Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 06

Author(s): Yashovijay
Publisher: Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh

Page 421

० चरण-करणहीनस्य ज्ञानपक्षादरः ०
२३३३ ચરણગુણે જે હણડા, જ્ઞાનપ્રધાન આદરિઈ રે; ઇમ કિરિયાગુણ અભ્યાસી, ઈચ્છાયોગથી તરિયાઈ રે ૧૫/-૧૧ (૨૬૪) શ્રી જિન. રી
જ્ઞાન ને ચરણ તે ચારિત્ર, તેહના ગુણથી જે હીણા પ્રાણી છે, તેહને સંસારસમુદ્ર તરવો દુર્લભ છઈ, સ માટઈ જ જ્ઞાનનું પ્રધાનતાપણું આદરાઈ. યતિ: अपेक्षाविशेषेण ज्ञानपक्षप्राधान्यमुपोबलयति - ‘ज्ञाने'ति ।
ज्ञान-चरणगुणहीनो ज्ञानं प्रधानं समाद्रियते रे।
ક્રિયાપુણાગ્યાર્નિવમછાયોપાત્ તીર્થને રા૫/- प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - ज्ञान-चरणगुणहीनो ज्ञानं प्रधानं समाद्रियते । एवं क्रियागुणाभ्यासिना इच्छायोगात् तीर्यते।।१५/२-११।।
નાન-શિરિયાદિં મોવો” (વિ..મ.રૂ) રૂત્તિ પૂર્વોત્ (૧૧/-૧) વિશેષાવરમાળવાનાદ્ ज्ञान-चरणोभयगुणहीनस्य सर्वथा भवार्णवतरणोपायशून्यतया दुरन्तभवार्णवतरणं दुष्करम् । अत एव । यः ज्ञान-चरणगुणहीनः = वाचनादिपञ्चविधस्वाध्याय-चारित्रमूलोत्तरगुणविकलः स ज्ञानं = स्व-' परशास्त्रसमवतारादिविज्ञानं प्रधानं = मुख्यम् इति समाद्रियते। चारित्राचारहीनैः द्रव्यानुयोगज्ञानं का प्राधान्येन समादरणीयमित्याशयः । અવતરપિકા - અમુક ચોક્કસ પ્રકારની અપેક્ષાથી ગ્રંથકારશ્રી જ્ઞાનપક્ષની મુખ્યતાનું સમર્થન કરે છે -
# જ્ઞાનપક્ષમુખ્યતા સાપેક્ષભાવે માન્ય શ્લોકાર્થ - જ્ઞાન-ચરણગુણથી હીન એવો સાધક જ્ઞાનને મુખ્યરૂપે આદરે છે. આ રીતે ક્રિયાગુણના અભ્યાસી ઈચ્છાયોગથી (ભવસાગર) તરી જાય છે. (૧પ/ર-૧૧)
વ્યિાખ્યાર્થ:- વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં શ્રીજિનભદ્રમણિક્ષમાશ્રમણે જણાવેલ છે કે “જ્ઞાન અને ક્રિયા સ દ્વારા મોક્ષ થાય. પૂર્વે (૧૫/૨-૧) આ સંદર્ભ દર્શાવેલ છે. તેથી સમ્યગુ જ્ઞાન અને ચારિત્ર ઉભયગુણથી જે હીન છે તેવા સાધકને માટે દુરંત ભવસાગર તરવો એ અત્યંત દુષ્કર કાર્ય છે. કેમ કે તેની વી. પાસે સંસારસાગરને તરવાની સામગ્રી લેશ પણ નથી. આથી જ જે સાધક વાચનાદિ પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયથી તથા ચારિત્રના મૂળગુણથી અને ઉત્તરગુણથી હીન છે તે સાધક “સ્વ-દર્શનના શાસ્ત્રોનો અને પરદર્શનના શાસ્ત્રોનો સમાવતાર કરવા સ્વરૂપ વિશેષ પ્રકારનું જ્ઞાન મુખ્ય છે' - આ પ્રમાણે વિચારીને જ્ઞાનની મુખ્યતાને સારી રીતે આદરે. અહીં આશય એ છે કે ચારિત્રાચારથી હીન વ્યક્તિએ દ્રવ્યાનુયોગનું જ્ઞાન મુખ્યપણે સારી રીતે આદરવું જોઈએ.
સ્પષ્ટતા :- અખંડ ક્રિયાયોગનું નિયમિત પરિશીલન કરવા માટે અસમર્થ એવા સાધક માટે જ્ઞાનયોગ સિવાય ભવસાગર તરવાનું બીજું કોઈ સાધન બચતું નથી. તેથી ચારિત્રના મૂલ-ઉત્તર ગુણની ખામી• પુસ્તકોમાં “ચરણ-કરણગુણ હીડા પાઠ. કો.(૪+૧૧)નો પાઠ લીધો છે. 1. જ્ઞાન-વિજ્યાખ્યાં મોક્ષ