Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mad rAjacaMdra jIvana ane kavana DaoN. rAkezabhAI jhaverI H "Foreve te Renone Use On www.jaste tarwords
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ji ********************************** Que Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lin zrImad rAjacaMdra jIvana ane kavana 3. 31581e16 hda Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y= Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Jiu
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira TrasTa-rAjakoTa prerita zrImad rAjacaMdra parama samAdhi zatAbdI mahotsava samiti, paMDita sItArAma mArga, AkAzavANI pAse, rAjakoTa-360001 caitra vada-5, guruvAra samAdhi zatAbdI dina, vi.saM. 2057 12-4-2001 prathama AvRtti : prata-10,000 kiMmata : rU. 70/ mudraka : guDaprinTa muMbaI-400012 prAptisthAna : (1) zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira paMDita sItArAma mArga, AkAzavANI pAse, rAjakoTa-360001 (2) zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra 10-bI, bombe mArkeTa epArTamenTa, 78, tAradeva roDa, muMbaI-400034
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rAjacaMdra janma kArataka suda pUnama 1924 dehavilaya caitra vada pAMcama 1957
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ magIgata vIsamI sadInA vizvanI virala vibhUti samA A duSamakALanA samIpavartI samayajJa, tattvajJa ane AtmajJa evA bhAratavarSanA AdhyAtmika jyotirdhara "zrImad rAjacaMdra"nI parama samAdhine Aja roja ekaso varSa pUrA thAya che. e parama puruSanA parama upakArane anulakSIne te puNyazloka divyAtmAnA guNagAma temaja bhakti hetu "zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira TrasTa - rAjakoTa" prerita anya saMlagna saMsthAonA sahabhAga ane sahayogathI "zrImad rAjacaMdra parama samAdhi zatAbdI mahotsava samitinI racanA karavAmAM Avela che. gujarAtanA gauravarUpa mahAtmA gAMdhIjInA gurutulya A mahat puruSanI samAdhi zatAbdInI ujavaNIne rAjyakakSAnA mahotsava tarIke ujavavA mATe gujarAta sarakAra paNa samayocita nirNaya laI temAM sahabhAgI thayela che. gujarAtanI adhyAtmapriya, susaMskArI ane suzikSita prajA vyApaka stare paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane bodhathI suparicita bane te hetuthI zrImad rAjacaMdrajInA parama anuyAyI ane bhakta temaja zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra, tAradeva - muMbaInA preraNAdAtA samAdaraNIya DaoN. rAkezabhAI DI. jhaverI likhita caritragraMtha "zrImad rAjacaMdra jIvana ane kavana" parama samAdhi zatAbdI mahotsavanA bhAgarUpe Aja roja samAdhi zatAbdI dine prakAzita karavAmAM Ave che. paramopakArI paramapuruSa zrImad rAjacaMdrajInI parama samAdhi zatAbdInA pAvana prasaMge temanA sphaTika samA pAradarzI ane pavitra "jIvana" ane niraMtara akhaMDapaNe vahetI AtmapratItinA paDaghA samuM "kavana" graMtharUpe prakAzita karI e puNyazloka mahatupuruSanA amApa upakAra pratye artha arpaNa karavAno
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ amulya avasara amone prApta thayela che te amAruM parama saubhAgya che, astu. aMtamAM AtmavikAsa icchuka koIpaNa jijJAsu vAcakane zrImad rAjacaMdranA "jIvana" dvArA temanA caritranuM lokottarapaNuM avalokavAnI temaja kavana' dvArA teozrInI upadeza-samRdhdhinuM anuzIlana karavAnI preraNA maLI raheze e ja abhIpsA. "sapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karI"- zrImad rAjacaMdra prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira TrasTa - rAjakoTa prerita zrImad rAjacaMdra parama samAdhi zatAbdI mahotsava samiti zrIrAja samAdhi zatAbdI dina sAM. 2057 caitravada - 5, gurUvAra tA.12.4. 2001 - rAjakoTa
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhinavuM Alekha parama kRpALu deva zrImad rAjacaMdranA dehavilayanA zatAbdI mahotsava prasaMge, dehavilayanA sthaLa rAjakoTanA zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira TrasTa taraphathI, paramasamAdhi zatAbdI mahotsava samitinA upakrame prakAzita thatA A graMtha "zrImad rAjacaMdra - jIvana ane kavana' mATe samitie purovacanarUpe kiMcit lakhI ApavA mATe darzAvelI icchAne mAnya rAkhatAM mane AnaMda thAya che. vaLI jemanI kalame A utkRSTa graMtha lakhAyo che te AtmArthI bhAIzrI rAkezabhAI jhaverI sAthenA mArA RNAnubaMdhanA nimitte A purovacana lakhavAnuM prApta thayuM che e paNa mAre mATe eka dhanya suyoga che. zrImad rAjacaMdra A kALamAM thaI gayelA eka virala AtmajJAnI mahAtmA che. emanuM AdhyAtmika sAhitya vAMcatAM pade pade emanI uccatara AtmadazAnI jhAMkhI thAya che. emanA mukhamAMthI sahajogArarUpe prakAzita thayelI aneka mArmika paMktio calaNI banI gaI che. aneka lokone te kaMThastha che. je koI vyakti emanA "vacanAmRta'nuM mukta manathI, rasa ane bhAvapUrvaka eka vAra vAMcana kare che te enAthI prabhAvita thayA vinA rahetI nathI. emanAM vacanomAM evuM apUrva baLa che ke vAMcanAra svayameva enA tarapha eka gUDha AkarSaNa anubhave che, e vacanonuM vAraMvAra vAMcana-anubhAvana karavA prerAya che ane navo navo arthaprakAza pAme che. zrImadnAM vacanAmRta anekanAM jIvanamAM parivartana ApyuM che ane anekane sanmArge vALyA che. emanAM vacanomAM koI vAra jANe ApaNA ja AMtaramanano paDagho saMbhaLAya che. zrImad rAjacaMdranuM pavitra vyaktitva paNa evuM ja prabhAvaka hatuM. emanA nikaTanA saMparkamAM je koI AvyA hatA teo badhA ja emanI uccatara AtmadazA ane AtmasAdhanAnA raMge raMgAyA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) vagara rahyA nathI. e rIte zrImadnuM jIvana eka sajIvana pArasamaNi jevuM hatuM; vastutaH pArasamaNi karatAM paNa te kaMIka savizeSa hatuM. mahAtmA gAMdhIjI jevI ucca meghAvI vibhUtie potAnAthI lagabhaga poNA be varSa moTA evA zrImaddna potAnA mArgadarzaka tarIke svIkAryA hatA ane potAnI zaMkAonuM zrImad dvArA samAdhAna thatAM dharmAMtara karavAnuM mAMDI vALyuM hatuM eTalI vAta ja zrImad ucca AdhyAtmika pratibhAnI pratIti karAvavA mATe pUratI che. zrImade jo kadAca mahAtmA gAMdhIjI jeTaluM dIrghAyuSya bhogavyuM hota to ApaNA dhArmika AdhyAtmika kSetre jabarajasta krAnti thaI hota! zrImad rAjacaMdranuM jIvana preraka ghaTanAothI sabhara che. tetrIsa varSa jeTalA alpAyuSyamAM paNa emaNe keTalIye vyaktione pratyakSa samAgamathI athavA patradvArA pratibodha pamADyo hato! AvA yugapuruSa jJAnI mahAtmAnA jIvana vize jANavAnI icchA kone na thAya? AthI ja emanA jIvana ane kavana vize vakhatovakhata nAnAMmoTAM pustako lakhAtAM ane prakAzita thatAM rahyAM che. emanA dehavilayanI zatAbdInA avasare prakAzita thato bhAIzrI rAkezabhAI jhaverIkRta A graMtha paNa e dizAmAMno eka nUtana stutya prayAsa che. bhAIzrI rAkezabhAI zrImad sAthenA pUrvajanmanA koI agamya RNAnubaMdhane kAraNe tathA vartamAnamAM emanA pratyenA adamya bhaktibhAva ane gahana abhyAsane kAraNe A graMtha lakhavA mATe savizeSa adhikArI che. - A graMtha vastutaH emaNe lakhelA zodhaprabaMdhanA eka bhAgarUpa che. emaNe 1997mAM muMbaI yunivarsiTInI pI.eca. DI.nI DigrI mATe 'Atmasiddhi zAstra' vize daLadAra zodhaprabaMdha lakhyo che (je have prakAzita thaI cUkyo che). emAM eka prakaraNa zrImaddnA jIvana ane kavana (vizALa arthamAM sAhitya) vize che. e prakaraNanuM navasaMskaraNa A svataMtra graMtharUpe prakAzita thAya che. saMkhyAbaMdha pAdanoMdho ane avataraNonA AdhArasahita
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) lakhAtA zodhaprabaMdhonI eka viziSTa vidvadbhogya zailI hoya che. eTale jIvana ane kavana vizenA A prakaraNane lokabhogya graMtharUpe prakAzita karavuM hoya to enuM navasaMskaraNa taiyAra karavuM Avazyaka bane che. e dRSTie e prakaraNamAM yathocita pheraphAro karIne, keTalIka navI upalabdha mAhitI umerIne, jarUra jaNAya tyAM saMkSepa karIne parizramapUrvaka A graMtha taiyAra karavAmAM Avyo che. AthI eka svataMtra graMtha tarIke te AsvAdya banI zakyo che. zrImad rAjacaMdranA jIvana ane sAhitya vize atyAra sudhImAM keTalAMye pustako prakAzita thayelAM che. paraMtu A pustakanI vizeSatA ane upayogitA e che ke emAM adyApi paryaMta upalabdha tamAma mAhitIno suMdara abhinava Alekha ApavAmAM Avyo che. zrImaddnA jIvana vize ATalI badhI nAnImoTI vigato eka ja graMthamAM A pahelI vAra upalabdha thatI hovAthI zrImad vizenA caritragraMthomAM te anokhI bhAta pADe che. zrImadnA ane zrImad vize lakhAyelA tamAma sAhityanA sarvAMgINa abhyAsanA paripAkarUpe A graMtha lakhAyo hovAthI zrImad vize keTalIye vigato jijJAsuone A graMthamAM pahelI vAra vAMcavA maLaze. IsvIsana pramANe zrImadnI janmatArIkha paraMparA anusAra je cAlI AvatI hatI temAM thayeluM saMzodhana e paNa A graMthanI eka sabaLa upalabdhi che. parama kRpALu deva zrImad rAjacaMdranA jIvana ane kavana vize lakhAyelA graMthomAM sImAcihnarUpa banI rahe evA A pramANabhUta, mAhitIsabhara, preraka ane rocaka graMthanI racanA ka2vA mATe bhAIzrI rAkezabhAI ApaNA saunA abhinaMdananA adhikArI bane che. zrImad rAjacaMdranuM jIvana ane sAhitya aneka mumukSuonI AtmasAdhanAmAM preraka baLa banI raho e ja zubhakAmanA! muMbaIH 17/3/2001 ramaNalAla cI. zAha
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA jIvana khaMDa 1 3 (1) prAstAvika. (2) janma tathA bAlyakALa (3) jAtismaraNajJAna ... 8 12 (4) vidyAbhyAsanI tvaritatA ane bALapaNanA dhArmika saMskAro ... 16 (5) dharmamaMthana. 23 (6) kizorAvasthAmAM adbhuta zaktiono AvirbhAva 28 50 (7) gRhasthAzrama . (8) vyavasAya 56 65 30 82 103 114 152 (9) zuddha samakitanI prApti (10) upAdhimAM samAdhi (11) nivRttikSetre ucca AtmasAdhanA. (12) zrImadnI aMtima avasthA ane dehavilaya .. (13) zrImadno ArAdhaka varga (14) upasaMhAra . khaMDa - 2 (1) prAstAvika (2) patra-sAhitya (3) svataMtra graMtho (4) svataMtra kAvyo (5) bhASAMtaro ane vivecano.. (6) svataMtra lekho . kavana (7) svataMtra bodhavacanamALAo (8) aMgata noMdho .. (9) zrImaddnA upadezanI mumukSuoe karelI noMdho . (10) upasaMhAra 157 161 167 194 217 227 231 236 244 251
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadnI bhinna bhinna avasthA Jain Edu FOF Pivate Personal use only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMDa - 1 jIvana
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) prAstAvika vizvanI vizALa dharA upara ane khAsa to bhAratanI puNyabhUmi upara aneka mahApuruSo, aneka mahAtmAo, aneka mahAjJAnIo atIta kALe thaI gayA che, sAMprata kALe thAya che ane anAgata kALe thaze; paraMtu te sarvamAM paNa AtmazuddhinI vizALa kSitijone sara karI hoya, svaparakalyANanI gaganasparzI UMcAIne AMbI hoya evA parama puruSo to ati ati virala ja thayA che, thAya che ane thaze. parama kalyANamUrti zrImad rAjacaMdrajI AvI ati vilakSaNa vibhUtiomAMnA eka mahAzreSTha yugapuruSa che. vartamAna yuganA divya yugAvatAra, samartha jyotirdhara, mUrtimAna adhyAtma, sahaja svarUpaniSTha ane tIvra prajJAvaMta evA A parama alaukika saMtapuruSanuM tattvajJAnanA itihAsamAM viziSTa gauravavaMtuM tathA ciraMtana sthAna che. sAMprata zatAbdImAM AdhyAtmika vikAsanI uccatara zreNIne prApta karI, jIvanmuktadazA pAmanAra, aneka vizvavikhyAta saMtavibhUtionI haroLamAM mUkI zakAya evA zrImad rAjacaMdrajI anupama jJAnabhAskara che. tattvajJAnanA upavanamAM potAnI anerI siddhisuvAsathI AgavuM sthAna prApta karanAra A suprabha sumanazreSThamAM aneka viziSTatAono AvirbhAva alpa vayathI ja thavA lAgyo hato. bALapaNathI bhakti, vairAgya ane jJAnanA raMge raMgAyela A mahApuruSa janmajAta zIghrakavi, lokottara smaraNazaktidhAraka, saMniSTha samAjasudhAraka, bhAratanI saMskRtinA prakhara samarthanakAra, adhyAtmanA prayogavIra ane anekavidha atIndriya jJAnanA svAmI hatA. zrImad atulya zatAvadhAnI hatA, siddha jyotiSI hatA, kuzaLa bodhadAtA hatA, madhurabhASI vaktA hatA ane nirmaLa cAritravAna hatA. teozrInI asAdhAraNa pratibhA, smRti,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidha lokottaratAne thI maLI A mahApuruSomAM A marmajJatA, kavitvazakti, kalpanAzakti, tarkapaTutA, nirbhayatA, saraLatA, nirmaLatA, prajJA vagere anekAneka adbhuta guNonI bhArobhAra prazaMsA aneka suvikhyAta viddhavaryoe karI che. camatkArapriya janone AzcaryamAM garakAva karI mUke evI vidhavidha kSetra saMbaMdhI zrImI aneka zaktiono ullekha tathA temanI lokottaratAne pramANita kare evA ghaNA ghaNA prasaMgo temanA jIvanavRttAMtamAMthI maLI Ave che. jo ke arvAcIna kALanA prathama paMktinA AdhyAtmika mahApuruSomAM zrImatuM je anokhuM gauravapUrNa pada che te mAtra A viziSTa guNAvalinA kAraNe nahIM, paraMtu anya zreSThatara vizeSatAonA kAraNe temane prApta thayuM che. zrImad rAjacaMdrajI saMtapaNAnI uttama koTine varelA divya puruSa hatA, paraMtu bhAratanA anya saMto-mahAtmAo karatAM temanA jIvananI bhAta nirALI hatI. prAcIna bhAratIya saMskRtikALamAM aneka RSio ane krAMtidraSTAo thaI gayA, jemaNe saMsAramAyA ane vaibhavavilAsathI dUra rahI, AzramamAM ke araNyamAM ArAdhanA karI paramapadane prApta karyuM hatuM, jyAre zrImad to gRhasthAzramI hatA ane jIvanano mahatkALa temaNe vyavasAya-vyavahAranI pravRttimAM pasAra karyo hato. saMsAranI udayagata javAbadArIo temaNe lagabhaga jIvananA aMtakALa paryata vahana karI hatI. Ama chatAM A badhI upAdhionA kIcaDathI aspRSTa - nirlepa evuM temanuM jIvanakamaLa pAMgaryuM hatuM. bharata cakravartI ane janaka rAjAe saMsAra vacce rahIne prApta karela videhI dazAno puNyolekha prApta thAya che; tevI rIte zrImade gRhasthajIvana gALIne, saMsAravyavahAramAM pUrI kasoTIe caDhIne, upAdhimaNe alipta rahIne, kartavyayyata thayA vinA paramahaMsapada prApta karyuM, pote taryA ane anekane tAryA. arvAcIna vizvanA itihAsamAM A eka noMdhapAtra virala ghaTanA che. munizrI temanA saM aneka vilAsathI dUra karyuM hatuM sAramAnA karI ane jIva hato.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyavijayajI (jijJAsu) lakhe che ke - "zrImade mohanA gharamAM rahIne ja mohane jarjarita karyo! e to emanA jevA apavAdarUpa asAdhAraNa oliyA dhIra puruSa ja karI zake." - niraMtara AtmazodhanamAM ramamANa rahenAra evA A saMtazreSTha pUrNa saccidAnaMdapadane pAmavA mATe AjIvana akhaMDa puruSArtha karyo hato. temanuM jIvana adhyAtmanI akhaMDa sAdhanArUpa hatuM. saMsArI prasaMgo ane prakAromAM teo udAsIna rahetA hatA. zrImade potAnA AcaraNa dvArA darzAvyuM ke AtmasAdhanA mATe anivAryatA che vAsanAone saMyamita karavAnI, kAmanAone kAbUmAM levAnI, kaSAyone nAthavAnI, cittane keLavavAnI ane bahirmukha daSTine aMtarmukha banAvavAnI. zrImannA jIvanamAM tattvaniSThA ane dharmaniSThAno subhaga samanvaya dRSTigocara thAya che. tattvaniSThA eTale AMtarika rIte potAnA Atmatattvane tathA bAhya rIte vizvatattvane jANavAnI satyaniSThA, arthAt satyanA sUkSmamAM sUkSma aMzane ane virATamAM virATa svarUpane AtmasAt karavAnI utkaTa jhaMkhanA ane dharmaniSThA eTale satyanuM je kaMI darzana thayuM hoya ene jIvana sAthe ekarUpa banAvI levAno avirata ane adamya puruSArtha. jaina dharmanI vicArasaraNIthI zrImaddanuM AtmaciMtana samagrapaNe raMgAyeluM hovA chatAM temanAM jIvanamAM, kAryamAM ke sAhityamAM kyAMya koI paNa prakAranI sAMpradAyika saMkIrNatA jovAmAM AvatI nathI. zrImade SaDradarzanano UMDo abhyAsa karyo hato. vedAMta darzananA viSayo upara temaNe lakhelI noMdho eka samartha abhyAsIne zobhe evI che. teo potAnA paricayamAM Avela mumukSuone hiMdu dharmanA uttama graMtho vAMcavAnI bhalAmaNa paNa 1- munizrI puNyavijayajI (jijJAsu), "zrImad rAjacaMdra - jIvanajyoti', trIjI AvRtti, pR.10
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatA hatA, je darzAve che ke A viziSTa jyotirdhara matamatAMtarathI sarvathA mukta rahyA hatA. binasAMpradAyikatAno A umadA guNa, sphaTika jevuM nirmaLa pAradarzaka vyaktitva tathA vairAgyathI suzobhita sAdagIbharyuM jIvana - zrImadbhI A guNasaMpattithI mahAtmA gAMdhIjI atyaMta prabhAvita ane AkarSita thayA hatA. potAnA mArgadarzaka tarIke mAnelA traNa puruSomAM mahAtmA gAMdhIjIe AdhyAtmika mArgadarzaka tarIke zrImad agagaNya gaNAvyA hatA ane A tathya zrImanI sarvatomukhI mahattAno pUraka ane samartha purAvo che - "A puruSe dhArmika bAbatamAM mAruM hRdaya jItI lIdhuM ane haju sudhI koI paNa mANase mArA hRdaya para tevo prabhAva pADyo nathI. meM bIje sthaLe kahyuM che ke mAruM AMtarika jIvana ghaDavAmAM kavi sAthe raskina ane TaoNlsaToyano phALo che; paNa kavinI asara mArA upara vadhu UMDI che kAraNa ke huM kavinA pratyakSa gADha paricaya ane sahavAsamAM Avyo hato.1 sAMsArika upAdhiothI sadA vIMTaLAyelA hovA chatAM, satata satyonmukha, satata Atmonmukha evA A sAdhucarita sapuruSanA udAtta sacAritrano mahimA mahAtmA gAMdhIjIe anyatra A rIte vyakta karyo che - ApaNe saMsArI jIvo chIe tyAre zrImad asaMsArI hatA. ApaNane aneka yoniomAM bhaTakavuM paDaze tyAre zrImadbha kadAca eka janma basa thAo. ApaNe kadAca mokSathI dUra bhAgatA hoIzuM tyAre zrImadda vAyuvege mokSa tarapha dhasI rahyA hatA. 1- "maoNDarna rIvyu', jUna 1930 (gurjaranuvAda) 2- zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTela dvArA saMpAdita, 'zrI rAjacaMdra (jIvanayAtrA tathA vicAraratno)', bIjI AvRtti, rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo, pR.88-89
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kALamAM dharmanuM satya svarUpa jemaNe pragaTa karyuM ane yathArtha AtmabhAve jeo jIvyA evA prAtaHsmaraNIya zrImad rAjacaMdrajInI jIvanasAdhanA tathA temanA udAtta vicAro ane sadguNo khUba preraNAdAyI che. ataH AtmasiddhinA paMthe vicaravA arthe teozrInA pAvanakArI jIvananuM vihaMgAvalokana karIe. * * *
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) janma tathA bAlyakALa "bahuratnA vasuMdharA' uktine sArthaka karatI bhAratanI bhUmimAM aneka mahAtmAorUpI ratno pAkyAM che. temAM paNa saurASTranI pavitra bhUminA phaLadrupa udarethI vizvane keTalAMya saMto, yugapravartako ane nararatno sAMpaDyAM che. AvA ja eka alaukika ratnano - zrImad rAjacaMdrano - vikramanI vIsamI zatAbdImAM, dhanya bhUmi saurASTranA zAMta raLiyAmaNA baMdara vavANiyAmAM prAdurbhAva thayo hato. zrImannA pitAmaha zrI paMcANabhAI morabI tAbAnA mANekavADAnA rahIza hatA. vi.saM. 1892(I.sa. 1836)mAM potAnA bhAIothI judA thaI teo vavANiyA rahevA AvyA hatA. temaNe raheThANa mATe je makAna vecAtuM lIdhuM hatuM tyAM zrImanno janma thayo hato. Ama, vavANiyA zrImannA dAdA zrI paMcANabhAInuM vatana banatAM te zrImaddanuM janmadhAma banavAnuM mahAbhAgya pAmyuM. vavANiyAmAM zrI paMcANabhAIe vahANavaTAno ane vyAjavaTAvano dhaMdho zarU karyo hato. teo kRSNanI bhakti karatA hatA. temanA putra zrI ravajIbhAIno janma vi.saM. 1902mAM thayo hato. zrI ravajIbhAIe cauda varSanI uMmare vavANiyAmAM tathA camanapara vagere AjubAjunAM gAmomAM vyAjavaTAvanuM kAma zarU karyuM hatuM. teo paNa vaiSNavadharma pALatA hatA. teo khUba dayALu hatA tathA dIna-duHkhIone bhojana-vastra vagere ApatA ane sAdhu, saMta, phakIranI khUba sevA-bhakti karatA. zrI ravajIbhAInAM lagna mALIyAnA zrI rAghavajIbhAInI suputrI devabAI sAthe thayAM hatAM. devabAI temanA nAma pramANe guNavALAM hatAM. svabhAve saraLatAnI ane bhadratAnI mUrti evAM devabAI suzIla, vAtsalyanA bhaMDAra ane vinayAdi guNasaMpana hatAM. teo jaina kuLamAMthI AvyAM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavANiyAmAM jyAM zrImano janma thayo hato te ghara
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAnA kAraNe potAnI sAthe jaina saMskAra lAvyAM hatAM ane jaina dharma pALatAM hatAM. devabAI temanA sAsu-sasarAnI ananya sevAcAkarI karatAM. temanI ekaniSTha sevAthI teo banne ati prasanna rahetAM. teo devabAInI sevAthI saMtuSTa thaI temanI kukSie prabhAvazALI ratna pAke evI aMtaranI AziSa vAraMvAra ApatAM. mahApuruSonAM jIvananI AsapAsa sUcaka ghaTanAonuM vartuLa uddabhavatuM hoya che, tema zrImaddgA janma pahelAM A sevAbhAvI daMpatIne kuLadIpaka putranAM mAtA-pitA thavAnI AziSo maLelI. devabAIne putra na hovAthI teo vavANiyAnA yoginI rAmabAIbA pAse gayAM hatAM. tyAre rAmabAIe temane putra thaze ema kahI dhIraja ApI hatI ane temanA putra viSe AgAhI karatAM kahyuM hatuM ke te zaradanA caMdramA jevo, kaviomAM ziromaNi thaze. vaLI, temaNe jaNAvyuM hatuM ke te putra temanAM AMgaNAM ajavALaze, soraThanI nAmanA vadhAraze, tenAM maMdiro thaze ane tenA zabda zabda jJAnIo tathA sAdhako siddhi meLavaze. vaLI, zrI ravajIbhAIe eka oliyA phakIranI lAMbA samaya sudhI khUba sevA-bhakti karI hatI. temaNe zrI ravajIbhAInuM bhaviSya bhAkhyuM hatuM ke temane eka mahApratApI, parama bhAgyazALI putra thaze. AvAM bhaktivaMta ane sevAniSTha mAtA-pitAne tyAM vi.saM. 1924nI devadivALIe, arthAt kArtika pUrNimAe ravivAranA divase (10mI navembara, I.sa. 1867nA roja1) 1- zrImanI janmatArIkha I.sa. 1867nA navembaranI 9mI hatI ema paraMparAnusAra manAya che, paraMtu Adhunika saMzodhananA AdhAre ahIM 10mI navembara ApI che. vi. sa. 1924nA kArtika pUrNimAnA ravivAranA divase kaI tArIkha hatI e vize adhikRta paMcAMga kAryAlayomAM tapAsa karatAM tathA InTaraneTa upara upalabdha pAzcAta kaeNlenDaromAM cIvaTapUrvaka cakAsaNI karatAM nizcitapaNe jANavA maLyuM che ke e ravivAre I.sa. 1867nA navembaranI 10mI tArIkha hatI.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 rAtre be vAge pUrNa caMdra jevA prabhAvazALI nararatna zrImad rAjacaMdrano janma thayo. kArtika pUrNimAno A dhanya divasa vizvanI aneka virala vibhUtionA nAmasaMparkathI pAvana banyo che. zrImannA janmanA Azare 800 varSa pahelAM vi.saM. 1145mAM A ja kArtika pUrNimAnA divase jaina dharmanA dhuraMdhara, mahAprabhAvaka, kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI janmyA hatA. zIkhadharmasaMsthApaka guru nAnakano janma paNa A ja puNyadine thayo hato tathA A tithie drAviDa ane vAlikhilla Adi aneka divya AtmAo zatruMjaya uparathI anupama siddhagatine varyA hatA. zrImad jevA parama puruSa je ghaDIe janmyA te ghaDI dhanya thaI, temanAM mAtA-pitA dhanya thayAM, temanuM kuLa dhanya thayuM, vavANiyA gAma dhanya thayuM. vavANiyAnA dariyAnI khADInA pANInI mAlikI mATe kaccha-morabI vacce vAraMvAra takarAra thatI hovAthI vepAra paDI bhAMgato hato, paraMtu zrImad mAtAnI kukSimAM AvyA te arasAmAM ja suleha thaI hatI ane saMvata 1923nA mahA-phAgaNa mAsamAM vavANiyA baMdara pAchuM sateja thayuM hatuM, temaja tyAMno vepAra dhamadhokAra cAlavA mAMDyo hato. putranA janmathI mAtA-pitA tathA kuTuMbIjano ati AnaMda pAmyAM ane e putranuM nAma lakSmInaMdana rAkhavAmAM AvyuM, paraMtu cAra varSanI vaye vi.saM. 1928mAM te nAma badalIne rAyacaMda rAkhavAmAM AvyuM ke je nAma kAyama rahyuM ane AgaLa jatAM A adbhuta jJAnazrIsaMpana puruSanuM "zrImad rAjacaMdra evuM guNaniSpanna nAma banI gayuM. | zrI ravajIbhAI ane devabAIne cha saMtAno thayAM hatAM. emAM sauthI moTAM te zivakuMvarabahena. emanAM lagna jetaparanA zrI catrabhuja becara sAthe thayAM hatAM. bIje " naMbare zrImad rAjacaMdra. emanAM lagna jhabakabAI sAthe thayelAM. trIjAM te mInAbahena. emanAM lagna kaccha aMjAranA zrI TokarazI pItAMbara
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImannAM mAtuzrI devabAI zrImadnA pitAzrI ravajIbhAI -----
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 sAthe thayelAM. cothAM te jhabakabahena. emanAM lagna vavANiyAnA zrI jasarAja dozI sAthe thayelAM. pAMcamA te zrI manasukhabhAI. emanAM patnInuM nAma paNa jhabakabAI hatuM. sauthI nAnAM te jIjIbahena. emanAM lagna sAyalAnA zrI jhaveracaMda malakacaMda sAthe thayelAM. Ama, zrI ravajIbhAIno kuTuMba-parivAra moTo hato. zrImadbho sAta varSa sudhIno bAlyakALa nirdoSa ramatagamatamAM, unnata kalpanAomAM ane jIvanamAM AgaLa rahevAnI bhAvanAomAM vyatIta thayo hato. ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI temane jijJAsA rahyA karatI. vastra paheravAnI, svacchatA rAkhavAnI, khAvA-pIvAnI, sUvA-besavAnI badhI ceSTA videhI hatI. temanuM hADa garIba hatuM ane dazA niraparAdhI hatI. temano hasamukho cahero tathA mRdu ane vahAluM bolavuM darekane manamohaka thaI paDatuM hatuM. saraLatA, tejasvitA, sAttvikatA, niHspRhatA vagere aneka guNo temanAmAM sahaja khIlelA hatA. temanI tejasvI buddhipratibhA ane adbhuta smaraNazaktine kAraNe vidyAdevI sarasvatI janmathI ja temanA upara prasanna hoya tema jaNAtuM hatuM. Ama, bhaviSyanA e mahAtmA bALavayathI ja anokhuM vyaktitva dharAvatA hatA. * * *
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) jAtismaraNajJAna jAtismaraNajJAna eTale potAnA pUrvanA eka athavA vadhu bhavonuM jJAna. jAtismaraNajJAna e matijJAnanA dhAraNA nAmanA bhedano eka peTA prakAra che. potAnA bALapaNamAM koI gAma, vastu Adi joyAM hoya ane yuvAna ke vRddha avasthAmAM koI prasaMge te gAmAdinuM smaraNa thAya, tyAre te vakhate te gAmAdinuM AtmAmAM je prakAre bhAna thAya te prakAre jAtismaraNa jJAnavAnane pUrvanA bhavano bhAva smRtipaTamAM AlekhAyelo svAnubhavagocara thAya che. zrImadrane AvuM jAtismaraNa jJAna pragaTyuM hatuM. te pragaTa thavAno prasaMga temanI sAta varSanI vaye eTale ke vi.saM. 1931mAM banyo hato ane pachI te jJAnamAM uttarottara vadhAro thayo hato. zrImade potAnI "samuccayavayacaryAnI noMdhamAM ke anya lakhANomAM potAnA jAtismaraNajJAna viSe athavA kyA prasaMge te jJAnanI zarUAta thaI te viSe koI spaSTa nirdeza karyo nathI, paraMtu te lakhANomAM kyAMka kyAMka ADakatarAM sUcano jovAM maLe che. kacchanA vaNikabhAI zrI padamazI ThAkarazIe zrIma kevI rIte jAtismaraNa jJAna pragaTyuM hatuM te prasaMga noMdhyo che. temaNe muMbaInI bhUlezvaranI zAkamArkeTa pAsenA digaMbara maMdiramAM zrImanne temanA jAtismaraNajJAna viSe pUchyuM hatuM, tyAre zrImade potAnA jIvanamAM banelo e prasaMga svamukhe jaNAvyo hato. vavANiyAmAM zrI amIcaMdabhAI nAmanA eka sagRhastha zrImad pratye khUba premathI vartatA hatA. zrImad sAta varSanA hatA tyAre eka divasa zrI amIcaMdabhAI sarpa karaDavAthI gujarI gayA. A vAta sAMbhaLI zrImade temanA dAdAne pUchyuM ke gujarI javuM eTale zuM? gujarI javAno artha kahevAthI bALaka bhayabhIta thaze ema vicArI zrImaddanuM dhyAna bIje doravA dAdAe zrImadda jamavA besavA kahyuM ane te vAta TALavA temaNe aneka ADIavaLI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavANiyAnA smazAnamAM baLatI citA joIne zrImadrane sAta varSanI vaye pragaTela jAtismaraNajJAna
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 vAto karI. paNa gujarI javA viSe samajavAnI tIvra jijJAsA udbhavI hovAthI zrImad pharI pharIne te ja prazna AgAhathI pUchatA rahyA. aMte dAdAne khulAso karavAnI pharaja paDI. temaNe uttara Apyo ke gujarI javuM eTale amIcaMdabhAInA dehamAMthI jIva nIkaLI gayo che, have temanuM zarIra hAlI-cAlI na zake, bolI na zake, khAI-pI na zake, mATe temanA zarIrane taLAva pAsenA smazAnamAM laI jaI bALI nAkhaze. A sAMbhaLI zrImad thoDI vAra vicAramagna dazAmAM gharamAM Ama tema pharI, chAnAmAnA taLAve gayA ane tyAM be zAkhAvALA bAvaLanA eka jhADa upara caDyA. tyAM temaNe bhaDabhaDa saLagatI citA joI ane tenI AsapAsa mANasone beThelA joyA. potAnI paricita ane snehALa vyaktine Ama bALI mukAtI joI temane khUba lAgI AvyuM ane aMtaramAM ghamasANa cAlyuM ke AvA sArA, premALa mANasane bALI mUkavo e kevI krUratA? Ama banavAnuM kAraNa zuM? A uparathI temane tattvano uhApoha thayo ke A zarIra to enuM e che, emAMthI cAlyuM gayuM e tattva kayuM? deha ane dehI (AtmA) ema be judI judI vastuo hovI joIe. Ama, temaNe vicAranA sAgaramAM DUbakI mArI ane temanA A manomaMthananA navanItarUpe teo jAtismaraNa jJAna pAmyA. smRti uparanuM AvaraNa TaLatAM temaNe potAnA pUrvabhavone jANyA. zrImade tyArapachI jUnAgaDhano gaDha joyo tyAre te jJAnamAM ghaNo vadhAro thayo hato. teo IDaranA pahADomAM vicaryA tyAre jAtismaraNajJAnanuM vizeSapaNuM thayuM hatuM. IDaranA pahADomAM zrI lallujI Adi munione thoDA divasano samAgama Apyo hato te vakhate temaNe pote pUrvabhavamAM kaI jagyAe, kaI rIte besatA, kyAM rahetA vagerenuM varNana karyuM hatuM. pote covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmInA aMtevAsI ziSya hatA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ane laghuzaMkA karavA jeTalo pramAda karavAthI ATaluM bhavabhramaNa vadhI gayuM hatuM evuM temaNe uttarasaMDA vanakSetre zrI motIlAla bhAvasArane pramAda na karavAno bodha ApatI vakhate jaNAvyuM hatuM. temaNe zrI kalyANajIbhAIne kahyuM hatuM ke amane AThaso bhavanuM jJAna che. zrI khImajIbhAIne zrImade potAnA pUrvabhava saMbaMdhI savistAra jaNAvatAM kaheluM ke 'tamAro to amArA upara upakAra che', ema zrI dAmajIbhAIe noMdhyuM che. zrImaddna sAta varSe thayelA jAtismRtijJAnano sabaLa purAvo temanA lakhANamAMthI spaSTa rIte maLato nathI, paraMtu temanA sva-AtmavRttAMta kAvyamAM 'ogaNIsameM ne ekatrIse, Avyo apUrva anusAra re.1 paMktithI te apUrva anusAra e temanuM jAtismaraNajJAna hoI zake evuM anumAna karI zakAya che. vaLI, "punarjanma che jarUra che. e mATe 'huM' anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM' e vAkya pUrvabhavanA koI joganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che. jene, punarjanmAdi bhAva karyA che, te 'padArthane', koI prakAre jANIne te vAkya lakhAyuM che. tathA patrAMka 212, 313, 465 AdimAM karavAmAM AvelA anubhavajanya ugAromAM temanuM pUrvajanmonuM jJAna DokiyuM karI jAya che, je vAMcatAM-vicAratAM vicakSaNa janane temanA jAtismaraNajJAna viSe khAtarI thAya che. 2 - jAtismaraNajJAna viSe zrImad loko sAthe vizeSa carcAmAM UtaratA nahIM. teo evA sAgarasama gaMbhIra hatA ke temaNe potAnA pUrvajanmonAM jJAna saMbaMdhI vAta prAyaH kaLAvA dIdhI na hatI. kvacit koIne prasaMgavazAt IzAro karyo hoya topaNa tenI vizeSa spaSTatA na karatA. te viSenI kutUhalavRttine uttejana ApavAnuM teo TALatA. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.801 (hAthanoMdha-1, 32) 2- ejana, pR.361 (patrAMka-424)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 sAta varSanI vaye zrImaddna je jAtismaraNajJAna thayuM hatuM, te jJAnezrImadI saMsAra pratyenI dRSTi badalavAmAM khUba mahattvano bhAga bhajavyo hato. temane saMsAranI asAratA samajAtAM vairAgya tarapha temanI gati svAbhAvika banI hatI. zrImo laghuvayathI dina pratidina vardhamAna thato parama vairAgya ane sthaLe sthaLe dRzyamAna thato saMvegAtizaya A jAtismaraNajJAnanuM sahaja, svAbhAvika La hatuM. jemane aneka bhavomAM veThelAM Adhi-vyAdhi-upAdhi tathA janma-jarA-maraNanAM duHkha smRtimAM tAjAM thayAM hoya tathA pUrvabhavomAM satpuruSo pAse sAMbhaLelo upadeza smRtimAM pratyakSa bhAsato hoya, pUrve ArAdhela jJAnadhyAna-tapanI saMdhi thaI hoya; temane saMsAra pratye kevo prabaLa vairAgya jAge tathA muktino mArga ArAdhavA keTalI tatparatA rahe te sAmAnya jananI kalpanAmAM paNa AvavuM muzkela che. potAnA AtmAnAM astitva ane nityatvanI pUrNa khAtarI thatAM mokSamArgamAM temanI pravRtti vizeSa niHzaMkapaNe thavA lAgI ane temanA pAramArthika jIvanano vikAsa jhaDapathI thavA lAgyo. AtmA, karma, te banneno saMbaMdha, karmathI vimukti arthAt mokSa vage2e saMbaMdhI vicAradhArAo temanAmAM pragaTI. pUrvajanmonA aneka anubhavo tAdRzya thatAM teo bAlyAvasthAmAM ja jJAnavRddha banI gayA. Ama, laghuvayathI zrImadna vairAgya ane vivekanI prAptithI je tattvabodha thayo tenuM mukhya kAraNa jAtismaraNajJAna gaNavA yogya che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) vidyAbhyAsanI tvaritatA ane bALapaNanA dhArmika saMskAro zrImaddnA jAtismaraNajJAnanA vRttAMta uparathI sahaja sUcita thAya che ke zrImad pUrvajanmomAM upArjela apUrva jJAnasaMskAronI ratnamaMjUSA A janmamAM sAthe laIne AvyA hatA, tethI temanAmAM janmathI ja jJAnanA kSayopazamanI prabaLatA hatI. smRtinuM satejapaNuM, hRdayanI saraLatA, vANInI spaSTatA, vicAranI nirmaLatA, svabhAvanuM gAMbhIrya Adi guNo temanAmAM bALapaNathI vikasyA hatA. temano adbhuta kSayopazama uttarottara jhaDapathI AvirbhUta thato gayo te temanA vidyAbhyAsanI jhaDapa uparathI samajI zakAya che. sAta zrImad prathamathI ja pratibhAzALI bALaka hatA. varSanI vaye keLavaNI levA mATe temane nizALe besADavAmAM AvyA. zrI ravajIbhAIe heDamAstarane vinaMtI karI ke zALAmAM zikSaka zrImane vaDhe nahIM, tethI heDamAstare zikSaka zrI lavajIbhAIne zrImaddna premathI bhaNAvavAnI bhalAmaNa karI. zrI lavajIbhAIe zrImaddna pATImAM ekathI pAMca sudhInA AMkaDA lakhI ApyA ane te ghUMTI lAvavA kahyuM. zrImadde tarata ja te lakhI ApyA. zrI lavajIbhAIne thayuM ke kadAca ghare te zIkhavADyA haze eTale AvaDatA haze. paraMtu pachI zrI lavajIbhAI 6 thI 10, 11 thI 20, 21 thI 100 sudhI je lakhI Ape te badhuM teo pATImAM tarata lakhI batAvatA. ekathI dasanA ghaDiyA sudhI zrI lavajIbhAInA lakhavA pramANe teo lakhI gayA ane bolavA pramANe bolI gayA. pachI zrI lavajIbhAIe agiyArA ane bArAkhaDI lakhI ApI, te paNa temaNe tarata ja lakhI ApI. A badhuM joI zrI lavajIbhAI Azcaryacakita thaI gayA. vaLI, gujarAtI pahelI copaDInA 5-6 pATha lakhAvyA to
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 te pramANe lakhI ane bolI gayA, tethI zrI lavajIbhAI vizeSa navAI pAmyA ane temaNe heDamAstarane vAta karI. heDamAstare zrI ravajIbhAIne bolAvIne pUchyuM ke temaNe zrImad gharamAM kaMI abhyAsa karAvyo hato? tyAre zrI ravajIbhAIe jaNAvyuM ke teo AgalA divase ja pATI ane pena kharIdIne lAvyA hatA. A uparathI zrI lavajIbhAIne samajAyuM ke A koI pUrvanA jJAnasaMskAravALo jIva che. cothA dhoraNanI parIkSA levA AvanAra morabI rAjyanA zaikSaNika nirIkSaka zrI prANalAlabhAI paNa zrImathI atyaMta prabhAvita thayA hatA. Ama, zrImadbhI ajaba grahaNazakti ane tIvra yAdazaktinA kAraNe zikSaka pAse sAMbhaLavAthI ke eka vAra vAMcavAthI temane badhuM yAda rahI jatuM. temanI AvI asAdhAraNa smaraNazaktinA kAraNe temane sAmAnya bALakonI jema pharI ghare vAMcavAnI jarUra paDatI nahIM. temaNe mAtra be varSa jeTalA gALAmAM gujarAtI sAta copaDI jeTalA abhyAsane pUro karI lIdho hato. A prakAranA potAnA ekapAThIpaNAno nirdeza karatAM zrImad "samuccayavayacaryAmAM lakhe che ke - smRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahu ja thoDA manuSyomAM A kALe, A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hato. vAtaDAhyo, ramatiyALa ane AnaMdI hato. pATha mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI teno bhAvArtha kahI jato. e bhaNInI nizcitatA hatI." prakhara buddhizALI, tejasvI ane premALa vidyArthI tarIke temaNe sahAdhyAyIomAM ghaNI cAhanA meLavI hatI ane zikSakanA paNa vAtsalyane pAtra banyA hatA. vidyArthIonI temanA upara keTalI prIti hatI tenA udAharaNarUpe eka ghaTanA jANItI che. eka vakhata zikSake bALa rAyacaMdane koI kAraNasara Thapako Apyo, tethI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.204 (AMka-89)
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 teo bIje divase zALAe na gayA. bALa rAyacaMda nizALe AvyA nathI ema bIjA vidyArthIonA jANavAmAM AvatAM teo bALa rAyacaMda pAse gayA ane temanI sAthe dUra khetaramAM cAlyA gayA. A bAju zikSaka jyAre zALAmAM AvyA tyAre temaNe eka paNa vidyArthI na joyo. temanI jANamAM AvyuM ke gaI kAle bALa rAyacaMdane Thapako Apyo hato tenuM A pariNAma hatuM. pachI vidyArthIone zodhatAM zodhatAM teo khetara sudhI gayA ane bALa rAyacaMdane manAvI zALAmAM pAchA laI AvyA. hoMziyAra hovAnA kAraNe bALa rAyacaMda zikSakanA parama vizvAsu tarIke anya vidyArthIonuM vargakAma letA ane e rIte vargazikSakanuM kArya paNa karatA. temanAmAM svAbhAvika rIte rahelAM nikhAlasatA, bhadrikatA, saraLatA, vizvasanIyatA, bolavAnI prabhAvazALI chaTA, zIkhavavAnI adbhuta kaLA Adi guNothI teo sahAdhyAyIomAM khUba mAnItA thayA hatA. zrImatuM vAMcana khUba vizALa hatuM. nAnapaNathI ja temane vidyA prApta karavAnI ane navuM navuM samajavAnI, sAMbhaLavAnI, vAMcavAnI, zIkhavAnI khUba ja jijJAsA rahetI hatI. teo je pustaka hAthamAM Ave te jhaDapathI vAMcI jatA hatA ane teno bodha smRtimAM mahI letA hatA. pAThyapustaka uparAMta temaNe keTalAka kAvyagraMtho ane vividha prakAranA bodhagraMtho vAMcyA hatA. teo tera varSanI vaye aMgrejI bhASAno abhyAsa karavA rAjakoTa gayA hatA, paraMtu temaNe aMgrejI bhASAno abhyAsa keTalo vakhata ane kaI kakSAno karyo hato tenI koI cokkasa mAhitI maLatI nathI. teo aMgrejI bhASAnuM sAmAnya vAMcanalekhana karI zakatA hatA. temano saMskRta ane prAkRta bhASA upara paNa sAro kAbU hato ane te bhASAnA graMtho teo saraLatAthI vAMcI-samajI zakatA hatA. tIvra samajaNazakti ane prakhara smaraNazakti hovA chatAM vairAgyavRttinA kAraNe temaNe te
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 jarA paNa hatA. pitAnI ane koIne o bhASAono zAstrIya abhyAsa karyo na hato. teramA varSa pachI zrImad temanA pitAnI dukAne besatA hatA ane tyAMnuM kAmakAja saMbhALatA hatA. tyAM teo ramatamAM ke prapaMcamAM vakhata vyaya karavAne badale vAMcana, manana, kAvyasarjanAdimAM samayano sadupayoga karatA hatA. potAnI pharajamAM jarA paNa cUka na AvavA devAnI kartavyapAlananI buddhi temanAmAM bALapaNathI ja hatI. pitAnI dukAna upara besIne temaNe nyAyanItipUrvaka vyavasAya karyo hato ane koIne ocho-adhiko bhAva kahyo na hato ke ochuM-adhikuM toLI dIdhuM na hatuM. A bALapaNanAM A varSo daramyAna zrImade temanAmAM rahelI virala sarjanazaktino paNa paricaya karAvyo hato. jeTalI adbhuta temanI smaraNazakti hatI, teTalI ja addabhuta temanI kavitvazakti paNa hatI. nAnI vayathI ja temanAmAM vAto ane kathAo joDI kADhI, rasika rIte kahI batAvavAnI chaTAdAra vAkacAturI paNa hatI. teo zIghra kavi hatA. ATha varSanI vayathI temaNe kavitA racavAnI zarUAta karI hatI. ATha varSanI uMmare temaNe aMdAje 5000 kaDIo racelI, je hAla upalabdha nathI. nava varSanI vaye temaNe rAmAyaNa ane mahAbhArata jevA mahAna graMthonuM avalokana karI, tene kAvyamAM gUMthavAnI asAdhAraNa pratibhA sAdhya karI hatI. dasa varSanI uMmare teo ghaNA viSayo upara chaTAdAra rasika bhASaNo ApatA hatA. agiyAra varSanI vayathI koI prauDha prajJAvaMta lekhakanI jema teo ciMtana-manananA paripAkarUpa lekho lakhatA hatA, je 'buddhiprakAza' nAmanA tatkAlIna ziSTa ane zreSTha sAmayikamAM chapAtA hatA. temaNe InAmI nibaMdho lakhI pAritoSiko paNa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 meLavyAM hatAM. bAra varSanI uMmara sudhImAM to temanI kavitvazakti ghaNI ja rUDI rIte khIlI UThI hatI. mAtra traNa ja divasamAM ghaDiyALa upara temaNe traNaso kaDIo lakhI hatI. Ama, kumAra avasthAthI ja kalama ane kAgaLa sAthe mitratA baMdhAtAM temanuM jJAna buddhibaLa vaDe prakAzita thavA lAgyuM ane teo 'kavi' tarIke prasiddha thayA. zrImad bALapaNathI ja vavANiyAmAM vidvAna tarIke nAmAMkita banyA hatA ane sarvanAM AkarSaNanuM kendra thayA hatA. te vakhatanA kacchanA dIvAna zrI maNibhAI jazabhAIe temane kaccha padhAravAnuM AmaMtraNa ApyuM hatuM ane tyAM temaNe dharma saMbaMdhI suMdara bhASaNa karyuM hatuM, je sAMbhaLIne loko atyaMta prabhAvita thayA hatA. temanA akSara eTalA suMdara ane maroDadAra hatA ke kacchanA darabAranA utAre temane lakhavA mATe bolAvavAmAM AvatA hatA. zrImaddnI khyAti sAMbhaLIne kacchathI zrI hemarAjabhAI ane zrI mAlazIbhAI temane kAzI bhaNAvavA arthe tyAM laI javA mATe rAjakoTa maLavA AvyA hatA. paraMtu teo zrImanA prabhAvathI Azcaryacakita thayA ane zrImadnA adbhuta jJAnanI khAtarI thatAM, 'AvA samarthane have zuM bhaNavAnuM hoya!' ema pratyakSa anubhavI tathA kAzI AvavA mATe zrImadnI namra chatAM makkama ane samajaNapUrvakanI nA sAMbhaLI pAchA pharyA hatA. Ama, bAlyavayathI ja zrImaddnI prajJA, vivekazakti ane nirNayAtmakatA adbhuta hatAM. zrImad vyAvahArika zikSaNamAM jema akalpanIya zIvratAthI AgaLa vadhyA hatA, tema dharmasaMskAranAM bIja paNa temanI cittabhUmimAM tvarAthI ropAyAM hatAM. temane pitRpakSa taraphathI vaiSNava dharmanA ane mAtRpakSa taraphathI jaina dharmanA saMskAronuM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 ajaba mizraNa vArasAmAM maLyuM hatuM. temanA dAdA zrIkRSNanA bhakta hatA, jyAre temanAM mAtuzrI devabAI jaina dharmanA saMskAro sAthe lAvyAM hatAM. vavANiyAnAM bIjAM vaNika kuTuMbo paNa jaina dharmane anusaratAM hatAM, eTale mAtA taraphathI jaina saMskAra uparAMta temane AsapAsathI paNa jaina vAtAvaraNa maLyuM hatuM. A kAraNe bALapaNathI temanAmAM vaiSNava tathA jaina e bane dharmonA saMskArono mizra prabhAva jhaLakato hato. zrImad upara zarUAtamAM vaiSNava saMpradAyano raMga vizeSa hato. temaNe temanA dAdA pAse kRSNabhaktinAM pado sAMbhaLyAM hatAM, tethI temane nAnapaNathI ja Izvara ane avatAro pratye prItibhakti utpanna thaI hatI. teo avAranavAra kathAprasaMgomAM jatA ane camatkAro sAMbhaLI prabhAvita thatA. mahaMta thavAnI ane sthaLe sthaLe harikathA karavAnI vRtti paNa koI koI vAra thaI AvatI. teo nitya kRSNanAM darzana karavA jatA. temane vaiSNava AcAra pratye ruci thaI hatI ane zrI rAmadAsajI nAmanA sAdhunI pAse vaiSNava dharmanA pratIkarUpa kaMThI paNa baMdhAvI hatI. jainadharmI vaNiko vAraMvAra zrImad sAthe te aMge carcA karatA ane koI koI vAra temanI kaMThInI ThekaDI paNa uDADatA, paraMtu zrImad temane potAnA buddhibaLe yogya javAba ApavA mathatA. te jaina vaNiko moTA bhAge pratimA-apUjaka hatA ane temanI kriyAo malina lAgavAthI tathA teo jagatakartA Izvarane mAnatA na hovAthI temanA pratye zrImadda aNagamo raheto. paraMtu samaya jatAM ane samaja badalAtAM mAtAe siMcana karelA jaina dharmanA saMskAra temanAmAM vadhu prabaLa banavA lAgyA. jainadharmIonA saMsargathI ane vAMcananI rucithI jaina dharmanAM pratikramaNa sUtra Adi pustako vAMcavAmAM AvatAM; kSamA, maitrI tathA ahiMsAnA pAyA upara racAyelA jaina dharmanA paramodAra vicAro zrImannA hRdayane sparzI gayA. temaNe joyuM ke jaina hatIsAdhunI pAse ci thaI hIna karavA jaI vAra je nA saMsargathI vAMcavAmAM jarmanA na
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dharmamAM sarva jIvathI mitratA icchI che, tethI temAM temanI prIti vadhI. zRMgArapradhAna vaiSNava dharma tathA vairAgyapradhAna jaina dharma madhye temano UrdhvagAmI AtmA vairAgyapradhAna jaina dharma pratye vadhu ne vadhu AkarSAyo. tevAmAM tera varSanI uMmare kaMThI tUTI gaI ane temaNe te pharIthI baMdhAvI nahIM. Ama, zrImadbhA dharmasaMskAromAM kramazaH AmUla parivartana AvavAthI teo tera varSanI vayathI jaina dharmanA raMge sarvAge raMgAI gayA. koI mata-saMpradAyanA AgrahanA kAraNe nahIM, paraMtu tulanAtmaka abhyAsa ane niSpakSa buddhinA dohananA paripAkarUpe temanI jaina dharma pratyenI zraddhA acaLa banI. nAnI vayamAM paNa temanI parIkSaka zakti eTalI sateja hatI ke teo jaina dharmanAM paramodAtta tattvone samajI zakyA ane pachI to jema jema temAM DUbakI lagAvavA mAMDyA, tema tema jaina tattvajJAnanA agAdha UMDANanuM temaja parama udAratA ane gahana vizALatAnuM temane bhAna thatuM gayuM. AthI teo jaina dharmanA parama upAsaka banyA ane bhAvimAM jaina zAsananA staMbha paNa banyA.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) dharmamaMthana zALAnA abhyAsa pachI zrImadde zrutanI utkaTa upAsanA AdarI. temanuM valaNa mokSAbhimukha hovAthI tera varSanI vayathI teo vairAgyanA ane tattvavicAraNAnA graMthono abhyAsa karavA lAgyA. temane zAstrajJAna meLavavA khAsa puruSArtha karavo paDyo na hato. jJAnanI nirmaLatAnA kAraNe temane badhAM zAstronuM jJAna ghaNI ja zIvratAthI thaI jatuM hatuM. saMskRta-prAkRta bhASAno abhyAsa vyavasthita rIte karyA vinA paNa temane te bhASAnAM pustako vAMcatAM ghaNo alpa samaya lAgato hato. savA varSamAM ja temaNe badhAM jaina Agamo avalokI lIdhAM hatAM. eka vakhata vAMcatAM ja temane te graMthono paramArtha samajAI jato ane temanI tIvra smaraNazaktinA kAraNe te graMtho mukhapATha jevA thaI jatA hatA. temanuM AgamajJAna eTaluM UMDuM, talasparzI ane tattvagrAhI hatuM ke tenI jhINAmAM jhINI vigata temane hRdayagata hatI. temanI AMtarika zaktinA kAraNe temaNe na vAMcyAM hoya tevAM zAstronuM jJAna paNa temane ghaNI vakhata ApoApa pragaTatuM hatuM. teo zAstravAMcana karatA tyAre temanI pAse besanArane to ema ja lAgatuM ke teo mAtra pAnAM ja pherave che ane chatAM te zAstramAM temano upayoga pharI vaLato. janmakSetra vavANiyAmAM jeTaluM dhArmika sAhitya upalabdha hatuM teTaluM to AzuprajJa zrImad zIghra vAMcI gayA, paNa teTalAmAtrathI temanI jJAnapipAsA tRpta na thatAM teo anya sthAnethI paNa pustako meLavatA. vaLI, zrImaddna zAstrajJAna amuka saMpradAya pUratuM ja sImita na hatuM. temaNe bhinna bhinna saMpradAyo tathA dharmonA graMthonuM vizALa pramANamAM vAMcana karyuM hatuM. prabaLa kSayopazamanA kAraNe tattvajJAna jevA gUDha viSayamAM paNa temano praveza saraLatAthI thayo hato ane dharmajJAna sIdhuM mULa graMthomAMthI ja meLavavA teo zaktimAna thayA hatA. bhAratanA prAyaH sarva
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 mukhya darzanazAstronuM temaNe gaMbhIratAthI sUkSma avalokana karyuM hatuM. vedAMta, sAMkhya, nyAya, bauddha, jaina Adi padarzananAM tattvane temaNe niSpakSa nyAyamUrtinI jema nyAyanA kAMTe tolyuM hatuM. paripUrNa darzananI zodha arthe, tattvavicAraNA karavA tarapha satyatattvagaveSaka, parIkSApradhAna, parama prajJAtizayavaMta zrImanuM citta vaLyuM hatuM. pradarzanarUpa mahAsamudranuM maMthana karI, tattvanavanItanI prAptinuM bhagIratha kArya temaNe AdaryuM hatuM. pariNAme temanA jIvanano teramA varSathI soLamA varSanI vaya parvatano samaya dharmamaMthanano kALa kahevAya che. A samayagALAmAM zrImo padarzana aMgenI sUkSma uhApoha, temanI madhyastha parIkSApravRtti temaja samAdhAnanI niSpatti Adi daSTigocara thAya che. temane koI paNa matadarzananA Agraha ke pakSapAta vinA svaccha aMta:karaNathI parIkSA karatAM jaina darzananuM pUrvApara aviruddhapaNuM supratIta thayuM ane vItarAgamArganI daDha zraddhA thaI. zrImaddanI bAlyavayanI jijJAsAo, rAjarAjezvara thavAnI icchAo, tyAgI mahAtmA thavAnA manoratho vagere judI judI dizAomAM vahetI vicAradhArA have AtmArtha bhaNI vaLI. AtmAnI vidyamAnatA, nityatA, karmakartApaNuM, karmabhoktApaNuM, mukti ane te muktinA upAyanI sAdhanA prabodhanAra jina darzananI anekAMtazailI upara mugdha thaI, tene buddhithI grAhya karI, temAM zraddhAvAna thaI, sAdhanAnA paMthe te vicAradhArA AgaLa vadhI. Ama, kumAravayamAM ja zrImadranA vicAro sunizcita ane pragarbha, sunItipoSaka ane AtmaniSTha, saMyamazIla ane zreyasAdhaka svarUpane pAmyA hatA. temanI zaktiono AdhyAtmika vikAsa thato jato hato ane temanA jJAnano prakAza prajvalita thato jato hato. temanuM ciMtana daDha ane paripakva thatAM te vicArone akSarabaddha karI, anyane paNa temAM sahabhAgI banAvavAnuM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 temaNe vicAryuM. vaLI, jaina temaja jainetara samAjamAM vyApelI dharmajaDatA paNa temanA graMthalekhanamAM kAraNabhUta banI hatI. jaina dharmanuM mULa lakSa tathA mULa zAstromAM varNavelA sAcA sAdhu ane gRhasthanA AcAronI potAnA samayanA jaina ArAdhakonA AcAro sAthe sarakhAmaNI karatAM temane mULa siddhAMto ane pracalita AcAromAM AkAza-pAtALano pharaka dekhAyo. temaNe joyuM ke loko mULa zAstro vAMcatA-vicAratA na hatA. pariNAme ajJAnathI athavA paraMparAthI game tevA vicAravihIna AcAro jaina zrAvako tathA munionAM jIvanamAM pagadaMDo jamAvI beThA hatA. munidharmano zAstrokta Adarza pUrNataH anusarI na zakAvAthI tene moLo ke vikRta karavAnI athavA DhAMkavAnI vRtti temaja vahemo, Agraho ane matabhedonuM sAmrAjya pravartamAna sAdhusamAjamAM nIrakhatAM zrImano puruSArthI ane siddhAMtaniSTha AtmA dubhAyo. temanI bALapaNathI sevAtI dharmoddhAranI bhAvanA paNa dRDha thatI jatI hatI ane tethI jaDatA tathA pramAdamAM jIvana gALI rahelA lokone jAgRta karavAnI temane tAlAvelI jAgI. avaLA jJAnathI bhraSTa thayelA bALayuvAvarga Adine bacAvavA temaNe saraLa bhASAzailImAM pustako lakhavA vicAryuM. zrImaddnI asAdhAraNa prajJA vividha viSayanA aneka graMthono sAra grahI, mokSamArgamAM upayogI evA vairAgya, viveka ane upazamane prabodhatA graMthanA sarjana dvArA janasamudAyanuM kalyANa karavAmAM pravRtta thaI. zrImaddanAM vizALa vAMcana, gahana manana ane adbhuta vairAgyanA paripAkarUpe temanI soLa varSa ane pAMca mAsanI uMmare, vi.saM. 1940mAM temanA dvArA 'mokSamALA' nAmano graMtha mAtra traNa divasamAM lakhAyo hato. A gaMbhIra darzanaprabhAvaka graMthamAM susaMgata zAstrazailI ane sumadhura bhASAmAM tattvajJAnanA 108 dRSTAMtasabhara pATha dvArA jaina dharmanA gUDha siddhAMtonuM rocaka
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 nirUpaNa thayuM che. prastuta graMthamAM temaNe samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritrarUpa mokSano mArga matabheda vinA bodhyo che. mokSamALA'nuM prakAzana temaNe pote ja karAvyuM hatuM. tene chapAvavAmAM vilaMba thavAnA kAraNe agAuthI noMdhAyelA grAhakonI vyAkuLatA TALavA, vi.saM. 194ramAM, temaNe rasaprada daSTAMto sahita bAra bhAvanAnuM parama bhAvavAhI svarUpa Alekhato vairAgyasabhara bhAvanAbodha' nAmano graMtha racIne grAhakone bheTarUpe Apyo hato. A prasaMga zrImannAM viveka, kAryakuzaLatA ane javAbadArInuM bhAna darzAve che. A samaya daramyAna zrImad alaukika vairAgya vartato hato. temaNe eka vakhata jaNAvyuM hatuM ke "mokSamALA'nI racanA vakhate temane yogavAsiSThanA vairAgya prakaraNamAM varNavela zrI rAmacaMdrajInA vairAgya jevo vairAgya vartato hato, te eTale sudhI ke temaNe khAdhuM che ke nahIM teno paNa temane khyAla raheto nahIM. temano A ura vairAgya "mokSamALA'nA vairAgyaviSayaka zikSApAThomAM spaSTapaNe dRSTigocara thAya che. temano vairAgya uttarottara vega pakaDato gayo hato ane "bhAvanAbodha'nA sarjanakALe to te vairAgya parama addabhuta bhAve pariNamyo hato ane tethI ja temaNe potAnA jIvananA mukhya prasaMgo amara karanAra kAvyamAM prakAzya che - ogaNIsase ne betALIse, abhuta vairAgya dhAra re.1 Ama, zrImad jevA parama vicakSaNa puruSa dvArA niSpakSapAta chatAM parIkSApradhAna prajJAnI eraNe vividha darzanonI tarka ane yuktithI karAyelI cakAsaNImAM sahajAnmasvarUpanI prApti karavA arthe je zuddha dharma, je vicAradhArA, je tattvadarzana paripUrNa samartha TharyuM; te adbhuta, vizALa ane yathArtha evA vitarAgadarzanamAM ja temanI pratibhAvaMta anveSakabuddhi TharI, emAM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.801 (hAthanoMdha-1, 32)
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 16 zrImad rAjacaMdra vi.saM. 1940
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ja temanI dRSTi sthira thaI, emAM ja temanI zraddhA atyaMta daDhapaNe sthita thaI ane tenA AdhAre temanuM samagra jIvana divya prakAzathI jhaLahaLI UThyuM. * * *
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) kizorAvasthAmAM abhuta zaMkitaono AvirbhAva (i) avadhAnazakti pUrvanA prabaLa saMskArI ane baLavAna kSayopazamI evA zrImadbhAM laghuvayathI asAdhAraNa smaraNazakti, kavitvazakti, vastRtvazakti Adi aneka viziSTa zaktiono AvirbhAva thayo hato. nAnapaNathI ja zrImad navuM navuM zIkhavAnI tIvra jijJAsA hatI. navI vidyA dIThI ke lIdhI ja che evo abhinava jJAnavRddhi karavAno utkaTa utsAha temane hato. teo je kAMI sAruM jue tenuM tvarAthI anukaraNa karatA ane alpa samayamAM jenuM anukaraNa karyuM hoya tenA karatAM AgaLa vadhI jatA. AnuM uttama udAharaNa che temanI adbhuta avadhAnazakti, jenuM darzana vi.saM. 1940nA arasAmAM thAya che. avadhAnazakti eTale viziSTa prakAranI tIvra smaraNazakti. ekasAthe aneka vastu yAda rAkhI, bhUla vinA aneka kAryomAM upayoga rAkhavAnI zaktine avadhAnazakti kahevAmAM Ave che. dhAraNA nAmanA matijJAnanA bhedamAM A zaktino samAveza thAya che. je vyakti jeTalI saMkhyA sudhInAM kArya ekIsAthe karI zake teTalI saMkhyAnA avadhAnakAra tarIke te vyaktine khyAti maLe che. Ama, avadhAnakAro aSTAvadhAnI, bAra avadhAnI, soLa avadhAnI, bAvana avadhAnI, zatAvadhAnI Adi vividha nAme oLakhAya che. - zrImad jevA asAdhAraNa tejonidhi mATe vavANiyA kSetra nAnuM hovAthI tathA vidvAna manuSyonA samAgamano avakAza ocho hovAthI temanI vRtti pravAsa tarapha rahyA karatI. vi.saM. 1940mAM soLa varSanI vaye teo morabI gayA hatA. morabImAM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 te vakhate zAstrI zaMkaralAla mAhezvara bhaTTa aSTAvadhAnanA prayogo karatA hatA. e ja arasAmAM muMbaImAM zrI gaTulAlajI mahArAja paNa aSTAvadhAnanA prayogo karatA hatA ane prApta mAhitI anusAra te samaye bhAratabharamAM A be puruSo ja aSTAvadhAnanI camatkArika zaktithI prakhyAti pAmI, lokapUjya thaI, sarvatra yazogAna pAmatA hatA. bhArata jevA vizALa dezamAM te kALe jo AvI zaktivALA prAyaH be ja puruSo hoya to te zakti kevI adbhuta haze te samajI zakAya tevuM che. zrImaddanuM je arasAmAM morabImAM Agamana thayuM, te samaye jainonA pavitra upAzrayamAM zAstrI zaMkaralAlanAM aSTAvadhAnano prayoga yojAyo hato ane tenuM nirIkSaNa karavA vaNikabhUSaNa kavIzvara' tarIke prakhyAti pAmelA zrIma nimaMtraNa maLatAM teo tyAM padhAryA hatA. A avadhAna jotAM ja, baLavAna kSayopazamanA kAraNe avadhAna karavAnI vidhi AvaDI jatAM, temaNe bIje divase vasaMta nAmanA bagIcAmAM prathama vAra mitramaMDaLa samakSa navA navA viSayo laI aSTAvadhAna karI batAvyAM ane tyArapachI bIje divase temaNe jAheramAM be hajAra prekSako samakSa te ja pavitra upAzrayamAM saphaLatApUrvaka bAra avadhAna karI sarva koIne Azcaryacakita karI dIdhA. temanI kIrtirUpI kastUrInI suvAsa sthaLe sthaLe ane ghare ghare prasarI gaI. teo kavi tathA vidvAna tarIke to prakhyAta hatA ja, te uparAMta have camatkArI smaraNazakti mATe paNa pratiSThA pAmyA. zrImanA avadhAnaprayoganA darzane loko kevA harSAvezamAM AvI gayA hatA, teno namUno zrImadbhA bAlasnehI zrI popaTabhAI manajInA saMsmaraNomAMthI prApta thAya che - mArA pitAzrI manajIbhAI morabI gayelA. tyAM sAhebajInAM ATha avadhAna saMbaMdhI keTalIka camatkRti joIne tAjuba banI gayA hatA. teo rAtre vavANiyA AvyA ne
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ghera na AvatAM tarata ja ravajIbhAIne tyAM parabhArA gayA. temane gharanI sAMkaLa ThokIne uThADyA; pachI kahyuM ke, ravajIbhAI, tamAro dIkaro to koI devatAI jAgyo! gajaba karI nAkhyo! tyArapachI zrImad potAnA kAryaprasaMge jAmanagara gayA hatA. tyAMnA vidvAno samakSa temaNe judI judI be sabhAmAM bAra ane soLa ema be vidhithI avadhAna karI batAvyAM hatAM. te adbhuta prayoga nihALanAra samagra sabhA khUba prasanna thaI gaI hatI. ahIM temane 'hindanA hIrA'nuM birUda arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. jAmanagaranA be vidvAno ATha-dasa varSathI avadhAna karavA mATe tanatoDa mahenata karatA hatA, paNa te vRthA gaI hatI. tethI tyAMnA vidvAnone soLa avadhAno karanArA zrImad pratye bahumAna ane Azcarya utpanna thayAM hatAM. tyArapachI vaDhavANamAM temaNe karnala eca. ela. naTasAheba, bIjA rAjavI puruSo tathA maMtrImaMDaLa vagere maLI Azare be hajAra prekSako samakSa soLa avadhAno karI batAvyAM hatAM. A avadhAno joIne AkhI sabhA AnaMdamAM garakAva thaI gaI hatI ane prekSakoe eka avAje tALIo pADI hatI. saghaLA sabhAjanoe temanI A ajaba zaktinI mukta kaMThe prazaMsA karI hatI. aMgreja sAhebo, leDIo, rAjAo, kArabhArIo ane mahAvidvAno daMga thaI gayAM hatAM ane uparAuparI zrImaddI prazaMsA karatAM bhASaNo thayAM hatAM. AvuM nararatna bhAratamAM vidyamAna che ema vicArI sahu harSathI pulakita thayA hatA. gujarAtI', "muMbaI samAcAra', 'lokamitra', 'nyAyadarzaka' vagere patromAM zrImannAM yazogAna gavAvA lAgyAM hatAM. zrImade soLa avadhAna pachI boTAdamAM temanA zrImaMta mitra zeTha zrI harilAla zivalAlanI upasthitimAM sIdhAM bAvana avadhAna sahajapaNe karI batAvyAM hatAM. temaNe khAsa parizrama ke pUrva1- "zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.98
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 taiyArI vinA ja bAvana avadhAna karyAM hatAM, je uparathI temanA buddhibaLano temaja temanAM adbhuta vizvAsa ane sAhasano khyAla Ave che. nIcenI hakIkata uparathI e bAvana avadhAnono thoDo ghaNo khyAla Avaze (1) traNa jaNa sAthe copATe ramyA javuM. (2) traNa jaNa sAthe gaMjIphe ramyA javuM. (3) eka jaNa sAthe zataraMja ramyA javuM. (4) jhAlaranA paDatA TakorA gaNatA javuM. (5) saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra manamAM -- gaNyA javuM. (6) mALAnA pArAmAM lakSa ApI gaNatarI karavI. (7) ATheka navI samasyAo pUrNa karavI. (8) soLa navA viSaya upara vivAdakoe mAgelA vRttamAM kavitA racatA javuM. (9) grIka, aMgrejI, saMskRta, arabI, laeNTIna, urdU, gujarAtI, marAThI, baMgALI, maru, jADejI Adi soLa bhASAonA cAraso anukramavihIna zabdo pAchA kartA, karmanA anukrama sahita kahI ApavA ane vacce bIjAM kAma paNa karye javAM. (10) vidyArthIne samajAvavo. (11) keTalAka alaMkAranA vicAra. 1 1 1 8 16 A bAvana kAmanI zarUAta ekasAthe karavI. eka kAmano kaMIka bhAga karI, bIjA kAmano kaMIka bhAga karavo, trIjAno kaMIka bhAga ka2vo, pachI cothAno, pachI pAMcamAno ema. bAvana kAmano thoDo thoDo bhAga karavo. vaLI, pAchA pahelA kAma upara AvavuM Ama bAvana kAma pUrNa thatAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.134 (patrAMka-18) 16 1 2 para
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 sudhI karyAM karavuM; kaMi lakhavuM nahIM ke bIjI vAra pUchavuM nahIM, paraMtu saghaLuM smaraNamAM rAkhI A bAvana kAma pUrNa karavAM. zrImaddnI A zakti joIne eka vidvAne gaNatarI karI hatI ke temane eka kalAkamAM 500 zloka smaraNamAM rahI zake che. A arasAmAM temanI smaraNazakti utkRSTa sImAe pahoMcI hatI. temano vidyAbhyAsa to phakta gujarAtI bhASAmAM ja thayo hato, chatAM koI paNa mANasa game te bhASAnAM zabdo, kavitA ke zloka game teTalI jhaDapathI temanI samakSa bole topaNa pAchA te ja zabdo, kavitA ke zloka tarata ja AbehUba te ja kramamAM teo bolI batAvatA. koI game te bhASAnA so zloka eka vakhata bolI jAya to te pAchA tevI ja rIte smRtimAM rAkhI bolavA zrImad samartha hatA. teo dezanI bIjI bhASAo temaja paradezanI koI paNa bhASAno uccAra barAbara karatA. A uparAMta jetapara, amadAvAda Adi sthaLoe ane vi.saM. 1943mAM muMbaImAM temaNe avadhAnanA prayogo bahoLA pramANamAM karyA hatA. muMbaImAM thiyosaoNphikala sosAyaTInA makAnamAM yojAyela sabhAmAM potAnI smaraNazakti ane kavitvazaktinI kasoTI mATe zrImade aMgrejI, speniza, jarmana, phreMca, laeNTina, jhaMda, saMskRta, baMgALI ane phArasI ema nava bhASAnA judA judA jANakArone kAgaLanA eka TukaDA upara cha zabdonuM eka eka vAkya lakhavAnuM kahyuM hatuM. pachI temaNe te te vyaktione potAnAM vAkyonA zabdo game te kramamAM ADAavaLA bolavA kahyuM ane jaNAvyuM ke teo te judI judI bhASAnA zabdo lakSamAM laI, aMte kAgaLa upara lakhyA mujabanAM vAkyonA zabdo kramabaddha kahI saMbhaLAvaze ane te daramyAna judA judA rAganI be kavitA racaze. sabhAnA eka gRhasthe mAMgaNI karI ke kavitAmAM 'rustamajI' nAma tathA sabhAnuM varNana Ave evuM karazo. zrImade te vinaMtI svIkArI. te pachI zrImade sthira
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 citte avadhAna tathA zIghra kavitAnuM kAma zarU karyuM. judI judI bhASAnAM vAkyo lakhanAra gRhastho ADAavaLA chUTaka zabdo kahetA jatA hatA. zrImad, te yAda rAkhatA ane te arasAmAM kavitA paNa joDatA ane ekeka lITI lakhAvatA. judI judI bhASAnA zabdo bolanAra jo koI bhUla kare to tarata ja teNe bhUla karI che evuM teo kahI ApatA. saghaLA zabdo pUrA thatAM teo, barAbara kAgaLamAM lakhyAM hatAM te ja pramANe, kAMI paNa bhUlacUka vinA AkhAM vAkyo bolI gayA ane temaNe racelI kavitA paNa vAMcI saMbhaLAvI, jemAM sabhAnuM varNana ane rUcI loka samastanI mana sajI vidyAvilAse gaI e lITImAM 'rustamajI' nAma gUMthI levAmAM AvyuM hatuM. aMte mi. rustamajI aradezara mAstare maMDaLI taraphathI zrImane phUlono hAra ane goTo bheTa ApyAM hatAM. tyArapachI zrImade ogaNIsa varSanI vaye muMbaImAM tA. 22-1-1887, zanivAre aMgreja DaoN. pITarasananA pramukhapada heThaLa jAheramAM, pharAmajI kAvasajI InsTiTyUTamAM samAjanAM judAM judAM kSetronA agragaNya mahAnubhAvonI upasthitimAM so avadhAna karIne lokone khUba prabhAvita karyA hatA. prekSaka maMDaLIe temane siMdhI, aMgrejI, telaMgu, kAnaDI, marAThI, saMskRta, jarmana, phArasI, phreMca, porTugIjha e dasa bhASAnAM, cha cha zabdanAM dasa vAkyo uttarottara ADAMavaLAM kahI batAvelAM. zrImade tene smaraNamAM rAkhI, tALIonA gaDagaDATa vacce te vAkyo sakrama ane saMpUrNapaNe kahI saMbhaLAvI tathA vidhAnavidhi vacce racelI kavitA saMbhaLAvI sarva koIne AnaMdAzcarya pamADyAM hatAM. avadhAna uparAMta teo alaukika sparzendriya zakti dharAvatA jovAmAM AvyA hatA. temane prathama eka Dajhana jeTalAM judAM judAM kadanAM pustako batAvavAmAM AvyAM hatAM ane temane te pustakonAM nAma jaNAvavAmAM AvyAM hatAM. tyArapachI temanI
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 AMkho pATA vaDe baMdha karavAmAM AvI hatI ane judA ja kramamAM eka pachI eka pustako temanA hAthamAM mUkavAmAM AvyAM hatAM. jema jema pustako hAthamAM mUkAtAM gayAM, tema tema te pustakono mAtra sparza karIne temaNe tenAM nAma kahI dIdhAM hatAM. A joIne DaoN. pITarasanane khUba acaraja thayuM hatuM ane temaNe zrImane camatkArika smaraNazaktithI vibhUSita thavA mATe abhinaMdana ApyAM hatAM. A AzcaryakAraka smaraNazaktinA prayoganI saphaLatA mATe zrImad suvarNacaMdraka enAyata thayo hato ane temane sAkSAt sarasvatInuM mAnavaMtuM biruda paNa pradAna karavAmAM AvyuM hatuM. temanI A virala zaktinI Thera Thera khUba prazaMsA thavA lAgI hatI ane teo zatAvadhAnI' tarIke prakhyAta banyA hatA. Ama, krame krame vadhatAM jaI zrImad TUMka samayamAM ATha, bAra, soLa, bAvana ane so avadhAna sudhI pahoMcyA ane temaNe uttama kSayopazamajJAnanA prayogo karI vijayavAvaTo pharakAvyo. bIjA avadhAnIone je zakti prApta karavA ane vikasAvavA atyaMta prayAsa karavA paDe, te zaktino vikAsa zrImamAM sahaja ane svayaMskurita thayelo jovA maLe che. temanI adbhuta zakti viSe "muMbaI samAcAra', "jAme jamazeda', gujarAtI 'TAImsa oNpha InDiyA', 'IDiyana spekTaTara' ityAdi agragaNya pratiSThita gujarAtI ane aMgrejI vartamAnapatromAM prazastipUrNa vistRta varNano ane agalekho AvatA. zrImannA avadhAnaprayogonI aitihAsika hakIkata zrImadbhA samakAlIna ane te vakhatanA sahavAsI zrI vanecaMda popaTabhAI daphatarIe "sAkSAt sarasvatI' nAmanI pustikAmAM pUrNa bhAvollAsamAM lakhI hatI. san 1893nA sapTembara mAsamAM amerikAnA 1- Avo eka avadhAnaprayoga temaNe muMbaImAM AryasamAjanA holamAM jasTisa telaMganA pramukhapaNA heThaLa paNa karyo hato.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education latarnational Tesweter Personal use only www.jaimelibrary.org tA. 22-1-1887nA roja zanivAre muMbaImAM pharAmajI kAvasajI insTiTyUTamAM zrImade karela zatAvadhAnano prayoga
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 zikAgo zaheramAM bharAyela sarvadharmapariSadamAM jaino taraphathI zrI AtmArAmajI mahArAja(zrI vijayAnaMdasUrijI)nI preraNAthI zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI gayA hatA. zikAgo zaheramAM Apela anya eka vyAkhyAnamAM temaNe hiMdamAM pUrve asAdhAraNa zaktiona dhAraka puruSo utpanna thatA hatA te batAvI kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijInuM udAharaNa ApyuM hatuM ane hAlanA samayamAM paNa jaino tevA prakAranI zaktio dharAvanArA puruSo utpanna karavAno garva laI zake che ema batAvavA mATe zrImannI asAdhAraNa zaktionuM vivecana karI batAvyuM hatuM.' zrImannI ajAyaba zaktithI prabhAvita thaIne muMbaInI hAIkorTanA mukhya nyAyAdhIza sara cArlsa sArajaMTe to temane yuropa jaI potAnI zaktio batAvavA AmaMtraNa ApyuM, paraMtu yuropamAM pote jaina dharma anusAra nahIM rahI zake ema vicArI temaNe te vinayapUrvaka nakAryuM. eka aMgrejI dainika patre to eTale sudhI jaNAvyuM ke AvI adbhuta zaktinA dhAraka IMglenDa AdimAM hoya to pUjAya. paraMtu zrImaddgI vRtti aMtarmukha thavA pratye hovAthI yuropa javA mATe temaNe ruci darzAvI nahIM. A temanuM deza-videzanI khyAti mATenuM moharahitapaNuM batAve che. yuvAna vaya hovA chatAM AMgaNe AvelI kIrti ke mAna AdinAM AvAM pralobhanomAM temanuM citta jarA paNa paDyuM nahIM. yuropa jaI zatAvadhAnanA prayogo karavAnI vAta to bAju upara rahI, temaNe bhAratamAM paNa AvA prayogo have pachI na karavAno makkama nirdhAra karI lIdho. temaNe dhAryuM hota to teo A zaktithI khUba yaza ane dhana kamAI zakyA hota, paNa khyAti ke lakSmIdevInI upAsanA e temanuM dhyeya na hatuM. temane 1- bhAga epha. kArabhArI dvArA saMpAdita, dha jaina philosophI', spIcIsa enDa rAITIMgsa opha varacaMda Ara. gAMdhI, pU.116 120
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 to AtmavikAsano lakSa hato. AtmA anaMta zaktino dhaNI che, zatAvadhAnAdi to e zaktinA namUnArUpa eka aMza che. jo mAnamAM AvI javAya to dharma hArI javA jevuM che. Ama, avadhAnaprayogo AtmonnatimAM bAdhakarUpa lAgatAM temaNe te tyAjya gaNI, AtmasAkSAtkAra mATenA puruSArthamAM potAnuM vIrya pho2vyuM. avadhAnazaktino upayoga ane tethI maLatI prazaMsA AtmasAdhanAmAM aMtarAyarUpa jaNAtAM temaNe te samaya tathA zaktino vyaya aTakAvyo ane AtmAnI ujjvaLa zaktio pragaTAvavA pratye lakSa joDyuM. lokaprasaMgathI udbhavelI prakhyAti kvacit AtmAne patananuM kAraNa thaI paDe athavA temAM AtmArtha cUkI javAya, AtmArthamAM je samaya gALavo joIe te AvA bAhya prayogomAM kharcAI jAya te pAlave nahIM ityAdi vicAraNAthI laukika prasiddhi ane lokasamudAyano saMparka ocho karIne temaNe alaukika AtmahitanI pravRttimAM pravartavAnuM iSTa gaNyuM . tadanusAra nirNaya laI teo jAhera pravRttiomAMthI ekAeka aLagA thaI gayA. jyAre teo kIrtinI Toca upara pahoMcyA hatA tyAre ja temaNe jagatane AMjI denArAM jagata-pradarzanono tRNavat tyAga karI dIdho. loko prasiddhinI pAchaLa doDe che, jyAre zrImad prasiddhithI dUra rahI, lokeSaNAne Thokara mArI, lokapaMktinA vamaLamAMthI bahAra nIkaLyA; je temanI alaukika mahattA prakAze che. zrImade zatAvadhAnAdinA adbhuta prayogo karI dekhADyA temAM temanI mahattA to che ja, paNa te prayogonA parityAgamAM temanI vizeSa mahattA che. A prakAre Atmonnati ane avadhAnapravRttino vistAra e banne paraspara bhinna bhAsavAthI, avadhAna paramArthamArgamAM vighnarUpa pratIta thavAthI, zrImadnI aMtaraMga vairAgyamaya, udAsIna, satsukhazodhaka bhAvanA; sAcI samaja ane nirmaLa manovRttie avadhAnapravRttine vistaravA na detAM virAma pamADI hatI ke je vIsa varSanI vaya pachI prAyaH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 pragaTa thaI na hatI. sAmAnya mANasa jyAre dhana ane kIrti meLavavA mATe valakhAM mArato hoya che, tyAre zrImade vIsa varSanI yuvAna vayamAM ja tene tyAjya gaNI AtmadazAnuM eka UMcuM zikhara sara karyuM hatuM. paMDita sukhalAlajIe yogya ja lakhyuM che ke 'zrImadnI asAdhAraNa smRtino purAvo to temanI ajaba avadhAnazakti ja che. temAMya paNa temanI keTalIka vizeSatA che. eka to e ke, bIjA keTalAka avadhAnIonI peThe emanAM avadhAnanI saMkhyA kevaLa naMbaravRddhi khAtara yathAkathaMcit vadhelI na hatI. bIjI ane khAsa mahattvanI vizeSatA to e hatI ke, temanI avadhAnazakti buddhivyabhicArane lIdhe jarAya vaMdhya banI na hatI. UlaTuM emAMthI viziSTa sarjanabaLa pragaTyuM hatuM, je anya avadhAnIomAM bhAgye ja dekhAya che. khAsa vAta to e che ke, eTalI adbhuta avadhAnazakti, ke jenA dvArA hajAro ane lAkho lokone kSaNamAtramAM AMjI anugAmI banAvI zakAya, asAdhAraNa pratiSThA ane arthalAbha sAdhI zakAya, te hovA chatAM temaNe teno prayoga yogavibhUtionI peThe tyAjya gaNI, teno upayoga aMtarmukha kArya bhaNI karyo, jema bIjA koI sAdhAraNa mANasathI thavuM zakya nathI.'1 (ii) jyotiSajJAna zrImane avadhAnI tarIke jevI jhaLahaLatI saphaLatA maLI hatI, tevI ja saphaLatA jyotiSI tarIke paNa maLI hatI. jyotiSa e grahonI gatinA satata avalokana uparathI ghaDAyeluM zAstra che. temAM koI vyaktinA janmasamaye athavA prazna karyo hoya te samaye grahonI je pramANe sthiti hoya te pramANe kAgaLa upara utArIne kuMDaLI banAvavAmAM Ave che ane te paristhiti 1- zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTela dvArA saMpAdita, zrI rAjacaMdranAM vicAraratno', pR.155
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 uparathI gaNatarI karIne phlAdeza arthAt bhaviSyamAM bananAra prasaMgonI AgAhI karavAmAM Ave che. jeTalo te zAstranAM gaNitano ane phlazrutino abhyAsa yathArtha ane cokkasAIbharyo, teTalo phlAdeza satya Ave che. A jyotiSavijJAnamAM paNa sahaja nimitta maLatAM zrImad zIghra AgaLa vadhI gayA. vi.saM. 1942nA Aso mAsamAM zrImad avadhAnaprayogArthe muMbaI jatAM pahelAM morabI tAbAnA jetapara gAmamAM potAnA banevI zrI catrabhuja becarane tyAM gayA hatA. te vakhate zrImaddnI Arthika sthiti sAMkaDI hatI. muMbaI javAmAM Arthika lAbhano uddeza paNa hato. jetaparamAM zrI zaMkara paMcoLI nAmanA eka prakhyAta ane vidvAna jyotiSI hatA. teo gaNita-phalAdezanA sArA jANakAra hatA. temane zrI catrabhuja becare zrImanA muMbaIgamana tathA arthaprAptinA saMbaMdhamAM pUchyuM. zrI zaMkara paMcoLIe praznakuMDaLI cItarIne lAdeza jaNAvatAM kahyuM ke muMbaI prayANa thaze ane amuka mudatamAM sAro dravyalAbha thaze. zrImaddna muMbaIgamana to thayuM, paNa Apela mudatamAM jaNAvelo dravyalAbha na thayo, arthAt zrI zaMkara paMcoLIe bhAkhela bhaviSya saMpUrNa satya na nIvaDyuM. jyotiSazAstrano yathArtha abhyAsa hoya to teno phlAdeza yathArtha thavo joIe, to pachI zrI zaMkara paMcoLIno amuka phlAdeza Lyo, amuka na chyo tenuM zuM kAraNa? AvA kutUhalathI zrImadne saMpUrNapaNe satya phlAdeza Ave tevI kakSAnI jyotiSavidyA zIkhavAnI vRtti udbhavI. Ama, jyotiSanuM UMDuM jJAna prApta karavAnI preraNA mATenuM nimitta zrImane maLyuM. muMbaImAM zrImA zatAvadhAnanA prayoga vakhate sabhAsthAnamAM aneka vidvAno, paMDito, zrImAno upasthita hatA. temAM ucca kakSAnA jyotiSIo paNa hatA, jeo camatkArika avadhAnazakti joIne laghuvayanA prabaLa pratibhAsaMpanna zrImad pratye
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 sahajapaNe AkarSAyA hatA. dasa vidvAnoe maLI zrImanI janmakuMDaLInA graha joyA hatA tathA e grahane "paramezvara raha' TharAvyA hatA. temanA taraphathI zrImane jyotiSavijJAnanI jijJAsA saMtoSAya evAM sAdhanonI prApti thaI. AvA jyotiSIonuM nimitta pAmI zrImade jyotiSano viSaya lakSagata karyo ane je vidvAno dvArA e lakSa thayo temanA karatAM paNa zrImad AgaLa vadhI jaI jyotiSavidyAmAM pAraMgata banyA. zrImade apratima smaraNaprAbalya ane sAtizaya kSayopazama vaDe alpa samayamAM jyotiSavidyA sAMgopAMga zIkhI lIdhI. A aMge zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetA lakhe che ke - jyotiSa, kAvyAdi, vartamAna dehe aparicita evI saMskRta-mAgadhI Adi bhASAmAM gUMthAyelA dharmazAstro Adino alpa vaye alpa samayamAM ane te te viSayonI AmnAyapUrvaka viziSTa bodha thaI javo, e te te viSayo bhUta bhavamAM anubhavela ane vartamAnamAM smRtigocara thayela pratIta thavA yogya che; AtmAnI anaMtatA, nityatA, pUrvabhavAdinI gavAhI ApavA yogya che. zrImade cauda pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIe saMskRtamAM racelA zrI bhadrabAhusaMhitA' nAmanA apUrva maMthanuM paNa gahana adhyayana karyuM. zrImadbhA bhadrabAhusaMhitA' graMtha avalokavA aMge bharucanivAsI zrI anupacaMda malakacaMde potAnA praznottararatnaciMtAmaNi' graMthamAM vartamAna kALe AyuSya keTaluM hoya te aMgenA 121mA praznanA uttaramAM ullekha karyo che. A vayovRddha rUDhicusta jaina zeTha zrI anupacaMdabhAIne paNa jyotiSanuM sAruM jJAna hatuM. bharucamAM emane tyAM zrImad ekavIsa varSanI vaye vi.saM. 194panA mAgasara tathA aSADha mAsamAM rahyA hatA, tyAre 1- zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetA, "zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA', pR. 27
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 prAsaMgika carcAmAM uparokta 'bhadrabAhusaMhitA'nI vAtano prasaMga banyo hovAno saMbhava che. vi.saM. 1942nA Aso mAsamAM zrI zaMkara paMcoLIe temanI praznakuMDaLI banAvI hatI, te ja paMcoLIne eka varSa pachI vi.saM. 1943nA Aso mAsamAM jetaparamAM zrImade jyotiSanI naSTavidyAnA prayogathI Azcaryamugdha karyA hatA. jyotiSanI A naSTavidyAno evo prakAra che ke sAla, mAsa, tithi, vAra, samaya vinAnI sAcI kuMDaLI uparathI sAla, mAsa, tithi, vAra, samaya barAbara kahI devAM. A abhuta prayogathI acaMbo pAmelA zrI zaMkara paMcoLIe te vidyA zIkhavavAnI vijJapti karatAM zrImadune kahyuM ke A vidyA to brAhmaNanI amUlya vidyA che, te vidyAno jANakAra hajAro rUpiyA kamAya ane pUjAya. hAla A vidyAnA jANakAra eka ja vidvAna che, jeo kAzImAM rahe che. ema kahI temaNe zrImad te vidyA zIkhavavAnI kRpA karavA vinaMtI karI. tenA pratyuttaramAM zrImade jaNAvyuM ke te vidyA mAtra zikhavADyAthI AvaDe tema nathI. temAM atizaya smaraNazakti ane cittanI ekAgratA tathA sthiratA joIe. e gaNitano viSaya che ane baLavAna upAdAna hoya to ja zIkhavanAra guru dvArA AvaDI zake. A uparAMta zrImade manuSyanAM hAtha, mukha vagerenuM avalokana karIne tenA bhaviSyanuM kathana karavAnI vidyA - aMgavidyA athavA sAmudrikazAstravidyA paNa hastagata karI hatI. - zrImannA A asAdhAraNa jyotiSavijJAnanI khyAti sarvatra prasaratAM zrIma jyotiSanI bAbatamAM phlAdeza pUchanArAonI saMkhyA vadhatI ja gaI ane tethI temane te pravRtti potAnA iSTa paramArthamArgamAM vighnarUpa jaNAvA lAgI. pariNAme AtmArthamAM bAdhaka evA A viSayane aparamArtharUpa - kalpita gaNI te pratye zrImad vizeSa ne vizeSa upekSita thatA gayA. jyotiSa
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Private & Personal use E ducation International varSa 19 zrImada rAjacaMdra
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 pratye vairAgya AvavAnuM bIjuM eka nimitta paNa zrImane maLyuM hatuM. vi.saM. 1945mAM amadAvAdamAM zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDe zrImade avadhAna karI dekhADyAM hatAM. tyAM temanA jyotiSajJAnano aneka vyaktioe lAbha lIdho hato. tyAre koI bImAra vyakti mATe prazna karavAmAM AvatAM tenuM aniSTa dekhI dayArdra zrImane khUba lAgI AvyuM. te vakhate to pUchanArane sAco javAba Apyo ane kahyuM, 'amAre zuM AvA duHkhada samAcAra ApavA?' A prasaMge temanA karuNArdra aMtara upara evI asara karI ke teo jyotiSa pratye vadhu udAsIna thayA. jyotiSazAstramAM pravINa zrImade vi.saM. 1947mAM e jJAnane bojArUpa gaNI sAva choDI dIdhuM hatuM ane pachIthI te tarapha joyuM paNa na hatuM. tyArapachI koI paNa vyaktine e bAbatamAM kazo uttara ApatA nahIM ane jema banavAnuM che tema ja bane che ema jaNAvI pUchanAra vyaktinA mananuM samAdhAna karatA. eka vakhate koI mAMdA mANasa aMge temanAM pUjya mAtuzrIe phlAdeza pUchatAM zrImade jaNAveluM ke temaNe e jovAnuM choDI dIdhuM che. prArabdhamAM haze tema thaze. je kALe je prArabdhodaya hoya tene samapaNe vedI levo e dharma che, e vidyA che, e joSa che ane e phalazruti che ane e chUTavAno rasto che. zrImaddnA hRdayasakhA zrI saubhAgyabhAI vi.saM. 1947thI ghaNI ja Arthika saMkaDAmaNamAM mukAtAM temaNe te aMge zrImadna patro lakhyA hatA, jemAM teo jyotiSa, maMtra, siddhijoga Adi viSe pUchatA. teo Arthika muzkelIthI mUMjhAIne zrImaddna jyotiSa joI potAnuM bhAvi jaNAvavA vAraMvAra vinavatA, paNa zrImad temane AkuLatA tyajI prApta sthiti samapaNe vedI levAno bodha ApatA tathA jyotiSanuM kalpitapaNuM samajAvI te saMbaMdhI vikalpa paNa na karavA upadezatA. temaNe niSkAraNa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 karaNAbadvie zrI saubhAgyabhAIne mArmika rIte lakhelAM unnata bodhavacanomAM temanI jyotiSa pratyenI audAsInyavRtti dRSTigocara thAya che. zrImade vi.saM. 1948nA phAgaNa suda 14nA patramAM zrI saubhAgyabhAIne lakhyuM hatuM ke - jyotiSanI AmnAya saMbaMdhI keTalIka vigata lakhI te vAMcI che. ghaNo bhAga teno jANavAmAM che. tathApi citta temAM jarAya praveza karI zakatuM nathI, ane te viSenuM vAMcavuM, sAMbhaLavuM kadApi camatkArika hoya, topaNa bojArUpa lAge che. thoDI paNa temAM ruci rahI nathI. amane to mAtra apUrva evA satanA jJAna viSe ja ruci rahe che. 1 vaLI, teo anyatra prakAze che - jyArathI yathArtha bodhanI utpatti thaI che, tyArathI koI paNa prakAranA siddhiyoge ke vidyAnA yoge sAMsArika sAdhana potAsaMbaMdhI ke parasaMbaMdhI karavAnI pratijJA che; ane e pratijJAmAM eka paLa paNa maMdapaNuM AvyuM hoya ema haju sudhImAM thayuM che ema sAMbharatuM nathI." Ama, zrImadda temanA parama snehI evA zrI saubhAgyabhAIne paNa jyotiSano upayoga karavAnI vAraMvAra nA kahetA; te ja sUcave che ke temane jyotiSazAstra paramArthamArgamAM kevuM vijJabhUta lAgyuM haze ane te pratye kevo vairAgya Avyo haze. kIrtinA zikharane pAmavAnuM tathA dhanAdinI sahaja prApti jenAthI vipula pramANamAM banI zake tema hatAM tevI A adbhuta zaktine temaNe kalpitanI zreNImAM mUkI teno prayoga baMdha karyo. zrImane A jyotiSavidyA zIkhatAM paNa vAra na lAgI 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.321 (patrAMka-339) 2- ejana, pR.314 (patrAMka-322)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 ane choDatAM paNa vAra na lAgI. AtmAvikAsanI ucca kakSAe pahoMcelA puruSa ja karI zake tevuM A AcaraNa che. (iii) camatkArika labdhio nirmaLa aMtaHkaraNanA phaLarUpe zrImamAM vidhavidha labdhiono AvirbhAva thayo hato. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI UpajelA atIndriya jJAnanA camatkAra temanA jIvanamAM laghuvayathI ja dekhAvA mAMDyA hatA, je uttarottara vRddhi pAmatA jatA hatA. temanA jIvanamAM banelA keTalAka prasaMgo uparathI tathA temanAM lakhANa uparathI dRDhatApUrvaka mAnI zakAya che ke temane rUpI padArthanuM upayogapUrvaka thatuM amuka hada sudhInuM avidhajJAna pragaTyuM hatuM. taduparAMta aneka prakAranI labdhio paNa pragaTI hatI. jJAnanI pAradarzitAne kAraNe teo bhaviSyamAM bananArA prasaMgo agAuthI jANI zakatA hatA tathA sAmI vyaktinA manamAM zuM cAle che e paNa jANI zakatA hatA. temaNe koIkanAM AgamananI ke avasAnanI karelI AgAhInA ke aniSTane aTakAvavA garbhita svarUpe ApelI cetavaNInA aneka prasaMgo noMdhAyA che. zrImad lagabhaga tera varSanA hatA tyAre temanA mAmAne tyAM rAjakoTa gayelA, tyAre zrI hemarAjabhAI ane zrI mAlasIbhAI nAmanA be kacchI bhAIo 'zrImaddna kAzI bhaNAvavA laI jaIe' evI zubha bhAvanAthI zrImadne maLavA rAjakoTa AvI rahyA hatA. te aMge zrImane kaMI paNa samAcAra mokalavAmAM AvyA na hatA. zrImaddnA nirmaLa jJAnamAM jaNAyuM ke be kacchI bhAIo sAMDhaNI upara savAra thaIne lAMbo paMtha kApatAM kApatAM temane maLavA mATe Ave che. tethI temaNe temanA utArAnI vyavasthA zrI dhArazIbhAIne tyAM karAvI, eTaluM ja nahIM paNa teo te bhAIonA AvavAnA mArga tarapha sAmA gayA ane teo najIka AvatAM, kadI na joyelA ke kadI na jANelA e
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 bhAIone nAmathI bolAvyA - 'kema hemarAjabhAI? kema mAlasIbhAI?' banne bhAIone Azcarya thayuM ke ApaNe AvavAnI khabara to koIne ApI nathI to ApaNane nAmathI kevI rIte oLakhyA? temaNe zrImaddna pUchyuM ke 'ame A ja vakhate, A ja raste AvIe chIe te tame kevI rIte jANyuM?' tyAre zrImade uttara Apyo ke 'AtmAnI anaMta zaktio che, te vaDe ame jANIe chIe. zrImad vavANiyAmAM zrI vIrajI desAI nAmanA bhAIne 'kAkA'* tarIke saMbodhatA. eka vAra zrImad temanI sAthe pharavA gayA hatA, tyAre zrImade temane pUchyuM hatuM ke 'kAkA, tamArAM patnIne kaMI thAya to tame bIjI vAra paraNo kharA?' thoDA divasa pachI temanAM patnI gujarI gayAM hatAM. te pachI pharIthI sAthe pharavA javAno prasaMga banatAM zrImadre temane pharI paraNavA bAbata pUchyuM hatuM ane jaNAvyuM hatuM ke teo paraNavAno vicAra karatA hoya to cha mahinA pachI paraNavuM. cha mahinA pUrA thatAM rAMdhaNachaThanA divase zrI vIrajIbhAIne khALamAMthI nIkaLelo sarpa karaDyo ane temanuM mRtyu thayuM. AvI ja rIte zrImade vavANiyAnA rahevAsI zrI dalIcaMdabhAInA pitAzrI vrajalAlabhAIne kahyuM hatuM ke 'tamAre pharI lagna karavAM nahIM.' tyAre zrI dalIcaMdabhAInAM mAtuzrI gujarI gayAM hatAM. pachI thoDA vakhatamAM zrI vrajalAlabhAI gujarI gayA hatA. zrImade zrI jUThAbhAInA mRtyunI AgAhI tithi tathA samaya sAthe avasAnanA be mahinA pahelAM karI hatI, je mAtra thoDA kalAkanA pharaka sAthe sAcI paDI hatI. zrI jUThAbhAInA avasAna saMbaMdhI temane kahevA mATe bhAI zrI chaganalAla becaralAlane zrImadre agAuthI lakhyuM hatuM. eka vakhata vavANiyAmAM zrImadnA gharathI thoDe dUra
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45. rahetA eka garAziyA bApu ghoDI upara savAra thaIne pharavA nIkaLyA tyAre temane zrImad sAmA maLyA. zrImade temane ghoDI laIne pharavA javAnuM mAMDI vALavA ghaNuM kahyuM, chatAM teo mAnyA nahIM ane ghoDI laIne gAma bahAra gayA. tyAM ghoDIe tophAna karyuM ane temane pachADyA. pachI temane cAra jaNA cophALamAM UMcakIne temanA ghare lAvyA, paNa tarata ja temanuM maraNa thayuM hatuM. eka vAra zrImannA pitAjI camanapara jatA hatA tyAre zrImade temane te divase camanapara na javA kahyuM, paraMtu zrI ravajIbhAI zrImanI vAta upara lakSya na ApatAM camanapara gayA. te ja divase sAMje dIvAbattInA samaye zrImannA nAnA bhAI zrI manasukhabhAIne rasoDAmAM jatAM dIvAnI jhALa lAgI ane temanuM paheraNa baLavA lAgyuM. tyAM hAjara jhabakabahene samayasUcakatA vAparIne zrI manasukhabhAInA zarIra upara chAzanuM doNuM reDI dIdhuM, chatAM zrI manasukhabhAInI chAtI dAjhI gaI hatI. AvI AgAhI uparAMta zrImad gaMjIphAnA khelamAM hukamanuM pAnuM konI pAse che vagere bhUla vagara kahI detA tathA dhAreluM pAnuM Azcarya pamAya tevI rIte kADhI ApatA. zrImad koI mANasa kayA hAthe pAghaDI bAMdhe che te paNa tenA mAthAnI AkRti joIne pArakhI zakatA hatA. eka vakhata jetaparamAM teo dukAnamAM beThA hatA. temanI sAme bahArathI mANasane ughADe mAthe Ubho rAkhavAmAM Avato. te je vaLanI pAghaDI bAMdhato hoya te pote bhUla vagara kahI detA hatA. Azare paMdara mANasanI e rIte parIkSA karyA pachI eka paTelane evI rIte Ubho rAkhatAM pahelAM tene kahevAmAM AvyuM ke 'zrImad kahe tyAre te vAta kharI nathI, tame kaho cho tema huM pAghaDI bAMdhato nathI, bIjA hAthe bAMdhuM chuM ema kahevuM.' teNe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 zIkhavyA pramANe kahyuM, eTale zrImade tene tenA kahyA pramANe pAghaDI bAMdhavA kahyuM. te kRtrima rIte bAMdhavA lAgyo ane badhAne spaSTa jaNAyuM ke te jUThuM bolyo che. te joIne prekSakone bahu Azcarya thayuM. zrImad A adbhuta zaktinuM kAraNa pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke tenI AkRtino aMtaHkaraNamAM bhAsa letAM DAbA-jamaNA paDakhAM tarapha cihna paDavAthI tema thaI zake che. aMtaHkaraNanI zuddhi sivAya A thaI zake nahIM. - zrImad rasoIne cAkhyA ke hAtha lagADyA vinA mAtra najare joI teno svAda jANavAnI zakti paNa siddha thaI hatI. kaI vAnagImAM mIThuM ochuM che, vadhAre che ke bilakula nathI, e mAtra vAnagIne joIne teo kahI zakatA. temanI A zaktinI kasoTI temanA bALapaNanA sAthIdAra morabInA zrI choTAlAla revAzaMkara aMjAriyAe karI hatI. zrImaddanA kAkAsasarA zrI revAzaMkarabhAIne tyAM eka vakhata jamavAno prasaMga hato. sau gaMjIpho ramatA hatA. zrI choTAlAlabhAI badhAthI judA paDI, chAnAmAnA rasoiyA pAse gayA ane tene kahyuM ke zrI revAzaMkarabhAIe khAsa kahevaDAvyuM che ke dALamAM haMmeza mujaba mIThuM nAkhavuM, DhokaLI-caNAnA zAkamAM mAtra haLadara nAkhI mIThuM bilakula na nAkhavuM ane lIlotarInA zAkamAM mIThuM vadhAre nAkhavuM. rasoiyo bhadrika hato. teNe e mujaba rasoI taiyAra karI. badhA jamavA beThA ane thALIo pIrasAI. thALI sAme thoDI vAra joI, zrI choTAlAlabhAI tarapha dRSTi karIne zrImad hasatAM hasatAM bolyA ke parIkSA levA pravRtta thayA cho ke rasoIyo bhUlyo che? eka zAka caNAnA loTamAM mIThA vagaranuM ane lIlotarInuM vadhu mIThAvALuM che. zrI revAzaMkarabhAIe cAkhyuM ane te pramANe hovAthI rasoiyAne vaDhavA lAgyA, tyAre zrI choTAlAlabhAIe kahyuM ke zrImaddI parIkSA karavA pote rasoIyAne ema karavA kaheluM. zrImannI zakti joIne sau vismaya pAmyA.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 zrImaddnI ghrANendriya paNa atyaMta tIvra hatI. eka vakhata zrImad potAnA kAkAsasarA zrI revAzaMkarabhAI sAthe zrI meghajI thobhaNane ghare jamavA gayA hatA. rasoDuM Azare 25 phUTa dUra hatuM, chatAM rasoDAmAM je je vastuo hatI te mAtra potAnA nAkanI zakti vaDe jANI lIdhI hatI. te pachI temaNe paMDita lAlanane kahyuM hatuM ke teo nAka vaDe jame che. zrI lAlane AzcaryathI pUchyuM hatuM ke zI rIte? to zrImade javAba Apyo hato ke rasoDAmAM rahelI vAnagIo joyA vagara teo jANI zake che. zrImamAM sAmA vyaktinA manogata bhAva jANI zake tevuM aMtaryAmIpaNuM paNa pragaTyuM hatuM. aMtaramAM jemaNe gamana karyuM che evA kharekharA aMtaryAmI zrImane bIjAnAM aMtarapariNAma jANavArUpa aMtaryAmIpaNuM sulabha hatuM. zrImad sAmA vyaktinA prazno te pUche te pahelAM ja ghaNI vakhata kahI detA. pUchavA dhArIne AvelA sarvanA praznanuM samAdhAna te puchAyA pahelAM ja upadezamAM thaI jatuM, jenA pariNAme prazna pUchavAno raheto nahIM; evo anubhava aneka mumukSuone thayelo. zrImaddnA aMtaryAmIpaNAno morabInA zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetAne ghaNI vAra anubhava thayo hato. zrImaddnI samIpamAM jatI vakhate temaNe kAMI pUchavA dhAreluM hoya, te tyAM jatAM pUchavAnI jarUra ja na rahe evA prakAre zrImad jJAnavArtAdi zarU karatA. jJAnavArtA pUrI thaI rahyuM, zrImad pUchatA ke kema manasukha, kAMI pUchavuM che? paraMtu pUchavAnuM hoya tenA khulAsA to vArtAlApamAM AvI gayA hovAthI pUchavApaNuM kAMI bAkI rahetuM nahIM. AvuM vakhatovakhata banatuM. vi.saM. 1955nA caitra mAsamAM eka divasa bapore kaoNlejamAM rajAno divasa hovAthI zrI manasukhabhAI bahAra pharavA gayA hatA. rastAmAM sahaja kutUhalabhAve temane vicAra Avyo ke amuka ja parvatithi zA mATe?
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 bIja, pAMcama, AThama, caudaza ema tithine badale, dharmaparvanA divasane badale cotha ke chaTha, sAtama ke noma, ke teraza ityAdi hoya to zuM khoTuM? temane Avo eka vikalpa Ubho thayo. tyArapachI jyAre temane zrImad pAse javAnuM thayuM tyAre koI paNa prasaMga banyA vinA zrImade zarUAtamAM vacana prakAzyA ke manasukha, tithi pALavI. Ama, zrI manasukhabhAInA manamAM tithi aMge vikalpataraMga UThyo hato, te zrImannA nirmaLa jJAnadarpaNamAM pratibiMbita thayo hato. boTAdanA zrI maNilAla gAMdhIe zrImad aMtaryAmIpaNA viSenA potAnA anubhavo potAnI smRtinoMdhamAM AlekhyA che. vi.saM. 1951mAM zrImad haDamatAlA padhAryA tyAre zrI maNilAlabhAI zrImannA darzana-samAgama arthe haDamatAlA gayA hatA. tyAM utArA upara bAjunA oraDAmAM zrImad, zrI saubhAgyabhAI, zrI DuMgarasIbhAI vagere jamavA beThA hatA. jagyA na hovAthI zrI maNilAlabhAI beThA nahIM. rasoI pirasAI gaI paNa temane manamAM icchA thatI hatI ke zrImad sAthe besIne jamavAnuM thAya to bahu AnaMda Ave. zrImada anya mumukSuone kahyuM ke maNilAlanuM mana bahAra beThAM beThAM bahu Atura thAya che, sAthe besI jamavA icchA kare che, mATe ene ahIM besADavAnI jagyA karo. tarata eka bhAI zrI maNilAlabhAIne aMdara jamavA teDI AvyA. jamatAM jamatAM temanA manamAM vaLI icchA UThI ke zrImad Agraha karI eka-be roTalI vadhu mukAve to AnaMda thAya. zrImade eka bhAIne kahyuM ke roTalI lAvo ane maNilAlane pIraso. sAthe ghI ane sAkara paNa khUba Apo. A pramANe zrI maNilAlabhAIno potAnI sAthe besIne jamavAno manogata bhAva jANI vAtsalyamUrti zrImade te pUrNa karyo. taduparAMta morabInA zrI choTAlAla revAzaMkara aMjAriyA potAnAM saMsmaraNomAM lakhe che ke -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI prasaMga upara amArAmAMno koI vAta karavAnI zarUAta kare tyAre, tenA manano hetu zuM che te kahI ApatA. keTalAka mitro kabUla na kare chatAM pariNAme teno hetu temanA kahevA mujaba siddha thato.1 49 AvA saMkhyAbaMdha prasaMgo zrImaddnA jIvanamAM banelA jovA maLe che, je zrImamAM AvirbhAva pAmelI aneka apUrva labdhione sAbita kare che. ema chatAM svakhyAti mATe ke lokone AMjI nAkhavA mATe teo teno kyAre paNa upayoga karatA nahIM. zrImadbe nAnI vayathI ja labdhio pragaTI hatI ane AtmAnI nirmaLatA vadhatAM te labdhiomAM vadhAro thato gayo hato. A labdhio kevI hatI, kayA prakAranI hatI te viSe temaNe koIne vigatathI jaNAvyuM na hovAthI te saMbaMdhI vizeSa jANakArI maLatI nathI; paraMtu eTaluM nizcita che ke temaNe labdhi-siddhi pragaTAvavAno prayatna kyAre paNa karyo na hato ane teno upayoga paNa bhAgye ja karyo hato. teo lakhe che ke koI prakArano siddhijoga ame kyAre paNa sAdhavAno AkhI jiMdagImAM alpa paNa vicAra karyo sAMbharato nathI, eTale sAdhane karI tevo joga pragaTyo hoya evuM jaNAtuM nathI. AtmAnA vizuddhapaNAnA kAraNe jo kaMI tevuM aizvarya hoya to tenuM nahIM hovApaNuM kahI zakAtuM nathI. te aizvarya keTaleka aMze saMbhave che; tathApi A patra lakhatI vakhata e aizvaryanI smRti thaI che, nahIM to ghaNA kALa thayAM tema thavuM smaraNamAM nathI; to pachI te sphurita karavA viSenI icchA kyAreya thaI hoya ema kahI zakAya nahIM, e spaSTa vArtA che.2 * * * -- 1- 'zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.100 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.374 (patrAMka-450)
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) gRhasthAzrama zrImad dharmanA ane vairAgyanA saMskAra bALapaNathI ja daDha thayA hatA. temanI uMmara jema jema vadhatI jatI hatI, tema tema temanuM AtmalakSI adhyayana, ciMtana tathA manana paripakva banatuM jatuM hatuM ane temanI vairAgyabhAvanA vadhatI ja jatI hatI. temano manoratha to nircathamArga grahaNa karavAno ja hato ane tethI teo lagna mATe utsuka na hatA, paraMtu mAtA-pitA tathA anya sagAM-saMbaMdhIo temane gRhasthAzramamAM joDAvA khUba dabANa karI rahyA hatA. sarvasaMgaparityAga mATe mAtA-pitAnI anumati na maLatAM temaNe lagna mATe parANe sammati ApI hatI. sarvasaMgaparityAganI aMtaraMga bhAvanA chatAM pUrvakarmanI vicitratAnA kAraNe temane gRhasthajIvanamAM prArabbAdhInapaNe praveza karavo paDyo hato. aMtaramAM prabaLa vairAgyadazA chatAM teo vi.saM. 1944nA poSa mahinAmAM muMbaIthI vavANiyA gayA hatA ane mahA suda 12 nA divase, jhaverI zrI revAzaMkarabhAI jagajIvana ane DaoN. prANajIvanadAsanA moTAbhAI zrI popaTalAlabhAI mahetAnI suputrI jhabakabAI sAthe lagnagraMthithI joDAI temaNe gRhasthAzramamAM praveza karyo hato. gRhasthAzrama aMge zrImad nAnI vayathI ja paripakva, vivekI ane gaMbhIra vicAro dharAvatA hatA. "mokSamALA'nA zikSApATha bAra "uttama gRhasthamAM tathA zikSApATha pistAlIsa sAmAnya manoratha' nAmanA kAvyamAM temaja zikSApATha paMcAvana sAmAnya nityaniyama'mAM temaNe gRhasthAzrama saMbaMdhI potAnA vicAro vividha rIte pradarzita karyA che. "sukha viSe vicAra'nA pAThomAM temaNe eka saddharmaniSTha sagRhasthano Adarza rajU karatuM suMdara zabdacitra AlekhyuM che. temAM temanA hRdayanuM darzana thAya che. soLathI ogaNIsa varSanI vaya daramyAnanA temanA anya lakhANomAM paNa gRhasthajIvana kema gALavuM, kaI rIte suvyavasthita
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39fsc ]]>h *+? -le %0t]
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 karavuM te saMbaMdhI vacano maLe che, je sarva gRhasthone preraNAdAyI nIvaDe evAM che. - zrImad gRhasthAzramamAM pravezyA, paraMtu temaNe AtmArthane gauNa na karyo. temanAM tyAga, vairAgya, nirlepatA ane tattvajijJAsA prabaLa ne prabaLa thatAM jatAM hatAM. te samaye temanuM AtmamaMthana parAkASThAe pahoMcyuM hatuM, je temanA patromAM nItare che ane gRhasthAzrama madhye temanI uttarottara baLavattara banatI jatI virakta dazAno khyAla Ape che. gRhasthajIvananuM lagabhaga eka varSa vItyA pachI vi.saM. 194pamAM lakhAyelA "strInA saMbaMdhamAM mArA vicAramAM zrImade sphaTika jevA svaccha, pAradarzaka hRdaye karela AMtara nirIkSaNathI nikhAlasa bhAve lakhyuM che - ati ati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika daSTithI kalpAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMyogasukha bhogavavAnuM cihna te vivekathI daSTigocara karatAM vamana karavAne yogya bhUmikAne paNa yogya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che, te te padArtho to tenA zarIramAM rahyA che; ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAno dekhAva hadayamAM cItarAI rahI hasAve che, ke zI A bhulavaNI? TUMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI; ane sukha hoya to tene aparicchedarUpe varNavI juo, eTale mAtra mohadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgano viveka karavA beTho nathI; paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thayo che, tenuM sahaja sUcavanA karyuM. strImAM doSa nathI; paNa AtmAmAM doSa che; ane e doSa
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 javAthI AtmA je jue che te adabhuta AnaMdamaya ja che; mATe e doSathI rahita thavuM, e ja parama jijJAsA che. upayoganI jo prApti thaI to pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM - strIne sadAcArI jJAna ApavuM. eka satsaMgI tene gaNavI. tenAthI dharmabahenano saMbaMdha rAkhavo. aMtaHkaraNathI koI paNa prakAre mA bahena ane temAM aMtara na rAkhavo. tenA zArIrika bhAgano koI paNa rIte mohakarmane vaze upabhoga levAya che. tyAM yoganI ja smRti rAkhI, "A che to huM kevuM sukha anubhavuM chuM?' e bhUlI javuM. (tAtparya-te mAnavuM asat che.) mitra mitranI jema sAdhAraNa cIjano paraspara upabhoga laIe chIe tema te vastu levA (vi.) no sakheda upabhoga laI pUrvabaMdhanathI chUTI javuM. tenAthI jema bane tema nirvikArI vAta karavI. vikAraceSTAno kAyAe anubhava karatAM paNa upayoga nizAna para ja rAkhavo. tenAthI kaMI saMtAnotpatti thAya to te eka sAdhAraNa vastu che, ema samajI mamatva na karavuM. paNa ema ciMtavavuM ke je dvArathI laghuzaMkAnuM vahevuM che te dvArathI utpanna thayelo padArtha (A) pAcho temAM kAM bhUlI jAya che-mahA aMdhArI kedathI kaMTALI AvyA chatAM pAcho tyAM ja mitratA karavA jAya che. e zI vicitratA che! icchavuM ema ke bannenA te saMyogathI kaMI harSazoka ke bALabaccAMrUpa phaLanI utpatti na thAo. e citra mane saMbhAravA na do. nahIM to eka mAtra suMdara cahero ane suMdara varNa (jaDa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 padArthano) te AtmAne keTaluM baMdhana karI saMpattihIna kare che, te AtmA koI paNa prakAre visArIza nahIM." A uparAMta gRhasthAzramane lagatA bIjA aneka udgAromAM paNa temanA atyaMta virakta bhAvanuM pragaTa darzana thAya che. saMsAra duHkhamaya lAgato hovA chatAM pUrvakarmanA kAraNe teo tenAthI chUTI zakatA na hatA, pote dhArelI jhaDapathI AgaLa vadhI zakatA na hatA ane e paristhitinI temane eTalI tIvra UMDI aMtaravedanA thatI hatI ke eka patramAM temaNe duHkhI manuSyomAM potAne agresara gaNAvyA hatA. yathAyogya nircathadazA vinA kSaNabhara jIvavuM paNa temane kaThina thaI gayuM hatuM. zrImanne strI pratye utsukatA na hatI tathA viSayasukhanI atyaMta anicchA hatI, tethI teo anAsakta bhAve koI paNa jAtanA Atmika baMdhana vinA udayakarma vedatA hatA. teo mAnatA hatA ke kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDI kaSAyanuM prabaLa nimitta tathA mohane rahevAno anAdi kALano parvata hovAthI temAM rahevAthI saMsAra vadhe che ane ekAMtathI jeTalo saMsArakSaya thAya che teno somo bhAga paNa te kAjaLagRhamAM rahevAthI thato nathI. paraMtu nirUpAyatA hovAthI teo sahanazIlatAne sukhadAyaka mAnI, jaLakamaLavat rahI gRhavAsane vedatA hatA. bAhya bhAve gRhasthAzreNI chatAM aMtaramAM nirgathazreNInI abhilASA sevatA hatA. zrImade eka patramAM potAnA gRhasthAzramanuM mUlyAMkana karatAM jaNAvyuM che ke te asaMtoSapAtra na hato, tema ucita saMtoSapAtra paNa na hato, paraMtu temanI udAsInatAnA kAraNe madhyama prakArano hato. prArabdhaprabaMdhe strI Adi pratye je kaMI udaya hoya tethI vizeSa vartana thatI na hatI. Ama, bAhya dRSTie zrImanuM jIvana eka gRhasthanuM hatuM, paraMtu AMtarika 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.195-196 (AMka-78)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 dRSTie eka tyAgI, vairAgI, AtmalakSI mahAtmAnuM jIvana hatuM ema temanAM lakhANone madhyastha bhAvathI avalokanArane saheje pratIta thAya che. eka vAra zrImanne eka bhAIe pUchyuM hatuM ke teo saMnyAsI jevI dazA bhogavatA chatAM ghara, vepAra, vyavahAra kaI rIte calAvI zake che? tyAre zrImade uttara Apyo hato ke jAjarUmAM jhADe javAnI jema. jAjarUmAM jhADe jatAM temAM prema-sneha rAkhI koI besI nathI rahetuM ke besI rahevA nathI icchatuM, e pramANe zrImad vyavahAra saMbhALatA hatA. A prakAre gRhasthAzramamAM praveza karyA pachI paNa strI tathA saMsAranAM sukho temane kiMcitmAtra AkarSI zakyAM na hatAM. saMsArasaMgamAM paNa temanI asaMgatA adbhuta hatI. laukika vyavahAramAM paNa temanA aMtaramAM AtmaciMtana zvAsanI jema cAlatuM rahetuM hatuM. gRhasthAzramanI upAdhimAM paNa teo potAnA lakSya tarapha AgaLa ne AgaLa vadhatA jatA hatA. pUrvakarmanA kAraNe bAhya tyAga thaI na zakavA chatAM zrImannu aMtaHkaraNa to sAcA aMtaraMga bhAvathI sarvasaMgaparityAgane ja jhaMkhatuM hatuM ane hRdayamAM te bhAvanA sadodita jAgRta rahI uttarottara baLavAna banatI gaI hatI. saMsAra-vyavahAranI vacamAM, aneka indriyaviSayonA nimittonI vacamAM UbhA rahI, saMpUrNapaNe potAnI tyAga-vairAgyavRttinuM saMrakSaNa karavuM e zrImannI divya mahattA darzAve che. temanI AMtarika sthiti eTalI ucca thaI gaI hatI ke prArabdhane zAMta bhAve, samatApUrvaka, svasthatAthI vedavAnuM sAmarthya temanAmAM udita thayuM hatuM. Ama, AtmArthane sAdhavA mATe gRhasthAzrama sarvathA bAdhaka che ema mAnanAra mATe zrImanuM jIvana eka spaSTa paDakArarUpa che. mokSano dhorImArga jo ke bAhyAbhyatara nirgathatA che, paNa tathArUpa pravartana na thaI zake to prabuddha ane sAvadhAna gRhastha sAdhaka satata prAmANika puruSArtha dvArA dharmamArganI ArAdhanA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa karIne niHzaMkapaNe AtmakalyANa sAdhI zake che; saMsAramAM rahIne paNa sAdhujIvanano Adarza yathAzakya pALI zakAya che evo prayogAtmaka bodha zrImanA jIvanamAM pratyakSa jovA maLe che. laukika vyavahAramAM paNa temaNe asAmAnya samatA ane dRDha vairAgya batAvIne eka apUrva Adarza Ubho karyo che. temaNe potAnA jIvatA jAgatA jvalaMta dAMta dvArA anya gRhasthone preraNArUpa banI rahe evo sabodha Apyo che. zrImadne AMtarika anicchA hovA chatAM lagabhaga dasa varSa sudhI gRhasthAvAsa bhogavavo paDyo hato. teo varSano moTo bhAga muMbaImAM rahetA ane ekAda vakhata vavANiyA temanAM patnI pAse jatA, tyAM thoDo vakhata rahI gujarAtanA grAmyapradezamAM nivRtti arthe rahetA. temane be putra ane be putrI ema kula cAra saMtAna thayAM hatAM. prathama putra zrI chaganabhAIno janma vi.saM. 1946mAM thayo hato. zrImad temane ghaNI vakhata chagana zAstrI kahIne bolAvatA. ogaNIsamA varSe kSayano jIvaleNa humalo thatAM e ja varSe, eTale ke vi.saM. 1965mAM temano dehAMta thayo hato. zrI chaganabhAIne potAnA pitA zrImad pratye atyaMta Adara hato. zrI chaganabhAInA janma pachI zrImadbhAM prathama putrI javalabahenano janma vi.saM. 1948mAM thayo hato ane tenA be varSa pachI vi.saM. 1950mAM zrImannAM bIjAM putrI kAzIbahenano janma thayo hato. kAzIbahenanuM batrIsa varSanI nAnI vaye avasAna thayuM hatuM. vi.saM. 195ramAM zrImadbhA bIjA putra zrI ratilAlabhAIno janma thayo hato. emanuM maraNa paNa nAnI uMmaramAM thayuM hatuM. zrImannAM patnInuM mRtyu vi.saM. 1969mAM thayuM hatuM. javalabahenano dehavilaya vi.saM. 2034mAM thayo hato.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) vyavasAya prArabdha bhogavyA vinA jJAnIne paNa chUTako nathI - e ukti anusAra aMtara pariNati tyAga-vairAgyamaya hovA chatAM zrImad prArabdhAnusAra prApta saMyogonI maryAdAmAM vartavuM paDyuM hatuM, arthAt aMtaravRtti paramArtha bhaNI vaLI hovA chatAM temane vyApAramAM jhaMpalAvavuM paDyuM hatuM. vi.saM. 1934 AsapAsa kuTuMbanI Arthika bhIDa eTalI badhI vadhI gaI hatI ke zrImadbhA mAtuzrI devabAne potAnA dAgInA Adi vecIne kuTuMbanI AbarU sAcavavI paDI hatI. AvI sAMkaDI Arthika kauTuMbika paristhitimAM moTA kuTuMbanA nirvAhano bhAra upADavAmAM pitAne sahAya karavAnI anivArya pharaja zrImanA mAthe AvI paDI, je temaNe potAno dharma samajI svIkArI lIdhI. Ama, nAnI vayamAM ja abhyAsa choDI daI teo pitAnI dukAne besavA mAMDyA. zrImade vavANiyAmAM potAnA dAdAnA samayathI cAlyA AvatA vahANavaTAnA ane zarAphanA vyavasAyamAM keTaloka samaya kAma karyuM. kizoravaye paNa temanAmAM rahelI samajazakti tathA nirmaLa buddhinA kAraNe teo bhAvamAM ke tola-mApamAM chetarapiMDI karatA nahIM. nAnapaNathI ja temanAmAM nIti-nyAyanA saMskAra hatA. vyavasAya mATe vavANiyA kSetra ghaNuM nAnuM hatuM ane AgaLa vadhavAno avakAza paNa alpa hovAthI zrImano muMbaI javAno nirNaya thayo ane tyAM javAnuM nimitta paNa saheje prApta thayuM. avadhAnathI temanI khyAti eTalI badhI vadhI hatI ke temano avadhAnano prayoga muMbaImAM goThavAyo hato. te arthe temane muMbaI javAnuM nimitta maLatAM tyAM vyavasAyano prabaMdha paNa udbhavyo. Ama, mukhyatve Arthika uddezathI zrImad vi.saM. 1942nA bhAdaravA mAsanI AsapAsa muMbaI padhAryA.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 muMbaImAM zatAvadhAnanA prayoga joI vaDodarAnA zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverI zrImad prati AkarSAyA ane temanA samAgamamAM AvyA. zrI mANekalAlabhAInA pitAzrI jhaverAtanI parIkSAmAM niSNAta hatA. temanI pAsethI te vidyA zIkhIne zrI mANekalAlabhAI muMbaImAM jhaverAtanA vyApAramAM joDAyA hatA. zrImadde temanI pAsethI alpa samayamAM jhaverAtanI parIkSAnuM jJAna meLavI lIdhuM. zrImad vyApAramAM joDAvA mATe vicArI rahyA hatA, tevAmAM vi.saM. 1944nA poSa mAsamAM temane potAnAM lagna mATe vavANiyA javuM paDyuM. lagnasaMbaMdha thatAM zrI revAzaMkarabhAI jagajIvana zrImaddnA kAkAsasarA thayA ane tyArathI teo zrImad sAthe nikaTa paricayamAM AvyA. ekAda varSa pachI temane jhaverAtanA vyavasAyathI utkRSTa lAbha che evuM jyotiSathI jANIne zrImade temane muMbaI javAnI preraNA karI. te mujaba zrI revAzaMkarabhAI vakIlAta choDI, vi.saM. 1945nA aSADha mAsamAM morabIthI muMbaI gayA. zrImad paNa te varSanA bhAdaravA mAsamAM muMbaI gayA ane zrI revAzaMkarabhAInI sAthe bhAgIdArI karI jhaverAtanA dhaMdhAmAM joDAyA. saM. 1946nA phAgaNa vada 11nA divase revAzaMkara jagajIvananI kaMpanInI sthApanA thaI. A peDhIe kamizana ejansI tarIkeno vepAra zarU karyo. A peDhImAM zrImad, zrI revAzaMkarabhAI tathA zrI mANekalAlabhAI bhAgIdArImAM joDAyA hatA. zrImanA puNyaprabhAve alpa samayamAM A peDhI nAmAMkita banI gaI. be varSamAM to raMgUna, arabastAna, IMglaeNnDa tathA yuropanA dezonA vepArIo sAthe tenA vyApArasaMbaMdho baMdhAI gayA hatA. vi.saM. 1948thI suratanA jhaverI zrI nagInacaMda kapUracaMda tathA amadAvAdanA jhaverI zrI choTAlAla lallubhAI paNa A peDhImAM joDAyA. sarva bhAgIdAroe kaMI ne kaMI kAma javAbadArIpUrvaka svIkArI lIdhuM hatuM. temAM nANAviSayaka ane vilAyatanA vyavasAyanuM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 kAmakAja zrImad hastaka hatuM, topaNa ekaMdare to zrImadda ja A peDhInA mukhya vyavasthApaka ane aMtima nirNAyaka hatA. temanI vyavasthAzaktinA kAraNe alpa samayamAM hiMdanI agresara gaNAtI peDhIomAM A peDhInI gaNanA thavA lAgI hatI. peDhIe napho paNa ghaNA sArA pramANamAM karyo hato. vi.saM. 1951 pachI zrImannA nAnAbhAI zrI manasukhabhAI A peDhImAM joDAyA ane vi.saM. 195ranA jeTha mAsamAM zrImade pote vyApArathI nivRtta thavAnI IcchA jaNAvI, paraMtu temAM zrI revAzaMkarabhAI tathA zrI manasukhabhAI sammata na hovAthI, mAtra salAhakAra tarIke teo cAlu rahyA. jhaverAta uparAMta kApaDa, cokhA vagereno vyApAra paNa cAlato. vi.saM. 1955mAM cokhAno vyApAra moTA pramANamAM thayo, jemAM zrImanne bahu parizrama paDyo hato. vi.saM. 1955nA aMtabhAgamAM zrImad tyAgavRttipUrvaka vyApArathI sarvathA nivRtta thayA hatA. potAnA bhAgamAM AvatI tamAma milakata temaNe potAnA nAnAbhAI zrI manasukhabhAIne ApI devAnuM jaNAvyuM hatuM. zrImad eka ziSTa, prAmANika ane kuzaLa vepArI hatA. temanI vyavahArakuzaLatAnA pariNAme bhAgIdAro vacce sneha ane saMpa hatAM. temanI vacce matabheda ke manabheda thatA nahIM. potAnA bhAgIdAro sAthe pote kema vartavuM te mATenA niyamo zrImade vi.saM. 1946nA aSADha mAsamAM potAnI rojanIzImAM noMdhyA hatA. te niyamo vAMcatAM zrImadbhI vicAradazA keTalI zuddha, vyavahAradakSa ane nyAyanItipUrNa hatI teno khyAla Avaze - 1. koInA paNa doSa jo nahIM. tArA potAnA doSathI je kaMI thAya che, te thAya che, ema mAna. 2. tArI (Atma) prazaMsA karIza nahIM; ane karIza to
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa 24 zrImad rAjacaMdra vi.saM. 1948
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 tuM ja halako che ema huM mAnuM chuM. 3. jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje. ekadama temAM tane siddhi nahIM maLe, vA vipna naDaze, tathApi daDha AgrahathI haLave haLave te krama para tArI niSThA lAvI mUkaje. 4. tuM vyavahAramAM jenAthI joDAyo ho tenAthI amuka prakAre vartavAno nirNaya karI tene jaNAva. tene anukULa Ave to tema; nahIM to te jaNAve tema pravartaje. sAthe jaNAvaje ke tamArA kAryamAM (je mane soMpo temAM) koI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahIM pahoMcADuM. tame mArA saMbaMdhamAM bIjI kaMI kalpanA karazo nahIM; mane vyavahAra saMbaMdhI anyathA lAgaNI nathI, tema huM tamArAthI vartavA icchato nathI, eTaluM ja nahIM paNa kaMI mAruM viparItAcaraNa manavacanakAyAe thayuM, to te mATe pazcAttApI thaIza. ema nahIM karavA AgaLathI bahu sAvacetI rAkhIza. tame soMpeluM kAma karatAM huM nirabhimAnI rahIza. mArI bhUlane mATe mane Thapako Apazo te sahana karIza. mAruM cAlaze tyAM sudhI svapna paNa tamAro dveSa vA tamArA saMbaMdhI koI paNa jAtanI anyathA kalpanA karIza nahIM. tamane koI jAtanI zaMkA thAya to mane jaNAvazo, to tamAro upakAra mAnIza, ane teno kharo khulAso karIza. khulAso nahIM thAya to mauna rahIza, paraMtu asatya bolIza nahIM. mAtra tamArI pAsethI eTaluM ja icchuM chuM ke, koI paNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubhayogamAM pravRtti karazo nahIM; tamArI icchAnusAra tame vartaja, temAM mAre kaMI paNa adhika kahevAnI jarUra nathI. mAtra mane mArI nivRtti zreNimAM vartavA detAM koI rIte tamAruM aMtaHkaraNa TUMkuM karazo nahIM; ane TUMkuM karavA jo tamArI icchA hoya to khacIta karIne mane AgaLathI jaNAvI dejo. te zreNine sAcavavA mArI icchA che ane te mATe ethI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 huM yogya karI laIza. mAruM cAlatAM sudhI huM tamane dubhAvIza nahIM ane chevaTe e ja nivRttizreNi tamane apriya haze topaNa huM jema banaze tema jALavaNIthI, tamArI samIpathI, tamane koI jAtanI hAni karyA vagara banato lAbha karIne, have pachInA game te kALa mATe paNa tevI icchA rAkhIne khasI jaIza.'1 zrImaddnI vyApAra karavAnI paddhati evI uttama hatI ke vilAyatanA keTalAka vyApArIo paNa temanI prazaMsA karatA. mAla pote jAte ja tapAsIne kharIdavo, eka ja vecANabhAva rAkhavo, vyAjabI napho ja levo, koInuM dila dubhAya nahIM tema vartavuM, game teTalo napho thato hoya topaNa ApelA vacanathI pharavuM nahIM, hisAba cokhkho ane kALajIpUrvaka rAkhavo ityAdi uccatama praNAlikAo teo satata jALavatA hovAthI temanI zAkha eka prAmANika ane nItimAna vepArI tarIke ghaNI prasarI hatI. vyApAramAM paNa teo keTalA udAradila hatA tenA prasaMgo noMdhAyelA che. eka Araba vepArI potAnA nAnA bhAI sAthe muMbaImAM motInI ADatano vepAra karato hato. eka divasa nAnA bhAIne potAnA moTA bhAInI jema motIno moTo vepAra karavAnI icchA thaI. tethI paradezathI Avelo mAla vecavA mATe koI sArA prAmANika zeThano meLApa karAvavA teNe dalAlane kahyuM. dalAle tene zrImaddo bheTo karAvyo. zrImade badho mAla barAbara tapAsI joyo ane tenI vyAjabI kiMmata cUkavI dIdhI. nAno bhAI nANAM laIne khuza thato potAnA ghare gayo. teNe moTA bhAIne vepAranI vAta karI. moTA bhAIe jeno mAla hato teno kAgaLa batAvI kahyuM ke ATalI kiMmata vinA mAla vecavo nahIM evI teNe zarata karI che. moTA bhAIe tene Thapako Apyo, kAraNa ke kAgaLamAM lakhelI kiMmata vecANabhAva karatAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.235-236 (AMka-157, 13)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNI vadhAre hatI. moTo bhAI akaLAIne bolI UThyo ke "A teM zuM karyuM?" tethI te gabharAyo. te zrImad pAse gayo ane pote kevI muzkelImAM mukAyo che e temane jaNAvyuM. bAjumAM Ama ne Ama akabaMdha paDelo teno mAla batAvIne zrImade kahyuM ke bhAI, tamAro mAla A rahyo. tame khuzIthI laI jAo." ema kahIne zrImade Arabane eno mAla pAcho suprata karI dIdho ane nANAM gaNI lIdhAM. jANe kaMI sodo karyo ja nathI te rIte khUba ja svAbhAvikatAthI potAno napho jato karyo. aDhaLaka lAbhanI koI paravA na karI. vyApArika niyamAnusAra sodo nizcita thaI cUkyA pachI te vepArI mAla pAcho levAne adhikArI na hato, paraMtu komaLa aMta:karaNavALA zrImad ema icchatA hatA ke koIne paNa hAni na thAya. Araba to parama karuNALu zrImannI adbhuta mahAnatA joI vismayathI diMga thaI gayo ane zrImadne khudA samAna mAnavA lAgyo! A ja prakArano bIjo eka bIjo prasaMga zrImannA karuNAmaya ane nispRhI jIvananuM jvalaMta udAharaNa che. eka vAra eka vepArI sAthe zrImade hIrAno sodo karyo. temAM evuM nakkI karavAmAM AvyuM ke amuka samaye nakkI karelA bhAva pramANe e vepArIe zrImane amuka hIrA ApavA. A bAbatano khatapatra paNa e vepArIe lakhI Apyo. paraMtu evuM banyuM ke samaya jatAM e hIrAnI kiMmata ghaNI ja vadhI gaI. jo e vepArI te sodA pramANe varte to tene te sahI na zake teTalI moTI khoTa jAya tema hatuM. e vepArI khatapatra pramANe zrImanne hIrA Ape to ene bahu bhAre nukasAnImAM UtaravuM paDe, potAnI badhI ja mAlamilakata vecI devI paDe ema hatuM. A bAju zrImadune jyAre hIrAnA bajArabhAvanI khabara paDI tyAre teo tarata ja dastAveja laI te vepArInI dukAne jaI pahoMcyA. zrImane potAnI dukAne AvelA joIne te vepArI gabharAI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 gayo. te tarata ja karagarIne bolyo ke "rAyacaMdabhAI, ApaNI vacce thayelA hIrAnA sodA aMge huM khUba ja ciMtita thaI gayo chuM. mAruM je thavAnuM hoya te bhale thAya, paNa tame vizvAsa rAkhajo ke huM tamane bajArabhAve sodo cUkavI ApIza. tame jarA paNa ciMtA karazo nahIM.' e sAMbhaLIne zrImad karuNAbharyA avAje bolyA ke "ApaNA bannenI ciMtAnuM mULa kAraNa to A kAgaLiyuM ja chene? eno ja nAza karI daIe to ApaNA banenI ciMtA maTI jaze.' ema kahIne zrImade sahaja bhAve pelo dastAveja phADI nAkhyo. tatpazcAt zrImade kahyuM ke "bhAI, A khatapatrane kAraNe tamArA hAtha-paga baMdhAyelA hatA. bajArabhAva vadhI javAthI tamArI pAse mArA sATha-sittera hajAra rUpiyA leNA nIkaLe. paraMtu huM tamArI sthitine samajI zakuM chuM. eTalA badhA rUpiyA huM tamArI pAsethI lauM to tamArI zI dazA thAya? rAyacaMda dUdha pI zake che, lohI nahIM.' zrImadbhA A valaNathI te vepArI to AbhAravaza banI phirastA samAna zrIma tarapha stabdha banI joI ja rahyo. A be prasaMgomAM joI zakAya che ke zrImaddanuM valaNa sAmA mANasane khuvAra karI devAnuM na hatuM, temanuM valaNa potAne thato napho jato karIne paNa sAmA mANasane bacAvI levAnuM hatuM. Ama, zrImamAM vyavahArakuzaLatA ane dharmaparAyaNatAno sumeLa hato. temanA dainika jIvanavyavahAramAM aNIzuddha prAmANikatA ane pUrNa nItimattA vaNAyelI hatI. temanA pratyeka kAryamAM dharma vaNAyelo jovA maLato. AvA vyavahAra-paramArthamAM kuzaLa zrImad viSe mahAtmA gAMdhIjI lakhe che - dhArmika manuSyano dharma tenA pratyeka kAryamAM jaNAvo ja joIe ema rAyacaMdabhAIe potAnA jIvanamAM batAvI ApyuM hatuM. dharma kaMI ekAdazIne dahADe ja, pajusaNamAM ja, Idane dahADe ke ravivAre ja pALavAno, athavA to maMdiromAM,
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6]]]]lc+le $k]]r Pe5 ]eeta t]? **bolc% Taka]be Got
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 derAMomAM, devaLomAM ne masjidomAM ja pALavAno, paNa dukAnamAM ke darabAramAM nahi, evo koI niyama nathI; eTaluM ja nahi, paNa ema kahevuM e dharmane na oLakhavA barAbara che, ema rAyacaMdabhAI kahetA, mAnatA, ne potAnA AcAramAM batAvI ApatA. dharmakuzaLa e vyavahArakuzaLa na hoya e vahema rAyacaMdabhAIe khoTo siddha karI batAvyo hato. potAnA vepAramAM pUrI kALajI ne hoziyArI batAvatA. hIrAmotInI parIkSA ghaNI jhINavaTathI karI zakatA. ..... ATalI kALajI ne hoziyArI chatAM vepAranI dhAlAvelI ke ciMtA na rAkhatA. dukAnamAM beThA paNa jyAre potAnuM kAma pUruM thaI rahe eTale dharmapustaka to pAse paDyuM ja hoya, te UghaDe athavA pelI pothI ke jemAM potAnA udgAro lakhatA te UghaDe. mArA jevA jijJAsu temanI pAse roja AvyA ja hoya. temanI sAthe dharmacarcA karatAM AMcako na khAya. 09 zrImad vepAramAM atyaMta kuzaLa hovA chatAM aMtarathI teo atyaMta virakta hatA. vyavasAyanI badhI ja pharajo bajAvavA chatAM, badhAM ja kAryo saMpUrNapaNe saphaLa rIte karavA chatAM, kendrasthAne to adhyAtmajyoti ja prakAzatI hatI. muMbaImAM eka vAra rAtre agiyAra vAge dharmavArtA pUrI thatAM zrImad peDhIthI ghare javA mATe UThyA ane sAthenA bIjA bhAIo paNa UThyA. tevAmAM pUnAvALA zrI nAnacaMdabhAIe hIrA, mANeka, motI vagere vepArano mAla jemAM jaththAbaMdha hato te peTI khullI joI, tethI te prati zrImadnuM lakSya dorI kahyuM ke 1- zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTela dvArA saMpAdita, 'zrI rAjacaMdra (jIvanayAtrA tathA vicAraratno)', bIjI AvRtti, rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo, pR.96-97
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 sAhebajI. A peTI ughADI che ane temAM jokhama che.' badhAne pharIthI besADI zrImade zrI nAnacaMdabhAIne pUchyuM ke "jokhama zI rIte?' zrI nAnacaMdabhAIe kahyuM ke "sAhebajI huM kiMmatI cIjone jokhamanI upamA ApuM chuM. te corAI jAya to jokhama lAge.' zrImade kahyuM ke "ene jokhama to jJAnI paNa mAne; paNa te evI rIte ke jyAM sudhI e che tyAM sudhI e jokhama che. mANasone roga (jakhama) thAya tyAre paru vagere thAya, tema A cIjo pRthvIno roga che, temAM jJAnIo kadI moha rAkhe nahIM." Avo ja bIjo eka prasaMga paNa noMdhAyelo che. zrI lallujI muni ane zrI devakaraNajI muni eka vAra zrImad pAse gayA hatA. tyAre zrImade zrI devakaraNajI munine pUchyuM ke vyAkhyAna koNa Ape che? parmadA keTalI bharAya che?' zrI devakaraNajI munie uttara Apyo ke hajAreka mANasonI parSadA bharAya che. zrImade pUchyuM ke "strIonI parSadA joI vikAra thAya che?' zrI devakaraNajI munie kahyuM ke kAyAthI nathI thato, manathI thAya che." eTale zrImade kahyuM ke "munie to mana, vacana ane kAyA e traNe yogathI sAcavavuM joIe.' zrI devakaraNajI munie AkSepa karatAM kahyuM ke 'tame gAdItakiye beso cho ane hIrAmANeka tamArI pAse paDelAM hoya che tyAre tamArI vRtti DahoLAtI nahIM hoya?' zrImade kahyuM ke "muni, ame to tene kALakUTa viSa dekhIe chIe. Ama, saMsAravyavahAramAM zrImad atyaMta anAsakta bhAve vartatA hatA. teo hajArono vepAra kheDatA hatA, chatAM AtmajAgRtithI pragaTAvelI jJAnajyotinA prakAzathI aMtarmukha banI, jIvanmuktadazA pAmavA mATeno temano aMtaraMga puruSArtha satata cAlu ja hato.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) zuddha samakitanI prApti AptapuruSanA vacananI pratIti tathA svacchaMdanirodhapaNe temanI bhakti vaDe uttarottara AtmavikAsa sAdhI, AtmabhAvanA ghUMTatAM ghUMTatAM upayogane aMtarmukha karavAno abhyAsa karavAthI koI dhanya paLe AtmAno anubhava thAya che. AptapuruSanI tathA temanA dvArA zuddhAtmAnI zraddhA thavI tene vyavahAra samyagdarzana athavA vyavahAra samakita kahevAmAM Ave che ane vikalpano abhAva thatAM zuddhAtmAnI anubhUtipUrvakanI zraddhA thavI tene nizcaya samyagdarzana athavA nizcaya samakita kahevAmAM Ave che. nizcaya samakita pragaTa thavAnI pUrve vyavahAra samakita avazya hAjara hovAthI tene nizcaya samakitanuM kAraNa kahyuM che. svAnubhUti vinA zuddha samakita arthAt nizcaya samyagdarzana hotuM ja nathI. samyagdarzanathI ja dharmanI yathArtha zarUAta thAya che. janmamaraNarUpa paribhramaNa samyagdarzananI prApti vinA TaLe nahIM ema zAstromAM spaSTa darzAvyuM che. eka kSaNa paNa jene samyagdarzanano anubhava thayo hoya te avazya mokSe jAya evo siddhAMta che. samyagdarzana ja siddhaprAsAdanuM prathama sopAna che, mokSapurInuM pravezadvAra che, dharmarUpI vRkSanuM sudaDha mULa che, karmarajanA gaMjane uDADI devA mATe mahAvAyaro che, bhavanA vanane bALI nAkhavA mATe dAvAnaLa samAna che. je mahAbhAgyazALI jIva A durlabha samyagdarzanane pAme che, tenA anaMta saMsArano aMta AvI jAya che ane tene alaukika Atmika sukhanI prApti thAya che. zrImannA jIvanamAM sarvathI mahattvano bhAga bhajavanAra zuddha samakitanI prAptino A mahAna prasaMga vi.saM. 1947mAM banavA pAmyo hato. bALapaNathI ja lAgelI unnata jIvana jIvavAnI dhUna, jAtismaraNajJAna, gahana zAstrAdhyayana, vadhato jato vairAgya, satunuM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ja raTaNa, AtmAnubhavanI tIvra jhaMkhanA, satata saguNonI vRddhino puruSArtha ane satzAstro dvArA jANelA tattvArthonAM upazamabhAva sahita aMtaradaSTipUrvakanAM UMDAM ciMtana-manananA kAraNe zrImadne AtmasvarUpa pratye evI ananya prIti pragaTI hatI ke te sivAya bIje kaze paNa temanuM citta TharatuM na hatuM. viSayothI virakta, saMsArI kAryothI udAsIna ane svabhAva taraphanA jhukAvavALA zrImad AtmarasanI evI to dhUna caDI hatI ke kyAre upayoga potAmAM ekAma thaIne zuddha samakita pAme. teo potAnI caitanyavahunA UMDA ciMtana dvArA AtmasAkSAtkAra mATeno puruSArtha karatA hatA. pharI pharI AtmAnuM maMthana karI teo UMDA UtaratA jatA hatA. vi.saM. 1946nA eka patramAM zrImad zrI saubhAgyabhAIne lakhe che ke - "rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa, ane tenI majjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che.' vi.saM. 1946 sudhImAM hADohADa paramArtharaMge raMgAyelA zrImanuM lakSya paramArtha pratye evuM to prabaLapaNe kendrita thayuM hatuM ke teo saMpUrNapaNe Atmamaya banI gayA hatA ane temano jIvanapravAha saMpUrNa vizuddha Atmasthiti tarapha avirata vaheto hato. temane ahorAtri AtmasvarUpanI lagana hatI. temanI aMtaraMga pariNati caitanyanI zAMtine jhaMkhI rahI hatI. kaSAyonI azAMtithI teo atyaMta thAkyA hatA. temanuM vairAgI hRdaya bhava-tana-bhogothI pAra paramAtmatattvane zodhI rahyuM hatuM. sarva parabhAvothI dUra evI nijaguphAmAM pravezavA te tatpara banyuM hatuM. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.224 (patrAMka-133)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya sarva abhilASAo choDI mahAna nijavaibhavanI prApti mATe aMtarathI pokAra UThato hato. AvI aMtaraMga vicAradhArAvALA zrImad AtmasanmukhadhArA vaDe, satata jAgRta AtmamaMthananA paripAkarUpe vi.saM. 1947mAM zuddha samyagdarzana pAmyA. AtmasvarUpanA mahimAne ghUMTatAM ghUMTatAM chevaTe nijapuruSArthanI pracaMDa tAkAta vaDe zrImanI pariNatie aMtarmukha thaI, graMthibheda karI, nirvikalpa thaI, mahA AnaMdapUrvaka, atIndriya svasaMvedana vaDe AtmAne pratyakSa karyo. svAnubhavamAM AtmA evo sthira thaI gayo ke sAdhaka-sAdhyano, dhyAtA-dhyeyano, jJAtA-zeyano saghaLo vaitabhAva laya pAmI gayo. potAnuM samagra astitva svasaMvedanapUrvaka pratItimAM AvyuM. upayoga sUkSma vikalpathI paNa judo paDIne indriyAtIta aMtarasvabhAvamAM abheda thayo. AvI nirvikalpa anubhavadazAmAM apUrva AnaMdanA aMkuro phUTyA ane zAMtarasanA atyaMta madhura svAdanuM vedana thayuM. A AtmajJAnano prakAza thayAno spaSTa ullekha zrImade vi.saM. 1947nA kArataka suda 14nA roja paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAIne muMbaIthI lakhela patramAM karyo che - - "AtmA jJAna pAmyo e to niHsaMzaya che; graMthibheda thayo e traNe kALamAM satya vAta che." vaLI, e ja varSanA mAgasara vada amAsanA patramAM teozrI lakhe che - chevaTanuM svarUpa samajAyAmAM, anubhavAyAmAM anya paNa nyUnatA rahI nathI. ..... paripUrNa lokAlokajJAna utpanna thaze; ..... paripUrNa svarUpajJAna to utpanna thayuM ja che; zrI aMbAlAlabhAIne paNa vi.saM. 1952nA bhAdaravA 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.249 (patrAMka-170) 2- ejana, pR.257 (patrAMka-187)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 mAsanA eka patramAM zrImade lakhyuM che " jaina darzananI rItie jotAM samyagdarzana ane vedAMtanI rItie jotAM kevaLajJAna amane saMbhave che.1 vaLI, e parama sthiti pAmyAno ullekha zrImade potAnA sva-AtmavRttAMtarUpa kAvyamAM paNa karyo che - 'ogaNIsoM ne suDatALIse, samakita zuddha prakAzyuM re.'zve zuddha samakitanI prApti thayA pachI zrImadnuM AtmavIrya parama ullAsathI paramapadanI prApti tarapha vaLyuM. eka vAra zuddhopayogapUrvaka svarUpanuM vedana thayeluM hovAthI pharI pharI te nirvikalpa upayoga mATe temane bhAvanA rahyA karatI. niraMtara svarUpamAM lIna rahevA mATe zrImad sarvasaMgaparityAga karI apratibaddhapaNe vicaravA icchatA hatA, paraMtu vyAvahArika upAdhinA prArabdhodaye ugna rUpa pakaDyuM hatuM tathA sAMsArika pharajomAM paNa ghaNo vadhAro thayo hato. zrImadnuM citta asaMgatA tarapha vaLyuM hovA chatAM saMprApta vyavahArone teo nirlepa bhAve adA karavAnI niSThA jALavatA hatA. vi.saM. 1952 pachI upAdhino yoga osarato gayo ane bAhyAMtara nigraMtha asaMgadazA pragaTa karavAno temano manoratha ghaNe aMze pAra paDyo. varSanA cAra-cha mAsa sudhI muMbaIthI bahAra nivRttikSetramAM sAdhanA arthe satata vicaravAnuM thatuM; pariNAme teo 'kevaLa lagabhaga bhUmikA' sudhI pahoMcI zakyA hatA. Ama, zuddhAtmAno prakAza thayA pachI AtmabaLanI satata vRddhi karI zrImade mokSamArgamAM potAnuM prayANa dehavilaya (vi.saM. 1957) paryaMta avirata gatithI cAlu rAkhyuM hatuM. zrImano A AtmasAdhanAkALa bAhya saMyogonI apekSAe be vibhAgamAM vaheMcI zakAya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.517 (patrAMka-708) 2- ejana, pR.801 (hAthanoMdha-1, 32)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa 23 zrImad rAjacaMdra vi.saM. 1947
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 (1) prathama vibhAga - vi.saM. 1947(zuddha samakitanI prApti)thI vi.saM. 1951 sudhI (2) bIjo vibhAga - vi.saM. 1952 thI vi.saM. 1957 (dehavilaya) sudhI zrImanA AtmasAdhanAkALanA prathama vibhAganuM 'upAdhimAM samAdhi' (prakaraNa-10) tathA bIjA vibhAganuM nivRttikSetre ugra AtmasAdhanA' (prakaraNa-11) zIrSaka heThaLa avalokana karIzuM.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) upAdhimAM samAdhi jJAnIpuruSonuM jIvana bAhya ane atyaMtara ema be bhede vaheMcAyeluM hoya che. bAhya jIvana pUrvaprArabdhAdhIna, paravaza ane azAzvata hovAthI vyaktibhede aneka bhedavALuM hoya che, jyAre vibhinna svAMgomAM chupAyeluM sadA svAdhIna, zAzvatapaNe prakAzatuM atyaMtara jIvana ekasarakhuM hovAthI abheda hoya che. prApta thayela AtmajJAnanA kAraNe jJAnIne 'AtmapariNAmanI svasthatA'rUpa samAdhi niraMtara varte che, chatAM teo paNa prArabdha bhogavyA vinA nivRtta thaI zakatA nathI. te prArabdha temane mAtra nivRttirUpe ja hoya evo koI niyama nathI. kyAreka te pravRttirUpe paNa hoya che. je je kALe je je prArabdha udayamAM Ave, te te udayaprasaMgamAM draSTAbhAve vartavuM e jJAnIonuM sanAtana AcaraNa hoya che ane e ja pramANenuM AcaraNa zrImanA jIvanamAM jovA maLe che. vi.saM. 1947 thI vi.saM. 1951 daramyAna zrImadna jabaradasta viparIta karmodaya prApta thayo hato. pUrvakarmanA udaye temane vyavasAyarUpa upAdhiyoga prabaLapaNe hato. bAhya upAdhinA kAraNe upayoga bahAra pravartAvavo paDato hato, tethI te upAdhiyoga AtmasthiratAmAM aMtarAyabhUta thato hato; te chatAM aneka vyAvasAyika upAdhionI vacce paNa alaukika svarUpajAgRtinA avalaMbane zrImad niraMtara samAdhibhAvamAM rahetA hatA. gRha saMbaMdhI ane vyApAra saMbaMdhI vividha upAdhionA yogamAM, muMbaI jevA mohotpAdaka kSetramAM mukhyapaNe nivAsa hoya tyAM paNa satata satpuruSArthathI, aMtaraMga sAdhanAnA baLa vaDe jIva AdhyAtmikatAnI avazya vRddhi karI zake che Avo baLavAna bodha zrImadnA jIvananA A mahattvapUrNa tabakkAnA avalokanathI maLe che. te samayanAM patro tathA anya lakhANo zrImaddnI atyaMtaradazAnuM spaSTa darzana karAve che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 zrImanne vi.saM. 1947mAM zuddha samakitanI prApti thaI, arthAt AtmA sAkSAt pratyakSa pragaTa anubhavasiddha thayo. dehathI bhinna evA AtmAno nirvikalpa nizcaya thayo ane yogathI upayoga chUTo thaI AtmAmAM samAI gayo. AtmAnubhava thatAM svarasano apUrva AnaMda anubhavamAM Avyo. AnaMdanA dariyAmAM AtmA magna thayo. aMtaramAM AtmazAMtinuM adbhuta, apUrva, aciMtya vedana thayuM. sva-paranA vivekapUrvakanuM bhedajJAna niraMtara vartavA lAgyuM. zuddha AtmatatvamAM ekatvabuddhirUpa pratIti satata vartavA mAMDI. mana-vacana-kAyAnA yogathI bhinna AtmAne jANatAM ane temAM sthira thatAM zrImad sAkSAt jIvanmuktadazA anubhavI rahyA hatA. potAnA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAIne potAnI videhI aMtaradazA varNavatAM A ja varSa(vi.saM. 1947)nA aSADha mAsamAM muMbaIthI zrImad lakhe che - eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI IcchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe. saMsAravyavahAra calAvatAM zrImad keTalI asaMgatA prApta karI zakyA hatA te uparanAM vacanothI jANI zakAya che. AvI asaMga AtmasthitimAM beThelA zrImad dehathI paNa udAsIna thaI gayA hatA, te eTale sudhI ke dehanuM astitva che ke kema tenuM paNa vismaraNa thaI jatuM hatuM. A uparathI zrImanI alaukika AtmamastI kevI haze teno kaMIka aMze khyAla Ave che. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.290 (patrAMka-255)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 Ama, vi.saM. 1947mAM zuddha samakita prakAzya tyArathI zrImannI AtmadazA tIvra vegathI uttarottara vadhatI jatI hatI. aMtaraMga vairAgyamAM atyaMta vadhAro thayo hovAthI, sarvasaMgaparityAga karI, bAhyAMtara nirgatha thavAnI temanI bhAvanA tIvra thavA mAMDI hatI. tyAM temanAM pUrvabaddha karmoe navuM svarUpa pakaDyuM. jema jema AtmadazA vadhatI gaI, tema tema bAhya jIvanamAM vyavahAranI upAdhi paNa vadhatI gaI. zrImad jema jema tenAthI chUTavAno prayatna karatA hatA, tema tema te upAdhiyoga vadhato jato hato, aMza paNa ghaTato na hato. zrImade svayaM potAnA AtmavRttAMtarUpa kAvyamAM teno nIce pramANe ullekha karyo che tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka paMca re.1 agAu jaNAvyuM tema kauTuMbika saMjogAdinA kAraNe parecchAthI zrImanne vyApAra-vyavahAramAM jhaMpalAvavuM paDyuM hatuM. temaNe pote ja zrI revAzaMkarabhAIne vyApAranI preraNA karI hatI ane temanI sAthe bhAgIdArImAM joDAI revAzaMkara jagajIvananI kamizana ejansI sthApI hatI. te vakhate zrImanI dhAraNA evI hatI ke pote jema bane tema tvarAthI A vyavahArapravRttithI nivRtta thaI, sarvasaMgaparityAga karIne paramArthamArgano uddhAra karI zakAze. paraMtu vi.saM. 1948thI A upAdhiyoga tIvra banyo. e varSamAM temanI peDhIno vepAra vadhyo hovAthI temAM vizeSa samaya pasAra thaI jato. A varSanA zrImanA patromAM A upAdhiyoganA baLavAnapaNAno ullekha vAraMvAra Ave che. vyAvahArika rIte joIe to temanI muzkelIo evI kaThina na hatI ke jethI temane koI sAMsArika duHkha veThavuM paDe. vaLI, te upAdhiyogathI temano AtmA klezita thato hoya tevuM paNa na 1- "zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.801 (hAthanoMdha-1, 32)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa 24 zrImad rAjacaMdra bryd vi.saM. 1948
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 hatuM. te upAdhiyoga daramyAna paNa teo potAnI aMtaraMga zreNI to jALavI ja zakyA hatA. mAtra pote icchelo sarvasaMgaparityAga teo karI zakyA na hatA ane te ja sauthI moTo avarodha hato. Ama, temanI sAcI upAdhi e ja hatI ke temanI nivRtti levAnI bhAvanA jema jema vadhatI hatI, tema tema nivRtti temanAthI dUra bhAgatI hatI. A icchA viruddha karavuM paDatuM pravartana te ja temanI sauthI moTI upAdhi hatI. teo lakhe che - 'upAdhino joga vizeSa rahe che. jema jema nivRttinA joganI vizeSa icchA thaI Ave che, tema tema upAdhinI prAptino joga vizeSa dekhAya che. cAre bAjuthI upAdhino bhIDo che. koI evI bAju atyAre jaNAtI nathI ke atyAre ja emAMthI chUTI cAlyA javuM hoya to koIno aparAdha karyo na gaNAya. chUTavA jatAM koInA mukhya aparAdhamAM AvI javAno spaSTa saMbhava dekhAya che, ane A vartamAna avasthA upAdhirahitapaNAne atyaMta yogya che; prArabdhanI vyavasthA evI prabaMdha karI haze.'1 uparyukta lakhANa dvArA samajI zakAya che ke zrImad atyaMta anicchAe, tathArUpa prArabdhodayanA kAraNe vyApArapravRtti karatA hatA ane temAM paNa mukhyapaNe parecchAnA kAraNe ja temane upAdhiprasaMgamAM pravartavuM paDatuM hatuM. temAMthI tvarAthI chUTavAnI icchA hovA chatAM tema na karavAnuM mukhya kAraNa e hatuM ke tema karavA jatAM sAthe joDAyelA bIjAone tIvra kleza ane karmabaMdhanuM kAraNa thAya tema hatuM. bIjAnuM citta dubhAya ane azAMti Upaje te zrImaddnA komaLa hRdayane paravaDe tema na hatuM. tethI sarvane zAMti Upaje tevuM vartana karavA jatAM temane upAdhi vedavI paDatI hatI, je teo samatApUrvaka vedatA hatA. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.369 (patrAMka-439)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 A tabakkAmAM bAhya gRhasthAzreNI ane aMtaraMga nigraMthazreNInA dvandanA kAraNe temane paramArthamArga prakAzavAnI icchA sAva gauNa karI nAkhavI paDI hatI tathA teo paricita vartuLathI paNa bane tyAM sudhI gupta rahevAnI vRtti sevatA hatA. teo lakhe che - "ghaNuM karIne AtmAmAM ema ja rahyA kare che ke jyAM sudhI A vepAra prasaMge kAmakAja karavuM rahyA kare, tyAM sudhI dharmakathAdiprasaMge ane dharmanA jANanArarUpe koI prakAre pragaTapaNAmAM na avAya e yathAyogya prakAra che. vepAraprasaMge rahetAM chatAM jeno bhaktibhAva rahyA karyo che, teno prasaMga paNa evA prakAramAM karavo yogya che, ke jyAM AtmAne viSe upara jaNAvelo prakAra rahyA kare che, te prakArane bAdha na thAya. eka tarapha asahya udayaupAdhi vedavI ane bIjI tarapha akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI, evuM bedhArI talavAra upara cAlavAnA kArya karatAM paNa vikaTa kArya zrImad karavuM paDatuM hatuM ane tethI avakAzanA abhAve zrImade anivArya udayaupAdhi sivAyano bIjo badho vyAvahArika saMga-prasaMga baMdha karI dIdho hato, eTaluM ja nahIM paNa paramArthaprasaMgIo sAtheno patravyavahAra paNa temaNe ocho karI nAkhyo hato. ghaNI vAra to evuM banatuM ke patra lakhavo zarU karyA pachI upayoga AtmAkAra thatAM te patrane teo adhUro ja mUkI detA. Ama, tIvra upAdhiyoga ane cittanI caitanyamaya dazAnA kAraNe paramArthalekhanamAM sthira rahI zakAya teTalo avakAza paNa rahevA pAmato na hovAthI, zrImade vi.saM. 1948 thI vi.saM. 1951 sudhI prAyaH paramArthamauna dhAraNa karI, paramArthalekhananI pravRtti tathA paramArthacarcAnA prasaMgo gauNa karI dIdhA hatA. vi.saM. 1948nA poSa suda 7nA patramAM zrImad lakhe che - "koI evA prakArano udaya che ke, apUrva vItarAgatA 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.380 (patrAMka-463)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 chatAM vepAra saMbaMdhI kaMIka pravartana karI zakIe chIe, tema ja bIjAM paNa khAvApIvA vagerenAM pravartana mAMDa mAMDa karI zakIe chIe. mana kyAMya virAma pAmatuM nathI, ghaNuM karIne atra koIno samAgama icchatuM nathI. kaMI lakhI zakAtuM nathI. vadhAre paramArthavAkya vadavA icchA thatI nathI, koIe pUchelA praznono uttara jANatAM chatAM lakhI zakatA nathI, cittano paNa jhAjho saMga nathI, AtmA AtmabhAve varte che." zrImaddanuM citta caitanyasAgaramAM eTaluM badhuM nimagna thaI gayuM hatuM ke temAMthI bahAra nIkaLavuM temane mATe atyaMta durdhara banI gayuM hatuM. tethI AtmA sivAyanA dareka kAmamAM teo niSkAma ane udAsIna rahetA hatA. citta ApoApa svarasathI caitanyamAM vahyA karatuM hatuM ane tethI bIjA kAryamAM lagAvI zakAtuM nahIM. vyApArAdi prasaMge citta udAsIna rahetuM hovAthI aneka muzkelIo naDatI. citta aMtarmukha hoya eTale vyavahAramAM yathAyogya pravartana thaI zakatuM nahIM ane tethI bAhya kAryo avyavasthita thatAM hovAthI anyanuM citta dubhAya evI sthiti paNa UbhI thaI jatI. Ama, Atmaaikya sthitinA kAraNe zrImaddanuM citta jarA jeTalI paNa upAdhi vedanAne yogya na hatuM, chatAM pUrvakarmano udaya jANI zrImad tene abaMdhapariNAme vedatA hatA. A upAdhiyoga vedavo temane keTalo Akaro thaI paDyo hato teno citAra vi.saM. 1948nA aSADhamAM paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAIne ApatAM zrImad lakhe che - joke amAruM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavorUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che, tene viSe vANInuM UThavuM, samajAvavuM, A karavuM, athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDa mAMDa 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.310 (patrAMka-313)
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bane che. ghaNI kriyA to zUnyapaNAnI peThe varte che; AvI sthiti chatAM upAdhijoga to baLavAnapaNe ArAdhIe chIe. e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che. te jema duHkhe - atyaMta duHkhe - thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNAe sthita citta hovAthI vedanAne samyaphaprakAre vede che, akhaMDa samAdhipaNe vede che. Ama, paramANumAtra paNa upAdhi sahana na karI zake evI zrImadanI aMtaraMga dazA hovA chatAM teo upAdhine akhaMDa samAdhipaNe vedatA hatA. upAdhiyoga to evo tIvra hato ke tethI temane nAsI chUTavAno vAraMvAra vicAra AvI jato, paraMtu upArjita karma abaMdhapaNeaviSamabhAve, avyAkuLapaNe vedavAyogya che evA jJAnInA mArganA avalaMbane cittanuM samAdhAna karI, teo te mArgane anusarI rahyA hatA. cAre tarapha upAdhirU5 agninI jvALA prajvalita hatI tyAre Atmasthitine aMzamAtra paNa AMca na Ave enI sAvadhAnI teo rAkhatA hatA. upAdhimaLe kevaLa asaMgadazA rAkhavI atyaMta kaThaNa che e aMge teo pUrepUrA saceta hatA ane tethI upAdhinA kAraNe jarA jeTaluM paNa asamAdhipaNuM na AvI jAya te pratye teo jAgRta rahetA hatA. aneka viparIta saMjogo hovA chatAM AtmajJAna ane vairAgyanA baLa vaDe zrImad potAnA puruSArthamAM jarA paNa nyUnatA AvavA detA nahIM. AtmAnI nirmaLatA jaLavAyelI rahe ane vRddhi pAme tevI sAvadhAnI teo rAkhatA hatA, tethI bAhya upAdhi zrImadbhI AtmasamAdhine leza paNa bAdhaka thaI zakI na hatI. covIsa-paccIsa varSanI bharayuvAna avasthA hovA chatAM ane vilAsapUrNa mohamayI nagarImAM sthiti hovA chatAM, zrImadbhI apUrva AtmajAgRtinA kAraNe, koI paNa 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.337 (patrAMka-385)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 bAhya kAraNa temanI AMtarika dazAne calAyamAna karavA zaktizALI thayuM na hatuM. agnimAM tapavAthI suvarNamAM jema zuddhatA vRddhi pAme che, tema zrImannI vairAgyadazA gRhasthAzramane AMgaNe rahIne paNa vRddhi pAmatI gaI. zrImad bAhya jIvanamAM hIrA-motIno lAkhono vepAra karatA hatA, paraMtu sAthosAtha temanuM AMtara jIvana paNa vikAsa pAmatuM jatuM hatuM. udyogarata jIvanamAM paNa zAMta, svastha citte teo jJAnavRddhi karatA jatA hatA. apUrva karmayogInuM dRSTAMta jANe pUruM pADavuM hoya tema, jagatanI jaMjALa tajIne vana-pahADo Adi nirjana kSetromAM AtmasAdhanA karavAnI zakti hovA chatAM teo Atmahitane kendramAM rAkhIne saMsAramAM jaLakamaLavat rahyA. jaLamAM hovA chatAM kamaLa jaLathI alipta hoya che, tema zrImad saMsAranA upAdhiprasaMgamAM rahyA chatAM teno leza paNa saMga nahIM karatAM asaMga ja rahyA. anya jIvonuM citta anupAdhiprasaMgamAM paNa evuM anAsakta na rahI zake, jevuM virakta citta zrImaddanuM upAdhiprasaMgamAM paNa rahetuM. jema janakarAjA rAjyadhurA vahana karavA chatAM videhI hatA ane cakravartI bharata cha khaMDanA rAjyane bhogavatA hovA chatAM AtmadazA samatola rAkhatA hatA, tema zrImad saMsAradhurA vahana karI, jhaverAtano vyApAra karavA chatAM jJAna ane vairAgyathI AtmadazA alipta ane samatola rAkhatA hatA. AvI videhI dazA gRhavAsamAM paNa rAkhavAne parama samartha chatAM, zrImad janakavidehInA dAkhalAnuM avalaMbana laI, kadI paNa - svapnamAtramAM paNa saMsAravyavahAramAM rahevAnI icchA thaI na hatI. eTaluM ja nahIM paNa jema bane tema tvarAthI A upAdhirUpa vyavahAra,paMcamAMthI nivRtta thaI parama tyAganI ja niraMtara bhAvanA temane rahetI hatI. vi.saM. 1951nA phAgaNa vada 3nA divase zrI saubhAgyabhAI uparanA patramAM zrImad jaNAve che - janakAdi upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 hatA evA AlaMbana pratye kyAreya buddhi thatI nathI. zrI jina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhiyoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze to azreya thaze, evo bhaya jIvanA upayoga pratye pravarte che, kemake ema ja kartavya che. ..... nitya chUTavAno vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. joke ema lAge che ke te vicAra ane jApa hajI tathArUpa nathI, zithila che; mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAno a5-kALamAM yoga karavo ghaTe che, ema varyA kare che." zrImad saMprApta vyavahArone nirlepa bhAve adA karatA hatA. saMsAra-vyavahAramAM teo bedarakAra rahyA na hatA, chatAM potAne kayA lakSa upara pahoMcavAnuM che enI tIvra sajAgatA temane hatI. zrImannA AdarzarUpe zrI janakavidehI nahIM paNa zrI jinabhagavAna hatA. sarva saMbaMdhanuM baMdhana chedIne bAhyAMtara nirgathapaNe vicAravAnI temane niraMtara abhilASA rahetI hovA chatAM mAtra tatkALa udayAdhIna pratibaMdhaka saMjogonA kAraNe tema banI zakyuM na hatuM. aMtaramAM ucca koTinI adhyAtmadazA hovA chatAM bahAranA vyavasAyamAM je kaMI upayoga devo paDato hato te zrImanne poSAtuM na hatuM, tethI vyavasAyanI upAdhithI chUTavAnI icchA vAraMvAra temane thaI AvatI hatI. upAdhiyogane bhayanA heturUpa jANI, tethI nivRtta thavAno puruSArtha teo niraMtara karatA hatA. udayabhAvane potAnI zithilatA ja samajIne ane jo zithilatA vadhu samaya laMbAI jAya to temAM azreyapaNAnuM jokhama raheluM che ema jANIne zIdhra nivRtta thavAya tevA prayatnamAM teo apramAdapaNe vartatA hatA. nivRtti levA pAchaLano potAno hetu spaSTa 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.452 (patrAMka-pa69)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatAM zrImad eka patramAM lakhe che amane je nirvikalpa nAmanI samAdhi che, te to AtmAnI svarUpapariNati vartatI hovAne lIdhe che. AtmAnA svarUpa saMbaMdhI to prAye nirvikalpapaNuM ja rahevAnuM amane saMbhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI. 79 vana ane ghara e banne koI prakAre amane samAna che, tathApi vanamAM pUrNa vItarAgabhAvane arthe rahevuM vadhAre rucikara lAge che; sukhanI icchA nathI paNa vItarAgapaNAnI icchA che.1 A patramAM zrImade spaSTa batAvyuM che ke aMtaraMga pariNamanamAM nirvikalpa svarUpasamAdhi vartatI hovAthI anya bhAvane viSe sahaja gauNapaNuM vartatuM hatuM. svarUpane viSe to nirvikalpapaNuM ja rahetuM hatuM. atyaMtara pariNatinI sAmyabhAvarUpa ugratAnA kAraNe pariNamanamAM vana ane ghara banne samAna lAgatAM hatAM, arthAt zAtAbhAvamAM sarva anya saMyogo mAtra jJeyapaNe pratibhAse evo samabhAva utpanna thayo hato; tathApi pUrNa vItarAgabhAvanI bhAvanA arthe vanamAM rahevuM rucikara ane yogya lAgatuM hatuM. jo ke bAhya anukULatA ke pratikULatAnI icchA na hatI, paNa pUrNa vItarAgatAnI ja bhAvanA rahetI hatI. Ama, nivRttinI jhaMkhanA yoganivRttinA hetu mATe hatI ke jethI upayoga svarUpamAM ja rahe ane akhaMDa nirvikalpa samAdhi banI rahe. upAdhinA kAraNe upayoga nirvikalpapaNe svarUpamAM sthira rahevA nahIM pAmato hovAthI nivRtti kyAre maLe teno niraMtara jApa teo japatA hatA, ane te prArabdha nivRtta na thAya tyAM sudhI vyavahArapravRtti karatI vakhate samatvabhAva rAkhI samAdhi dharatA hatA. sarvasaMgaparityAgI thavAnI bhAvanA tIvra hovA chatAM teo saMsArapravRtti zA mATe karatA hatA te samajAvatAM zrImade 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.314 (patrAMka-322)
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vacano zrI saubhAgyabhAIne lakhyAM che te bahu manana karavAM yogya che ane zrImanI AMtarika sthiti jANavAmAM paNa khUba upayogI hovAthI atre ApIe chIe - jJAnIpuruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA hoya nahIM, paNa prArabdhapratibaMdhapaNe hoya, ema chatAM paNa tethI nivartavArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che; je rItano Azraya karatAM hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema karyuM che ane temAM jarUra AtmadazAne bhulAve evo saMbhava rahe tevo udaya paNa jeTalo banyo teTalo samapariNAme vedyo che; joke te vedavAnA kALane viSe sarvasaMganivRtti koI rIte thAya to sAruM ema sUkyAM karyuM che; topaNa sarvasaMganivRttie je dazA rahevI joIe te dazA udayamAM rahe, to alpa kAlamAM vizeSa karmanI nivRtti thAya ema jANI jeTaluM banyuM teTaluM te prakAre karyuM che; paNa manamAM have ema rahe che ke A prasaMgathI eTale sakala gRhavAsathI dUra thavAya tema na hoya topaNa vyApArAdi prasaMgathI nivRtta, dUra thavAya to sAruM, kemake AtmabhAve pariNAma pAmavAne viSe je dazA jJAnInI joIe te dazA A vyApAra vyavahArathI mumukSajIvane dekhAtI nathI." Ama, jJAnI puruSane AtmAne pratibaMdha thAya tevA prakAranA pariNAmathI saMsAranI pravRtti hotI nathI tevo siddhAMta che, paraMtu pUrvakarmanA pratibaMdhanA kAraNe saMsArapravRtti hoya che. jJAnI paNa prArabdha vedyA vinA, arthAt pUrvabaddha karmano udaya bhogavyA vinA tenAthI nivRtta thatA nathI ane abhogavya nivRtta thavAne viSe jJAnIne icchA hotI nathI. paraMtu jJAnInI saMsArapravRtti ajJAnInI pravRtti karatAM sAva judI paDe che. ajJAnIne te punaH baMdhano hetu thaI saMsAravRddhinuM kAraNa thAya che. jJAnI abaMdhapariNAme udaya bhogavatA hovAthI temane te nirjarAno hetu thAya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.448 (patrAMka-pa60)
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 che. Ama, jJAnInI saMsArapravRtti mAtra pUrvakarma nivRtta karavA mATe hovA chatAM, te pravRtti karatAM karatAM Asakta na thaI javAya tenI jAgRti teo rAkhe che tathA temAMthI chUTavAnI ja bhAvanA rAkhe che ane tevI rIte pravarte paNa che. vi.saM. 1948nI AsapAsathI zarU thayelo prabaLa upAdhiyoga zrImadde traNa varSa sudhI samapaNe vedyo hato. te samayamAM sarvasaMganivRtti vakhate jevI karmanI nirjarA thAya tevI nirjarAno utkaTa puruSArtha zrImaddna vartato hato, jenA pariNAme temanI AtmadazA utkRSTa thaI hatI. mArga upadezavA mATe jarUrI jJAnadazA temaNe prApta karI lIdhI hatI, chatAM temAM mAtra bAhya tyAganI khAmI vedAtI hovAthI temane bAhya tyAga karavAnI abhilASA vadhatI jatI hatI. tethI vi.saM. 1951thI zrImade vyavahAra ane vyApAramAMthI nivRtta thavAnuM Ayojana zarU karyuM hatuM ane vi.saM. 1952mAM upAdhiyoga nabaLo paDatAM, icchelI nivRtti paNa temane prApta thavA lAgI hatI. Ama, saMsArarUpI kAjaLanI koTaDImAM rahIne zrImade prabaLa vairAgyathI Atma-samAdhinI jyotine akhaMDapaNe prakAzita rAkhI. e nirmaLa jyotine saMsArarUpI kAjaLa aMzamAtra paNa malina karI zakyuM nahIM, balke kasoTI pAmela suvarNanI jema e zuddhatAnA aMzo uttarottara vardhamAna thatA gayA. kevo bhagIratha puruSArtha haze! vyavahArika upAdhinA prasaMgonI vacce rahI, AtmapariNAmanI svasthatArUpa samAdhi rAkhavAnuM A vikaTa kArya zrImadde karyuM e adbhuta che. zrImad vaNikaveSe gRhasthavyavahAre bAhya jIvana jIvatA hovA chatAM aMtaraMga nithabhAve nirlepa rahI, saddharma-uddhAraka banyA e temanI viziSTatA che. * * *
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) nivRttine ugra AtmasAdhanA vi.saM. 1947 thI vi.saM. 1951 sudhI zrImade pravRttino prabaLa udaya vedyo hato. vyApAra AdinI upAdhirUpa pUrvaprArabdhano udaya aMtarAyarUpa banavA chatAM, prApta thayelI svarUpasamAdhimaya AtmadazAnA kAraNe teo upAdhithI alipta rahI jJAnavRddhi karatA jatA hatA. te samayanA patronuM avalokana karatAM saheje samajAya che ke zrImade potAnA upara AvI paDelI upAdhine vItarAgapaNAthI svastha, zAMta citte adA karavAnI lokottara avasthA prApta karI lIdhI hatI. zrImade bAhya upAdhi ane aMtaraMga samAdhidazA vacce adbhuta sumeLa sAdhyo hato, arthAt upAdhiprasaMgamAM paNa Atmasthiti jALavI rAkhI hatI. A udaya vi.saM. 19paramAM nabaLo paDavA lAgyo hato ane bAhya vyavahAra ane upAdhiono bhAra sahaje ocho thavA lAgyo hato. vyavasAyanA pratibaMdho ghaNA ochA thavAthI zrImad nivRtti mATe vizeSa ne vizeSa avakAza maLavA lAgyo. vi.saM. 195ranA madhyabhAgathI dehavilaya sudhI varSano moTo bhAga teo AtmasAdhanA arthe muMbaInI bahAra nivRttikSetromAM cAlyA jatA hatA. kvacit vyavasAyanI sArasaMbhALa arthe ane potAnA nAnA bhAI Adine mArgadarzana ApavA arthe vacce thoDo vakhata zrImane muMbaI javAnuM thatuM, paNa mukhyatve svarUpamAM nimagna rahevA arthe pahADomAM, jaMgalomAM ke nirjana pradezomAM temanuM rahevAnuM thatuM. ekAMtamAM teo svAdhyAya, ciMtana, manana ane dhyAnamAM lIna rahI; AhArano, vastrono ane gRhavyavahAra tathA vyavasAyanA prasaMgono daDhatApUrvaka aparicaya karatA rahI; DAMsa-maccha2, ThaMDI-garamI vagere kaSTo svecchAe ane samatAbhAve vedI, AtmabhAvanI vRddhi karatA hatA. Ama, nivRttikSetromAM zrImatuM jIvana vizeSa saMyamI banatuM.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 nivRttikSetromAM zrImad moTA bhAge mauna dhAraNa karatA ane gupta rahevA prayatna karatA. tyAM teo patravyavahAra paNa bhAgye ja karatA ane mumukSuono saMga paNa icchatA nahIM. jo ke gupta rahevAnA satata prayatna chatAM teo vAraMvAra oLakhAI jatA ane loko moTI saMkhyAmAM temano upadeza sAMbhaLavA AvatA. zrImad temane nirAza karatA nahIM ane temanI jijJAsAne saMtoSatA. AvI jagyAe teozrI taraphathI apUrva bodha prApta thato hovAthI mumukSuo e takano lAbha levAnuM cUkatA nahIM. zrImanI upadeza ApavAnI zailI paNa evI addabhuta hatI ke loko mugdha banIne kalAko sudhI sAMbhaLyA karatA. temanA upadezanI vizeSatA e hatI ke zrotAjanoe pUchavA dhArela praznonuM upadeza dvArA ApameLe ja nirAkaraNa thaI jatuM. vi.saM. 195rathI dehavilaya parvata zrImade ApelA bodhano keTaloka bhAga upadeza noMdha', 'upadeza chAyA', "vyAkhyAnamAra' Adi zIrSaka nIce "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM prasiddha thayela che. Ama, varSanA cAra, che ke tenA karatAM paNa adhika mAsa sudhI zrImad muMbaIthI bahAra nivRttikSetromAM, asaMgadazAnI sAdhanA arthe rahevAnuM thatuM. zrImanI ekAMtacaryAnI saMpUrNa mAhitI maLI zakatI nathI, paraMtu je mumukSuo temanA samAgamamAM AvyA hatA, temanI pAsethI keTalIka hakIkato maLelI che. upalabdha mAhitI pramANe zrImatuM vicaraNakSetra kAlAnukrame nIce mujaba goThavI zakAya che. vi.saM. 1946 pachIthI lagabhaga dareka varSe paryuSaNa ke divALInA arasAmAM zrImad muMbaI bahAra rahetA. temAM thoDo vakhata teo vavANiyAmAM temanA kuTuMba sAthe rahetA ane bAkIno samaya carotara, saurASTra ke IDara Adi pradezomAM vicaratA. vi.saM. 1947mAM zrImade khaMbhAtanI pAse rALaja gAmamAM paryuSaNa daramyAna sthiti karI hatI. te vakhate koI na
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 jANe ema ekAMtamAM rahyA hatA. tyAM apUrva AtmasamAdhimAM lIna thaIne zrImade he prabhu! he prabhu! zuM kahyuM, 'yama niyama', 'jinavara kahe che jJAna tene' ane jaDa bhAve jaDa pariName' e cAra anubhavamUlaka kAvyAnI racanA karI hatI. tyAMthI khaMbhAta, vavANiyA, morabI, ANaMda, bharUca thaI, vi.saM. 1948nA mAgasara suda 6nA divase muMbaI AvyA hatA. vi.saM. 1947 thI vi.saM. 1948 sudhImAM teo lagabhaga traNa thI sADA traNa mAsa muMbaInI bahAra rahyA hatA. tyArapachI vyavahAra-upAdhinI bhIMsa vadhatI gaI ane nivRttinI tIvra jhaMkhanA hovA chatAM vi.saM. 1948nA mAgasarathI vi.saM. 1949nA zrAvaNa sudhI temaNe muMbaImAM ja sthiti karI hatI. vi.saM. 1949nuM paryuSaNa vaDodarAmAM karI, peTalAda, dharmaja, khaMbhAtamAM temaNe sthiratA karI hatI. vi.saM. 1949nA Aso mAsathI vi.saM. 1951nA mahA mAsa sudhI eTale ke lagabhaga soLa mahinA sudhI temaNe punaH muMbaImAM ja sthiti karavI paDI hatI. vi.saM. 1951nA mahA sudathI eka mahinA sudhI kaThora, morabI, vavANiyA vagere sthaLoe sthiti karI teo muMbaI padhAryA hatA. te ja varSamAM zrAvaNathI Aso sudhIno lagabhaga be mAsano samaya zrImade vavANiyA, morabI, sAyalA, haDamatAlA, rANapura, boTAda, lIMbaDI, vaDavA, khaMbhAta, uMdela Adi sthaLoe sthiti karI mumukSuone satsamAgamano lAbha Apyo hato. vi.saM. 19paranA vaizAkha mAsamAM vavANiyA-morabI javA sivAya, te varSe zrAvaNa mAsa sudhI temaNe muMbaImAM ja sthiti karI hatI. vi.saM. 1952nA zrAvaNa mAsamAM lagabhaga aDhI mAsa jeTalI nivRtti laIne zrImad muMbaIthI carotara pradezamAM gayA hatA. teo zrI aMbAlAlabhAI, zrI saubhAgyabhAI tathA zrI DuMgarazI gosaLiyA sAthe zrAvaNa mAsamAM kAviThA padhAryA hatA. kAviThAmAM zrI jhaveracaMda zeThanA meDA upara temano utAro hato.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 zrI jhaveracaMda zeThe temanuM dhyAna rAkhavA mATe lallubhAI nAmanA eka bAraiyAne rAkhyo hato ane tene dAdara AgaLa suvADatA hatA. paraMtu zrImad to rAtre eka-be vAge koIne kahyA vagara ekalA jaMgalamAM cAlyA jatA. pelo mANasa jAge tyAre zrImad meDA upara na hoya, eTale zrI jhaveracaMda zeTha, zrI ratanacaMda, zrI veNIcaMda vagere phAnasa laI rAtre zrImanne zodhavA nIkaLatA ane zrImad mIThujIne kUve dhyAnamAM beThelA maLatA. vaLI, zrImad bhaiDavAnA kUve carAmAM mahuDAtaLa, vajIgorANInA carAmAM, baLAnapIra ane ghoDAM koThI AgaLa, khetaromAM AMbA nIce vAraMvAra dhyAna karavA besatA. kAviThAthI teo rALaja gayA. tyAM teo pArasInA baMgalAmAM rahyA hatA ane tyAM paryuSaNa karyuM hatuM. rALaja kSetre zrImadranI sthiti hatI te vakhate zrI lallujI muni AdinuM comAsuM khaMbhAtamAM hatuM. munidharmanI maryAdAnA kAraNe teo rALaja jaI zakatA nahIM, paraMtu eka vakhata samAgamaviraha sahana na thaI zakavAthI munizrI rALajanI sIma sudhI AvyA ane zrI aMbAlAlabhAI mAraphata darzana karavA mATe gAmamAM AvavAnI AjJA maMgAvI. zrImade zrI aMbAlAlabhAI mAraphata kahevaDAvyuM ke munizrInA cittamAM asaMtoSa raheto hoya to pote jAte temanI pAse jaI darzana Ape ane temanA cittamAM zAMti rahetI hoya to teo cAlyA jAya. A sAMbhaLI muni khedakhinna thaI, viraha sahana karatAM karatAM, AMkhamAMthI jharatI azrudhArA lUMchatAM lUMchatAM pAchA vaLyA. rALajathI zrImad vaDavA gayA hatA. vaDavAmAM zrI lallujI muni Adi munione zrImano samAgama ekAMta sthaLe maLato hato ane temaNe cha divasa zrImannA zrImukhethI parama bodha rahaNa karyo hato. vaDavAthI zrImad khaMbhAtamAM mumukSu zrI choTAlAla mANekacaMdane tyAM padhAryA hatA. zrImad upadeza karatA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 tyAre te makAna zrotAjanothI bharAI jatuM. khaMbhAtathI ANaMda jaI zrImad Aso mAsamAM naDiyAda gayA hatA. ANaMdamAM Aso suda 1 nA divase temaNe "mULa mAraga sAMbhaLo jinano re pada racyuM hatuM. naDiyAdamAM zrImade zarada pUrNimAnA bIje divase eTale ke Aso vada ekamanA sAMjanA samaye eka ja beThake doDheka kalAkamAM 142 gAthAomAM tamAma zAstronAM tattvajJAnano nicoDa darzAvatAM "zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA karI hatI. kAviThA, rALaja, vaDavA, ANaMda Adi kSetre mumukSuo zrImad jevA parama puruSanAM sAkSAt satsaMgano ane upadezAmRtadhArAno anupama lAbha pAmI dhanya thatA. prabhAvazALI smaraNazaktivALA zrI aMbAlAlabhAIe potAnI smRtimAM rahelo bodha ghaNokharo zrImanA zabdomAM utArI lIdho hato, je upadeza chAyA' zIrSaka taLe "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM prasiddha thayo che. zrImad vi.saM. 19paranI divALI pachI paNa naDiyAdamAM thoDo vakhata rahyA hatA, tyArapachI mAtuzrInI bImArInA kAraNe vavANiyA gayA hatA. vavANiyAmAM temaNe apUrva avasara' kAvyanI racanA karI hatI. teo vi.saM. 1953nA vaizAkha mAsa sudhI vavANiyA, morabI, sAyelA rahyA hatA ane te ja mahinAmAM zrI saubhAgyabhAI sAthe iDara gayA hatA. tyAM temaNe dasa divasa sthiratA karI, paramArthameghanI varSA varasAvI, zrI saubhAgyabhAIne apUrva lAbha Apyo hato. A samaya daramyAna iDaranA mahArAjAe zrImaddI eka-be vakhata mulAkAta lIdhI hatI ane temanI vacce je vArtAlApa thayo hato teno ahevAla 'dezI rAjya' mAsikamAM I.sa. 1928mAM prasiddha thayo hato. te vArtAlApamAM zrImade jaNAvyuM hatuM ke IDara pradezamAM zrI mahAvIra bhagavAna ane temanA ziSya zrI gautamasvAmI Adi gaNadharo vicarelAno bhAsa thAya che. temanA ziSyo nirvANane pAmyA,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.saM. 1952nA Aso vada ekame naDiyAdamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM sarjana
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 paraMtu temAMno eka pAchaLa rahI gayelo, jeno janma A kALamAM thayelo che. tenAthI ghaNA jIvonuM kalyANa thavAno saMbhava che. A pAchaLa rahI gayelo ziSya te pote ja ema mArmika rahasyabhUta sUcana karyuM hatuM. iDarathI zrImad jeTha mAsamAM muMbaI gayA. Ama, vi.saM. 1952nA zrAvaNa mAsathI vi.saM. 1953nA jeTha mAsa sudhIno lagabhaga dasa mAsano samaya zrImad muMbaInI bahAra rahyA hatA. mahA vi.saM. 1954mAM zrImane morabImAM traNa mAsa mAsathI caitra mAsa sudhI rahevAnuM banyuM hatuM. te prasaMge thayelA vyAkhyAnonI noMdha eka mumukSue karI hatI, je 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM 'vyAkhyAnasAra-1' heThaLa prasiddha thaI che. zrAvaNa mAsathI zrImade ekAMta nirjana vanakSetromAM sthiti karI, parama asaMga avadhUtadazA anubhavatAM apUrva AtmasAdhanA karI hatI. A kALamAM bhAgye ja jovA maLe evI parama apramatta AtmasaMyamadhArA temaNe pragaTAvI hatI tathA ugna sAdhanA karavArUpa adbhuta AtmaparAkrama temaNe karyuM hatuM. utkRSTa AtmasAdhanA karavAmAM magna zrImadnI kAviThA, vaso, uttarasaMDA, kheDA vanakSetramAM sthiti kramathI joIe. kAviThA zrAvaNa mAsamAM zrImadde muMbaIthI peTalAda thaI kAviThA sthiti karI hatI. sevAmAM satata upasthita zrI aMbAlAlabhAI uparAMta zrI laherAbhAI, zrI tribhuvanabhAI, zrI vanamAlIbhAI, zrI popaTalAlabhAI, zrI jhaverabhAI, zrI kuMvarajIbhAI vagere mumukSuo zrImadnA sAnnidhyamAM paryuSaNaparvanI ArAdhanAno dhanya lAbha pAmyA hatA. kAviThAmAM aneka prakAre jJAnacarcA cAlatI. zrImaddnI bodhavarSAthI tyAM paramArthano raMga jAmyo hato. - zrImad da22oja savAra, bapora tathA rAtre upadeza ApatA hatA. zrI ThANAMga sUtra, yogavAsiSTha, vicArasAgara vagere graMthono amuka bhAga zrImad samajAvatA hatA. zrImad
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 gAma bahAra khetaro ane vagaDAmAM thoDo samaya ekAMtamAM gALatA hatA. teo AgamonI keTalIka gAthAo bolatAM bolatAM, ekasarakhI nIcI daSTi rAkhI cAlatA hatA. ekAda mAIla dUra jaI game te jhADa nIce ke talAvaDInA kAMThe dhyAnamAM besatA hatA. kAviThA mukAme zrImad mATenI rasoI zrI aMbAlAlabhAI banAvatA hatA. teo bilakula sAdI rasoI - dALabhAta, roTalI tathA locAdALa banAvatA. koIka vakhata lIlotarInuM zAka paNa karatA. eka divasa temaNe saMjogavazAt lIlotarInAM be zAka karelAM. be zAka joIne zrImad kAviThA rahyA tyAM sudhI lIlotarInuM zAka na banAvavAnI zrI aMbAlAlabhAIne AjJA karI ane jaNAvyuM ke "ame jIbhanA svAda mATe ke paMcendriyanA bhoga bhogavavA mATe AhAra vAparatA nathI, paraMtu A dehathI AtmAnuM kalyANa karavAne mATe deha TakAvavA nIrasapaNe AhAra laIe chIe." eka vakhata zrImad zrI vrajabhAI gaMgAdAsa paTela, zrI laherAbhAI vagere mumukSuo sAthe tyAMnI vAgaDIA talAvaDI gayA hatA. te vakhate pATIdAra zrI zAmaLabhAIe najIkamAM potAnuM khetara hatuM tyAMthI mogarAnAM phUla lAvIne beThaka upara mUkelAM. te joI zrImade kahyuM ke saheja kAraNamAM ATalAM badhAM phUla na toDIe ane vizeSamAM jaNAvyuM ke tamArI dIkarI hIrAne kAle ArAma thaI jaze. kAviThAthI traNa gAu dUra siholamAM zrI zAmaLabhAInI putrI hIrA ghaNA divasathI mAMDI hatI, tyAM zrI zAmaLabhAI gayA to tene ArAma thaI gayo hato. zrImad zrI zAmaLabhAIne ke temanI dIkarI hIrAne oLakhatA na hatA. eka vakhata zrImad dharaNIyAnA vaDa nIce jijJAsuo sAthe jJAnacarcA karatA hatA. bAbaranA nAmano e jamAnAno nAmacIna bahAravaTIo tyAMthI pasAra thato hato. ethI badhA DaravA lAgyA, zrImade badhAne na DaravA mATe jaNAvyuM. bAbaradevAne
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 bolAvI sAme besavA jaNAvyuM. bAbaradevA zrImanne page lAgIne koI upadeza ApavA vinaMtI karavA lAgyo. zrImade kahyuM ke 'mA, bahena, dIkarInI saMbhALa rAkhaje ane koIne lUMTIza nahIM ke corI karIza nahIM.' bAbaradevAe vAta mAnya rAkhI ane tyArapachI AkhI jiMdagI teNe lokonI sevAmAM gALI. vaso kAviThAthI zrImad bhAdaravAmAMvaso kSetre padhAryA ane tyAM temaNe zrI lallujI muninI vinaMtIthI eka mahino sthiti karI hatI. te vakhate zrI lallujI muni sAthe munizrI mohanalAlajI ane munizrI caturalAlajI paNa cAturmAsa mATe vasomAM hatA. zrI lallujI muni gAmanA lokone tyAM AhArapANI levA jatA tyAre badhAne kahetA ke 'muMbaIthI eka mahAtmA AvyA che, teo bahu vidvAna che, temanuM vyAkhyAna sAMbhaLavA Avazo to khUba lAbha thaze.' eTale ghaNA mANaso zrImaddnA satsaMgamAM AvavA lAgyA. tethI zrImade zrI lallujI munine kahyuM ke 'tamAre munioe badhA loko Ave tyAre na AvavuM.' AthI zrI lallujI munine ghaNo pastAvo thayo ke eka mAsanA samAgamanI mAgaNI karI hatI paNa Ama karavAthI to aMtarAya AvI paDyo. mAtra vanamAM zrImad bahAra jatA tyAre badhA munio tathA bIjA adhikArI vargane jJAnavArtAno lAbha maLato. -- eka divasa zrImad vasothI eka mAIlanA aMtara upa2 AvelA carAmAM mumukSuvarga sAthe gayA hatA. tyAM zrI dhorIbhAI pAse 'bharatezvara bhUpati bhayo vairAgI' e sajjhAya traNa vakhata gavaDAvI ane zrI AnaMdaghanajI mahArAjakRta covIsImAMthI zrI mallinAtha bhagavAnanuM stavana vAraMvAra gavaDAvyuM hatuM. vairAgyanI vRddhi karanArAM AvAM kAvyo jyAre zrImaddnI samakSa gavaDAvavAmAM AvatAM, tyAre cAre bAju vairAgyamaya vAtAvaraNa chavAI jatuM. stavana pachI zrImade jaina darzananI sarvottamatA ane sadgurunI AvazyakatA saMbaMdhI bodha karyo hato.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 bIjA divase zrImad munio sAthe rAyaNanA vRkSataLe beThA hatA. tyAMthI eka mALI puSpo laIne jato hato, tene zrImad upara svAbhAvika prema AvavAthI teNe temanI AgaLa puSpo mUkyAM hatAM. pachI zrImade bhagavAnane puSpa caDAvavA saMbaMdhI, jinapratimA saMbaMdhI, jinakalpI-sthavirakalpI saMbaMdhI khulAsA karyA hatA. trIje divase baporanA e ja carAmAM ane e ja rAyaNanA vRkSa nIce gayA hatA tyAre zrImadde zrI dhorIbhAI pAse zrI AnaMdaghanajI mahArAjakRta zrI mallinAtha bhagavAnanuM stavana ATha vakhata gavaDAvyuM, tenA artha zrI dhorIbhAI pAse karAvyA ane pachI zrImade pote tenA alaukika vizeSArtha karyA hatA. tyAMthI AnaMdanI dhUnamAM zrImad 'rAgIzuM rAgI sahu re, vairAgI zyo rAga; manarAvAlA; rAga vinA kima dAkhavo re, mukti suMdarI mAga? manarAvAlA.' e kaDI tathA 'jeno kALa te kiMkara thaI rahyo' e pada AkarSaka sUrathI moTA avAje gAtAM gAtAM gAma ta2pha sidhAvyA ane cheka makAna sudhI dhUna cAlI. eka divasa vanamAM vAva pAse zrImadde munione AtmajAgRti arthe bodha Apyo hato tathA zrI lallujI munine saMskRta bhASAno abhyAsa karavAnI bhalAmaNa karI hatI. pachI UThIne vanamAM mahAdevanuM eka jIrNa maMdira hatuM tyAM ekAMtamAM beThA hatA. tyAM zrImade mAtra kachoTo rAkhI, padmAsanamAM birAjamAna thaIne bodha Apyo hato. siiti zu-ti muccaMti pariNivvAyaMti savvadukhkhANamaMtaM karaMti' e saMkalanAbaddha padono apUrva rahasyArtha samajAvyo hato. eka vakhata zrImade zrI mohanalAlajI munine vyAkhyAna karavA saMbaMdhI, manaHsthiratA saMbaMdhI, dhyAna karavA saMbaMdhI samajaNa ApI hatI. eka divasa ATha-dasa paMDito, adhikArIo vagere zAstrArtha mATe AvyA hatA. temaNe prathama saMskRtamAM zAstrArtha
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 zarU karyo. pAMceka miniTa cAlyA pachI gujarAtImAM zarU karyo. pAMceka miniTa cAlyA pachI zrImade kalyANa kaI rIte thaI zake e aMge bodha zarU karyo. e bodha be kalAka cAlyo hato. AvelA paMDito tathA anya zrotAonuM emAMthI ApoApa samAdhAna thaI gayuM. teo saharSa namaskAra karI vidAya thayA. eka mAsa pUrNa thayo tyAre zrImadde munione pramAdatyAgano upadeza karyo. munione jAgRta rahevAnuM sUcavatAM zrImade kahyuM ke 'hai ! munio atyAre jJAnIpuruSanA pratyakSa samAgamamAM tame pramAda karo cho, paNa jJAnIpuruSa nahIM hoya tyAre pazcAttApa pAmazo. pAMcaso, pAMcaso gAu paryaTana karavA chatAM jJAnIno samAgama thaze nahIM.' zrImadde zrI lallujI munine mumukSu jIvone AtmahitanAM sAdhano ApavA saMbaMdhI mArgadarzana ApyuM. chelle divase zrI lallujI munine zrImade eka kalAka bodha Apyo ane dRSTirAga palaTAvI AtmadRSTi karAvI hatI. rAtanA Ama, vanamAM pratidina satsaMgaraMga jAmato, bhaktinI choLo UchaLatI, bodha-jJAnanI leharIo chUTatI ane sarvatra AnaMda AnaMda chavAI jato. eka vAra AkhI rAta navathI savAre pAMca sudhI bodha cAlyo hato. bodhaprasaMgo upazama pAmatA tyAre zrImad prAyaH vanamAM ekAkI nIkaLI paDatA ane svAdhyAya-dhyAnamAM lIna rahetA hatA. teo suprasiddha dhUnothI vana-vagaDAo gajavatA hatA. vaso vanakSetre sthiti hatI te daramyAna apramatta AtmasaMyamadhArAnI gaveSaNA karatAM zrImad potAnI AtmapuruSArthajAgRti arthe vItarAgapuruSonA adbhuta apramatta yoganI smaraNA karI rahyA hatA. Ama, vaso kSetre eka mAsa sthiti karI, zuddha AtmasaMyamayoganI apramattadazA pragaTAvI, dharmameghanI varSA varasAvI, paramArthadharmalAbha ApI, zrImad uttarasaMDA vanakSetre prayANa karI gayA. uttarasaMDA zrImade zrI motIlAla bhAvasAra mAraphata naDiyAdanI -
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 AjubAjumAM rahevA yogya koI ekAMta sthaLanI tapAsa karAvI hatI. zrI motIlAlabhAIe AjJAnusAra naDiyAdathI lagabhaga be mAIla dUra uttarasaMDAnA vanamAM ekAMta nirjana sthaLa talAvaDInA kAMThe bAganI madhye eka nAnakaDI baMgalI zodhI rAkhI hatI. tyAM zrImad zrI aMbAlAlabhAI, zrI laherAbhAI ane zrI motIlAlabhAInI sAthe padhAryA hatA. bIjA koIne tyAM AvavAnI AjJA na hatI. zrI laherAbhAI dasa divasa rahyA pachI zrImanI AjJA thavAthI ghare gayA ane zrI aMbAlAlabhAI paMdara divasa pachI gayA. zrImanne asaMgapaNe rahevAnI icchA hovAthI, zrI aMbAlAlabhAI rasoDAno sAmAna, gAdalAM, vagere lAvyA hatA e badhuM laI javAnI zrImade AjJA karI. ekamAtra zrI motIlAlabhAI ja zrImadbhI sevAmAM rahyA. zrI motIlAlabhAIe potAnA mATe eka gAdaluM tathA pANIno eka loTo rakhAvyo, bAkI badho sarasAmAna ravAnA karavAmAM Avyo. zrI motIlAlabhAI gADuM joDAvI lAvyA ane sAmAna bharI gADuM haMkAvyuM; jatA pahelAM zrI aMbAlAlabhAIe zrImannAM darzana karyA ane pharI darzana na thAya tyAM sudhI brahmacaryanI pratijJA karI teo cAlI nIkaLyA. zrI aMbAlAlabhAI zrI motIlAlabhAIne rAte zrImannI dekhabhALa karavAnI sUcanA ApatA gayA hatA. - te rAtanA Azare sADA dasa vAge zrImad vanamAM dhyAna dharI mukAme padhAryA ane zrI motIlAlabhAIe potA mATe rakhAveluM gAdaluM hIMcakA upara pAtharyuM ane temanA ghaNA AgrahanA kAraNe zrImade te rahevA dIdhuM. thoDI vAra pachI zrI motIlAlabhAI tapAsa karavA AvyA tyAre gAdaluM nIce paDeluM. macchara ghaNA hovAthI temaNe zrImad upara eka dhotiyuM oDhADyuM ane pachI teo sUI gayA. vaLI, pharI teo tapAsa karavA AvyA tyAre temaNe joyuM ke zrImad gAthAonI dhUnamAM tallIna hatA ane dhotiyuM zarIra uparathI bhoMya upara paDI gayuM hatuM,
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 te temaNe pharI oDhADyuM. Ama, dehabhAna bhUlIne zrImad dharmadhyAnamAM lIna rahetA. pachInA divase prAtaHkALe zrImad vanamAM gayA. be kalAka pachI baMgalIe padhAryA ane meDA upara eka zetaraMjI pAtharI hatI tyAM birAjyA. zrI motIlAlabhAI temanI pAse eka pustaka mUkI, nIce AvI beThA ane zrImad svAdhyAyadhyAnamAM lIna thayA ane sAyaMkALa thatAM zrImad vanamAM gayA. AhAra saMbaMdhI zrImade zrI motIlAlabhAIne sUcanA ApI hatI ke temaNe naDiyAda jaI temanAM patnI pAse snAnazuddhi pachI roTalI tathA zAka karAvavAM. lokhaMDanuM vAsaNa vAparavuM nahIM ane zAka vageremAM pANI tathA tela nAkhavA nahIM. zrI motIlAlabhAI roja naDiyAda jaI, zrImadgI sUcanA pramANe zuddha, sAttvika AhAra laI AvatA. AhAramAM zrImad divasamAM phakta eka ja vakhata mAtra be rUpiyAbhAra loTanI roTalI, zAka ane thoDuM dUdha vAparatA. zrImad Avo alpa AhAra letAM joIne eka vAra zrI motIlAlabhAI vicAra karatA hatA ke zarIrane ane AhArane keTalo saMbaMdha che, tyAre zrImade kahyuM hatuM ke A zarIra amArI sAthe kajIyA kare che, paNa ame pAra paDavA detA nathI.' vastramAM zrImad phakta eka paMciyuM vacamAMthI paherI tenA be bAjunA cheDA khabhA upara nAkhatA. zrImano avAja evo bulaMda hato ke teo je vakhate vacanAmRta bolatA te vakhate pAMca khetara dUrathI paNa dhvani saMbhaLAto hato. teo avadhUta zrI AnaMdaghanajI mahArAja AdinAM padonI dhUno lalakAratA hatA ane akhaMDa AtmadhyAna dharatAM mahAmunIndradazAno sAkSAtkAra karAvatA hatA. zrImannI evI Atmamagna dazA hatI ke eka divasa temaNe zrI motIlAlabhAIne kahyuM ke ame kyAM beThA chIe tenI amane khabara nathI. A baMgalo che ke zuM che? te tame citavatA ho to bhale, paNa amane kAMI khabara nathI.'
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 eka vAra rAtrinA samaye aMdhArAmAM zrImad ane zrI motIlAlabhAI cAlatA hatA tyAre zrImade khUba dUrathI potAthI AgaLa cAlatA zrI motIlAlabhAIne UbhA rahevA ane sarpane javA devA kahyuM. te jagyAe ghAsano Dhagalo paDyo hato, tenI vacce pagathIno rasto hato. taratamAM sarpa zrI motIlAlabhAIne dekhAyo nahIM, pAchaLathI sarpa jotAM zrI motIlAlabhAInA Azcaryano pAra na rahyo. pachI raste cAlatA zrImade zrI motIlAlabhAIne pramAda tajavAno upadeza karatAM jaNAvyuM hatuM ke teo jyAre vIra prabhunA chellA ziSya hatA tyAre laghuzaMkA jeTalo pramAda karavAthI ATalA bhava karavA paDyA hatA ane pachI temaNe zrI motIlAlabhAIne jAgRti ane puruSArthanI preraNA karI hatI. eka divasa zrI motIlAlabhAIe temanA patnI navalabahenane sUcanA ApI hatI ke mela Trena gayA pachI tame jamavAnuM laIne baMgalA tarapha Avajo ane traNa-cAra khetara dUra besajo. tyAM AvIne huM jamavAnuM laI jaIza. paraMtu temanA patnI baMgalA najIka AvI pahoMcyA, tethI zrI motIlAlabhAIe temane bahu Thapako Apyo. te vAta zrImadranA jANavAmAM AvI gaI ane temaNe zrI motIlAlabhAIne kahyuM ke zA mATe tame khIjyA? tame dhaNIpaNuM bajAvo cho? nahIM, nahIM, ema nahIM thavuM joIe. UlaTo tamAre te bAIno upakAra mAnavo joIe. e bAI AThame bhave mokSapada pAmavAnAM che. te bAIne ahIM AvavA dyo.' zrImanI AjJAthI navalabahene zrImanAM pAvana darzana karyA. Ama, uttarasaMDAmAM zrImad ahorAtra svAdhyAya-dhyAna dharatA hatA. teo prAtaHkALanA prathama prahare vanamAM dhyAna dharatA, bIjA prahare baMgalAmAM svAdhyAya karatA, trIjA prahare AhArAdi vAparatA, cothA prahare vanamAM dhyAna dharatA. rAtre
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 paNa nidrA na letAM gAthAonI dhUnamAM ja magna rahetA. teo oDhavA-pAtharavA AdinA bAhya bhAvomAM atyaMta nirapekSa hatA ane yAcanA pariSaha, daMzamazaka pariSaha, sudhA pariSaha, tRSA pariSaha, tRNa-kaMTaka pariSaha Adi pariSado samabhAve sahetA hatA. teo iryAsamiti Adi sAcavI, aDavANe page cAlatA hatA tathA adaMtadhovana, ajJAnatA Adi nigraMthanA prasiddha bAhya AcAra pALatA hatA ane vanamAM nirbhaya vanarAjanI jema nirbhayapaNe ekAkI vicaratA hatA. temanI dinacaryA uparathI spaSTa samajAya che ke teo utkRSTa koTinI apramatta municaryA AcarI rahyA hatA ane parama asaMga videhI dazA anubhavatA hatA. apramatta yogIndronAM AtmaparAkramanuM smaraNa karI apramatta AtmayoganI sAdhanA karatAM hatA. temaNe AhAra, nidrA tathA mana-vacana-kAyAnA yoga upara pUro saMyama meLavyo hato. teo ekAMta zuddha saMyamamAM vartatAM bAhyabhAvanirapekSatA dharI, pUrNa abhyatara bhAna sahita, parama asaMga avadhUta banyA hatA, deha chatAM dehAtIta dazAe vicaratAM videhI banyA hatA. Ama, zrImadbhI apramatta caryAmAM temanuM abhuta AtmaparAkrama dekhAI Ave che. kheDA - uttarasaMDAthI zrImad zrI motIlAlabhAI sAthe ghoDAgADImAM besI kheDA gayA hatA. ghoDAne cAbuka na mAravo evI gADIvALA pAse bolI karAvI parama dayALu zrImad gADImAM beThA hatA. zrImade kheDAmAM gAma bahAranA baMgalAmAM mukAma karyo hato. zrImad A ekAMtacaya veLAe dhyAnastha avasthAmAM vizeSa rahetA. pharavA jatA tyAre paNa ciMtanamAM ke dhyAnamAM eTalA lIna rahetA ke temane zarIranuM bhAna sudhdhAM rahetuM nahIM. eka divasa pharavA jatI vakhate zrI motIlAlabhAIe potAnAM navAM pagarakhAM zrImanI AgaLa mUkyAM ane zrImade te paherI lIdhAM. gAu doDha gAu cAlyA pachI eka jagyAe zrImad
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 beThA. tyAM zrI motIlAlabhAIe temanA paga tarapha joyuM to pagarakhAM navAM hovAthI pagane DaMkhyAM hatAM ane cAmaDI UkhaDI gaI hatI, tyAMthI lohI nIkaLyuM hatuM. zrI motIlAlabhAIne kheda thayo ane temaNe pagarakhAM kADhI laI cAmaDI sAcavIne sApha karI, coMTelI dhULa dUra karI ane pachIthI te pagarakhAM UMcakI lIdhAM. zrImanne pagamAM IjA thaI hatI, chatAM zrImadnuM te tarapha jarAye lakSa na hatuM, temanI cAlamAM kiMcitmAtra paNa pheraphAra thayo na hato. tethI zrI motIlAlabhAIne Azcarya thatAM temaNe zrImadne pUchyuM, 'sAhebajI, Apane pagarakhAM DaMkhavAthI tIvra vedanA thatI haze ane tethI karI upayogamAM pheraphAra thato haze.' zrImade kahyuM, satpuruSanA upayogamAM dehano bhaya nathI, tethI dehabhAvamAM upayoga jato nathI. tame upayoga saMbhArI Apo cho.' AgaLa cAlatAM lImaDAnA jhADa upara vAMdaro hato, tenI tarapha joIne zrIma bolyA ke "mahAtmA, parigraharahita cho ane apratibaMdha sthaLa bhogavo cho, paNa yAda rAkhajo ke ema mokSa nathI.' eka vakhata kheDAnA vedAMtI zrI pUjAbhAI somezvara bhaTTa zrImad pAse gayA hatA tyAre zrImad eka pustaka vAMcatA hatA. temanI vRtti ghaNI zAMta jaNAtI hatI. temaNe pustakamAMthI eka zloka vAraMvAra kahI batAvyo, jeno bhAvArtha evo thato hato ke mArI cittavRttio eTalI zAMta thaI jAo ke koI mRga paNa enAM zIMga mane ghase, mane joI nAsI na jAya. A prasaMga samajAvatAM zrImane ghaNo ja AnaMda Avato hato. zrI pUjAbhAIe zrImadna ghaNA prazno pUchyA hatA, jenA zrImade sacoTa, spaSTa, dRDha AtmanizcayAtmaka uttara ApyA hatA. zrI devakaraNajI Adi munio A vakhate kheDAmAM hatA. temane trevIsa divasa paryaMta zrImaddnA samAgamano lAbha maLyo hato. A apUrva satsamAgamaprasaMganA phLarUpe zrI devakaraNajI muninA AgrahI vicAro dUra thaI zrImad upara temane sArI zraddhA thaI hatI. temaNe
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI lallujI muni upara vaso kSetre patra lakhyo hato, temAM jaNAvyuM hatuM ke - eka divase AhAra karIne huM kRpAnAtha (zrIma) utarelA te mukAme gayo. te baMgalAne cAra mALa hatA. tenA trIjA mALe paramakRpALudeva birAjyA hatA. te vakhate temanI dazA mArA jovAmAM AvyAthI meM jANyuM ke huM A avasara chato thaIza to te AnaMdamAM kaMI pheraphAra thaze, ema vicArI huM eka bhIMtanA paDade rahI sAMbhaLato hato. te kRpAnAtha pote potAne kahe che - suDatAlIsanI sAlamAM (saM. 1947) rALaja birAjyA hatA te mahAtmA zAMta ane zItaLa hatA. hAla sAlamAM vaso kSetre vartatA mahAtmA parama abhuta yogIMdra parama samAdhimAM rahetA hatA. ane A vanakSetre vartatA paramAtmA paNa adbhuta yogIMdra parama zAMta birAje che. evuM pote potAnI nagnabhAvI, aliMgI, niHsaMga dazA varNavatA hatA.1 uparyukta zabdomAM vi.saM. 1947thI potAnI vadhatI jatI AtmadazAno zrImade zrImukhe karelo spaSTa ullekha zrI devakaraNajI muninA sAMbhaLavAmAM AvI gayo. A prasaMga zrImannI AtmadazA upara alaukika prakAza nAkhanAro banI gayo. vanakSetre sthiti karyA pachI zrImad muMbaI padhAryA. tyAM thoDo vakhata rahI zrImad vi.saM. 1955nA mAgasara suda panA divase nivRtti arthe punaH iDara gayA hatA. zrImadunA kAkAsasarA DaoN. prANajIvanadAsa mahetA iDara sTeTanA cIpha meDikala ophisara hatA. temane tyAM zrImad rahyA hatA. parama asaMga Atmayoga sAdhavA sarvathA gupta rahevAnI icchA hovAthI, zrImade temane 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.687
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 khAsa manAI karI hovAthI, janasamAjamAM zrImaddanA Agamana saMbaMdhI kaMI vAta bahAra paDI na hatI. teo mAtra bhojanasamaya pUrato kALa gAmamAM AvatA ane zeSa kALa ekAMta nirjana sthaLomAM nirgamana karatA, iDaranA pahADomAM ane guphAomAM ekAkI nirbhayapaNe vicaratA ane svAdhyAya-dhyAnamAM lIna rahetA. teo "apUrva avasara'nA apUrva kAvyamAM pote gUMthela divya bhAvanA jANe caritArtha karI rahyA hatA. zrImad madhyAhna gaDha upara devadarzana karI, amAI TUMka - rUThI rANInuM mALiyuM kahevAya che tyAM jaI ekAMtamAM besI vAMcatA. sAMje cAra vAgye tyAMthI nIce UtaratA ane jaMgalamAM paththara upara besIne mULa sUtrono mukhapATha svAdhyAya karatA. pachI ispitAla pAse ja DaoN. prANajIvanadAsano baMgalo hato tyAM sAMje jamatA. jyAre DuMgara upara javAnuM na hoya tyAre baMgalAnI pAchaLa najIkamAM AvelI caMdana guphAmAM besIne AtmavicAramAM magna rahetA. teo alaukika dhUnonA divya dhvanithI IDaranA parvatone gajAvatA ane parama asaMgapaNe zuddha caitanyanuM dhyAna dharatA. nivRttikSetrasthitiveLAe prAyaH patrAdi vyavahAra na karavo evo sAmAnya niyama zrImada rAkhyo hato, eTale IDarathI lakhAyelA cha-sAta TUMkA patro sivAya emanA bIjA patro maLatA nathI. sarvathA asaMgapaNe viharatAM zrImade IDaramAM paMdara divasa sthiti karI, tyAM to zrImadunA iDara javAnA samAcAra zrI motIlAlabhAI pAsethI munione maLyA hovAthI, sAte munioe iDara tarapha vihAra karyo ane zrI lallujI muni Adi traNa munio utAvaLe vihAra karI iDara pahoMcyA. paraMtu A IDaranivAsa daramyAna zrImad taddana ekAMta joItuM hatuM, teo koI mumukSuno paNa saMga karavA icchatA na hatA, eTale temaNe zrI lallujI muni Adine vihAra karI javAnI AjJA ApI.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu pachI guptatA paNa jaLavAya ane muniono manoratha paNa sacavAya te rIte zrImadde munione jaMgalamAM ekAMta sthaLe maLavAno saMketa karyo. pahADa upa2 ekAMtamAM pharavA javAnA samaye zrImadde eka AMbAnA vRkSa nIce maLavAnuM goThavyuM hatuM. te mujaba bIjA divase zrImad gAthAonI dhUna lagAvatA AvyA ane AMbAtaLe aDadho kalAka sudhI te gAthAono khUba jozathI uccAra karatA rahyA. pachI aDadhA kalAka sudhI sthiratApUrvaka dhyAnamAM lIna rahyA. te vakhatanI AtmasthiratA tathA divya svarUpastha avasthA joIne munioe zAMtino anubhava karyo. 22 te ja divase sAMjanA zrI devakaraNajI muni Adi paNa AvI gayA. pachI munione zrI saubhAgyabhAInA bhANA zrI ThAkarazI sAthe DuMgara u52 darzanArthe javAnI AjJA thavAthI, uparanAM derAsaronI kUMcIo maMgAvI, digaMbara-zvetAMbara banne derAsaro ughaDAvI munioe darzana karyAM. zrImadde munione jinapratimAnAM darzana karavAnI AjJA sauthI prathama ahIM karI hatI. munione jinapratimAnA darzanathI bahu ullAsa Avyo. temanA AtmAmAM uttama bhAvanI zreNI utpanna thaI. DuMgara upara jyAM jyAM zrImad vicaryA hatA, te sarva sthaLo zrI ThAkarazIe batAvyAM; te joIne ane tyAMnI zrImanI caryA sAMbhaLIne temane khUba AnaMda thayo. trIje divase prAtaHkALamAM te ja AMbAnA vRkSa nIce AvavA mATe munione AjJA thaI hatI. te pramANe teo tyAM gayA. zrImad paNa padhAryA. pachI zrImad ane temanI pAchaLa sarva munio cAlatA jatA hatA eTalAmAM eka vizALa zilA AvI, jenA upa2 zrImad pUrvAbhimukha birAjyA. munio temanI sanmukha beThA. zrImade kahyuM ke 'bhagavAna puDhavIzilA upara birAjyA evuM zAstramAM kahevAmAM Ave che te A puDhavIzilA.' puDhavIzilA upara birAjamAna zrImade'bRhad dravyasaMgraha' graMtha
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 vAMcavAnuM zarU karyuM ane te graMtha lagabhaga aDadho vAMcyo. te 'bRhad dravyasaMgraha' graMtha IDaranA digaMbara jaina pustaka bhaMDAramAMthI zrImade pote kaDhAvyo hato. lagabhaga eka vAgyAno samaya thatAM zrImad sahita sarva munioe gAma tarapha gamana karyuM. rastAmAM cAlatAM cAlatAM zrImade 'nIyamanIya dravyaM nivaravasadena nena uddivuM | vaivivavivara, maMre teM sabavA sirasA / / ' e 'bRhad dravyasaMgraha'nI pahelI gAthAnI dhUna lagAvI hatI. zrImad dehanI paravA karyA vinA DuMgaramAM kAMTA, kAMkarA, jALAM, dhAravALA paththaromAM thaIne jhaDapathI AtmavegamAM cAlatA. pAMcamA divase teo badhA munio sAthe UMce pahADa upara gayA hatA ane tyAM najIkamAM vAgha raheto hovAnuM jaNAvI munione nirbhaya rahevA jaNAvyuM hatuM. tyAM teo eka vizALa zilA upara birAjyA hatA ane temaNe te zilAne siddhazilA' nAma ApI, potAne siddha tarIke oLakhAvyA hatA.. A samaya daramyAna zrImadre dravyasaMgraha' nAmano graMtha munione vAMcI saMbhaLAvyo hato ane e upa2 mananIya pravacana paNa ApyuM hatuM. A apUrva samAgamano lahAvo maLatAM zrI devakaraNajI muni AnaMdita thaI, ullAsapUrvaka bolI UThyA hatA ke 'atyAra sudhImAM je je samAgama parama guruno thayo, temAM A samAgama sarvoparI thayo. devAlayanA zikhara upara kaLaza caDhAve che tema A prasaMga parama kalyANakArI che; sarvoparI samajAya che.' zrImade pAMca divasa sudhI munione jJAnavArtA, sadbodha Adino lAbha Apyo. pachI chaThThA divase AjJA thavAthI munio tyAMthI vihAra karI gayA hatA ane te pachI poNA be mahinA sudhI zrImad parama asaMgapaNe iDaramAM vicaryA hatA. te vakhate teo doDha mahinA sudhI eka prAcIna guphAmAM rahyA hatA. Ama, aDhI mAsa iDara kSetre sthiti karI zrImad mahA vadamAM amadAvAda AvyA ane tyAM temaNe ekAda divasa sthiti karI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ in Education International IDaranA pahADa upara 'siddhazilA' para birAjamAna zrImadde munione Apelo 'bRhad dravyasaMgraha'no upadeza
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 hatI. pachI amadAvAdathI zrImad vavANiyA-morabI gayA hatA. tyAM lagabhaga aDhI mAsa sthiti karI punaH vaizAkhamAM iDara padhAryA hatA. IDarathI pAchA vaLatAM zrImad, naroDA gAmamAM munio hatA tyAM padhAryA hatA. amadAvAdathI paNa ghaNA mumukSuo tyAM AvyA hatA. bapore bAra vAgyA pachI badhAe jaMgalamAM javuM evo TharAva thayelo te pramANe munio gAmanI bhAgoLe rAha joIne UbhA hatA. eTalAmAM zrImad bIjA mumukSuo sAthe tyAM AvyA. AvA tApamAM munionA paga dAjhatA haze ema kahI, pote paNa pagarakhAM kADhIne aDavANe page cAlavA lAgyA. gISmano prakhara tApa ane retALa jamIna chatAM zrImad dhIre dhIre zAMtithI cAlatA hatA. munizrI lallujI te vakhatanuM tAdaza citra Alekhe che - "te dekhI ghaNA mANasone A jJAnIne dehanI sAthe kAMI saMbaMdha nathI tema cAle che ema thoDI samajaNavALA mANasone paNa pratyakSa dekhAva thayo. ane ame sAta ThANA AmathI Ama ane AmathI Ama chAMyaDo khoLatA khoLatA AmathI Ama kUdakA mArIne parANe parANe thoDA thoDA chAMyaDe UbhA rahetA UbhA rahetA cAlyA ne dUra eka vaDavRkSa hatuM tyAM (zrImad) padhAryA, - tyAM ame paNa gayA. tyAM kRpALudeva padhArela ne temanA caraNa sAmuM jovAthI page sAva rAtA varSe lohInI zero chUTe tevo dekhAvA lAgyo ne phollA (bhaMbholA) paDyA te dIThA. A prasaMge zrImade eka vacana evuM uccAryuM ke have ame sAva asaMgadazAmAM thaIne koI paNa vacana uccArIe nahi tevI dazA varte che. tyAre zrI devakaraNajI muni bolI UThyA, 'to pachI jJAnInI anukaMpA ane dayA kyAM jaze?' 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.700
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrImade kahyuM, 'te dayA paNa aMte mUkavAnI che.' naroDAmAM eka divasa sthiti karI, munione ane anya mumukSuone dharmalAbha ApI, zrImad amadAvAda thaI, jeTha mAsamAM muMbaI padhAryA. A pramANe saMvata 1955mAM mAgasarathI vaizAkha mAsa sudhI cha mahinA zrImad muMbaInI bahAra rahyA hatA. Ama, A nivRttikSetromAM zrImade AtmasAdhanAnA maMdira upara pUrNatAno kaLaza caDhAvavA apramattapaNe AtmapuruSArtha Adaryo hato. niraMtara rahetI zuddhAtmasvarUpaviSayaka apUrva ciMtanadhArA temane apramatta yoganI nikaTa ne nikaTa laI jatI hatI. have mAtra bAhya veSadhAraNa sivAya anya sarva prakAre dravyathI paNa teo asaMga - nirgatha thaI rahyA hatA. sarva duHkhakSayanA upAyarUpa kevaLa aMtarmukha thavAnA mArga upara zuddha AtmopayoganI dizAmAM zrImad adbhuta ura AtmaparAkramathI vAyuvege dhasI rahyA hatA. manano, vacanano, kAyAno, AhArano tathA nidrAno jaya karIne nirvikalpa aMtarmukha vRtti dvArA teo AtmaramaNatAmAM rahetA hatA. AvA zuddhopayogamaya apramatta dazAvaMtane sahaja jIvanmuktadazA vartatI hatI.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) zrImI aMtima avasthA ane dehavilaya vi.saM. 1955mAM zrImade eka sabhAmAM lakSmI ane strIputrAdino tyAga jAhera karatAM vyavasAya-vyavahArano chello tAMtaNo paNa tUTI gayo hato. zrImad e vrata bahu bArIkAIthI pALatA hatA. relagADInI TikITa sarakhI paNa teo potAnI pAse rAkhatA nahIM. Ama, kaMcana ane kAminInA teo tyAgI thaI cUkyA hatA ane sarvasaMgaparityAganI taiyArImAM ja hatA. ghaNA varSothI sevelI bAhyAMtara nirgatha thavAnI bhAvanA phaLIbhUta thavAnI aNI upara hatI ane mAtuzrI AjJA Ape eTalI ja vAra hatI, tyAM vi.saM. 1956nA poSa mAsathI asAdhya roganuM AkramaNa AvI paDyuM ane temanuM zarIra temane sahakAra ApavAnuM choDI daI vighna UbhuM karavA lAgyuM. prathama to sAmAnya azakti jaNAI, paNa pachI nidAna thayuM tema temane mukhya bImArI saMgrahaNInI hatI. tabiyata vizeSa ne vizeSa kathaLatI jatI hovAthI zrImad havAphera karavA mATe judAM judAM sthaLe laI javAnuM paNa banyuM hatuM, paraMtu tabiyata thoDo vakhata ThIka - thoDo vakhata aThIka rahetI hatI ane zarIra uttarottara kSINa thavA mAMDyuM hatuM. vi.saM. 1956nA caitra mAsamAM zrImad dharamapura havAphera ane nivRtti arthe padhAryA hatA. tyAM DaoN. prANajIvanadAsa mahetA AdinI kALajIbharI sAravAra cAlu hatI. atre zarIranI ArogyasudhAraNAnI cikitsA sAthe AtmAnI svasthatAnA upAya, arthAt svAdhyAya-dhyAna cAlu ja rahyAM hatAM. tyAM lagabhaga eka mAsa rahI zrImad dharamapurathI amadAvAda, vIramagAma Adi kSetre jaI vavANiyA padhAryA hatA, jyAM lagabhaga be mAsa sthiti karI zrImad morabI padhAryA hatA. atre sthiti hatI tyAre temaNe je bodhadhArA varSAvI hatI, teno saMgraha vyAkhyAnasAra-2'nA zIrSaka heThaLa zrImad rAjacaMdra' graMthamAM prakAzita thavA pAmyo che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/4 zrAvaNa vada 10nA divase zrImad morabIthI vaDhavANa kaeNmpa padhAryA ane tyAM lIMbaDInA utAre sthiti karI hatI. atre sthiti hatI tyAre parama satkRtanA pracAra arthe zrImade paramazruta prabhAvaka maMDaLa' saMsthAnI sthApanA svahaste karI hatI ane A paramArthaprayojana arthe saMvatsarInA divase phaMDa ekaThuM karavAnuM zarU karyuM hatuM. A kAmakAja aMge kyAreka paisAnI bAbatamAM bhaLavuM paDe to tene lIdhelA vatanA aticArarUpe gaNatA. 1 paramakRta prabhAvaka maMDaLa'nI sthApanA uparAMta zrImade vaDhavANa kaeNmpamAM "prajJAvabodha mokSamALA'nA 108 pATharUpa maNakAnI 1- paramazruta prabhAvaka maMDaLa'nI pravRtti Aja divasa sudhI cAlu che. zarUAtamAM zrI vItarAgadhrutanA nyAya ane tattvaviSayaka graMthonI prasiddhi hiMdI anuvAdarUpe dvimAsika dvArA zarU thaI. pAchaLathI amuka vakhatanA aMtare uttama ane alabhya graMtho pragaTa karavAnuM zarU thayuM, jene zrImanA smArakarUpe "zrImad rAjacaMdra jaina zAstramALA' nAma ApavAmAM AvyuM. vi.saM. 1961mAM zrImadranAM lakhANono saMgraha 'zrImad rAjacaMdra graMtha tarIke A saMsthA dvArA prasiddha karavAmAM Avyo. mahAtmA gAMdhIjI A saMsthAnA TrasTI ane zrI revAzaMkarabhAI mukhya kAryakartA hatA. zrI revAzaMkarabhAInA avasAna pachI saMsthAnI pravRttimAM maMdatA AvI gaI hatI. vi.saM. 2014thI A saMsthAno vahIvaTa "zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa'nA TrasTIoe saMbhALI lIdho che. e ja pramANe vi.saM. 1956nA mAgasara mAsamAM zrImatI preraNAthI khaMbhAtamAM pustakAlayanI sthApanA thaI hatI, jenuM nAma "zrI subodhaka pAThazALA' rAkhavAmAM AvyuM hatuM. pustakonI pasaMdagI ane kharIdInuM kArya zrI manasukhabhAI kiratacaMdane soMpavAmAM AvyuM hatuM ane pustakAlayanI ghaNI kharI kAryavAhI zrI aMbAlAlabhAInA hastaka hatI. tenI pravRtti mATe zarUAtamAM khaMbhAtamAM kumAravADAnA nAkA upara eka makAna bhADe rAkhavAmAM AvyuM hatuM ane tyArapachI vi.saM. 1968mAM loMkAparImAM svataMtra makAna baMdhAvI, A pustakAlaya tyAM laI javAmAM AvyuM; je hAla vidyamAna che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2hk] chuM Flt c> 1ka - xsh ]Pblih lk the<= lalbyb
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 saMkalanA paNa lakhAvI hatI tathA padmAsana ane kAyotsarga mudrAnAM banne citrapaTa vIramagAmanA mumukSu zrI sukhalAlabhAInI bhaktibharI vinaMtIthI paDAvyAM hatAM. amane AdhAra zo? ApanI pratikRtirUpa citrapaTa maLe to amane AdhArabhUta thaI paDe, evA bhAvanI zrI sukhalAlabhAInI vinaMtIthI zrImannA A adbhuta citrapaTano lAbha jagatane maLyo che, te arthe jagata zrI sukhalAlabhAInuM RNI che. kamaThanA upasarga prasaMge zrI pArzvanAtha prabhunI jevI vItarAgadazA hatI, tevI vItarAgadazA citrapaTa paDAvatI vakhate potAnI hatI ema zrImade mumukSu zrI manasukhabhAI devazIbhAIne citrapaTa paDAvyA pachInA divase kahyuM hatuM. A citrapaTa paDAvatI vakhate ghaNI ja nAdurasta zArIrika sthiti hovA chatAM aDola kAyotsarga mudrAmAM UbhA rahyA hatA, je zrImanI dehAtIta dazAno paricaya Ape che. Ama, vaDhavANa kempamAM "paramazruta prabhAvaka maMDaLa'nI ane vItarAgamudrAnAM citrapaTonI ema be mahAna bheTa zrImade jagatane ApI. teo vi.saM. 1957nA kArataka vada 7nA divase vaDhavANa kempathI amadAvAda padhAryA hatA ane tyAM 27 divasa sudhI sAbaramatInA taTe AgAkhAnanA baMgale sthiti karI hatI. atre zrImade mAtuzrI devabAne bAra vrata saMkSepamAM lakhI ApI, vata levA zrI aMbAlAlabhAI sAthe munio pAse mokalyAM hatAM, sAthe zrImanAM patnI jhabakabA paNa hatAM. "jJAnArNava' ane "svAmIkArtikeyAnuprekSA' nAmanA be hastalikhita graMtho zrImad pAse hatA te zrI lallujI munine ane zrI devakaraNajI munine mAtuzrI devabA ane patnI jhabakabAnA hAthe vahorAvyA hatA tathA "jJAnArNava'mAMthI brahmacaryano adhikAra saMbhaLAvavA zrI devakaraNajI munine sUcanA karI hatI. te pramANe karyA pachI zrI devakaraNajI munie mAtuzrIne kahyuM ke "have Apa AjJA Apo jethI paramakRpALudeva (zrIma) sarvavirati grahaNa nAmanA be hastali devakaraNI pAse hatA te zI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 kare ane ghaNA jIvono uddhAra thAya." tyAre devabA bolyA ke mane bahu moha che; temanA uparano moha mane chUTato nathI. temanuM zarIra sAruM thayA pachI huM sarvavirati prahaNa karavA temane rajA daIza.' amadAvAdamAM sthiti hatI te daramyAna zrImade zrI aMbAlAlabhAIne apUrva samAgamalAbha ApI, temanI pramAdaravRtti dUra karI, temanI cetanAne jAgRta karI hatI, jenA pariNAme temane svarUpajJAnanI prApti thaI hatI. vaLI, zrI lallujI muni ane zrI devakaraNajI munine bolAvI zrImade chellI sUcanA ApatAM kahyuM hatuM ke "amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNazo nahIM.' vi.saM. 1957nA mAgasara vadamAM zrImad amadAvAdathI muMbaI padhAryA. saMgrahaNInuM darda divase divase jora pakaDatuM gayuM ane zrImatuM zarIra kramazaH kuza thatuM gayuM. temane muMbaImAM mATuMgA tathA ziva ane valasADa pAse tithala vagere dariyAkinArAnA sthaLoe laI javAmAM AvyA. mahA vada 6nA divase zrImad pAchA vaDhavANa kempa padhAryA. mumukSuo tathA svajanonI ananya sevA chatAM zarIranI prakRti dina-pratidina kSINa thatI jatI hatI. taMdurasta hAlatamAM je zarIranuM vajana 130-140 ratala rahetuM hatuM, e vajana pa7 ratala jeTaluM nIce UtarI gayuM hatuM, chatAM pUrNa AtmajAgRtipUrvaka teozrI prasanna citte AtmadhyAnamAM rahetA. AvI vItarAga AtmadazAmAM rahetA zrImade vaDhavANa kempamAM phAgaNa suda 6 sudhI sthiti karI. tyArapachI teo rAjakoTa padhAryA ane tyAM temaNe 1- vaDhavANamAM khaMbhAtanA bhAI zrI lallubhAI ane zrI nagInabhAI zrImannA darzana arthe gayelA. tyAMthI teo pAchA khaMbhAta jatA hatA tyAre zrImade temane kahyuM hatuM ke "pharI maLIe ke na maLIe samAgama thAya ke na thAya paNa amArA pratye akhaMDa vizvAsa rAkhajo. amArAmAM ne zrI mahAvIradevamAM kaMI paNa phera nathI. phakta A paheraNano phera che.'
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 jIvananA aMta paryata sthiti karI. vaDhavANa kempathI zrImanuM rAjakoTa Agamana thayuM, pachI zArIrika sthiti uttarottara bagaDatI gaI. ahIM ghaNA mumukSuo darzana-sevAno lAbha levA AvatA, paNa zarIra ghaNuM azakta thaI gayeluM hovAthI DaoNkTaroe zrImane vizeSa vAtacIta karavI na paDe enI khAsa takedArI rAkhI hatI. patro lakhAvavA paDe to ekabe lITInA ja patro zrImad lakhAvatA. aneka mumukSuo tathA svajano khaDe page sevAmAM hAjara thaI gayA hatA, chatAM zrImad to potAnA AtmasvarUpamAM lIna rahetA. potAnI sthiti viSe vi.saM. 1957nA phAgaNa vada 3nA eka patramAM teo lakhe che - ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato. tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNo bojo rahyo hato te AtmavIrye karI jema anya kALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo. je svarUpa che te anyathA thatuM nathI e ja adabhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che." temanA AvA udgAro uparathI lAge che ke teo potAno jIvanakALa najIkamAM pUro thavAno che ema samajI jaI e mATe pote vizeSa sajja thaI gayA hatA. phAgaNa vada 13thI zarIraprakRti vizeSa bagaDatI cAlI hatI, chatAM kAyAnI mAyA visArI zrImad svarUpamagna rahetA hatA. zrImade caitra suda 9nA divase sAdhanAmArganuM parama rahasya aMtima saMdezo kAvyarUpe ApyuM hatuM. temAM paNa teozrIe kahyuM hatuM ke AtmAnaMdamagna evA yogIne jIvavAnI tRSNA nathI ke maraNa AvI paDe to kSobha nathI. Ama, pudgalamaya zarIra potAno nAzavaMta dharma 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.658 (patrAMka-951)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 karmodayAnusAra bajAvatuM hatuM, jyAre zrImadbho AtmA to zuddha svabhAvamAM vartato hato. kuzaLa DaoNkTaronA satata nirdoSa upacAra, bhaktimAna mumukSuonI ananya sevA tathA snehI svajanonI kALajIbharI mAvajata chatAM AyuSyanA abhAve sarva upAya niSphaLa gayA ane UThavA-besavAnI zakti paNa na rahI. tyAM caitra vada 4no divasa AvI pahoMcyo. dehatyAganA AgalA divase sAyaMkALe zrI manasukhabhAI, zrI revAzaMkarabhAI, zrI narabherAmabhAI vagere bhAIone zrImade kahyuM ke 'tame nizciMta rahejo, A AtmA zAzvata che. avazya vizeSa uttama gatine prApta thavAno che, tame zAMti ane samAdhipaNe pravartazo. je ratnamaya jJAnavANI A deha dhArAe kahI zakavAnI hatI te kahevAno samaya nathI. tame puruSArtha karazo.' AvI spaSTa cetavaNI ApI chatAM rAganA kAraNe teo samajI zakyA nahIM ane bhramamAM rahyA ke azakti vizeSa jaNAtI hovAthI A prakAranA uddagAro nIkaLyA haze. dehavilaya pUrvenA chellA bAra kalAkanI caryA temanA laghubaMdhu zrI manasukhabhAIe eka patramAM A pramANe lakhI che - rAtrinA aDhI vAgye atyaMta zaradI thaI te samaye teozrIe jaNAvyuM ke nizciMta rahe, bhAInuM samAdhimRtyu 1- nyAyAdhIza zrI dhArazIbhAI darzana-sevAno lAbha levA rAjakoTa AvI caitra suda 13 thI caitra vada 4 sudhI rokAyA hatA. zrImade temane keTalAMka pado lakhAvyAM hatAM. caitra vada 4nI sAMje temane morabI javAnuM hovAthI zrImanI rajA mAgI. te vakhate zrImade pharI pharI kahyuM, utAvaLa che?' zrI dhArazIbhAIe kahyuM ke be-cAra divasamAM pAcho AvIza. chevaTe zrImade kahyuM, "dhArazIbhAI ghaNuM kahevAnuM che. avasara nathI. amArA samAgame aMbAlAla, saubhAgyabhAI ane munizrI lallujIne apUrva svarUpajJAna prApta thayuM che.' te vakhate A vAta zrI dhArazIbhAIne sAmAnya samAcArarUpa lAgI hatI. temane khyAla Avyo na hato ke temanA bhAvi kalyANa mATe te aMtima amRtavANI hatI.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 che. upAyo karatAM zaradI ochI thaI gaI. poNA ATha vAgye savAre dUdha ApyuM, te teoe lIdhuM. taddana saMpUrNa zuddhimAM mana, vacana ane kAyA rahyAM hatAM. poNA nave kahyuM : "manasukha, duHkha na pAmato; mAne ThIka rAkhaje, huM mArA AtmasvarUpamAM lIna thAuM chuM." sADA sAta vAgye je bichAnAmAM poDhyA hatA, temAMthI eka kaoNca upara pheravavA mane AjJA karI. mane lAgyuM ke azakti ghaNI jaNAya che mATe pheraphAra na karavo tyAre teozrIe AjJA karI ke tvarAthI pheraphAra kara, eTale meM samAdhistha bhAve sUI zakAya evI koca upara vyavasthA karI, je upara te pavitra deha ane AtmA samAdhistha bhAve chUTA paDyA; leza mAtra AtmA chUTo thavAnAM cihana na jaNAyAM. jemajema prANa ochA thavA lAgyA tema tema mukhamudrAnI kAMti vizeSapaNe prakAza pAmavA lAgI. vaDhavANa kempamAM je sthitimAM UbhAM UbhAM citrapaTa paDAvela te ja sthitimAM kaoNca upara samAdhi pAMca kalAka rahI, laghuzaMkA, dIrghazaMkA moDhe pANI ke AMkhe pANI ke parasevo kaMI paNa poNA AThathI be vAgyA sudhI prANa chUTA paDyA topaNa kazuM jaNAyuM nahotuM. eka kalAke dUdha pIdhA pachI haMmezA dizAe javuM paDatuM tene badale Aje kAMI paNa nahi. jevI rIte yaMtrane cAvI daI AdhIna karI levAmAM Ave te rIte karela. AvA samAdhisvabhAve te pavitra AtmA ane dehano saMbaMdha chUTyo." Ama, saMvata 1957nA caitra vada 5nA divase maMgaLavAre baporanA be vAgye rAjakoTa madhye zrImade dehatyAga karyo. zrImannA dehatyAga vakhate zrI navalacaMdabhAI tyAM hatA. temaNe zrI aMbAlAlabhAIne dehatyAga samayanI zrImannI mudrA viSe lakhyuM hatuM - "kRpALudeva dhyAnArUDha thayA vakhatanI zarIrasthiti 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA', AThamI AvRtti, pR.219
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 kAyotsarganI paripUrNatAdazA sUcavatI hatI, ane te chevaTa sudhI tevI ne tevI rahI hatI. nidrAvaza thayela mANasa je zvAsa le tevA zvAsa levAtA hatA. prathama nAbhithI, ane deha choDyo tyAre kaMThathI te mukha sudhI thoDo vakhata cAlu rahyo hato. mUrti caitanavaMta zobhAyamAna kema jANe hamaNAM dhyAnathI mukta thaI ApaNane vacanAmRtano lAbha Apaze ema sUcanA karatI hatI. evI apUrva mudrA sarva koIne lAgatI hatI. kRpALuzrIe traNa yoga rokavAthI zarIradazA bIjAnI daSTie asAdha jevI saheja jaNAya, paNa dehamukta thatAM sudhI AtmasvabhAvamAM pUrNa jAgRti hoya ema zarIranAM avayavonI sthiti tathA zvAsocchavAsanI kriyAnI gati ityAdithI ema jaNAtuM hatuM. A vakhatanuM varNana AtmAmAM yathArtha samajAya che. vaLI darzAvavAne zabdo mUkavAnuM dhyAnamAM AvatuM nathI. .... te vakhatanI mUrti anupama caitanyavALI zAMta manohara ne jotAM tRpti na thAya evI zobhatI hatI, ema ApaNane guNAnurAgIne to lAge, paNa jeo bIjA saMbaMdhathI hAjara rahelA, tene paNa Azcarya pamADatI pUjyabhAva utpanna karatI jaNAtI hatI. A vakhatanA adabhuta svarUpanuM varNana karavAne AtmAmAM je bhAsa thAya che te lakhI zakato nathI." Ama, A virala videhI vItarAga vibhUtie mAtra tetrIsa varSa ane pAMca mAsanI yuvAna vaye saMpUrNa zuddhimAM AtmasvarUpamAM samAdhisthapaNe rAjakoTamAM rAjacaMdra nAmadhArI dehaparyAya choDyo. zrImad naDiyAdamAM hatA tyAre eka vakhata potAno koTa utArIne ApatAM eka bhAIne kahyuM hatuM ke "jevI rIte ame A koTa ApIe chIe, tevI rIte A deha choDIne javAnA chIe. AtmA dehathI bhinna che evuM bhAna jemane thayuM che temane deha 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.776-777
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTamAM zrImadunA pArthiva dehanI smazAnayAtrA
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 choDatAM koTa utAryA jevuM lAge che.' e pramANe zleSathI kahI zakAya ke "rAja-koTa'mAM zrImada rAja' nAmadhArI deharUpI koTa'no tyAga karyo. temanA upakArI dehanA aMtima rajakaNo pAmI te kSetra dhanya banyuM, tIrtha banyuM ane "rAja-koTa' evuM tenuM nAma satya TharyuM. Ama, AtmAnaMdamagna Atmasvastha zrImad prANaghAtaka vyAdhinI tIvra vedanAmAM paNa moha-kSobharahita thatA jaI, kevaLa eka zuddha akhaMDa AtmAnubhavarUpa kevaLajJAnanI lagabhaga bhUmikAne sparzIne mRtyuMjaye thaI, dehaviyogarUpa mRtyune pAmyA. bhAratanA gaganAMgaNamAM UgelI A vizvakalyANakara virala vibhUtinI divya Atmajyoti, adhyAtmaprakAza relAvI amRtapadane prApta thaI. sthULa dehe kSara chatAM akSara dehe teo sadA jayavaMta rahyA. zrImanA dehotsarganA samAcAra "muMbaI samAcAra', "dha pAyoniyara', dha inDiyana spekTaTara' vagere vartamAnapatromAM chapAyA hatA. keTalAMka vartamAnapatroe temane bhavya aMjali ApatA agalekho paNa lakhyA hatA. zrImannA dehAMtanA samAcArathI temanA prazaMsaka, cAhaka, ArAdhaka vargane khUba ja AghAta lAgyo hato ane temano viyoga sAlyo hato. koI mohabhAvathI, koI pUjyabhAvathI to koI kRtajJabhAvathI codhAra AMsue raDyA hatA. dharmanuM avalaMbana ane poSaNa ApanAra kalpavRkSa samAna saddaguruno viyoga darekane mATe atyaMta asahya hato. zrI aMbAlAlabhAIe virahathI atyaMta khedakhina thaI raDI raDIne divaso vitAvyA hatA. hRdayabhedI zabdomAM potAnI virahavyathA vyakta karatAM temaNe lakhyuM hatuM ke - vizALa araNyane viSe ati suMdara ane zAMti ApanAruM evuM eka ja vRkSa hoya, te vRkSamAM zAMtapaNe,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 2. komaLapaNe sukhAnaMdamAM pakSIgaNa malakatAM hoya, te vRkSa ekAeka dAvAgnithI prajvalita thayuM hoya te vakhate te vRkSathI AnaMda pAmanArAM pakSIone keTaluM duHkha prApta thAya? ke jene kSaNa eka paNa zAMti na hoya! ahAhA! te vakhatanA duHkhanuM moTA kavIzvaro paNa varNana karavAne asamartha che ke tevuM ja apAra duHkha aghora aTavIne viSe A pAmara jIvone ApI he! prabhu, tame kyAM gayA? he! bhAratabhUmi, zuM AvA, deha chatAM videhIpaNe vicaratA prabhuno bhAra tArAthI vahana na thayo? jo tema ja hoya to A pAmarano ja bhAra tAre haLavo karavo hato; ke nAhaka teM tArI pRthvI upara bojA rUpa karI nAkhyo. he! mahAvikarALa kALa, tane jarA paNa dayA na AvI. chappaniyAnA mahAduSkALa vakhate lAkho manuSyono teM bhoga lIdho, topaNa tuM tRpta thayo nahi; ane tethI paNa tArI tRpti nahotI thaI, to A dehano ja prathama bhakSa tAre karavo hato ke AvA parama zAMta prabhuno meM janmAntarano viyoga karAvyo! tArI nirdayatA ane kaThoratA mArA pratye vAparavI hatI! zuM tuM hasamukho thaI mArA sAmuM jue che! he! zAsanadevI, tamAruM paribaLa A vakhate kALanA mukha AgaLa kyAM gayuM? tamAre zAsananI unnatinI sevA bajAvavAmAM agresara tarIke sAdhanabhUta evA prabhu hatA; jene tame trikaraNayoge namaskAra karI sevAmAM hAjara rahetAM te A vakhate kayA sukhamAM nimagna thaI gayAM ke A mahAkALe zuM karavA mAMDyuM che teno vicAra ja na karyo. he! prabhu, tamArA vinA ame konI pAse phariyAda karIzuM? tame ja jyAre nirdayatA vAparI tyAM have bIjo dayALa thAya ja koNa? he! prabhu, tamArI parama kRpA, anaMta dayA,
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 karuNAmaya hRdaya, komaLa vANI, ciraharaNazakti, vairAgyanI tIvratA, bodhabIjanuM apUrvapaNuM, samyajJAna, samyagdarzana ane samyaphacAritranuM saMpUrNa ujamALapaNuM, paramArthalIlA, apAra zAMti, niSkAraNa karuNA, niHsvArthI bodha, satsaMganI apUrvatA, e Adi uttamottama guNonuM huM zuM smaraNa karuM? vidvAna kavio ane rAjendra devo ApanAM guNastavana karavAne asamartha che to A kalamamAM anya paNa samarthatA kyAMthI Ave? ApanA paramotkRSTa guNonuM smaraNa thavAthI mArA zuddha aMtaHkaraNathI prikaraNayoge huM ApanA pavitra caraNAraviMdamAM, abhivaMdana karuM chuM. ApanuM yogabaLa, Ape prakAzita karelAM vacano ane ApeluM bodhabIja mAruM rakSaNa kareM. e ja sadaiva icchuM chuM. Ape sadaivane mATe viyoganI A smaraNamALA ApI te have huM vismRta nahi karuM. kheda, kheda ane kheda; e vinA bIjuM kaMI sUjhatuM nathI. rAtridivasa raDI raDIne kADhuM chuM; kAMI sUjha paDatI nathI." kAviThAkSetre zrI lallujI munine zrImannA dehotsarganA samAcAra maLatAM teo upavAsa karI, vanamAM kAyotsargamAM lIna rahyA. cha mAsa sudhI zrI popaTalAlabhAInI AMkhanAM AMsu sukAyAM na hatAM. zrImanAM dharmapatnI jhabakabA potAno kALa ekAMtamAM zrImade ApelA smaraNanI mALAmAM ja gALatAM. zrImanAM mAtuzrI devabAnuM haiyuM bahu komaLa hatuM. koI zrImannI vAta kADhe to temanI AMkho AMsuthI chalakAI jatI. Ama, zrImadbhA dehavilayathI saunAM hRdaya AkuLa-vyAkuLa thaI gayAM hatAM. jene jeTalA pramANamAM te mahAtmAnI oLakhANa thaI hatI, tene teTalA pramANamAM temano viyoga sAlyo hato. * * * 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA', AThamI AvRtti, pR. 221-223
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) zrImadgo ArAdhaka varga puSpanI sugaMdha phelAtAM jema cAre dizAomAMthI bhamarAo tenI tarapha svayaM AkarSita thaI jAya che, tema zrImadnA bahuvidha vyaktitvathI prabhAvita thaI aneka jijJAsuo gRhastha temaja muni temanI tarapha kheMcAvA lAgyA hatA. bALapaNamAM temanI nizALanA zikSako ane vidyArthIothI mAMDIne gAmanA vaDIlo, gAma-paragAmanA sAhityarasiko, suMdara akSaranA cAhako, avadhAna, jyotiSa ane atIndriya jJAna dvArA AkarSita thayelA loko ema. hajAro lokono prazaMsaka varga to racAyo hato ja; taduparAMta temanA AMtarika guNo, zAstranA gUDhArtho samajAvIne vidvAno tathA jijJAsu sAdhakone AtmonnatinA mArge doravAnI temanI zaktithI AkarSAIne eka ArAdhaka varga paNa racAyo hato ke je zrImadno niraMtara samAgama tathA sevA icchato. temAMthI ghaNA to zrImadmaya ja banI gayA hatA ane zrImadbhA mArgadarzana anusAra ja vartavAnI cIvaTa rAkhatA tathA temAM ja potAnuM kalyANa mAnatA. zrImaddna teo potAnA sadguru mAnatA ane temanI AjJAnusAra vartavAthI keTalAke to AtmajJAnanI prApti paNa karI hatI ane keTalAke ucca mumukSudA prApta karI hatI. Ama, aneka loko potapotAnI samajaNa anusAra zrImadna Adara, sanmAna ane bhaktinI dRSTie jotA thayA hatA. aMtaraMga zreNI nigraMthanI hovA chatAM bAhya zreNI gRhasthanI hovAthI zrImad lokasamUhathI IrAdApUrvaka dUra rahyA hatA. gupta rahevAnuM mukhya kAraNa e hatuM ke temanA paricayamAM AvanArI vyaktio temano gRhasthaveSa joI, vikalpamAM paDI, karmabaMdha kare te temane iSTa lAgatuM na hatuM. AthI temane yathArthapaNe oLakhanAro varga temanI hayAtImAM nAno hato. zrImadnI sAcI oLakha pAmI, temano pratyakSa nikaTa samAgama pAmanAra -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jUThAbhAI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 bhAgyazALI mumukSuomAM sarvazrI jUThAbhAI ujamazI, saubhAgyabhAI lallubhAI, aMbAlAla lAlacaMda, lallujI muni, mahAtmA gAMdhIjI, devakaraNajI muni, manasukhabhAI kiratacaMda, popaTalAla mohakamacaMda, DuMgarazIbhAI gosaLiyA, dhArazIbhAI kuzaLacaMda, sukhalAla chaganalAla, mANekalAla ghelAbhAI, revAzaMkarabhAI jagajIvanabhAI, manasukhabhAI ravajIbhAI, tribhuvanabhAI mANekacaMda, jhaveracaMda zeTha, khImajI devajI, kuMvarajI maganalAla, manasukhabhAI devazI, DaoN. prANajIvanadAsa mahetA, manasukharAma sUryarAma tripAThI vagere hatA. te sarva upara zrImaduno ghaNo prabhAva paDyo hato ane temanA jIvananI dizA badalAI gaI hatI. zrImanuM mArgadarzana pAmI temanI hayAtImAM ja jemane samyakatva pragaTa thayuM hatuM evA cAra bhaktaratno tathA rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjI ke jemanuM jIvanavaheNa zrImadunA samAgamathI badalAI gayuM hatuM te pAMca mahAnubhAvono paricaya atre saMkSepamAM joIe - (I) zrI jUThAbhAI ujamazIbhAI zrImannA sarva satsaMgIomAM prathama ghaniSTha satsaMgI hovAnuM mAna zrI jUThAbhAIne ghaTe che. temane thayela sanduruSanI yathArtha oLakhANathI zrI aMbAlAlabhAI ane paraMparAe zrI lallujI muni lAbha pAmyA hatA. teo zrImannA alpa kALanA sAnidhyathI potAnuM AtmakalyANa nAnI uMmaramAM sAdhI lenAra eka mahAna sAdhaka hatA. temano janma vi.saM. 1923nA kArataka suda 6nA divase thayo hato. e hisAbe teo zrImad karatAM eka varSa moTA, eTale ke lagabhaga samavayaska hatA. temanA pitAnuM nAma zrI ujamazIbhAI ane mAtAnuM nAma jamanAbAI hatuM. teo amadAvAdanA puNyaprabhAvaka zeTha mallicaMda jecaMdanA kuLanA nabIrA ane zeTha jesaMgabhAI ujamazIbhAInA laghubhAtA hatA. temano kuLasaMpradAya sthAnakavAsI jainano hato. temano abhyAsa aMgrejI cothA dhoraNa sudhIno hato. teo bhaktipradhAna
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 saMskArI dharmAtmA hatA, temaja buddhizALI paNa hatA. zrImanno nikaTa paricaya thavAthI temanI bhaktimAM ghaNo vega Avyo hato. navapallavita banelI temanI apUrva bhaktinA pratApe, alpa kALamAM "mokSamArgane de evuM samyakatva' temanA aMtaramAM prakAzya hatuM. zrImade temane mATe prayojelA vizeSaNa uparathI temanI ucca aMtaraMga dazAno khyAla AvI zake che. zrI jUThAbhAInI dharmaniSThA joIne zrImade temanuM nAma "satyaparAyaNa' pADyuM hatuM. vi.saM. 1944mAM zrImad "mokSamALA' chapAvavA amadAvAda AvyA hatA. te saMbaMdhI salAha tathA madada mATe teo morabInA rahIza zrI vinayacaMda popaTabhAI daphatarIno zeTha jesaMgabhAI ujamazIbhAI uparano bhalAmaNapatra lAvyA hatA. te pramANe zeTha jesaMgabhAIe zrImanne sahAya karI hatI. e daramyAna zrImanne amadAvAdamAM be-aDhI mAsa rokAvAnuM thayuM hatuM. zeTha jesaMgabhAIne avAranavAra vyavasAyane aMge bahAragAma javAnuM thatuM hovAthI, potAnI gerahAjarImAM temaNe potAnA nAnAbhAI zrI jUThAbhAIne zrImatI sarabharA karavAnuM soMpyuM hatuM, tethI zrI jUThAbhAI zrImadbhA paricayamAM AvyA. e arasAmAM amadAvAdanA zrI dalapatabhAI bhagubhAIne vaMDe zrImade adbhuta avadhAna prayoga karI batAvyo hato. eka vakhata zrImad sAthe teo zeTha dalapatabhAIno pustakabhaMDAra jovA gayA hatA. tyAM temaNe joyuM ke zrImad pustakonAM pAnAM mAtra pheravI jatA ane te pustakonuM hArda temane hRdayagata thaI jatuM. A prasaMgo uparAMta zrImanI bIjAnAM mananI vAto jANavAnI zaktinAM darzanathI tathA pUrvasaMskAranA kAraNe zrImad tarapha temanuM AkarSaNa vadhatuM gayuM hatuM. zrI jUThAbhAInAM patnI UgarIbahena paNa zrImad pratye khUba bhaktibhAva rAkhatAM hatAM. zrI jUThAbhAI sAtheno paricaya gADha thayA pachI zrImad jyAre paNa amadAvAda jatA tyAre zrI jUThAbhAInA ghare ja
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 UtaratA. vi.sa. 194panA kArataka mAsamAM zrImad amadAvAda padhAryA tyAre zrI jUThAbhAIne tyAM rokAyA hatA ane temanI sAthe temanA chIpA poLanA makAnanA meDA upara paMdara divasa sthiti karI temane satsaMgalAbha Apyo hato. tyArapachI phAgaNa mAsamAM zrI jUThAbhAIne potAnA kAkA zrI raMgajIbhAI sAthe eka mAsa morabI rahevAno prasaMga banyo hato. zrImad te vakhate morabImAM birAjamAna hatA. tethI zrI jUThAbhAIe zrImannA amUlya samAgamano lAbha lIdho hato. tyArapachI aSADha mAsamAM zrImade punaH zrI jUThAbhAIne tyAM thoDA divasa sthiti karI apUrva samAgamalAbha Apyo hato. thoDA divasa bharuca paNa sAthe gayA hatA. vaLI, pratyakSa samAgama na hoya tyAre banne vacce dharmanimitte niyamita patravyavahAra paNa cAlato. zrI jUThAbhAI upara zrImade lakhelA Azare vIsa patro hAla upalabdha che. A patromAMnA moTA bhAganA patro TUMkA che, mAtra traNa-cAra patro ja lAMbA che chatAM te badhAmAM zrImadgo zrI jUThAbhAI pratyeno paramArtha prema spaSTapaNe jaNAya che. zrI jUThAbhAI tathA zrImadgo kuLasaMpradAya pratimAvirodhaka sthAnakavAsIno hato, paraMtu satyatattvagaveSaNAne pariNAme pratimA aMge prathama zrImanA vicAromAM ane tatpazcAt zrImannA gADha satsamAgamanA kAraNe zrI jUThAbhAInA vicAromAM parivartana AvyuM hatuM. saMpradAyanA matAgrahIo taraphathI A kAraNe thatAM avarNavAdathI saMvedanazIla zrI jUThAbhAIne bahu lAgI AvatuM, tyAre zrImad temane kheda na karavAnuM ane khUba dhIraja rAkhavAnuM samajAvatA. satya apanAvyA pachI tene mATe pravartatA virodha pratye zrImad udAsIna hatA. te vakhatanI zrImanI satyaniSThA, niSkaSAya sthiti, aMtaraMga samatA Adi upara temanA patro sAro prakAza pADe che. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, patrAMka-36, 37, 41, 42 vagere.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zrI jUThAbhAIe zrImad potAnA parama ArAdhya pade sthApyA hatA, tathApi mArdavamUrti zrImad zrI juThAbhAIne vItarAgadharmanI dRDhatAno tathA potAnA iSTadeva zrI pArzvanAthAdi jinaparamAtmAnI bhaktino ja bodha karatA. mAna ane mAyArUpa mahAzatruone jItI lenAra mahAguNasaMpanna zrImad patromAM vAraMvAra potAnI laghutA darzAvatA, paraMtu mumukSutAnAM netrothI sAcA gurune oLakhI lenAra zrI jUThAbhAIno zrImad pratyeno prazasta prema eTalo vadhI gayo ke temanAthI zrImano viraha sahana thato na hato ane teo zrImannAM darzana-samAgama mATe atizaya jhUratA hatA. vi.saM. 1945thI zrI jUThAbhAInuM Arogya kathaLyuM ane tethI jo deha chUTI jaze to pote A apUrva satsamAgamano - DI meLavI zake evo pAramArthika kheda temane atyaMta vyAkuLa karI mUkato. zrImad temane e ciMtA ane kheda dUra karI, dharmadhyAnamAM lIna rahevAno vAraMvAra upadeza ApatA ane puruSArthanI preraNA ApI dhIraja paNa baMdhAvatA ke - "niraMtara samAdhibhAvamAM raho. huM tamArI samIpa ja beTho chuM ema samajo. . te puruSane pratyeka laghu kAmanA AraMbhamAM paNa saMbhAro, samIpa ja che.1 vi.saM. 1946mAM zrI jUThAbhAInI Arogya sthiti uttarottara kSINa thatI gaI, paraMtu zrImadbhA patronA kAraNe teo parama vairAgyamAM jhUlavA mAMDyA ane samAdhimaraNa mATe jAgRta thaI gayA. zrImanA AtmalAbhakArI pratyakSa evam parokSa satsamAgamanA baLe temanA aMtaramAM samyatva prakANyuM hatuM. temanI pragaTa vairAgyadazA ane udAsInatA chatAM temanA kuTuMbIo temanI aMtaraMga dazAthI chevaTa sudhI ajANa ja rahyA hatA. vi.saM. 1946nA aSADha suda 9nA divase mAtra tevIsa 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.184 (patrAMka-59)
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 varSanI vaye zrI jUThAbhAInuM avasAna thayuM. zrI jUThAbhAInA avasAnanI tithi temaja samaya zrImadde be mAsa agAu noMdhI rAkhyAM hatAM ane te bAbata zrI jUThAbhAIne jaNAvavA temaNe zrI chaganalAla becaralAlane agAuthI lakhyuM hatuM. zrImade karelI zrI jUThAbhAInA avasAnanI AgAhI karatI noMdha mAtra thoDA kalAkanA pharaka sAthe sAcI paDI hatI. upAdhinA kAraNe liMgadehajanyajJAnamAM yatkiMcit pharaka thayo hato ema pAchaLathI zrImade jaNAvyuM hatuM. zrI jUThAbhAInA dehavilayanA samAcArathI zrImaddna atyaMta AghAta ane zoka thayo hato. temanA avasAnanA bIjA divase zrImade noMdhyuM che - 'e pAvana AtmAnA guNonuM zuM smaraNa karavuM? jyAM vismRtine avakAza nathI, tyAM smRti thaI gaNAya ja kema? enuM laukika nAma ja dehadhArI dAkhala satya hatuM, e AtmadazArUpe kharo vairAgya hato. mithyAvAsanA jenI bahu kSINa thaI hatI, vItarAgano paramarAgI hato, saMsArano paramajugupsita hato, bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM, samyakdbhAvathI vedanIya karma vedavAnI jenI adbhuta samatA hatI, mohanIya karmanuM prabaLa jenA aMtaramAM bahu zUnya thayuM hatuM, mumukSutA jenAmAM uttama prakAre dIpI nIkaLI hatI, evo e jUThAbhAIno pavitrAtmA Aje jagatano, A bhAgano tyAga karIne cAlyo gayo. A sahacArIothI mukta thayo. dharmanA pUrNAhlAdamAM AyuSya aciMtuM pUrNa karyuM'1 paramArthamArgamAM AdhArarUpa evA zrI jUThAbhAI ane zrImad vaccenA pAramArthika anurAganI prabaLatA zrImade zrI aMbAlAlabhAI upara lakhelA patramAM pratibiMbita thAya che 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.217 (patrAMka-117) -
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 'A AtmAno A jIvanano rAhatyika vizrAma kALanI prabaLa dRSTie kheMcI lIdho. jJAnadaSTithI zokano avakAza nathI manAto; tathApi tenA uttamottama guNo tema karavAnI AjJA kare che, bahu smaraNa thAya che; vadhAre nathI lakhI zako.1 (ii) zrI saubhAgyabhAI lallubhAI zrImA sarva satsaMgIomAM jemanuM sthAna sarvathI upa2 che ane jemane zrImad potAnA 'hRdayarUpa', 'paramavizrAma zrI subhAgya' tarIke biradAve che evA saraLatA, saumyatA, samarpitatA, sAcI saMskAritAnA mUrtisvarUpa zrI saubhAgyabhAI parama sakhA hatA. zrImanA samasta upalabdha patrasAhityanA cothA bhAgathI vadhu patro zrI saubhAgyabhAIne lakhAyelA che, e ja batAve che ke zrImano zrI saubhAgyabhAI sAtheno saMbaMdha keTalo gADha hato. saurASTranA 'bhagatanA gAma' tarIke prasiddha thayela sAyalA gAmamAM zrI saubhAgyabhAIno janma vi.saM. 1880mAM thayo hato. teo sAdhakavRtti, paragaju svabhAva ane nirmaLa hRdaya dharAvatA hatA. saDasaTha varSanI uMmaranA zrI saubhAgyabhAIne potAnA karatAM cummAlIsa varSa nAnA, paraMtu atIndriya zakti dharAvanAra evA zrImad tarapha prathama mulAkAtathI ja pUjyabhAva thayo hato. tyArapachI patra dvArA zrImadA parokSa samAgamamAM niraMtara rahI tathA yathAvakAza pratyakSa samAgamano lAbha laI, temano gADha prema ane apUrva mArgadarzana saMpAdana karI, khUba ja ucca AdhyAtmika dazAne pAmIne zrI saubhAgyabhAIe chevaTe prazaMsanIya samAdhimaraNa prApta karyuM hatuM. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA paNa zrImade zrI saubhAgyabhAInI vinaMtI svIkArIne ja karI hatI. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.217 (patrAMka-118)
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI saubhAgyabhAI
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 - zrI saubhAgyabhAInA pitAzrI lallubhAI agAu lIMbaDImAM kArabhArI hatA, paraMtu rAjakhaTapaTanA kAraNe kArabhArIpaNuM cAlyuM jatAM sAyalA AvI rahyA hatA. dhIre dhIre Arthika dRSTie paDatI dazA AvI, eTale te sudhAravAnI ciMtAmAM teo hatA. mAravADanA sAdhuo maMtravidyAmAM nipuNa hovAthI, tevA koI sAdhune prasanna karavAthI temanI Arthika sthiti sudharaze ema vicArI teo ratalAma gayA. tyAM temane eka vikhyAta sAdhuno paricaya thayo. zrI lallubhAIe temanI sevA karI temane prasanna karyA ane potAnI arthakAmanAnI vijJapti karI. paNa te adhyAtmapremI sAdhue zrI lallubhAIne Thapako Apyo ke emanA jevA vicakSaNa puruSe tyAgI pAse AtmAne badale mAyAnI vAta karavI te ghaNuM aghaTita gaNAya. zrI lallubhAIe kSamA mAMgI ane kaMI AtmasAdhananI vAta karavA vinaMtI karI. te sAdhue temane sudhArasanI yogakriyAnI - bIjajJAnanI samajaNa ApI ane vizeSamAM jaNAvyuM ke koI yogya pAtrane kahezo to tene paNa jJAnaprAptimAM upayogI thaze. sAyelA AvyA pachI zrI lallubhAIe te jJAna zrI saubhAgyabhAIne ApyuM ane koI yogya jIva hoya to tene paNa jaNAvavuM ema kahyuM. zrI saubhAgyabhAIe jyAre zrImadgI avadhAnazakti viSe jANyuM tyAre temane lAgyuM ke temanI pAse je rahasyabhUta jJAna che te jo A vyaktine ApavAmAM Ave to jagata mATe upakAraka thaze; tethI temaNe potAnA pitAzrI pAse A sudhArasanuM rahasyabhUta jJAna zrImane ApavA mATe AjJA mAMgI ane teozrIe te mATe anumati ApI. zrI lallubhAInI sammati maLatAM vi.saM. 1946nA prathama bhAdaravAmAM zrI saubhAgyabhAI morabI gayA, paNa tyAM jANavA maLyuM ke zrImad to jetaparamAM temanA banevI zrI catrabhuja becarane tyAM birAjamAna che, tethI teo jetapara gayA. zrI
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 saubhAgyabhAInuM Agamana thavA pUrve zrImanne potAnA nirmaLa jJAnamAM jaNAyuM ke zrI saubhAgyabhAI nAmanA puruSa bIjajJAnanI vastu darzAvavA AvI rahyA che. zrImade eka kAgaLanI kApalI upara te bIjajJAnanI vastu lakhI, gAdI pAsenA gallAmAM te kApalI mUkI. zrI saubhAgyabhAI AvyA tyAre atithisatkAra karatAM zrImade temane nAma daI bolAvyA. zrI saubhAgyabhAIne navAI lAgI ke teo mane oLakhatA nathI, ame ekabIjAne kadI maLyA ke joyA nathI, temane mArA AvavAnA samAcAra paNa mokalAvyA nathI, to temaNe mane nAma daIne kaI rIte bolAvyo? tyAM to zrImade kahyuM ke A gallAmAM eka kApalI che te kADhIne vAMco. zrI saubhAgyabhAIe kApalI kADhI vAMcI, to je bIjajJAnanI vastu darzAvavA pote AvyA hatA, te ja vastu emAM lakhelI dIThI! temane thayuM ke A koI alaukika jJAna pAmelA mahApuruSa che. temane mAre zuM batAvavAnuM hoya? UlaTuM mAre temanI pAsethI vizeSa jJAna meLavavuM joIe. zrImannA jJAnanI vizeSa parIkSA karavA temaNe potAnA sAyalAnA gharanA bAraNAnI dizA zrImanne pUchI. zrImade yathArtha uttara Apyo, tethI zrI saubhAgyabhAI atyaMta Azcarya pAmyA ane temaNe zrImane traNa namaskAra karyA. te vakhate zrImad paNa koI apUrva samAdhimAM lIna thaI gayA. A prasaMge zrImade zrI saubhAgyabhAIne taraNA othe DuMgara re, DuMgara koI dekhe nahIM'no bhAvArtha samajAvI, tRSNA nivAravAno bodha karyo hato. Ama, prathama samAgamathI teo vacce aMtaranI ekatA pragaTI hatI ane bannene ekabIjAnA samAgamathI paramAnaMda thayo hato. A vAtano spaSTa nirdeza prathama samAgama pachI taratamAM zrImade vavANiyAthI prathama bhAdaravA vada 13nA divase zrI saubhAgyabhAI upara lakhela prathama patra(patrAMka-13ra)mAM maLI Ave che. te pachI zrImade bIje aThavADiye "AtmavivekasaMpanna
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 bhAI zrI sobhAgabhAI" evA saMbodhanathI zarU thato ghaNo lAMbo bodhapatra lakhyo hato. Ama, prathama mulAkAta pachI tarata ja banne vacce patravyavahAra zarU thayo hato. vi.saM. 1946nA bhAdaravA mAsathI zarU karI vi.saM. 1953nA jeTha mAsa sudhI, eTale ke zrImad ane zrI saubhAgyabhAInA prathama meLApathI zarU karI zrI saubhAgyabhAInA avasAna sudhInA sAta varSanA gALAmAM zrImade zrI saubhAgyabhAI upara lakhelA lagabhaga 244 patro upalabdha che. zrI saubhAgyabhAI uparanA zrImadbhA patro laMbANathI ane moTI saMkhyAmAM lakhAyelA che. temAM temaNe zrI saubhAgyabhAIne karelAM saMbodhano tathA patrane aMte karelI sahIomAM jeTalI vividhatA ane vizeSatA jovA maLe che, teTalI anya vyaktio upara lakhelA patromAM jovA maLatI nathI. zrI saubhAgyabhAI uparanA patromAM zrImade potAnuM aMtara kholIne nijadazAnI carcA karI che. potAnI vyAvahArika upAdhi jaNAvIne e sAthe anubhavAtI adbhuta aMtaradazAnuM paNa temaNe khUba vistArathI varNana karyuM che. zrImadbhI aMtaraMga dazA, prArabdhasthiti, mArgaprabhAvanAnI bhAvanA tathA saMsAratyAga karavAnI tatparatA temAM vistArapUrvaka jaNAvelI hovAthI zrImadbhA paramArthajIvanamAM DokiyuM karavAmAM te patro mumukSune atyaMta sahAyarUpa nIvaDe che. taduparAMta zrI saubhAgyabhAIne upAdhithI para rahI, Arthika lAcArI nahIM karavAnuM samajAvI, AtmArthamAM daDhatA karAvatA patro paNa zrImade lakhyA che. zrI saubhAgyabhAI potAnI Arthika sthitinI mUMjhavaNa TALavA zrIma lakhatA tyAre zrImad patro dvArA samajaNa ApI, jJAnI pAse sAMsArika mAgaNI na karatAM eka AtmakalyANa ja icchavuM evo bodha karatA. vaLI, patromAM paramArtha saMbaMdhI aneka prazno lakhI, zrImad temane tenuM samAdhAna vicAravA mATe jaNAvatA. saMsAraparibhramaNa thavAnAM kAraNo, saMsAranuM svarUpa, tenAthI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 chUTavAno mArga, bhaktinuM mAhAtma, jJAnInI AjJAe cAlavAnuM phaLa, satsaMganuM mAhAtma, jJAnInI vartanA, pratyakSa satparuSanuM mAhAbhya, sudhArasa, jAtismaraNa jJAna, kevaLajJAnanI mImAMsA vagere paramArthamAM upayogI thAya tevA vividha muddAo viSenI vicAraNA zrI saubhAgyabhAI uparanA patromAM jovA maLe che. vipula patravyavahAra uparAMta zrI saubhAgyabhAIne zrImad sAthe aneka divasonA pratyakSa samAgamano dhanya lAbha paNa prApta thayo hato. vi.saM. 1946nA dvitIya bhAdaravA vadamAM aMjAra jatAM (aMjAramAM zrI saubhAgyabhAInI dukAna hatI) zrI saubhAgyabhAI zrImad sAthe morabImAM cAra-pAMca divasa rahyA hatA. aMjArathI vaLatAM vavANiyA traNa divasa rahI, Aso vadamAM zrImane potAnI sAthe sAyalA laI gayA hatA. tyAM zrImad aThavADiyuM rokAI khaMbhAta gayA hatA. Ama, prathama mulAkAta pachI tarata ja be-aDhI mAsanA gALAmAM temane lagabhaga eka mahinAno atyaMta nikaTa samAgama maLyo hato. te uparAMta vi.saM. 1947mAM paryuSaNa samaye rALaja Adi sthaLe, vi.saM. 1948mAM vavANiyAmAM, vi.saM. 1949mAM thoDo vakhata muMbaImAM ane paryuSaNa samaye nivRttikSetre, vi.saM. 1950mAM thoDo vakhata muMbaImAM, vi.saM. 1951mAM lagabhaga be mahinA vavANiyA, sAyalA, rANapura, haDamatAlA, vaDavA, khaMbhAta Adi sthaLe, vi.saM. 195ramAM be-aDhI mAsa kAvIThA, rALaja, vaDavA, khaMbhAta Adi nivRttikSetre tathA vi.saM. 1953mAM sAyalA tathA IDara kSetre zrImannA pratyakSa samAgamano lAbha zrI saubhAgyabhAIne prApta thayo hato. sAyalAmAM zrI saubhAgyabhAI karatAM vayamAM moTA evA zrI DuMgarazIbhAI goLiyA zrI saubhAgyabhAInA khAsa mitra hatA. teo buddhimAna tathA tarkavAdI hatA ane temaNe yoga sAdhI, aneka camatkAro karyA hatA. tenA kAraNe zrI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 saubhAgyabhAIne temanA pratye jJAnI jevI zraddhA thaI hatI, paraMtu zrImanA satsaMgathI tathA patravyavahAra dvArA maLatA bodhathI temanI zraddhA zrImadbhAM vizeSa daDha banatI gaI, pativratA jevI parama bhakti niSpanna thaI ane jJAnInI sAcI oLakhANa thatAM zrI DuMgarazIbhAI pratyenI jJAnI tarIkenI mAnyatA dUra thaI. patro tathA pratyakSa samAgama dvArA zrI DuMgarazIbhAIne paNa zrImad pratye AsthA thaI ane temaNe paNa zrImatuM zaraNa svIkAryuM. Ama, zrImadbhA mArgadarzanathI zrI saubhAgyabhAI zrI DuMgarazIbhAInI asaramAMthI mukta thayA. temaNe vi.saM. 1953nA jeTha suda 14nA patramAM zrImaddane A aMge jaNAvyuM hatuM ke temanI zrI DuMgarazIbhAI viSenI AsthA saMpUrNapaNe nIkaLI gaI che. vi.saM. 1953nA kAratakamAM zrImad naDiyAdathI vavANiyA padhAryA hatA ane unALA sudhI tyAM ja rokAyA hatA. te daramyAna zrI saubhAgyabhAInuM Arogya jIrNajvarathI atyaMta kathaLI gayuM hatuM, tethI teo potAnuM mRtyu thAya te pahelAM pratyakSa darzana-samAgamano lAbha ApavA zrImad vAraMvAra vinaMtI karatA hatA. zrImade temane "zrI Atmasiddhi zAstra' vizeSa vicAravAnI sUcanA ApI hatI ane teno amala teo pUrI niSThAthI karatA hatA. aMte zrI saubhAgyabhAInI jhUraNA atyaMta vadhI gaI, tyAre vi.saM. 1953nA vaizAkhamAM dasa divasa sAyalAmAM ane tyArapachI dasa divasa IDaramAM zrImade temane ghaniSTha samAgamano lAbha ApI, temanA AtmAne utkRSTa puruSArthamAM preryo hato. tatpazcAt muMbaIthI zrImade samAdhimaraNanI utkRSTa ArAdhanA arthe traNa AtmajAgRtipreraka patro zrI saubhAgyabhAIne lakhyA hatA, jemAM zrImada viziSTa preraNA, mArgadarzana tathA utsAhabaLa ApavA mATe svabhAvajAgRtadazA, anubhavautsAhadazA, sthitidazA ane paramapuruSadazAne varNavatAM cAra kAvyo paMDita zrI banArasIdAsajI racita "samayasAranATaka'mAMthI uddhata karyA hatAM. temAMthI
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 eka patramAM teo lakhe che - paramayogI evA zrI RSabhadevAdi puruSo paNa je dehane rAkhI zakyA nathI, te dehamAM eka vizeSapaNuM rahyuM che te e ke, teno saMbaMdha varte tyAM sudhImAM jIve asaMgapaNuM, nirmohapaNuM karI laI abAdhya anubhavasvarUpa evuM nijasvarUpa jANI, bIjA sarva bhAva pratyethI vyAvRtta (chUTA) thavuM, ke jethI pharI janmamaraNano phero na rahe. te deha choDatI vakhate jeTalA aMze asaMgapaNuM, nirmohapaNuM, yathArtha samarasapaNuM rahe che teTaluM mokSapada najIka che ema parama jJAnI puruSano nizcaya che. vaLI, aMtasamaye zrI saubhAgyabhAInA samAdhimaraNamAM sahAyaka thavA zrImade zrI aMbAlAlabhAIne khaMbhAtathI sAyalA javAnI AjJA paNa karI hatI. zrImaddanA bodhane AtmasAt karI, vi.saM. 1953nA jeTha suda 14nA lakhela patramAM zrI saubhAgyabhAI zrImane lakhe che - have A pAmara sevaka upara badhI rIte Apa kRpAdRSTi rAkhazo. deha ne AtmA judo che. deha jaDa che. AtmA caitanya che. te cetanano bhAga pratyakSa judo samajamAM Avato nahoto. paNa dina 8 thayAM ApanI kRpAthI anubhava gocarathI bephATa pragaTa judo dekhAya che. ane rAtadivasa A cetana ane A deha ema ApanI kRpAdaSTithI sahaja thaI gayuM che. e Apane sahaja jaNAvA lakhyuM che." prabaLa AtmapuruSArthathI AtmadazAnI uttarottara Urdhva zreNIne pAmatA jaI, aMte apUrva samAdhimAM sthita rahI, zrI saubhAgyabhAIe vi.saM. 1953nA jeTha vada 10nA guruvAre savAre 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.604 (patrAMka-780) 2- "zrI sobhAga pratye', pR.316
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 dasa ne pacAsa miniTe nazvara dehano tyAga karyo. je samaye zrI saubhAgyabhAInuM apUrva samAdhibhAve avasAna thayuM, te ja samaye potAnA jJAnabaLathI temano dehavilaya jANI, muMbaImAM zrImade paherelAM kapaDe ja ThaMDA pANIthI snAna karyuM hatuM. dehatyAgano tAra to thoDA kalAka pachI maLyo hato! zrI saubhAgyabhAInA dehavilaya viSe zrImad lakhe che 'jIvane dehano saMbaMdha e ja rIte che. tema chatAM paNa anAdithI te dehane tyAgatAM jIva kheda pAmyA kare che, ane temAM dRDha mohathI ekapaNAnI peThe varte che; janmamaraNAdi saMsAranuM mukhya bIja e ja che. zrI sobhAge tevA dehane tyAgatAM moTA munione durlabha evI nizcala asaMgatAthI nija upayogamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyuM che, emAM saMzaya nathI. .... A kSetre A kALamAM zrI sobhAga jevA viralA puruSa maLe ema amane vAraMvAra bhAse che. -- zrI sobhAga mumukSue vismaraNa karavA yogya nathI. zrI sobhAganI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye parama upakAratA Adi guNo vAraMvAra vicAravA yogya che.1 zrImanA hRdayamAM zrI saubhAgyabhAInuM kevuM viziSTa sthAna hatuM tenuM darzana A patramAM thAya che. teo zrImanA adhyAtmajIvana sAthe gADha rIte saMkaLAyelA hatA, vaNAI gayA hatA ane ethI ubhayane paraspara lAbha thayo hato. zrI saubhAgyabhAI zrImanA hRdayabhAvone samajavAnI kSamatA dharAvatA hatA, je temanI ucca bhUmikAnuM dyotaka che. zrImanA hRdayapratibiMba evA uttamottama paramArthapatronA tathA AdhyAtmika rahasyothI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.606 (patrAMka-782) .....
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 28 bharapUra evA zrI Atmasiddhi zAstra'nA udbhavanimitta zrI saubhAgyabhAI hatA ane te badala jagata temanuM RNI raheze. zrImannA hRdayamAM rahela Atmika jJAnanI rahasyabhUta vAto pragaTa karAvavAmAM zrI saubhAgyabhAIno mukhya phALo che. zrImanA parama ziSya, bhaktaziromaNi, paramArthasakhA hovAnuM ananya saubhAgya jemane prApta thayuM che evA zrI saubhAgyabhAIno mumukSugaNa uparano upakAra ajoDa che. (iii) zrI aMbAlAlabhAI lAlacaMdabhAI zrI aMbAlAlabhAI eka evA mahAmumukSu hatA, jemaNe aMta paryata zrImaddanI ananya sevA-bhakti karI potAnuM jIvana dhanya karyuM hatuM. khaMbhAtanA vatanI zrI aMbAlAlabhAIno janma vi.saM. 1926mAM thayo hato. temanA pitAzrInuM nAma zrI maganalAla hatuM. temanA mAtAmaha zrI lAlacaMdabhAIne putra nahIM hovAthI temaNe zrI aMbAlAlabhAIne dattaka lIdhA hatA, tethI teo zrI lAlacaMdabhAI pAse UcharyA hatA ane zrI aMbAlAla lAlacaMdanA nAme prasiddha thayA hatA. zrI aMbAlAlabhAI zrImathI be varSa nAnA hatA. teo pUrvasaMskArI tathA sevAbhAvI hatA. temanA dvArA aneka mumukSuone zrImano samAgamalAbha prApta thavAno dhanya prasaMga banavA pAmyo hato. ekaniSTha bhakti, niSkAma sevA, prazaMsanIya kSayopazama, daDha vairAgya tathA zrImadbhA nikaTa ane niraMtara paricayathI temaNe AtmakalyANanI ucca zreNI prApta karI hatI. zrI aMbAlAlabhAInI jJAtinA zrI mANekacaMdabhAInA putro zrI choTAlAlabhAI, zrI suMdaralAlabhAI tathA zrI tribhuvanabhAI zrI aMbAlAlabhAInA mitro hatA. vi.saM. 1945nA vaizAkhamAM zrI aMbAlAlabhAI tathA zrI choTAlAlabhAI koI lagnaprasaMge amadAvAda gayA hatA. tyAM teo lagabhaga temanI ja vayanA zrI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI aMbAlAlabhAI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 jUThAbhAInA paricayamAM AvyA hatA. jyAre varaghoDo nIkaLavAno hato, tyAre zrI aMbAlAlabhAI bIjA bhAIo sAthe zrI jUThAbhAIne varaghoDAmAM javA bolAvavA AvyA. nAnI vayamAM ja vairAgyavaMta banelA zrI jUThAbhAI e vakhate zrImadjJA patronuM vAMcana karatA hatA, tethI teo bolyA ke "kyAM pratibaMdha karuM?' te sAMbhaLIne zrI aMbAlAlabhAI upara temanA vairAgyanI chApa paDI ane tethI teo tyAM ja satsaMgamAM besI gayA. zrI jUThAbhAIe zrImadbhA guNagAma karI temanA patro vaMcAvyA, tethI te pUrvasaMskArI jIvane zrImannAM darzana-samAgamanI bhAvanA thaI. te patronI nakala temaNe svAdhyAyArthe utArI lIdhI. Ama, lagnaprasaMge AvelA zrI aMbAlAlabhAIne zrI jUThAbhAInA nimitte dharmanI laganI lAgI. temaNe khaMbhAta AvI zrImane maLavAnI AjJA meLavavA pAMca-cha patro lakhyA. zrImade AjJA ApI eTale zrI tribhuvanabhAI sAthe zrI aMbAlAlabhAI muMbaI gayA ane zrImannAM darzana karyA. pharIthI zrI tribhuvanabhAI ekalA muMbaI gayA hatA, tyAre zrImade "mahAvIranA bodhane pAtra koNa?' e darzAvatA dasa bolavALo bodhapatra lakhIne zrI aMbAlAlabhAI mATe mokalyo. tyArapachI zrI aMbAlAlabhAInI vinaMtIthI vi.saM. 1946nA Aso vada 12 nA divase zrImad sAyalAthI khaMbhAta temanA ghare padhAryA. zrI aMbAlAlabhAInuM hRdaya premabhaktithI ullalluM, temaNe tana-mana-dhanathI zrImannI bhakti karI. zrImanA khaMbhAtanivAsa daramyAna zrI lAlacaMdabhAI zrImad sthAnakavAsI upAzraye laI gayA hatA, jyAM zrI lallujI Adi munione zrImano prathama paricaya thayo hato. saM. 1946nA samAgama pachI zrI aMbAlAlabhAInuM jIvana zrImadbhaya banI gayuM hatuM. A samAgama pachI temaNe vyavasAya vagereno ghaNo saMkSepa karI, jIvanane zreyamArge vALyuM hatuM. mAtra 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.210 (patrAMka-105)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 covIsa varSanI uMmare temaNe potAnAM jamIna-khetara garIba kheDUtone dAnamAM ApI dIdhAM hatAM. AvI udAtta tyAgavairAgyanI bhAvanAthI temanuM hRdaya raMgAI cUkyuM hatuM. zrImaddnA samAgama pUrve teo jainazALAnA sekreTarI tarIkenuM kArya karatA hatA ane temanI kAryakuzaLatAthI sthAnakavAsI saMghanA saMghavI tarIke lekhAtA hatA. zrImadA samAgama pachI to teo temanI AjJAnusAra svAdhyAya-bhaktimAM ja potAno samaya vizeSapaNe gALatA. zrI tribhuvanabhAI, zrI choTAlAlabhAI vage2e paramArthapremI mumukSuo svAdhyAya arthe nitya-niyamita maLatA. tyAM zrI aMbAlAlabhAI zrImadnI videhI dazAnI, temanA adbhuta caritranI ullasita bhAve guNakathA karatA ane sarvane bhaktirasathI bharIne satpuruSamAM zraddhA karAvatA. gRhasthapaNAmAM rahelA zrImane guru tarIke mAnavAthI sthAnakavAsI saMpradAyamAM zrI aMbAlAlabhAI sAme keTaloka virodha thayo hato. te viSama paristhitimAM zrI aMbAlAlabhAInI svasthatA tathA paramArthazreNI barAbara jaLavAI rahe tevo bodha zrImadde temane karyo hato. zrImadA bodhathI temanI pAtratAmAM nikhAra Avyo hato ane teo matabhedothI dUra rahI, AtmArthane sAdhavAmAM pravRtta thayA hatA. khaMbhAta, rALaja, kAviThA, vaDavA, vIrasada, kaMsArI, uMdela, ANaMda, kheDA, naDiyAda, muMbaI, uttarasaMDA, vavANiyA, vaDhavANa, amadAvAda, peTalAda Adi sthaLoe zrImaddnA pratyakSa samAgamathI teozrIne satsaMgabhaktinI evI to laganI lAgI gaI hatI ke AkhI rAta zrImaddnI guNakathA karatAM teo thAkatA nahIM. jyAre jyAre teo zrImaddnA samAgama pachI ghara tarapha Ave tyAre temane bahu ja brahmacaryanI virahavedanA thatI ane teo manomana keTalAka niyama pratijJA vagere letA. temanAmAM suMdara kAvyo racavAnI zakti hovAthI, zrImano mahimA darzAvatAM aneka pado temaNe racyAM . -
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 che. saMskRta bhaNavAnI zrImannI AjJA thavAthI temaNe paMDitajI pAse saMskRtano abhyAsa karyo hato ane zrImannI stutirUpe eka bhaktizloka racyo hato, jemAM teo aharniza raTaNa karatA - 'mahAdevyAH kukSiratna, zabdajItavarAtmajam / rAjacaMdramahaM vaMde tattvalocanadAyakam / / ' vi.saM. 1946 thI vi.saM. 1957 sudhI agiyAra varSa zrImad sAthenA temanA samAgamamAM patravyavahAra niraMtara cAlu rahyo hato. zrImade lagabhaga 127 jeTalA patro zrI aMbAlAlabhAI upara lakhelA che, jemAM ghaNAkharA patro pramANamAM TUMkA che, paNa 15-20 jeTalA patro sudIrgha che. zrI aMbAlAlabhAI upara lakhAyelA patromAM zrImade keTalIka jagyAe temane mArgadarzana ApyuM che, to keTalIka jagyAe potAnI AMtarika sthiti ke bAhya pravRttino upAdhiyoga darzAvI, paramArthamArge mauna rahevAnI icchA vyakta karI che. A uparAMta aneka paramArthaviSayo saMbaMdhI paNa vicAraNA thayelI che, jema ke jJAnI puruSanI AjJAnuM mAhAbhya, satsaMganuM durlabhapaNuM, karmanI vicitratA, zraddhAnuM baLa, mumukSunAM lakSaNo, pramAda, jJAnadazA vagere. keTalAka patromAM praznanuM laMbANathI nirAkaraNa paNa jovA maLe che, jema ke ATha rUcakapradeza, ekadezauNA cauda pUrvadhArI nigodamAM kaI rIte jAya, mumukSutA na jAgavAnAM kAraNo, paMca mahAvratanI mahattA vagere. A badhA viSe zrImade zrI aMbAlAlabhAIne mArgadarzana ApyuM hatuM, je zrI aMbAlAlabhAInI ucca prajJA batAve che. Ama, patra dvArA parokSa samAgama ane zrImannI nivRtti daramyAna pratyakSa samAgamanA kAraNe temaNe TUMka samayamAM zrImad potAnA parama guru tarIke svIkRta karyA hatA ane pote temanA dAsAnudAsa dIna ziSya banyA hatA. zrI aMbAlAlabhAI ghaNA kAryadakSa, AjJAMkita ane AtmalakSI hatA. zrImannI AjJA mujaba temaNe potAno samaya
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 gALI jIvanane sArthaka banAvyuM hatuM. dareka bAbata teo zrImad puchAvIne jema AjJA maLe tema karatA hatA. teo thoDA ja vakhatamAM zrImannA dharma-uddhAranA kAryanA mukhya saMcAlaka banyA. zrImad jemane jemane patro lakhatA, temanI pAsethI te maMgAvIne tenI nakala karavAnuM kAma zrImannI AjJAthI zrI aMbAlAlabhAI karatA. teo motInA dANA jevA suMdara chaTAdAra akSare eka noTamAM te patrono utAro karI letA ane je mumukSune mokalavAnuM zrImad jaNAve temane mokalatA. taduparAMta saMskRta, prAkRta, hiMdI vagere bhASAnA agatyanA graMthonI nakala utArI, teo zrImannI AjJAnusAra mumukSuone mokalatA. A saghaLuM lekhanakArya teo dararoja sAmAyikamAM besI ekacitte ullAsabhAve karatA. Ama, zrImannA bodhano tathA satkRtano lAbha anya mumukSuone prApta thavAnuM kArya zrI aMbAlAlabhAI karatA. zrImad nivRtti arthe jatA tyAre zrI aMbAlAlabhAI temanI sAthe rahI, tana-mana-dhanathI niSThApUrvaka khUba sevA karatA. zrImad mATe rasoI Adi kAryo teo jAte karatA. taduparAMta samAgama arthe AvatA mumukSuonI rahevAnI, jamavAnI vagere vyavasthA paNa karatA. teo sevAmAM keTalIka vakhata evA rata banI jatA ke potAnA kuTuMbIjano sAthe kazo saMbaMdha rAkhatA nahIM. temanI AvI vartaNUkanA kAraNe temanA kuTuMbIjanone khUba duHkha thatuM. zrImane A vAtanI jANa thatAM temaNe zrI aMbAlAlabhAIne potAnI sevAmAMthI jatA rahevAnI AjJA karI kahyuM ke - "temanA manane saMtoSo. game te rIte sAmAne samajAvIne, rAjI rAkhIne dharma sAdhavo; dubhavaNI na karavI.1 paramArthamArganA premanA kAraNe vyavahAramAM bedarakArI AvI hovAthI te anyane klezanuM kAraNa thatAM zrImade zrI aMbAlAlabhAIne cetavyA hatA ane AvuM mArgadarzana ApyuM hatuM. 1- 'upadezAmRta', cothI AvRtti, pR.278
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 tyArapachI zrI aMbAlAlabhAIthI AvI cUka kadI thaI na hatI. satata sevAparAyaNatA tathA AjJAMkitatAmAM ja potAnA jIvananI dhanyatA samajatA evA bhaktaratna zrI aMbAlAlabhAI saune AdarabhAvathI ane premathI jItI letA. asAdhAraNa kAryadakSatA chatAM temanAmAM mAna-moTAIno abhAva hato. vinamratA, vivekAdi guNo temanAmAM svAbhAvika hatA. AthI temane evI labdhi pragaTI hatI ke zrImad je bodha kare te teo ATha divasa pachI paNa te ja zabdomAM lakhI zakatA hatA. vi.saM. 1952mAM kAviThA, rALaja, vaDavA, ANaMda Adi sthAne temaNe utArelo zrImaddo bodha "upadeza chAyA' zIrSaka heThaLa "zrImad rAjacaMdra graMthamAM prasiddha thayo che. zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA naDiyAda mukAme vi.saM. 195ranA Aso vada 1nI sAMje thaI, tyAre zrImannI pAse phAnasa dharI rAkhanAra zrI aMbAlAlabhAI ja hatA. "zrI Atmasiddhi zAstra'nA je saMkSipta artha "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM chapAyA che, tenuM lekhana paNa zrI aMbAlAlabhAIe ja karyuM hatuM, je zrImaddanI dRSTi nIcethI pasAra paNa thayuM hatuM. vi.saM. 1955mAM zrImade iDaranA pahADa upara zrI lallujI Adi sAta munione jaNAvyuM hatuM ke "aMbAlAlanI vRtti ane dazA, hAla pramAda ane lobhAdinA kAraNathI zithila thaI che ane te doSa tenAmAM pragaTa thaze ema ame bAra mAsa pahelAthI jANatA hatA." A sAMbhaLatAM zrI lallujI munie te pratye kheda vyakta karyo, tyAre zrImade kahyuM, "muni, kheda karazo nahIM, jema nadInA pravAhamAM taNAtuM pAMdaDuM koI eka jALA AgaLa aTakI jAya, paNa pharI pUrapravAhanA vahanamAM jALAthI juduM paDI cheka mahA samudramAM jaI maLe, te pramANe teno prasAda amArA bodhathI dUra thaze ane parama padane pAmaze.' zrI aMbAlAlabhAInA sthitikaraNa bAbata zrImade jema
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jaNAvyuM hatuM tema ja banyuM. vi.saM. 1957mAM amadAvAdamAM apUrva bodhavarSAnA pariNAme zrI aMbAlAlabhAIne durlabha evuM samyagdarzana pragaTyuM hatuM. zrI aMbAlAlabhAIne thayelI A apUrva svarUpajJAnanI prApti bAbata zrImade potAnA dehavilaya pUrve zrI dhArazIbhAIne jaNAvyuM hatuM. vi.saM. 1957nA mahA-phAgaNamAM zrI aMbAlAlabhAI potAnA nAnA bhAI nagInadAsa maganalAla sAthe vaDhavANa kSetre zrImanI sevAmAM eka mahino rahyA hatA. pachI zrImadde temane pAchA javAnI AjJA karI hatI. te AjJAne anusarIne teo khaMbhAta cAlyA gayA hatA. te ja sAlanA caitra mAsamAM zrImade dehatyAga karyo hato. zrImaddnA dehAMtanA samAcArathI temane asahya virahavedanA thaI hatI. zrImanA dehotsarga pachI temanuM sAhitya ekatrita karI, 'zrImad rAjacaMdra' graMtha prakAzita karavAmAM zrI aMbAlAlabhAIe zrImadnA nAnA bhAI zrI manasukhabhAIne ghaNI sahAya karI hatI ane e rIte RSiRNa adA karavAno prayAsa karyo hato. vi.saM 1961mAM 'zrImad rAjacaMdra' graMthanI prathama AvRtti prakAzita thaI hatI. Ama, jIvananA aMta paryaMta zrImanA A ananya bhakte paramArthaprabhAvanA tathA sevAbhaktimAM potAnI zakti joDI hatI. pheNAvavALA mumukSu zrI choTAlAla kapUracaMdane samAdhimaraNa karAvavA vacanabaddha thayA hovAthI, zrI choTAlAlabhAIne plega lAgu paDatAM, potAnA dehanI paravA karyA vinA zrI aMbAlAlabhAI, zrI nagInabhAI tathA zrI popaTabhAIe temanI aMta paryaMta sevA karI hatI. chevaTe te saune paNa plega lAgu paDyo hato. zrI aMbAlAlabhAIe maraNathI bhayabhIta thayA vinA potAnI AtmajAgRti aMta paryaMta akhaMDa rAkhI hatI. deha chUTavAnA eka mAsa agAu temane mRtyunI jANa thaI gaI hatI, je vAta temaNe temanAM dharmapatnI parasanabahenane karI hatI.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI lallujI muni
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 chelle 4-5 divasa tIvra azAtA hovA chatAM temaNe te adbhuta samatAthI vedI hatI ane aMte chellA zvAse 'sahajAtmasvarUpa che prabhu' nAmanuM uccAraNa karatAM karatAM vi.saM. 1963nA caitra vada 12 nA divase mAtra sADatrIsa varSanI vaye khaMbhAtamAM samAdhibhAva sahita temaNe dehatyAga karyo hato. (iv) zrI lallujI muni zrImad jemane 'cothA ArAnA muni' tarIke oLakhAvatA hatA evA zrI lallujI muni zrImadnA parama upAsaka banI, mahAna svaparakalyANa sAdhI gayA. sthAnakavAsI sAdhu tarIke dIkSita hovA chatAM temaNe potAnuM saMpUrNa jIvana zrImane samarpita karIne, aneka prakAranAM kaSTo veThIne paNa apUrva gurubhakti ane ugra sAdhanA dvArA ghaNo AtmavikAsa sAdhyo hato. zrImade pratyakSa temaja patrAdi dvArA parokSa bodha ApI zrI lallujI munine mULa mArga cIMdhyo hato ane munizrIe temanI AjJAnusAra cAlI samyagdarzana prApta karyuM hatuM. temaNe potAnuM samagra jIvana lokone zrImadnI oLakhANa karAvavAmAM gALyuM hatuM. zrI lallujI muninI preraNAthI 'zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa'nI sthApanA thaI hatI. potAnA dIrgha kALanA saMyamI jIvanamAM pratyakSa samAgamathI zrImadnAM vyaktitva ane sAhityane bahoLA pramANamAM prasArita karavAnuM zreya jeTaluM temane phALe jAya che teTaluM koI anyane phALe jatuM nathI. zrI lallujI munino janma gujarAtanA bhAla pradezanA vaTAmaNa gAmamAM vi.saM. 1910nA Aso vada 1nA divase pratiSThita bhAvasAra kuTuMbamAM thayo hato. pitAnuM nAma zrI kRSNadAsa ane mAtAnuM nAma kasalIbA hatuM. temanA janma pahelAM ja pitAnuM avasAna thayuM hatuM ane cAra mAtAo vacce eka ja bALaka hovAthI teo ghaNA lADathI UcharyA hatA. yuvAna vayamAM
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 temaNe be vAra lagna karyA hatAM, paNa putraprApti thaI na hatI. tyAM ekAeka temane pAMDuroga thayo. ghaNA upacAra karyA, paNa roga maTyo nahIM ane dharmanA saMskAra jAgyA; tethI saMkalpa karyo ke roga maTe to dIkSA levI. roga dUra thayo ane teo dIkSA levA tatpara thayA, paraMtu temanI mAtAe putra thayA pachI rajA ApavA jaNAvyuM. tyArapachI putrano janma thayo ane te eka mahinAno thayo tyAre temaNe zrI devakaraNajI nAmanA potAnA pADozImitra sAthe vi.saM. 1940mAM khaMbhAta mukAme sthAnakavAsI saMpradAyanA zrI harakhacaMdajI muni pAse dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI zrI lallujI munie zAstronuM paThanapAThana tathA ekAMtarA upavAsa Adi uga puruSArtha Adaryo hovAthI ane teo vinayayukta hovAthI gurune temaja anya sarva sAdhuone mAnya thaI paDaDyA. paraMtu temaNe je AtmAnI zAMti meLavavA dhArI hatI te maLI nahIM; temaja zAstra vAMcatAM temane UThatI zaMkAonuM samAdhAna paNa thatuM nahIM. ema ja pAMca varSa vyatIta thayAM. AvI asaMtuSTa avasthAmAM zrI lallujI munie zrI aMbAlAlabhAI vagere pAsethI zrImad viSe sAMbhaLyuM ane zrImadunA patro jotAM temanA aMtaramAM AzAno AvirbhAva thayo ane teozrInA darzananI tAlAvelI jAgI. vi.saM. 1946nA divALInA divasomAM zrImad khaMbhAta padhAryA tyAre dhanaterasanA divase zrI aMbAlAlabhAI temanA pitAzrI lAlacaMdabhAI sAthe zrImanne paramAdarathI upAzraye laI gayA. tyAM zrI harakhacaMdajI mahArAjanA Agrahane mAna ApI, zrImade avadhAnaprayoga karI dekhADyo. zrI harakhacaMdajI mahArAje zrImad sAthe thoDI zAstra saMbaMdhI vAtacIta karI, te uparathI temaNe zrImadbhI ghaNI prazaMsA karI. zrImanI adbhuta zaktithI sarva Azcaryamugdha thayA. zrI lallujI munie potAnA gurunI AjJA laI ekAMtamAM zrImaddo samAgama sAdhyo. zrImathI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 uMmaramAM cauda varSa moTA tathA pote muniveSamAM hovA chatAM temaNe bAvIsa varSIya gRhasthaveSavALA zrImad pUjyabuddhithI vinA saMkoce traNa daMDavat namaskAra karyA ane AtmajJAna tathA bahmacaryanI dRDhatAnI bhAvanA vyakta karI. thoDI vAra mauna rahI, pachI zrImade temanA jamaNA pagano aMgUTho tANI koI cihna tapAsI joyuM. ghare jatAM rastAmAM zrImade zrI aMbAlAlabhAIne jaNAvyuM ke zrI lallujI muni saMskArI puruSa che. zrImad khaMbhAta sAta divasa rahyA hatA, tyAM sudhI zrI lallujI muni roja zrI aMbAlAlabhAIne tyAM ekAMtamAM zrImadbhA samAgamano lAbha letA hatA; ane zrImane temaNe potAnA paramArthaguru tarIke aMtaramAM sthApita karyA hatA. zrImad ekAda aThavADiyuM khaMbhAta rahI muMbaI padhAryA. te pachI zrI lallujI muni zrI aMbAlAlabhAI mArakta zrImad sAthe patravyavahAra karI jJAnavArtAno lAbha meLavatA hatA. zrImade munizrI upara lakhelA 92 jeTalA patro hAla upalabdha che. temAMnA moTA bhAganA patro vistAravALA che. temanA upara lakhAyelA patromAM graMthavAMcana viSe samajaNa, keTalAka graMtho viSeno zrImadbho abhiprAya, muninA AcaraNa viSenuM mArgadarzana, zrImadbhI aMtaraMga dazAno paricaya, nirvANamArganuM rahasya vagere jovA maLe che. te patrono uddeza hato zrI lallujI munimAM vairAgyanI vRddhi karAvavAno, paMca mahAvatamAM deDhatA vadhAravAno, svacchaMda-pratibaMdharUpa baMdhana TALavAno, matamatAMtarano tyAga karAvavAno, AtmabhAva vadhAravAno, rAga-dveSarahita dazAnI prApti karAvavAno. A patravyavahAranA pariNAme paramArthamArga pratye temanI atyaMta daDhatA thaI hatI ane teo zrImanI AjJAmAM tanmayapaNe jIvana gALavA kaTibaddha thayA hatA. muni thaIne eka gRhasthane potAnA guru tarIke svIkAravA mATe potAnA saMgha taraphathI thatI pratikULatAo ane rUDhicusta
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 loko taraphathI thatA pariSadane zrI lallujI muni zAMtithI vedatA hatA ane pote svIkArelA satya mArgathI jarA paNa vicalita thatA na hatA. jema jema muzkelI vadhatI gaI, tema tema zrImad prati temanI bhakti vadhatI gaI hatI. | muniveSa hovAthI zrImad samAgama karavAmAM zrI lallujI munine ghaNI muzkelI paDatI hatI. zrImano vizeSa samAgama maLI zake te arthe vi.saM. 1949nuM cAturmAsa temaNe muMbaImAM cIMcapokalInA upAzrayamAM karyuM hatuM. zrI lallujI muni dararoja zrImad pAse jaI, ekAda kalAka ekAMtamAM sabodha rahI kRtakRtya thatA hatA. zrImade munizrIne "samAdhizataka'nI zarUAtanI sattara gAthAo samajAvI, te graMtha vAMcavAnI AjJA karI hatI. te sAthe "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re e vAkya te graMthanA asapRSTha upara lakhI ApyuM hatuM. zrImad ghaNI vAra munizrIne mauna rahevAno bodha ApatA hatA, tethI vi.saM. 1949nuM cAturmAsa pUruM thayA pachI munizrIe traNa varSa mATe mauna dhAraNa karyuM hatuM. temAM mAtra sAdhuo sAthe jarUra pUratuM bolavAnI tathA zrImad sAthe paramArthakAraNe praznAdi karavAnI chUTa rAkhelI. e arasAmAM temaNe samAdhizataka' graMthanuM UMDuM adhyayana karyuM hatuM. vi.saM. 1950 ane 1951nAM banne varSanAM temanAM cAturmAsa suratamAM thayAM hatAM. te daramyAna suratamAM temanA zarIre vyAdhi thatAM temaNe zrImadda vinaMtI karI hatI ke deha chUTe te pahelAM samakita Apo. tenA uttaramAM zrImade cha padano patra' (patrAMka-493) surata mukAme lakhI mokalyo hato ane te mukhapATha karavAnI AjJA karI hatI. zrImad te pachI surata AvyA tyAre temaNe zrI lallujI munine te patrano vizeSa paramArtha samajAvyo hato. munizrIne aMtaramAM A patranuM ghaNuM mahattva bhAsyuM hatuM ane te patrane teo camatkArika patra tarIke
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 oLakhAvatA hatA. vi.saM. 195ranuM cAturmAsa munizrIe khaMbhAtamAM karyuM hatuM. paryuSaNa vakhate nivRtti laIne zrImad rALajamAM rahyA hatA. zrImad khaMbhAtathI najIka hovA chatAM darzanano lAbha na maLavAthI munizrIne virahavedanA asahya thatAM teo rALajanA pAdara sudhI pahoMcI gayA hatA, paNa AjJA na maLatAM AMsu sahita khaMbhAta pAchA gayA hatA. bIjA divase zrImade zrI saubhAgyabhAI dvArA smaraNamaMtra pAThavyo hato, jene munizrIe aMtaramAM dhAraNa karI, roma roma tenI dhUna jagAvI hatI. thoDA divasa pachI zrImade khaMbhAta najIka vaDavA AvIne aThavADiyA sudhI zrI lallujI muni Adi sAte munione samAgamalAbha Apyo hato. zrImadnA niraMtara samAgamamAM muniveSa naDatararUpa banato hovAthI zrI lallujI munie AMkhamAM azrudhArA sahita muhapattI kADhI nAkhI hatI, paraMtu zrImade te paheravAnI hajI jarUra che ema jaNAvI zrI lallujI munine muhapattI pAchI ApavA bIjA munine jaNAvyuM hatuM. A ja varSanA aMte naDiyAda mukAme zrImade "zrI Atmasiddhi zAstranI racanA karI hatI, jenI eka nakala ekAMtamAM avagAhavAnI AjJA sahita munizrIne mokalI hatI. tadanusAra munizrI vagaDAmAM dUra ekalA jaIne ekAMta sthAne besIne te mukhapATha karatA tathA gAthArtha vicAratAM temane apUrva mAhAtma bhAsatuM ane atyaMta AtmollAsa thato. vi.saM. 1954nuM cAturmAsa zrI lallujI munie vasomAM karyuM hatuM, tyAre zrImade munione eka mAsa mATe samAgamalAbha Apyo hato. temaNe vanamAM jaIne munione ghaniSTha upadeza Apyo hato. vasomAM chelle divase zrI lallujI munine zrImade eka kalAka bodha Apyo hato ane temano dRSTirAga palaTAvI AtmadaSTi karAvI hatI, arthAt te divase munizrIne samyakatva lAdhyuM hatuM. vi.saM. 1955mAM zrImade IDaramAM sAte munione
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 pAMca divasa sudhI pahADo ane vanamAM samAgama Apyo hato ane 'bRhad dravyasaMgraha'no divya bodha ApI AtmajAgRti karAvI hatI. te ja varSamAM zrImade munione naroDA kSetre eka divasano satsaMgalAbha Apyo hato. vi.saM. 1957mAM amadAvAdamAM aMtima samAgama thayo hato tyAre zrImade munizrIne jaNAvyuM hatuM ke amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNazo nahIM tathA agatyanI bhalAmaNa karatAM kahyuM hatuM ke, "muni, duSamakALa che mATe jaDabharata jevA thaIne vicarajo; riddhi-siddhi pragaTaze tene oLaMgI jajo. A kALanA jIvo pAkA cIbhaDA jevA che, kaDakAI sahana karI zake tevA nathI. mATe laghutA dhAraNa karI kalyANamUrti banazo to ghaNA jIvonuM kalyANa tamArA dvArA thaze.' vi.saM. 1957nA caitra vada 5nA divase thayela zrImaddanA dehotsarganA samAcAra munizrIne bIjA divase savAranA kAviThA mukAme maLyA, tyAre temaNe pAMcamanA upavAsa upara chaThano nirjaLa upavAsa karI, gAma bahAra jaMgalamAM kAyotsarga, bhakti vagere karIne te divasa ekAMtamAM gALyo hato. zrImannA dehotsarga pachI munizrI dakSiNamAM karamALA, uttaramAM vaDAlI ane carotaramAM vividha jagyAe cAturmAsa karI, AjubAjunAM kSetromAM vicaratA hatA. temaNe vi.saM. 1957thI vi.saM. 1975 sudhI vaso, karamALA, naroDA, dhaMdhukA, vaDAlI, kherALu, borasada, pAlItANA, khaMbhAta, naDiyAda, jUnAgaDha, bagasarA, nAra tathA sImaraDA kSetre cAturmAsa karI aneka mumukSuone zrImI bhaktimAM joDyA hatA. vi.saM. 1968mAM khaMbhAtanA dariyAkinAre temaNe ogaNIsa divasarAta avirata bhakti karI hatI ane ghaNA jIvone bhaktinA raMgamAM taraboLa karI dIdhA hatA. 1- 'upadezAmRta', cothI AvRtti, prastAvanA, pR.62
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 vi.saM. 1976mAM saMdezara gAmamAM kArtika suda pUrNimAthI ATha divasa sudhI zrImad rAjacaMdra jayaMtI mahotsava ujavAyo hato. te prasaMge zrI lallujI muni paNa cAturmAsa pUruM karIne sImaraDAthI saMdezara padhAryA hatA. temanI hAjarImAM parama utsAhathI bhakti thaI hatI. A prasaMge saMdezaranA zrI jIjIbhAI kuberadAsane parama ullAsa AvavAthI temaNe bAra vIghAnuM eka khetara zrI lallujI muninA upayoga arthe Azrama baMdhAvavA mATe ullAsa bhAvathI arpaNa karyuM hatuM. munizrInA samAgamano lAbha niraMtara maLe e mATe vi.saM. 1976mAM jeTha suda 5 nA divase agAsa sTezana najIkanA te khetaramAM AzramanI sthApanA thaI hatI. zrImannI bhalAmaNa anusAra udAra mane, vizALa daSTithI, jIvamAtra pratye vAtsalyathI, AzramanA mAdhyama dvArA zrI lallujI munie rojiMdA vaparAzanI bhASAmAM carotaranI saraLahRdayI janatAne zrImaddA tattvajJAnanI samajaNa ApI. munizrInAM patro, upadeza, AcaraNa vageremAMthI e ja pragaTa bodha maLato ke "zrImad e sAcA guru che, ane temane zraddhavAthI jIvano saMsAraroga maTaze." teo cAturmAsa karavA pUnA gayA hatA, te vakhate temaNe sarva mumukSuone zrImaddI zraddhA daDha karAvI ane "saMtanA kahevAthI kRpALudevanI AjJA mAre mAnya che' evI vyaktigata pratijJA levaDAvI sarvane sAco mArga darzAvyo hato. potAnA vinama, saraLa, zAMta, niHspRha ane prasanna svabhAvanA kAraNe tathA zrImad pratyenI ananya bhaktinA kAraNe munizrI apUrva lokAdara pAmyA hatA. upadeza ApatI vakhate munizrI nAnA-moTA, strI-puruSa, sarvane - temanA paramAtmasvarUpane lakSamAM rAkhI 'prabhu' tarIke saMbodhatA hovAthI teo "prabhuzrI tathA sadaiva zrI rAjanA dAsAnudAsa tarIke vartatA hovAthI teo 'zrI laghurAja svAmI' tarIke oLakhAtA hatA.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 mumukSuone vizeSa lAbha maLe e hetuthI temaNe AzramamAM cauda cAturmAsa karyA hatAM, jethI ghaNA jIvo temanA samAgama-bodhano apUrva lAbha pAmyA hatA. temAM mukhyapaNe bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI temanA dvArA ucca AtmadazA pAmyA hatA. AzramanI sthApanA thayA pachI sanAvada ane pUnAne bAda karatAM zrI lallujI munie saghaLAM cAturmAsa AzramamAM karyA hatA ane varSanA bAkInA ATha mahinAmAM keTaloka vakhata teo pethApura, navasArI, surata, Abu, nAsika Adi sthaLoe vicaratA ane badhAne bhakti-satsaMganA raMgamAM raMgatA. vRddhAvasthA tathA aneka vyAdhiothI grasta deha bilakula sAtha Apato na hovA chatAM temane te pratye upekSAdaSTi hatI. teo kahetA ke "maraNa Avo, azAtA Avo, sukha Avo, duHkha Avo, cAhe te Avo; paNa te mAro dharma nathI. mAro dharma to jANavuM, dekhavuM ane sthira thavuM e ja che. bIjuM badhuM pudgala, pudgala ane pudagala. cakarI caDhe, bebhAna thaI javAya ane zvAsa caDhe e badhuM dehathI judA thaIne beThA beThA jovAnI majA paDe che.' Ama, niHspRhI thaI ane svarUpamasta rahI, teo dehaviyoga mATe susajja hatA. AjIvana AtmasAdhanAnA phaLarUpe vi.saM. 1992nA vaizAkha suda 8 nI rAtre, 8ne 10 miniTe agAsa AzramamAM munizrIe apUrva samAdhimAM rahI nazvara dehano tyAga karyo. temanA lAMbA AyuSya daramyAna temaNe aneka jIvone zrImanI sAcI oLakhANa karAvI hatI. temanA upadezane anusaranAra aneka vyaktioe agAsa AzramamAM rahI, Atmazreya sAdhyuM hatuM ane Aje paNa sAdhI rahyA che. (V) mahAtmA gAMdhIjI zrImadno ane temanA samavayaska (zrImathI lagabhaga poNA 1- 'upadezAmRta', cothI AvRtti, pR.258
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA gAMdhIjI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritra za laIne AvI vIre 143 be varSa nAnA) mahAtmA gAMdhIjIno aMtaraMga saMbaMdha e mAtra temanA bannenAM jIvananuM ja nahIM, mAtra gujarAtanuM ja nahIM, paraMtu bhAratanA sAMskArika, rAjakIya ane AdhyAtmika ItihAsanuM eka ujvaLa prakaraNa che. ahiMsA ane satyanA paMthe bhAratane gulAmImAMthI mukta karavAnA gAMdhIjInA bhagIratha dezavyApI prayAso, satyAgrahanI laData ane pariNAme ahiMsaka krAMti dvArA svarAjyanI prApti - e jagatamAM ahiMsA, saMyama ane tapanuM mahAna, ajoDa pariNAma che. e mahApuruSanA jIvananA pAyAmAM zrImanAM saMparka ane sacoTa mArgadarzanathI satya-ahiMsAnA siddhAMtanuM prabaLa prAmANika vijJAna caNAI gayuM hatuM. zrImadbhA pratyakSa samAgame ane temanA patroe gAMdhIjInuM cAritra ghaDavAmAM mahattvano phALo Apyo hato. zrImamAMthI akhUTa preraNA laIne gAMdhIjIe ahiMsA, satya, brahmacarya, parigraha parimANa, tapazcaryA vagere apanAvyAM hatAM. varSo sudhI cAlelo e AdhyAtmika saMbaMdha evo pariNamyo hato ke jenA phaLasvarUpe gAMdhIjInI adhyAtmabhIDamAM zrImad vizvAsanuM - pUchavAnuM ThekANuM banyA hatA. jo ke dezAMtaranivAsa, rAjakIya pravRtti Adi kAraNe zrIma jevo joIe tevo lAbha gAMdhIjI meLavI zakyA na hatA, topaNa zrImahno je paricaya thayo hato tenAthI temane zrImad mATe atyaMta AdarabhAva pragaTyo hato. gAMdhIjInI AtmakathAnAM "rAyacaMdabhAI", "dhArmika maMthana', "dharmanirIkSaNa", "bahmacarya' prakaraNomAM tathA zrImad viSenAM anya lakhANomAM ane bhASaNomAM gAMdhIjInuM zrImad pratyenuM zraddhApUrNa hRdaya chalakAtuM jovA maLe che. gAMdhIjIe potAnA mArgadarzaka tarIke mAnelA traNa puruSo (zrImad, raskina ane TaoNlsToya)mAM zrImanne agragaNya sthAna ApyuM che. zrImanI potAnA upara paDelI chApa varNavatA gAMdhIjIe lakhyuM che ke - huM kavinA pratyakSa gADha paricaya ane sahavAsamAM pariNAmo vivAra
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 Avyo hato. ghaNI bAbatamAM kavino nirNaya-tulanA, mArA aMtarAtmAne-mArI naitika bhAvanAne khUba samAdhAnakAraka thato. kavinA siddhAMtano mULa pAyo niHsaMdeha "ahiMsA' hato. kavinI ahiMsAnA kSetramAM jhINAmAM jhINA jaMtuthI mAMDIne AkhI manuSyajAtino samAveza thato hato. vi.saM. 1947nA jeTha mahinAmAM gAMdhIjI jyAre vilAyatathI berisTara thaIne hiMda pAchA pharyA tyAre muMbaImAM temano utAro zrImadgA kAkAsasarA DaoN. prANajIvanadAsa mahetAne tyAM hato. te ja divase zrIma paNa tyAM bolAvavAmAM AvyA hatA. temanI oLakhANa karAvatAM DaoN. prANajIvanadAse kahyuM, kavi che, chatAMye amArI sAthe vyApAramAM che. teo jJAnI che, zatAvadhAnI che." thoDI vAtacItamAM ja gAMdhIjI zrImannI pratibhAthI aMjAyA, temanA snehathI AkarSAyA. temano vilAyatano pavana haLavo paDyo. jJAna mATe vilAyata javuM paDe e mAnyatA zrImadbhA meLApathI dUra thaI. tevIsa varSanI vayanA zrImanI avadhAnazakti, adbhuta smaraNazakti, nItimattA ane saMskAritA joI gAMdhIjI temanA guNAnurAgI banyA. bhArata AvyA pachI gAMdhIjI vakIlAta arthe muMbaImAM ja rokAyA hatA. gAMdhIjI muMbaImAM be varSa rokAyA te daramyAna temane khUba navarAza rahetI hovAthI vAraMvAra zrImanI peDhI upara jaI temane maLatA ane aneka prazno pUchatA, jenuM samAdhAna zrImad uttama rIte karatA. gAMdhIjI AvA meLApanA prasaMgoe temanI raheNIkaraNInuM bArIkAIthI avalokana karatA. jema jema temano saMparka vadhato gayo, tema tema gAMdhIjIno zrImad pratyeno Adara vadhato gayo. jhaverAtanI peDhI upara besI hIrA-motIno vyApAra karanAra zrImadbhI rAgarahita dazA joIne gAMdhIjIe lakhyuM che - 1- maoNDarna rInyU', jUna 1930 (gurjarAnuvAda)
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 pote hajAronA vepAra kheDatA, hIrAmotInI pArakha karatA, vepAranA koyaDA ukelatA. paNa e vastu temano viSaya nahotI. temano viSaya-temano puruSArtha to AtmAoLakhaharidarzana-hato. potAnI peDhI upara bIjI vastu hoya yA na hoya, paNa koI ne koI dharmapustaka ane rojanIzI hoya ja. vepAranI vAta pUrI thaI ke dharmapustaka UghaDe athavA pelI noMdhapothI UghaDe. temanA lekhono je saMgraha pragaTa thayo che temAMno ghaNo bhAga to A noMdhapothImAMthI levAyelo che. je manuSya lAkhonA sodAnI vAta karI laIne turata AtmajJAnanI gUDha vAto lakhavA besI jAya tenI jAta vepArInI nahIM paNa zuddha jJAnInI che. temano AvI jAtano anubhava mane eka veLA nahIM paNa aneka veLA thayelo. meM temane kadI mUcchita sthitimAM nathI joyA. muMbaImAM vakIlAtamAM niSphaLa jatAM nirAza thaI gAMdhIjI rAjakoTa gayA. A samaye porabaMdaramAM abdullA zeTha nAmanA eka muslima vepArIe potAnI peDhInA vepArI kesa aMge pagAradAra vakIla tarIke AphrikA AvavAnI gAMdhIjI pAse darakhAsta mUkI. te darakhAsta svIkArIne vi.saM. 1949nA unALAmAM gAMdhIjI AphrikA gayA. tyAM gAMdhIjIe saphaLatApUrvaka potAnI kAmagIrI bajAvI, banne pakSo vacce samAdhAna karAvyuM ane pratiSThA temaja lokapriyatA prApta karI. tyAMnA temanA musalamAna ane khristI mitro potAnA dharmanI khUbIo gAMdhIjI samakSa mUkI, potAno dharma zreSTha che evuM pratipAdana karavA lAgyA ane potAno dharma svIkAravA gAMdhIjIne lalacAvavA lAgyA. gAMdhIjI khAsa karIne khristI mitronA keTalAka guNonA kAraNe temanA prati vizeSa AkarSAyA. vaLI, hiMdu dharmanI 1- mahAtmA gAMdhIjI, "AtmakathA', bhAga-2, prakaraNa "rAyacaMdabhAI', pR.82-83 lAgyA nathI. potAnA mitro pAsa kApta karI. samAdhAna
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 keTalIka apUrNatA ane aniSTo paNa temanI najara samakSa hovAthI temane dharmaparivartananI icchA thavA lAgI. paraMtu temaNe nizcaya karyo hato ke hiMdu dharmane pUrNa rIte samajyA pahelAM hiMdu dharma tyajavo nahIM. A AdhyAtmika bhIDanA samaye temaNe potAnI zaMkAo patra dvArA zrImad samakSa mUkI. AtmA, karma, mokSa, Izvara ane tenuM jagatakartutva, veda, gItA, pazuyajJa, punarjanma, bhakti, vizvano pralaya, sarpa karaDavA Ave tyAre zuM karavuM? vagere 27 prazno gAMdhIjIe AphrikAthI patra dvArA zrImanne puchAvyA. zrImade gAMdhIjIne vyavasthita, vizada, tarkayukta ane dharmaniSTha javAbo ApyA. A uttaro sAthe zrImade abhyAsa arthe keTalAka graMtho jema ke "paMcIkaraNa', "maNiratnamALA', "yogavAsiSThanuM mumukSu prakaraNa, padarzanasamuccaya', "mokSamALA' vagere vAMcavAnI gAMdhIjIne bhalAmaNa karI. gAMdhIjIe e sarvanuM manana karyuM ane ethI temanI mUMjhavaNa TaLI gaI ane saMtoSa thayo. zrImannA samayasaranA mArgadarzanathI gAMdhIjI dharmAtara karatAM aTakI gayA. te viSe gAMdhIjIe lakhyuM che - "tenuM pariNAma e AvyuM ke huM zAMti pAmyo. hiMdu dharmamAM mane je joIe te maLe ema che, evo manane vizvAsa Avyo. A sthitine sAru rAyacaMdabhAI javAbadAra thayA, eTale mAruM mAna temanA pratye keTaluM vadhyuM hovuM joIe teno khyAla vAMcanArane kaMIka Avaze.' zrImad sAthenA patravyavahAranI gAMdhIjI upara AvI kalyANakArI asara thaI. zrImaddanuM AdhyAtmika mArgadarzana na hota to gAMdhIjI AphrikAthI mAIkala' athavA "mohammada' thaIne pAchA Avata, paNa "mohanadAsa' to na raheta. zrImade gAMdhIjI 1- zrI mukulabhAI kalArthI saMpAdita, "zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI', pR.43
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 upara lakhelA A lAMbA patra uparAMta bIjA be patro paNa upalabdha che. temAMnA eka patramAM zrImade AtmAnAM cha pada samajavAnI AvazyakatA darzAvI che ane bIjA patramAM jJAtivyavahAranI AvazyakatAno prazna judAM judAM daSTibiMduthI carco che. potAnA khristI ane musalamAna mitrone tyAM bhojana levuM te dharmanI daSTie yogya gaNAya ke kema te bAbata gAMdhIjIne AphrikAmAM udbhavela praznanA javAbarUpe zrImade A patramAM Arya AcAra-vicAra, Arya-anArya kSetra, bhasyAbhaDhya viveka, varNAzrama dharmanI agatyatA, vyavahAradharma vagere viSe khulAsApUrvaka lakhyuM che. A traNa patro vyaktigata rIte lakhAyA hovA chatAM sarvane upayogI thAya tevA che. abdullA zeThanA kesa pachI gAMdhIjIe AphrikAmAM vakIlAta zarU karI. temaNe tyAMnA hiMdIone thatA anyAya sAme laData calAvI ane vakIla tarIke vinAmUlya sevAo ApavA mAMDI. laData vyavasthitarUpe calAvavA hiMdIono sahayoga levA vi.saM. 1952nA unALAmAM teo bhArata AvyA. ahIM bhASaNo, dezanA netAo sAthe vicAravimarza, patrikAo pragaTa karavI ityAdimAM teo vyasta rahyA. vi.saM. 1953nA ziyALAmAM DarabanathI tAra maLatAM pAchA AphrikA gayA. teo che mahinA hiMdamAM rokAyA te daramyAna zrImad nivRtti arthe gujarAtamAM gayA hovAthI baneno meLApa thaI zakyo na hato. gAMdhIjIno AphrikAthI zrImad sAtheno prAsaMgika patravyavahAra cAlu hato. vi.saM. 1957nA unALAmAM gAMdhIjI hiMda pAchA pharyA te pahelAM zrImanA dehotsarganA samAcAra temane maLI cUkyA hatA. hiMda AvyA pachI teo zrImannA kuTuMbIone 1- tA. 21-5-1901(sana)nA roja, 14 markyurI lena, DarabanathI, zrI revAzaMkarabhAIne temaNe patra lakhyo hato - "murabbI bhAI revAzaMkara, kavizrI gujarI javAnA khabara bhAI manasukhalAlanA kAgaLa
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 maLyA ane zrImannA bhAI zrI manasukhabhAI sAthe gAMdhIjInI maitrI thaI. muMbaImAM vakIlAta zarU karavAnA IrAde temaNe carcageTamAM ophisa lIdhI, sAMtAkrujhamAM ghara lIdhuM, paNa AphrikAmAM kaMI sudhAro thayo na hovAthI ane tyAMthI tAra maLatAM vi.saM. 1958mAM gAMdhIjI pharI AphrikA gayA. te vakhate teo zrImannAM keTalAMka pada ane "zrI Atmasiddhi zAstra' sAthe letA gayA hatA. vi.saM. 1960mAM gAMdhIjIe Darabana najIka phiniksamAM Azrama sthApyo ane kuTuMba sahita tyAM vasyA. vi.saM. 1962mAM temaNe tathA temanAM patnIe phiniksavAsIonI hAjarImAM AjIvana bahmacaryavrata aMgIkAra karyuM. A vrata aMgIkAra karavAmAM mukhyatve zrImanI asara hatI te jaNAvatAM gAMdhIjIe temanI AtmakathAnA bahmacarya' prakaraNamAM lakhyuM che ke - "svastrI pratye paNa brahmacaryanuM pAlana karavuM e mane dakSiNa AphrikAmAM ja spaSTa samajAyuM. kayA prasaMgathI athavA kayA pustakanA prabhAvathI e vicAra mane ubhavyo, e atyAre mane cokhkhuM nathI cAda AvatuM. eTaluM smaraNa che ke, emAM rAyacaMdabhAInI asaranuM prAdhAnya hatuM. bahmacaryanI daDhatA mATe gAMdhIjI zrImannA nIrakhIne navayauvanA' e bahmacaryaviSayakapadano ghaNI vakhata pATha karatA. vi.saM. 1962mAM dakSiNa AphrikAnA hiMdIonI muzkelI uparathI maLyA. tema ja tyAra bAda chApAmAM paNa joyA. vAta na mAnI zakAya tevI che. manamAMthI vIsarI zakAtI nathI. .... khoTo ke sAco mane emano bahu ja moha hato ane mArI Urmi paNa temAM ghaNI hatI. te badhI gaI. eTale huM svArthane raDuM chuM. tyAM tamane kharakharo zo kara ?' - 'gAMdhIjIno akSaradeha', bhAga-3, pR.218 1- mahAtmA gAMdhIjI, 'AtmakathA' bhAga-3, prakaraNa 'bahmacarya-1', pR. 187
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 rajU karavA gAMdhIjIne laMDana mokalavAmAM AvyA hatA. te vakhata teo potAnI upara zrImanA lakhelA thoDA patro temaja pote kareluM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM aMgrejI gadyabhASAMtara vagere sAthe letA gayA hatA, te baMDala eka basamAM rahI gayuM hatuM. zrImade gAMdhIjI upara ghaNA patro lakhyA hatA. e vAta cokkasa che ke patronI saMkhyA sArI evI haze, kAraNa ke gAMdhIjIe temanI AtmakathAmAM noMdhyuM che ke temano zrImad sAtheno patravyavahAra chevaTa sudhI Takyo hato. gAMdhIjI zrImadranAM patro tathA kAvyo potAnI sAthe rAkhatA ane vAraMvAra tenuM ciMtana karatA. dakSiNa AphrikAmAM hiMdIono vijaya thayo tyAM sudhI gAMdhIjI dakSiNa AphrikAmAM rahyA ane vi.saM. 1972mAM hiMda AvyA. te pachI trIsa varSa sudhI temaNe satya ane ahiMsAnA AdhAre satyAgraha, khAdI, aspRzyatAnivAraNa vagere pravRttio upADI, dezanA svAtaMtryasaMgrAmanuM sukAna hAthamAM lIdhuM. te daramyAna paNa teo zrImane ghaNI vAra yAda karatA. rAjakoTa ane vaDhavANamAM ujavAyelI "zrImad rAjacaMdra jayaMtI'mAM temaNe hAjarI ApI hatI. amadAvAda pAse kocarabanA AzramamAM ane pachIthI sAbaramatI AzramamAM teo rahetA hatA tyAre kArtika pUrNimAe jAherasabhA bharI, zrImadbhI jayaMtI UjavatA. zrImannI jayaMtI nimitte temaNe karelAM bhASaNomAM potAnA upara zrImade karelA upakArano ullekha karI, jAheramAM teo zrImanuM RNa svIkAratAM. zrI revAzaMkara jagajIvanabhAIe gAMdhIjIne paramazruta prabhAvaka maMDaLa' taraphathI vi.saM. 1982mAM prakAzita "zrImad rAjacaMdra' graMthanI dvitIya AvRttinI prastAvanA lakhavA vinaMtI karI hatI. gAMdhIjIe teno svIkAra karI, temaNe agAu 1- mahAtmA gAMdhIjI, "AtmakathA' bhAga-2, prakaraNa dhArmika maMthana', pR.128
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 yaravaDAnA kedakhAnAmAM lakhelAM zrImannAM smaraNonAM prakaraNonA chellA adhUrA prakaraNane pUruM karI, temAM bIjI keTalIka vastuono samAveza karI, "rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo' nAmano eka lekha taiyAra karyo hato. temAM temaNe zrImanI ghaNI prazasti karI che. vaLI, gAMdhIjIe temanI AtmakathAmAM "rAyacaMdabhAI nAmanuM prakaraNa lakhyuM che. A prakaraNathI samagra jagatanA loko zrImadthI paricita thayA che. gAMdhIjInA athAga prayAsathI vi.saM. 2003nA prathama zrAvaNa vada 14nA divase hiMdane svarAja maLyuM. te vakhate hiMdumusalamAnanA hullaDo tenI parAkASThAe pahoMcyA. baMgALanA hullaDo zAMta karI gAMdhIjI dilhI gayA. tyAM zAMti sthApavA mathatA gAMdhIjI upara vi.saM. 2004nA poSa vada 5 nA zukravAre sAMje dilhImAM prArthanA sabhAmAM jatI vakhate nathurAma goDase nAmanA eka yuvAne goLI calAvI. gAMdhIjI rAmanAma japatAM mRtyune bheTyA. Ama, zrImade temanAM AcaraNa ane bodha dvArA aneka mumukSuonA AtmavikAsamAM mahattvano phALo Apelo joI zakAya che. zrImaddanA preraka samAgamathI teonAM jIvanamAM kevuM AmUlAgra parivartana AvyuM hatuM, teonAM jIvanane kevo sAco rAha prApta thayo hato, eno spaSTa khyAla AvI zake che. zrImadbhA paricayamAM AvanArI vyaktio kharekhara bhAgyazALI ja gaNAya. zrImaddo kSaradeha to hAla ApaNI vacce nathI, paraMtu temano akSaradeha to jvalaMta jJAnajyotirUpe mumukSujanonAM mArgadarzana mATe jhaLahaLI rahela che. vividha jijJAsuone pratibodhavA mATe temaNe lakheluM adbhuta jJAnaprakAzayukta amUlya sAhitya "zrImad rAjacaMdra' nAmanA graMthamAM prasiddha thayela che, je Aje paNa aneka AtmAthI jijJAsuonI jJAnapipAsA tRpta karavA upakArI banI rahela che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa1 zrImannAM vacanAmRtono adhikAdhika lAbha prApta thaI zake, tenuM zAMta bhAve paThana-manana-svAdhyAya tathA te pramANe sAdhanA thaI zake te arthe aneka Azramo tathA zrImad rAjacaMdra maMdironI sthApanA karavAmAM AvI che. rAjapura, suNAva, vaDavA, amadAvAda, agAsa, sImaraDA, vaso, nAra, kalola, AhIra, bhAdaraNa, rAjakoTa, saDodarA, IDara, naroDA, indora, dhAmaNa, surendranagara, vavANiyA, borasada, kAviThA, hubalI, uttarasaMDA, AstA, haMpI, devalAlI, bhAvanagara, vaTAmaNa, muMbaI, beMgalora, surata, sAyalA, gaDha zivANA, kobA, yavatamAla, madrAsa, udayapura, morabI, lesTara (yu.ke.), bAMdhaNI, jayapura, mombAsA (AphrikA), jodhapura, zikAgo (yu.esa.e.), sAna phrAnsisako (yu.esa.e), dharamapura Adi pacAsathI paNa adhika sthaLe sAdhanAkendronuM nirmANa thayuM che, jeno paramArthapaMthe pragati karavA arthe aneka mumukSuo lAbha laI rahyA che tathA bhaktimaya jIvana vitAvI rahyA che. zrImI AdhyAtmika sAdhanA ane sAhityathI AkarSAyelA bhaktono samudAya jema jema vadhato jAya che, tema tema upAsanAnAM sthAno, maMdiro smArakarUpe vadhatAM jAya che. alabatta mukulabhAI kalArthI lakhe che tema - "A badhAM smArako karatAM zrImad rAjacaMdrajInuM sauthI zreSTha smAraka to zrImaddanA jIvanasaMdezane jhIlIne yathAzakti prayatna karI AtmArtha sAdhavA mathatAM sau zrImadbhakta mumukSujano ja che. evA mumukSujano zrImanI zikSAne AtmasAta karI pavitra tIrthadhAma samAM banI zake che ane teonAM aMtaHkaraNarUpI maMdiramAM kRpALudevano sadA vAsa che." * * * 1- zrI mukulabhAI kalArthI, "zrImad rAjacaMdra jIvana-sAdhanA', pR.229
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) upasaMhAra zrImad rAjacaMdra eTale Atmazuddhi mATe satata puruSArtha karatA ane apUrva AtmaparAkramathI Atmasiddhine pAmelA eka ucca koTinA divya AtmA. teozrIe satata AtmabaLanI vRddhi karatA rahI, dehavilaya paryata mokSamArge vAyuvege pravAsa karyo ane ekAvatArIpaNuM prApta karyuM. teozrI parama tattvajJa, gahana ciMtaka, deha chatAM dehAtIta dazAdhArI, parama hitasvI, svarUpa vilAsI, sadA AnaMdI, sadA nIrAgI ane sadA satyadharmAbhimukha mahAna vibhUti hatA. koI paNa prakAranI bhautika mahattvAkAMkSA temane spazI na hatI. jANe mumukSu jIvonuM kalyANa karavA ja deha dhAraNa karyo hoya evI amApa upakAravaMta temanuM jIvana hatuM. tetrIsa varSa ane pAMca mahinAnA ati alpa AyuSyakALamAM atyaMta Azcaryamugdha kare evI ucca jJAnadazAne sAdhanAra zrImad pote ja samajaNapUrvaka ane hetupUrvaka lokaprasiddhithI vimukha rahyA hatA. zaktinAM pradarzana, labdhinA pracAra ke prasiddhinAM pralobhanathI temaNe haMmezAM dUra rahevAnuM pasaMda karyuM hatuM, eTale temano jIvanasaMdeza temanA vidyamAnapaNAmAM bahujana samAja sudhI pahoMcI zakyo na hato. samasta mumukSujagatane niSkAraNa karuNAthI uccakakSIya sarvatomukhI mArgadarzana ApanAra A mahApuruSane tatkAlIna sAmAnya lokasamudAya oLakhI zakyo nahoto ane tethI temanAM amUlya upadezavacanono paNa yathAyogya lAbha laI zakAyo nahoto. jema jema zrImad viSenI jANakArI vadhatI jAya che, 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.801-802 (hAthanoMdha-1, 32) "avazya karmano bhoga che, bhogavavo avazeSa re; tethI deha eka ja dhArIne, jAzuM svarUpa svadeza re.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 tema tema samAja temanA nirmaLa, upakAraka astitvathI prabhAvita thaI temanI abhimukha thato jAya che ane temanA jIvanamAMthI adhyAtmanI akhUTa preraNA meLave che. sarva prakAranA matAha, kadAha ane asat AgrahathI para rahI, alpa AyumAM prAmANika AtmasAdhanAnA prabaLa puruSArtha dvArA mahAna siddhine varelA tathA potAnAM UMDA ciMtana ane vizALa anubhavonA niSkarSarUpe uttama upadezAmRta pIrasanAra A sAcA AtmajJAnI mahApuruSanuM tattvajJAnasabhara jIvana sAdhako mATe khUba ja preraNAdAyI che. A duSama kALamAM mumukSu jIvonuM parama kalyANa karanAra ane jemanA yoge bhavyAtmAo du:sahya saMsAratApa ane trAsathI mukta thaI, nijadhAmanI parama zAMti ane zAzvata sukhane prApta thAya che evA kalpavRkSa samA zrImannA vacanAtIta, kalpanAtIta, indriya-agocara, buddhi-agocara evA anaMta guNono mahimA aparaMpAra che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetAe lakhyuM che - kharekhara! A puruSaratnane pAmI nyAya nyAyapaNuM pAmyo, kAvya kAvya banyuM, alaMkArane alaMkAra sAMpaDyo, rasamAM sarasatA AvI, karamAyelI zrutavallarI navapallavita thaI, yoga kAtaru phalabhArathI namra banyo, yukti Agrahamukta thaI, mukti jIvanmuktapaNe pratyakSa thaI, bhaktimAM zakti AvI, zaktimAM vyakti AvI, dharmamAM prANa Avyo, saMvegamAM vega Avyo, vairAgyamAM raMga lAgyo, sAdhutAne siddhi sAMpaDI, zAsananuM zAsana cAlavA lAgyuM, kalikAlanuM Asana DolavA lAgyuM, darzanane svarUpadarzana thayuM, sparzajJAnane anukULa sthAna maLyuM, cAritra caritArtha banyuM, vacanane kasoTI mATe zrutaciMtAmaNi maLyo, anubhavane mukha jovA darpaNa maLyuM, tattvamImAMsA mAMsala banI, darzanavivAdo durbala thayA, vADAnA baMdhana tUTyAM, akhaMDa mokSamArga vizvamAM vyApI rahyo,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 aMdhazraddhAnI AMdhI dUra thaI, satazraddhAnI jyota pragaTI, kugurunI utthApanA thaI, sAcA sadagurunI saMsthApanA thaI, zuSkajJAnIonI zuSkatA sukAI, kriyAjakonI jaDatAnI jaDa ukhaDI a ne dharma tenA zuddha vastudharmasvarUpe prasiddha thayo. aciMtya mAhAbhyavaMtA mahApuruSonAM jIvananuM mUlyAMkana zabdathI kadI thaI zake nahIM. jema vizvanA sarva padArthone jovAmAM sahAyaka evA paramaprakAzavaMta sUrya sAme dRSTi karatAM AMkha aMjAI jAya che, daSTi tyAM TakI zakatI nathI evo eno prabhAva che; tema vANIvibhUtinA svAmI, sAkSAt sarasvatI ane AtmasvarUpamAM lIna thayelA svaparaprakAzaka puruSono mahimA gAvA jatAM vANI TakI zakatI nathI, zabdo mUka banI jAya che ane tethI te akathya mAhAbhyanuM gAna prAyaH "aho! aho!' zabdothI samApti pAme che. 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.10
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281Pe9 1-Zt1% 1 : 0 : 0 : 1 1L' ', che oil : 5123 JB 4 r' - 14oh bor 3 254, bo - Vehre f3 4 - o Lu/ne if yubore +2 se 2 ow Jk vr', 't -4, el{+} +0 5 eu >> P,i 53 54 ), wets #3 uu? +43 686 1935 2023 vw but it - s 4>> i za '4 E' sm 3 6> ti PS5 dok, t'% 4, 1n'4. ht E kgro 4>> "chich i g Noh'*24 %} che >> -
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMDa - 2 kavana
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) prAstAvika addabhuta jJAnAvatAra, videhIdazAvibhUSita, svarUpamagna, tattvajJaziromaNi zrImad rAjacaMdrajI jevI vizvanI alaukika virala vItarAgavibhUtinA akSaradehanI kIrtisaurabha Aje sarvatra prasaratI jAya che. aneka loko tenAthI paricita thatA jAya che; eTaluM ja nahIM paNa zrImannA alaukika saguNothI AkarSAI, temanA gahana sAhityathI mugdha banI, adhyAtmarasika jijJAsuo tenAM abhyAsa, vAMcana, manana, parizIlana AdithI potAnuM zreya sAdhavA utsuka banyA che ane temanAM vacanAmRtonI vicAraNAmAM ja nimagna rahI, svarUpasiddhi sAdhavA sadA prayatnazIla rahe che. zrImanAM vacanAmRto sAdhakane UMDI vicAraNA dvArA ghaNI ja UMcI bhUmikA paryata laI javAmAM parama upakAraka thavA yogya che. zrI lallujI muni zrImannAM vacano saMbaMdhI kahe che ke - parama mAhAcavaMta sadaguru zrImad rAjacaMdradevanAM vacanomAM tallInatA zraddhA jene prApta thaI che ke thaze tenuM mahadda bhAgya che. te bhavya jIva abha kALamAM mokSa pAmavA yogya che. temanAM patro tathA kAvyo saraLa bhASAmAM hovA chatAM gahana viSayonI samRddhithI bharapUra che, mATe avazya manana karavA yogya che, smaravA yogya che, bhAvavA yogya che, anubhavavA yogya che. 1 rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjI paNa zrImanAM lakhANo saMbaMdhI khUba UMco abhiprAya dharAvatA hatA. teo yaravaDA jelamAM hatA tyAre temaNe "rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo' zIrSaka heThaLa zrImad sAthenA sahavAsa daramyAna potAne thayelA anubhavo TAMkyA che. temAM teozrI jaNAve che - temanAM lakhANa e temanA anubhavanAM biMdu samAM che. te 1- "zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.2
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 vAMcanAra, vicAranAra ane te pramANe cAlanArane mokSa sulabha thAya, tenA kaSAyo moLA paDe, tene saMsAra vize udAsInatA Ave, te dehano moha choDI AtmArthI bane. ..... jene Atmakleza TALavo che, je potAnuM kartavya jANavA utsuka che tene zrImadnAM lakhANomAMthI bahu maLI raheze, evo mane vizvAsa che, pachI bhale te hiMdu ho ke anyadharmI.1 zrImaddna samagra jIvana sarva rIte preraNAdAyI che ja, paraMtu temanuM mAtra bAhya jIvana jANavAthI temanI vilakSaNa atyaMtaradazAnA mAhAtmyano sAco athavA pUrepUro khyAla Avavo muzkela che; kAraNa ke zrImanuM jIvana bAhya dRSTithI jotAM eka gRhasthanuM hatuM, paraMtu AMtarika dRSTie te eka tyAgI, vairAgI, brahmaniSTha mahAtmAnuM jIvana hatuM ane A satya temanAM AdhyAtmika lakhANo uparathI saraLatAthI pArakhI zakAya che. zrImadnI atyaMtara dazAno nicoDa temanAM preraka lakhANomAM mUrtasvarUpa pAmyo che. zrImadnI tIvra jJAnadazAne videhI AtmadazAne oLakhavA, temanA aMtara-Azayane yathArthapaNe samajavA, temano jIvanasaMdeza jIvanamAM utAravA mATe temanAM lakhANonuM manana ane anuzIlana niSThApUrvaka thavuM joIe. zrImaddnAM vividha lakhANone 'zrImad rAjacaMdra nAmanA 833 pAnAMnA eka bRhad graMthamAM ekatrita karavAmAM AvyAM che. zrImaddnI svataMtra kRtio, anuvAdAtmaka-vivecanAtmaka kRtio, potAne puchAyelA praznonA uttararUpe athavA anya kA2Ne ke prasaMge jijJAsuone lakhAyelA patro ke utArAo ane ApameLe ciMtana karatAM noMdharUpe lakhAyAM hoya te tathA temanA upadezamAMthI lipibaddha thayAM hoya te lakhANo A graMthamAM ekaThAM karavAmAM AvyAM che. 1- zrI mukulabhAI kalArthI saMpAdita, 'zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI', pR.40 -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa9 Ama, zrImadbhAM gadya temaja padyarUpe upalabdha AdhyAtmika lakhANono saMgraha eka bhavya graMthanA AkAre pragaTa thayo che. temAM vayAnukrame zrImanuM AMtara jIvana, tattvajJAna saMbaMdhInA temanA nirNayo, mumukSuone Apela sacoTa mArgadarzana, atyaMtara dazAnAM avalokano Adi pAramArthika viSayono samAveza thAya che. jIvane svAnubhava kaI rIte thaI zake te mArga, anubhavasiddhapaNe atyaMta saraLa bhASAmAM A graMthamAM darzAvavAmAM Avyo che. koI paNa sAdhakanA AMtara jIvananI noMdhonAM AvAM samRddha kahI zakAya evAM graMtho gujarAtI bhASAmAM bahu ochAM che. e daSTie "zrImad rAjacaMdra' bRhad graMtha gujarAtI sAhityamAM eka sImAstaMbharUpa che. gujarAtI bhASAnA sAhityanA itihAsamAM te eka anokhuM sthAna prApta kare che. gujarAtI sAhityanA eka agragaNya vicAraka AcAryazrI AnaMdazaMkara dhruve A graMtha viSe vaDhavANamAM vi.saM. 1973nI kArtika pUrNimAnA divase zrImannI janmajayaMtInA prasaMge pramukhapadethI bhASaNa ApatAM kahyuM hatuM ke - "gujarAtanA jAhera jIvanamAM mAruM je alpa sthAna che tene lakSamAM laI ane mAre zire je javAbadArI rahelI che teno vicAra karI, mAre kahevuM joIe ke zrImad rAjacaMdranA graMthane eka Adarza rUpe rAkhavAmAM Ave to tethI tenA upAsakane atyaMta lAbha thayA vagara rahe nahIM. e graMthamAM tatvajJAnanAM jharaNA vahyA kare che. e graMtha koI dharmano virodhI nathI, kAraNa ke tenI zailI bahu gaMbhIra prakAranI che. huM A graMtha vAMcavAnI ane vicAravAnI saune vinaMtI karI mAruM bolavuM samApta karuM chuM. aneka vidvAnonA mata anusAra AtmArthI jIvone mArgadarzana karavAne A graMtha paripUrNa rIte samartha che. je 1- zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.81
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 AtmArthIonA hAthamAM A graMtha Avyo che ane jemaNe tenuM bhAvapUrvaka adhyayana karyuM che, temanAM vicAromAM ane jIvanamAM avazya palaTo Avyo che. tethI AtmaprApti mATe zrImaddanuM mArgadarzana parama zraddheya gaNAya che. Atmadarzana pAmavAmAM anupama nimitta banI zake evuM sAmarthya ane gaurava dharAvanAra A "zrImad rAjacaMdra graMthamAM saMgRhIta sAhityanuM nIce pramANe vargIkaraNa karI zakAya - 1) patra-sAhitya (zrI saubhAgyabhAI, zrI aMbAlAlabhAI Adi mumukSuo upara lakhAyelA patro) 2) svataMtra graMtho (mokSamALA, zrI Atmasiddhi zAstra Adi) 3) svataMtra kAvyo (binA nayana, apUrva avasara Adi) 4) bhASAMtaro (paMcAstikAya Adi graMtho) tathA vivecano (zrI AnaMdaghanajI AdinAM pado) 5) svataMtra lekho (munisamAgama, mokSasiddhAMta Adi) 6) svataMtra bodhavacanamALAo (puSpamALA, vacana saptazatI Adi) 7) aMgata noMdho (rojanIzI, hAthanoMdha Adi) 8) zrImadranA upadezanI mumukSuoe karelI noMdho (upadeza chAyA, vyAkhyAnasAra Adi) have A vividha prakAranAM lakhANono anukrame paricaya meLavIe.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) patra-sAhitya zrImadbhA sAhityano moTo bhAga teozrI dvArA lakhAyelA patrono che. temano patrasaMgraha temanA sAhityamAM atyaMta mahattvanuM sthAna dharAve che. vi.saM. 1942 thI vi.saM. 1957 sudhI zrImade lakhelA patromAMthI lagabhaga 850 jeTalA patro upalabdha che. temaNe judI judI 40thI vadhAre vyaktione A soLa varSa daramyAna judA judA samaye judA judA sthaLethI tattvavicAraNA saMbaMdhI patro lakhyA hatA. zrImannA ananya bhakta mahAmumukSu zrI aMbAlAlabhAIe A paramArthopayogI patrone ekatra karI, tenI ekaniSTha jALavaNI karI, e amUlya jJAnavAraso sarvajanasulabha banAvI Apyo che. temaNe motInA dANA jevA suMdara chaTAdAra akSare te patro noMdhapothImAM utAravAnuM ane potAnA jIvananA aMta paryata te patro surakSita rAkhavAnuM mahAna bhaktikArya karyuM hatuM. zrImannA dehotsarga pachI, parama upakAraka ane sarvagrAhI bodha dharAvatA A patro "zrIma rAjacaMdra' graMthamAM prakAzita thayA che. emAMthI keTalAka patro betraNa lITI jeTalA nAnA che, to keTalAka patro be-traNa pAnAM jeTalA moTA paNa che. - zrImadbhA suprasAdarUpa parama viziSTa patrasAhityano svAda cAkhavA jagata bhAgyazALI banyuM te mATe jagata zrImannA satsaMgIonuM RNI che. A mumukSuonuM nimitta na maLyuM hota to zrImaddanA uttamottama patrasAhityano udbhava thavA pAmyo na hota. zrImad jevA mULa upAdAnarUpa prabhavasthAnamAMthI A paramArthapatronI jAhnavIno udbhava thavAnuM nimittakAraNa banavAno mukhya yaza zrI saubhAgyabhAIne ghaTe che, to tene yathAvat jALavI rAkhI, te vizvapAvanI divyagaMgAne A avani upara utAravAno mahAyaza mukhyapaNe zrI aMbAlAlabhAIne ghaTe che. zrImanuM
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 mArgadarzana meLavavA temanA satsaMgIo temane patro lakhatA ane zrImad temane vividha dRSTikoNathI, temanI kakSAne anurUpa, saraLa bhASAmAM tAttvika mArgadarzana ApatA. temaNe ApelA parama rahasyabhUta khulAsAo uparathI vastutattva samajAvavAnI temanI nipuNatAno paricaya thAya che. temaNe kevA vAtsalyabhAvathI potAnA ArAdhaka varganuM jIvana ghaDyuM te temanA patromAM suMdara rIte pragaTa thAya che. zrImaddnA patromAM paramArthavicAraNAne ja mukhya sthAna maLyuM che. temaNe prANImAtranA rakSaka, baMdhava ane hitakArI evA vItarAganA paramazAMtarasamaya dharmanI mukta kaMThe prazasti karI, janma-jarA-maraNAdi baMdhanarUpa saMsArathI virAma pAmavA sarvotkRSTa vItarAgadharmano Azraya karI, pramAda choDI, ratnaciMtAmaNi samAna manuSyadehane sArthaka karavAnuM bhAvavAhI AhvAna karyuM che. temanA patromAM AtmasvarUpa, mokSa, mokSamArga, dharma, sadguranuM mAhAtmya, pratyakSa satpuruSanI AvazyakatA, AjJAbhakti, jJAnIdazA, jJAnInI oLakhANa, jIvanI pAtratA Adi viSayo upara temaNe Apelo bodha prApta thAya che. temaNe temanA patromAM Thera Thera sadguru ane satsaMgano mahimA gAyo che. zrImade aneka patromAM AdhyAtmika mUMjhavaNonA spaSTa samAdhAna ApyAM che. keTalAka patromAM temaNe potAnI aMtaraMga dazA darzAvI che. keTalAka patromAM zrImade pAribhASika zabdonA tathA avataraNonAM spaSTa artha, saraLa vistAra ane pAramArthika khulAsA paNa ApyA che. temanA patrasAhitya dvArA te te viSayo aMgenA temanA gahana AzcaryakArI jJAnanI pratIti thAya che. zrImA patronuM parizIlana e zrImanA vyaktitvane jANavAno tathA temanA AMtaraAzayane samajavAno uttama upAya che. zrImaddA patronuM gadya saraLa, sacoTa, prAsAdika, bhAvavAhI ane pratItikara che. temAM viSayanuM vaividhya che ane tenI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 zailI mArmika che. temanAM pravAhabaddha ane sacoTa lakhANo cittane vicAra karatuM kare che. temanuM madhura lakhANa hRdayasparzI nIvaDe che tathA temAM lAghavano guNa paNa jovA maLe che. temanA patro vAMcatAM mana upara spaSTa chApa paDe che ke temaNe eka paNa binajarUrI zabda lakhyo nathI. temanuM lakhANa saMkSepamAM hovA chatAM temAM koI arthabheda ke gerasamaja thAya, pUchanAranI zaMkA bAkI rahI jAya ke vaktavya aspaSTa rahe evuM kaze paNa banyuM nathI. anekAneka gUDha rahasyono ghaTasphoTa karanArA temanA A patro vartamAnamAM paNa jijJAsuone UThatI zaMkAonuM nivAraNa karavAnuM apUrva sAmarthya dharAve che. temanAM sAMgopAMga samAdhAna jinakathita bhAvo samajavAne navIna adhyAtmadaSTi arpanAra che. zrImadbhA patromAM tarkabaddhatAthI rajU karelA vicAro pratIti karAve che ke temanuM ciMtana atyaMta spaSTa ane paripakva hatuM. avanavI chaTAvALA rasAvaha gadyamAM nirUpAyeluM tattva AphlAdaka che ane temAM zrImadranI abhivyaktikSamatA sahaja jhaLake che. teo tattvajJAnano jhINAmAM jhINo ane gahanamAM gahana vicAra cokasAIthI darzAvavA sAthe bhaktirasanI mastI paNa viziSTa zailImAM vyakta kare che. Ama, zrImadbhA patronI gadyazailI temanI pAramArthika mahAnatA ane gadyanA samartha sarjaka tarIkenI saphaLatA pragaTa kare che. zrImanI zailI viSe zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI lakhe che - "AcArya AnaMdazaMkaranA zabdomAM "gAMdhIjI patrakAra che. paNa patrakAra tarIke emaNe gujarAtI bhASAmAM sAdI, sIdhI ane sacoTa, chatAM taLapadI nahi kiMtu AtmasaMskAranI sAdI zobhA dharAvatI evI, koIka avarNanIya zailI dAkhala karI che, je vidvAna ane avidvAna sarvane sarakhI rIte mugdha karI mUke che.' evI gAMdhIjInI zailI karatAM rAyacaMdabhAInI zailI vadhu prauDha, saMskRta, mita ane sacoTa - anubhavanA amRtamaya che -
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 koI apUrva zailI che.'1 A badhA uparAMta zrImade lakhelA patromAMthI temanI Atmika utkrAMti jANavA maLe che. temanA patromAM temanA parama udAtta AMtara jIvananuM surekha citra aMkita thAya che. kALakrama anusAra upalabdha patromAMthI zrImadnA vicAromAM kayA prakAranA pheraphAra kyAre thayA hatA, temanA uttarottara AtmavikAsanI dhArA kevI rIte vahI hatI, temaNe vItarAgatA bhaNI kevI doTa mUkI hatI tathA temanA viziSTa guNo kaI rIte khIlatA gayA hatA te jANavA maLe che. temanA patromAM temanA svasaMvedananI jhAMkhI thAya che ane te dvArA temanA hRdayamAM DokiyuM karavAnuM mAdhyama prApta thAya che. dareka varSa daramyAna lakhAyelA patromAMnI zrImaddnI sahI, patronI saMkhyA, patramAMnuM lakhANa Adi dvArA temanI vardhamAna thatI AtmadazA pragaTa thayA vinA rahetI nathI. bAhya zrImaddnA patromAM temanI asaMgatA, AtmabhAva, udAsInatA, upAdhiyoga, nivRttinI bhAvanA, prArabdhakarma, mArgapravartananI bhAvanA, samAdhi Adi viSe ullekho maLe che. judI judI vyaktio paratve temaNe potAnA aMgata jIvana, vyApAravyavahAra temaja AtyaMtara dazA saMbaMdhI vyakta karelA udgAromAM temanI AMtarika sthiti kevI adbhuta hatI ane vyavahAramAM temane kema rahevuM paDatuM hatuM tathA teo Atmazuddhi mATe kevo ucca koTino puruSArtha karatA hatA, teno saheje khyAla Ave che. pote pAThavelA saMvedanamaya patromAM temaNe potAnuM hRdaya ThAlavyuM hovAthI temanI UrdhvagAmI AtmadazAnI jhAMkhI thAya che. vaLI, A patro te te vyaktione aMgata rIte, prasiddhinA hetu vinA lakhAyelA hovAthI temAM pUrepUrI naisargikatA jaLavAI rahI che. jo A patro upalabdha thayA na 1- zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa', pR.722
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 hota to zrImadnuM aMtaraMga jIvana jANavAnA eka amUlya mAdhyamathI mumukSu jIvo vaMcita rahyA hota ane zrImaddna temanA pratyakSa samAgamamAM AvanAra mumukSuo sivAya koI oLakhI zakyuM na hota. adhyAtmanimagna zrImadnA anubhavanA nicoDarUpa A vacano bhavya jIvone sanmArgaprAptimAM parama upakAraka tathA satzikSArUpa che. vividha dRSTie chaNAvaTa pAmelA saMkhyAbaMdha muddAomAMthI jijJAsu jIvone jIvanazuddhino ane AtmajJAnano yathArtha mArga maLI rahe che. A vacano vyaktigata na rahetAM sarva jijJAsuo mATe haMmezAM atyaMta lAbhakArI nIvaDe evAM che. temanA patro eTalA tattvasabhara che ke te patrono vAraMvAra, judA judA daSTikoNathI abhyAsa karI zakAya tema che. temanA patro jema jema vAMcavAmAM Ave che, tema tema temAMthI navI navI sphuraNA udbhave che. mumukSune jIvana unnata banAvavAnI preraNA ApanAra ane AtmajAgRti karAvanAra, dIvAdAMDI samA, TaMkotkIrNa suvarNa akSaralekha samA A patro dareka mumukSue punaH punaH vAMcana-manana karavA yogya che, hRdayamAM kotarI rAkhavA yogya che. vItarAgadharmano ananya mahimA ane nizcaya jemanA AtmAnA pradeze pradeze vasyo hato evA parama dharmamUrti zrImaddnA patromAM anubhavano raNakAra saMbhaLAya che. jaina tattvajJAna temanA jIvanamAM eTaluM badhuM otaprota hatuM ke temanAM vacana ane vyavahAra jaina tattvajJAnanAM darpaNa samAna banI gayAM che. teo zrI jinokta paramArthamArganA kharekharA anuyAyI ane prarUpaka che. temanA patromAM athathI iti sudhI temaNe sarvatra AtmA, AtmA ane AtmAno ja divya dhvani gUMjAvI jagatanA jIvo upara parama upakAra karyo che. zrImadnI pratibhA viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA ahobhAvapUrvaka lakhe che
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 'emanI pratibhA keTalI asAdhAraNa hatI ane emanI prakhara zrutazaktivALI buddhimattA kevI kuzAgra hatI, e to emanI svasamaya parasamayanI sUkSma vivekamaya tIkSNa paryAlocanA parathI svayaM jaNAI Ave che, ane ApaNane tArkikaziromaNi kavikuLaguru siddhasena divAkaranuM ne samaMtabhadrasvAmInuM sahaja smaraNa karAve che. emanI dRSTivizAlatA ne hRdayanI saraLatA keTalI badhI adbhuta hatI ane sarva darzana pratyenI emanI nirAgrahI mAdhyasthyavRtti kevI apUrva hatI, te to emanI sarvadarzanonI talasparzI niSpakSapAta mImAMsA parathI pratIta thAya che, ane ApaNane SagdarzanavettA maharSi haribhadrasUrinI ne kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajInI yAdI tAjI kare che. adhyAtma-yoga viSayano emano anubhava abhyAsa keTalo badho UMDo hato ane AtmajJAna dhyAnanI emanI anubhUti kevI viziSTa hatI, te to emanAM anubhavarasanidhAna vacanAmRto parathI svayaM siddha thAya che, ane ApaNane maharSi kuMdakuMdAcAryajInuM ne yogIrAja AnaMdaghanajInuM smaraNa pamADe che. emanI AtmabhAvanA kevI ananya hatI ane emanuM bhAvitAtmapaNuM kevuM atizayavaMta hatuM, te to AtmAnI mahAgItArUpa emanA vacanAmRtamAM akhaMDapaNe pravahatI eka AtmadhArA parathI vyaMjita thAya che, ane ApaNane maharSi amRtacandrAcAryajInI ane pUjyapAdasvAmI AdinI yAdI Ape che. Ama A mahAprabhAvaka zrImamAM te te sarva mahAsaMtonA guNonuM anupama saMgamasthAna prApta thatuM hoyanI! evo sahaja bhAsa sahRdaya tattvagaveSakone thAya che. 1 * * * 1- 'zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.26
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) svataMtra graMthI zrImade keTalAka svataMtra graMthonI racanA karI hatI. temAMthI keTalAka graMtho gadyamAM che to keTalAka padyamAM che. zrImadnI vicArazakti, lekhanazakti ane kavitvazakti soLa varSanI vayathI ja kevI khIlI UThI hatI te temanA 'strInItibodhaka' Adi graMthomAM spaSTapaNe joI zakAya che. temaNe racelA 'mokSasubodha', 'mokSamALA', 'bhAvanAbodha', 'pratimAsiddhi' ane 'zrI Atmasiddhi zAstra' graMtho mumukSuone parama pAtheyarUpa che. A graMthonuM saMkSepamAM avalokana karIe. strInItibodhapha zrImaddnI lekhanazakti nAnI vayathI khIlI hatI. vi.saM. 1940mAM 'strInItibodhaka vibhAga-1' nAmanuM temanuM prathama pustaka pragaTa thayuM hatuM. je samaye 'strInItibodhaka' lakhAyuM, te vakhate aneka sAmAjika aniSTo samAjamAM vyApelAM hatAM. loko rUDhio, vahemo AdinI zRMkhalAmAM jakaDAyelA hatA. strIkeLavaNI aMgenI durdazA, kudhArA Adi joI, zrImadnuM karuNArdra kavihRdaya dravI UThyuM ane temaNe potAnuM UrmizIla saMvedana, strIkeLavaNInI himAyata karavA sAthe 'strInItibodhaka'nI saraLa geya garabIomAM ThAlavyuM. graMthanA mukhapRSTha upara temaNe bhujaMgI chaMdanI eka kaDI mUkI che, jemAM strIkeLavaNInI sUcanA karI che. te pachI manahara chaMdamAM saMsArasudhArAnI preraNArUpe strIkeLavaNI viSenuM kAvya prathama pAne pAchaLa chApyuM che. A pustakanI suMdara prastAvanAmAM temaNe prauDhatAthI, gaMbhIratAthI ane sahRdayatAthI strIone vAMcavA lAyaka sArAM pustako prasiddha karavAnI svadezahitecchuone vijJapti karI che, strIkeLavaNI sAme mukAtA AkSepo dUra karyo che ane keTalAMka vAMcavA yogya pustakonAM nAma ApyAM che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 strIonI dazA na sudharavAnAM kAraNomAM bALalagna, kajoDAM, vahema vage2e jaNAvI, bALalagnanI aniSTatA vicAravA vinaMtI karI che. teo jaNAve che ke strInItibodhaka'nA traNa bhAga lakhavA vicAra rAkhI, temaNe A prathama bhAga bahAra pADyo che. A pustakanA bIjA be bhAga tyArapachI lakhAyA ke chapAyA jaNAtA nathI, paraMtu prathama bhAga uparathI anumAna thaI zake che ke bAkInA bhAga lakhAyA hota to A viSayamAM viziSTa graMthonI prApti thaI hota. 'strInItibodhaka'mAM tatkAlIna samAjamAM pracalita dezIomAM kula 24 garabIo tathA 'sodhazataka' che ane tene cAra bhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvyAM che. prathama bhAgamAM paramezvarane prArthanA, paramezvarane bhajavA, paramezvaranI lIlA, kSaNabhaMgura deha, zANI mAtAe putrIne Apela zikhAmaNa, vakhata nakAmo na gumAvavo, udyama tathA udyamathI thayelAM kAmo aMge ema 8 garabIo che. bIjA bhAgamAM vidyA ane keLavaNIne kendramAM rAkhIne vidyA, keLavaNInA phAyadA, keLavaNI, abhaNa strIne dhikkAra, sugraMtha vAMcavA, jJAna vadhAravA tathA sArI zIkha suNavA aMge ema 7 garabIo che. trIjA vibhAgamAM sudharavA, sadguNa sajavA, sunIti vadhAravA, parapuruSAga tathA vyabhicAranA doSa aMge ane satya viSe traNa ema kula 8 garabIo che. cothA vibhAgamAM sadguNI strInuM citra batAvatI 'sadguNI sajjanI viSe' nAmanI 64 paMktinI garabI che ane strIonA nItizataka samAna, dhoLa rAgamAM raceluM 100 kaDIvALuM 'sodhazataka' che. emAM temano vividha viSayo upara hRdayaMgama sadbodha che. 'strInItibodhaka'mAM mAtra be-traNa copaDI bhaNelI bahenone paNa samajAya tevI saraLa, bhASAmAM ane suMdara zailImAM upayogI viSayo nirUpAyelA che. A sumadhura kAvyakRtio uttama
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 geya guNa dharAvatI hovAthI strIone vizeSa AkarSaNarUpa nIvaDe tema che. ATalI nAnI vaye paNa zrImanuM bhASA upara prabhutva ane naisargika kavitva hovAthI kyAMya mArImacaDIne prAsa samAvavA ke besADavA nathI paDyA, paraMtu te sahajapaNe yojAyA che, eTaluM ja nahIM, mAdhurya-prAsAdAdi kAvyaguNo vaDe te kAvyo jhaLahaLe che. temanI bhASA viSayane anurUpa bhAvane jhIlIne pANInA pravAhanI peThe vahe che. kavi narmadAzaMkarano sudhArAno jusso ane kavi dalapatarAmanI saraLa nItino subhaga samanvaya A pustakamAM jovA maLe che. kanyAzALAomAM cAlatI paMDita navalarAma lakSmIrAmanI bALagarabAvalI karatAM saraLa bhASA dharAvatA, tatkAlIna samAjane atyaMta upayogI thAya evA A pustakamAM zrImannAM ucca kavitvanuM, uttama vyaktitvanuM, dezaprItinuM, nItipriyatAnuM ane sudhAraka vRttinuM darzana thAya che. laghuvayamAM temaNe darzAvelA vicAronI uccatA, paripakvatA, spaSTatA tathA padyaracanAnI svAbhAvikatA AzcaryakAraka che. Ama, sAmAjika krAMtinA kSetre zrImade sAhityasarjana dvArA navajAgRtino prazaMsanIya prayAsa karyo che. mokSasubodha zrImada sattaramA varSa pahelAM "mokSasubodha' nAmano padyagraMtha racavAnI zarUAta karI hatI, je apUrNa rahyo hato. tenA prathama zatakanI 20 kaDI upalabdha che. graMthanA AraMbharUpa maMgalaprasaMge zrImade, AtmadharmanI prApti thAya ane anAdino bhrama dUra thAya evo graMtharacanAno hetu batAvyo che ane pachI Adi tIrthaMkara zrI RSabhadevanA guNonuM smaraNa karI temane vaMdana karyA che. pachInA 17 doharAmAM temaNe prabhuprArthanA racI che. tenI pratyeka kaDImAM bhagavAna 'bhayabhaMjana' che ema jaNAvyuM che. zarUAtanA doharAmAM temaNe prabhunA guNo varNavyA che ane 1- "zrImad rAjacaMdra' chaThThI AvRtti, pR.1-3 (AMka-1)
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 pAchaLanA doharAmAM potAnA avaguNo dUra karavAnI tathA guNonI prApti arthe prArthanA karI che. A prArthanA bhAvanAmaya hovAnA kAraNe dhyAna kheMce che. A prArthanA karyA pachI dharma vinAno mANasa kevo hoya te zrImade judI judI upamAo dvArA varNavyuM che. dharmavihIna manuSyanuM varNana karyA pachI "mokSasubodha' graMtha apUrNa rahelo che. kRtimAM potAnuM nAma gUMthavAnI prAcIna zailI temaNe jALavI rAkhI che. ATalA nAnA vibhAgamAM paNa temaNe zArdUlavikrIDita, chappaya, doharA, kavita Adi vividha chaMdo prayojyA che. mokSamALA "mokSamALA' daSTAMtothI bharapUra, sumadhura bhASAmAM prauDha gaMbhIra zAstrazailIthI gUMthAyelo apUrva graMtha che. te kizoravaye lakhAyelo chatAM pariNata prajJAno graMtha che. jaina dharmanI pravezikArUpa gadya-padyamAM racAyelo A samartha graMtha zrImade soLa varSa ane pAMca mAsanI vaye mAtra traNa divasamAM vi.saM. 1940mAM lakhyo hato ane te vi.saM. 1944mAM chapAIne prasiddha thayo hato. tattvamaMthanakALamAM zrImade pradarzananuM je madhyastha, niSpakSapAta paryAlocana karyuM, jinAgamonuM je UMDuM avagAhana karyuM, teno paripAka A darzanaprabhAvaka graMthamAM prApta thAya che. "mokSamALA'nI racanAmAM zrI revAzaMkarabhAI jagajIvana jhaverInI preraNA ane zrI popaTabhAI daphatarInI vijJapti nimittabhUta thayAM hatAM. zrI revAzaMkarabhAI "sUkta muktAvalI' nAmanuM prAstAvika jaina tattvapadonuM eka nAnuM pustaka vAMcatA hatA. te pustakane anusarI te pado saraLa bhASAmAM lakhAya to sAruM ema dhArI temaNe te kAma karavA zrImane vinaMtI karI. zrImade te joyuM, paNa temane temAM sudhArA karavAnuM ucita na lAgyuM, paraMtu 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 57-132 (AMka-17)
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 saraLa bhASAmAM mokSamArganuM svarUpa darzAvanAra lokopayogI graMtha racAya to sAruM ema dhArI, temaNe prathama "mokSasubodha' nAmanuM zataka padyamAM lakhavuM zarU karyuM. paNa te zailI sAmAnyajana grahaNa nahIM karI zake ema lAgatAM, te adhUruM rahevA daI, temaNe munisamAgama' nAme gadyalekha lakhavo zarU karyo. te paNa adhUro rahevA dIdho. vi.saM. 1940nI caitra pUrNimA AsapAsa zrImad morabI gayelA, tyAre zrI popaTabhAI daphatarInI vinaMtI svIkArI, temanA makAnamAM bIjA mALe besI, zrImade traNa divasamAM 108 zikSApAThayukta bAlAvabodharUpa "mokSamALA'nI racanA karI hatI. pachI zrImad te lakhANa laI vavANiyA gayA hatA. tevAmAM traNa sAdhvIjI tyAM padhAryA ane temanI jijJAsA joI, te pAThonI spaSTa akSare nakala karIne zrImade temane te vAMcavA ApyA hatA tathA zrImad pote upAzraye jaI, te pATho temane samajAvatA hatA ane pachI tarata te pATho pAchA laI AvatA hatA. mokSamALA' viSe zrImade vi.saM. 1955nA caitra mAsamAM morabImAM jaNAvyuM hatuM - mokSamALA' ame soLa varasa ane pAMca mAsanI uMmare traNa divasamAM racI hatI. ..... jainamArgane yathArtha samajAvavA 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "adhyAtma rAjacaMdra' trIjI AvRtti, pR.81 noMdhaH A saMdarbhamAM evo ullekha paNa maLe che ke eka vakhata kacchamAMthI sthAnakavAsI saMpradAyanA traNa mahAsatIjI zrImanI khyAti sAMbhaLIne vavANiyA AvyAM hatAM. temaNe zrImane jaNAvyuM ke jaina dharmanAM sUtro ardhamAgadhI bhASAmAM hovAthI samajAtAM nathI, tethI amane samaja paDe tevuM kAMIka karo. pachI zrImad dararoja mokSamALAnA pATha lakhIne ApatA ne te pATha samajAvatA ane bIje divase te pAchA laI AvatA. bIje divasa mokSamALAnA bIjA pATha lakhIne ApatA. ema traNa divasamAM mokSamALAnA pATha lakhIne ApyA hatA ane samajAvyA hatA. - "zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR. 57-58
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 temAM prayAsa karyo che. cinoktamArgathI kaMI paNa nyUnAdhika temAM kahyuM nathI. vItarAgamArga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hRdayamAM ropAya tevA hetue bAlAvabodharUpa yojanA tenI karI che." zrImade sugama rIte mokSano mArga batAvavAnA udAra udezathI navakAravALInI jema 108 pATharUpa maNakA dharAvanArI A maMgalamayI "mokSamALA'nI racanA karI hatI. eka prauDha anubhavI keLavaNIkAra pUrve thaI gayelA keLavaNIkAronA anubhava lakSamAM laI, potAnA jamAnAnI jarUriyAto tathA bhAvi jamAnAnI jarUriyAto upara dIrgha dRSTi karI, mAnavasvabhAvane lakSamAM laIne mArgadarzaka graMtho gUMthe tathA zikSaNa paddhati yoje tevI yojanAthI zrImade mokSamALAnI kalApUrNa saMkalanA karI che. temaNe "mokSamALA'nI prastAvanArUpa zikSaNa paddhati ane mukhamudrA'mAM A pustakanuM prayojana darzAvyuM che ke teno hetu madhyasthatAthI tattvajJAna ane zIla bodhavAno che tathA UcharatA bALa-yuvAno avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che, te bhaSTatA aTakAvavAno che. AvA jIvanasudhAraka pustakanuM adhyayana kevI rIte karavuM te bAbata temaNe uttama zikhAmaNa ApI che, je koI paNa graMthano abhyAsa karatI veLAe upayogI thaI paDe tevI che. "mokSamALA'nA bodhapUrNa pAThomAM zrImade jaina dharmanA vividha viSayonI saMkSepamAM samajaNa ApI che. temAM jaina dharmanA mahattvanA siddhAMto sAthe tenI kriyAonuM nirUpaNa paNa thayeluM che. 108 pAThamAMthI moTAbhAganA pATha gadyamAM che, ane thoDA pATha padyamAM che. keTalAka pATha praznottararUpe, saMvAdarUpe ke kathArUpe che. "mokSamALA'mAM pade pade zrImadgo vItarAga zAsana pratyeno prema ullase che, vairAgya vilase che, niSpakSapAta 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.663 (upadezanoMdha-7)
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 nyAyadaSTi jhaLake che, parama karuNAmaya hRdaya dhabake che, alaukika tattvajJAnanA camatkAra camake che ane anupama satazIlanI saurabha maheke che. "mokSamALA' graMthanA mukhapRSTha uparanuM mudrAlekharUpa suvarNasUtra "AtmA jANyo teNe sarva jANuM (nirgatha pravacana) graMthanuM hRdaya darzAvavA sAthe vItarAgadarzananuM sarvottama rahasya samajAve che. vAMcanArane bhalAmaNa' nAmanA prathama pAThamAM zrImade pustakano vivekathI upayoga karavAnuM jaNAvI, maMgala ArzIvAda ApyA che. te pachI temaNe karmanA camatkAra, mAnavadeha, sadeva, saddharma, sadguru, uttama gRhastha, satsaMga, yatnA, rAtribhojana tyAga, sarva jIvanI rakSA, pratyAkhyAna, navakAra maMtra, anAnupUrvI, sAmAyika, pratikramaNa, sAmAnya manoratha, tRSNAnI vicitratA, pramAda, vairAgya, sAmAnya nityaniyama, dharmanA matabheda, jitendriyatA, dharmadhyAna, jJAna, paMcama kALa, manonigrahanAM vighno, smRtimAM rAkhavA yogya mahAvAkyo Adi vividha viSayo upara pAThonI racanA karI che. zrImade spaSTa bodha tathA upadezanI UMDI chApa arthe hRdayaMgama bhASAmAM ane suMdara rocaka zailImAM zrI anAthI muni, zrI bAhubaLa svAmI, zrI subhUma cakravartI, zrI sudarzana zeTha, zrI gajasukumAra, zrI gautamasvAmI AdinAM pavitra caritra varNavyAM che ane bhikhArIno kheda', "sukha viSe vicAra'nA pAThomAM bodhaprada kathAo yojI che. zrI mahAvIra bhagavAne zrI gautama svAmIne mokSasukha avarNanIya che ema jaNAvavA je bhIlanuM dRSTAMta ApyuM hatuM te temaNe "mokSasukha' nAmanA pAThamAM ApyuM che tathA "tattva samajavuM' pAThamAM temaNe artha samajyA vagara karavAmAM AvatAM zabdapATha viSe rAyazI, devazI ane khetazI nAmanA kacchI bhAIonuM vinodI daSTAMta prayojyuM che. sarvamAnya dharmamAM zrImade zrI jinezvarapraNIta dayA dharmanuM
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 svarUpa tathA tenA pAlanathI thatA lAbhanuM saraLa padyamAM nirUpaNa karyuM che. temaNe 'jinezvaranI bhakti' viSe be gadyapATha ane bhAvavAhI padya 'bhaktino upadeza' ema traNa pADomAM jinezvara bhagavAnanI bhaktino anupama mahimA darzAvyo che. 'brahmacaryanI nava vADa'mAM temaNe brahmacaryanI rakSA karanArI nava vADa samajAvI che ane brahmacaryanI mahattA samajAvatA sAta doharA 'brahmacarya vize subhASita' nAmanA pAThamAM racyA che. dareka doharo svataMtra subhASita jevI kSamatA dharAve che, je zrImadnI racanAzaktino paricaya Ape che. mahAtmA gAMdhIjI kyAreka kyAreka A subhASitono pATha karatA hatA. prabhu pAse kevI rIte kSamA mAgavI, te viSayane AtmanivedanarUpe gUMthI leto bhAvapUrNa gadyaprArthanAno pATha 'kSamApanA' hajAro mumukSuo mukhapATha karI, dararoja niyamitapaNe tenuM smaraNa kare che. A uttama pAThanuM eka eka vAkya arthasaghana che. zrImade zrI lallujI muni Adine A pATha mumukSuone satsAdhanamAM ApavA bhalAmaNa karI hatI. bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo' Adi suprasiddha paMktiothI guMjatA 'amUlya tattvavicAra'nA arthagaMbhI2 kAvyamAM temaNe tattvajJAnano nicoDa Apyo che, je uparathI temanI ucca kavitvazakti ane UrdhvagAmI AdhyAtmika kakSAno khyAla Ave che. A ati mahattvanA kAvyamAM temaNe manuSyabhavanI durlabhatA, kSaNika sukhanI zodhanA kAraNe sAcA sukhanuM TaLavuM, AtmavicAraNA, jIvanuM kartavya Adi viSe saMkSepamAM chatAM sacoTa Alekhana karyuM che. A kAvyanI racanA viSe zrImade svamukhe jaNAvyuM hatuM ke temaNe 67mo pATha gadyamAM lakhyo hato, paraMtu tenA upara zAhI DhoLAI jatAM te pATha pharI lakhavo paDyo hato ane tethI te ThekANe temaNe A kAvyanI racanA karI hatI.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 'tattvAvabodha'nA sattara pATha paripUrNa tattvakalAthI AlekhI, zrImadde jaina tattvajJAnanA mahattvanA viSayonuM nirUpaNa karyuM che. temAM temaNe nava tattvanI kuzaLatApUrvaka samajUtI ApI che, tripadIno adbhuta paramArtha samajAvavA syAdvAdazailI prayojI che, tarkabaLathI jagatakartRtvavAdanuM nIrasana karyuM che. prauDha tAttvika mImAMsA dvArA niSpakSapAta nyAyathI jaina dharmanI uttamatA ane sarvoparItA prasthApita karI, A pAThomAM temaNe jina darzananI prabhAvanA karI che. vividha prazno'nA pAMca pAThamAM temaNe jaina dharmanI siddhAMtapravezikAnI garaja sAre te rIte keTalAka siddhAMtonI talasparzI chaNAvaTa karI che. temAM temanI praznottarazailIthI vastu carcavAnI zaktinuM darzana thAya che. 'jinezvaranI vANI' kAvyamAM temaNe jinavANInI muktakaMThe stuti karI che. A stuti zAstranuM paThana karatAM pahelAM maMgalAcaraNarUpe bolavA yogya che. gaMbhIra arthane samAvatA mokSamALAnA aMtima pATharUpa 'pUrNamAlikA maMgala' kAvyamAM ravi, soma Adi aThavADiyAnA sAta vAranA nAma zrImade paramArthayuktithI yojI, siddhapadanI prApti sudhIno vikAsa darzAvI, aMtyamaMgala karyuM che. Ama, zrImadde samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrane lagatA pATho saraLa, miSTa bhASAmAM racI mokSamArga prarUpatI 'mokSamALA'nuM nAma sArthaka karyuM che. 'mokSamALA'mAM zrImade jainamArgane yathArtha svarUpe samajAvavAno saphaLa prayAsa karyo che. 'mokSamALA'graMthanuM gadya saraLa, marmALu, AkarSaka, kyAreka hAsyayukta ane hRdayamAM vasI jAya tevuM che. tattvanI vicAraNA paNa sAmAnya jana mATe samajavI khUba sahelI bane e rIte rajUAta pAmI che. siddhAMtonI samajaNa ApavA temaNe saMvAda ane praznottaranI racanA karI che, je samajavAmAM sugama rahe che. tattvano bodha karatI kathAo ane rocaka dRSTAMto vAcakanA rasane
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 poSe che ane sAco mArga cIMdhavAnuM kArya kare che. zrImanI zabdagoThavaNI, kalpanA cAturI, sUkSma ane nirdoSa tarkapaTutA, gaMbhIra viSayane haLavI zailImAM rajU karavAnI zakti temanI sarjanapratibhAno paricaya Ape che. mokSamALAnI ATha padyaracanAomAM vividha chaMdono upayoga thayelo che ane zrImanI kavitvazaktino tathA vicArazaktino temAMthI paricaya maLe che. tattvabodhathI sabhara A pado khUba lokapriya thayAM che. kizora vaye paNa zrImanuM vAMcana keTaluM vizALa hatuM, ciMtana keTaluM paripakva ane spaSTa hatuM, jJAna keTaluM UMDuM hatuM, darzana keTaluM vizada hatuM, vairAgya kevo adbhuta hato, vyaktitva kevuM vikaseluM hatuM tenI AzcaryakAraka pratIti A graMtha karAve che. mAtra soLa varSa ane pAMca mahinAnI vaye lakhAyela A graMthanA jJAnanavanItathI AnaMda ane Azcarya pAmI vidvAna paMDito paNa tene aMjali arpe che, e uparathI A graMthanI guNavattAno khyAla AvI zake che. A graMthanuM ciMtana-manana AtmazreyamAM vRddhi karavAmAM sahAyarUpa thAya che. tethI matamatAMtarano parihAra karI, sarva mumukSujanoe tattvadaSTithI A graMthanuM UMDuM avagAhana karavA yogya che. zrImad svayaM zrImukhe prakAze che - "A eka syAdvAdatattvAvabodha vRkSanuM bIja che. A graMtha tatva pAmavAnI jijJAsA utpanna karI zake evuM emAM kaMI aMze paNa daivata rahyuM che. e samabhAvathI kahuM chuM....... bahu UMDAM UtaratAM A mokSamALA mokSanA kAraNarUpa thaI paDaze1 Ama, soLa varSa ane pAMca mahinAnI laghuvaye parama prajJAtizayathI gUMthAyela "mokSamALA' zrImanI eka adbhuta racanA 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.58 (AMka-17)
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 che. jaina dharmanA aMtastalamAM praveza karavA mATe bhavya dvAra samAna che. saraLa bhASAmAM temaja saMkSepamAM jaina dharmanI mAhitI ApanAra graMtha tarIke A graMtha sImAcihnarUpa che emAM koI saMdeha nathI. bhAvanAbodhana "mokSamALA'nI racanA pachI be varSe vi.saM. 194ramAM racAyela bhAvanAbodha' graMtha mumukSuone vairAgyataraMgiNImAM nimajjana karAvanAra bhAvavAhI graMtha che. A UMDA asarakAraka graMthamAM mumukSu jIve jIvanamAM daDha karavA yogya evI bAra bhAvanAo saMkSepamAM samajAvavAmAM AvI che. zrImade vi.saM. 1940mAM "mokSamALA'nI racanA karI, paraMtu tenA prakAzana arthe nANAMnI jarUra hatI, tethI temaNe agAuthI grAhaka noMdhI nANAMnI sagavaDa karavAnuM vicAryuM. "mokSamALA'no lAbha levA agAuthI paisA ApanArA grAhaka maLI AvyA, paraMtu saMjogavazAt te chapAvavAmAM vilaMba thatAM zrImanne lAgyuM ke grAhako noMdhyA pachI lAMbA samaya sudhI pustaka na apAya e yogya nathI. tethI te samaya daramyAna vi.saM. 194ramAM zrImade agAuthI noMdhAyelA grAhakonI AkuLatA TALavA ane temane saMtoSa ApavA eka nAnuM pustaka racyuM ane tene chapAvIne teone bheTa ApyuM. A pustaka te "bhAvanAbodha' ke jemAM zrImade potAnA aMtaramAM chalakAtA vairAgyasiMdhune ThAlavyo che. A prasaMgamAM temanI kAryakuzaLatA, kartavyabuddhi tathA nItimattAnuM darzana thAya che. 'bhAvanAbodha' graMtha TUMko chatAM vairAgyathI sabhara che. temAM vairAgyanI bAra bhAvanAonuM nirUpaNa che. anitya, azaraNa, ekatva, anyatva, azuci, saMsAra, Asava, saMvara, nirjarA, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.32-56 (AMka-16)
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 lokasvarUpa, bodhidurlabha ane dharmadurlabha e bAra bhAvanAo jIvamAM vairAgyane utpanna kare che tathA utpanna thayelA vairAgyane puSTa kare che. bhAvanAbodha'mAM zrImade prathama dasa bhAvanAonI ja samajaNa ApI che. bodhidurlabha ane dharmadurlabha bhAvanAnI mAtra vyAkhyA ja ApI che. vaLI, pahelI cha bhAvanAo vistArathI samajAvI che ane pachInI cAra bhAvanAo saMkSepamAM samajAvI che. bhAvanAnuM nirUpaNa karatAM temaNe pahelAM bhAvanAnA bhAvane muktaka jevI svaracita padyapaMktimAM mUkyo che. pachI teno vizeSArtha batAvI, rocaka hRdayaMgama zailImAM AlekhAyelAM vaiirAgyamaya caritrothI tene samarthita karI, sArabodharUpa - tAtparyarUpa pramANazikSA' ApIne, aMtamAM puSpikA lakhI temaNe te bhAvanA pUrNa karI che. pAchaLanI cAra bhAvanAonA nirUpaNamAM A krama jovA maLato nathI. te bhAvanAomAM padyapaMkti tathA pramANazikSA nathI. keTalIkamAM puSpikA TUMkAvI che, to keTalIkamAM puSpikA ApI ja nathI. dasamI bhAvanAmAM daSTAMta paNa nathI. graMthanI zarUAta temaNe upaghAtathI karI che. temAM vairAgyanI mahattA batAvanAra vAkyathI zarUAta karI. temaNe satya sukhanI vicAraNA karI che ane mahAyogI bhartuharinuM suprasiddha subhASita TAMkI tenuM vivecana karyuM che. te pachI temaNe saMsAra ekAMta zokarUpa che, tethI temAM moha na pAmatAM tenAthI nivRtta thavAno zrI mahAvIra bhagavAnano bodha jaNAvyo che. tyArapachI mukti meLavavA mATe vairAgyanuM mahattva darzAvI temaNe prathama darzana' zIrSaka heThaLa bAra bhAvanAono saMkSipta paricaya Apyo che. zrImade anityabhAvanAnI zarUAtamAM upajAti chaMdamAM sarva vastuonI anityatA darzAvatI cAra paMkti ApI, teno gadyamAM vizeSArtha Apyo che ane 'bhikhArIno kheda' nuM dRSTAMta batAvanAra samasa banI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 ApyuM che. saraLa bhASAmAM lakhAyelA A dRSTAMtamAM temaNe vacce vacce marmALA hAsyavALAM vacano mUkI, A dRSTAMtane rasika banAvyuM che. azaraNabhAvanAmAM temaNe upajAti chaMdamAM cAra paMkti ApI, gadyamAM teno vizeSArtha samajAvyo che ane zrI anAthI muninuM caritra ApyuM che. ekatvabhAvanAmAM upajAti chaMdamAM te bhAvanAno bhAva darzAvI, gadyamAM teno vizeSArtha ApI, zrI namirAjarSi ane vipranA veSe AvelA zakrendrano vairAgyopadezaka saMvAda Apyo che. pramANazikSAmAM temaNe zrI namirAjarSine ekatva siddha thayuM te prasaMgane parama suMdara bhAvavAhI zabdomAM varNavI, teno sAra zArdUlavikrIDita chaMdanI eka kaDImAM ApI, teno vizeSArtha Apyo che. ahIM prasaMgane anurUpa padyaracanA karavAnI temanI zailIno paricaya maLe che. anyatvabhAvanA'mAM zArdUlavikrIDita chaMdanI cAra paMktiomAM te bhAvanA samajAvI, teno vizeSArtha gadyamAM ApI, te bhAvanA dRDha karatuM zrI bharata cakravatInuM caritra rajU karyuM che, jemAM temanA vaibhavanuM AbehUba zabdacitra AlekhyuM che. ArIsAbhuvanamAM temanI eka AMgaLImAMthI vIMTI sarI paDatAM, AMgaLI aDavI jaNAI ane tenA kAraNe tIvra vairAgyanI phuraNA thatAM kevaLajJAna prApta thayuM te prasaMganuM Alekhana karyuM che. tyArapachI AkhI kathAno sAra zArdUlavikrIDita chaMdanI cAra paMktiomAM ApI teno vizeSArtha Apyo che. 'azucibhAvanA'mAM temaNe gItinI be paMkti ApI, teno vizeSArtha rajU karI zrI sanaskumAra cakravartInuM caritra ApyuM che. saMsArabhAvanA'mAM nArAca chaMdanI cAra paMkti ApI, teno vizeSArtha samajAvI, zrI mRgAputranuM vairAgyapreraka caritra varNavI,
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 saMsAranuM svarUpa darzAvyuM che. A caritra UMDo vicAra karavA prere tevuM che. 'AsavabhAvanA'ne temaNe gadyamAM saMkSepamAM samajAvI che. zrI kuMDarika muni hajAra varSa cAritra pALI, pariNAma bagaDatAM pharIthI rAjya grahaNa karI, vera levAnA vicAramAM marI, sAtamI nake gayA tyAM sudhInI kathA ApI che. 'saMvarabhAvanA' samajAvavA temaNe be dRSTAMta ApyAM che. prathama AsavabhAvanAmAM ApeluM dRSTAMta pUrNa karyuM che ke zrI puMDarika muniveza grahaNa karI, gurune maLyA pachI ja anna-pANI grahaNa karavAM evo nizcaya karI, mArgamAM AvatA kAMkarA-kAMTA vAgavAthI lohI nIkaLavA chatAM uttama samatA bhAve rahI, sarvArthasiddha vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. A bhAvanAnA bIjA dRSTAMtarUpe temaNe zrI vajasvAmInI kathA ApI che. 'nirjarAbhAvanA'mAM temaNe dRDhaprahArIne kaI rIte karmanI nirjarA thaI hatI tenuM dRSTAMta ApyuM che. 'lokasvarUpabhAvanA'mAM temaNe jagatanuM svarUpa kevuM che, temAM zuM zuM AveluM che te TUMkANamAM ApI bhAvanA pUrNa karI che. A dasa bhAvanAo pUrI thayA pachI aMtamAM 'bhAvanAbodha' graMtha pUrNa karatAM temaNe eka doho lakhyo che jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra; e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhava pAra.1 - 'bhAvanAbodha'nuM gadya saraLa, bhAvavAhI tathA rasaprada dRSTAMtothI bharapUra che. kathArasika jIvo paNa sAcI vastu samajI zake tevo saraLa upAya temaNe apanAvyo che. temaNe 'zrI uttarAdhyayana sUtra', 'triSaSTi zalAkA puruSa caritra' vagere zAstronA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.56 (AMka-16)
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 AdhAre kathAo lIdhelI jaNAya che, tema chatAM te vAMcatAM te eka maulika racanA hoya tevI chApa paDe che, je zAstrIya prasaMgane AtmasAt karavAnI temanI zaktino paricaya Ape che tathA vArtAnuM aucitya jALavavAnI temanI zaktino paNa khyAla Ape che. 'bhAvanAbodha'nI padyaracanAo uparathI temanI kavitvazaktino khyAla Ave che. A padyaracanAomAM bhASAnI saraLatA, spaSTatA, sacoTatA, svAbhAvikatA ane pravAhitA jovA maLe che. arthagAMbhIrya ane tattvaciMtana tenuM AgavuM AkarSaNa che. 'bhAvanAbodha'nA pAne pAne je vairAgyarasa jharato dekhAya che, te uparathI zrImadnI ucca vairAgyamaya dazAnI jhAMkhI thAya che. vAcaka upara paNa zrImanA vairAgyamaya vicAronI chApa paDe che. A graMthanA yathArtha vAMcana-mananathI AtmAne ujvaLa karanAra vairAgyAdi guNonI prApti thAya che. kathAo dvArA bhAvanAonuM varNana kareluM hovAthI, supAtratA pAmavAnA ane kaSAyAdi dUra karavAnA sAdhana tarIke A nAnakaDo cittAkarSaka graMtha saraLa sAdhana che. 'bhAvanAbodha'mAM kathArasa tathA kAvyarasanI sAthe jJAna paNa maLatuM hovAthI te khUba upayogI, lAbhakArI graMtha banyo che. dI.ba. kRSNalAla mohanalAla jhaverI vi.saM. 1966nI kArtika pUrNimAe muMbaImAM zrImad rAjacaMdra jayaMtI prasaMge pramukhapadethI 'mokSamALA' ane 'bhAvanAbodha' viSe jaNAve che - 'A baMnne graMtha(mokSamALA ane bhAvanAbodha)nI zailI tathA temAM varNavelAM sUtro tathA satya darzAvavAnI dhATI bahu ja stutya che. bhASA, viSaya prauDha tathA gahana hovA chatAM, bahu ja saraLa ane sacoTa che. temaja potAnA siddhAMta samajAvavAnI zailI paNa bahu ja anukaraNIya che." 1- zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.82
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 1 pratimAsiddhi svarUpasiddhinuM kAraNa evI bhagavAnanI pratimAnuM avalaMbana kalyANakArI lAgavAthI tene pramANita karato 'pratimAsiddhi' nAmano laghu graMtha zrImade ekavIsame varSe lakhyo hato. A graMthano prAraMbhano prastAvanAdi bhAga tathA upasaMhArano bhAga ja upalabdha che, graMthano mahattvano madhyabhAga aprApya che. zrImad prathama pratimAmAM mAnatA na hatA, paraMtu pachIthI temane pratimA ane tenuM pUjana satya lAgatAM temaNe teno svIkAra karyo hato. zrImaddnA pratimAviSayaka vicAraparivartanathI pratimA-utthApaka pakSanA paricayIo zrImaddI vimukha thayA hatA, tethI temanA aMtaHkaraNane vadhu na dubhAya te arthe zrImade A graMthane prasiddha karyo na hato. paraMtu pachI temanA saMkleza vicAro dUra karavAnA zubha AzayathI ane potAne je pramANothI pratimAnuM pramANasiddhapaNuM supratIta thayuM, te potAnA hRdayamAM ja na rahI javA pAme evA kalyANakArI uddezathI temaNe te vicAro pragaTa karyA. agAu pote pratimA-utthApaka pakSamAM gaNAyA hatA ema nikhAlasa ane saraLa bhAve jaNAvI, A graMthanuM prayojana darzAvatAM zrImad nirAgrahabhAve lakhe che 'mArI jijJAsA vItarAga devanI AjJAnA ArAdhana bhaNI che. ema satyatAne khAtara kahI daI darzAvuM chuM ke prathama pakSa satya che, eTale ke jina pratimA ane tenuM pUjana zAstrokta, pramANokta, anubhavokta ane anubhavamAM levA yogya che. mane te padArthono je rUpe bodha thayo athavA te viSaya saMbaMdhI mane je alpa zaMkA hatI te nIkaLI gaI, te vastunuM kaMI paNa pratipAdana thavAthI koI paNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze; ane te vastunI siddhi jaNAya to te saMbaMdhI matabheda tene TaLI jAya; te sulabhabodhipaNAnuM kArya thAya ema 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.171-175 (AMka-40) --
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 gaNI, TUMkAmAM keTalAka vicAro pratimAsiddhi mATe darzAvuM chuM. mArI pratimAmAM zraddhA che, mATe tame saghaLA karo e mATe mAruM kahevuM nathI, paNa vIra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana tethI thatuM jaNAya to tema karavuM. 19 aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelAM A hRdayasparzI vacanonA akSare akSare adbhuta zAsanadAjha, matabhedarahita sanmArge laI janArI niSThA tathA saccAIno raNako raNake che. prauDha zAstrazailIthI viSayano prAraMbha karatAM zrImade mArga pAmavA mATe kaI vyakti uttama kahevAya teno nirdeza karyo che. pachI temaNe vItarAgapraNIta dharmamAM aneka matabhedo UbhA thavAnAM kAraNo batAvI durlabhabodhi guruonI tathA temanA varcasva heThaLa AvelA samAjanI sthitino karuNa citAra rajU karyo che ane jaina dharmanA satya ArAdhakonI atyaMta alpatA darzAvI che. Ama, sAmAnyapaNe matabhedono nirdeza karI temaNe pratimAviSayaka mukhya vivAdano ullekha karyo che. te pachI je pAMca prakAranAM pramANothI teo pratimAnI siddhi karavA icche che teno nirdeza karyo che. temaNe AgamanI vyAkhyA karI che tathA suprasiddha dvAdazAMgInAM nAmono nirdeza karyo che. temaNe prastuta graMtha vAMcanAre lakSamAM levA yogya upayogI niyamo darzAvyA che, jenA uparathI spaSTa phalita thAya che ke temaNe potAno mata khUba ja namratApUrvaka rajU karyo che tathA pakSapAtI valaNa na rAkhatAM potAne je satya jaNAyuM te rajU karyuM che ane bIjAo tene satyarUpe jANyA pachI ja svIkAre tevI bhalAmaNa karI che. te pachI temaNe zAstrasUtranI saMkhyA bAbata sUcana karyuM che, paraMtu tyArapachIno pratimAnI siddhi karatAM pramANo Apato Akho vibhAga aprApya che. A graMthano 'chevaTanI bhalAmaNa'rUpa upasaMhArabhAga upalabdha che ane te pratye dRSTi karatAM anumAna 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.173 (AMka-40)
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 thaI zake che ke temaNe A graMtha pUrNa karyo haze. zrImade A graMthamAM vastunI rajUAta khUba tarkabaddha ane spaSTa rIte karI che. jo A graMtha saMpUrNa upalabdha thayo hota to matamatAMtara maTADavAnuM eka mahAna sAdhana prApta thAta. jo ke tenA upalabdha bhAgamAM paNa pratimAsiddhi mATe upayogI sAmagrI che ja. Ama, pratimA ane tenuM pUjana pramANasiddha jaNAtAM zrImade teno svIkAra karyo ane svarUpazreNIe caDhavAnA eka parama avalaMbanabhUta sAdhanano lopa na thAya tathA iSTa paramArthahetue tenuM grahaNa thAya te arthe potAnA nirNayane niSpakSapAtapaNe ane nirbhayapaNe pratimAsiddhi' graMthamAM jAhera karyo; je zrImI ananya satyaniSThA ane asAdhAraNa naitika hiMmatano paricaya Ape che. zrI Atmasiddhi zAstra AtmAnA viSayamAM mahAgItAsamuM ane AtmopaniSadarUpa "zrI Atmasiddhi zAstra' zrImadbhA sAhityamAM mugaTamaNi samAna che. zrImanI sarva AtmopakArI kRtiomAM temanI A padyakRti mUrdhanya sthAne birAje che. zrImanI ucca AtmadazA ane prabaLa sarjanazaktino purAvo ApatI tathA zAstrIya viSaya upara suvyavasthita rIte lakhAyelI A uttamottama kRti temanA samagra sAhityamAM anokhI bhAta pADe che. ajJAnI jIvo potAmAM avasthita zuddhAtmatattva pratye prema jAgRta karI zake ane temAM ekAgra thaI zake te arthe temaNe ati saraLa ane prauDha gujarAtI bhASAmAM, dohA chaMdano upayoga karI "zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA karI che. zrImannA hRdayapratibiMbarUpa uttamottama patronA udbhava mATenA prabaLa nimitta evA saurASTranA sAyalA gAmanA nivAsI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.526-557 (AMka-718)
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 zrI saubhAgyabhAI zrImanI A kIrtikaLazarUpa ciraMjIva kRtinA preraka nimitta hatA. vi.saM. 1951mAM zrImanA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAI upara "cha padano patra' mokalavAmAM Avyo hato ane te mukhapATha karI, vAraMvAra vicAravA zrImannI AjJA thaI hatI. vayovRddha zrI saubhAgyabhAIne A gadyapatra mukhapATha karatAM muzkelI paDI ane anya mumukSu bhAIone paNa A patra mukhapATha karatAM muzkelI paDaze ema temane lAgyuM. vi.saM. 1952mAM temane zrImano samAgama khaMbhAtamAM thayo tyAre potAnI muzkelI rajU karatAM temaNe kahyuM ke "cha padano patra' gaghamAM hovAthI mukhapATha karavo duSkara che, smaraNamAM raheto nathI. AtmapratIti karAvatA, gadyamAM lakhAyelA A patra jevo. koI padyagraMtha lakhAya to sarva mumukSuo upara ghaNo upakAra thAya ane mukhapATha karavAmAM saraLa paDe. zrI saubhAgyabhAInI vinaMtInA phaLarUpe zrImaddgI aMtaraMga vizuddhimAMthI, cha padane kAvyabaddha karatuM zrI Atmasiddhi zAstrI rUpa amUlya graMtharatna pragaTa thayuM. vi.saM. 1952nA Aso mAsamAM zrImad naDiyAda padhAryA hatA. mahAmumukSu zrI aMbAlAlabhAI temanI sevAmAM hatA. zaradapUrNimAnA bIjA divase, arthAt Aso vada 1 nA divase zrImad bahAra pharIne mukAme padhAryA tyAre sAMja paDI gaI hatI. zrImade zrI aMbAlAlabhAI pAse phAnasa maMgAvyuM ane teo lakhavA beThA. zrI aMbAlAlabhAI vinamra bhAve potAnA hAthamAM phAnasa dharIne acaLa UbhA rahyA. zrImanI kalama ekadhArAe cAlI ane temaNe eka ja beThake, mAtra doDha-be kalAkamAM paDradarzananA sArarUpa, "zrI Atmasiddhi zAstra'nI 142 gAthAnI racanA karI. Ama, zrImanI svAnubhUtiyukta sahaja AtmadazAnA suMdara paripAkarUpe "zrI Atmasiddhi zAstranuM prAgaTya thayuM. atyaMta paramArthagaMbhIra, parama bhAvadazA preraka A divya sarjanamAM
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrImade che padano mULa viSaya samajAvIne, AtmAnI siddhino mArga sarva mumukSu jIvo mATe anAvarita karyo che. cha padanA mULa viSayane samajAvatAM pahelAM zrImade pIThikArUpe prathama 42 gAthAomAM aneka prayojanabhUta bAbato spaSTa karI che. prathama gAthAmAM AtmasvarUpa samajAvI, anaMta duHkhanI nivRtti karAvanAra zrI sadguru bhagavaMtane bhaktipUrvaka namaskAra karI zrImade maMgaLAcaraNa karyuM che. te pachI temaNe AtmArthI jIvo mATe mokSamArgane spaSTapaNe nirUpavAnI pratijJA karI che. vyavahAranayanA ekAMta-ArahI kriyAjaDa ane nizcayanayanA ekAMta-AgrahI zuSkajJAnI bannenuM svarUpa saMkSepamAM jaNAvI, tyAga-vairAgya ane AtmajJAnanI agatyatA darzAvI, zrImade AtmArthInI vyAkhyA nirUpI che. paramArthaprAptinA upAyarUpe zrI saddagurunI caraNopAsanA batAvI, sadgurunAM lakSaNo jaNAvI temaNe pratyakSa saguruno ananya upakAra gAyo che. pratyakSa sagurunA yoganA abhAvamAM AtmAdi tattvonuM nirUpaNa karanAra satzAstrono tathA saddagurunA niraMtara satsamAgamanI aprAptimAM temaNe AjJA karela suzAstrono madhyastha buddhie abhyAsa karavAnuM zrImade khAsa sUcana karyuM che. mokSamArgamAM mahAvidhvarUpa evA svacchaMdanA tyAga upara khAsa bhAra mUkI zrImade te arthe pratyakSa saddagurunA AzrayanI anivAryatA samajAvI che. vItarAgapraNIta parama vinayamArganI ghoSaNA karI zrImade e vinayamArgano geralAbha lenAra asagurune kaDaka cetavaNI ApI che ane kahyuM che ke yathArtha mumukSu A vinayamArgane samaje che, jyAre matAtha te vinayano avaLo nirdhAra kare che. AtmasiddhirUpa kalpavRkSanuM bIja vAvatAM pahelAM matArthIpaNuM dUra karavA zrImade AtmalakSavihoNA matArthI jIvanAM lakSaNo suvyavasthitapaNe prakAzyAM che. kriyAjaDa matArthI jIvanI gurutattva, devatattva tathA dharmatattva saMbaMdhI viparIta mAnyatA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 temaja AcaraNA darzAvI; te pachI zuSkajJAnI matArthInI bhUla batAvI che. nizcayanayane mAtra vAcAmAM rahaNa karanAra tathA jJAnadazA ane sAdhanadazA bannethI bhraSTa thayela zuSkajJAnI jIva paramArthane sAdhI zake nahIM te darzAvI, A banne prakAranA matArthI jIvonAM samuccaya lakSaNo varNavI, matArthIpaNuM tyajavAno ane AtmArthIpaNuM bhajavAno upadeza karI, temaNe AtmArthInAM lakSaNonuM mArmika kathana karyuM che. zrImade A anubhavamUlaka AlekhanamAM jaNAvyuM che ke AtmArthI jIva saddagurunuM svarUpa oLakhI, pratyakSa sadgurune paramopakArI jANI, temanI AjJAmAM svacchedanirodhapaNe ane traNe yoganA ekatvathI pravarte che. te zuddha paramArthamArgane ane te arthe paramArthapreraka vyavahArane ArAdhavAnA daDha nizcayavALo hoya che. kaSAyanI upazAMtatA Adi guNothI yukta te AtmArthI jIva sadguruno bodha pAmI, suvicAraNAthI AtmajJAna pragaTAvI nirvANane vare che. suvicAraNA Upaje ane mokSamArga samajAya te arthe guruziSyasaMvAdathI A zAstranA hRdayarUpa papada prakAzavAno temaNe 42mI gAthAmAM nirdeza karyo che. gAthA 43 thI 118mAM AtmAnA zuddha svarUpanI oLakhANa mATe zrImade AtmAnAM cha padanuM anubhavapUrNa vANImAM varNana karyuM che. gAthA 43-44mAM zrImade cha padano nAmanirdeza karI, te cha pada ja cha darzana che ema jaNAvyuM che. gAthA 45 thI 116 sudhI cha padamAMnA pratyeka pada aMgenI potAnI zaMkAo yogyatAvAna ziSya zrIgurusanmukha vinayapUrvaka pradarzita kare che ane zrIguru potAnI divya madhura vANIthI te sarvanuM dhIrajapUrvaka samAdhAna karI, tattvarahasya pragaTa karI, ziSyanA hRdayanI graMthio ukelI tene niHzaMka kare che. AtmA che' e prathama pada aMge zaMkA karato ziSya zrIgurune prazno pUche che ane zrIguru aneka tarkapUrNa dalIlothI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 nAstikavAdanuM khaMDana karI AtmAnuM astitva siddha karI batAve che. dehAdhyAsanA kAraNe AtmA ane deha abhinna bhAsavArUpa mULa bhUla batAvI, zrIguru myAnathI bhinna talavAranI jema dehathI bhinna AtmAnA astitvanuM sthApana kare che. 'AtmA nitya che' e dvitIya pada saMbaMdhI zaMkA karatAM ziSya jaNAve che ke AtmA dehanI sAthe udbhave che ane dehanA vilaya sAthe nAza thAya che; athavA dareka vastu kSaNika che, tethI AtmA paNa vinAzI che. zrIguru tenA uttaramAM trikALavartI padArtha che te yuktio Adi dvArA siddha karI AtmAnI nityatAnuM pratipAdana kare che. AtmA 'AtmA karmano kartA che' e trIjA pada viSe zaMkA karato ziSya vividha prazno kare che ane zrIguru tenA saraLa uttaro ApI kahe che ke jIva vibhAvadazAmAM pravarte tyAre karmano kartA bane che ane potAnA jJAnAnaMdasvabhAvamAM varte tyAre nijasvarUpano kartA bane che. jIvanuM karmanuM kartApaNuM samajAyA pachI ziSya 'AtmA karmano bhoktA che' e cothA pada mATenI potAnI zaMkAo rajU kare che ane zrIguru saraLa dRSTAMto ApI, gahana vAtonuM saMkSepamAM samAdhAna ApI tene jIvanA bhoktApaNAno nizcaya karAve che. yathArthatA viSe zaMkA 'mokSa che' e pAMcamA padanI hovAthI ziSya te mATe potAnI dalIlo darzAvI, sarva karmathI mukti saMbhavatI nathI ema jaNAve che ane zrIguru tenuM samAdhAna karI mokSapadane sAbita kare che. pAMca padanI zaMkAonAM saMtoSakAraka samAdhAna pAmelo ziSya, mokSano avirodha upAya na hoya to atyAra sudhI jANeluM vyartha che ema vicArI, 'mokSano upAya che' e chaThThA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 padanI potAnI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA zrIgurune vinaMtI kare che. mokSano sadupAya jANavAnI tAlAvelIvALA suziSyane zrIguru AzIrvAda Ape che ane tenI zaMkAonuM vigatavAra samAdhAna ApatAM karmabaMdhanAM kAraNo tathA karmane haNavAno upAya batAvI yathArtha mokSamArga samajAve che. teo taTasthatAthI jaNAve che ke darzanamoha ane cAritramohane dUra karI, zuddhAtmAne pAmavAnA A mokSamArgane jIva game te mata ke darzanamAM, game te jAti ke veSamAM ArAdhe topaNa avazya mokSane pAme. tyArapachI zrIguru A mokSamArganI prAptino saMpUrNa krama prakAzI, sarva jJAnIonI sAkSI ApI, mauna thaI, sahaja samAdhimAM lIna thAya che. A pramANe zrImade guruziSyasaMvAda dvArA AtmAnAM cha padanI talasparzI mImAMsA karI, te cha padanI apUrva zraddhA karAvI che. cha darzanonA matabhedanI bhAMjagaDamAM paDyA vinA, AtmArthI jIvanuM lakSa sva tarapha dorAya ane tene zuddhAtmatattvano yathArtha bodha thAya te arthe darzanono nAmollekha karyA vinA, SaDradarzana aMtargata AtmA saMbaMdhI vicAraNAnI samyaka rajUAta karI che. gAthA 119 thI 127mAM ziSyane thayela bodhabIjanI prAptinuM kathana che. SapadanuM bhavya uddabodhana karatA zrIgurunA upadezAmRtanA yathArtha anusaraNathI suziSyane bodhabIjanI prApti thAya che ane paramollAsathI te potAnA hRdayamAM pragaTelo papadano anubhavAtmaka bodha saMkSepamAM vyakta kare che. amApa karuNAsiMdhu zrIgurue potA upara karela ananya upakAra mATe ziSya tenA aMtaramAMthI nIkaLatA zrIgurunI stutirUpa anerA ugAromAM potAno ahobhAva darzAve che ane zrIgurunI AjJAmAM vartavAno daDha saMkalpa karI gurucaraNe sarvArpaNa kare che. aMtamAM zrImade A "zrI Atmasiddhi zAstra' rUpa maMdiranA
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 kaLazarUpa sarva mumukSuone mArgadarzaka thaI paDe evo paMdara gAthAno atyaMta mananIya upasaMhAra racyo che. temAM mumukSu jIvonA hitArthe paDavAnAM sthAnako spaSTatAthI darzAvI zrImade parama upakAra karyo che. cha padamAM chae darzano samAya che ane teno vistArapUrvaka vicAra karavAthI samyagdarzananAM A SasthAnakamAM niHzaMkatA prApta thAya che ema jaNAvyA pachI zrImade AtmabhrAMtirUpa mahAvyAdhinI saMpUrNa cikitsA batAvI, puruSArtha dvArA paramArtha sAdhavAnI preraNA karI che. temaNe nizcaya ane vyavahAranA samanvayapUrvaka pravartavAnI zIkha ApI, vyavahArano ke nizcayano ekAMte Agraha na karavAnI cetavaNI ApI che. vaLI, temaNe siddhapadanI prApti mATe upAdAna-nimittanI saMdhirUpa mArganuM pratipAdana karyuM che tathA ekAMte upAdAnanuM nAma laI nimittane tajanAra jIvanI avadazAnuM darzana karAvyuM che. aMtaramAM bharapUra moha hoya ane jJAnanI mAtra vAto kare to jJAnInI AzAtanA thAya che ema batAvI temaNe mumukSunAM ane jJAnInAM kasoTImUlaka lakSaNa batAvyAM che. A zAstranI upAMtya gAthAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM maMgala phaLa batAvI temaNe kahyuM che ke prathama pAMca pada vicArIne mokSopAyarUpI chaThThA padane samyakapaNe ArAdhanAra niHzaMkapaNe pAMcamuM pada - mokSapada pAmaze. aMtima gAthAmAM temaNe dehadhArI kiMtu videhIdazAvAna evA jJAnIpuruSanA caraNakamaLamAM vaMdana karI, aMtya maMgala karI, AtmAtthAnamAM parama avalaMbanabhUta evA "zrI Atmasiddhi zAstra'nI pUrNAhuti karI che. Ama, mokSamArganA praNetA zrImade mAtra 142 gAthAomAM sarva zAstrono sAra samAvyo che. anya graMthomAM je tattvajJAnanuM vistArathI vivecana che teno sAra atyaMta saraLa bhASAmAM nirUpI, jijJAsu jIvo upara temaNe mahAna upakAra karyo che. AtmAnuM sAcuM svarUpa zuM che enuM pratItijanaka nirUpaNa tathA pradarzananuM
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 vihaMgAvalokana "zrI Atmasiddhi zAstra'mAM sAMpaDe che. siddhAMtanI samajUtI Apato graMtha hovA chatAM temAM saiddhAMtika maMtho jevI kaThinatA nathI. pAThaka bahu sUkSma tarkamAM gUMcavAI na jAya, rUkSa carcAthI kaMTALI na jAya ke iSTa viSayathI dUra ghasaDAI na jAya tathA tene vicAraNAnI preraNA maLe ane te vicAraNA jAgatAM pAThaka Atmatattva saMbaMdhI niHzaMkatA prApta kare te arthe zrImade abhuta zailIthI saraLa, surekha ane suyukta racanA karI che. sahelAIthI kaMThastha karI zakAya evI A kRti, saMvAdazailI prayukta thaI hovAnA kAraNe graMthaviSaya gahana hovA chatAM bhArekhama ane jaTila na banatAM sugrAhya, subodhaka ane surucipoSaka banI che. "zrI Atmasiddhi zAstra'nI pratipAdanazailI jotAM temAM kyAMya zabdADaMbara ke vAgvilAsa dekhAto nathI. A sUtrAtmaka kRtimAM eka paNa zabda nakAmo nathI, eka paNa nirdeza kaTutA ke Avezayukta nathI, eka paNa vacana niSpakSapAtatAhIna ke vivekavihIna nathI. tenA zabda zabda mAtra svAtmAnubhavI mahAtmAnA aMtaramAMthI phurelI zratadhArAnAM darzana thAya che. jema gaMgA nadIno pravAha jovAthI AMkha Thare che, citta zAMti ane prasannatA anubhave che; tema zrImannA nirmaLa aMtaramAMthI pravahatI A prazamarasathI paripUrNa, cAtu' mudrAthI alaMkRta 142 gAthAonI apUrva kRtinuM zravaNa-vAMcana karanAranA AtmAne zAMti, zItaLatA, prasannatA ane pavitratAno anubhava thAya che. AbAlagopAla sarvane svayogyatA pramANe parama upakArI thaI zake evI camatkRti tathA AtmAne sparzatA muddAonuM kramabaddha, tarkasaMgata nirUpaNa "zrI Atmasiddhi zAstrane jaina temaja jainetara AtmaviSayaka graMthomAM atyaMta mahattvano ane ucca koTino darajjo apAve che. mata, darzana, saMpradAya, vADA, jAti AdinA AgrahathI upara UThIne sarvagrAhI zailIthI lakhAyelo A uttamottama graMtha AdhyAtmika sAhityamAM amara sthAna levA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 sarjAyelo che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke 'gurucaraNane 'upa'-samIpe 'niSad'-besI tattvanuM zravaNa karatA ziSyane prApta thatI upaniSadonuM smaraNa karAve evI, A guruziSyasaMvAdathI Atmasiddhi prakAzatI Atmasiddhi kharekhara! AtmAnI anupama upaniSad-'AtmopaniSad' che; sarva darzanane sanmAnya evI AtmAnI ananya gItA che. parama brahmavidyAnA pArane pAmelA paraMbrahmaniSTha zrImad jevA ASadraSTA mahAkavi-brahmAe sarjelI A Atmasiddhi brahmavidyAno arka (essence) che; brahmavidyAnA zabdabrahmano chello zabda evI A Atmasiddhi mumukSuone AtmAnI amRtAnubhUtino amRtakuMbha che.'1 -- zrImade AgamanA arkane tarkabharapUra, sAragrAhI ane sUtrAtmaka zailImAM rajU karyo hovAthI teno gUDhArtha samajavA tenA vistAranI AvazyakatA rahe che. tenA vivecana dvArA temAM rahelA sUkSma bhAvo pragaTa thAya to mumukSuone vizeSa upakAraka bane e svAbhAvika che. mumukSuonA sadbhAgye zrImade keTalAka patromAM amuka gAthAonuM vivecana karyuM che, je te gAthAonAM rahasyane samajavA mATe prabaLa avalaMbanabhUta ane mahAlAbhanuM kAraNa banyA che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI sarva gAthAone AvarI letuM vivecanakArya sau prathama zrI aMbAlAlabhAIe karyuM hatuM. A artha upara zrImad dRSTi karI gayA hovAthI tenuM mUlya ghaNuM che. te uparAMta zrImade jemane 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI eka nakala mokalI hatI te zrI mANekalAlabhAI ghelAbhAI jhaverIe paNa zrImaddnI hayAtI daramyAna tenA artha karyA hatA (jeno ullekha zrImaddnA patromAM jovA maLe che), paNa te hAla aprApya che. Ama, zrImadnI hayAtI daramyAna 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA be 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.625-626
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 vivecana thayAM hatAM. temanA dehavilaya pachI "zrI Atmasiddhi zAstra'nI prasiddhi thatAM tenA upara vistRta temaja saMkSipta vivecano thayAM che. temAMnA mukhya vivecako che - bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, zrI kAnajIsvAmI, zrI bhogIlAla zeTha, DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, DaoN. bhagavAnadAsa mahetA vagere. "zrI Atmasiddhi zAstra'nI mahattA, upayogitA ane lokapriyatAthI prerAIne aneka vyaktioe tenuM bhASAMtara karyuM che. tenuM saMskRta, aMgrejI, marAThI, hiMdI, baMgALI ane kanaDa bhASAmAM bhASAMtara thayuM che. gujarAtI bhASA na jANanAro varga 'zrI Atmasiddhi zAstra' jevA ucca koTinA AdhyAtmika graMthanA abhyAsathI vaMcita na rahI jAya ane potAnI bhASAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'no abhyAsa karI zake te arthe A anuvAdo atyaMta upayogI che. zrI Atmasiddhi zAstra'mAM sudaDha nyAya, UMDuM tattva rahasya ane virala arthagAMbhIrya saraLa bhASAmAM saMmilita thayAM che ane pariNAme tenI ekeka gAthA evA vismayakAraka sAmarthyathI paripUrNa banI che ke suvicAravAna jIvane AtmajJAna pragaTAvAmAM te parama nimitta banI zake che. Ama, zrImadbhA graMthomAM temano daDha dharmaraMga, ucca vairAgya, adbhUta jJAnavaibhava, ananya vItarAgadhrutabhakti tathA sarva jIvo pratyenI niSkAraNa karuNAnuM darzana thAya che. zrImannI adhyAtma-udghoSaNA vartamAna kALanA jIvonI AtmopayogadhArAne bhautika vilAsamAM nimagna thatI aTakAve che, dIrghakALanI gADha ajJAnanidrAne nivAre che ane jIvanamAM apUrva AtmajAgRti lAvI paramArtha prabhAta pragaTAve che. A duSamakALamAM satjijJAsuone paramArthaprAptimAM zrImanA AdhyAtmika graMtho sanmArgadarzaka che.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) svataMtra kAvyo kavi tarIkenI zrImadranI pratibhA naisargika ane ucca prakAranI che. e pratibhAno AviSkAra laghuvayamAM ja thayo hato. vIsa varSanI uMmara pUrve lakhAyelI zrImannI ghaNI kavitAo dharmetara prakAranI hatI. zrImaddanuM hRdaya khUba saMvedanazIla ane UrmipradhAna hovAthI te samaye pravartI rahelI strIonI durdazA, dezanI avanati, kusaMpa Adi dekhI temane thayelI aMtaravedanA kAvyomAM abhivyakta thaI hatI. temaNe dezahita, samAjasudhAraNA, sunIti, saddhodha vagere saMbaMdhI kAvyo lakhyAM hatAM, je saurASTra darpaNa', vijJAnavilAsa' Adi sAmayikomAM chapAyAM hatAM. dRSTAMtika doharA', "svadezIone vinaMtI', "premanI kaLA nyArI che', kharo zrImaMta koNa?', "dhoLe dahADe dhADa', 'Arya prajAnI paDatI' Adi kAvyo, vividha chaMdamAM prAsAnuprAsayukta kavitAnI racanA karavAnI, temAM vividha rasanuM sarasa ane sacoTa nirUpaNa karavAnI temanI janmasiddha kaLAnI jhAMkhI karAve che ane sAthe sAthe nItipriyatA, saguNaprIti, dezabhakti, sudhArakavRtti Adi temanA guNono tathA temanA sughaDa ane paripakva vicArono paNa paricaya Ape che. A uparAMta avadhAna samaye zIghratAthI racAyelAM 40 jeTalAM kAvyo upalabdha che. dharma, kAMkaro, raMganI picakArI, tRSNA, copATa, ITa, naLiyuM, pANI, AgagADI, dariyo, kamaLa Adi vividha viSayo upara bodhaprada kAvyo lakhAyAM che. temaNe samasyApUrtinAM kAvyonI paNa racanA karI che. A mArmika kAvyomAM temanI zIgha kavitvazakti, tarkazakti, zabdacamatkRti, arthacamatkRti, sAmAnya viSayamAMthI paNa suMdara bodha tAravavAnI kaLA, temanuM piMgaLazAstra uparanuM prabhutva, racanAkauzala Adi
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 uparAMta temanI vairAgyavRttinuM darzana paNa thAya che. zrImade vIsame varSe samAjasudhAraNA Adine lagatI dharmeta2 kavitAonI racanA baMdha karI ane te pachIthI mAtra dharmane lagatI kRtionI racanA karI hatI. zrImadde temanA jIvanakALa daramyAna vIseka jeTalAM svataMtra dhArmika kAvyonI racanA karI hatI. temAMnAM keTalAMka hiMdI bhASAmAM paNa che. zrImade mokSaprApti mATe je prabaLa puruSArtha upADyo hato tenuM pratibiMba temAM joI zakAya che. temAMnAM keTalAMka kAvyomAM zrImaddnI aMtaraMga dazAnuM varNana che, keTalAMkamAM gurumAhAtmya varNavyuM che, keTalAMkamAM tattvajJAnano bodha che to keTalAMkamAM mokSamArganuM nirUpaNa che. 'kALa koIne nahIM mUke', 'dharma viSe', 'zrI zAMtinAtha bhagavAna stuti', 'chatraprabaMdhastha prema-prArthanA', 'doharA', 'laghu vayathI adbhuta thayo, tattvajJAnano bodha', 'bhinna bhinna mata dekhIe', 'loka puruSasaMsthAne kahyo', "bIjAM sAdhana bahu karyAM' Adi traNa doharA, 'binA nayana pAve nahIM', 'he prabhu! he prabhu! zuM kahuM', 'yamaniyama saMjama Apa kiyo', 'jaDa bhAve jaDa pariName', jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo', mULa mAraga sAMbhaLo jinano re', "paMtha paramapada bodhyo', 'apUrva avasara evo kyAre Avaze?', 'jaDa ne caitanya banne dravyano svabhAva bhinna', 'icche che je jogI jana' ityAdi kAvyo dvArA vahetI zrImanI vairAgyapoSaka, Atmabodhaka, jagatakalyANakArI, amRtamaya vANI bhautika sukhanA abhilASIonAM hRdayamAM paNa dharmabhAvanA sphurAve tevI che. temAMnAM mukhya kAvyonuM saMkSepamAM avalokana karIe.1 1- 'mokSamALA' ane 'bhAvanAbodha'nAM kAvyo, 'mokSasubodha' tathA 'zrI Atmasiddhi zAstra'ne 'svataMtra graMtho' vibhAgamAM temaja 'hAthanoMdha'nAM kAvyone 'aMgata noMdho' vibhAgamAM mUkavAmAM AvyAM che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 binA nayana pAve nahIM 2 zrImade'binA nayana pAve nahIM' ityAdi keTalIka racanAo hiMdI bhASAmAM karI che. 'AMdhaLAne samyagdarzana na thAya' tevI carcA karanArane cetavaNI ApavA zrImade 'binA nayana pAve nahIM' padanI racanA karI 1947nA aSADha mAsamAM gurugamanI kAvya zrI saubhAgyabhAIne mokalyuM hatuM. che. emAM zrImade gurugamano ananya mahimA saMkIrtana karyo hovAthI te saune upayogI thAya tevuM che. hatI. temaNe vi.saM. gauravagAthA gAtuM A A kAvya cha doharAnuM zrImad A kAvyamAM jaNAve che ke bAhya cakSuthI agocara evo zuddhAtmA aMtarcakSu vinA prApta karI zakAto nathI. te arthe tattvalocanadAyaka sadgurunA caraNanI upAsanA karavA yogya che. AtmasAkSAtkAranI kharI tRSA lAgI hoya to tene chipAvavAno anAdi kALathI eka ja upAya che ke sadguru pAsethI gurugamanI prApti karavI. A upAya te kalpita nathI, temaja mithyA paNa nathI. aneka puruSo A paMcama kALamAM paNa te upAya dvArA zAzvata, akhaMDa evA AtmasvarUpane pAmyA che. jJAnIno deza, arthAt temanuM nivAsasthAna AtmAmAM hovAthI te sarvathI nyAruM, agama, agocara che. asaMgadazAmAM vartatA jJAnI upadeza Ape to te yogya che, anya sarvanuM kartavya e che ke je prakAre potAno AtmA zuddha thAya te prakAre jJAnIno upadeza grahaNa karavo ane bIjAne upadeza na Apavo. vaLI, jyAM sudhI jIvane sadgurunI anupama kRpA prApta na thAya, tyAM sudhI tenAM japa, tapa, vratAdi sarva sAdhana bhramarUpa che, AtmatkrAMti vadhAranArAM thAya che. gurukRpA prApta karavA jIve potAno svacchaMda mUkIne sadgurunuM avalaMbana grahaNa karavA yogya che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.292 (patrAMka-258) 2- 'bodhAmRta' bhAga-2, bIjI AvRtti, pR.63
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 sarvArpaNapaNe sadgurunI AjJA ArAdhavAthI sarva karmabaMdhano tUTI jAya che. Ama, A kAvyamAM zrImade sadgurunI mahattA darzAvI, AtmakalyANa sAdhavAno saraLa ane sacoTa mArga darzAvyo che. viSayanA subodha nirUpaNa yukta A kAvya hiMdI bhASA uparanA zrImannA prabhutvanI ane temanA naisargika kavitvanI pratIti karAve che. A kAvyanI prathama paMktino hetu samajAvatAM zrImad vi.saM. 19papanA aSADha vada 8nA patramAM zrI sukhalAla chaganalAlane lakhe che - "binA nayana pAve nahIM binA nayanakI bAta' e vAkyano hetu mukhya AtmadaSTi paratve che. svAbhAvika utkarSArthe e vAkya che. samAgamanA yoge spaSTArtha samajAvA yogya che. ..... binA nayana' Adi vAkyano svakapanAthI kaMI paNa vicAra na karatAM, athavA zuddha caitanyadaSTi pratyenuM valaNa tethI vikSepa na pAme ema vartavuM yogya che." he prabhu! he prabhu! zuM kahuM vi.saM. 1947nA bhAdaravA mAsamAM zrImada rALajamAM cAra kAvyonuM sarjana karyuM hatuM, (1) he prabhu! he prabhu! zuM kahuM, (2) yamaniyama saMjama Apa kiyo, (3) jaDa bhAve jaDa pariName, (4) jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo. A kRtio kadamAM nAnI che, paNa temAM Azaya ghaNo gUDha che. zabda thoDA che, paNa artha bahoLA che. sarva Atmahitecchuoe svakalyANArthe te kAvyo samajavA jevAM che. vIza doharA' tarIke suprasiddha he prabhu! he prabhu! zuM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.636 (patrAMka-883) 2- ejana, pR.295-296 (AMka-264)
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 kahuM' e bhAvavAhI paMktithI zarU thatA kAvyamAM prabhu AgaLa dIna thaI zrImade prArthanA karI che. hRdayasoMsarA pesI jAya evA sAdAmAM sAdA zabdomAM sadgurunI bhaktinuM rahasya darzAvatI A kRti zrImaddnI padyaracanAomAM agragaNya sthAna dharAve che. A kAvyanI racanA vakhate pahelI paMktimAM 'he hari! he hari!' zabdo hatA, paNa pachIthI zrImade 'hari'nI jagyAe 'prabhu' zabda mUkyo hato.1 AtmanirIkSaNathI otaprota A kAvyamAM 45 vAra 'nathI', 'nahIM' Adi abhAvAtmaka zabdonA prayoga dvArA jIvanA doSonuM varNana karyuM che. jIvanA doSonuM svarUpa batAvatAM zrImad A kAvyamAM lakhe che ke tenAmAM zuddha bhAva nathI, prabhunA zuddha svarUpamAM vRtti ekalayapaNe rahetI nathI, laghutA ke dInatA nathI, gurudevanI AjJA uramAM acaLa karI nathI, prabhumAM dRDha vizvAsa ane teo pratye 52mAdara nathI, satsaMga tathA satsevAno joga nathI, arpaNatA nathI, sadguruno ananya Azraya karyo nathI athavA cAra anuyogono Azraya karyo nathI, potAnuM pAmarapaNuM samajAya tevo viveka nathI, prabhunA caraNanuM zaraNa maraNa sudhI grahI rAkhe eTalI dhIraja nathI, prabhunA aciMtya mAhAtmya pratye praphullita bhAva nathI, snehano eka aMza nathI, parama prabhAva nathI, prabhu pratye acaLa Asakti nathI, virahanuM duHkha lAgatuM nathI, premabhaktinI kathA durlabha thaI paDI che teno kheda thato nathI, bhaktimArgamAM praveza nathI, bhajanamAM ekAgratA nathI, dharma athavA kartavyanI samajaNa nathI, uttama sthaLe sthiti thaI zakatI nathI, kaLikALanA kAraNe maryAdAdharmanuM eTale ke vrata, niyama AdinuM pAlana thatuM nathI, te mATe vyAkuLatA paNa thatI nathI, sevAmAM pratikULa thAya evAM baMdhanono tyAga thato nathI, deha-indriyo vaza rahetAM nathI, bAhya padArthomAM rAga rahyA 1- 'upadezAmRta', cothI AvRtti, pR.269
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 kare che, prabhuno viyoga skurato nathI, vacana ane nayanano saMyama nathI, bhaktibhAvathI rahita AraMbha-parigrahamAM Asakta jIvonA saMgamAM tathA gRhAdimAM udAsInatA nathI, ahaMbhAvathI rahitapaNuM nathI, svadharmano saMcaya nathI, anya dharmanI nirmaLapaNe nivRtti nathI, anaMta prakAre sAdhanarahitatA che, tenAmAM eka paNa saguNa nathI, te pApI ane anAtha che, anaMta kALathI svarUpanA bhAna vinA saMsAramAM AthaDyo che, gurune sevyA nathI, abhimAna mUkyuM nathI, saMtacaraNanA Azraya vinA aneka sAdhana karyA che paNa tethI pAra pAmyo nathI ane vivekano aMza paNa pragaTyo nathI, sahu sAdhana baMdhana karanArAM nIvaDyAM ane anya koI upAya rahyo nathI, satsAdhana samajyo nathI, prabhu prabhu laya lAgI nathI, sadgurunA caraNamAM paDyo nathI, nija doSa joyA nathI, "sakaLa jagatamAM huM adhamAdhama chuM' evo nizcaya Avyo nathI. Ama, doSonuM varNana karyA pachI prabhunA caraNakamaLamAM pharI pharI namaskAra karIne vAraMvAra mAMgaNI karI che ke saddaguru, saMta e ApanuM ja svarUpa che evI dRDha zraddhA thAya tevI kRpA karo. atyaMta mananayogya, hRdayasparzI ane apUrva bhAva preranAra A doharA, bolanArane potAnA doSa pratyakSa thAya ane thayelA doSa mATe pazcAttApa thAya tevA asarakAraka che. hajAro mumukSuo tene kaMThastha karI, niyamitapaNe teno pATha kare che. jAti-dharma-saMpradAya AdinA bheda vinA sarva mumukSuone, AbAlavRddha sarva koIne sarva kALe svAdhyAya karavA yogya evI zrImI A suprasiddha kRtino akSare akSara hRdayasoMsaro UtarI jAya evo vedhaka che. temAM zrImade evo bhaktisiMdhu ullAsAvyo. che ke tenuM UMDuM avagAhana karatAM AtmAne apUrva jAgRti pragaTe che. A vIsa doharA viSe zrImad zrI lallujI munine vi.saM. 1951nA kArataka suda 3nA patramAM lakhe che ke -
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 "A jIva atyaMta mAyAnA AvaraNe dizAmUDha thayo che, ane te yoge karI tenI paramArthadaSTi udaya prakAzatI nathI. aparamArthane viSe paramArthano daDhAgraha thayo che; ane tethI bodha prApta thavAnA yoge paNa temAM bodha praveza thAya evo bhAva pharato nathI, e Adi jIvanI viSama dazA kahI, prabhu pratye dInatva kahyuM che ke "he nAtha! have mArI koI gati (mAga) mane dekhAtI nathI. kemake sarvasva luMTAyA jevo yoga meM karyo che, ane sahaja aizvarya chatAM, prayatna karyo chate, te aizvaryathI viparIta evA ja mArga meM AcaryA che, te te yogathI mArI nivRtti kara, ane te nivRttino sarvottama sadupAya evo je sadaguru pratyeno zaraNabhAva te utpanna thAya, evI kRpA kara.' evA bhAvanA vIza doharA ke jemAM prathama vAkya "he prabhu! he prabhu! zuM kahyuM? dInAnAtha dayALa' che, te doharA tamane smaraNamAM haze. te doharAnI vizeSa anuprekSA thAya tema karazo to vizeSa guNAvRttino hetu che." yamaniyama saMjama Apa kiyo vi.saM. 1947nA bhAdaravA suda 8nA divase trATaka chaMdamAM lakhAyela ATha kaDInA A kAvyamAM zrImade, anaMta vAra sAdhano sevavA chatAM te sarva sAdhano niSphaLa kema gayAM e samajAvI, saphaLa kevI rIte thavAya tenuM apUrva mArgadarzana ApyuM che. sadaguruno mahimA darzAvatuM ane hiMdI bhASAmAM lakhAyeluM A parama AzayagaMbhIra kAvya mumukSu jIve UMDA UtarIne vicAravA yogya che. - zrImad A kAvyamAM jaNAve che ke jIve sadgurunI AjJA vinA svacchede aneka yama-niyama-saMyama karyA, athAga tyAgavairAgya lahyA, vanavAsa lIdho, mauna dhAraNa karyuM, daDha padmAsana 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.433-434 (patrAMka-pa34) 2- ejana, pR.296 (AMka-265).
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 lagAvyuM, mananirodha-pavananirodha karI potAnA svarUpanA bodha mATe prayAsa karyA, haThayoganA prayogo karyA, aneka prakAranA japano jApa karyo, ugra tapazcaryA karI, manathI sarva upara vairAgya dhAraNa karyo, sarva zAstronA naya hRdayamAM dhAraNa karyA, potAnA matanuM khaMDana ane anyanA matanuM khaMDana karyuM, paraMtu nijakArya na sadhAyuM. te sAdhano karatAM kaMIka prayojanabhUta bAkI rahI gayuM che ke je sadaguru vinA koI yathArtharUpe samajAvI zake nahIM. zrImane jIvanI sthiti upara atyaMta dayA AvatAM teo AgaLa jaNAve che ke sadgurunA pratye atyaMta premabhakti pragaTe tyAre eka paLamAM potAnuM AtmasvarUpa pragaTe, tana-manadhana sarvathI sadgurunI AjJA svAtmAmAM vase tyAre AtmAnuM kArya siddha thAya ane svAnubhavarUpa amRtarasano AsvAda prApta thAya. sadguruprasAda dvArA satyasudhAnuM darzana thatAM zuddha caitanyamUrti AtmAno amRtAnubhava thAya che, te amRtapAnano yoga pAmI jIva anaMta kALa paryata mokSarUpa ajarAmara padamAM sthiti kare che. saddaguru bhagavaMta pratye parama premapravAha vadhatAM AgamonuM rahasya aMtaramAM vase che. A svasvarUpanA anubhavane athavA tenAM kAraNarUpa sadguru pratyenA acaLa premane jJAnIoe kevaLajJAnanuM bIja kahyuM che. Ama, gurugama dvArA AtmAnI amRtAnubhavaprAptinI gUDha vAta zrImade A kAvyamAM karI che. A kAvya aMge zrImad vi.saM. 1951nA kArataka suda 3nA patramAM zrI lallujI munine lakhe che - "bIjA ATha koTaka chaMda te sAthe anuprekSA karavA yogya che, ke jemAM A jIvane zuM AcaravuM bAkI che, ane je je paramArthane nAme AcaraNa karyA te atyAra sudhI vRthA thayA, ne te AcaraNane viSe mithyAgraha che te nivRtta karavAno bodha kahyo
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 che, te paNa anuprekSA karatAM jIvane puruSArthavizeSano hetu che." jaDa bhAve jaDa pariNamera doharA chaMdamAM racAyeluM bAvIsa paMktinuM jaDa bhAve jaDa pariName' e paMktithI prAraMbha thatuM A kAvya jaina tattvajJAnanuM bodhaka che ane temAM zrImade jaDa ane cetana vacceno bheda prakAzyo che. A kAvyamAM zrImade dravyAnuyoganA nicoDarUpa anubhavasiddha nirdhAra udyoSyo che. jaDa ane cetana e bane dravyano bhinna svabhAva jyAM pragaTapaNe svIkAravAmAM Avyo che evA jina darzanano siddhAMta batAvatAM A kAvyamAM zrImad jaNAve che ke jaDa jaDabhAve pariName che ane cetana cetanabhAve pariName che. koI potAno svabhAva choDIne palaTatuM nathI. jaDa che te traNe kALa jaDarUpe ja rahe che ane cetana traNe kALamAM cetanarUpe ja rahe che e vAta pragaTa anubhavarUpa che, tethI temAM saMzaya karavA yogya nathI. prazna thAya ke jo traNe kALamAM jaDa jaDa hoya ane cetana cetana hoya to baMdha-mokSa kaI rIte ghaTe? tenuM samAdhAna e che ke jyAM sudhI Atma-abhAna che, tyAM sudhI saMyoge karIne baMdha-mokSa che, paNa traNe kALamAM svabhAvano tyAga hoto nathI ema zrI jina bhagavAna kahe che. jIva baMdhaprasaMgamAM varte che tenuM kAraNa nijasvarUpanuM ajJAna che, paNa tethI AtmAne jaDatA prApta thatI nathI e siddhAMta nyAyayukta che. AzcaryanI vAta che ke arUpI evo jIva, rUpI evA jaDa paramANune grahaNa karI tenI sAthe saMyoga saMbaMdha baMdhAya che. Ama chatAM jIva A baMdhanane jANato nathI. A jina bhagavAnano gahana siddhAMta che. ajJAnanA kAraNe jIva potAne deharUpe mAne che, paraMtu AtmadraSTi thatAM dehanuM mamatva TaLe che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.434 (patrAMka-pa34). 2- ejana, pR. 297 (AMka-266) pragaTa thAya che . te badhA saMyoge karI e nathI ajJAna che1 baMdhaprasaMgamAM hato
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 jaDa-cetananA saMyogarUpa A khANa - A vizva anAdianaMta che, teno koI kartA nathI ema zrI jinezvara bhagavAne kahyuM che. mULa dravya utpanna thatuM nathI, tema nAza pAmatuM nathI e anubhavathI siddha che ema jinavara bhAkhe che. je padArthanuM astitva che teno kadApi nAza nathI thato ane jenuM astitva nathI te dravya utpanna thavuM saMbhavatuM nathI. eka samaya mATe je dravya astitva dharAve che te dravya sarva samaya astitvarUpe rahevAnuM che, mAtra tenI avasthAo badalAya che. A pramANe darzAvI, aMte zrImad parama puruSa sadguru bhagavAna jeo parama jJAna ane sukhanuM dhAma che ane jemaNe svarUpanuM bhAna karAvyuM che, temane parama bhaktithI praNAma kare che. Ama, zrImade A kAvyamAM saraLa bhASAmAM ane suMdara zailIthI dravyAnuyoganI vicAraNA rajU karI che. jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo "jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavyo sAMbhaLo' e dhruvapadathI zarU thatA A kAvyamAM zrImade tAttvika jJAnanuM jaina paribhASAmAM nirUpaNa karyuM che. jJAnanuM vizada svarUpa prakAzatA harigIta chaMdamAM racAyela A kAvyanI traNeka paMkti maLatI nathI. A kAvyamAM saraLa ane upadezAtmaka bhASAmAM zrImad jaNAve che ke jo jIva nava pUrva bhaNelo hoya, paraMtu AtmasvarUpane jANyuM na hoya to AgamazAstromAM tene ajJAna ja kahyuM che. jIva doSarahita thaI nirmaLa bane e hetuthI bhagavAne pUrva, eTale ke zAstro prakAzyAM che. zAstrAbhyAsa dvArA jIva bahirmukhadaSTi TALI aMtarmukha thAya to ja te samyakajJAna pAmyo kahevAya. tethI graMthamAM jJAna nathI, kavicAturya e jJAna nathI, maMtra-taMtra e jJAna nathI, bhASA e jJAna nathI; paNa jJAna 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.297-298 (AMka-267)
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jJAnImAM che. jJAnIno Azraya rahI, temanI AjJA ArAdhatAM svarUpalakSa sadhAya che ane AtmajJAnanI prApti thAya che. A jIva ane A deha ema bane taddana judA bhAsyA na hoya tyAM sudhI je kaMI paccakakhANa Adi karavAmAM Ave te mokSArthe gaNI zakAya nahIM, e prakAre "zrI bhagavatI sUtra'nA pAMcamA aMgamAM prakAryuM che. mAtra brahmacarya ane sAdhupaNuM rahaNa karavAthI jJAna thatuM nathI. jJAnaprAptinuM ananya kAraNa to zuddha AtmAno Azraya che. vipula zAstrajJAna hoya paNa jo tenI sAthe AtmAnubhUti hoya to te sAcA jJAnanI saMjJA pAme che athavA zAstramAM varNavela AtmAno sAcA bhAvathI Azraya karavo te paNa jJAna che. "sanmatitarka' Adi zAstromAM A vAta jaNAvI che. traNa gupti ane pAMca samitino paramArtha jo jJAnI pAsethI samajavAmAM Ave to te mokSArthane sAdhanAra hovAthI jJAna kahevAya che. potAnI kalpanAe vAMcelAM koTi zAstro mAtra manane saMkalpa-vikalparUpa jALamAM gUMcave che. "zrI naMdIsUtra'mAM jyAM siddhAMtanA bheda kahyA che tyAM cAra veda, purANa Adine mithyAtvanAM zAstra kahyAM che, paNa AtmajJAnInI dRSTi samyak hovAthI temane te paNa jJAnarUpa bhAse che, tethI AtmajJAnano Azraya karI temAM ja TharavA yogya che. eka paNa vrata-paccakhANa ke koI vastuno tyAga na hato chatAM zrI zreNika mahArAja samakitanA pratApe AvatI covIsImAM zrI mahApadma nAme prathama tIrthaMkara thaze ema "zrI ThANAMga sUtramAM ullekha che. A uparathI AtmajJAnano atyaMta mahimA pragaTa thAya che. Ama, zrImade A kAvyamAM jJAnanuM svarUpa tathA jJAnaprAptino upAya udyopyo che. zrImade Apela zAstronI zAkha uparathI temaNe jaina zAstro anusAra upadeza karyo che te spaSTapaNe jaNAI Ave che.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 mULa mAraga sAMbhaLo jinano re zrImadbhA sarva upadezAmRtanA kendrasthAne zrI jinano mULa mArga che. te mULa mArganA uddhAranI prakRSTa bhAvanA bhAvatAM zrImade vi.saM. 19paranA Aso suda 1nA divase, eTale ke zrI Atmasiddhi zAstranI racanAnA 15 divasa pahelAM, ANaMdamAM agiyAra kaDInuM, "mULa mAraga sAMbhaLo jinano re' e dhruvapada paMktino pade pade raNakAra karatuM ane mULa mArganuM saMkSepamAM paNa saMpUrNa svarUpa prakAzanuM alaukika kAvya racyuM hatuM. zrImad ANaMda hatA tyAre khaMbhAtamAM eka sAdhue AtmalakSa vinA eka mahinAnA upavAsa karyA hatA. te sAdhune vaMdana karavA ghaNA loko ANaMda thaIne khaMbhAta jatA hatA. te vakhate ratnatrayarUpa mULa mArganI apUrva samajaNa ApatAM A padanI zrImade racanA karI hatI. vRtti akhaMDapaNe sanmukha karIne jinezvarano mULa mArga sAMbhaLavAnI preraNA karatAM zrImad jaNAve che ke teo mAnapUjA meLavavA arthe A mArga kahetA nathI, tema usUtraprarUpaNA karI bhavavRddhi thAya te duHkha paNa temane aMtaramAM priya nathI. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.pa23 (AMka-715). ra- 'bodhAmRta', bhAga-2, bIjI AvRtti, pR.33 noMdhaH khaMbhAtanA zrI popaTalAlabhAI gulAbacaMdabhAI A padanI racanA saMbaMdhI lakhe che ke - tyAM ANaMda mukAme mArA bhAI nagInadAsa paNa hAjara hatA. mArA bhAIe paramakRpALudeva pratye jaNAvyuM ke mArA mAmAM bahu ja niMdA kare che. te vakhate paramakRpALudeve kAgaLa tathA khaDIo kalama maMgAvyA ane "mULa mAraga sAMbhaLo jinano re' e pada racyuM ane nagInadAsane paramakRpALudeve jaNAvyuM ke lo, A tamArA mAmAno cheDo jhAlIne kahejo ke jainano mAraga A pramANe che - ema kahI paramakRpALudeve tenA vistArathI artha prakAzyA hatA.' - 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.126
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 teo potAnAM vacanone nyAyane kAMTe tolavA tathA jina siddhAMto sAthe sarakhAvI jovA sUcavI jaNAve che ke temanuM kahevuM kevaLa paramArthahetuthI che ane A vAtano marma koI mumukSu jIva ja pAmI zakaze. A pramANe bhUmikA bAMdhI zrImad mokSamArganuM adbhuta nirUpaNa karatAM jaNAve che ke darzana-jJAna-cAritranI ekatA ane avirUdhdhatA te paramArthathI jinamArga che ema jJAnIoe siddhAMtamAM prakANyuM che. bAhya veSa ane vratanA je bhedo che te dravya, deza, kALa Adi pramANe hoya che, paNa jJAnAdinI je zuddhatA che te to traNe kALamAM abheda ja hoya che. zrImad tyArapachI jJAna, darzana, cAritra zabdano paramArtha saMkSepamAM zravaNa karavA mATe jaNAve che ane kahe che ke te paramArthane vizeSa prakAre vicArI jotAM uttama AtmArtha samajAze. AtmA dehAdithI bhina, sadAya upayoga lakSaNavALo, avinAzI che ema sadgurunA upadezathI jANavuM, tene yathArtha jJAna kahyuM che. je jJAna vaDe jaNAyuM, tenI zuddha pratIti varte, tene bhagavaMte darzana kahyuM che tathA tenuM bIjuM nAma samakita che. jIvane sarvathI bhinna asaMga jANyo, tenI pratIti AvI ane te jJAna-darzananA pratApe vRtti asaMga thatAM je sthiratA Upaje tenuM nAma cAritra che. darzana-jJAna-cAritra ema traNe guNa abhedapariNAmathI jyAre AtmArUpa varte tyAre jIva jinano mArga pAmyo athavA potAnA svarUpane pAmyo gaNAya. evAM mULa jJAnAdi pAmavA mATe ane anAdi karmabaMdhanA nAza mATe svaccheda tathA pratibaMdha TALI sadguruno upadeza pAmavo joIe. A prakAre, jinezvara deve mokSamArganuM zuddha svarUpa darzAvyuM che, je bhavya janonAM hitane arthe atre saMkSepamAM kahyuM che ema A kAvyanA aMte zrImad jaNAve che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 - zrImade A kAvyamAM zrutasamudrano sAra ThAlavI dIdho che. A adbhuta kRtithI jIvanuM lakSa mULa mokSamArga tarapha jAya che, tene tAtvika dRSTi maLe che ane mata-darzana aMgeno Agraha zAMta thAya che. bhASAnI saraLatA sAthe je arthagAMbhIrya A kAvyamAM jovA maLe che, te temanI pratibhAvaMta sarjana zaktino zreSTha namUno che. apUrva avasara evo kyAre Avaze? zrImad AtmajJAnI hatA, lokottara puruSa hatA, adhyAtmanI ucca koTie virAjatA hatA, apUrva AtmaparAkramathI bhAvanircathatAnA paMthe vicarI rahyA hatA, chatAM bAhyathI - dravyathI paNa nircathapaNuM tvarAthI prApta thAya evI temanI abhIpsA hatI ane tethI te bhAvanAne pANImAM prabhAvaka rIte vyakta karatA, "apUrva avasara evo kyAre Avaze?' e dhruvapaMktithI prAraMbhAtA apUrva AtmabhAvollAsamaya kAvyanI utpatti thaI. zrImade A tattvasabhara, manohara, preraka ane prasiddha ekavIsa kaDInA kAvyanI racanA vi.saM. 1953nA mAgasara mAsa AsapAsa vavANiyAmAM temanAM mAtuzrInA khATalA upara besIne karI hatI. "apUrva avasara'nA kAvyamAM zrImade potAne prApta thayela dazA prakAzI che ane AgaLanI dazA prApta karavAno manoratha vyakta karyo che; tethI mukhyapaNe A kAvya svalakSI che, chatAM anya jIvo tenAthI preraNA pAmI temAM darzAvela krame mokSamArge AgaLa vadhI zake ema hovAthI gauNapaNe tene paralakSI paNa kahI zakAya. A kAvyamAM zrImade potAnI AtmakathA ane paramapada prAptinI bhAvanA sacoTa rIte abhivyakta karavA sAthe jaina AgamonI paripATI anusAra AtmavikAsanA cauda guNasthAnakanI prakriyA paNa rocaka rIte darzAvI che. A kAvyane 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.563-566 (AMka-738)
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 bAra kaDIno pUrvArdha ane nava kaDIno uttarArdha ema be vibhAgamAM vibhAjita karI zakAya. pUrvArdhamAM samyagdarzana, nigraMtha thavAnI bhAvanA, nirmathanA cAritra AdinuM varNana che, jyAre uttarArdhamAM kSapaka zreNI, kevaLajJAna, mokSa AdinuM varNana che. - zrImad kAvyanA prAraMbhamAM Atmanivedana karatAM jaNAve che ke apUrva avasara evo kyAre Avaze ke jyAre bAhya ane atyaMtara nircathatA prApta thaze ane sarva saMbaMdhanuM tIkSNa baMdhana chedIne mahApuruSonA paMthe vicarazuM. sarva parabhAvathI udAsInavRtti hoya, dehano upayoga saMyamamArga sAdhavA mATe ja thato hoya, te sivAya bIjA koI paNa hetue bIjI koI paNa icchA na hoya ane dehamAM kiMcit paNa mamatvabhAva na hoya evA nircathapaNAnI bhAvanA zrImad kare che. trIjI kaDImAM Upajyo' zabda dvArA potAne anulakSIne zrImad jaNAve che ke darzanamoha vyatIta thavAthI dehathI bhinna zuddha AtmAno bodha thayo che, samyajJAnanI prApti thaI che; te AtmabodhanA kAraNe vizeSapaNe kSINa thayela cAritramohane avalokIe chIe ane zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna niraMtara varte che. A kAvyanI cothI kaDIthI bAramI kaDI sudhImAM zrImad munidazAnI bhAvanA bhAvatAM jaNAve che ke mana-vacana-kAyAnA yoganI pravRtti rokIne dhyAnamagna thAuM; ane AvI AtmasthiratA (gupti) niraMtara pradhAnapaNe maraNa paryata raho. ghora pariSaha ke upasarganA bhayathI paNa te AtmasthiratA vicalita na thAya. samitinuM svarUpa darzAvatAM teo jaNAve che ke nirvikalpa dazA akhaMDa na rahe tyAre mana-vacana-kAyAnI je pravRtti thAya te saMyamanA hetue, svarUpalakSe, jina-AjJA AdhIna hoya tathA te pravRtti paNa kSaNe kSaNe ghaTatI jatI sthitimAM hoya ane aMte te pravRtti baMdha thatAM pote nijasvarUpamAM lIna thAya.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 municaryA viSenI potAnI dhAraNA vyakta karatAM zrImad AgaLa kahe che ke pAMca indriyanA viSayamAM rAga-dveSarahitapaNuM varte, pAMca prakAranA pramAdathI mananI asthiratA thAya nahIM, dravya-kSetra-kALa-bhAvanA pratibaMdha vinA udayAdhInapaNe, lobharahitapaNe vicare; krodha pratye krodhasvabhAvapaNuM varte, mAna pratye dInapaNAnuM mAna varte, mAyA pratye sAkSIbhAvanI mAyA varte, lobha pratye lobha samAna thAya nahIM; bahu upasargakartA pratye paNa krodha na kare, cakravartI vaMdana kare to paNa mAna na thAya, deha chUTI jAya to paNa eka romamAM paNa mAyA na thAya ane utkRSTa prakAranI siddhione phoravavAno ke upayoga karavAno lobha na thAya; nagnabhAva, muMDabhAva, ajJAnatA, adaMtadhAvana AdinuM pAlana karavuM tathA keza, roma, nakha ke aMganI zobhA na karavI e prasiddha AcArarUpa dravyasaMyama ane bhAvasaMyamamaya nirgathadazA va; zatru-mitra, mAna-apamAna, jIvana-maraNa, bhava-mokSa e sarvanA samabhAve jJAtA-draSTA rahevAya; smazAnamAM ekalA vicaratA hoya athavA parvatamAM vicaratA hoya ke jyAM vAghasiMhano saMyoga thaI jAya to tyAM paNa Asana aDola rahe, manamAM bhaya ke kSobha Upaje nahIM, balka parama mitrano yoga thayo hoya ema mAne; ghora tapazcaryAmAM paNa manamAM kheda Upaje nahIM ane sarasa AhArathI manamAM prasannatA thAya nahIM, rajakaNa ke vaimAnika devanI riddhi sarvene ekapudgalarUpe mAne. A pramANe municaryA AcaravAnI bhAvanA bhAvI, zrImad uttarArdhamAM teramI kaDImAM "AvuM' zabdano prayoga karI, potAne uddezIne bhAvanA vyakta kare che ke upara jaNAvyuM te pramANe cAritramohano parAjaya karI, apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnake AvuM ane kSapakazreNImAM ArUDha thAuM, jyAM zuddha svabhAvanuM ja ananya ciMtana hoya. mohasvayaMbhUramaNasamudra tarIne kSINamoha nAmanA bAramA guNasthAnake sthiti karuM ke jenA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 aMtasamaye pUrNa vItarAga thaI nija kevaLajJAnanidhAna pragaTa thAya. teramA guNasthAnake cAra ghanaghAtI karma vyavaccheda thayAM hovAthI bhavanA bIjano AtyaMtika nAza thayo hoya che, AtmapariNatinI zuddhatA sahita jIva sarva bhAvano jJAtA-draSTA hoya che ane anaMta vIryanA pragaTavAthI kRtakRtya thaI prabhupade virAjita hoya che. vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya e cAra bAkI rahelAM karmo baLelI sIMdarInI jema AkRti mAtra rahe che. AyuSya karma che tyAM sudhI ja dehamAM rahevAnuM hovAthI AyuSya pUrNa thayA pachI pharI deha dhAraNa karavAno raheto nathI. caudamuM ayogI guNasthAnaka prApta thatAM mana, vacana, kAyA ane karmanI vargaNA e sakaLa pudgalano saMbaMdha sadAne mATe chUTe che. A dazA mahAbhAgya, sukhadAyaka tathA pUrNa abaMdha che. caudamAM guNasthAnakanA chellA samaye eka paramANumAtranI paNa sparzanA hotI nathI, pUrNakalaMkarahita aDola svarUpa pragaTe che ke je zuddha, niraMjana, caitanyamUrti, ananyamaya, agurulaghu, amUrta, sahajapadarUpa che. pUrvaprayoga, baMdha cheda, tathAgati pariNAma, asaMgatA e kAraNonA yoge A AtmA Urdhvagamana karI siddhAlayamAM susthita thAya che ane tyAM sAdi-anaMta kALa sudhI anaMta darzana, anaMta jJAna sahita anaMta samAdhisukhamAM nimagna rahe che. A padane sarvajJa bhagavAna potAnA kevaLajJAnamAM jANe che, chatAM teo tene yathArthapaNe kahI zakatA nathI; to te svarUpane anya koInI vANI zuM kahe? te padanuM jJAna mAtra anubhavagocara che. A kAvyano upasaMhAra karatAM zrImad aMtima kaDImAM prakAze che ke e paramapadanI prAptinI temaNe bhAvanA bhAvI che ane te kArya atyAre gajA uparAMtanuM hovAthI manoratharUpa che; topaNa temanA manamAM e daDha nizcaya varte che ke teo prabhunI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJAe cAlI te svarUpane avazya pAmaze. Ama, sarvotkRSTa paramapadaprAptinI prabhAvazALI bhAvanArUpa A 'apUrva avasara' kAvya zrImadnI atyuttama, avirata, aMtaraMga puruSArthadhArAnuM spaSTa digdarzana karAve che. A kAvya evA Atmika ullAsathI lakhAyeluM che ke te vAMcanAra-sAMbhaLanArane paNa ullAsa Ave che. tattvajJAnathI bharapUra A kAvya jaina dharmanA tathA anya dharmonA jijJAsuomAM ghaNuM lokapriya che ane te ghaNAM sthaLe-prasaMgoe gavAya che. mahAtmA gAMdhIjIne A kAvya tenI uttamatAnA kAraNe khUba priya hatuM. phinIksa AzramamAM prArthanAmAM A kAvya gavAtuM ane tyAM temaNe tenI pratyeka kaDI upara pravacana karyAM hatAM. temaNe A padane 'AzramabhajanAvalI'mAM paNa sthAna ApyuM hatuM. gAMdhIjIe A kAvyane zrImanI dazA sAthe sAMkaLatAM lakhyuM che 211 -- je vairAgya e kaDIomAM jhaLahaLI rahyo che te meM temanA be varSanA gADha paricayamAM kSaNe kSaNe temanAmAM joyelo.1 A kAvyanI pratyeka kaDI eTalI saghana ane arthasabhara che ke tenAthI prabhAvita thaI muni zrI jayavijayajI, muni zrI saMtabAlajI, zrI kAnajIsvAmI, zrI nagInadAsa zeTha jevA samartha ciMtakoe tenA upara vistRta vivecana karyuM che. vinobAjIe I.sa. 1916mAM A kAvya vAMcyuM hatuM. temane te khUba gamyuM hatuM ane temaNe te kaMThastha paNa karyuM hatuM. tattvajJAnagarbhita ane AtmalakSopadezaka A alaukika kAvya gujarAtI kavitAnuM eka aNamola ratna che. kAvyaguNanI dRSTie te eTaluM ucca prakAranuM che ke mAtra A eka ja kAvya 1- zrI mukulabhAI kalArthI saMpAdita, 'zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI', pR.46
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zrImade racyuM hota to paNa temane kavi kahevA mATe te pUratuM hota. A kAvyanI suMdara goThavaNI tathA racanA viSe munizrI saMtabAlajI temanA 'siddhinAM sopAna' nAmanA pustakanI prastAvanAmAM lakhe che ke - AgrAno tAjamahela jema zilpaduniyAno addabhutakaLAnamUno che; tema A gItA jevA sarvamAnya graMthanI haroLamAM Ave evo AdhyAtmika jagatanA AlezAna maMdirano kaLAnamuno che, ema mane lAgyuM che. gItAnI AsapAsa jema AkhuM AdhyAtmika jagata che, tema AnI AsapAsa AdhyAtmika jagatamAMthI kADhI Apelo kevaLa malIdo che. e pacAvavA mATe amuka bhUmikA joIe paNa jene pace eno beDo pAra.1 jaDa ne caitanya banne dravyano svabhAva bhinna jaDa ne caitanya bane dravyano svabhAva bhina' paMktithI zarU thatuM, soraThAnI soLa paMktimAM racAyeluM A kAvya zrImade vi.saM. 1956nA kArataka vada 11nA divase muMbaImAM lakhyuM hatuM. A kAvyamAM zrImade jaDa ane cetana e be dravya vaccenA bhedanuM nirUpaNa karyuM che. temaNe ATha ATha paMktionI be kaDI racI che. prathama kaDImAM teo jaNAve che ke jaDa ane caitanya e bane dravyano svabhAva sAva judo che ema samyak pratItipUrvaka jene samajAya che, tene potAnuM nijasvarUpa cetana che ane jaDa to saMyogasaMbaMdharUpa che athavA te paradravya zeya che evo anubhavano prakAza pragaTe che ane jaDa padArthathI udAsIna thaI tene AtmavRtti thAya che. kAyAnI mAyA TALI, AtmAnA zuddha caitanyasvarUpamAM samAyA evA nigraMtha mahAtmAono paMtha te saMsAraparibhramaNanA aMtano upAya che. 1- muni zrI saMtabAlajI, 'siddhinA sopAna', prastAvanA, pR.6 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.642 (AMka-902).
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 bIjI kaDImAM zrImad darzAve che ke bahirdaSTi jIvone zarIra ane AtmA ajJAna vaDe ekarUpe bhAse che ane tethI kriyAnI pravRtti paNa tevI ja bhrAMti sahita thAya che. utpatti, roga, zoka, duHkha, mRtyu te dehano svabhAva hovA chatAM ajJAnavaze te AtmAno svabhAva gaNavAmAM Ave che. evo je anAdino deha ane AtmAne ekarUpa mAnavAno mithyAtvabhAva che, te jJAnInAM vacana vaDe dUra thaI jAya che. te jIvane jaDa ane caitanyano bhinna svabhAva spaSTapaNe bhAse che ane krame karIne mokSapada prApta thatAM banne dravyo nija nija rUpe sthita thAya che. Ama, parama nigraMthamArganI udghoSaNA karatAM A kAvyamAM saraLa ane spaSTa bhASAmAM zrImade jaina dharmanI UMDI tattvavicAraNA rajU karI che. icche che je jogI jana zrImA aMtima saMdezA tarIke suprasiddha 'icche che je jogI jana' zabdothI zarU thatuM cauda kaDInuM kAvya temaNe potAnA dehavilayanA daseka divasa pUrve, vi.saM. 1957nA caitra suda 9nA divase, svahaste na lakhatAM zrI dhArazIbhAI pAse lakhAvyuM hatuM. mumukSuone bhavasAgaramAM dIvAdAMDInI jema apUrva mArgadarzakarUpa thAya evA A kAvyamAM zrImade sAdhanAmArganuM rahasya parama AzayagaMbhIratAthI prakAzyuM che. zrImade potAnA amUlya aMtima saMdezAmAM sAdhya, sAdhana, sAdhaka, siddhi e cAra bAbato viSe spaSTatA karI che. zrImad jaNAve che ke jogI jano je anaMta sukhasvarUpa mULa zuddha Atmapadane icche che te sayogI jinane viSe sadAya pragaTapaNe prakAzita che. AtmasvabhAva agamya che, tethI jinapadanA AdhArathI te zuddha AtmasvarUpapadano prakAra darzAvyo che. jinapada ane nijapadanI ekatA che, temAM kAMI bhedabhAva nathI. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.659-660 (AMka-954)
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 A lakSa thavA sukhadAyaka evAM zAstra prabodhyAM che. jinapravacana evuM to durgamya che ke teno pAra pAmatAM prakhara buddhizALI paNa thAkI jAya che, tethI A zAstronuM rahasya pAmavA mATe zrI sadgurunuM parama avalaMbana sugama ane sukhakhANarUpa upAya che. atyaMta bhaktipUrvaka jinacaraNanI upAsanA karavI, munijanonA satsaMgamAM ati rati dharavI, mana-vacana-kAyAnA yogano yathAzakti saMyama karavo, atizaya guNapramoda dhAravo, aMtarmukha yoga rAkhavo. Ama karanArane zrI sadguru dvArA jina darzananA anuyoganuM rahasya prApta thAya che. jema bhagavAna dvArA mAtra tripadIno bodha thatAM ja gaNadharone te tripadI cauda pUrvanuM jJAna pragaTAvavA labdhivAkya thaI paDatI, tema Akho pravacanasamudra sadgurunA eka vAkyanA paramArtharUpa biMdumAM UllasI Ave che ane jIva zAstrasamudrano pAra pAme che. tyArapachI zrImad apAtra, jaghanya-madhyama-uttama pAtra jIvanuM spaSTa svarUpa darzAve che ke jene matinA yoga viSayavikAra sahita rahyA che ane pariNAmanI viSamatA varte che, tene saguruyoga maLyo hoya to te paNa ayogarUpa thaI paDe che. maMda viSaya, saraLatA, AjJA sahita suvicAraNA, karuNA, komaLatA Adi guNa che te prathama bhUmikA che. zabdAdi viSaya jeNe rokyA che, saMyamasAdhanano rAga che ane jene AtmA karatAM jagata ISTa nathI, te mahAbhAgyavaMta madhyama pAtra che. jene jIvananI tRSNA nathI ane maraNano yoga prApta thatAM kSobha nathI te mArganA mahApAtra che, lobhane jItanAra parama yogI che. zrImad AgaLa jaNAve che ke jema madhyAhna sUrya sama pradezamAM Ave che tyAre sarva padArthonI chAyA potAmAM ja samAI jAya che, tema mana AtmAnA svabhAvarUpa samapradezamAM Ave che tyAre te mana AtmAmAM ja samAI jAya che. mohavikalpathI samasta saMsAra Upaje che ane aMtarmukha avalokana
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 karatAM te mohivakalpane ane tethI saMsArane vilaya thatAM vAra lAgatI nathI. saMsAranI utpatti ane vilayano marma khulluM karatI, tattvajJAnano amUlya khajAno kholI ApatI rahasyacAvI apUrva tattvacamatkRtithI darzAvI, zrImad A kAvyanI cUDAmaNiratnarUpa aMtima caudamI kaDImAM jaNAve che ke anaMta sukhanuM dhAma, jene saMtajano niraMtara icche che ane rAta-divasa tenA ja dhyAnamAM nimagna rahe che, je pada sarvotkRSTa zAMtirUpa anaMta sudhArasathI bhareluM che, te sarvotkRSTa padane huM praNAma karuM chuM. yogIoe vareluM pasaMda kareluM evuM te paramapada trikALa jayavaMta varto!! - Ama, A kAvyamAM zrImadno jJAnaprakAza nihALI zakAya che ane temanI ucca AtmadazAno khyAla Ave che. apUrva tattvakaLAthI raceluM A arthagaMbhIra kAvya jagatamAM jJAna-udyota relAve che. anupama saMdezo ApanAra A aMtima kAvyanI pratyeka kaDI ekabIjA sAthe saMkaLAyelI hovA chatAM svataMtra rIte AsvAdya banI zake tevI che. kharekhara, A adbhuta kRti zrImadde mumukSujanone Apelo bhavya 5ramArthavAraso che. zrImadnAM lagabhaga badhAM kAvyomAM jaina tattvajJAna nirUpAyeluM che. te kAvyo game teTalI vAra vAMcavA chatAM temAMthI pratyeka vakhate navInatAno anubhava thAya che. temanAM kAvyomAM temanA parama prajJAtizayanA camatkAro sarvatra jhaLahaLe che. mokSamArgano nirmaLa, zuddha bodha akSare akSare nirjhare che. paramArtha-puSkarAvarta megha sama zrImade varasAvelo upadeza parama puruSArthapreraka ane apUrva mArgadarzaka che. zrImadnAM kAvyomAM kavitvanA camatkAro paNa The2 The2 jovA maLe che. zabdonI sa2La bhAvavAhI racanA, geya chaMdo
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ane ucca kAvyatvanI kakSAe pahoMcatI paMktio A AdhyAtmika guNavALAM padone sAhityika dRSTie paNa ucca kakSAnAM banAve che. temanuM lekhana pravAhabaddha che. e pravAha kyAMka jozabhera, to kyAMka ciMtanasulabha gaMbhIra gatie vaheto jAya che. temanI racanAomAM akSarameLa chaMdano upayoga bhAgye ja thayelo che. mukhyatve doharAno ane kvacit anya mAtrAmeLa chaMdo tathA dezIono upayoga thayelo che. A racanAomAM sAmAnya rIte aMtyAnuprAsano upayoga thayelo jovA maLe che. sAthe sAthe kyAreka upamA, rUpaka Adi aneka alaMkAro paNa upayogamAM levAyAM che. zrImaddnAM vizALa vAMcanano ane anubhavanA amRtano lAbha ApatI vividha padyaracanAo jotAM ema lAge che ke ucca prakAranI naisargika kavitvazakti vastusparza tathA abhivyaktinuM sAmarthya temanAmAM hatAM. teo mahAjJAnI tathA jainadharmanA anokhA bhASyakAra hovA sAthe temanI prakRtino eka bhAga nirvivAdapaNe kavino hato. 'apUrva avasara' Adi kAvyonI hastalikhita prato jotAM khyAla Ave che ke te kRtiomAM bhAgye ja zAbdika pheraphAra karavAmAM AvyA che, je zrImaddnI prabaLa sarjanapratibhA ane uccatara AdhyAtmika kakSA darzAve che. jema zrI AnaMdaghanajI mahArAja, upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja ane gaNizrI devacaMdrajI mahArAjanAM stavano tathA pado bhAvanI sUkSmatA ane dhyeyanI uccagAmitAnA kAraNe tatkAlIna gujarAtI sAhityamAM anokhI bhAta pADe evAM che, evuM ja zrImanAM kAvyo viSe paNa kahI zakAya. ***
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (pa) bhASAMtaro ane vivecano bhASAMtaro zrImadgI gadyakRtiomAM jaina sUtro ane zAstromAMthI temaNe karelA anuvAdono paNa samAveza thAya che. temaNe thoDAghaNA pheraphAra sAthe bhASAMtara karyuM hovA chatAM mULa kRti vAMcatAM hoIe tevI svAbhAvikatA teo lAvI zakyA che. temaNe ratnakaraMDazrAvakAcAra'nI TIkAnA amuka bhAgano anuvAda 'dvAdazAnuprekSA' zIrSaka nIce, "zrI uttarAdhyayana sUtra'nA 36mA adhyayananA keTalAka zlokono anuvAda "jIvAjIva vibhakti' zIrSaka nIce, "zrI dazavaikAlika sUtra'nA be adhyayananI keTalIka gAthAono anuvAda "saMyati dharma' zIrSaka nIce karyo che. taduparAMta temaNe "jJAnArNava'nA keTalAka zlokonuM, "paMcAstikAya'nuM tathA dravyasaMgraha'nI keTalIka gAthAonuM bhASAMtara paNa karyuM che. A bhASAMtaronuM saMkSepamAM avalokana karIe. - dvAdazAnuprekSA prasiddha AcAryazrI samatabhadrasUrijIe vikramanI bIjI sadI AsapAsa "ratnakaraMDazrAvakAcAra' nAmano zrAvakanA AcAronuM nirUpaNa karato saMskRta graMtha lakhyo hato. A graMtha upara vikramanI vIsamI sadImAM paMDita sukhadAsajIe hiMdImAM vistRta TIkA lakhI hatI. temAM samyaktvanAM ATha aMga, bAra bhAvanA, samAdhimaraNa vagere viSayono samAveza thAya che. temAMthI zrImade 'dvAdazAnuprekSA' zIrSaka nIce bAra bhAvanAonuM bhASAMtara karavAnuM zarU karyuM hatuM ane anitya, azaraNa e be bhAvanAono saMpUrNa anuvAda tathA saMsArabhAvanAno thoDo anuvAda karyo hato. A bhASAMtaranI zarUAtamAM bAra bhAvanAonAM nAma 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.15-22 (AMka-10)
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 ane teno mahimA che. anityabhAvanAmAM jIvana, yauvana, parivAra, indriyajanita sukha AdinI kSaNabhaMguratA judI judI rIte samajAvavAmAM AvI che. lakSmIno sadupayoga karavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. azaraNabhAvanAmAM karmodayane rokI zakAto nathI ane mAtra vItarAgabhAva, samatAbhAva ja zaraNarUpa che ema varNavavAmAM AvyuM che. saMsArabhAvanAmAM saMsAraparibhramaNanuM svarUpa darzAvyuM che. pachI narakanA varNanamAM narakanI bhUminA varNanano thoDo bhAga anuvAdita karyo che, bAkInA bhAgano anuvAda thayo nathI. zrImade karelo A anuvAda lagabhaga zabdazaH che, paraMtu vAMcanArane bhAgye ja ema lAge ke te anuvAda che evI svAbhAvika saraLa bhASAmAM mULa lekhakano vicArapravAha vahI rahyo hoya tema te lakhAyela che. jIvAjIva vibhakti' zrImade vIsame varSe "jIvAjIva vibhakti' zIrSaka nIce zrI uttarAdhyayana sUtra'nA 36mA adhyayananA prathama bAra zlokano anuvAda karyo che. "zrI uttarAdhyayana sUtra'nA 36mAM adhyayanamAM jIva ane ajIva vacceno bheda samajAvyo che. zrImade karelA bAra zlokanA anuvAdamAM loka-aloka tathA ajIvanA rUpI ane arUpI bhedanuM varNana Ave che. te pachI ajIvanAM lakSaNo tathA jIva viSenI mAhitI ApatA bAkInA zlokano anuvAda thayo nathI. A anuvAda jeTalo thayo che teTalo lagabhaga zabdazaH che. saMyati dharmara zrImade vi.saM. 1945nA vaizAkha mAsamAM 22me varSe "zrI dazavaikAlika sUtra'nA cothA adhyayananI gAthA 1 thI 24nuM tathA 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.164 (AMka-24) 2- ejana, pR.185-187 (AMka-60)
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 chaThThA adhyayananI gAthA 9 thI 36nuM "saMyati dharma' zIrSaka nIce bhASAMtara karyuM hatuM. zrImade cothA adhyayananA karelA bhASAMtaramAM yatnA, saMyama, jIvAjIvanuM svarUpa jANavAthI mAMDIne siddhadazA sudhInA vikAsakrama AdinuM varNana che. chaThThA adhyayananA bhASAMtaramAM munie pALavA yogya ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigrahanA AcAro; rAtribhojanatyAganI AvazyakatA tathA pRthvIkAya, jaLakAya ane agnikAya jIvonI rakSAnuM nirUpaNa che. mULa ardhamAgadhI bhASAmAM je rahasya che, te TUMkAmAM tevI ja gaMbhIra bhAvadarzaka rahasyAtmaka bhASAmAM, vAMcanArane mULa gAthAonI ApoApa smRti thAya tevI rIte gujarAtImAM bhASAMtara thayuM che. zAstranI sUtrAtmaka zailI sAcavIne, paramArtha upara lakSa rAkhIne saMthakAranA hRdayanI vAta AlekhavAnI zrImanI zailI prazaMsanIya che. jJAnArNavanA keTalAka zlokono anuvAda AcAryazrI zubhacaMdrajIe saMskRta bhASAmAM jJAnArNava' nAmano graMtha lakhyo hato. vi.saM. 1946mAM zrImade A graMthanA trIjA prakaraNanA zloka 1 thI 12no zabdaza: anuvAda karyo hato. zrImade karelA 12 zlokanA anuvAdamAM manuSyajanmanI durlabhatA tathA mahattA, dharmAdi cAra puruSArthamAM mokSapuruSArthanI utkRSTatA, mokSanuM svarUpa, mokSanuM sAdhana, dhyAnano upadeza Adi viSayonuM nirUpaNa che. vAMcanArane mULa zlokono artha saraLatAthI samajAI jAya tevo suMdara anuvAda zrImade karyo che. paMcAstikAyano anuvAda astikAya eTale pradezasamUhAtmaka vastu. AkAzanA jeTalA bhAgane eka pudgalaparamANu roke teTalA bhAgane pradeza 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 229-210 (AMka-102) 2- ejana, pR.586-pa95 (AMka-766).
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 kahe che. aneka pradezAtmaka dravya arthAt astikAya pAMca che - jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza. A pAMce dravyone paMcAstikAya kahe che. dravyAnuyoganA paramArtharaMgathI raMgAyelA zrImade vi.saM. 195ranA zrAvaNa mAsamAM paMcAstikAyanuM svarUpa saMkSepamAM samajAvatAM traNeka patro lakhyA hatA. vi.saM. 1953mAM zrImade AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta prasiddha graMtha "paMcAstikAya'nA bane adhyAyano gujarAtI anuvAda karyo hato. prathama adhyAyamAM 104 gAthA ane dvitIya adhyAyamAM 69 gAthA ema kula 173 gAthAmAMthI 16 gAthAno anuvAda maLato nathI. pahelAM adhyAyamAM maMgalAcaraNa, dravyanuM lakSaNa, dravya-paryAyanuM svarUpa, pAMca astikAyanuM svarUpa, jIva-karmano saMbaMdha AdinuM nirUpaNa che. bIjA adhyAyamAM mokSamArganuM svarUpa, nava tattva, jIvanA prakAra AdinuM nirUpaNa che. zrImade kyAreka 'paMcAstikAya'nI mULa gAthAono bhAvAnuvAda karyo che. A anuvAda karatI vakhate kyAreka eka vAta be gAthA sudhI cAlatI hoya to temaNe te banne gAthAno sAthe anuvAda Apyo che. zrImanne vizvatattvo viSeno bodha hRdayagata thayo hovAthI temano anuvAda mULa kRti jevo saphaLa banyo che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva gujarAtI gadyamAM lakhatA hoya te ja prakAre A anuvAda lakhAyo che. jemane bhASA uparanuM prabhutva, viSayanuM svAmitva ane bhAvanuM pUrNatva che evA zrImade, mULa lakhANa che ke anuvAda, tenI khabara na paDe evA anuvAdano Adarza namUno rajU karyo che. A anuvAda zrImadbho AcAryazrI kuMdakuMdadeva ane temanA mahAna graMtha pratyeno parama prema darzAve che. dravyasaMgrahanI keTalIka gAthAonuM bhASAMtara vi.saM. 1953mAM zrImade siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrakRta 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.584-585 (AMka-761)
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 21 'dravyasaMgraha'nI 58 gAthAmAMthI 31mI gAthAthI 49mI gAthA sudhInuM susaMbaddha bhASAMtara karyuM hatuM. A gAthAomAM Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa, puNya, pApa, samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra AdinuM varNana karavAmAM AvyuM che. zrImade A anuvAda saraLa, bhAvavAhI ane svAbhAvika bhASAmAM karyo che, je zrImanI anuvAdaka tarIkenI zaktiono paricaya karAve che. graMthakAre je bhAva darzAvavA gAthAo lakhI che, te ja bhAva spaSTa rIte pragaTa thAya tema zrImade suMdara bhASAmAM anuvAda karyo che. Ama, "paMcAstikAya'nA anuvAda sivAya zrImade karelA anya anuvAdo pUrNa svarUpamAM maLatA nathI. jo ke "paMcAstikAya'nI paNa keTalIka gAthAono anuvAda upalabdha nathI, te dRSTie temaNe karelo eka paNa anuvAda saMpUrNa rUpamAM prApta nathI. temaNe karela anuvAdanuM kArya jotAM ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke jo temaNe te te graMthono pUrNa anuvAda karyo hota to ghaNuM upakArI kArya thAta. anuvAdamAM mULa graMtha jeTalI ja vizadatA che ane te badhAM anuvAdakAryomAM temanI anuvAdaka tarIkenI kuzaLatA jovA maLe che. saMskRta, ardhamAgadhI, hiMdI ane gujarAtI bhASAo uparanuM temanuM prabhutva ane zabdasaMyojananI temanI kaLA kharekhara sarvottama che. vivecano zrImade karelAM vivecanomAM "svarodaya jJAna' uparanI apUrNa TIkA, 'navatattva prakaraNanI eka gAthA uparanI TIkA, jIvatattvasaMbaMdhI vicAra', 'samayasAranATaka'nI keTalIka gAthAonuM vivecana, "ATha yogadRSTinI sakjhAya'mAMthI lIdhelI kaDInI samajUtI tathA "AnaMdaghanacovIsI'nA apUrNa vivecanano samAveza thAya che. A vivecanonuM saMkSepamAM avalokana karIe.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 svarodaya jJAna uparanI TIkA` zrImaddnI adhyAtmavRttinA kAraNe temanI abhiruci saheje AdhyAtmika puruSonAM vacano pratye pravartatI hatI. temaNe vi.saM. 1943nA kArataka mAsamAM zrI cidAnaMdajI mahArAje lakhelA 'svarodaya jJAna'nA rahasyane pragaTa karatI TIkA lakhI hatI, je apUrNa maLe che. temaNe prastAvanAmAM ardha hiMdI tathA ardha gujarAtI bhASAmAM lakhAyelA 'svarodaya jJAna'nI racanA pAchaLano zrI cidAnaMdajI mahArAjano hetu batAvyo che ane te pachI cidAnaMdajI mahArAjanA jIvananI TUMkI rUparekhA tathA temanI ucca AtmadazAnuM varNana karyuM che. A rUparekhA apUrNa maLe che. vaLI, jeTalA doharA viSe lakhANa maLe che te paNa saLaMga nathI. je doharA viSe lakhANa maLe che temAMthI keTalAka zarUAtanA bhAganA che, keTalAka madhya bhAganA che, to keTalAka aMta taraphanA che. tethI A TIkA temaNe sAdyaMta lakhI haze ke kema teno khyAla AvI zakato nathI. zrImade zarUAtamAM be doharAno zabdArtha samajAvyo che. pachInA doharAmAM bhAvArtha Apyo che. je rIte doharAno marma prakAzavAmAM Avyo che te upara vicAratAM ema lAge che ke jo zrImadnuM vivecana pUrNa svarUpamAM prApta thayuM hota to svarodaya jJAna' graMthanA abhyAsamAM te vivecana khUba upayogI thaI zakyuM hota. jIvatattvasaMbaMdhI vicAra 'navatattva prakaraNa'nI trIjI gAthA upara zrImade vIsamA varSe 'jIvatattvasaMbaMdhI vicAra' e zIrSaka nIce TIkA lakhI che, g apUrNa che. te gAthAmAM jIvanA prakAra batAvavAmAM AvyA che jIvo cetanarUpe eka prakAranA, trasa ane sthAvararUpe be prakAranA, vedarUpe traNa prakAranA, gatinA bheda vaDe cAra prakAranA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.159-163 (AMka-22) 2- ejana, pR.163-164 (AMka-23)
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 prakAranA, indriyanA bheda vaDe pAMca prakAranA ane kAyAnA bheda vaDe cha prakAranA che. zrImade A TIkAmAM jIvanA kaI apekSAthI keTalA bheda thAya che te anukrame cAra prakAra sudhI saraLa, spaSTa, arthagaMbhIra ane pravAhI bhASAmAM batAvyuM che ane te pachI TIkA apUrNa rahelI che. 1 samayasAranATakanI gAthAonI samajaNa zrImA patromAM 'samayasAranATaka'nI keTalIka gAthAonA rahasyanI samajUtI jovA maLe che. temaNe zrI saubhAgyabhAI uparanA eka patra(patrAMka-317)mAM 'samayasAranATaka'nA kartAkarmakriyAdvAranI 10mI gAthA samajAvI che. dravyano zuddha svabhAva udghoSatI A gAthAnA vivecanamAM temaNe vastu potAnA svarUpamAM ja pariName, eka pariNAma be dravya na karI zake, eka dravya be pariNAme pariNamI na zake, eka kriyA be dravya na karI zake, be kriyA eka dravya dhAraNa na karI zake, jIva ane pudgala banne ekakSetrAvagAhI che paNa te bannemAMthI koI potapotAnuM rUpa choDe nahIM, jaDa pariNAmano kartA pudgala che, cidAnaMda AtmA cetanasvabhAva Acare che. dravyasvataMtratAnI gahana vAto zrImade TUMkAmAM spaSTapaNe samajAvI che. vi.saM. 1949nA caitra mAsanA zrI saubhAgyabhAI uparanA eka patra(patrAMka-438)mAM zrImadde 'samayasAranATaka'nI utthAnikAnI 26mI gAthAnuM vivecana karyuM che. temAM temaNe jIvanAM samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakatA, sukhabhAsa, vedakatA ane caitanyatArUpa lakSaNonI saraLa bhASAmAM vistArathI samajaNa ApI che. A uparAMta temaNe vi.saM. 1948nA mahA mahinAnA zrI saubhAgyabhAI uparanA eka patra(patrAMka-328)mAM 'samayasAranATaka'nA sarvavizuddhidvAranI 109mI gAthA ane vi.saM.1953nA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.311-313, 316, 367369, 605 (AMka-317, 328, 438, 781)
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jeTha mahinAnA eka patra(patrAMka-781)mAM 'samayasAranATaka'nA baMdhadvAranI 19mI gAthAno artha paNa samajAvyo che. ATha yogadRSTinI sajjhAyanI kaDInuM vivecana upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje lakhelI 'ATha yogadRSTinI sajjhAya' aMtargata chaThThI dRSTinI chaThThI kaDI 'mana mahilAnuM re vahAlA upare, bIjAM kAma karyaMta; tema zrutadharme re mana deDha dhare, jJAnAkSepakavaMta'nuM vivecana zrImade vi.saM. 1948nA zrAvaNa mAsanA traNa patromAM karyuM che. temAM temaNe vistArathI samajAvyuM che ke ghara saMbaMdhI bIjAM kArya karatAM jema pativratA strInuM mana potAnA bharatAramAM lIna rahe che, tema saMsAranAM anya kAryo karatAM paNa samyagdaSTi jIvanuM citta jJAnI saMbaMdhI je upadezadharma zravaNa karyo che tene viSe lInapaNe varte che. temaNe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje Apela pativratA strInA dRSTAMtane eTalI suMdara rIte samajAvyuM che ke te dvArA siddhAMtanuM mAhAtmya sacoTapaNe samajAya che ane vAMcanAranA hRdayamAM tenI acaLa chApa paDe che. zrImade bhaktipradhAna dazAe vartavAnA lAbha paNa samajAvyA che. ahIM zrImanI asAdhAraNa vivecanazaktino paricaya maLe che. AnaMdaghanacovIsInuM aMzataH vivecana zrI AnaMdaghanajI mahArAje covIsa tIrthaMkaranI stavanArUpe covIsI racI che. vi.saM. 1953mAM te covIsInAM stavanomAM raheluM rahasya vistArapUrvaka jaNAvavAnI zrImade zarUAta karI hatI. temaNe prathama be stavananAM adhUrAM, paraMtu manohara ane talasparzI vivecana karyAM che. covIsImAM maMgalapraveza karAvanArA 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.339-342 (AMka-394, 395, 396) 2- ejana, pR.570-575 (AMka-753) ra
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 prAstAvika lakhANamAM temaNe siddha bhagavAnanuM svarUpa, ahaMta bhagavAnanuM svarUpa tathA temanuM vizeSa upakArIpaNuM, bhagavAnanA svarUpanA dhyAnAvalaMbananA lAbha AdinuM varNana karyuM che. vItarAgabhaktino mahAna paramArtha-Azaya prakAzanAra A prAstAvika lakhANa apUrNa raheluM che. prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAnanuM stavana zrImade vItarAga stavanA' zIrSaka nIce samajAvyuM che. temAM zrI RSabhajina ja sAcA pati che, patino viyoga na thAya te arthe karavAmAM AvatA upAya, Atma-arpaNatA kapaTarahita thavI joIe, cittaprasannatA utkRSTa pUjA che AdinI samajaNa ApI che. A stavananI bIjI kaDInI samajUtI jovA maLatI nathI. bIjA stavananI be kaDIo temaNe samajAvI che, jemAM zrI ajitanAtha bhagavAnanA nAmano artha, puruSArtharahita hovAthI potAnA "puruSa' nAmanI ayathArthatA, mokSamArga pAmavA mATe divya netranI AvazyakatA Adi darzAvyAM che. A mananIya vivecananI bhASA vinayapUrNa ane bhAvavAhI che. zrImade A vivecana eTaluM saraLa ane sacoTa karyuM che ke ema lAgyA vinA rahetuM nathI ke jo temaNe AnaMdaghanacovIsInuM pUrNa vivecana karyuM hota to eka bahumUlya graMthanI jagatane bheTa maLI hota. bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che ke - koI mahA buddhizALI bhavya jIvane stavanonuM vivecana lakhavuM hoya to AdarzarUpa A baMne stavanonuM vivecana che. zrI AnaMdaghanajInA hRdayamAM rahelA apragaTa vicAro ukelavAnI kaLA e vivecanomAM vAMcanArane cakita karI nAkhe tevA rUpe pragaTa pradarzita thayelI che.1 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA', AThamI AvRtti, pR.207
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 Ama, zrImade karelAM paramArthagaMbhIra vivecano guNanI dRSTie eTalAM mahattvanAM che ke koI paNa vivecakane te mArgadarzaka thavAnI yogyatA dharAve che. vivecanomAM temanuM gadya uparanuM prabhutva spaSTa dekhAya che. bhASA saraLa che ane kartAe mUkela gUDha rahasyane temAM sphuTa karavAmAM AvyuM che. A vivecano jotAM vastune UMDANathI samajAvavAnI zrImaddnI asAdhAraNa zaktino paricaya thAya che ane temanI AdhyAtmikatAmAMthI te janmyAM hoya evI pratIti thAya che. * * *
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) svataMtra lekho zrImade keTalAka gadyalekho lakhyA che, jemAMnA lagabhaga badhA kAM apUrNa rahyA che, kAM apUrNa maLe che. temaNe 'munisamAgama', 'jainamArga viveka', 'mokSasiddhAMta' vagere zIrSaka sAthenA lekho lakhyA che. tathA keTalAka zIrSaka vinAnA lekho paNa lakhyA che. A lekhonuM saMkSepamAM avalokana karIe. 'munisamAgama'1. e zrIma no sattaramA varSa pahelAM lakhAyelo apUrNa gadyalekha che, jemAM kathAtattva jovA maLe che. A lekhamAM temaNe kathA dvArA bodha Apyo che. temAM ujjayinI nagarIno rAjA caMdrasiMha jaina dharma tarapha pote kaI rIte vaLe che teno vRttAMta eka muni samakSa kahI batAve che. te rAjAe eka pachI eka aneka dharmonuM avalokana karyuM hatuM, paraMtu keTalAMka kAraNothI pratyeka dharmamAMthI tenI zraddhA UDI gaI hatI. jaina dharmano ekalo vairAgya ja dekhIne mULathI te dharma upara teno bhAva coMTyo na hato ane vividha kalpanAtaraMgothI te nAstika banI gayo hato. tene jema rucyuM tema te vartavA mAMDyo hato. aneka prakAranAM pApakarma teNe AcaryAM hatAM. eka divasa te eka haraNano zikAra karavA tenI pAchaLa paDyo hato. tyAM teno ghoDo lathaDatAM te vikaTa paristhitimAM mukAI gayo hato. te evI vicitra hAlatamAM phasAI gayo hato ke jo te ghoDA upara pAcho caDhavA jAya to tenI ja talavAra tene garadanamAM vAge. nIce dRSTi karatAM tene eka kALo bhayaMkara nAga dekhAyo ane sAme dRSTi karatAM tene eka vikarALa siMha dekhAyo. Ama te badhI bAjuethI motanA paMjAmAM phasAI gayo hato. bacavAnI koI taka na jaNAtAM tene pazcAttApa thayo hato ane te pavitra jaina dharmanA ciMtanamAM UtarI paDyo hato. jaina dharmanA abhayadAna, tapa, bhAva, brahmacarya, saMsAratyAga, sudevabhakti, 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.22-28 (AMka-11)
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 niHsvArtha guru, karma, samyagdaSTi vagere aMgenA nirmaLa siddhAMtonuM manana karatAM tene te siddhAMto saMsAramArga ane muktimArga banne pakSe zreyaskara lAgyA hatA ane pachI teNe 'navakAra stotra'ne saMbhAryo hato. tene vairAgyavAna ane jainadharmAstika thayelo joIne nAge tene jIvato javA dIdho hato. jIvanadAna ApanAra jaina dharmano upakAra mAnI te suMdara bAgamAM birAjamAna munIzvaranAM darzana karavA gayo hato ane jaina dharmano anupama bodha ApavA vinaMtI karI hatI. te pachIthI lekha apUrNa rahyo che. A lekhamAM zrImade jaina dharmanA siddhAMtono bodha kathAnA svarUpamAM Apyo hovAthI vAcaka mATe te rocaka bane che. 'jainamArga viveka'1 nAmanA 8-10 paMkti pachI apUrNa rahela lekhamAM zrImade jaina mArganuM nirUpaNa karyuM che. temAM jIva ane ajIva e be tattvonuM astitva spaSTatAthI jaNAvyA pachI jIvatattva viSenI vicAraNA rajU karI che. 'mokSasiddhAMta'2 nAmanA apUrNa lekhamAM temaNe zAstrakAronI zailI pramANe AdimAM prayojana, saMbaMdha, abhidheya prakAzI, vItarAgapravacanane tathA paMca parameSThIne bhAvapUrNa namaskAra karI, tIrthaMkaronA upakArone saMbhAryA che. te pachI zrI mahAvIra bhagavAnapraNIta mArganI vartamAna paristhiti tathA matamatAMtaranI vicAraNA karI che ane pravartI rahelA tuccha matabhedo pratye sAcI zAsanadAjhathI kheda darzAvI, Azcarya vyakta karyuM che. 'dravyaprakAza'OM nAmanA apUrNa lekhamAM temaNe 'dravyasaMgraha'mAM nirUpita traNa vibhAganuM saMkSepamAM digdarzana karyuM che, Sadarzana viSe saMkSepamAM lakhyuM che ane paMcAstikAya'nA amuka bhAganI TUMkANamAM vicAraNA karI che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.580 (AMka-756) 2- ejana, pR.580-582 (AMka-757) 3- ejana, pR.582 (AMka-758)
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM keTalAka zIrSaka vinAnA lekho paNa maLe che. AMka 755 tarIke chapAyela lekhamAM duHkha, duHkhanuM kAraNa, duHkhakSayano upAya, samyagdarzananI mukhyatA, mahAtmAonA yoganI durlabhatA, temanA nitya saMga mATe sarvasaMgatyAga ane na bane to dezayAga, vItarAgadhrutano upakAra, dvAdazAMgI, matabheda, vItarAgadarzananI uttamatA Adi viSe talasparzI vicAraNA che. te pachI lekha apUrNa rahyo che. A apUrNa lekha paNa duHkhanivRttiupAyarUpa ananya vItarAgamArganI dizAnuM darzana karAvavAne paryApta che. AMka 759nA apUrNa lekhamAM prANImAtranA duHkhamuktinA prayatna, te prayatnonI niSphaLatA ane tenuM kAraNa tathA cha kAyanA jIvonuM varNana che. AMka 760nA lekhamAM jIvalakSaNa, saMsArI tathA siddha jIva ane karma viSe; AMka 762nA lekhamAM mokSa, mokSamArga, ratnatraya Adi viSe; AMka 763nA lekhamAM dhyAna, nirjarA Adi viSe; AMka 764nA lekhamAM deva-guru-dharma, cAra anuyoga viSe ane AMka 765nA lekhamAM ati saMkSipta muddAonuM lakhANa che. A muddAo uparathI temaNe graMtha lakhavAnI yojanA karI hoya ema anumAna karI zakAya che. - zrImanA A lekhomAM arthagaMbhIra vicAraNA thayelI che. emAM kathAtattva Adi jovA maLatAM nathI. jema jema zrImanI udAsInatA vadhatI gaI hatI, tema tema temanAM lakhANamAMthI kathAtattvAdi lupta thatAM gayAM hatAM ane lekho apUrNa rahevA lAgyA hatA. koI samaye cAlu karelo lekha choDI devAto ane pachI te pUro na thato, tyAM vaLI bIjo vikalpa Ave tyAre bIjo lekha zarU thato, tevuM ghaNI vAra banatuM; ane tethI ghaNI gadyakRtio apUrNa rUpamAM ja upalabdha thAya che. Ama, vi.saM. 1953nI sAlamAM koI moTA graMthanA prayogAtmaka ke prAraMbhika svarUpa jevA lekho joI zakAya che,
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 paraMtu te prayAso prAyaH apUrNa rahelA che. tema thavAmAM temanI udAsInatA, bAhya pravRtti ItyAdi kAraNabhUta banyAM hoya ema anumAna thaI zake che. A lekhomAM dravyAnuyoganA gahana viSayanI ane mokSamArga viSenI mImAMsA jovA maLe che. jo A lekho pUrNa thayA hota to mokSamArganA pipAsuone parama upakArabhUta thAta.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) svataMtra bodhavacanamALAo zrImade puSpamALA', "bodhavacana', "mahAnIti', "vacanAmRta' vagere judAM judAM zIrSaka nIce lagabhaga 1116 jeTalAM nItivacano lakhelAM che. temAM AcAra, vicAra, nIti, saraLatA, viveka Adi viSayo uparanuM temanuM ciMtana jovA maLe che. temAMnAM keTalAMka vacano zikhAmaNarUpe che, keTalAMka bodharUpe che, to keTalAMka vyAkhyArUpe che. te sarvamAM zrImano dharmano raMga pragaTa thAya che. A bodhavacanamALAonuM saMkSepamAM avalokana karIe. puSpamALA zrImade sattaramA varSa pUrve 108 sUtrothI gUMthelI - 108 maNakA parovelI maMgalamayI "puSpamALA'nuM sarjana karyuM che. temAM jIvanamAM upayogI thAya evA 108 suvAkyo ApavAmAM AvyAM che. dharma, dayA, pavitratA, nyAyasaMpannatA, sunIti, bhakti, vairAgya, brahmacarya, pazcAttApa, sahanazIlatA, vyasanamukti, pApabhIrutA, sadAcAra, samayanI amUlyatA, saraLatA, mitAhAra, vairatyAga, nirabhimAnatA, guru AdinuM bahumAna, AtmanirIkSaNa, doSanivRtti Adi vividha viSayone sUtrita karatI, suMdara sumadhura ziSTa bhASAmAM gUMthelI A sUtramaya 'puSpamALA' puSpanI jema zIlasaurabhathI maghamaghe che. zrImade temAM prAtaHkALathI mAMDI zayanakALa parvatanI saMpUrNa dinacaryAnuM anupama vidhAna karyuM che. temaNe "Ajano divasa suyogya rIte pasAra thAya te arthe suMdara vicAro darzAvyA che. * zrImade judI judI kakSAonA mAnavanI zI pharaja che te paNa batAvyuM che. temaNe tyAgI, rAjA, vakIla, zrImaMta, bAla, yuvAna, vRddha, strI, kavi, bhAgyazALI, dharmAcArya, anucara, durAcArI, kArIgara, adhikArI - ema sarva koIne uddezIne samucita 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.3-8 (AMka-2)
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bodharUpa mArgadarzana ApyuM che. puSpamALAnAM sUtrAtmaka vAkyo vAMcanArane potAnA kartavyanA vicAramAM prere tevAM che. vAMcanAranI vicArazakti khIlavI, zabdasamUha pAchaLa rahelA paramArthanA pradezamAM praveza karavAnI preraNA kare evAM, tIkSya bANanI peThe UMDAM UtarI jAya evAM te vAkyo che. tethI akSare akSare subhASitamayI A pavitratAnAM puSpothI gUMthAyelI "puSpamALA' AbAlavRddha sarva koIne prAta:kALe, sAyaMkALe ane anya anukULa nivRttie pharI pharI pheravavA jevI, manana karavA jevI che. ATalI nAnI uMmare saraLa bhASAmAM vizadapaNe mUkAyelA ATalA prauDha, paripakva vicAro zrImadbhI pratibhAnI mahattA darzAve che. "puSpamALA'nI vizeSatA batAvatAM paMDita sukhalAlajI lakhe che - te koI viziSTa saMpradAyane anulakSIne nahi, paNa sarvasAdhAraNa naitikadharma ane kartavyanI daSTie lakhAyelI che. mALAmAM 108 maNakA hoya tema A kRti 108 naitika puSpothI gUMthAyelI ane koI paNa dharma, paMtha ke jAtinAM strI ke puruSane nitya gaLe dhAraNa karavA jevI, arthAt pAkya ane ciMtya che. AnI viziSTatA joke bIjI rIte paNa che, chatAM tenI dhyAnAkarSaka vizeSatA to e che ke te soLa varSanI uMmara pahelAM lakhAyelI che. eka vAra kAMI vAtacIta prasaMge mahAtmAjIe A kati vize mane eka ja vAkya kaheluM, je tenI vizeSatA vAste pUratuM che. te vAkya e ke, "are, e "puSpamALA' to punarjanmanI sAkSI che."1 bodhavacana sattara varSanI vaya pahelAM zrImade bodhavacanamAM AtmakalyANane lagatAM 125 vacano lakhyAM che. A vacanomAM keTalAMka 1- paMDita sukhalAlajI, "darzana ane ciMtana', bhAga-2, pR.782 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.10-13 (AMka-5)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 vidheyAtmaka, arthAt jIve zuM karavuM joIe ane keTalAMka niSedhAtmaka, arthAt jIve zuM na karavuM joIe ema banne prakAranAM vacano che. A vacanomAM zrImade rasatyAga, nirabhimAnatA, dveSabuddhityAga, matamatAMtaratyAga, saMkalpa-vikalpatyAga, samadaSTi, kAyotsarga, nirbhayatA, Atmahita, parimahatyAga, siddhanA sukhanI smRti, apramAdabhAva, yatnA, vikArano ghaTADo, sapuruSano samAgama, samayano durupayoga na karavo, ArnaraudradhyAnatyAga, pazcAttApa, bAra bhAvanAonuM ciMtavana, svadravya-padravya Adi aneka viSayonuM nirUpaNa karyuM che. A vacanomAM jIvanI AMtarika paristhiti upara vizeSa bhAra mukAyo che. mahAnIti (vacana saptazatI) zrImade vIsame varSe mahAnIti'mAM 700 bola lakhyA che, je vacana saptazatI' nAme paNa prasiddha che. temAM 12 jeTalAM vacano anupalabdha che. A vacanomAM vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka ema banne prakAranAM vacano che. A "mahAnIti'mAM keTalAMka munine lagatAM, keTalAMka upadezakane lagatAM, keTalAMka bahmacArIne lagatAM, keTalAMka gRhasthane lagatAM, keTalAMka vidhavA ke sadhavA strIne lagatAM, keTalAMka patine lagatAM, keTalAMka pitAne lagatAM, keTalAMka rAjAne lagatAM, to keTalAMka sarva sAmAnya jIvane lAgu paDatAM vacano che. keTalIka jagyAe vacano kone lagatAM che teno ullekha zrImade vacananI bAjumAM kauMsamAM karyo che. keTalAMka vacano svasaMbodhanarUpa che. 'mahAnIti'mAM zrImade satya, pramAdatyAga, niyamitatA, vikAratyAga, rAtribhojanatyAga, atithisanmAna, bhakti, tRSNAtyAga, mAtA-pitA sAthe vartana, cAla, vastra, jaLano upayoga, vratanI saMbhALa, vinaya, mRtyu, kSamA, vatsalatA, nIti, hRdayavacana-kAyA, prapaMcatyAga, vepAra, jamaNa, vAMcana, dayA, niMdAtyAga 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.136-155 (AMka-19)
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 upakAra, mauna, zayana, sadAcAra Adi aneka viSayo bAbata vacano prakAzyAM che. A vacano TUMkA, mArmika ane vicAraprauDhatA darzAvanArAM che. jIvanA doSonI nivRtti mATe A nItivacano atyaMta upayogI che ane dareka vyaktie AcaravA yogya che. A nItivacano viSe zrImad jaNAve che ke - vacanasaptazatI punaH punaH smaraNamAM rAkho. vacanAmRta zrImade vIsame varSe 'vacanAmRta' zIrSaka nIce dhArmika viSayonI mukhyatA rAkhI, sUtrAtmaka upadezarUpe 126 bola lakhyA che. A vacanomAM temaNe satparuSano samAgama, niyama, manana, vartana, AtmasvarUpa, AtmavicAra, jJAnI puruSa, dharma, AjJArAdhana, mUccha, kRtajJatA, vidyA, svAdatyAga, abhiniveza, samyagdarzana Adi viSe dilamAM vasI jAya tevI sacoTa vANImAM upadeza Apyo che. prakIrNa bodhavacano zrImade judAM judAM zIrSaka nIce nAnAM nAnAM vAkyarUpe bodhavacano lakhyAM che. "upayoga tyAM dharma che' (AMka-6) e zIrSaka nIce temaNe tattvajJAna Adi viSe suvAkyo lakhyAM che. 'nityasmRti' (AMka-7)mAM vyaktie niraMtara khyAlamAM rAkhavA yogya 10 vacano ApyAM che. temAM dhyAna dharavAno, vyavahArakAmane vicAravAno, pramAda na karavAno, nirlepa rahevAno, kAryasiddhi karavAno Adi upadeza che. "sahajaprakRti' (AMka-8)nA 19 bolomAM parahita, sukha-duHkha, kSamA, namratA, sajjanatA, viveka, dveSabhAva, jitendriyatA, gaMbhIratA, videhI dazA, bhakti, paranidA, durjanatA Adi viSe bodha che. praznottara' (AMka-9)mAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.155 (AMka-21-16) 2- ejana, pR.155-159 (AMka-21)
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 temaNe bodhavacanone 22 TUMkA praznottararUpe rajU karyA che. temaNe dharma ane sadAcAranI dRSTie uttara ApyA che. te uttaro sacoTa, mArmika ane sahelAIthI yAda rahI jAya tevA che. AMka 25mAM temaNe eka prauDha tattvajJAnIne chAje tema tattvasaMkalanAbaddhapaNe manane vaza karavAnAM sAdhano, zreSTha vastunI jijJAsA, cAra anuyoga, saMtoSa, klezatyAga, samAdhimaraNa Adi viSe jIvanasUtro guMthyAM che. zrImadbhA patromAM paNa ThekaThekANe suvacano jovA maLe che. 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM AMka 200mAM zrImade zrI saubhAgyabhAInA putra zrI maNilAla upara 14 TUMkA ane sacoTa vAkyo "vacanAvalI' zIrSaka heThaLa lakhyAM che. patrAMka 466, patrAMka 609 AdimAM paNa temaNe bodhavacano lakhyAM che. A vacano koI paNa vivekI AtmAne mokSamArga upara ArUDha thavA mATe upayogI thAya tevAM che. zrImade lakhelAM bodhavacanonI bhASA saraLa che, chatAM kathanamAM eTalI ja vizadatA paNa che. yogya zabdanI pasaMdagI, vicAronI spaSTatA sAthe ciMtananuM UMDANa ane gADha vairAgyanI chApa temAM jovA maLe che. prauDha vicAraNAmaya, kalAtmaka saMkalanAthI gUMthAyelAM A bodhavacano vAMcatAM jANe koI prAcIna maharSi abhinava sUtraracanA karatA hoya evo bhAsa thAya che. A vacano sAmAnya kakSAnA jIvothI mAMDIne ucca AdhyAtmika kakSAvALA jIvone ema sarvane upakArI thaI zakavA samartha che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) aMgata noMdho sAhityanAM vividha kSetromAM viharatI zrImaddnI kalame 'samuccayavayacaryA', 'rojanIzI', 'noMdhabuka', tathA 'hAthanoMdha'nuM lekhana paNa karyuM che. temAM zrImanI tatkAlIna vicAraNA, temanI aMtaraMga dazA, tattvanI gUDha vAto, temaNe lakhavA dhArelA graMtho viSenI vicAraNA vagere uparAMta temanAM keTalAMka padono paNa samAveza thayo che. A lakhANa zrImanA aMgata upayoga mATe thayeluM hovAthI vyavasthita anukramamAM nathI, paraMtu judA judA muddAonA TAMcaNarUpa che. temAM keTalIka jagyAe miti TAMkelI jovA maLe che, to keTalIka jagyAe miti vinAnuM lakhANa jovA maLe che. keTalIka jagyAe to zabdasamUha ke nAnAM vAkyomAM khUba ja saMkSepamAM zrImade potAnA vicAro TapakAvyA che. teno savigata artha ke Azaya spaSTa thato nathI, topaNa zrImanI dazAne samajavAmAM A aMgata noMdho upayogI nIvaDe che. A aMgata noMdhonuM saMkSepamAM avalokana karIe. samuccayavayacaryA1 zrImade vi.saM. 1946nA kArtika pUrNimAnA potAnA janmadivase, potAnA bAvIsa varSa sudhInA jIvananuM 'samuccayavayacarcA'mAM avalokana karyuM che. A lekhanA prAraMbhamAM temaNe bAvIsa varSanI vaya sudhImAM karelA jAtajAtanA vicArono ullekha karyo che ane te pachI potAnI carcAnuM Alekhana karyuM che. teo sAta varSa sudhI bALavayanI ramatagamata ramatA, vicitra kalpanAo karatA. te vakhatanI temanI dazA videhI, nirdoSa hatI. sAta varSathI agiyAra varSa sudhInA keLavaNIkALamAM asAdhAraNa smRtine kAraNe teo tvarita abhyAsa karI zakyA hatA. AThamA varSe temaNe kavitAnI racanA karI hatI. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.203-205 (AMka-89)
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 temaNe aneka prakAranA graMtho paNa vAMcyA hatA. bALapaNamAM temane vaiSNava saMpradAyamAM prIti hatI ane temaNe kaMThI paNa baMdhAvI hatI. pachI jainonAM pratikramaNa sUtra Adi pustako vAMcatAM temane jaina dharmamAM prIti thaI hatI. tera varSanI vaya pachI teo pitAnI dukAne besatA hatA. temanA suMdara akSarone kAraNe kacchanA darabAranA utAre temane lakhavA mATe bolAvatA tyAre teo tyAM jatA. samuccayavayacaryAmAM lekhamAM temanI nirdoSatA, satyapriyatA, nikhAlasatA Adi pragaTa rIte jovA maLe che. temaNe prayojelI bhASA saraLa, sacoTa ane saghana che tathA tenI susaMgatatA dhyAna kheMce che. Ama, zrImaddanA bALapaNa Adi viSe mAhitI meLavavA, zrImadbhA svahaste AlekhAyeluM AtmakathA jevuM A zabdacitra mukhya sAdhana hovAthI tenuM khUba mUlya che. rojanIzI vi.saM. 1946mAM zrImade rojanIzI lakhavAnI cAlu karI hatI ane amuka mitioe potAnA vicAro temAM lakhyA hatA. A rojanIzInAM 18 lakhANo prApta thayAM che. keTalAMka pAnAM koIe phADI lIdhelAM jaNAya che. rojanIzIno lagabhaga badho bhAga muMbaImAM lakhAyelo jovA maLe che. Aso mAsanAM be lakhANa ja vavANiyAmAM thayelAM che. rojanIzImAM vividha prakAranuM lakhANa jovA maLe che. temAM pratyeka avasthAmAM jIvane raheto bhaya, sAcuM sukha karyuM, AzA, svaccha dRSTi Adi viSe lakhANo che. zrI bhagavatIsUtra'nA trIjA zatakanA bIjA uddezakano thoDo anuvAda paNa maLe che, jemAM zrI mahAvIra bhagavAne, pote chabastha avasthAmAM kevI rIte vicaratA tenuM zrI gautamasvAmIne jaNAveluM varNana che. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.232-236 (AMka-157)
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 A uparAMta zrImade loko sAthe vAtacIta karatI vakhate pote pALavA dhArelA niyamo TAMkyA che. temano janma kRtArtha thavAno joga jaNAyAno ullAsa batAvatI kaDI paNa emAM che. A rojanIzImAM temaNe temanAM dharmapatnIne dharmanI ArAdhanA karavAno anurodha karyo che, potAnA bhAgIdAro sAthe kaI rIte vartavuM tenA niyamo lakhyAM che, potAne Avela adbhuta svapnanI TUMkamAM noMdha karI che. rojanIzImAM tarata samajI na zakAya evI AMkaDAnI eka yojanA paNa jovA maLe che. A badhAM lakhANo uparathI spaSTa thAya che ke temaNe rojanIzI potAnA aMgata upayoga mATe lakhI hatI. rojanIzInAM lakhANomAM vizeSa vistAra jovA maLato nathI, paraMtu te apUrNa che evuM paNa lAgatuM nathI. rojanIzInA pAne pAne zrImadbho vairAgya vyakta thAya che. noMdhabuka eka mumukSu taraphathI maLelI zrImadbhA svahastAkSaranI noMdhabuka "zrImad rAjacaMdra graMthamAM AMka 160 tarIke chapAI che. noMdhabukamAM 31 pAnAM lakhAyelAM che. temAM khUba ochAM pAnAM evAM che ke jemAM vadhAre lakhANa hoya. amuka pAnA upara to ekAda vAkya ja che. A noMdhabukamAM mukhyatve vedAMtane lagatI vAto che. paramAtmasRSTi, jIva, hari, mAyA, paramAtmAno anugraha, vairAgyavivekAdi sAdhana, IzvarAzraya vagerene lagatAM vacano jovA maLe che. A vacano vedAMtanA koI graMthanA anuvAdarUpe ke utArarUpe lakhAyelAM hoya ema lAge che. zrImade A noMdhabuka lakhavAnI koI miti ApI nathI. "zrImad rAjacaMdra graMthanA saMpAdakoe tene tevIsamA varSanA lakhANonA pAchaLanA bhAgamAM mUkI che. Ama karavA pAchaLa teonI vicAraNA ema hoI zake vi.saM. 1947mAM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.238-241 (AMka-160)
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 covIsamAM varSe zrImad zuddha samakitanI prApti thayA pachI teo AvAM vacano na lakhe ane tethI A vacano vi.saM. 1947 pahelAM lakhAyelAM haze. hAthanoMdha "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM "AtyaMtara pariNAma avalokana' vibhAgamAM hAthanoMdhanI traNa DAyarIo ApavAmAM AvI che ke jemAM zrImannI adbhuta vicArazreNInuM pratibiMba jhilAyeluM che. hAthanoMdhamAM AMtara nirIkSaNathI udbhavelA udgAro svaupayogAthe kamarahita lakhAyelA che. A traNa hAthanoMdhamAMthI be DAyarI vilAyatanA bAMdhAnI che. temAMthI eka DAyarInA pUThA upara I.sa. 1890nuM ane bIjImAM I.sa. 1896nuM kaeNlenDara che. trIjI DAyarI dezI bAMdhAnI che ane temAM koI varSanuM kaeNlenDara nathI. I.sa. 1896 eTale vi.saM. 19paravALI hAthanoMdha lakhavI zarU karyA pachI zrImade niyamitapaNe temAM ja lakhyuM che ema nathI, kAraNa ke vi.saM. 195ravALI navI hAthanoMdha hovA chatAM I.sa. 1890 arthAt vi.saM. 1946vALI hAthanoMdhamAM vi.saM. 1953nAM lakhANo che. vaLI, I.sa. 1896vALI hAthanoMdha pUrI thaI gayA pachI dezI bAMdhAvALI trIjI hAthanoMdha vAparI che ema paNa nathI, kema ke I.sa. 1896vALI DAyarImAM 23 pAnAM vAparyA che, bAkInA tamAma korAM paDyAM che ane chatAM trIjI DAyarImAM keTalAMka lakhANo thayelAM che. traNe hAthanoMdhamAM vacce ghaNAM pAnAMo korAM che, jethI ema anumAna thAya che ke jyAre je hAthanoMdha hAthamAM AvI haze, tene ughADatAM je pAnuM nIkaLyuM haze te pAne zrImad potAnA vicAro, anubhavo lakhI letA haze. tethI A traNe hAthanoMdhamAM mitivAra lakhANa nathI ane keTalAMka lakhANa upara miti che, to keTalAMka upara nathI. A hAthanoMdhamAM svavicAra 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.789-833 (AMka-960)
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 arthe lakhelA praznottara uparAMta temanI dazA, temanA anubhava, darzanoddhAra yojanAo Adi saMbaMdhI aneka udgAro che. hAthanoMdha-1 upara I.sa. 1890nuM kelenDara che ane temAM so pAnAM che. A hAthanoMdhamAMthI zrIma prabaLa udAsInadazA vartatI hatI teno tathA nijadoSa nIrakhanArI temanI ati sUkSma dRSTino spaSTa paricaya maLe che. temanA AtmapuruSArtha tathA temanI AtyaMtara dazAno kevo viziSTatama prakAra vartato hato te paNa A hAthanoMdhamAMthI jANavA maLe che. A hAthanoMdhamAM cha padanI niHzaMkatA, jIvasvarUpa, AtmasAdhana, mana-vacana-kAyAno saMyama, dhyAna, SaDradarzana, AtmaciMtana, dharmAstikAyAdi dravyo vagere viSayonI vicAraNA jovA maLe che. jina darzananI zreSThatA batAvatAM zaMkA-samAdhAna, siddhanuM lokAlokaprakAzakapaNuM ityAdi aMgenA prazno jovA maLe che. zrImane te viSayamAM saMzaya ke anizcitatA hatI evo A praznono artha nathI thato, paraMtu temaNe A aneka gUDha prazno potAnA AtmAnI samakSa uhApohArthe, UMDA mananArthe mUkyA che; te pratye dRSTipAta karatAM zrImadgI tattvadRSTi pratye bahumAna slare che. eka lakhANamAM temaNe cakravartI, Indra Adi jagatanA jIvonI duHkhamaya sthitinuM, siddhanA sukhanuM ane cothA thI bAramAM guNasthAna (agiyAramA sivAya) sudhInA jIvonI uttarottara caDhatI sukhanI laharIonuM darzana karAvyuM che. zrImade pote vyavahAramAM hoya tyAM sudhI kema vartavuM te viSe lakheluM che tathA nivRtti mATenI temanI icchA paNa temAM jovA maLe che. vaLI, anya graMthomAMthI levAyelAM amuka avataraNo tathA eka AkRti paNa jovA maLe che. A hAthanoMdhamAM traNa kAvyo paNa che. "mAraga sAcA mila gayA' e ugArathI prAraMbha thatA prathama kAvyamAM zrImade sAco mArga maLI gayo, saMdeha chUTI gayo, bAhya dehathI
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 jJAnadehane judo pADyo te tathA kalpanA-jalpanA maTatAM vastu pamAya, icchA duHkhanuM mULa che Adi vicAro vyakta karyA che. hota AsavA parisavA' kAvyamAM paramArthabhUta bodha che. temAM jJAnIne AsavanAM kAraNo saMvararUpe pariName che, jinopadeza traNe kALamAM uttama che, nijarUpane jANyA vinA sarva phogaTa che, vyavahAra ane nizcayathI deva koNa che Adi viSayonuM nirUpaNa che. trIjA "dhanya re divasa A aho" e divya, AhalAdajanaka padamAM zrImade potAnI jIvanadhanyatA gAI, potAnA kramika Urdhva AtmavikAsano paricaya Apyo che. temAM temaNe potAnAM apUrva anusAra (jAtismaraNajJAna), adbhuta vairAgya, zuddha samakita, prabaLa prArabdha udayanuM Agamana ane pachI tenI kSINatA, satya dharmano uddhAra karavAno nizcaya vagerenuM varNana karyuM che. teo apramattayoganI dazAe pahoMcaze ane kevaLa lagabhaga bhUmikAe sparzIne dehaviyoga thaze, ema jaNAvI A kAvyanA aMte teo prakAze che - tethI deha eka ja dhArIne, jAzuM svarUpa svadeza re." hAthanoMdha-ramAM I.sa. 1896nuM kelenDara che ane temAM 116 pAnAM che; paNa temAMnA moTAbhAganAM pAnAM korAM che. lakhANa mukhyatve jamaNI bAjunA pAne thayuM che. mAtra traNa ja pAnAM upara DAbI bAjunAM lakhANa thayeluM jovA maLe che. pramANanI dRSTie pahelI hAthanoMdha karatAM A hAthanoMdhamAM ghaNuM ochuM lakhANa thayuM che. AmAM padyalakhANa paNa jovA maLatuM nathI. A hAthanoMdhamAM mukhyatve bodhadAyaka, svarUpaciMtanAtmaka nAnAM nAnAM suvacano che. temAM zrImade prApta karavA dhArela cAritradazA, AcaravA yogya dhArela niyamo AdinA lakhANomAM temano ucca AdhyAtmika vikAsa sAdhavAno manoratha spaSTapaNe jaNAya che. A hAthanoMdhamAM temaNe cha dravya, vItarAgapuruSano 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.802 (hAthanoMdha-1, 32)
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 samAgama, rAga-dveSa, duHkha, duHkhanuM kAraNa, duHkhanAM kAraNano kSaya, svAdhyAya, dhyAna, jJAnIdazA pratye pramoda, matabheda, AtmaciMtana, mokSa, mokSamArga, guNasthAna AdinuM nirUpaNa karyuM che. A hAthanoMdhamAM zrImade potAnA upakArIo pratye namaskAra vacano paNa lakhyAM che - he jina vItarAga! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyo che. he kuMdakuMdAdi AcAryo! tamArAM vacano paNa svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. he zrI sobhAga! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra ho." hAthanoMdha-3mAM koI miti ke kaeNlenDara nathI, tethI temAM kyArathI lakhANa zarU thayuM, ane kayA varSa sudhI temAM lakhANa thayuM, te nakkI karavuM vikaTa che. A hAthanoMdhamAM 60 pAnAM che, jemAM lagabhaga 32 jeTalAM pAnAM lakhAyelAM che. temAMthI keTalAMka pAnAM upara be-cAra vacano ja lakhAyelAM che. mukhyatve jamaNI bAjunAM pAnAM upara lakhANa thayuM che. kvacit DAbI bAjunAM pAnAMono upayoga karavAmAM Avyo che. A hAthanoMdhamAM mukhyatve jaina dharmanAM tattva ane AcAra viSenAM vacano che. zrImade temAM deva-guru-dharma, jIva, paramANu, mokSa, karma, AtmaciMtana, kevaLajJAna tathA tenI prAptino upAya, tapa, brahmacarya, cha dravya, potAnA manoratha AdinuM nirUpaNa karyuM che. A hAthanoMdhamAM anya graMthomAMthI lIdhelAM avataraNono tathA eka AkRtino paNa samAveza thAya che. vaLI, zrImade doSone uddezIne javAnuM tathA guNone uddezIne 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.824 (hAthanoMdha-2, 20)
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 AvavAnuM jaNAvyuM che, je zrImadnI viziSTa zailIno paricaya che. teo lakhe che thA. - 'he pramAda! have tuM jA, jA. he dhyAna! tuM nijasvabhAvAkAra thA, nijasvabhAvAkAra ..... he alpa ke madhya alpa kaSAya! have tame upazama thAo, kSINa thAo, amAre kaMI tamArA pratye ruci rahI nathI. he sarvajJapada! yathArtha supratItapaNe tuM hRdayAveza kara, hRdayAveza kara. 19 Ama, zrImadnI aMgata noMdho jotAM temAM mukhyatve AtmaciMtanane ja sthAna apAyeluM joI zakAya che ane te uparathI zrImaddnI atyaMta vikasita AdhyAtmika dazAnI jANa thAya che. vaLI, potAne mUlavavAnA temanAM atyaMta kaDaka dhoraNa jotAM, potAnA sUkSmAtisUkSma doSa kADhavAnI temanI jAgRtino paNa temAMthI paricaya maLe che. * * * 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.831-832 (hAthanoMdha-3, 26)
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) zrImaLA upadezanI mumukSuoe karelI noMdho zrImanA sAhityamAM temaNe prasaMgopAtta ApelA sadupadezanI judA judA mumukSuoe utArelI noMdhono samAveza paNa thAya che. zrImaddanuM nivRtti arthe carotara ke kAThiyAvADamAM javAnuM thatuM tyAre temanA samAgamamAM AvanAra mumukSuone teo keTalIka vAra upadeza ApatA, temanI sAthe teo tattvacarcA karatA ane temanA praznonA uttara ApatA. te mumukSuo A bodhane potAnI smRtinA AdhAre utArI letA. kyAreka A noMdha teo zrImanne batAvatA ane zrImad kyAreka temAM Avazyaka sudhArA paNa karI ApatA. Ama, A lakhANo zrImade svahaste lakhyAM nathI, paraMtu temAMnA vicAro zrImadunA ja che. taduparAMta A lakhANomAM bane tyAM sudhI zrImanI ja bhASA jALavI rAkhavAmAM AvI che ema zrImadbhA anya sAhitya sAthe enI sarakhAmaNI karatAM jaNAya che. zrImannAM vacanonI levAyelI noMdhomAM vahelAmAM vahelI noMdha vi.saM. 1949nA Aso mAsanI maLe che ane moDAmAM moDI noMdha vi.saM. 1957nA mAgasara mAsanI maLe che. A noMdho "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM upadeza noMdha', "upadeza chAyA', vyAkhyAnasAra-1' ane vyAkhyAnamAra-2' ema cAra vibhAgomAM samAveza pAmI che. A noMdhonuM saMkSepamAM avalokana karIe. upadeza noMdha 'upadeza noMdha'mAM judI judI vyaktione thayelA zrImannA paricaya aMgenI tathA temanA upadezanI noMdha jovA maLe che. A noMdho vi.saM. 1949 thI 1957nA gALAnI che. upadeza noMdha'nA 41 bhAga karavAmAM AvyA che. bhAga 1 thI 26 morabInA mumukSu sAkSara zrI manasukhabhAI 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.661-682 (AMka-956) nA bhAI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 kiratacaMde zrImadnA prasaMgonI potAnI smRtinA AdhAre karela noMdha u52thI levAmAM AvyA che. temAM zrImadnI aMgata bAbato, tatkAlIna prasaMgo, zrImade sUcavelI sazrutanI yAdI, vividha graMtho viSenA zrImadnA abhiprAyo, zrImade zrI manasukhabhAInA mananuM samAdhAna karavA mATe temane Apela mArgadarzana ane temane graMtho vAMcavAnI tathA graMthonuM bhASAMtara ke vivecana karavAnI bhalAmaNa karatAM zrImaddnAM vacano jovA maLe che. te uparAMta emAM zrI AnaMdaghanajI mahArAjanA ajitanAtha bhagavAnanA stavananI eka paMkti, kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijInA 'yogazAstra'nA maMgalAcaraNano zloka, AcAryazrI samaMtabhadrasUrijInA 'devAgamastotra'nuM prathama pada, AcAryazrI pUjyapAdasvAmInA sarvArthasiddhi'nuM prathama stotra vagerenI sArtha samajaNa ApI che. emAM kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI, zrI AnaMdaghanajI mahArAja, zrI AtmArAmajI vagere viSe paNa lakhavAmAM AvyuM che. bhAratavarSanI adhogati jaina dharmathI thaI che ema te samaye zrI mahIpatarAma rUparAma kahetAlakhatA, paraMtu eka prasaMge vArtAlApamAM zrImadre temanI pAse kabUla karAvyuM hatuM ke vAstavamAM jaina dharma dezanI unnati karAvanAra che. te rasika vArtAlApa paNa zrI manasukhabhAInI noMdhamAM che. sarva jagyAethI sArI vastu grahaNa karavAno zrImo guNa zrI narasiMha mahetAnA padamAMthI zrImade ApelA avataraNa uparathI joI zakAya che. bhAga 27 thI 31 khaMbhAtanA mumukSu zrI tribhuvanabhAInA utArAmAMthI levAmAM AvyA che. temAM mana:paryavajJAna, pAMca indriyonA viSaya, vrata, moha-kaSAya, AsthA tathA zraddhA saMbaMdhInA vicAro che. bhAga 32mAM 'zrI sUyagaDAMga sUtra'nA AThamA adhyayananI 22 tathA 23mI gAthAno artha che. 33mA bhAgamAM khaMbhAtanA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 eka mumukSubhAIe zrImadbhA upadezAmRtamAMthI nityaniyamanI noMdha yojela che ane lagabhaga te ja prakAranI noMdha 36mA bhAgamAM paNa jovA maLe che. 34mA bhAgamAM satya viSe lekha che. 35mA bhAgamAM cha darzanomAM jaina darzananI uttamatA ane te chatAM loko anya darzana pratye zA mATe AkarSAya che, te vaidyanuM dRSTAMta ApI samajAvyuM che. 37mAM bhAgamAM sadgurunuM mAhAbhya batAvatA "gurugItAnA zlokanI ane "zrI tattvArthAdhigama sUtranI "sarvArthasiddhi' TIkAnI pahelI gAthAnI samajaNa jovA maLe che. bhAga 38mAM kheDAnA eka vedAMtavid vidvAna vakIla, paMcadazI' nAmanA gujarAtI graMthanA kartA zrI puMjAbhAI somezvara sAthenI AtmAnA astitva, karma, punarjanma, Izvara Adi saMbaMdhI praznottarI che, jemAM zrImanI AtmA saMbaMdhI anubhavayukta zraddhAnuM pramANa maLe che. 39mA bhAgamAM ATha karmanI samajaNa che tathA 40mA bhAgamAM saMsAraprasaMgamAM jJAnInI vartanA samajAvI che. 41mo aMtima bhAga zrI aMbAlAlabhAInI noTamAMthI levAmAM Avyo che ane temAM cAra prakAranA goLAnA dRSTAMte jIvanA cAra prakAra batAvyA che. Ama, upadeza noMdha'mAM vividha viSayo uparanAM zrImadnAM vicArono samAveza thayo che. upadeza chAyA 'upadeza chAyA' e prAsaMgika bodhano saMgraha che. tenA 14 bhAgo che. vi.saM. 1952nA zrAvaNa-bhAdaravA mAsamAM kAviThA, rALaja, vaDavA, ANaMda Adi kSetre zrImannu nivRtti arthe rahevAnuM thayuM hatuM. te vakhatano upadeza temanA samIpavAsI ane tIkSNa kSayopazamavAna zrI aMbAlAlabhAIe potAnI mRtinA AdhAre saMkSepamAM utAryo hato. emAM zrImadbhA upadezanI chAyA jhIlavAmAM AvI che, mATe te saMgrahane "upadeza 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.683-735 (AMka-957)
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 chAyA' evuM yathArtha nAma ApavAmAM AvyuM che. temAM zrImadunA AtmAmAM ramI rahelAM vividha viSayonAM citanonI chAyA che, je jijJAsu jIvane AtmArthapoSaka che. zrI aMbAlAlabhAIe A lakhANo zrImanne vaMcAvyAM hatAM ane zrImade temAM koI koI ThekANe sudhArA karyA hatA ema eka mumukSubhAInuM kahevuM che, evuM 'zrImad rAjacaMdra graMthamAM noMdhavAmAM AvyuM che. 'upadeza chAyAmAM judA judA viSayo upara zrImannA vyakta thayelA vicArono utAro karavAmAM Avyo che. temAM praznouttarono samAveza paNa thAya che. AthI A vacanomAM saLaMgasUtratAno abhAva lAgavo saMbhave che. 'upadeza chAyA'mAM Thera Thera sadguru tathA satsaMgano atyaMta mahimA darzAvavAmAM Avyo che. lagabhaga pratyeka pAne puruSanI guNagAthA gAvAmAM AvI che. zrImade AmAM jIvanI yogyatA, matamatAMtaratyAga, samakitano mahimA, doSa dUra karavAnA upAya, kevaLa prarUpita siddhAMto, sadAcArasevana, asaguru, jJAnI puruSanI durlabhatA, doSarahita vatAdinuM pAlana, bhaktimArganI zreSThatA, jJAnIdazA, vRttikSaya, guNasthAnaka, pramAda, cAra kaThiyArAnA dRSTAMte cAra prakAranA jIvo, svacchaMdatyAga, indriyo vaza karavAno upAya, jaina dharmanI uttamatA, rAtribhojananA geraphAyadA, muninA AcAra, puruSArtha, khoTAM AlaMbanono tyAga, mAyAthI bacavuM, ahaMkAratyAga, mokSa, bahmacarya, tapa, sAmAyika, bhagavAnanuM svarUpa, kaSAya, mithyAtva, dehanuM svarUpa, dehAtmabuddhityAga vagere ghaNA viSayo viSe samajAvyuM che. vacce vacce AvatAM dRSTAMtothI vAMcanano rasa jaLavAI rahe che tathA te dRSTAMtothI siddhAMto samajavA sahelA thaI paDe che, tethI te upakArI nIvaDe che. Ama, 'upadeza chAyA'mAM aneka viSayo viSenA zrImadunA ucca vicAro jovA maLe che, je dvArA vAcakavargane temanAM jJAna tathA anubhavano lAbha maLe che.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 vyAkhyAnasAra-11 vi.saM. 1954mAM temaja vi.saM. 1955nA mahAthI caitra mAsa sudhImAM zrImanI morabImAM lAMbo vakhata sthiti hatI. te veLA temaNe karelA vyAkhyAnono eka mumukSu zrotAe potAnI smRti uparathI TAMkela sAra te 'vyAkhyAnamAra-1' che. 'vyAkhyAnamAra1'nA 222 bhAgo che. temAM mukhyatve tattvavicAraNA saMgIta thayelI che. AtmA, graMthibheda, guNasthAnaka, kaSAya, kevaLajJAna, samakitanI samajaNa tathA teno mahimA, mana:paryavajJAna, karmabaMdha, virati, naya, siddhAMta, matArahatyAga, mokSamArga, cAra anuyoga, mithyAtva, tyAga, kriyA Adi aneka bAbato upara temano vizad bodha jovA maLe che. temAM mukhya mukhya muddAo viSenAM TAMcaNo che, paNa viSayavAra ke viSayakramamAM vyavasthita rIte thayeluM lakhANa jovA maLatuM nathI. temAM tattvanA viSayo upara thayela zAstrokta vicAraNA uparathI parama jJAnanidhAna zrImatuM tattvaviSayo uparanuM asAdhAraNa svAmitva dRSTigocara thAya che. teo dravyAnuyoga, karaNAnuyoga Adi kaThina viSayonA kuzaLa parivyAkhyAtA che, mahAna zAstrakAronA hRdayamAM UtarI temanAM zAstrono nicoDa yathArthapaNe prakAzanArA che e vyAkhyAnasAra-1' pratye daSTipAta karatAM sujJa vAcakane zIdhra samajAya ema che. A vyAkhyAnasAra viSe paMDita sukhalAlajI lakhe che - vyAkhyAnasAra' Akho jaina tattvajJAnanI rucivALA badhAe vAMcavA jevo che. e vAMcatAM ema lAge che ke emaNe samyakatva pAkuM anubhavyuM na hoya to e vize ATalI spaSTatAthI ane vAraMvAra kahI na zake. teo jyAre e vize kahe che, tyAre mAtra sthUla svarUpa nathI kahetA. emanA e sAramAM ghaNA prasiddha dAkhalAo AkarSaka rIte Ave che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.736-761 (AMka-958)
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 kevaLajJAnanI kyAreka prathama navI rIte karavA dhArela vyAkhyA emaNe AmAM sUcavI hoya ema lAge che, je jaina paraMparAmAM eka navuM prasthAna ane navIna vicAraNA upasthita kare che. emAM virati - avirati ane pApakriyAnI nivRttianivRttinA saMbaMdhamAM mArmika vicAra che. emanA upara je kriyAlopano AkSepa thato, teno khulAso emaNe pote ja AmAM spaSTa karyo che, je temanI satyapriyatA ane nikhAlasatA sUcave che." vyAkhyAnamAra-2 'vyAkhyAnasAra-2' e vi.saM. 1956nA aSADha-zrAvaNa mAsamAM zrImannI morabImAM sthiti hatI, te prasaMge temaNe vakhatovakhata Apela upadezanA sAranI tathA puchAyelA praznonA samAdhAnanI eka mumukSu zrotAe karela saMkSipta noMdha te vyAkhyAnasAra-2' che. temAM miti pramANe upadezano sAra utAravAmAM Avyo che ane tenA 30 bhAga pADavAmAM AvyA che. - temAM aneka viSayo upara chUTaka chUTaka lakhANa hovAthI viSayavaividhyanuM pramANa ghaNuM che. temAM AyuSyakarma, jIvanA bheda, jAtismaraNajJAna, mokSamArganI agamyatA ane saraLatA, karmabaMdha, jJAnIdazA, "devAgamastotra'no prathama zloka ane "zrI tattvaryAdhigama sUtra'nI TIkA "sarvArthasiddhi'nI pahelI gAthA Adi viSe vistArathI samajaNa ApI che, paraMtu zeSa muddAo viSe be-cAra vAkyothI vadhAre laMbANa thayuM nathI. A vibhAgamAM mukhyatve subhASita jevAM suvAkyo, jaina paraMparAmAM banelI ghaTanAo Adi viSe lakhANo che. A vibhAgamAM chadmastha, zaileSIkaraNa Adi aneka 1- paMDita sukhalAlajI, darzana ane ciMtana', bhAga-2, pR.787 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.762-785 (AMka-959) bA vibhAgamAM ciMtana', bhAga-1 )
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 pAribhASika zabdonA artha jovA maLe che. te uparAMta 'devAgamastotra', 'sarvArthasiddhi' Adi graMthonI gAthAnI TUMkANamAM samajaNa; "samayasAranATaka' Adi graMthomAMthI lIdhelAM padyAvataraNo; kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI, zrI AnaMdaghanajI mahArAja, paMDita zrI banArasIdAsajI Adi mahAna siMthakAro tathA "paramAtmaprakAza', pravacanasAroddhAra', "aSTapAhuDa', "yogadaSTi' Adi graMtho viSe mAhitI; "bhagavatI ArAdhanA' Adi viSe zrImanno abhiprAya vagereno samAveza paNa thayo che. zrImadbhA anya sAhityanI jema vyAkhyAnasAra2'mAM paNa temanuM udAra valaNa jovA maLe che. Ama, zrImadbhA upadezanI mumukSuoe karelI A noMdhomAM siddhAMtonI vAto, sAdhanA aMgenI vAto, praznottarI, graMtha viSenI bAbato vagereno samAveza thAya che. temAM zrImannA vicAronI paripakvatA tathA vividha viSayo uparanuM temanuM asAdhAraNa prabhutva jhaLahaLI UThe che. A noMdho abhyAsI jIvone tattvavicAraNA karavAmAM avazya upayogI che.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) upasaMhAra apratima tattvajJaziromaNi, apUrva bhAvanithadazAmAM vicaranAra, apramatta yogIzvara, parama videhI, asIma karuNAmUrti zrImad rAjacaMdrajI potAnAM gadya temaja padya dvArA tattvalakSI ane sAdhanApradhAna sAhityanI amUlya bheTa sAdhakasamAjane ApI gayA che. teo potAnAM vacanAmRtono je vipula vAraso mUkI gayA che, te aneka jIvone potAnuM AtmakalyANa karavA mATe bahu upakAraka banyo che, banI rahyo che ane banaze. zrImanI vANImAM evuM daivata raheluM che ke te satujijJAsuone svasvarUpanI sanmukha thavAmAM atyaMta sahAyakArI nIvaDe che. temanAM pratyeka vAkya, pratyeka zabda adhyAtmanA raMgathI raMgAyelAM jovA maLe che. 'zrImad rAjacaMdra' graMtha sAdaMta vAMcI janAra upara pahelI chApa temanI AdhyAtmikatAnI paDe che. temAMnuM koI paNa lakhANa jotAM jaNAya che ke temaNe adhyAtma sivAya bIjI koI vAta karI nathI. temanAM badhAM ja lakhANomAM AtmA ja kendrasthAne rahyo che. vaLI, temanAM lakhANomAMthI kevaLa vairAgyarasa ja niraMtara nItare che. temanA aMtaramAM pragaTelo vairAgya A graMthamAM pAne pAne anubhavAya che. zrImannAM lakhANomAM sarvatra adbhuta udAsInatAnuM darzana thAya che. enuM adhyayana karI Aje paNa aneka mumukSu jIvo potAnA jIvanane ucca dhyeya prati vALI rahyA che. zrImannAM lakhANomAMthI mukhyatve je chApa UThe che, te che temanI kSaNe kSaNanI jAgRtipUrvakanI AtmasAdhanAnI. AtmaprAptino mArga prarUpatAM je vacano temaNe prakAzyAM che, emAM e mahApuruSanI vizuddha dazA pratibiMbita thAya che. samyagdaSTivaMta zrImanAM lakhANothI supratIta thAya che ke teo
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 sadA upayogavaMta, apramatta tathA nirmohI hatA. zrImadnAM lakhANonI maulikatA, gaMbhIratA, AdhyAtmikatA Adi jotAM khyAla Ave che ke cAritraghaDataraviSayaka gujarAtI ane vizeSataH jaina sAhityanI dRSTie zrImaddnAM lakhANonuM viziSTa mUlya che. zrImadnAM lakhANonI mahattA darzAvatAM paMDita sukhalAlajIe yogya ja lakhyuM che ke - chellA traNacAra dazakA thayAM jaina samAjamAM navIna prajAne navIna keLavaNI sAthe dhArmika ane tattvajJAna saMbaMdhI jaina zikSaNa ApI zake evAM pustakonI comerathI anavarata mAgaNI thatI jovAmAM Ave che. aneka saMsthAoe potapotAnI zakyatA pramANe AvI mAgaNIne pahoMcI vaLavA kAMI ne kAMI prayatna sevyA che, tema ja nAnAMmoTAM pustako prasiddha karyAM che. paNa jyAre niSpakSabhAve e badhAM vize vicAra karuM chuM, tyAre mane spaSTa lAge che ke e badhA prayatno ane lagabhaga e badhuM sAhitya zrImadnAM lakhANo sAme bAliza ane kRtrima jevuM che.1 bhagavAna mahAvIre bodhelo adhyAtmavAdano preraka ane zreyaskara upadeza samyak prakAre gaveSIne tathA svAnubhavasiddha karIne teno sAra zrImade potAnI lAkSaNika anupama zailImAM, mumukSuone sulabha thAya e rIte, saraLa bhASAmAM pragaTa karyo che. bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita mokSamArgane zrImade udyotita karyo che. te mokSamArga temanA mahAna graMthamAM sarvatra prakAzI rahyo che. zrImade potAnI tIvra medhAthI sarva darzanonA hArdane samajI vItarAgadarzanane saMpUrNa sarvoparI siddha karyuM che. jaina jevuM eke darzana nathI tema pramANapUrvaka jaNAvI, vItarAganA mArganI 1- paMDita sukhalAlajI, 'darzana ane ciMtana', bhAga-2, pR.788
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIre prabodhelA vItarAgamArganA prarUpaka ane prakAzaka zrImad
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 vipula prabhAvanA karI, teo prakhara vItarAgadharmaprabhAvaka thayA che. temanA dvArA pratipAdita thayelo mArga lokottara hovAthI, gADariyA pravAhamAM taNAtA jIvone te kadAca navIna lAge, paNa vAstavika rIte vItarAgamArgathI te eka aMze paNa judo nathI ja. vastutaH zrImad vItarAgamArganA ja prazaMsaka, prarUpaka ane pracAraka che. - zrImannAM lakhANomAM jaina tattvajJAnanuM AbehUba nirUpaNa che, jaina dharmano nicoDa che, chatAM sAMpradAyikatAno temAM abhAva che. mata, darzana, saMpradAya AdinA AgrahathI para, vizALa daSTivALA zrImade sarvatra AtmAnuM ja divya saMgIta gAyuM che ane sarvatra AtmakalyANano ja upadeza karyo che. zrImade jaina dharmane koI saMpradAyanuM svarUpa na ApatAM, enI vicAradhArAne mAtra eka sarvasammata rUpa ja ApyuM che. tethI ja zrImadbho upadeza mata, darzana, saMpradAya, vADA, jAti, gaccha AdinA bheda vinA sarva koIne cAhya thaI zake evo sArvajanika che. vi.saM. 1966nI kArtika pUrNimAe muMbaImAM yojAyela zrImad rAjacaMdra jayaMtI mahotsavamAM pramukhapadethI zrI dI. ba. kRSNalAla mohanalAla jhaverIe kahyuM hatuM ke - "kavizrInA jIvananA ucca Azaya, temanA lekhamAMthI maLI AvatA ucca vicAro, svIkAravA lAyaka zikhAmaNanAM vacano ane stutya tathA philasUphIthI bharapUra siddhAMto, ekalA jainasamUhane upayogI che ema nathI, paraMtu te sarvamAnya che. ane e sarvamAnyatAne lIdhe te jema vizeSa prasiddhimAM Ave tema sAruM. zrImadbhA sAhitya aMge e hakIkata dhyAnamAM levI ghaTe che ke zrImad kevaLa zAstrapaMDita na hatA. temanuM jJAna AdhyAtmika anubhUtio upara AdhArita hatuM. zrImade je gadya-padyAtmaka 1- zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', bIjI AvRtti, pR.82
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 racanAo karI che, temAM ciMtana, manana ane anubhavanI sacoTatA che, AtmasAkSAtkArano ullAsa ane AnaMda che. temanI vANI eka sthitaprajJa AtmAnA sAhajika ugAro che. temanAM patro, DAyarIo, kAvyo AdimAM je darzana ane ciMtana vyakta thayAM che, temAM AtmAnubhavanuM ojasa che. zrImadranuM kavana e AtmAnA agAdha UMDANamAMthI sahaja bhAve skurita thatuM hovAthI koI paNa bhavya AtmAne sparzI jAya evuM sacoTa che. mahAtmA gAMdhIjIe lakhyuM che - temanAM lakhANonI eka asAdhAraNatA e che ke pote je anubhavyuM te ja lakhyuM che. temAM kyAMye kRtrimatA nathI. bIjAnI upara chApa pADavA sAru eka lITI sarakhI paNa lakhI hoya ema meM nathI joyuM. ....... temanAM lakhANomAM sat nItarI rahyuM che evo mane haMmezAM bhAsa Avyo che. temaNe potAnuM jJAna batAvavA sAru eka paNa akSara nathI lakhyo. lakhanArano hetu vAMcanArane potAnA AtmAnaMdamAM bhAgIdAra banAvavAno hato.1 zrI vinobA bhAvee paNa zrImAM lakhANa viSe evo ja abhiprAya uccAryo che - "zrImad rAjacaMdra je kaMI lakhatA hatA te svAnubhavanI kasoTI para kasIne lakhatA hatA. pAramArthika viSayomAM emanI prabhA akuMThita hatI ane jema emaNe kahyuM che tema e sarvathA pakSapAta rahita hatA. emanA "bahu puNya kerA puMjathI' ane apUrva avasara evo kyAre Avaze', e to mane kaMThastha che." Ama, zrImad Atmanimajjana karI, aMtaranA atala 1- zrI mukulabhAI kalArthI saMpAdita, 'zrImad rAjacaMdra ane gAMdhIjI', pR.46,40 2- premacaMdabhAI koThArI, "zrImad rAjacaMdra (AdhyAtmika saMkSipta jIvana)', pR.27
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 sAgaramAMthI sarUpI motIne vINI lAvanAra marajIvA hatA. ajJAnInA kathanathI judAM paDI Ave evAM AtmAnubhavayukta temanAM vacano che. vaLI, zrImad pAse vicAranI sacoTa abhivyakti hatI. bhASA upara temanuM prabhutva asAdhAraNa hatuM. potAne je kaMI kahevuM hoya te teo yogya zabdomAM sacoTa ane mArmika rIte kahI ke lakhI zakatA. A viSe gAMdhIjI lakhe che 'bhASA eTalI paripUrNa hatI ke temane potAnA vicAro batAvatAM koI divasa zabda gotavo paDyo che ema mane yAda nathI. kAgaLa lakhavA bese tyAre bhAgye ja zabda badalatAM meM temane joyA haze; chatAM vAMcanArane ema nahi lAge ke kyAMye vicAra apUrNa che ke vAkyaracanA tUTelI che, athavA zabdanI pasaMdagImAM khoDa che.'1 thoDA zabdomAM ghaNuM kahI zakavAnI zrImaddnI zakti asAdhAraNa che. temanI bhASAzailI sIdhI, sAdI, saraLa, sahaja, suprasanna ane amRtamAdhuryathI sabhara che. temano eka eka zabda, AtmAnubhavarUpa tIvra svasaMvedanane sparzIne aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelo hovAthI sahRdaya zrotAnA hRdayasoMsaro nIkaLI jAya evI vedhakatA ane mArmikatAyukta che. parama jJAnamUrti zrImano pArthiva deha bhale hAla vidyamAna nathI, paraMtu temano parama amRtarUpa akSaradeha Aje paNa bhavya jIvonAM karmarUpa kalaMkane bALI nAkhavAmAM, dharmameghane varasAvI adharmanA dAvAnaLane ThAravAmAM parama upakArI, parama sahAyabhUta nimitta che. A vacanAmRtarUpa amRtasarovaramAM je koI AtmArthA mumukSu nimajjana ka2ze, te avazya zIghratAe 1- zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTela dvArA saMpAdita, 'zrI rAjacaMdra (jIvanayAtrA tathA vicAraratno)', bIjI AvRtti, rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo, pR.95
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 Atmazuddhi ane Atmasiddhine pAmaze. aciMtya adbhuta lokottara cAritranA dhAraka ane parama satpuruSa evA zrImad, sUrya samAna sadA svayaM prakAzamAna ane sadA jayavaMta che. A parama prabhAkaramAMthI prAdurbhAva pAmela ane mumukSujagatamAM copAsa relAIne ajJAna-aMdhakArane nasADanAra temanA bodharUpI kiraNo paNa sadA sarvadA jayavaMta varte che. niSkAraNa karuNAsAgara sarvoparI sadguru zrImaddnA sarvane abhaya ApanAra, nirdoSa, niSpApa ane niHspRhI caraNakamaLamAM savinaya vaMdanA. A guNAlaMkRta divyAkRtine mULa svarUpe nihALI eTale ke yathArtha puruSanA yathArtha guNone yathArtharUpe oLakhI, temanAM bahumAna, Adara, satkAra, pUjA, bhakti, stuti, vinaya, vaMdanAdi dvArA sau jIvo yathArtha svarUpalAbha pAmavA saubhAgyazIla banI raho! ***
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
_