Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७०
भगवतीसूत्रे __ अथ अयनादि विषयमाह-'जया णं भंते ! इत्यादि । हे भदन्त ! यदा खलु 'जंबुद्दीवे दीवे ' जम्बूद्वीपे द्वीपे 'मंदरस्स पन्वयस्स' मन्दरस्य पर्वतस्य 'दाहिणडे ' दक्षिणार्धे ‘पढमे अयणे' प्रथमम् अयनम् सम्वत्सरस्य श्रावणमासत आरम्भात् दक्षिणायनं षड्मासात्मकमित्यर्थः 'पडिवज्जइ ' प्रतिपद्यते, ' तयाणं' तदा खलु ' उत्तरड़े वि' उत्तरार्धेऽपि पढमे अयणे ' प्रथमम् अयनम् दक्षिणायनमित्यर्थः 'पडिवज्जइ' प्रतिपद्यते, अथ च यदा उत्तरार्धेऽपि प्रथमम् अयनं प्रतिपद्यते तदा जम्बूद्वीपे मन्दराचलस्य पूर्वपश्चिमे भागे दक्षिणायनपुरस्कृतोत्त रायणम् प्रतिपद्यते किम् ? अर्थात् दक्षिणोत्तरभागे दक्षिणायनारम्भकालाव्यवहितोत्तरकाले पूर्वपश्चिमे उत्तरायणारम्भो भवति किम् ? इति प्रश्नः ।
___ अब सूत्रकार अयन आदि को प्रतिपादन करने के निमित्त कहते हैं (जया णं भंते) इत्यादि-हे भदन्त ! इस प्रकार सम्बोधित करते हुए गौतमप्रभु से पूछते हैं कि-जब (जंबुद्दीवे दौवे ) जंबूद्वीप इस नामके द्वीप में (मंदरस्स पव्वयस्स ) मन्दर पर्वत के (दाहिणड्ढे) दक्षिणार्ध में (पढमे अयणे) प्रथम अयनसंम्वत्सर के श्रावणमास से लगाकर छह माह तक का दक्षिणायन-होता है,(तया णं) तब (उत्तरड्डे वि) उत्तरार्ध में भी ( पढमे अयणे) प्रथम अयन दक्षिणायन होता है। अथच-जय उत्तरार्ध में भी प्रथम अयन होता है-तब जंबूद्वीप में मन्दराचलपर्वत के पूर्वपश्चिमदिग्भाग में दक्षिणायनपुरस्कृत उत्तरायण होता है क्या ? अर्थात्-दक्षिणोत्तरभाग में दक्षिणायन आरंभ होने के अव्यवहित उत्तर काल में पूर्व पश्चिमदिग्भाग में उत्तरायण का आरंभ हो जाता है क्या?
હવે સૂત્રકાર અયન આદિનું પતિપાદન કરવાને માટે નીચેનાં સૂત્રો કહે छ ( जयाण भंते ! ) महन्त ! मारे जंबुद्दोवे दीवे ) दीपनामना दीनां (मंदरस्त पव्वयस्स दाहिणड्ढे) मराय यतिना क्षिामा (पढमे अयणे ) પથમ અયન (શ્રાવણ માસથી શરૂ કરીને છ માસ પર્વતના સમયનું દક્ષિણાयन) थाय छ, (तयाग) त्यारे (उत्तरढे वि) त्त मा ५ (पढमे अयणे) શું પ્રથમ અયન (દક્ષિણાયન) થાય છે? અને જયારે ઉત્તરાર્ધમાં પ્રથમ અયન થાય છે, ત્યારે જંબુદ્વીપના મેરુ પર્વતની પૂર્વ અને પશ્ચિમના દિક્ષાગમાં પણ શું દક્ષિણાયન પુરસ્કૃત ઉત્તરાયણ હોય છે ? કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે દક્ષિણેત્તર ભાગમાં દક્ષિણાયન આરંભ થવા અવ્યવહિત ઉત્તરકાળે પૂર્વ પશ્ચિમ દિશભાગમાં શું ઉત્તરાયણને આરંભ થઈ જાય છે ?
श्री.भगवती सूत्र:४
