________________
ગયા. સાસરે તે મૂખના સાળા હતા તેમણે વિચાર કર્યું કે આપણે પ્રભાતે પચમ રાગ ગાઈશું. તે વિચાર તેની ભગિનિએ સાંભળ્યા. તેણે ભર્તાને કહ્યું કે તમને મારા ભાઈ રાગની વાત પૂછે તે કહેજો કે એ પચમ રાગ થયા. પછી પ્રભાતે સાળાએ તેમને પૂછ્યું, ત્યારે મૂર્ખ કહ્યું કે પાંચમ રાગ છે. તે સાંભળી સાળાએ મનમાં વિચાર્યું કે શગ, પુષ્ટ વિનાના પશુ છે. પણ કાંઇક ઘરના ભેદ મળ્યા છે. એમ ચિ ંતવી નગર બહાર જઇને અરે કાને વિચાર કર્યું કે આપણે પ્રાતઃ કાલે અન્યાશ્રીરાગ ગાવા યતઃ ॥ છૂટને મિસે મંત્ર, તુજ્જળ ન મિતે ।। ધ્રુિવળ ચ તુ મંત્રય, શ્રાવ્યતા' ન વ્રુત્તિ સવારે ધન્યાશ્રી રાગ ગાયા. અને પૂછ્યું. કચેા રાગ ગાયો ? તેણે કહ્યું. ડ્રો રાગ છે. બધા હસવા લાગ્યા. ત્યારે મૂર્ખ એલ્યો કે કાલે પાંચમા રાગ ગાયો તે આજે ઠ્ઠો રાગ જ હાય ને ? પછી સ્ત્રીએ દૂરથી ધાન્યની હાંડલી દેખાડી તા તે આયા. તાલ્લડ રાગ ગાયા. બધા તાળા દઈને હસવા લાગ્યા, એ કથા ગૌતમકુલકની વૃત્તિમાં છે. નિચિત્ત ચિત્તે ક્રિયે વિહાવે ધ વ્યાક્ષેપવ'ત ચિત્તવાળાને જે કહેવું તે સ` વિલાપ તુલ્ય જાણવું. તે ઉપર બટુકની કથા કહે છે.
કોઈક ગામમાં બ્રાહ્મણુ કથા કહેતા હતા. તેને જ્યારે એ ઘડી થઇ ત્યારે બ્રાહ્મણે પૂછ્યુ.. કે કાંઇ સમજ્યા ? ભદ્રુક ખેલ્યા કે તમારે હડીયે ગળાની નીચેના ભાગ હાલતા હતા. વિપ્ર ખોલ્યું। આતે તે શુ ધાયુ ? કાંઈ કહુ છું તેમાંથી પ્રમાણુ કર. બટુક લ્યે. ફરી કથા કહા તા પ્રમાણુ કરૂં. ત્યારે વિપ્રે ક્રૂરી કથા કહી. વળી ઘડી થઇ પછી પૂછ્યું' કાંઇ સમજ્યા ? ત્યારે બટુક ખેલ્યા. આ દરમાંથી ૯૦૯ કીડીએ નીકળી અને સાતસે સાત પેઠી. વિપ્ર બેટ્ચા ભૂંડા ! એમાં શું પ્રમાણુ કર્યું. હું કહુ તે વાત ધાર. બટુક મલ્યા. બીજી કથા કહેા વિપ્રે *ી કથા કહો ? હું કહું તે વાત ધાર. બટુક બેન્ચેા તમને કથા કહેતા ઘણીવાર થઈ હવે કયારે મુકશે ? વિપ્રે વિચાયુ"મે ફોગટ વિદ્યાપ કર્યાં, માટે વિક્ષિપ્ત ચિત્તવાળાને ન કહેવું, આ કથા ઉપદેશરત્નાકરમાં છે.
૧૯૫
