Book Title: Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 06
Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh
View full book text
________________
4
२०२८ ० उपचारनियमनविमर्श: 6
१३/९ ઉપચારિઈ પણિ પુગલિ રે, નહીં અમૂર્તસ્વભાવ; ઉપચરિઈ અનુગમવશિ રે, વ્યવહારિઈ જે ભાવો રે I૧૩/લા (૨૧૭) ચતુર.
ચેતનસંયોગઈ દેહાદિકનઈ વિષઈ જિમ ચેતનત્વ પર્યાય ઉપચરિયાઈ છઈ, તિમ અમૂર્તત્વ ઉપચરતા જ નથી. તે માટS (ઉપચારિઈ =) અદૂભૂત વ્યવહારથી પણિ પુગલનઈ અમૂર્તસ્વભાવ (નહીં =) ન કહિછે.
“પ્રત્યાત્તિદોષઈ અમૂર્તત્વ તિહાં કિમ ન ઉપચરિ?” તે ઊપરિ કહઈ છઈ – ઉમેવ દૃઢતિ - “ઉપથારવિતિ
उपचारादपि स्यान्न पुद्गले जात्वमूर्तता।
सम्बन्धादुपचर्यन्ते भावा हि व्यावहारिकाः।।१३/९ ।। प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् – उपचारादपि पुद्गले जातु अमूर्त्तता न स्यात् । सम्बन्धाद् व्यावहारिकाः દિ આવી ૩૫વર્યન્તીારૂ/૧ 0 उपचारादपि पुद्गले = पुद्गलत्वावच्छिन्ने जातु = कदाचिद् अपि अमूर्तता = अमूर्तस्वभावो = નૈવ થાત્ | તદુરુમ્ કાત્તાપતી “પુતચોપવાર નાસ્તિ સમૂત્વમ્” (સા.પ.પૂ.૭૧) તિા
एतेन परमार्थतः अचेतनेऽपि देहे यथा चेतनद्रव्यसंयोगात् चेतनस्वभाव उपचर्यते तथा परमार्थतो मूर्तेऽपि परमाण्वादिपुद्गले अमूर्त्तधर्मास्तिकायादिद्रव्यसंयोगाद् अमूर्तस्वभाव उपचर्यताम् असद्भूतव्यवहारनयानुसारेणेति निरस्तम्,
चेतनद्रव्यसंयोगकृतपर्यायसत्त्वेऽपि अमूर्त्तधर्मास्तिकायादिसंयोगकृतपर्यायविरहादेव पुद्गलઅવતરણિકા :- ઉપર જણાવેલી વાતને જ ગ્રંથકારશ્રી દઢ કરે છે :
જ પુગલમાં ઔપચારિક પણ અમૂર્તતા નથી : દિગંબર « શ્લોકાર્થ :- ઉપચારથી પણ પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં ક્યારેય અમૂર્તતા ન હોય. સંબંધવિશેષથી વ્યવહારને યોગ્ય એવા જ સ્વભાવોનો ઉપચાર થાય છે. (૧૩/૯) સ વ્યાખ્યાર્થ:- ઉપચારથી પણ એકેય પુદ્ગલમાં ક્યારેય પણ અમૂર્તસ્વભાવ નથી જ હોતો. તેથી
જ આલાપપદ્ધતિમાં જણાવેલ છે કે “પુદ્ગલમાં ઉપચારથી પણ અમૂર્તત્વ નથી.” Cી શંકા :- (તેર) જેમ શરીર પરમાર્થથી અચેતન હોવા છતાં પણ ચેતનદ્રવ્યના સંયોગથી શરીરમાં
ચેતનસ્વભાવનો ઉપચાર થાય છે તેમ પરમાણુ વગેરે પુદ્ગલ દ્રવ્ય પરમાર્થથી મૂર્ત = રૂપી હોવા છતાં છે પણ અમૂર્ત એવા ધર્માસ્તિકાય વગેરે દ્રવ્યના સંયોગથી અમૂર્તસ્વભાવનો ઉપચાર અસભૂત વ્યવહાર નયના મત મુજબ થઈ શકે ને ? પુગલમાં ઔપચારિક અમૂર્તતા માનવામાં શું વાંધો ?
: શરીરમાં અમૂર્ત દ્રવ્યની અસર નથી : દિગંબર : સમાધાન :- (ચેતન) ઉપરોક્ત શંકા વ્યાજબી નથી. આનું કારણ એ છે કે શરીર પરમાર્થથી
૧ મ.માં “જે પાઠ. કો.(૩૮)નો પાઠ લીધો છે. જે પુસ્તકોમાં “પર્યાય પદ નથી. કો.(૯)સિ.માં છે. જે શાં માં ઉચાર' પાઠ.
