________________
ધ્યાનના પ્રારંભમાં (૭) ચિન્તા, (૪) ભાવના અને ધ્યાનના અંતમાં (૧૨) અનુપ્રેક્ષા એ પણ શાસ્ત્રીય પ્રક્રિયા છે. ભાવના અને અનુપ્રેક્ષા શબ્દમાં જે તફાવત છે, તે
સ્પષ્ટ થાય છે. અનુ સ્થાનું પ્રેમ નું ધ્યાન થયા બાદ અનુપ્રેક્ષા વડે જે સંસારનું સ્વરૂપ વિચારાય તેના સંસ્કારો વધુ ઉંડા જાય અને એ રીતે વૈરાગ્ય પુષ્ટ થાય.
૧૨ ભાવનામાં પણ પ્રથમની છ સંસારની નિસારતા ભાવવા માટે અને પછીની છ ધર્મની સારભૂતતા ભાવવા માટે વિચારી શકાય. તે કેવી રીતે એ ગ્રન્થમાં સ્પષ્ટ કરેલ નથી તે પણ નિર્મળ પ્રજ્ઞા વડે શાસ્ત્રથી અવિરૂદ્ધ પણે વિચારી શકાય છે, તે હવે પછી.
ગ્રન્થમાં ભવનગ, કરણગ પહેલા ૮, કરણનું સ્વરૂપ વીર્યગુણના વિકાસની રીતને સૂવે છે અને પછી ૧૨ કરણને વિચાર. જ્ઞાન ગુણના પ્રકર્ષની પ્રક્રિયાને સૂચવે છે. “જ્ઞાન વિષ્ણાં મોક્ષ ! એ સૂત્ર એ બે ગાથા વડે સૂચિત છે, ભવન તથા કરણ શબ્દવડે નિસર્ગ અને અધિગમ-બે પ્રકારની પ્રાપ્તિના ઉપાયને સંગ્રહી લે છે.
આજ્ઞા વિચયાદિ ચાર પ્રકારના ધ્યાનની વિચારણા માટે એક લખાણ પ્રાપ્ત થયું છે. જેવા માટે હવે પછી મોકલીશું.
– આચાર્ય મહારાજને હસ્ત લિખિત પત્ર મલ્યો. ધ્યાન વિચાર અંગેની અનુપ્રેક્ષા જાણી આનંદ થયો, લખાણ પુરૂં થવા આવ્યું છે, તે પણ જાયું.
યોગ અને કરણને વિષય અતિ ગહન હોવા છતાં તેનું પણ સારી રીતે સ્પષ્ટી કરણ થઈ રહ્યું છે, તે અભ્યાસીઓને ઘણું ઉપયોગી નિવડશે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
