manujAH sati sArvabhaume sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // TIkA he Iza ! ahaM te tava kA~skAna - kAna kAn guNa ( NAn ) audAryAdIn navAni - stavI mi (vAni) 1 tava guNAnAmAnantyAda vaktuM samartho na bhavAmI (nI ) tyarthaH / kathaMbhUtAn guNAn ? hasitAbjazucIn 1 jaina darzanamAM muktimAM sukhanA sadbhAva mAnelA che ane te vAta yukti-yukta che. jue nyAyakusumAMjali ( pR0 334-338 ), Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmaram ] nemibhaktAmara 161 vikasvarakamalapavitrAn / he Iza ! ye prANinaH anAditaH-anAdikAlAd vissmbaannbhtten-kaamsuma (na) nA dvAra sattA tarachoDatra jADA te manuvA saM-zIrSa vaya-garbhanA vigatabandhabhayA bhavanti / kasmin sati ! tvayi nemI sArvabhaume-cakravartini rAjJi-bhUpe satIti Wi "ddhi jana jAni ?" ( sisa. 2, pArU, sU0 22) rUti sukha savAramaH pUrvasyAnusvArAnunAsikau ca iti hemabRhadvattau, tena kA~skAniti siddhamiti // 42 // anvayaH (6) ! (huM) te tita-aa -juna jAna gun nAri? manunA anAtiH viSama-bANa-bhaTena naddhAH, te tvayi sArvabhaume rAzi sati sadyaH svayaM vigata-bandha-bhayAH bhavanti / zabdArtha ( kiyA kayA. nA (mU0 %)=baMdhAyelA. bhavAna (dhAtu)=huM stavuM. rAzi (mU0 rana) rAjA. dalita (dhA4 ) vikasvara svari (mUe yuna-tuM. ana=kamala. rA!( )=he nAtha ! zura=pavitra. manuia (10)=mAna, manuSya. haritAravIna vikasvara kamalanA samAna pavitra. pati (mULa sata)=thatAM. gumAra (10 juna =guNone. parvamaune (60 sArvabhauma)=cakravartI. te (pU yu )tArA. sara=satvara, zIdhra. che (1 cam)=je. svayaM potAnI meLe. anAlitaH ( anAri=anAdi ( kAla)thI. vijAta (ghA )=vizeSa karIne gayela. viSama=viSama, bhayaMkara. vadhAdhana. thAga bANu. mA=bhIti, bIka. vimevA=viSama che bANo jemAM te, madana. vigatavamA =vizeSe karIne gayelI che bandhananI mara=subhaTa, laDavaio. - bhIti jemanI evA. vimavImadeva=madanarUpI subhaTa vaDe. mAnti (ghA ) thAya che. blekArtha "he nAtha ! huM vikavara kamalana samAna pavitra evA tArA kyA kayA guNanI stuti karuM ? ( kahevAnI matalaba e che ke tArA guNe ananta hovAthI huM te kahevA asamartha chuM.) je mAnavo anAdi (kAla )thI madanarUpI subhaTa vaDe (saMsArarUpI baMdIkhAnAmAM) baMdhAyelA che, teo jyAre tuM cakravartI rAjA thaye che tyAre satvara pitAnI meLe jemanI bandhananI bhIti vizeSataH gayelI che evA bane che (athatu teo saMsAra-bhayathI sarvathA mukta banI mukti-ramaNane vare che)."--42 spaSTIkaraNa vyAkaraNa-vicAra- A padyamAM je "zana' padane pravega karavAmAM AvyuM che te vyAkaraNa-siddha che e vAta TIkA uparathI joI zakAya che, kemake temAM "ddhi mAnaH vAra saH' e siddhahema vyAkaraNa temaja tenI baha-vRttine ullekha karyo che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemibhaktAmara [ zrIbhAvaprabhakRta vizeSabhAM bhAvI rIte vyAraeNanA vyAdhAre zyAyeSu ' kaskaH ' yaha zatArthiGa shriisomprlsUriSkRta zRMgAra-vairAgya-taraMgiNInA AThamA padhanA nIce mujabanA-- " 'kAryAkAryavivekazUnyahRdayaH kasko na saMjAyate " ~~antima caraNamAM dRSTi-gocara thAya che. A uparAMta prabhAvaka-caritramAMnA zrIbhagnipramanyamAMnA 718 mA padhanA nIce mujabanA 6 -- uttarArdhabhAM karukaH kAM kAM gatiM gantA, budhyate ko jinaM vinA " najare paDe che. paNa 162 * * sabrahmacAra ! jina ! 'yAdava' vaMzaratna ! 'rAjImatI' nayanakoka virokitulya ! | juSTaH zriyA sakalayaikapade bhavet sa yastAvakaM stabamimaM matimAnadhIte // 43 // TIkA cAra ! bAlabrahmacAritvAt / he jina ! | he yAdavavaMzarala ! spaSTam / he rAjImatInayanakokavirokitulya !- rAjImatInetra cakravAkasUrya samAna ! / virokAH - kiraNA asya santIti virokI - sUrya: / he neme ! yo matimAn paNDita imaM tAvakaM tvatsaMbandhinaM stavaM stavanaM adhItepaThati, sa matimAn, ekapade iti vibhaktipratirUpakamavyayaM zIghrArthe, zIghraM zriyA-lakSmyA juSTaHsahito bhavet / kathaMbhUtayA zriyA : sakalayA - samastayA // 43 // anvayaH (he ) sat-brahmacAra | ( he ) jina | ( he ) 'yAdava' - vaMza -razna ! ( he ) ' rAjImatI' - nayana - kokavirokin-tulya | yaH matimAn imaM tAvakaM stavaM adhIte, saH eka-pade sakalayA zriyA juSTaH bhavet / zabdAtha sat = zolanIya, suMdara. brahmacAra=zrahmayartha. sabrahmacAra != suMdara che brahmacarya nenumevA 1 (saM0) jina ! ( mU0 jina ) tIrtha 2 | yAdava = yAdava. vaMza= vaMza, bhuga. ratna = ratna, bhaNi. yAdavavaMzaratna != he yAdava vaMza viSe ratna (samAna ) ! rAjImatI zalabhatI. nayana=netra. $515=23413. virokin = 1 | che nete, sUrya tulya= samAna. rAjI matInayanako virokitulya | = he zalabhatI nA netrarUpI cakravAka prati sUrya samAna 1 juSTaH ( mU0 juSTa )= sevAyelo. zriyA ( mU0 zrI sakSmI vaDe. sakalayA ( mU0 sakalA ) - samasta. ekapade =obha, ye! khAyo. bhavet (dhA0 bhU) =thAma. sa ( mU0 tatha ) te. yaH ( mU0 yad ). tAvarka ( mU0 tAvaka ) - tAza saMdhI. stave ( mU0 stava )= stavanane. imaM ( mU0 ikm ) = 25. matimAn (mU0] matimat ) - paeiuta adhIte ( dhA0 6)madhyamana ure che, lage che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 nemibhaktAmaram / nemibhaktAmara zlokAI " (mAsa-pratyArI hopAne sIba ) suMdara pratyaryavANA mevA (neminA ) / (rAga-dveSanA 52 vijaya bhaNasA) tIrtha72 1 he yAhavaMzane viSa ratna (samAna) ! he 217matInA netrarUpI cakravAkane (AnaMda ApavAmAM) sUrya samAna ! je buddhimAna A tArA stavananuM adhyayana kare che, te ekadama samasta lakSamI vaDe sevita bane che (arthAtu te apUrva lakSmIno svAmI thAya cha ). "-43 hArAvalI nutimimAM dyutisnttiiddhaaN| __ kaNThe dadhAti mahimAprabhasUrirAjaH / yaste sadaiva rudhirAzritabhAvaratnAM taM mAnatuGamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // // iti zrIbhaktAmarastotrAttacaturthapAdasamasyAmayaM zrInemisambodhanastotram // TIkA he jina ! yo janaste-tavemA nuti-stuti hArAvalI-hArazreNirUpAM sadaiva kaNThe ddhaatialngkroti| kathaMbhUto yaH 1 'mahimeti' mahimnA-mahattvena A-samantAt prabhA yasya sa mahimAprabhaH, murINAM-paNDitAnAM rAjA sarirAjaH,mahimAprabhazcAsau marirAjazca mhimaaprbhsuuriraajH| etena svaguroH zrImahimAprabhasUrirAja iti nAma darzitam / kathaMbhUtAM nuti hArAvalI ? 'dyutisantatIddhAM' dyutInAMprabhANAM santatibhiH-AvalIbhiH iddhAM-dIptAm / punaH kathaMbhUtAM nuti hArAvalI ? rucirANimanoharANi AzritAni-protAni bhAvA-abhidheyavizeSA eva ratnAni yasyAM sA tAmiti / etadvizepaNena ziSyAvasthAyAM bhAvaratna iti nijanAma kavinA darzitam / sUripadaprAptau tu bhAvaprabha iti nAma labdhamiti / yattadornityasaMbandhaH / lakSmIstaM puruSaM samupaiti-prApnoti / kathaMbhUtA lakSmIH ? avazA-anadhInA (api] / kathaMbhUtaM taM ? mAnatujhaM-mAnonnatamapi // 44 // // iti zrIbhAvaprabhasUriviracitA nemisambodhanasvopajJavRttiH samAptA // anvayaH (he nAtha ! ) yaH mahiman-A-prabhA-sUri-rAjaH te imAM dyuti-santati-iddhAM, rucita-AzritabhAva-ratnAM hAra-AvalI nurti kaNThe dadhAti, taM mAna-tujhaM a-vazA lakSmIH sadA eva samupaiti / zabdArtha hAra-hAra. dhuti-nA. AvalI-zreNi. santati zreNi hArAvalI-hA2nI zrezine. iddha ( dhA0 indha )=H, zazita. nurti ( mU0 nuti )2tutina. dhutisantatIddhAMpramAnI zreliyAzita. imAM (mU0 idam )-mA. kaNThe ( mU0 kaNTha ) gAbhA. 1 'samAptA' ityadhikaH kha-pAThaH / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 nemibhaktAmara [chImAvAma- yAti (pApAdhAraNa kare che. thAti (Saa bi)=Azraya lIdhela, paravela. mahima--mahimA. mavibhAva. ma=samanAta, mera. ratna, maNi, mA teja, kAti. mAvAna=bhAvarana, kavirAjanuM ziSyAvasthA daramahinAmamahimAprabha, bhAvaprabhasUrinA gurU. pAnanuM nAma. rUri=(1) pati ; (2) AcArya. zanizcitama ratnAM manohara temaja pahelAM evI jaga zreSThatAvAcaka zabda. bhAvarUpI ratno che jene viSe evI. mahinAmAkA (1) jenA mahimAnI samastataH te (pU ta6) tene. prabhA che evo pativarya (2) mahimAprabha mAna=(1) abhimAna; (2) bahumAna. (nAmanA) surIzvara tu unnata, UMco. caH(026) je. mAnatula 1) mAnathI unnata; (2) mAnatuMga, te ( yud)=tArI. bhakatAmaranA kartA. ravi=hamezAM. avara (kUvA ) svataMtra. =ja, samupaiti (dhA )=pAse jAya che. hari =manohara jIhanI (pU ramI)=samI. plekArtha "(he nAtha !) jenA mahimAnI prabhA satra (prasarelI) che evA je paNDitarAja kAntinI zreNi vaDe prakAzita evI tathA mahara temaja parovelAM bhAvarUpI ratnavALI evI A tArI hArAvalIrUpI stuti kaThamAM dhAraNa kare che, te mAnathI unnata (manuSya)nI samIpa vataMtra evI lakSamI sarvadA jAya che (arthAt je manuSya tArA yazagAna gAya che, te sarvadA dhanikaja rahe che)."--44 spaSTIkaraNa kAvyane ivani- A kAvya racIne kavirAje ADakatarI rIte potAnuM ziSya-avarathA daramyAnanuM "bhAvarI e nAma temaja sUripada pAmyA pachInuM bhAvaprabha' e nAma nivedana karyo che. vizeSamAM temaNe pitAnA gurUnuM mahimAprabha e nAmano temaja mULa bhaktAmaranA kartA mAnatuMganA nAmane paNa nirdeza karyo che. THTTTTTTTTT. hiM ja samApta. * gi Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka-- pariziSTam zrImAnatuGgAcAryaviracitaM || bhaktAmara stotram // kAvyadvayena maGgalaM prAduSkurvannAha - bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANA muddyotakaM dalitapApata movitAnam / samyak praNamya jinapAdayugaM yugAdA vAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 1 // - vasantatilakA yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhAduhUtabuddhipaTubhiH suralokanAthaiH / stotrairjagatritayacitta harairudAraiH stoye kilAmapi taM prathamaM jinendram // 2 // (yugmam) kavirAtmauddhatyaM parijihIrSurAha buddhA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha ! stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? // 3 // jinastutAvanyeSAM duSkaratAM darzayannAha - vaktuM guNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhayA ? | kalpAntakAlapavanoddhatanakracakaM ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm ? // 4 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 bhaktAmarastotram stavanaviracanaprayaranekAraNamAha so'haM tathApi tava bhaktivazAnmunIza ! __ kartuM stavaM vigatazaktirapi pravRttaH / prItyA''tmavIryamavicArya mRgo mRgendra ___ nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? // 5 // nijAsAmarthe'pi vAcAlatAkAraNamAha alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / yat kokilaH kila madhau madhura virauti tccaarucuutklikaanikraikhetuH||6|| stavanagranthane yo guNastamAhatvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu sUryAzubhinnamiva zArvaramandhakAram // 7 // stavArambhasAmarthya dRDhayannAha matveti nAtha ! tava saMstavanaM mayeda___ mArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH // 8 // sarvajJakathAprabhAvaM pradarzayannAha AstAM tava stavanamastasamastadoSaM __tvatsaMkathA'pi jagatAM duritAni hanti / dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAzabhAji // 9 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 zrImAnatujhasUrikRtam bhagavadguNotkIrtanaphalamAha nAtyadbhutaM bhuvanabhUSaNabhUta ! nAtha ! __ bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTuvantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiM vA __ bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti ? // 10 // bhagavadarzanaphalamAhadRSTvA bhavantamanimeSavilokanIya nAnyatra toSamupayAti janasya cakSuH / pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAra jala jalanidhe rasituM ka icchet ? // 11 // bhagavadrUpavarNanamAha yaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUta ! / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM __ yat te samAnamaparaM nahi rUpamasti // 12 // jinamukhavarNanamAha vaktraM kva te suranaroraganetrahAri niHzeSanirjitajagatritayopamAnam / bimbaM kalaGkamalinaM kva nizAkarasya yad vAsare bhavati pANDupalAzakalpam // 13 // bhagavadguNAnAM vyAtimAhasampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApa zubhrA guNAstribhuvanaM tava laGghayanti / ye saMzritAstrijagadIzvara ! nAthamekaM kastAna nivArayati saJcarato yatheSTam ? // 14 // 1'bhUSaNa / bhUtanAya / ' ityapi pAThaH samIcInaH / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhaktAmarastotram bhagavannIrAgatAmAhacitraM kimatra yadi te tridazAGganAbhi nItaM manAgapi mano na vikAramArgam / kalpAntakAlamarutA calitAcalena kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? // 15 // bhagavato dIpenopamA nirasyannAhanirdhUmavartirapavarjitatailapUraH kRtvaM jagattrayamidaM prakaTIkaroSi / gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM dIpo'parastvamasi nAtha ! jgtprkaashH|| 16 // sUryeNaupamyanirAsamAha nAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH spaSTIkaroSi sahasA yugapajjaganti / nAmbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH ___ sUryAtizAyimahimA'si munIndra ! loke // 17 // vizeSAJcandropamA nirasyannAha nityodayaM dalitamohamahAndhakAra ___ gamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam // 18 // bhagavanmukhendupurataH sUryAcandramasoniSprayojanatvaM sUcayanAhakiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha ! / niSpannazAlivanazAlini jIvaloke kArya kiyajjaladharairjalabhArananaiH ? // 19 // mandaro mekA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAnatuGgasUrikRtam jJAnadvAreNAnyadevA~stiraskurvannAha jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM __ naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / 'tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazaMkale kiraNAkule'pi // 20 // nindAstutimAha manye varaM hariharAdaya eva dRSTA ___dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH kazcinmano harati nAtha ! bhavAntare'pi // 21 // jinajananIprazaMsAdvAreNa bhagavadvarNanamAhastrINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prsuutaa| sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // 22 // paramapuMstvena stutimAha tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa____ mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nAnyaH zivaH zivapadasya munIndra ! panthAH // 23 // sarvadevanAmnA jinaM nuvannAhatvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyaM brahmANamIzvaramanantamainaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekamekaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH // 24 // 1 'tejo yathA brajati jAtyamaNau mahattvaM' iti pAThAntaram / 2'zakaleSu rucAkuleSu' ityapi paattH| 3 madanasya vinAzahetuH / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhaktAmarastotram arthAntarakaraNenAnyadevanAmnA jinaM stuvannAhabuddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAta tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhevidhAnAda ___ vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // 25 // jinaM namanAha tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha ! __ tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya __tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya // 26 // punarnindAstutimAha ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSai__stvaM saMzrito niravakAzatayA munIza ! / doSairupAttavividhAzrayajAtagarvaiH svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si // 27 // kiyatprAtihAryaprakaTanairjinaM stuvannAha uccairazokatarasaMzritamunmayUkha___ mAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM bimbaM raveriva payodharapArzvavarti // 28 // punarapi bhagavadvapurvarNanamAha siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre ___ vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / bimbaM viyahilasadaMzulatAvitAnaM tuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH // 29 // 1 'vibudhAzrayaH' iti pAThaH kvacit / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 zrImAnatuGgasUrikRtam punarapi prakArAntareNa bhagavadvapurvarNayannAha kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham // 30 // chatratrayalakSaNaM prAtihArya varNayannAhachatratrayaM tava vibhAti zazAGkakAnta muccaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam / muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam // 31 // atizayadvArA jinaM stuvamAha-~ unnidrahemanavapaGkajapuJjakAnti paryullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendra ! dhattaH padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti // 32 // stotraM saMkSepayannAhaitthaM yathA tava vibhUtirabhUjinendra ! dharmopadezanavidhau na tathA parasya / yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA tAdRk kuto grahagaNasya vikAzino'pi ? // 33 // gajabhayaharaM jinaM darzayannAha yotanmadAvilavilolakapolamUla mattabhramabhramaranAdavivRddhakopam / airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm // 34 // siMhabhayApahAramAha bhinnebhakumbhagaladujjvalazoNitAkta muktaaphlprkrbhuussitbhuumibhaagH| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhaktAmara stotram baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te // 35 // dAvAnalabhayaM dalayannAha - kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpa dAvAnalaM jvalitamujjvalamutsphuliGgam / vizvaM jighatsumiva saMmukhamApatantaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam // 36 // sarpabhayaM nirAkurvanAha --- raktekSaNaM samadakokilakaNThanIlaM krodhoddhataM phaNinamutkaNamApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazaGka raNabhayaM harannAha - stvannAmanAMgadamanI hRdi yasya puMsaH // 37 // valgatturaGgagajagarjitabhImanAda mAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / udyaddivAkaramayUkhazikhApaviddhaM tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti // 38 // saGgrAmabhayaM nirasyannAha - kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhIme / yudve jayaM vijita durjayajeyapakSAratvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante // 39 // samudrabhayaM dUrIkurvannAha - ambhonidhau kSubhitabhISaNanakracakra - pAThInapIThabhayadolbaNavADavAgnau / 1 oSadhivizeSaH, 2 jalapravAhaH 3 ' cakre ' iti pAThAntaram / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 zrImAnatuGgasUrikRtam raGgattaragazikharasthitayAnapAtrA strAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti // 40 // rogabhayaM nindayannAhaudbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH zocyAM dshaamupgtaacyutjiivitaashaaH| tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH // 41 // nigaDabandhabhayaM tiraskurvannAha ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA ___ gADhaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghAH / tvannAmamantramanizaM manujAH smarantaH ___ sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti // 42 // pUrvoktAnyaSTabhayAni nirgamayannAha mattadvipendra-mRgarAja-davAnalA-'hi snggraam-vaaridhi-mhodr-bndhnotthm| tasyAzu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte // 43 // stavaprabhAvasarvasvamAha stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM __ bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajasraM taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH // 44 // wwwwwwwwwwwwwwwwwww / iti zrImAnatugAcAryaviracitaM bhaktAmarastotram / trrrrrrrrrrt 1 bhannAH', 'magnAH' iti ca pAThaH / 2 mAnatuGgamiti svakIyaM nAmApyAcAryeNa yuktyA caramapadye nivezitam / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha-pariziSTam zrIdharmaghoSasUripraNItaH ||shriigirinaarklpH|| varadharmakIrtividyA-nandamayo yatra vinatadevendraH / svastizrInemirasau, girinAragirIzvaro jayati // 1 // uttama dharma, kIrti, vidyA ane harSathI paripUrNa evA temaja jemane surendromAM vizeSa karIne namarakAra karyo che evA tathA kalyANarUpa lakSmIthI yukta evA nemi (nAtha ) jyAM (virAja ) cha, te girinAra prvt| yatA varte cha.-1 nemijino yadurAjI-matItya rAjImatItyajanato yam / zizrAya zivAyAsau, girinAragirIzvaro jayati // 2 // yAdavonI zreNinI upekSA karIne temaja rAjamatIne tyAga karIne nemi (nAtha) tIrtha ananI bhAkSa (bhagavA) bhATe mAzraya sI, te girinA girIzvara ya pAmecha.-2 svAmI chatrazilAnte, pravrajya yaduccazirasi cakrANaH / brahmAvalokanamasau, girinAragirIzvaro jayati // 3 // chatra-zilAnA anta (bhAga)mAM dIkSA grahaNa karIne jenA ucca zikhara upara ( rahIne) (nAma) svAbhIye ni 2135nuzana yu, te girinA20-3 yatra sahasrAmravaNe, kevalamApyAdizada vibhudharmam / lakSArAme so'yaM, girinAragirIzvaro jayati // 4 // jyAM sahasAvanamAM kavalajJAna pAmIne prabhue lailArAmamAM dharmane upadeza Ape, te girinA20-4 nirvRtinitambinIvara-nitambasukhamApa yaannitmbsthH| zrIyadukulatilako'yaM, girinAragirIzvaro jayati // 5 // jenA nitamba upara rahI zrIyadukuLane viSe tilaka (samAna neminAtha) nirvANarUpa nArInA uttama nirtambanuM sukha prApta karyuM, te girinAra -pa 1 jayAM hajAra AMbAnAM jhADa che evuM vana. 2 jayAM lAkho jIvane ArAma maLe che te, samavasaraNa. 3 parvatanI 6.45 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrIgirinAralpa buddhvA kalyANatraya-miha kRSNo rUpyarukmamaNibimbam / caityatrayamakRtArya, girinAragirIzvaro jayati // 6 // ahIM (neminAthanA dIkSA, kevalajJAna ane nirvANa e) traNa kalyANa jANIne kRSNa rUpAnA, senAnA ane maNinA bimbavALA traNa caitya karAvyAM, te girinAra -6 pavinA hariryadanta-vidhAya vivaraM vyadhAd rajatacaityam / kAJcanabalAnakamayaM, girinAragirIzvaro jayati // 7 // jenA madhya bhAgamAM indra vA vaDe chidra pADIne kAMcananA beMlAnakavALuM rUpAnuM caitya banAvyuM, tarinA20-7 tanmadhye ratnamayIM, pramANavarNAnvitAM cakAra hriH| - zrInemermUrtimasau, girinAragirIzvaro jayati // 8 // ye ( yetya)nA madhyamA dhandra zrIneminI tamanA (8-) bhAna bhane varSa mAnI 2nanI bhUrti ( 25151 ) 3rI, girinA20-8 svakRtaitabimbayutaM, haristribimbaM suraiH samavasaraNe / nyadadhata yadantarasau, girinAragirIzvaro jayati // 9 // je (caitya)nA madhyamAM samavasaraNamAM indra 'svakRta bisma yukta bIjAM traNa bimba devo pAse ( sthApana ) 20yAM, te girinA20-8 zikharopari yatrAmbA-'valokanazirastharaGgamaNDapake / zambo balAnake'sau, girinAragirIzvaro jayati // 10 // jenA zikhara upara avalokanavALA marataka uparanA raMgamaMDapamAM aMbA (nI mUrti ) che bhane sAnabhA zAMga (nI bhAta ) cha, te girinA20-10 yatra pradyumnapuraH, siddhivinAyakasuraH prtiihaarH| cintitasiddhikaro'sau, girinAragirIzvaro jayati // 11 // jyAM cintita (artha) nI siddhi karanAre siddhi vinAyaka deva pradyumranI AgaLa pratihAra ( 35 271 ) , a girinA20-11 tatpratirUpaM caityaM, pUrvAbhimukhaM tu nirvRtisthAne / yatra harizcakre sau, girinAragirIzvaro jayati // 12 // 1 maMzi. 2 marma-26nI . . pote resA. 4 / 5 / 5 tevA, mulA. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgirinAra kalpaH 177 jyAM tenA jevuMja ane pUrva taraphe mukhavALuM evuM (anya ) caitya indre ( prabhunA ) nirvANasthAnamAM racyuM, te girinAra0--12 tIrthe'tismaraNAd yatra yAdavAH sapta kAlameghAyAH / kSetrapatAmApurasau, girinAragirIzvaro jayati // 13 // je tIrthamAM ( prabhunA ) atyaMta ramaraNathI kAlamedha pramukha sAta yAdavA kSetranA ravAmIpaNAne prApta thayA, te girinAra0--13 vibhumarcati megharavo, balAnakaM girividAraNazcakre / yatra caturdvAramasau, girinAragirIzvaro jayati // 14 // jyAM parvatane phADanArA ( Indre ) cAra daravAjAvALuMkhalAnaka racyuM ane jyAM ( rahIne ) meSarava ( nemi ) prabhunI pUjA kare che, te girinAra0-14 yatra sahasrAmravaNA -ntarasti ramyA suvarNacaityAnAm / caturadhikaviMzatirayaM girinAragirIzvaro jayati // 15 // jyAM sahasramravanamAM sAnAnA caityAnI manehara cAvIsI che, te girinAra0--15 dvAsaptatirjinAnAM, lakSArAme'sti yatra tu guhAyAm / sacaturviMzatikA'sau, girinAragirIzvaro jayati // 16 // jyAM guphAmAM lakSArAmanI aMdara ( vartamAna avasarpiNI kALamAM thai gayelI ) cevIsI sahita ( pasAra thai gayelI temaja have pachInI utsarpiNInI covIsIe maLIne ) ttera jinenI pratimAo che, te girinAra0--16 varSasahasradvitayaM, prAvartata yatra kila zivAsUnoH / lepyamayI pratimA'sau, girinAra girIzvaro jayati // 17 // jayAM kharekhara zivA ( rANI )nA putra ( neminAtha )nI lekhamayI pratimA be hajAra varSa sudhI ( TakI ) rahI, te girinAra0--17 lepagame'mbAdezAt, prabhucaityaM yatra pazcimAbhimukham / ratano'sthApayatAsau, girinAragirIzvaro jayati // 18 // jyAre lepa( maya pratimA )nA nAza thaye, tyAre aMkhA (daivI )nI AjJAthI ratana ( zrAvakre ) pazcima ( dizA) tarapha mukhavALA prabhunA ( navA ) caityanI rasthApanA karAvI, te girinAra.~~~ 0~18 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrIgirinArakalpa kAJcanabalAnakAntaH, samavasRtestantuneha bimbamidam / ratanenAnItamasau, girinAragirIzvaro jayati // 19 (jenA) kAMcana balAnAnI aMdaranA samavasaraNamAMthI sUtranA tAMtaNA vaDe (kheMcIne A ( atyAre vidyamAna ) biMba ahIM ratana lAve, te girinAra0-19 bauddhaniSiddhaH saGgho, neminatau yatra mantragaganagatim / jayacandramAdizadasau, girinAragirIzvaro jayati // 20 // jyAM (neminAtha)ne praNAma karavAmAM bauddha vaDe niSedha karAyelA saMghe maMtra (baLa thI gaganamAM gamana karanArA jayacandrane ( tyAM AvavA) AjJA karI, te girinAra0-20 tArAM vijitya bauddhAn, nihatya devAnavandayat saGagham / jayacandro yatrAya, girinAragirIzvaro jayati // 21 // tArA (devI)ne jItIne ane bauddhone parArata karIne jyAM jayacandra saMghane devonuM vajana karAvyuM, te girinAra - 21 nRpapurataH kSapaNebhyaH, kumAyuditagAthayA'mbayA'lta yH| zrIsaGghAya sadA'yaM, girinAragirIzvaro jayati // 22 // rAjAonI samakSa kumArIoe uccArelI gAthA vaDe (A parvata zvetAmbane che ema siddha karI ApIne) abA (devI)e digambaro pAsethI ( laine) jene zrIsaMdhane sadA mATe samarpaNa karyo, te girinAra - 22 nityAnuSThAnAnta-stato'nusamayaM samastasaGghana / yaH paThyate'nizamasau, girinAragirIzvaro jayati // 23 // tyArathI (mAMDIne) nitya kriyA karatAM A saMdha je gAthAne nirantara pATha kare che, te (gAthA-viSayaka) girinAra-23 dIkSAjJAnadhyAna-vyAkhyAnazivAvalokanasthAne / prabhucaityapAvito'sau, girinAragirIzvaro jayati // 24 // dIkSA, jJAna, dhyAna, vyAkhyAna tathA mekSanA darzanane sthAne je prabhunAM caityathI pavitra bane che, te girinAra0-24 rAjImatIcandradarI-gajendrapadakuNDanAgajharyAdau / yaH prabhumUrtiyuto'yaM, girinAragirIzvaro jayati // 25 // rAjImatInI guphA, candra-guphA, gajendrapada kuDa, nAgajharI ItyAdi (rathaLe) je prabhunI pratimAthI yukta che, te girinAra-2pa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgirinArakalpaH 17 chatrAkSaraghaNTAjana--binduzivAzilAdi yatra hAryasti / kalyANakAraNamayaM, girinAragirIzvaro jayati // 26 // jyAM chavAkSara, ghaMTAMjana-biMdu, ziva-zilA ityAdi ( rathaLe ) manahara temaja kalyANanAM // 29 // 35 cha, te girinA20--26 yAkuDayamAtyasajjana--daNDezAdyA api vyadhuryatra / nemibhavanoddatimasau, girinAragirIzvaro jayati // 27 // yAkuDI maMtrI tathA sajjana daheza pramukha ( uttama janoe) paNa jayAM nemi-caityane mA2 yA cha, ta girinA20--27 kalyANatrayacaityaM, tejaHpAlo nyavIvizanmantrI / yanmekhalAgatamasau, girinAragirIzvaro jayati // 28 // jenI mekhalA upara raheluM evuM tathA (neminAthanA ) traNa kalyANakane lagatuM evuM caitya tejapAla maMtrIe karAvyuM, te girinAra0-28 zatruJjayasaMmetA-STApadatIrthAni vastupAlastu / yatra nyavezayadasau, girinAragirIzvaro jayati // 29 // vaLI jyAM vastupAla zatruMjaya, sameta( zikhara ) tathA aSTApada tIrthonI racanA 3rI, girinA20-28 yaH SaDviMzativiMzati--SoDazadazakadviyojanAstrazatam / araSaTka ucchrito'yaM, girinAragirIzvaro jayati // 30 // 2 ( 244sapilAnA ) 7 2||shmaa 70vIsa, pIsa, sAga, 6sa, mane me yAna tathA se| astra (5nuSya ) Lai ( manu me ) ) ye parne cha, ta grin|20-30 adyApi sAvadhAnA, vidadhAnA yatra gItanRtyAdi / devAH zrUyante'sau, girinAragirIzvaro jayati // 31 // atyAre paNa jayAM (bhaktine lIdhe ) gIta, nRtya vigere karatA sAvadhAna sura saMbhaLAya cha, girinA20-31 vidyAprAbhRtakoddhRta-pAdaliptakRtojjayantakalpAdeH / iti varNito mayA'sau, girinAragirIzvaro jayati // 32 // // iti shriigirinaarklpH|| Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrIgirinArakalpa vidhA-prAkRta (nAmanA zAstra)mAMthI uddhAra karelA evA pAdaliptasUrikRti ujjayAkalpa vigere uparathI A pramANe meM jenuM varNana karyuM che, te girinAra -kara joke atra zrIgirinArakalpano anuvAda pUrNa thAya che, chatAM paNa prathama lokamAM tenA kartAe ADakatarI rIte je nAma sUcavyAM che te saMbaMdhamAM nIce mujabane ullekha kare Avazyaka samajAya che - A kalpanA kartAe dharmakIrtithI potAnuM upAdhyAya avasthA daramyAnanuM nAma sUcavyuM che. AthI ema mAnI zakAya ke A kalpa temaNe sUripada prApta karyuM te pUrve racyuM haze. kemake sari thayA pachI to temanuM dharmaghoSa evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. vidyAnanda (sUri ) e emanA gurUbhAInuM nAma che ane devendra(sUri) e emanA gurUnuM nAma che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Earyanwrwis-amw-we-riwa hai spaSTIkaraNasAdhanIbhUtagranthasUcI hai ( 252mA sAyana35 anyAnI sUyA) & rengareng-go-rom-romeo praNetAraH zrIsudharmasvAmI ( gaNapasa) zrutakevalizrIbhadrabAhusvAmI jainagranthAH jambUdvIpaprajJaptiH jIvAjIvAbhigamaH uttarAdhyayanam praznavyAkaraNam bhagavatIsUtram sUryaprajJaptiH Avazyakam sthAnAGgam mahAnizItham kalpamUtram AvazyakaniyuktiH dazavaikAlikam pravacanasAroddhAraH AvazyakacUrNiH namuththuNaM ( zakrastavaH) vizeSAvazyakama stuticaturviMzatikA viSaSTizalAkApuruSacaritram kAvyAnuzAsanam abhidhAnacintAmaNiH yogazAstram siddhahemazabdAnuzAsanam sakalAhet subodhikA ( kalpasUtrAttiH) vAgbhaTAlaGkAraH bhaktAmaravRttiH zrIzayyambhavamUriH zrInemicandramUriH zrIjinadAsamahattaraH zrIsaudharmendraH kSamAzramaNazrIjinabhadragaNiH zrIzobhanamunirAjaH kalikAlasarvajJazrIhemacandrahAra upAdhyAyazrIvinayavijayaH munizrIvAgbhaTaH upAdhyAyazrImeghavijapA zrIkanakakuzalamunIza Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jainapranthAH jinazatakam vicArasAraprakaraNam zreNika caritram durgAzrayakAvyam Avazyaka vRttiH yogadRSTisamuccayaH lokatattvanirNayaH aSTakaprakaraNam bhaktAmara stotram bhagavatIvRttiH harasaubhAgyam prabhAvakacaritram gautamIyakAvyam gautamASTakam gautamastotram saMvegamakandalI RSabhabhaktAmaram nemibhaktAmaram zAntibhaktAmaram sarasvatI bhaktAmaram sindUra prakaraH zRGgAravairAgyataraGgiNI somazatakam guNasthAnakamArohaH caturviMzatikA kumArapAlacaritram pravacanasAroddhAravRttiH paJcasa grahavRttiH nandI sUtravRttiH AcArAGgavRttiH zrIpAla caritram tatvArthAdhigamamUtram nyAyakusumAJjaliH spaSTIkaraNasAdhanabhUtapranyasUcI praNetAraH munizrI kaviH zrI pradyumna sUriH upAdhyAyazrIdharmavardha nagaNiH zrIharibhadrasUriH " " zrImAna tuGgasUriH zrI abhayadevasUriH zrIdeva vimalagaNiH " 59 zrIcandraprabhasUriH munizrIrUpacandraH zrIdevAnandasUriH zrI jinaprabhasUriH zrI vimalasUriH upAdhyAya zrI samaya sundara gaNiH munirAja zrIratnasiMhaH zrIkIrtivimalamunIzaH zrIdharmasiMha sUriH zatArthika zrI somaprabhasUriH 19 zrI ratnazekharasUriH zrI bhaTTasUriH zrI cAritra sundaragaNiH zrIsiddha senasUriH zrIlayagirisUriH zrI malayagiri sUriH zrIzI lAGkasUriH zrI jJAnavimalasUriH vAcakavarya zrI umAsvAtiH nyAyavizArada - nyAya tIrtha- munizrI nyAya vijayaH Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina granthAH zrI caturviMzatijinAnandastutayaH zrIpAlarAjAne rAsa mahAvIrasvAmInuM paMcakalyANakanuM stavana. jaina granthAvalI ajainagranthAH mAlatImAdhavanATakam kavikalpadrumaH vRttaratnAkara vRttiH meghadUtam zizupAlavadhaH vasiSThasmRtiH aSTAdhyAyI sarasvatIcandranA nATaka, spaSTIkaraNasAdhanIbhUtapranthasUcI praNetAraH paNDitazrI meruvijayagaNiH upAdhyAya zrIvinayavijayajI zrIhaMsarAjajI prasidka'-zrIjaina zvetAmbara konpharansa, muMbai praNetAraH kavivarazrIbhavabhUtiH zrIvopadevaH zrInArAyaNabhaTTaH kavIzvarazrIkAlidAsaH kavirAjazrI mAghaH zrIvasiSThaH vaiyAkaraNarAjazrI pANiniH A pramANe rapaSTIkaraNa taiyAra karavAmAM meM je je granthAnI sahAya lIdhI hatI tenI sUcI atra pUrNa thAya che eTale e sa MbaMdhamAM kaMi umeravAnuM bAkI rahetuM nathI. paratu upAdhyAya zrIdharmavardhanagaNie temaja zrIbhAvaprabhasUrie TIkA racavAmAM je je granthAnA pAThA TAMcaNarUpe lIdhA che tenA ullekha karavA rahI jAya che. ethI karIne A sa MbaMdhamAM e nivedana karavAnuM ke upAdhyAyajIe sArasvata vyAkaraNa, kAtyAyanakRta vArtika, zrIhemacandrasUrikRta abhidhAna-cintAmaNi temaja amara-kAzanA upayAga karyeA che, jyAre sUrijIe zrIhemacandrasUriSkRta abhidhAna-cintAmaNinA temaja anekArthakezanA tathA vaLI ekAkSaranidhaNyuno, mahIpakRta anekArthaMkAzanA ane zrIharSakRta naiSadhIya-caritanA upayoga karyA che. 1 'arthAt niSayacasmAta niSadru: varAtitaH' kRti kvATi 183 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (zArdUlavikrIDitam) kAruNyaikarasena tena guruNA satpaTTakAdAtmano pAdAGguSThasucAlitAmaragiri-hastAstadevasmayaH bahvaGazena nivAritaH jihvAkhaNDitazakrasaMzayacayo, vAGnaSTahAlAhalaH / / khakarakhau-SThe'bde'pavAdadhvanA / / 6 / / sarvAGgINamahopasargadakRpA-netrAmbudattAJjaliH (vasantatilakA) dADhAdAritadivyayutsamavatAt-zrI vardhamAno jinaH / / 1 / / tatpaTTake bhuvanabhAnvabhidhazca sUriH (vasaMtatilakA) zrIvardhamAnasutaponidhikIrtidhAma / zrIvIra-gautama-sudharmagaNeza-jambU nyAye vizArada itIha jagatprasiddho svAmyAdipaTTadharasUrigaNaH punAtu / jAto'tivAkpatimati-matimaccharaNyaH / / 7 / 'zrIhemacandrayaticandra' 'jagatsucandra'zrIhIrasUri-yazasazca zivaM dizantu / / 2 / / tasyAdyaziSyalaghubandhurathAbjabandhuHetanmaharSizucipaTTaparaMparAjAn tejAstapaHzrutasamarpaNatejasA saH / paMnyAsapadmavijayo gaNirAT zriye'stu AnandasUrikamalAbhidhasUripAdAn / saMvijJasaMtatisadIzapAdAn praNamya kSAntyekasAyakavidIrNamahopasargaH // 8 // zrIvIradAnacaraNAMzca gurun staviSye // 3 // ziSyo'sya dhIjaladhibodhanabaddhakakSaH zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa vairAgyadezanavidhau paripUrNadakSaH / zrIpremasUriranizaM shmmgnyogii| sImandharaprabhukRpAparapAtramastu siddhAntavArivaravArinidhiH punAtu zrIhemacandrabhagavAn satataM prasannaH / / 9 / / cAritracaJdanasugandhizarIrazAlI / / 4 / / kAruNyakamrAlayAnAM mahanIyamukhyAnAM (zArdUlavikrIDitam) mahomAlinAM pratyagratrizatarSisantatisarit sraSTA kSamAbhRdmahAn lokopakAracatarANAM vairAgyadezanAdakSAcAryade gItArthapravaro varazrutayutaH sarvAgamAnAM gRham / / zrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM sadupadezena tarke tarkavizuddhabuddhivibhavaH, so'bhUt svakIye'pyaho zrI jinazAsana ArAdhanA-TrasTa vihite gacche saMyamazuddhitatparamatiH, prajJAvatAmagraNIH / / 5 / / zrutasamuddhArakAryAnvaye tatkAlInakaragrahagrahavidhA-vabde hyabhUd vaikrame kArApitamidaM grantharalaM zrutabhaktitaH / tithyArAdhanakAraNena karuNo bhedastapAgacchajaH / vi.saM. 206 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chathI graha prathama HiLI vIra bhaktAmara tathA nemi bhaktAmara saMzodhata pro. hIrAlAla nikadAsa kApaDIyA (ema.e.) DBH-Hudarzaka pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeveza zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA YSRIS : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Edu lion liternational For Private a nly