Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 06

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 366

२२७८ ० नन्दिषेणाधिकारविमर्श: 2
૨૫/-૬ __ सम्भवति। तथाहि - "गहिऊणाऽभिग्गहं ताहे, पविट्ठो तीए मंदिरं । एयं जहा न ताव अहयं भोयण
પવિહિં કરે || (.નિ.દ્દ/ર૧), ‘સ રસ ન વોદિ નાવ, વિયત્રે વિયદે ઉપૂન | પન્ના ના ન પુલા, रा काइयमोक्खं न ता करे ।।” (म.नि.६/२६) इत्युक्त्या महानिशीथे, “दशाधिकान् वाऽनुदिनं बोधयिष्यामि 1 નો યદ્રિા તાગડાન્ચે પુનર્વેક્ષાં પ્રતિજ્ઞાનિતિ વકૃતા” (ત્રિ.શ.પુ..૩૦/૬/૪૩૦) રૂત્યુવલ્યા વ - त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रे प्रतिपादितं नन्दिषेणस्य स्वानुशासनलक्षणं वैयावृत्त्यम् अनपलपनीयम् ।
तथा "हा हा हा हा अकज्जं मे भट्ठसीलेण किं कयं ?। जेणं तु सुत्तो घसरे गुडिओऽसुइकिमी जहा ।।" क (म.नि.६/३४) इति महानिशीथवचनसूचितं दर्शितव्यवहारसूत्रभाष्योक्तं स्वोपालम्भलक्षणं वैयावृत्त्यमव्याहतम् । की प्रतिदिनं वेश्यागामिनानाजीवप्रतिबोधकरणलक्षणं स्वाभाविकं परानुग्रहवैयावृत्त्यं तु प्रसिद्धमेव ।
- તથ્વISBતિપતિ, ““સર્વે વિર પરિવાફ, વેલ્વે ૩પવા” (મો.નિ. જરૂર, પુ.મા.૪૧૨) તિ का ओघनियुक्ति-पुष्पमालयोः वचनात् । तादृशविशिष्टवैयावृत्त्यसम्पादकत्वात् तदीयं ज्ञानमपि अप्रतिपाति
હતો. તે આ પ્રકારે સમજવું:- (૧) મહાનિશીથસૂત્રમાં નંદિષણકથાનકમાં જણાવેલ છે કે “ત્યારે આ અભિગ્રહ લઈને નંદિષેણે વેશ્યાના ઘરમાં પ્રવેશ કર્યો કે - ત્યાં સુધી હું ભોજન-પાણી નહિ કરું, જ્યાં સુધી દિવસે દિવસે પૂરેપૂરા દશ-દશને પ્રતિબોધિત ન કરું. જ્યાં સુધી આ પ્રતિજ્ઞા પૂર્ણ ન થાય, ત્યાં સુધી હું લઘુશંકાનિવારણ નહિ કરું.” તેમજ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્રમાં શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજીએ નંદિષેણચરિત્રમાં
જણાવેલ છે કે “નંદિષેણે “જો રોજ દશ કે દશથી વધુ જીવોને હું પ્રતિબોધ ન કરું તો ફરીથી હું દીક્ષાને ગ્રહણ છે કરીશ' - આ પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞાને કરી.” આ કથનથી નંદિષણના જીવનમાં, વ્યવહારસૂત્રભાષ્યમાં જણાવેલ, 'સ્વઅનુશાસનસ્વરૂપ વૈયાવચ્ચ પણ સિદ્ધ થાય છે. તેનો અપલાપ કરી શકાય તેમ નથી. Tી (તથા.) (૨) મહાનિશીથ ગ્રંથમાં નંદિષેણ મુનિના અધિકારમાં નંદિષણનો પશ્ચાત્તાપ કેવા પ્રકારનો
હતો? તે બતાવતાં જણાવેલ છે કે “હાય ! હાય ! શીલથી ભ્રષ્ટ થઈને મેં આ કેવું અકાર્ય કર્યું ?! છે કારણ કે અશુચિના કીડાની જેમ દિવસે પણ ભોગરૂપી કાદવમાં સૂતેલો હું કાદવથી ખરડાઈ ગયો.” મતલબ
કે ભોગકર્મના ઉદયમાં પણ નંદિષેણ પોતાની જાતને અત્યંત ઉપાલંભ = ઠપકો આપતા હતા - તેવું મહાનિશીથ ગ્રંથ દ્વારા સૂચિત થાય છે. તેથી ઉપરોક્ત વ્યવહારસૂત્રભાષ્યમાં જણાવ્યા મુજબ સ્વઉપાલંભ નામનો વૈયાવચ્ચ ગુણ પણ નંદિષેણમાં અવ્યાહત હતો - તેમ સિદ્ધ થાય છે.
(.) (૩) તેમજ રોજ વેશ્યાગામી અનેક જીવોને પ્રતિબોધ તેઓ કરતા હતા. તેથી બીજી વ્યક્તિ ઉપર અનુગ્રહ કરવા સ્વરૂપ સ્વાભાવિક વૈયાવચ્ચગુણ વ્યવહારભાષ્ય મુજબ તેમનામાં પ્રસિદ્ધ જ છે.
(તવ્યા.) તથા વૈયાવચ્ચ ગુણ તો અપ્રતિપાતી જ છે. કારણ કે ઓશનિયુક્તિ અને પુષ્પમાલા આ બન્ને ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે “બધા ગુણો પ્રતિપાતી છે. પરંતુ વૈયાવચ્ચ અપ્રતિપાતી છે.’ નંદિષેણ મુનિનું
1. गृहीत्वाऽभिग्रहं तदा, प्रविष्टः तस्या मन्दिरम् । एनं यथा न तावद् अहकं भोजन-पानविधिं कुर्याम् ।। 2. दश दश न बोधिता यावत्, दिवसे दिवसे अन्यूनकाः। प्रतिज्ञा यावद् न पूर्णा एषा, कायिकामोक्षं न तावत् कुर्याम् ।। 3. हा हा हा हा अकार्यं मया भ्रष्टशीलेन किं कृतम् ?। येन तु सुप्तः दिवा गुण्डितः अशुचिकृमिः यथा ।। 4. સર્વ ત્નિ પ્રતિપત્તિ, વૈયાવૃચમ્ પ્રતિપાળતા