Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७२
भगवतीसो पुनर्भगवान् अनुक्तप्रश्नसमाधानमाह-'जहा अयणेणं अभिलावो' इत्यादि। हे गौतम ! यथा यत्प्रकारको यादृश इत्यर्थः । अयणेणं अयनेन दक्षिणाद्ययनमधिकृत्य अभिलापः अधुनोक्तः 'तहा' तथा तत्प्रकारकस्तादृशः अभिलाप इत्यथ: ' संवच्छरेण वि' संवत्सरेणापि संवत्सरमधिकृत्यापि भाणियन्वो' भणितव्यः, अभिलापाकारश्च अयनामिलापवत्स्वयमूहनीयः, एवं 'जुएण वि' युगेका संग्रह किया गया है । तात्पर्य इस उत्तरवाक्य का इस प्रकार से है कि जम्बूद्वीप में मन्दराचल के दक्षिणोत्तरदिग्भाग में, जिस समय दक्षिणा यन का आरंभ होता है, उस समय जम्बूद्वीप में मन्दराचल के पूर्व पश्चिम दिग्भाग में दक्षिणायन के आरंभकाल के अव्यवहित उत्सर काल में ही उत्तरायण का आरंभ हो जाता है। इसी तरह से जम्बूद्वीप में मन्दराचल के पूर्वपश्चिमार्ध में-पूर्वपश्चिमदिग्भाग में-जघ उत्तरा यण का आरंभ होता है तब जंबूद्वीप में मन्दराचल के दक्षिण-उत्तरार्ध में उत्तरायण के आरंभ काल से अव्यवहित पूर्वकाल में ही दक्षिणायन का आरंभ हो जाता है। ___ अब भगवान् अनुक्त प्रश्न के समाधान निमित्त कहते हैं कि-(जहा अयणेणं अभिलावो) इत्यादि ' हे गौतम ! जैसा अभिलाप (अयणेणं) अयनदक्षिणादि अयन को लेकर अभी कहा जो चुका है, (तहा) उसी प्रकार का अभिलाप (संवच्छरेण वि) संवत्सर को लेकर भी (भाणियव्वो) कहलेना चाहिये। अभिलाप का आकार अयन के अभिलाप की વાક્યનું તાત્પર્ય એવું છે કે-જંબુદ્વિપમાં મન્દરાચલના દક્ષિણાત્તર દિક્ષાગમાં
જ્યારે દક્ષિણાયનને આરંભ થાય છે, તે સમયે જ બુદ્વીપમાં મંદરાચલના પૂર્વ પશ્ચિમ દિમાગમાં દક્ષિણાયનના અવ્યવહિત ઉત્તર કાળમાંજ ઉત્તરાયણને આરંભ થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે જ્યારે જમ્બુદ્વીપમાં મંદરાચલના પૂર્વ પશ્ચિમાર્ધમાં– પૂર્વ પશ્ચિમ દિગ્બાગમાં ઉત્તરાયણને આરંભ થાય છે, ત્યારે જંબુદ્વીપમાં મંદરાચલના દક્ષિણોત્તરાર્ધમાં–દક્ષિણ અને ઉત્તર દિભાગમાં ઉત્તરાયણના આરંભ કાળથી અવ્યવહિત પૂર્વકાળમાં જ દક્ષિણાયનને આરંભ થાય છે.
હવે મહાવીર પ્રભુ કેટલાક ન પૂછાયેલા પ્રશ્નોના સમાધાન નિમિત્તે કહે छ है ( जहा अयणेण अभिलावो) त्यादि. 8 गौतम ! ( अयणेण ) भयन (દક્ષિણાદિ અયન) ના વિષયમાં જે આલાપક ઉપર કહેવામાં આવે છે, ( तहा ) ४ ५४।२ने। मासा५४ ( संवच्छरेण वि भाणियव्वो) सवत्सरने मनुલક્ષીને પણ કહે જોઈએ. અયનના આલાપક જે જ આલાપક સંવત્સરની
श्री. भगवती सूत्र:४
