________________
(૧૦) ઉપાધિમાં સમાધિ
જ્ઞાનીપુરુષોનું જીવન બાહ્ય અને અત્યંતર એમ બે ભેદે વહેંચાયેલું હોય છે. બાહ્ય જીવન પૂર્વપ્રારબ્ધાધીન, પરવશ અને અશાશ્વત હોવાથી વ્યક્તિભેદે અનેક ભેદવાળું હોય છે, જ્યારે વિભિન્ન સ્વાંગોમાં છુપાયેલું સદા સ્વાધીન, શાશ્વતપણે પ્રકાશતું અત્યંતર જીવન એકસરખું હોવાથી અભેદ હોય છે. પ્રાપ્ત થયેલ આત્મજ્ઞાનના કારણે જ્ઞાનીને ‘આત્મપરિણામની સ્વસ્થતા'રૂપ સમાધિ નિરંતર વર્તે છે, છતાં તેઓ પણ પ્રારબ્ધ ભોગવ્યા વિના નિવૃત્ત થઈ શકતા નથી. તે પ્રારબ્ધ તેમને માત્ર નિવૃત્તિરૂપે જ હોય એવો કોઈ નિયમ નથી. ક્યારેક તે પ્રવૃત્તિરૂપે પણ હોય છે. જે જે કાળે જે જે પ્રારબ્ધ ઉદયમાં આવે, તે તે ઉદયપ્રસંગમાં દ્રષ્ટાભાવે વર્તવું એ જ્ઞાનીઓનું સનાતન આચરણ હોય છે અને એ જ પ્રમાણેનું આચરણ શ્રીમના જીવનમાં જોવા મળે છે.
વિ.સં. ૧૯૪૭ થી વિ.સં. ૧૯૫૧ દરમ્યાન શ્રીમદ્ન જબરદસ્ત વિપરીત કર્મોદય પ્રાપ્ત થયો હતો. પૂર્વકર્મના ઉદયે તેમને વ્યવસાયરૂપ ઉપાધિયોગ પ્રબળપણે હતો. બાહ્ય ઉપાધિના કારણે ઉપયોગ બહાર પ્રવર્તાવવો પડતો હતો, તેથી તે ઉપાધિયોગ આત્મસ્થિરતામાં અંતરાયભૂત થતો હતો; તે છતાં અનેક વ્યાવસાયિક ઉપાધિઓની વચ્ચે પણ અલૌકિક સ્વરૂપજાગૃતિના અવલંબને શ્રીમદ્ નિરંતર સમાધિભાવમાં રહેતા હતા. ગૃહ સંબંધી અને વ્યાપાર સંબંધી વિવિધ ઉપાધિઓના યોગમાં, મુંબઈ જેવા મોહોત્પાદક ક્ષેત્રમાં મુખ્યપણે નિવાસ હોય ત્યાં પણ સતત સત્પુરુષાર્થથી, અંતરંગ સાધનાના બળ વડે જીવ આધ્યાત્મિકતાની અવશ્ય વૃદ્ધિ કરી શકે છે આવો બળવાન બોધ શ્રીમદ્ના જીવનના આ મહત્ત્વપૂર્ણ તબક્કાના અવલોકનથી મળે છે. તે સમયનાં પત્રો તથા અન્ય લખાણો શ્રીમદ્દ્ની અત્યંતરદશાનું સ્પષ્ટ દર્શન કરાવે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
