Book Title: Jainetar Drushtie Jain
Author(s): Amarvijay
Publisher: Dahyabhai Dalpatbhai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005250/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenetaradRSTie jaina. munizrI amaravijayajI mahArAja, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadvijayAnandasUrIzvaracaraNAravindAbhyAM namaH / jainetaradRSTie jaina. athavA jainetara aneka madhyastha vidvAnonA jainadharma saMbandhi abhiprAyo. _' saMgrAhakajainAcArya-nyAyAmbhonidhi-zrImadvijayAnandasUrIzvara (aparanAma zrImadAtmArAmajI mahArAja) nA laghu- ra ziSya muniznI amaravijayajI mahArAja. Kachakeepakickasex chapAvI prasiddha karanArazA. DAhyAbhAI dalapatabhAI. mu. bharuca. (gujarAta). vIra saMvat 24491 prathamAvRtti (Atma saMvat 274 2 vikrama saMvat 1979 / prata 2000 / san 1913 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarA. lahANAmitra sTIma priM. presamAM viThThalabhAI AzArAma Thakkare prakAzaka mATe chApyuM. tA. 5-11-1923. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcArya-nyAyAMbhonidhi-zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajInA laghuziSya dakSiNavihArI-zrI amaravijayajI mahArAja. janma saMvata 1915 nA phAlguNa zudi 15 * dIkSA saMvata 1938 nA vaizAkha zudi. 2 zinoravAsI zA. gulAbacaMda zivalAla mAIe potAnI sva. sadharmacAriNInA zreyArthe tathA gurUbhakita nimitta A tte| 5 rAya che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOv000000Crvaro0000000000000474MARATHom. dakSiNa vihAri sadaguruvarya zrImadara vijaya mu napuGgava guNastutyaSTakama. mandAkrAntAvRttam / 00000000000000000000000000000000000000000000000000000 pAyaM pAyaM bhavabhayaharI vAksudhAM yo gurUNAM zrAyaM zrAyaM viratahRdayo jainadIkSAM vareNyAm / lAyaM lAyaM hya vicalamanAH zIkSaNaM yo'vudhacca so'yaM dadyAdamaravijayaH sadagurumaGgalaM naH // jApaM jApaM prakaTavibhavaM tIrthakRnnAmamantraM vAeM vApaM bhavikahRdayakSmAsu saddharmabIjam / tApaM tApaM duritatatihRta dustapo yA vyarAjata so'yaM dadyAdamaravijayaH sadgurumaGgalaM naH // 2 // zAma zAmaM bhavatatikarAn yaH svakIyAna kaSAyAn dAmaM dAmaM bhuvanajayinaM cendriyagrAmamugram / vAmaM vAmaM vikalitajaganmohasIdhu vyalAsIt so'yaM dadyAdamaravijayaH sadgururmaGgalaM naH // 3 // bhrAmaM bhrAmaM jagati ca jinAdhIzatIrthaSu bhaktyA nAma nAmaM suranaranatAH sAdaraM jainamUrtIH / rAmaM rAmaM nijaguNagaNe yo'zudhat sauvacetaH so'yaM dadyAdamaravijayaH sadagurumagalaM naH // 4 // 00030000000000000000000000DOOMDEVOOMon Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAlaM gAle vimalaguNabhAk yo'bhimAnaM svakIyaM cAlaM cAlaM jinavarapathe yo'nabadye madeva / / jvAlaM jvAlaM bhavadamadahat karma yo dhyAnavanhi mo'yaM dadyAdamara vijayaH sadgurumaGgalaM naH // 5 // zrodhaM bAdhaM bhavikanikaraM svIya pIyuSavANyA zodhaM zodhaM kaluSakaluSaM tanmanA darpaNAbham / yodhaM yodhaM matibhadajayadvAdinI yazca vAde mo'yaM tanyAdamara vijayaH sadagururmaGgalaM naH // 6 // dAya dAyaM jinasamaya vidacchuddhadharmApadeza Aya trAyaM bhavikamanujAn yo'hitImArgagantRn / nAyaM nAyaM hya vitathapathe'tiSThipadhaH prakAmaM mo'yaM dizyAdamA vijayaH madagurumagalaM naH dhAraM dhAraM saraNimahamaM yazca vairAgyakhaGa mAraM bhAraM smararipumaraM zIlamantrAhazAlI / bhAraM bhAraM vimalayazamA yo jagantIma dIpi so'yaM dizyAdamaravijayaH sadagururmaGgalaM naH // 811 itiguNagaNabhAjAM dhImatAM sadgurUNAM stavanamaraci bhaktyA cetasi prasphuratyA / caturavijayanAmnA ziSyalezena teSAM vasumuni nidhibhUmIsaMkhyake vaikrame de Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prstaavnaa|| OM zrI syAvAdine nmH| priya vAcako ! lokone bodha thavAnA hetuthI A pustakamAM lekhono saMgraha karavAmAM Avyo che, dunIyA " zAMtino " mArga DhUMDhe che paNa bIjA jIvornu ahita karIne jo pote zAMti meLavavA cAhato hoya to te kevala bhrAMtimaya che. kadAca pUrva puNyanA prabala saMyogothI vartamAnakAlamAM vighna dekhI zakato na hoya, paNa parabhavamAM to te pAparnu prAyazcita bhogavyA vinA chuTako thAyana nahIM; ema sarve dharmanA zAstro pokArI pokArIne kahI rahyAM che. mATe potAnA AtmAne A bhavamAM temana parabhavamAM zAMtimaya banAvavAnI icchA hoya tevA mahApuruSone koI niHsvArthI mahApuruSono kahelo, sarva jIvonA hitavAlo, tattvasvarUpamaya, satya dharma hoya te meLavavAnI khAsa jarura che. juvo ke pUrvakAlamAM keTalAka mahApuruSone tevA "hiMsaka" mArganA prapaMcathI tiraskAra paNa yayelo jovAmAM Ave che, tethI te hiMsaka pravRttibhone choDI daI pote bhaktimArganAM athavA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nivRttimArganAM vacanone pragaTa karI teoe lokone te tarapha dorelA che paNa te mukhya puruSono abhAva thayA pachI temanA anuyAyIone te hiMsaka lokoe potAnI cAlatI hiMsaka pravRttinI prathAmA bhelaselaja karI dIdhA che,paNa te bhaktimArgamAM ke nivRttimArgamAM zuddhapaNe rahevA dIdhA nathI. hiMsaka pravRttimAM bhaLelA pAchA pharIthI hiMsaka rUpa tAmasI koTaDImAMthI nikaLavA pAme nahIM tevA hetuthI aneka - prakAranI vAgjAla paNa karI mukelI che, jemake " svadharma nidhanaM zreyaH paradharmo bhayAvahaH " punaH " hastinA tAjyamAno'pi na gacchejjainamaMdiraM" ityAdi aneka prakArathI evA phasAvyA che ke jethI ajJAnavarga koi paNa prakArathI satyadharmano Azraya meLavI zake nahIM. kharu jotAM svArthIlokoe satyadharmathI vaMcita rAkhI kevaLa svArtha sAdhavAne mATeja A prapaMca racelo hoya ema lAge che, paraMtu A aMgrejonA rAjyamAM te vAgajAlanu mAna svabhAvadhIja ochu thatuM jAya che e paNa eka samayanIja balihArI che // have ApaNe vicAra karavAno e che ke, je dharmamAM potArnu ane bIjA jIvornu sarva prakArathI hita samAelu hoya, ane te dharma niHsvArthI evA pUrNatattvajJAnInA mukhathI pragaTa thayelo hoya, ane te satyadharma prAcIna kAlathI cAlato Avelo hoya, tevA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) satya dharmano Azraya meLavIe to jarura ApaNe ApaNA AtmAne A bhavanA temaja parabhavanA jokhamamAM paDato bacAvI zakIe. have te prAcInakAlathI cAlato Avelo kharo satyadharma kayo haze ? ane temAM kevA kevA prakAranA tattvo samAyelA ho ! vigere vicAro ko trAhita madhyastha puruSonI--dRSTithI vicArIye to jarUra satyA'satyano nirNaya karI zakIye. te satyAsatyano nirNaya kyAre karI zakIye ke jyAre ApaNA durAgrahane choDI dai, mAdhyasthapaNAnI buddhidhI purUtapaNe vicAra karIye to, avazya ApaNA AtmAne adhomArgamAM paDatAne rokI satyadharma upara caDhAvI zakIe, e zivAya bIjo koi paNa sugama rasto vAmAM Avato nathI // satyadharmanA mArgane zodhavAno upAya e che ke dharma be prakAranA hetuthI cAlato Avelo hoya che - eka dharma alpajJothI pravarttamAna svArthasAdhaka, ane bIjo sarvajJothI pravarttamAna paramArtha - poSaka. jo ke svArtha sAdhaka dharmamAM paramArthanI vAto na hoya to tene koi paNa mAna Ape nahIM, mATe temAM paramArthanI vAto prasaMgane anusarIne lIghelI to hoyaja paNa jyAre bArIka Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTithI vicAra karIye to, te paramArtha vAto paNa mukhyapaNe svArtha sAdhavAnA hetuthIna mizrita thayelI che ema dRSTimAM tarI Avaze. to pachI tevA svArthI lokonA zAstromAMthI AtmAnA uddhArano rasto kevI rIte zodhI kADhavo ? te kAi sAmAnya buddhivAlAthI zodhI zakAyaja nahI. mATe -temAMnAja madhyastha paMDitoe potAnA cAlatA dharmano ane bIjAnA cAlatA dharmano abhyAsa karI satya hRdayathI TuMkamAM sArabhUta udgAro pragaTa karelA hoya, teno vicAra karatAM je kAMi ApaNane satya svarUpa bhAsamAna thAya, te tarapha ApaNuM valaNa pheravIne te satyadharmanA mahAtmAonI saMgata karI kiMcit kiMcit tattva melavatA rahIye, to paNa ApaNI cAlatI bhUlane sudhArI zakIe. huM kAMi badhA matanA saMpUrNa tattvone jANavAno dAvo karI zakato nathI, paNa tevA tattvanA jANa madhyastha puruSo-je je potAnA nirmala hRdayathI udgAro pragaTa karI gayelA hoya, temanAja vicArogI vicAra karIye to, ApaNe paNa ApaNuM dhyeya sAdhavAne samartha thai zakIe. huM paNa tevAja khyAlathI tevA madhyastha puruSonA vacanomA rahelI mahattvatAno vicAra karI, lokone vicAra karavAnI sugamatA karI ApabAnU dhAru cha. ATalI sUcanA karIne, have huM te batAvavA prayatna karIza. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) * jUvo ke dharmano viSaya agAdha che temaja prapaMcI paMtho paNa ghaNA che, chatAM paNa hiMduonA dharmono vicAra karI jotAM 1 vaidika 2 jaina. ane 3 bauddha. e traNa dharmoja ghaNA prAcInakAlathI vistArapaNe cAlatA AvelA najare paDe che temaja temanA tattvagraMthono vistAra paNa jANavA jevoja hoya che. bAkInA paMtho teNe dharmothI kiMcit kiMcit potAne mana gamatA vicArone grahaNa karI prasiddha thayelA che ema jaNAi Ave che. prathama amoe kaM hatuM ke eka dharma svArthasAdhaka ane bIjo dharma " paramArthapoSaka " to have eno sAmAnyapaNe vicAra karI jotAM - iMdriyonAja sukhane mATe temaja - dhana, putra, kalatrAdika aihika sukhanA mATe temaja paralokamAM rAjyAdika saMpadA melavavA athavA iMdrAdikanI padavI melavavAne mATe mukhyapaNe zAstronuM baMdhAraNa thayeluM hoya, te dharmazAstrane svArthasAdhaka tarIke mAnavAmAM harakata Ave nahIM. ane iMdriyonA viSayanI sukha pravRttithI potAnA AtmAne haTAvavAne mATe, temaja dhana putrAdikanA mohathI virakta thai Atmatattva melavavAnI pravRtti thavAne mATe, je zAstronI racanA thaelI hoya, te zAstro " paramArthapoSaka " dharma tarIkenAMja manAya. kAraNa ke - sarva karmothI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) mukta yayeja AtmAne duHkhano aMta bhavanAra che, ema hiMdujJAnanA tattvavettAoneM kabUla karavuM paDe che. to have vizeSa vicAra karavAno eTaloja ke te karmavastu zuM haze ? ane duniyAmAM ucAmAM ucAM satya tattvono vicAra koNe karyo haze ! ane te tattvo Aja sudhI pUrNa prasiddhimAM AvyAM ma nahIM hoya ! tenuM kAraNa jotAM eja mAlama paDe che ke prAcIna kAlamAM matAMdhatAnuMja prAbalya vadhAre hovuM joIe, ane te kAraNathIja - bauddhone ApaNA hiMdusthAnamAMthI hAMkI mukavAmAM AvyA hatA. mAtra jainadharmavAlAo uparaja teTalo atyAcAra karavA zaktimAna thayA na hatA. vicAra karI jotAM e siddha thAya che ke prAcInakAlamAM jainadharmanA tavothI ane bauddha dharmanA tattvothI AgaLa vadhI zake evo bIjo varga hayAtI dharAvato na hato. te kAraNane lIja purANovAlAone bauddhane paNa navamA " avatArarUpe " kalpavAnI jarura paDI hatI, jo ke bauddhadharma to hiMdusthAnamAMthI vidAyaja thaelo hato. mAtra vizeSa tattvono prakAzaka je jainadharma hato te paNa anukalatAnA abhAve dabAelo rahyo . to paNa jainonA mUlatatvomAM Aja sudhI koi paNa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArano vikAra thavA pAmyo nathI, e nirvivAda siddha che. te kevala sarvajJa puruSonI vANInIja khubI che. vartamAnakALamAM madhyastha dezI temaja paradezI jainadharmanA abhyAsIo, janonA sunizcita satya tattvone ekI avAje svIkAre che, te A navA jamAnAmAM lokone Azcarya karyA zivAya raheze nahIM. kAraNa pUrvakAlamAM vaidikadharmI tathA brAhmaNadharmI aneka AgrahI paNDitonA taraphathI jainadharmanA mUlatatvo upara jUThA ane taddana avicArita AkSepo sivAya yogya nyAya maLyo na hoto, temAMno ekaja AkSepa A prasaMge TAMkI batA, to bhArI paDato nahIM gaNAya. juo ke-brahmasUtranA praNetA vedavyAsa maharSi "naikasminnasaMbhavAt " A sUtramA jainadharmanuM khaMDana bIjarUpe lakhI gaelA, pachI tenA bhASyakAra avatArika ane sarvajJa birudanA dhAraka zrI AdyazaMkarasvAmIjI jainonA syAdvadanyAyarnu vistArathI khaNDana karelaM, paNa te yogya karelu nathI, juo mahAmahopAdhyAya paM0 gaMganAtha ema. e. DI. ela. ela. ilAhAbAdavALA lakhe che ke- jabase maiMne zakarAcAryadvArA jainasiddhAMta para Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) khaMDanako paDhA hai tabase mujhe vizvAsa huA ki-isa siddhAntameM bahuta kucha hai, jisako vedAntake AcAryane nahIM samajhA aura jo kucha abhI taka maiM jainadharmako jAna sakA hUM usase merA yaha vizvAsa dRDha huA hai ki, yadi vaha jainadhamako usake asalI granthose dekhanekA kaSTa uThAtA to, unako jainadharmase virodha karanekI koI vAta nahIM milatI". eja pramANe vaiSNavAcArya zrIrAmamizrazAstrIjI paNa lakhe che, juo Aja pustakanA prathama bhAganA pR. 96 thI "jainadarzana vedAntAdi darzanoseM bhI pUrvakA hai taba hI to bhagavAn vedavyAsa maharSi brahmasUtromeM kahate hai ' naikamminnasaMbhavAt 'xxx vedomeM anekAntavAdakA mula milatA hai. " tathA pR. 107 thI kAkA kAlelakara paNa jaNAve che ke-" jainatattvajJAnamAM syAdvAdano barAbara zo artha che te jANavAno dAvo haM karI zakato nayI, paNa huM mAnuM ke " syAdvAda" mAnavabuddhinuM ekAMgIpaNuMja sUcita kare che " ityAdi. vaLI pR. 110 thI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva paNa lakhe che ke-zaMkarAcArya syAdvAda upara je AkSepa kayoM che te mUla rahasyanI sAthe saMbandha rAkhato nathI" ityAdi. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) " tathA bIjA bhAganA pR. 90 mAM yuropiyana vidvAn DaoN. paraTolDa lakhe che ke " syAdvAdanuMja eka varttamAna paddhatinuMja svarUpa juo eTale basa che. dharmanA vicAromAM 66 jainadharma " e eka niHsaMzayapaNe paramahadavALo che." ityAdi. A ThekANe vicAra karavAno e che ke vedonA pravarttaka manAtA zrIvedavyAsamaharSi temaja sarvajJa ane avatArika puruSa gaNAtA zrIzaMkarAcArya svAmIjI jevA paNa sarva padArthoMno sulabha rIte bodha karAvanAra eka sAmAnya jainono " syAdvAdanyAya " na samajI zakyA to pachI te vakhatanA bIjA paNDito jainonA tattvone samajelA haze ema kevI rIte mAnI zakAya ? amo to eja kahie chIe ke - vartamAnakAlanA A tattvana zodhaka paNDito je niHpakSapaNAnI buddhithI jainomAM rahelA mahatvanA tastrone joI zakyA che, te pUrvenA moTA moTA paMDito paNa potAnA durAgrahane vaza thaelA, jainonA eka paNa mahattvA tattvane jANI zakyAja nathI. A viSayane vadhAre na laMbAvatAM vizeSa eja jaNAvuM huM ke Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) amoe A pustakamA chapAvelA lekho zivAya bIjA paNa ghaNA madhyastha vidvAno taraphathI-" lekho" bahAra paDelA che, paNa keTalIka anukUlatAnA abhAve te badhA saMpUrNa lekho dAkhala na karatAM te tarpha vAcakonuM dhyAna kheMcavA mATe temAMnA keTalAka TuMkA TuMkA phakarA A sthale TAMkI batAvU chu. te nIce pramANe 'sAdhu' sarasvatIbhaMDAra-tattvadarzI-mArtaNDa-lakSmIbhaNDArasantasandeza Adi urdU tathA nAgarI mAsikapatranA saMpAdaka, vicArakalpadruma-vivekakalpadruma-vedAntakalpadruma-kalyANadharma-kabIrajIkA bIjaka AdigrantharatnonA racayitA, tathA viSNupurANAdinA anuvAdaka suprasiddha mahAtmA zrI suvratalAlajI varmana ema. e. potAnA saMpAdita urdU mAsika patranA jAnyuArI saM. 1911 nA aMkamAM prakAzita " mahAvIrasvAmIkA pavitra jIvana" nAmanA lekhamAM kevala mahAvIrasvAmInA mATeja nahIM kintu evA sarva jainatIrthakaronA, jainamunionA, tathA jainamahAtmAonA saMbandhamAM lakhI gayA che ke-" gaye donoM jahAna najarase gujara, : 1. saMsArameM-pIchekA aura yaha dono kAla hamArA calA gayA parantu he prabho tere jaisA pavitra Aja taka hamako koI na milA, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) tere husanakA koI bazara na milA " yaha jainIyoke AcArya guru the. pAkadila, pAkakhayAla, mujassama pAkI va pAkIjagI the. hama inake nAmapara inake kAmapara, aura inakI be naz2Ira naiphsakuzI va riaujatakI misAlapara jisa kadara nAja ( abhimAna : kareM bajA ( yogya ) hai / 3 hiMduo ? apane ina bujurgoMkI ijjata karanA sIkho... tuma inake guNoMko dekho. unakI pavitra sUratoMkA darzana karo, unake bhAvoMko pyArakI nigAha dekho, yaha dharma karmakI jhalakatI huI, camakatI, damakatI, mUrte haiM... inakA dila vizAla thA, vaha eka vepAyAkanAreM samaMdara thA jisameM manuSyapremakI lahareM jorazora se uThatI rahatI thI. aura sirpha manuSyahI kyoM unhoMne saMsArake prANImAtrakI bhalAI ke liye sabakA tyAga kiyA. jAnadAroMkA khUna bahAnA rokaneke liye apanI jiMdagIkA khUna kara diyA / yaha ahiMsAkI paramajyoti - vAlI mUrtiyAM hai| vedoMkI zruti " ahiMsA paramo dharmaH " kucha 1 pAuM se lekara mastaka taka pavitra the. 2 advitIya // 3 manako kAbU rakhanevAle // 4 aiseM bhagavAnakI, 5 bhaktipara // 6 jitanA abhimAna kare titanAhI yogya hai. 7 vaha eka kinAre vinAke samudraye // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) inhIM pavitra mahAn puruSoMke jIvanameM amalIsUrata ikhtyiAra karatI hui najara AtI hai. ye duniyAMke jabaradasta riphaoNrmara, jabaradasta upakArI aura baDe UMce darjeke upadezaka aura pracAraka gujare hai / yaha hamArI kaumI tavArikha ( itihAsa ) ke kImatI (bahu mUlya ) ratna haiM / tuma kahAM aura kisameM dharmAtmA prANIyoMkI khoja karate ho ? inhIM koM dekho, inase behatara ( uttama ) sAhabe kamAla tumako aura kahAM mileMge ? / inameM tyAga thA, inameM vairAgya thA, inameM dharmakA kamAla thA, yaha insAnI kaimajoriyoM se bahutahI uce the, inakA khitAba " jina" hai. jinhoMne mohamAyAko jIta liyA thA, yaha tIrthaMkara haiM, inameM banAvaTa nahIM thI. jo bAtathI sApha sAphathI. ye vaha lAsAnI ( anaupama ) zakhasIyateM ho gujarI haiM. jinako jisamAnI kamajoriyoM va aivoMke chipAneke liye kisI jAhirI pozAkakI jarUrata lAhaka nahIM huI kyoMki unhoMne tapa karake japa karake 1 vahi amala karanevAlI mUrtiyAM / / 2 mahApuruSo / 3 mANasa tarIkekI kamajorIyAMseM / 4 besaka / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) yogakA sAdhana karake apane Apako mukammila aura pUrNa banA liyA thA "....ityaadi.|| 2 vaLI-mi0 kannulAla jodhapurI mAha disaMbara san 1906 ane jAnyuvArI san 1905 The Theosophist (dhI thiosophisTa ) patranA aMkamAM lakhe che ke-" jainadharma " eka aisA prAcInadharma hai ki jisakI utpatti tathA itihAsakA pattA lagAnA eka bahuta hI durlabha bAta hai / ityAdi. 3 jarmanInA-DaoN0 johanasa harTala. tA. 17 / / / 1908 nA patramA kahe che ke-" maiM apane dezavAsiyoko dikhAUgA ki kaise uttama niyama, aura UMce vicAra, jainadharma aura janaAcAryoma hai. jainakA sAhitya bauddhoM se bahuta baDa kara hai aura jyoM jyoM maiM jainadharma aura usake sAhityako samajhatA hUM tyoM tyoM maiM unako adhika pasaMda karatA hUM" // ityAdi. 4 perisa ( phrAMsanI rAjadhAnI ) nA DaoN0 e0 giranATa potAnA patra-tA0 3-12-1911 mAM lakhe che ke-"manuSyoMkI tarakkIke liye jainadharmakA cAritra bahuta lAbhakArI haiM, yaha dharma 2 yathArthapaNe parama svruupko| ___ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) bahuta hI asalI svataMtra sAdA bahuta mUlyavAn tathA brAhmaNoM ke matoMse bhinna hai. tathA yaha bauddhake samAna nAstika nahIM hai." ityAdi // 5 zrIyuta varadAkAMta mukhyopAdhyAya ema0 e0 baMgAlA zrIyuta nathurAma premIdvArA anuvAdita hiMdI lekhathI-- ___ "1 jainadharma hiMdudharmase sarvathA svataMtra haiM. usakI zAkha yA rUpAMtara nahIM hai. 2 pArzvanAthajI jainadharmake Adi pracAraka nahIM thA, paraMtu isakA prathama pracAra RSabhadevajIne kiyA thA. isakI puSTike pramANoMkA abhAva nahIM hai. 3 bauddhaloga mahAvIrajIko nigraMthokA (jainiyoMkA ) nAyaka mAtra kahate haiM sthApaka nahIM kahate hai." ityAdi. ___6 zrIyuta tukArAmakRSNa zarmA laTTa bI. e. pI. eca. DI. ema. Ara. e. esa. ema. e. esa. bI. ema. jI. o. esa. prophesara-saMskRta zilAlekhAdikanA viSayanA adhyApaka kvinsa kaoNlina banArasa kAzInA dazama vArSikotsava upara ApelA vyAkhyAnamAthI-" sabase pahale isa bhAratavarSameM RSabhadeva nAmake maharSi utpanna hue, ve dayAvAn , bhadrapariNAmI, pahile ___ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) tIrthakara hue. jinhoMne mithyAtvaavasthAko dekhakara-samyagdazana, samyagajJAna, aura samyagacAritrarUpI mokSazAstrakA upadeza kiyA. basa yahahI jinadarzana isa kalpameM huA. isake pazcAt ajitanAthase lekara mahAvIra taka teIsa tIrthaMkara apane apane samayameM ajJAnIjIvoMkA mohaandhakAra nAza karate rahe." __ 7 sAhityaratna DaoN. ravIndranAtha TAgora kahe ke"mahAvIrane DIDIma nAdase hiMdameM aisA saMdesA phailAyA kidharma yaha mAtra sAmAjika rUDhi nahIM hai, paraMtu vAstavika satya hai, mokSa yaha bAharI kriyAkAMDa pAlanese nahIM milatA. paraMtu satyadharma svarUpameM Azraya lenese hI milatA hai. aura dharma aura manuSyameM koI sthAI bheda nahIM raha sakatA. kahate Azcarya pedA hotA hai ki-isa zikSAne samAjake hRdayameM jaDa karake baiThI huI bhAvanArUpI viznoMko tvarAse bheda diye. aura dezako vazIbhUta kara liyA. isake pazcAt bahuta samaya taka ina kSatriya upadezakoMke prabhAvabalaseM brAhmaNoMkI sattA abhibhUta ho gaIthI" ityAdi. 8 nepAlacaMdrarAya adhiSThAtA brahmacaryAzrama zAMtiniketana bolapuravAlA kahe cha ke-" mujhako jaina tIrthaMkaroMkI zikSA para atizaya bhakti hai " ityAdi-- Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 muhammada hAphija sayyada bI. e. ela. TI. thIyosophikala hAIskUla kAnapuravAlA lakhe che ke..." maiM jainasiddhAMtake sUkSmatattvoMse gaharA prema karatA hUM" ityAdi. 10 ema. DI. pAMDe thiyosophikala sosAyaTI banArasa lakhe che ke-" mujhe jainasiddhAMtakA bahuta zaukha hai, kyoMki karmasiddhAMtakA isameM sUkSmatAse varNana kiyA gayA hai" 11 zrI svAmI virUpAkSa vaDiyara-dharmabhUSaNa, paMDita, 'vedatIrtha ' ' vidyAnidhi' ema. e. prophesara saMskRtakaoNleja indaura sTeTa, emano "jainadharma mImAMsA " nAmano lekha citramayajagatmAM chapAyela che temAM lakhyuM che ke 1 "IrSA dveSake kAraNa dharma pracArako rokanevAlI vipattike rahate hue jainazAsana kabhI parAjita na hokara sarvatra vijayI hI hotA rahA haiM. isa prakAra jisakA varNana hai vaha " arhan deva " sAkSAt paramezvara (viSNusvarUpa) hai, isake pramANabhI AryagranthoMmeM pAye jAte hai. 1 anirvacanIyA mAyA kaha karakebhI vedAMtio anirNIvapaNe likhate rahe vahI parisphuTa sUkSmavasturUpa karmasiddhAMta jainomeM lAkho zlokoMse likhA gayA hai / sNgraahk|| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 uparokta arhata paramezvarakA varNana vedoMmeMbhI pAyA jAtA hai. 3 eka baMgAlI bairiSTare " prekaTikala pAtha" nAmaka grantha banAvela che temAM eka sthAna upara lakhyuM che ke-" RSabhadevakA nAtI marIcI prakRtivAdI thA aura veda usake tattvAnusAra honeke kAraNa hI Rgveda Adi anyoMkI khyAti usIke jJAnadvArA huI haiM. phalataH marIcI RSike stotra, veda purANa Adi granthomeM hai. yadi sthAna sthAna para jainatIrthakaroMkA ullekha pAyA jAtA hai to koI kAraNa nahIM ki hama vaidikakAlameM jainadharmakA astitva na mAne. 4 sArAMza yaha hai ki ina saba pramANoMse jainadharmakA ullekha hiMduoMke pUjya vedameM bhI milatA hai. 5 isa prakAra vedoMmeM jainadharmakA astitva siddha karanevAle bahutase maMtra hai. vedake sivAya anya granthoMmeMbhI jainadharmake prati sahAnubhUti pragaTa karanevAle ullekha pAye jAte hai. svAmIjIne isa lekhameM veda, zivapurANAdike kaI sthAnoM ke mUla zloka dekara usa para vyAkhyA bhI kI hai. ___ 6 pIcheseM jaba brAhmaNalogoMne yajJa AdimeM balidAna kara " mA hiMsyAt sarvabhUtAni " vAle vedavAkya para haratAla phairadI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) usa samaya jainiyoMne una hiMsAmaya yajJa yAgAdikA uccheda karanA AraMbha kiyA thA. vasa tabhIseM brAhmaNoMke cittameM jainoMke prati dveSa baDhane lagA, paraMtu phirabhI bhAgavatAdi mahApurANoMmeM RSabhadevake viSayameM gauravayukta ullekha mila rahA hai ityAdi " // 12 ambajAkSa sarakAra ema. e. bI. ela. likhita " jainadarzana jainadharma " jainahitaiSI bhAga 12 aMka 9-10 mAM chapAvela che temAM lakhyuM che ke 1 "yaha acchI taraha pramANika ho cukA hai ki jainadharma bauddhadharmakI zAkhA nahIM hai. unhoMne kevala prAcInadharmakA pracAra kiyA haiM. 2 jainadarzanameM jIvatattvakI jaisI vistRta AlocanA hai vaisI aura kisIbhI darzanameM nahIM hai ityAdi." 13 tathA zrIyuta mahAmahopAdhyAya DaoNkTara satIzacandra vidyAbhUSaNa ema. e. pI. eca. DI. epha. AI. Ara. esa. siddhAntamahodadhi prInsIpAla saMskRtakaoNleja kalakattA, emaNe tA. 26 Disambara san 1913 kAzI ( banArasa ) nagaramAM jainadharmanA viSayamA vyAkhyAna Apela temAM kahe che ke-" jainasAdhu........eka prazaMsanIya jIvana vyatIta karaneke dvArA pUrNarItise Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19) vrata, niyama aura idriyasaMyamakA pAlana karatA huA jagat ke sammukha AtmasaMyamakA eka baDAhI uttama Adarza prastuta krtaahai| prAkRta bhASA apane saMpUrNa madhumaya saundaryako lie hue jainiyoMkI racanAmeMhI pragaTa kI gaI hai " ityAdi. 14 mi. Ave je. e. DavAI Discription of the character Manners and Customs of the people of India and of their institution and ciril (Recalcara oNpha dhI kerekTara menarsa enDa kasTamsa oNpha dhI pIpala oNpha inDiyA enDa oNpha dhera insTITyuzana-enDa sIrIla ) A nAmanA pustakamAM je san 1817 mAM laMDanamA chapAela che, temAM aimaNe jainadharmane ghaNoja prAcIna jaNAvela che, ane jainonA cAra veda 1 prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, karaNAnuyoga ane dravyAnuyoga ne AdIzvara bhagavAne racyA ema kAM che ane AdIzvarane janIomAM ghaNA prAcIna bhane prasiddha puruSa jainionA 24 tIrthakaromAM sahuthI pahelAM thayelA jaNAnyA che. 15 vaLI rA. rA. vAsudeva govinda ApaTe bI. e. indora nivAsI eka vakhatanA vyAkhyAnamA lakhe che ke ___ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) 1 "prAcInakAlameM jainione utkRSTa parAkrama vA rAjyabhAra* kA paricAlana kiyA hai. 2 jainadharmameM ahiMsA kA tatva atyanta zreSTha hai. 3 jainadharmameM yatidharma atyanta utkRSTa hai-isame sandeha nahI. 4 jainiyomeM striyoMko bhI yatidIkSA lekara paropakArI kRtyomeM janma vyatIta karane kI AjJA hai vaha sarvotkRSTa hai. 6 hamAre hAthase jIvahiMsA na hone pAve isake lie jainI jitane Darate hai itane bauddha nahIM ddrte| bauddhadharmadezomeM mAMsAhAra adhikatAse jArI hai / Apa svataH hiMsA na karake dUsareke dvArA mAre hue bakare AdikA mAMsa khAnemeM kucha harja nahIM aise subhItekA ahiMsA tattva jo bauddhone nikAlAthA vaha jainiyoko sarvathA svIkAra nahIM hai. 7 jainioMkI eka samaya hiMdusthAnameM bahuta unnatAvasthA thI. * prAcInakAlame cakravartI, mahAmaMDalIka, maMDalIka, Adi vaDe vaDe padAdhikArI jainadharmI hue hai. jainioMke paramapUjya 24 soM tIrthakara bhI sUryavaMzI caMdravaMzI Adi kSatriyakulotpanna baDe baDe rAjyAdhikArI hue jisakI sAkSI jainagraMtho tathA kisI kisI ajainazAstroM va itihAsa granthomeM bhI milatI hai. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) dharma, nIti, rAjakAryadhurandharatA, zAstradAna, samAjonnati Adi bAtoMme unakA samAja itarajanoseM bahuta Age thA." 16 rAyabahAdura pUrNendu nArAyaNasiMha ema. e. bAMkIpura vAlA lakhe che ke-" jainadharma paDhanekI bherI hArdika icchA hai, kyoM kI meM khayAla karatAhUM ki vyavahArika yogAbhyAsake liye yaha sAhitya sabase prAcIna ( Oldest ) hai. yaha vedakI rIti rivAjose pRthak hai. isame hindudharmase pUrvakI AtmikasvatantratA vidyamAna hai, jisako paramapuruSone anubhava va prakAza kiyA hai yaha samaya hai ki hama isake viSayameM adhika jAne." 17 TI. pI. kuppu svAmI zAstrI ema. e. esisTenTa gavanameMTa mujhiyama taMjoranA eka aMgrejI lekhano anuvAda jainahitaiSI bhAga 10 aMka 2 mAM chapAela che temAM jaNAvyuM che. ke-- 1" tIrthaMkara jinase jainiyoMke vikhyAta siddhAMtokA pracAra huA hai vaha Arya kSatriya the.. 2 janI avaidika bhAratIya AryoM kA eka vibhAga hai." sUcanA-amoe e 17 lekhono uddhAra ' munsI kezarImala motIlAla rAMkA-arjInavIsa-vyAvaravAlAe chapAvelA pustakaparathI karela che mATe jijJAsuoe te maMgAvI joi levU. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) have A pustakamAMnA keTalAka hiMdI ane gUjarAtI lekhono TuMkamAM teja bhASAmA sAra ApIe chIe 1 "jainadharma viSaye be zabdo" nAmanA potAnA pahelA lekhamAM vAsudeva narahara upAdhye lakhe che ke-AryalokonA jUdA judA vaMzomAM stotro gavAtAM te stotrono saMgraha karIne karmakAMDa yojyUM te karmomAM vidhio prArthanAo nAkhavAthI karmakAMDa vadhatuM gayUM. . mukhya cAra saMhitAo thaI tenuM saMmizraNa karavAthI agniSTomAdiyAga taiyAra thayA. te eTalAM badhAM vadhI gayAM ke khetaramAM bIja vAva_ hoya ke temAMthI ghAsa kADhavo hoya to karo yAga. chevaTa koI koI yajJavidhimAM to kaMpArI uThe tevAM duSTa karma thayAM. tethI mAMsanA Dhagale DhagalA dekhAvavA lAgyA. A, hiMsApradhAna yAgAdi karmakAMDa bilakula nirarthaka che. emAM puruSAtha bilakula nathI, ema be vakhatanA ghaNA vidvAnonA samajavAmAM AvyuM, paNa samAjamAM ghaNA divasathI ghUselI duSTa bAbatono nAza karavAnI icchA dharAvanArAomA alaukika dhaiya, jJAna, ane potAnA svArthano bhoga ApavAnI jarura hoya che. iMdriya damana karavU eja puruSArtha che ema mAnanArA prathama ne loko hatA te jaina hatA. hAla ApaNA AcAro vicAro jotAM temAM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) bauddhoe ane jainoe amArA bhAratIo upara ghaNI kriyAo karIne batAvI che, e nirvivAdarIte siddha thAya che. khristI dharmopadezakomA je vrata dekhAya che, ane tatpaMthiyaloko jenuM moTuM mAna dharAve che, te tamAma vrato ghaNA prAcIna kAlamAM jainadharmI omAM hatAM, ema mAnavAne amone ghaNAM pramANo malyAM che. jainayatio potAnA dharmano pracAra karavAmAM ghaNuM cAturya vAparatA, jainadharmanA grathonuM sUkSmAvalokana karavA lAgIe to kAMi jUdIna hakIkato najare paDe che, hAlanA janasamUhamAM-jaina ane bauddha viSe moTI gerasamajUtIo thaelI che. hiMdusthAnamAM lAkho karoDo loko vaidika dharma karatAM ene bilakula jUdo mAne che, jainadharmIonA maMdironI ThaThA nibhatsanA kare che. ghaNA smRtigraMthomAM, zAstragraMthomAM, ane TIkAgraMthomAM, vedabAhya mAne che. jainagraMthonuM sUkSmAvalokana karI jotAM jainadharma e jUdo nathI paNa upaniSatkAlIna, ane jJAnakAMDakAlIna, mahAn mahAn RSionA je uttamottama mato hatA, te sarve ekatra karIne banAvelo dharma hoya ema dekhAI Ave che. jainadharmanaM prathamanuM svarUpa kahIe to vizuddha che eTale vaidikadharma teja jainadharma che. jainakAvyomAM jainapaMDitonA varNanomAM teo cAre vedomAM nipuNa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) hatA evAM varNano malI Ave che, kumArIlla bhaTTa vigere moTA moTA puruSoe, jainadharmIono nAza karI, vaidikadharmanI punaH sthApanA karI, A bAbatamA sAmAnyalokonA matamAM ane amArA matamAM taphAvata che te kahIe chIe.kaDakaDIta tIvra vairAgyAdinA AcaraNothI, svArthatyAgathI, ane aneka sadguNono pheraphAra karI lokone sanmArga tarapha jhUkAvavA je sAhitya nirmANa kayeM, ane vaidika dharmAnuyAyImA rahelA prAcIna cittazuddhi, sadAcaraNa, cAritrya viSayonA saMbaMdhamAM ApaNA hRdayane harI lenArA, ane tallIna karIneja choDI mukanArA sAhityathI, viSayarasamAM tanmaya thaI gayelAone-mAtra zravaNathIja ThekANe lAvanAra, je vicAra pracalita karelo, teno nAza kumArila bhaTTa vigerenA hAthI bilakula thaeloja nathI. bhAratIyalokAnA je AcAra vicAra ane dharma saMsthAo che. teomAM jainadhama saMsthA ane vicAra malI gayelA cha. zivAya kumArila bhaTTAdikoe janonI sAthe ThekaThekANe dhAdavivAda karI parAbhava karyo, vigaire je daMtakathAo che, tenuM teTalaM svarUpa nahI hoine dayAnaMdasarasvatInA khaMDana pramANe-temAM laTapaTa ane grAmyavyavahAra vizeSa dekhAya che, bhAratIya lokomAM gerasamajUtIo thavAne jUdAM jUdA kAraNo paNa thayAM hatAM, paraMtu Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) jainadharmarnu ane bauddhadharmarnu AdyasvarUpa tapAsI joIzu to vizuddha vaidika teja jaina ane bauddha dharma che ema jaNAze. jaina ane bauddha e viSe je aneka kAraNothI viruddha saMbaMdha utpanna thayo te have bhUlI jaIne je dharma hAlanA hiMdudharmamAM vilIna thaI gayelo che te dharmanA graMtho tarapha hAlanA vidvAno kadAca anukaMpAnI buddhithIna joze to teone atyaMta AnaMda utpanna thaze, hAlanA jagatamAMnA pracalita dharmo tathA bauddha ane jainadharmo eno jevo jevo saMbaMdha teonI najaramAM Avato jaze tema tema A navIna malelI vilakSaNa ratnonI agAdha khANa dekhIne teonuM manaH AnaMdasAgaramA tallIna thaI jaze eTaluMja AThekANe kahe, baza che. iti vAsudeva na0 upAdhyenA pahelA lekhano sAra // 2 upAdhyejInA bIjA lekhano sAra nIce mujaba ghaNA paMDito sAzaMka lekho lakhatA rahyA che, ema karavAne bilakula kAraNa nathI. kAraNa jainagraMthonI yogyatA jotAM tenA upara aNavizvAsa rAkhavAne bilakula kAraNa jaNAtuM nathI. sAdhAraNapaNe saMskRtabhASAnA graMtho prAcIna hoya che. jainadharmanA graMtho Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) tenAthI paNa prAcIna che. bauddhanA graMtho nirvivAdapaNe sAdhana manAya che, tyAre bauddhanA graMtho karatAM vizeSa karI uttarIya bauddha graMtho karatAM jainagraMthonuM dhoraNa ghaNuMja jueM jaNAya che. jainadharmanA graMthonI je vAstavika yogyatA che tenuM tevA prakAraceM svarUpa lokAnA samakSa mukarbu agatyanuM che. e saMbaMdhI zodhakhola karatAM janadharmanA saMsthApaka chellA tIrthakara " mahAvIra" nAmanI kharekhara koI vyakti nathI paNa jainadharmanA anuyAyIomAMnI A eka vyakti che. tenuM nirAkaraNa sayuktika thaI zake tevI mAhItI upalabdha thaI che. A pramANe aneka yukti prayukti batAvI jainadharmanA nAyaka mahAvIranI ane bauddhadharmanA nAyaka gautamanI sarvathA prakArathI bhinnatA batAvI aMtamAM lakhyuM che ke mahAvIranA caritra- vivecana karavAnuM kAraNa eTalaMja ke jainadharmanI utpatti buddha dharmamAMthI na hoIne bilakula svataMtra che, eno nikAla karatI vakhate upayogI thaze, ityAdi kahIne-prophesara bevarano bauddhanI zAkhA tarIkeno mata, aneka pramANothI ayogya thaelo jaNAvyo che. pro0 lesane paNa jaino karatAM bauddhane prAcIna TharAvavA pramANo ApyAM che te yogya thaelAM nathI-jema ke prathama tIrthaMkaronI pUjAvidhi, bauddha pAsethI janoe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) lIdhI te yogya nayI, paNa te vidhi bannenI svataMtra che. ema mAnavaM yuktiyukta batAnyuM che. kAlanI gaNanA viSe jainoja adhika che. bauddho karatAM ane brAhmaNo karatAM eka navInaja yojanA kADhelI che. te bauddhonA cAra moTA ane aiMzI nAhanA kalpomAMthI paNa kADhI zaMkAya tema nathI. temaja brAhmaNonA kalpomAMthI ane yugomAMthI paNa kADhI zakAya tema nathI. jainonI utsarpiNI ane avasarpiNI brahmadevanI rAtri divasathI nikalI hovI joIe, ema anumAna karIne batAnyuM che. Agala jAtAM jaina ane bauddha yationA AcAra vicAra upara anumAna calAvatAM-jaina ane bauddha brAhmaNadharmamAMthI nikalyA haze ? paNa jainadharma bauddha dharmamAthI nikalyo ema kahevAne bilakula kAraNa malatuM nathI. juvo ke hiMdutaccajJAnamAM jJAnanI saMpUrNa avasthA sudhInAM judAM judAM pagathIyAM mAnelAM che, paNa eva jainono mata svataMtra che, teonI paribhASA brAhmaNo karatAM, ane bauddha karatAM bilakula judIja che. jainonA mata pramANe yathArtha jJAnanA pAMca prakAra che. te A prakAre Pogg 1 matijJAna, 2 zrutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 manaHparyavajJAna, ane 5 kaivalyajJAna, evA prakAranuM sAmyadarzAvanAruM varNana Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) bauddhonA adhyAtmagranthomAM kaI paNa dekhAtuM nathI. Agala jatAM jaina ane bauddhonA keTalAka vicAro brAhmaNonI sAthe malatA che te batAyA che. nemake - pUrvajanma, pUrvajanmanAM karelAM karma, ityAdi. punaH jainonA tIrthakaro covIza, to bauddhonA pacIza, AmAM paNa covIzanI kalpanAja prAcIna TharAvI jainone prAcIna TharAvyA che. Ama upara jaNAvyA pramANe keTalIka vAto jainadharmavAlAnI bauddha ne brAhmaNothI sarakhI ane keTalIka jainonI svataMtra batAvI chevaTamAM nikAla karatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke jainadharma e bauddha dharmamAMthI. nikalelo nathI. teno udbhava svataMtra hovAthI bauddhadharmamAMthI vizeSa lodhuM paNa nathI. bauddha ane jaina e banneoe paNa potAno dharma, nIti, zAstra, tatvajJAna ane sRSTinI utpattinI kalpanAo vigere, badho prakAra brAhmaNo pAsethI vizeSa karI sanyAsIo pAsethI lIghelo che, ahIM sudhI je vive mAM AvyuM hatuM te jainalokonA pavitra graMthomAM lakhelI daMtakathAo vigerene pramANa mAnIne karyu hatuM. bArtha sAhebano mata evo hato ke - jainono paMtha keTalAka saikAo sudhI kSudra avasthAmAM hovAne lIdhe, potAnA dharmagraMtho lakhelA nahIM hovA joIe. vigere dalIlo yathArtha nathI, eTaluMja Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) na hatuM paNa jainakoko prAcInakAle paNa kSudra na hoine, potAnA dharmamato viSe kevala upara uparanI kalpanAo karanArA karatAM, vizeSa hozIyAraja hatA, e nirvivAda siddha thAya che. jainomAM je aga graMtho ke te pUrvenA hatA, zvetAbara ane digaMbara e banne potAnA grathonA mATe kahe cha kepUrvanA graMthonuM jJAna jatAM jatAM bilakula cAlyuM gayu. jo ke navA mato prAcIna graMtho lupta thavA bahAnuM dhaNe ThekANe batAve che. paraMtu jainagraMtho mATe ema mAnavAnuM kAraNa nathI. pUrva eTale pehalAM upalabdha thaelA graMtho, ema mAnavaM vizeSa yogya lAge che ekaMdara rIte jainadharmano udbhava, ane vikAza, bIjAthI na thatAM svataMtra cha ema sArI rIte siddha thAya che." / // iti upAdhyejInA bIjA lekhano sAra saMpUrNa / . 3 lekha trIno pR. 78 thI-yogajIvAnaMdaparamahaMse janAcArya zrIAtmArAmajI mahArAjA upara lakhelA patrano sAra-" mahAtman ? vyAkarappAdi nAnA zAstroMke adhyayanA:dhyApanadvArA-vedamata galemeM bAMdha meM aneka rAjA-prajAke samA vijaya kara dekhA, vyartha magaja mAranA hai. eka jainaziSyake hAtha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) do pustaka dekhA, vo lekha itanA satya, vo niHpakSapAtI, mujhe dikha paDA ki-mAno eka jagat choDake dUsare jagatmeM Ana khaDe ho gaye. AbAlyakAla 70 varSase jo kucha adhyayana karA, vo vaidikadharma bAMdhe phirA so vyarthasA mAlUma hone lagA....prAcIna dharma, paramadharma, satyadharma, rahA ho to jainadharma thA. jisakI prabhA nAza karaneko vaidikadharma, vo SaTzAstra vo graMthakAra khaDe bhaye the....vaidika bAteM kahI vo lII gaI so saba janazAstroMse namUnA ikaTThI karI hai. isameM saMdeha nahIM" // // iti trijA lekhano TuMka sAra // .. 4 pR. 82 thI-rAmamizra zAstrIjInA vyAkhyAnano sAra" jainamata sRSTikI Adise barAbara avicchinna calA AyA hai. ___ Ajakala aneka alpajJajana bauddhamata aura jainamatako eka jAnate hai yaha mahAbhrama haiM. . baDe baDe nAmI AcAryoMne apane prathomeM jo jainamatakA khaMDana kiyA hai, vaha aisA kiyA hai ki dekhakara hAMsI AtI hai . eka dina vaha thA ki-jainasaMpradAyake AcAryoMke hUMkArase dazoM dizAe gUMja uThatIthI. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) bharI majalisameM-mujhe yaha kahanA satyake kAraNa avazya huvA hai ki jainoMkA grathasamudAya sArasvata mahAsAgara hai. uskI yasaMkhyA itanI adhika hai ki-una graMthoMkA mRcipatrabhI eka mahAnibaMdha ho jAyagA. aura usa pustakasamudAyakA-lekha, aura lekhya, kaisA gaMbhIra, yuktipUNa, bhAvapUrita, vizada, aura agAdha hai-isake viSayameM itanAhI kahanA ucita haiki ninone sArasvata samudra meM apane matimaMthAnako DAla kara cirAndolana kiyA hai vehI jAnate hai. janadarzana vedAMtAdidazanoM se bhI pUrvakA hai taba hI to bhagavAn vedavyAsa maharSi brahmasUtrameM kahate hai. 'naikasminna'saMbhavAt' vedavyAsake samaya para janamata thA taba to khaMDanArtha udyoga kiyA gayA. yadi nahIM thA to khaMDana kaisA aura kisakA ? vedomeM anekAMtavAdakA mUla milatA hai, vedAMtAdikadarzanazAstrokA aura janAdidazanoMkA kauna mUla hai yaha kaha kara sunAtA hUM-uccazreNike buddhimAn logoke mAnasanigUDha vicAra hI dazana hai. jaise ajAtavAda, vivarttavAda, dRSTisRSTivAda, pariNAma Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) vAda, AraMbhavAda, zUnyavAda, Adi dAzanikoke nigUDha vicAra hI darzana hai, taba to kahanA hI hogA ki sRSTikI Adise janamata pracalita hai. ___sajano ? anekAMtavAda to eka aisI cija haiM use sabako mAnanA hogA aura lokone mAnAbhI hai. dekhiye-" sada'sadbhyAmanirvacanIyaM jagat " kahanAhI hogA kisI prakArase sat hokara bhI vaha kisI prakArase asat hai. to aba anekAMta mAnanA hI siddha ho gayA. naiyAyika-tamaH ko tejo'bhAva svarUpa kahate hai. vedAMtika jorasorase khaMDana karate hai. jainasiddhAMta-kisI prakArase bhAvarUpa kahate hai, aura kisI prakArase abhAvarUpa bhI kahate hai, to aba donokI laDAImeM jainasiddhAMtahI siddha ho gayA. kyoMki dono sacca nahI, paraMtu jainasiddhAMta hI sacca hai. isI rItipara koI koI AtmAko jJAnasvarUpa kahate hai, aura koI jJAnAdhAra svarUpa bolate hai, taba to kahanA hI kyA jainoMkA anekAMtavAdahI pAyA gayA. isI ritIpara koI jJAnako dravyasvarUpa mAnate hai to koI vAdI-guNasvarUpa mAnate hai. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) koI jagatko bhAvasvarUpa kahate hai, to koI zUnyasvarUpa batalAte hai, taba to anekAMtavAda anAyAsase siddha ho gayA. ____ koI kahate hai ghaTAdi dravya hai, aura unameM rUpa, sparzAdi guNa hai / dUsarA vAdI kahatA hai ki, dravya koI cIja nahIM hai, vaha to guNasamudAya rUpa hai. ___ koI kahatA hai ki AkAza nAmaka zabdajanaka eka niravayava dravya hai, anyavAdI kahatA hai ki vaha to zUnya hai. koI vAdI kahatA hai ki, gurutva guNa hai, dUsarA kahatA hai ki, gurutva koI cIna hI nahI hai, pRthvImaiM jo AkarSaNa zakti hai use gurutvanAmaka guNa mAnA hai. mita hita vAkya pathya hai, usIse jJAna hotA he, vAgjAlakA koI prayojana nahIM hai." ityAdi / 5 pRSTa 101 thI lokamAnya tilakanA udgAro-"purvakAlameM yajJake lie asaMkhya pazuhiMsA hotIthI isameM pramANa meghadUtAdika aneka granthose milate hai. raMtideva nAmaka rAjAne yajJameM itanA pracura vadha kiyA thA ki nadIkA jala khUnase raktavarNa hogayA, una Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) nadIkA nAma carmavatI prasiddha hai. brAhmaNa aura hiMdudharmameM mAMsabhakSaNa aura madirApAna baMdha ho gayA yaha bhI jainadharmakA pratApa haiM. mahAvIra svAmIkA ahiMsAdharmahI brAhmaNadharmameM mAnya ho gayA" ityAdi // 6 pR. 103 thI-kAkA kAlelakaranA lekhano sAra-vihArabhUmInA pravAsanA vakhate mahAvIra bhagavAnanI kaivalyabhUmInAmanA lekhamAM pote lakhe che ke "nainonI mUrtioja dhyAnane mATe hovI joie, cittane ekAgra karavAnI zakti e mUrtiomAM jarura che, pAvApurImAM mahAvIranuM nirvANasmaraNa karAve che ke A saMsArarnu parama rahasya, jIvanano sAra, mokSanu pAtheya, temanA mukhAraviMdamAMthI jyAre jharatuM ho tyAre te sAMbhaLavA koNa koNa beThA ho? potAno deha have paDanAra che ema jANI prasanna, gaMbhIra upadeza karI badhI chellI ghaDIo kAmamAM laI lenAra te paramatapasvInuM chellu darzana koNe karyu haze ? temano upadeza-dRSTine paNa agocara evA sUkSmajaMtuthI mAMDIne anaMtakoTI brahmAMDa sudhI sarva vastujAtanuM kalyANa cAhanAra te ahiMsAmUtirnu ' hArda ' koNe grahaNa karyu haze ? mANasa alpajJa che, tenI dRSTi ekadezI saMkucita Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) saMpUrNajJAna vinAnI che, mANasanuM satya ekAMgI che, tethI bIjAnA jJAnane vakhoDavAno haka nathI. tema karatAM adharma thAya che, ema kahI mAnavabuddhine namratA zikhavanAra te paramagurune te divase koNe vaMdana karyu haze ? / A ziSyo potAno upadeza AkhI duniyAne pahoMcADaze, ane te mAnavanAtine khapamA Avaze, evo khyAla te puNyapuruSanA manamAM Avyo haze kharo ?' jainatattvajJAnamA syAdvAdavAdano barAbara zo artha che, te jANavAne huM dAvo karI zakato nathI, paNa huM mArnu cha ke" syAdvAda" mAnavabuddhina ekAMgIpaNuMja sUcita kare che. amukadRSTie jotAM bIjI rIte dekhAya che / janmAMdho jema hAthIne tapAse tevI ApaNI duniyAnI sthiti che. A varNana yathAtha nathI ema koNa kahI zake ? ApaNI AvI sthiti che, eTalaM jene gaLe utayu teja A jagatmAM yayArthajJAnI. mANasanuM jJAna ekapakSI che, eTalaM je samajyo teja sarvajJa. vAstavika saMpUrNa satya je koI jANato haze, te paramAtmAne ApaNe haju olakhI zakyA nathI. A jJAnamAthIja ahiMsA udbhavelI che. sarvajJa vinA bInA upara adhikAra na calAvI zakAya. potAnuM satya potAnA puratuMna. bIjAne teno sAkSAtkAra na thAya tyAM sudhI dhIraja rAkhavI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI vRtti teja ahiMsAvRtti. AkhI duniyA zAMtine khoLe che, trasta duniyA trAhi trAhI karIne pokAre che, chatAM tene zAMtino rasto jaDato nathI. bihAranI A pavitra bhUmimAM zAMtino mArga kyArano nakI thaI cukyo che, paNa duniyAne te svIkAratAM hajU vAra che. dunIyA jyAre nirvikAra thaze, tyAreja mahAvIranu avatArakRtya pUrNatAne pAmaze." ityAdi // 7 pR0 110 thI-AnaMdazaMkara bApubhAI dhruvanA udgAro" syAdvAda ekIkaraNatuM dRSTibiMdu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArya-syAdvAda upara je AkSepa ko che te mUlarahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhato nathI / e nizcaya che ke-vividha dRSTiviMdudvArA nirIkSaNa karyA vagara, koI vastu saMpUrNasvarUpe samajavAmAM AvI zake nahIM. " syAdvAda" saMzayavAda nathI, paNa vizvanuM kevI rIte avalokana karavU joie e amane zikhave che." . 8 punaH pR0 112 thI-jema Adhunika taTastha paMDi-. bonA jainadharmanA tattvo jovAyI-vedavedAMtAdika ekAMta pakSanA ki al Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) cAro pharatA jAya che tema prAcInakAlamAM paNa ghagA paMDitonA vicAro pharelA che. tenuM kAraNa jainonA pUrvA'para virodharahita agAdha tattvonIja khubI che. juvo ke siddhasenamUri, dhanapAla paMDita, haribhadrasari e traNe brAhmaNa paMDitoja hatA. jainadharmanA tattvone samajyA pachI jevI rIte A Adhunika paMDitoe potAnA abhiprAyo pragaTa karyA che tevI rIte te paMDito paNa eja kahI gayA che ke-he vItarAga bhagavAn je je uttama tattvo bIjA matavAlAomA dekhAya che, te te jainadharmanA tattvasamudramAMthI nikalIne bahAra paDelA biMdurUpeja dekhAya che. ema nizcaya pUrvaka siddha cha / 9 pR.122 thI-hemacaMdrasUrijInA lekhano sAra--emaNe vItarAganI stuti karatAM kayUM che ke-he bhagavan! veda vedAlanA matavAlAnAM zAstro ekAMtapakSavAlAM, ane tamArAM zAstro-anekAMtapakSavAlAM eTalu ja nahI paNa temanAM zAstro-hiMsAnA upadezathI mizrita thaelAM, ane tamArAM sarvajIvonA hitanA upadezavAlAM. bIjA matanA AcAryoe sarala bhAve kAMi ayuktapaNe kaheluM haze, paNa temanA ziSya parivAre to kAinuM kAMi ulaTuMja karIne dahya che. paNa tamArA zAsanamA e banAva banavA pAmyo nathI. temAM. to e Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) tamArA zAsananA baMdhAraNanIja khUbI che. bIjAnA matomA pUrvA'para virodha, ayathArthapaNuM, ane devonAM caritro paNa niMdyapaNAthI zAstroneM baMdhAraNa thaeluM che. paNa he bhagavan tamArA zAstromAM ema banyu nathI. eja tamArA zAsananI alaukika khubI che. he bhagavan ! tArI matti vItarAgI che, ane temanA devonI mUrtio paNa vikRtivAlIo che. chatAM paNa teo vicAra nathI karI zakatA paNa amobadhAe matavAdionA sanmukha pokAra karIne kahIe chIye ke-cItarAgI mUrti jevI bIjA kAI paNa devanI mUrti dhyAna karavAne yogya nathI. temaja sarvapadArthonA svarUparnu yathArthajJAna melavavA mATe anekAMtanA mArga jevo ( syAdvAdamArga jevo ) bIjo koI paNa nyAyamArga, dUniyAmAM cheja nahIM ema je amo kahIye chIye te zraddhAmAtrathI kehatA nathI, paNa parIkSApUvaka niHpakSapAtapaNAthI kahIe chIe. // iti lekhasaMgrahe prathamabhAganI prastAvanA // have bhAga bIjAnI prastAvanA. DaoN0 harmana jekobI--jainasUtronI prastAvanAnA prathama bhAgamAM lakhe che ke---atyAra sudhInI carcA, janonI paraMparAgata kathAonI pramANikatAuparaja cAlelI che. tethI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) vidvAn mI. bArthanA-abhiprAya mujaba, jainonI sAMpradAyika paraMparAo bauddhonA anukaraNarUpe upajAvI kADhelI che. mI. bArthanI dalIla e che ke-jaina ghaNI zadIo sudhI eka nAno saMpradAya hato. huM puchu chu ke-thoDA anuyAyIo vaDe, potAnA maulika siddhAMto ane paraMparAo surakSita rAkhI zake che ke, je dharmane eka moTA janasamUhanI dhArmika jarUrIAto purI pADavAnI hoya te ? jainone potAnA siddhAMtanuM eTaluM badhuM spaSTa jJAna hatuM ke, na jevI bAbatamAM matabheda dharAvanArane, potAnA vizAla samudAyamAMthI judA karI dIdhA hatA. AnA pramANamAM-DaoN0 lyumane prakaTa karelI sAta ninhavonI paraMparA che. A saghalI hakIkato uparathI siddha thAya che ke, jainonI sUkSmamAM sUkSma mAnyatA paNa sunizcita svarUpavAlI hatI. jevI rIte janonA dhArmika siddhAMto siddha thaI zake che, tevIja rIte aitihAsika bAbato paNa siddha thaI zake tevI che. jo ke dareka saMpradAyane-potAno saMpradAya, Apta puruSathI utarI Avelo che-ema batAvavAne guruparaMparAnAM nAmo upajAvI kADhavAnI jarUra paDe che. paraMtu kalpasUtramAM-sthaviro, gaNo, ane zAkhAnI nAmAvalI che, te kalpI kADhavAmAM janone koi paNa prakAra- prayojana hoya tema hUM mAnI zakato nathI. ATalaM siddha Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) karI batAvavAthI e siddha thAya che ke jaino temanA AgamonU svarUpa nakvI thayA pehalAM paNa-potAno dharma, saMpradAya, temaja anyadarzanIyasiddhAMtonA saMmizraNa yoge utpanna thatI bhraSTatAthI, tene bacAvI surakSita rAkhavA mATe, yogya guNasaMpanna hatA. je je bAbata karI zakavAnuM sAmarthya hA~, te saghaluM temaNe saMpUNa rIte kayU~ hatuM / A carcA uparathI jainasAhityanA kAlanI carcA upara AvI jaie che. __ jainasiddhAMta vIranirvANa pachI 980 ( athavA 993) mAM devagiNinA adhyakSapaNA nIce nizcita karavAmAM Avyo hato. tenI pahelAM-teo zikhavatI vakhate likhitagrathono upayoga karatA nahotA. A hakikata tahana sAcI che. eto bhAgyeja mAnI zakAya ke-sarvathA naja lakhatA hoya. brAhmaNonI mAphaka jainonuM evaM mAnavU to hatuMna nahI ke, likhitapustako avizvasya che. jyAM sudhI jainayatio bhramaNazIla jIvana gujAratA tyAM sudhI temane lAgu paDe tevU che. ityAdi / have ApaNe jainonA pavitra AgamonI racanAnA samayaviSayaka vicAra karIe, saMpUrNa AgamazAstra prathamatIrthakarana prarUpelu che--e jAtanA jainonA vicAra nirAkaraNa karavA khAtaraja, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) hUM ahIM sUcana karUM chu. ke-siddhAMtanA mukhya graMthono samaya nakkI karavA mATe AnA karatAM vadhAre sArAM pramANo ekatra karavAMjoie. grIkanuM jyotizAstra I. sa. nI trIjI, agara cothI, zatAbdimAM hiMdusthAnamA dAkhala thayUM hatuM. te samaya pahelAM jainonAM pavitra Agamo racAyAM hatAM. bIjU pramANa tenI bhASAviSayaka che. temAM aneka tarka vitarkanA aMte-i. sa. nI zaruAta pahelAM racAelAM mAnavAM joie, ema kahI chevaTa-i. sa. pUrve trIjI zatAbdInA prathama bhAgamAM sthira karIe to te khoTeM nahIM gaNAya. tathApi eka bAbata ahIM dhyAnamA levA lAyaka che te e che kezvetAMbaro ane digaMbaro e bannenuM kahe, e che ke aMgo zivAya pahelAMnA kAlamAM tenAthI vadhAre prAcIna evAM cauda pUrvo hatAM, te pUrvonuM jJAna-naSTa yatuM yatuM sarvathA naSTa thai gayUM. AvA prakAranI prAcIna paraMparA mAnI levAmAM ghaNI sAvacetI rAkhavAnI jarUra che. paraMtu prastuta vAjatamAM (prAcIna paraMparAnI satyatAnA viSayamAM) zaMkA karavAne koI kAraNa jaNAtuM nathI. pUrvAnuM jJAna vyucchinna thatuM cAlyuM hatuM, evI je hakikata che te taddana vAstavika che. amoe evo khulAso karelo cha ke-pUrvo te sauthI prAcIna graMtho hatA, te pachI tenuM sthAna navA siddhAMte lIdhuM hatuM, te yuktisaMgata che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) AvI rIte prAcIna siddhAMtano tyAga karavAmAM zuM prayojana ho ? A viSayamA kalpanA zivAya anya koI gati nathI.. A uparAMta e paNa eka bAta dhyAnamA rAkhavAnI che ke, mahAvIra koI eka navA dharmanA saMsthApaka na hatA, paraMtu jema meM siddha kareluM che ke, teo eka prAcIna dharmanA sudhAraka mAtraja hatA. jainadharma e svataMtrarIte utpanna thaelo che. paraMtu koI anyadharmanI ane khAsa karIne bauddhadharmanI zAkhArUpe bilakula pravartalo nathI. pR. 30 thI-DaoN0 harmana jekobInI jainasUtro paranI prastAvanAnA bIjA bhAgano sAra jainasUtronA mArA bhASAMtaranA prathamabhAgane prakaTa thae daza varSa thayAM. te daramyAna-pro0 lyumana, pro0 hornala, honeTa culhara, DaoN. phuharara, ema. e. bArtha, mi. levIsa rAisa, Adi yUropIyana aneka vidvAnodvArA jainasUtronAM bhASAMtara zilAlekho vigere bahAra paDavAthI, jainadharma ane tenA itihAsa viSayaka ApaNA jJAnamA ghaNA mahatvano vadhAro thayo che. have mAtra kalpanAne-A viSayamAM thoDoja akkAza raheze. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) ahIM keTalAka vivAdagrasta muddAonuM spaSTIkaraNa karavA. icchaM chaM. jeo jaina athavA AItanA nAmayI prasiddha che, teo jyAre bauddhadharma sthapAi rahyo hato, tyAre eka mahatvazAlI saMpradAya tarIke kyAranAe prasiddha thaI cukyA hatA. A viSayanI siddhimAM bauddhanAja prAcInamAM prAcIna gaNAtA 1 aMguttaranikAya, 2 mahAvagga, 3 dIghanikAya, 4 buddhaghoSanI TIkA Adi aneka graMthonAM udAharaNo ApI, sarva prakArathI siddha karIne batAnyuM che. jemake bauddhaprathomAM lakhyuM che ke 'nAtaputta - sarvajJAna ane sarvadarzana prApta karavAno dAvo kare che.' e prakAranaM je kathana che tene mANaApavAnI jarura nathI. kAraNa ke-A to jainadharmanuM khAsa eka maulika maMtavyaja che. pR. 41 mAM lakhyuM che ke - " pApe e AcaranAranA Azaya 1 jainonA saMketa mujaba asatya nirUpaNa karelaM nathI paNa satyarUpeja thalaM che, kemake - sUkSmanigodanA, pRthvI, jala, Adi pAMca sthAvaranA, veiMdriya, tereMdriya, caureMdriya ane chevaTa sanmUrchana paMceMdriyanA jIvone mana hotuM nathI, chatAM pApano baMdha to thAya che, tethI pApanuM baMdhanaM kevala AzayathIja thAya che tema nathI, paNa mithyAtvA'vRtti AdinA yoge Azaya Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) upara AdhAra rAkhe che, bauddhanA A eka mahAn siddhAMtane, jainoe mithyAkalpita ane mUrkhatApUrNa udAharaNa sAye melavI upahAsya pAtra banAvI dIdho che. jainaviSaye bauddhoe karelI bhUla. pR0 47 mAM " cAtuyAma" pArzvanAthane lAgu paDe che, tene mahAvIra upara Aropita karavAmAM mula karelI che, bauddhonI A bhUladvArA mahAvIranA samayamAM paNa pArzvanAthanA ziSyo vidyamAna hatA. 1948 mAM banI bhUla - nAtaputtane agnivesana kahe che paNa mahAvIrano eka mukhya ziSya je sudharmA hato te agnivezyAyana hato tethI ziSyanuM gotra gurune lagADI bevaDI bhUla yavAthI mahAvIranA ziSya sudharmAnI sAkSI Ape che. pR0 50 bauddhadharmano prAdurbhAva thayo tyAre nirgrathono ( jainono ) saMpradAya eka moTA saMpradAyarUpe gaNAto hovo joie, kemake bauddhapiTakomAM - e nigraMthomAMnA keTalAkane virodhI ane Sheeraone anuyAyI thalA varNavelA che, paNa nirgrathono eka vinA paNa pApa baMdhAya che. tethI te viSayanuM khaMDana ayogyapaNe thaelaM nathI, ema khAsa dhyAnamA rAkhavA jebuM che. saMgrAhaka. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navIna saMpradAya che ema sUcanamAtra paNa nathI. A uparathI anumAna karI zakIe chIe ke-nigraMtho buddhanA janma pehalAM ghaNA lAMbA kAlathI astitva dharAvatA haze. __ pR0 51 thI--bIjI eka bAbatadvArA paNa janonI prAcInatAne Teko maLe che. gozAle manuSya jAtinI cha vargamAM vahecaNI karI hatI, te vargamAMnA trIjA vargamAM nigraMthono samAveza ko hato. . jo teja arasAmA hayAtImAM AvyA hota, to temanI gaNanA khAsa tarIke kadApi na karavAmAM AvI hota. -- punaH pR0 92 mAM-majjhimanikAyathI saccakano dAkhalo ApI jaNAkvAmAM AvyuM che ke-nigrathono saMpradAya buddhanA samayamAM sthApita thayo hoya tema bhAgyena mAnI zakAya. pR0 59 thI-buddha ane mahAvIranA samayamA pracalita evA anya tAttvika vicAronA viSayamAM jaina tathA bauddha granthomAM maLI AvatI noMdho game teTalI juja hoya to paNa te nAmAMkita kAlanA itihAsakArane ati mahattvanI che. eka bAjUe A badhA pASaMDImatomA malI AvatI parasparanI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka sAmyatA, ane bIjI bAjue jana ane bauddhonI jaNAtI viziSTatA uparathI anumAna karI zakAya che ke-keTalAka vicAro pAkhaMDiomAthI lIdhA hatA, ane keTalAka temanI sAthenA vAdavivAdanI asarathI upajAvI kADhyA hatA. pR. 62 thI-ajJeyavAdanI buddhanA upara keTalI badhI asara thaI hatI tenuM savistara vaNana karyu che. pR. 72 thI-jainadharma e eka prAcInakAlathI cAlato Avelo dharma hoya, mahAvIra buddha karatAM vadhAre jUno che. kema ke-sabalI vastu caitanyayukta che ema batAvato sacetanabAda che. ___pR. 73 thI-janadharmanI prAcInatAnuM bIjaM cinha vedAMta ane sAMkhya jevAM sauthI prAcIna brAhmadarzanonI sAthe rahelI siddhAMtaviSayaka samAnatA che. vaizeSika darzana sAthe jainonA vicAro, keTalAka malatA ane keTalAka judA hovAthI jainadharmanI utpatti tenA pachI thai, evo je mata DaoN0 bhAMDArakare upasthita karyo che, tenI sAthai hu~ malato thaI zakato nathI. ityAdi kahI chevaTamAM kayUM che kevaizeSika pArthivAdika cAra prakAranAM zarIro mAne che, paNa jaino pRthvI Adi cAra kAya, lenA sUkSma vibhAgo, tenI sAthe eka eka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) viziSTa AtmA rahelo mAne che. A jaDa-caitanyavAdanA siddhAMta upara asala sacetanavAdanuM vizeSa pariNAma che. vaizeSikoe-laukika purANo uparathI goThavelo che. A bannemAM jainamata vadhAre prAcIna che. vaizeSikanA cAra zarIravAlA karatAM paNa, tattvajJAnanA vadhAre vikAzakramanA samayano jaina che. vedAMta ane sAMkhyanA mUlatattvabhUta vicAro jainavicArothI taddana viruddha che. tethI jano temanA vicAro svIkArI zake nahIM. ityAdi kahI Agala jatAM, janaAgamono keTaloka uhApoha karIne kahe che ke A graMthano vAMcanAra, bhASAMtarakArano abhiprAya jANavAnI AzA rAkhato hovAthI hu~ atyaMta saMkocapUrvaka, mAro mata jAhera karUM chu ke jainasiddhAMtagranthonA ghaNA kharA bhAgo, prakaraNo tathA AlApako kharekhara jUnA che. aMgonuM Alekhana prAcInakAlamAM ( paraMparAnusAra bhadrabAhunA samayamAM) thayuM hatuM. ityAdi vivecana karIne uttarAdhyayanAdikanI vizeSa : uhApoha karIne A bIjA bhAganI prastAvanA pUrI karI che. 3 pR090 thI DaoN0 o0 paraTolDanA vyAkhyAnano sAradharmonI sarakhAmaNInA , vijJAnamAM jainadharmavALAne kayuM sthAna al Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , ( 48 ) ApI zakAya, ane tenA vijJAnamAM keTalaM mahatva che e batAvava mAro prayatna che. dharmonI sarakhAmaNInuM vijJAna, e zAstra navInaja che. prathama - I0 sa0 18 mA zakamAM aMgrejI tattvavivecanapaddhatimAM ane jarmanInA dhArmIka tattvavijJAnamAM bIjarUpe jovAmAM Ave che, paNa pro0 meksamullare paddhatisara svarUpa ApelaM. pachI ghaNA vidvAnoe vRddhiMgata karela. pro0 TIle A sarva dharmavijJAnanI punarghaTanA karI kharo pAyo nAkhyo che. greTabriTanama svataMtra zAstra samajavAmAM AvatuM gayuM. A zAstranI vRddhi, mATe, be gRhasthoe be saMsthAo sthApana karI. A zAstrano hetu kharo dharma kayo, ane kevala nAmano kayo, ane dharmanA vikAzano kAla kayo, e TharAvavAno uddeza che. e kAma pro0 maeNTeTa vidvAne sArI rIte karI mukeluM che. A paMDitanA matathI kaniSTadharmanuM svarUpa AsTrelIyAmAM - TaeNbU ane mAna, e bemAM dRSTigocara thAya che. have dharmano uccatama svarUpa TharAvavAno bAkI rahe che. potAne atyucca samajanArA aneka dharmo vidyamAna che. kayo dharma atyucca e TharAvavo azakya nathI paNa kaThIna che. A vicAra karavA sAmAnyathI dharmanA itihAsa tarapha najara nAkhatAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) jemanu svarUpa vRddhiMgata thayuM che-evI niHsaMzaya be jAtio che. 'semeTika ' ane 'Arya' e be che. saeNmeTikamAM-khristI, yAhUdIna, musalamIna, Araba vigere che. AryapUrvakAlanA hiMdusthAnamA be viziSTa jAtionA dharma hatA. A banna varga jIvaddevasvarUpanA hatA ke, eka varga jIvaddevasvarUpano thaIne bIjo jaDadevasvarUpano hato, e yathArtha kahI zakAya nahIM. temAM jaDadevasvarUpano prAdurbhAva kAMika gUDhakAraNathI utpanna thaelo, unmAdaavasthAmAM athavA AnaMdAtirekamAM magna thavAthI thayo. jIvaddevasvarUpavAlo je bIjo varga hato, temAM-vairAgya, ane tapasvivRttino saMbaMdha hato. A be tattvathI AryadharmanA judA judA dharma utpanna thayA. atyAra sudhI vivecana, upodghAtarUpe thayu. have yUropiyanapaddhattithI jainadharmano vicAra karavAno che. A dezamAM-dharmavicAromAMthI jainadharma utpanna thayo ema mAnavAnI sAdhAraNa pravRtti che. A mata sAmAnyathI yUropiyana paMDitomA pracalita che, paNa e mata bhUla bharelo che. jUnI zAkhAnA yUro0 vidvAno evaM mAnatA hatA ke-mahAvIra 'gautamabuddha karatAM jarA moTA samakAlIna hatA / temaNeja jainadharmanI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) sthApanA karI, Amata bhUla bharelo siddhathaelo che. hAlanA yUropiyana vidvAnono mata evo che ke-jainadharmano saMsthApaka pArzvanAtha hoIne mahAvIra jAgRti karanAra hatA.jainonI paraMparApramANe to jainadharma anAdino hoine aneka vyaktio taraphathI jAgRti malI che. teja covIza tIrthakaro athavA jino che. A matane ni:saMzaya asala itihAsano AdhAra male che / kayo AdhAra ? e, kahevU kaThIna che. to paNa nIti e viSaya upara-hesTigsa sAhebanA granthamA ane pro0 jekobInA nibaMdhamAM "jainadharma potAnA keTalAka mato prAcIna jIvadevanA dharmamAthI lIdhelA hovA joie" evaM kahelaM hovAthI pratyeka prANI to zuM paNa vanaspati ane khanija paNa jIvasvarUpaja cha / evo je tatva che te mahatvano che, A kAraNathI jainadharma e atyaMta prAcIna che. jainonA nigranthono ullekha vedomAM paNa male che tethI A mArA kathananI pratIti thaze. lokone jainadharmano vicAra mahAvIranA pachIthI karavo paDe ch| athavA zvetAMbara ane digaMbara uparathI karavo paDe che. jaina dharmanuM svarUpa anArya lokonI pravRtti thayA pachIthI jhAMkhaM dekhAi rahyaM che, paNa teja svarUpa Aryadharmano uMcAmA uMco Adarza che. jainadharmanuM mUlakAma, dharmanA mUla upara phaTako mAranArA-brAhma ___ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nono je nAstikavAda ane ajJeyavAda kahevAmAM Ave che tene ane mahAvIranI sudhAraNA pehalAM-brAhmaNadharmanA vivividhAnamAM je kevala atyAcAra thaelo hato tene pAcho haThAvyo te hatuM. __ jainadharmano bauddhadharma jeTalo jo ke vistAra thayo nathI, paNa tenuMja mahatva hiMdusthAnavAlAne vadhAre che. kAraNa jainadharmavAlAnI kriyA saru thavAthI, pAlanA vicArono vadhAro thavAthI bacAva thato gayo. - jainadharmanu khalaM mahatva dharmanA aMgAMnI yayApramANa vahecaNI thavAne lIdheja che. teno thoDo ghaNo khulAzo karUM chu. ____ pratyekadharmanA-1 bhAvanoddIpaka kathA purANo, 2 buddhibarddhaka tatvavijJAna, ane 3 AcArabarddhaka karmakAMDa, e traNa mukhya aMgo hoya che. ghaNA kharA dharmomAM-vidhividhAnarUpa je karmakAMDa tenona pracAra thaI, itara ve aMgo gauNapaNe thaIne rahelAM hoya che. ane bhAvanodIpaka kathA purANonuM aMga mAtra lokapriya hoya che. baudhika eTale tattvajJAnanI abhivRddhi, AryadharmanaM mukhya lakSaNa hoya che. paNa e traNe aMgonI ekalA jainadharmamAMja sara Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) khApaNAthI vahecaNI karelI hovAthI, prAcIna brAhmamadharma, ane bauddhadharma, emAM baudhikaaMgonuM vinA kAraNa moTApaNuM batAveluM che. bIjA dharmanA pramANamAM jainadharmavAlAne kayuM sthAna ApI zakAya ? teno nizcaya karavA, tenA aMtaraMgano thoDo adhika vicAra karIe. ___ jainadharmane badhA dharmothI vizeSa mahatva kema prApta thayuM che tena huM batAIM chu. deva viSayonA saMbaMdhe, jainadharmano pramANa tarIke mAnelo mata, eja tenAmAM pehalI moTI mahatvanI vAta che. jainadharma manuSyotsArI ( narathI nArAyaNa sudhI caDhelo ) dharma Thare che. vaidikadharma, ane brAhmaNadharma, e paNa manuSyotsArI che kharA, paNa te kevala aupacArika che, kAraNa deva eTale koI manuSyAtIta prANI che, tene maMtrothI vaza karI, iSTa prApti karI levU mAnI lIdheluM che. paNa kharaM manuSyotsArIpaNuM jaina ane bauddhamAMna dekhAI Ave che. bauddhano IzvaraviSayaka mata ghaNoja judo banI mayo che, mUlamAMja te anIzvaravAdI hato ke kema ? evo saMzaya utpanna yaI jAya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (53) janonI devaviSayaka kalpanA, vicArIpuruSonA manamAM AvI zake tevI che. deva e paramAtmA che, paNa jagatno sraSTA ane niyaMtA nathI, pUrNAvasthAne pohacelo-jIvana hoine, apUrNAvasthAvAlAnI peThe, jagatmAM pAcho AvavAno azakya hovAne lIdhe pUjya ane vaMdanIya thayo che. Aja bAbatamAM mane jainadharmano atyuddAtta svarUpa dekhAvA lAgyo che, baudhikaviSayonI uttama paripuSTi karavAne mATe teTalAja uccatama dhyeyane ( devanI mUrtine ) janadharmavAlAe hAthe dharyoM che. ___ A badhAM kAraNone lIdhe jainadharmane AryadharmanIna nahIM, paNa ekaMdara sarvadharmonI parama maryAdAvAlo samajIe to paNa koI prakAranI harakata Ave tema nathI. A parama sImAvAlA jainadharmane moThe mahatva prApta thaevaM che. dharmanI sarakhAmaNInA vijJAnamAM jainadharmavAlAne eTaluMja eka mahatva nathI paraMtu jainonuM1 tattvajJAna, 2 nItijJAna, ane 3 tarkavidyA, paNa teTalAMja mahatvavAlA che. ahiM jainonA nItizAstranI-beja vAtAno ullekha karuM chu. temAM pehalI e che ke-jagatmAMnA sarva prANIone sukha samAdhAnathI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 54 ) eka kevI rIte rehatAM Ave ? A praznanA Agala, aneka nItivettAAne hAthaja TekavA paDyA che. A viSayano saMpUrNa nirNaya Aja sudhI koI paNa karI zakelo nathI. paNa jainazAstramAM bahuja sarala te karIne mulo che. bIjAone duHkha na devuM agara ahiMsA A vAno kevala tAttvika vidhithIja nahIM, paNa khristI dharmamanI - tatsadRza daza AjJAo karatAM, adhika nizcayathI ane kaDakapaNAthI, teno AcAra kahelo che, teTalIja sulabhatAthI tathA pUrNatAthI, teno khulAso jainadharmamAM karelo che. bIjo prazna strI puruSonA pavitrapaNAno che. jainadharmane sarvadharmanI, vizeSathI AryadharmanI parama hadavAlo mAnavo joie. baudhika viSayone paNa bAju upara na mukatAM jainadharmanI bAju ghaNI majabuta racAelI che. stristidharmamAM baudhika praznono vizeSa UhApoha ke vivecana thalaM nathI. TukamAM sArAMza e che ke ucca dharmatattvo ane jJAnanI paddhata e bannenI dRSTie jotAM - jainadharma dharmanI sarakhAmaNIvAlA zAstromAM ghaNoja AgaLa pahoMcelo che, ema to mAnavuM ja paDe che. ane dravyonuM jJAna karI levAne mATe, temAM joDI dIdhelA - syAdvAdanuMja eka svarUpa juvo eTale basa che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA vicAromA jainadharma e eka niHsaMzayapaNe parama hadavALo che. ane te kevala syAdvAdanI dRSTithI sarva dharmonU ekIkaraNa karavAne mATeja nahIM, paNa vizeSapaNAthI, dharmonA lakSaNa samajavAne mATe ane tenA anusArathI sAmAnyapaNe dhairmanIupapatti saMgata karI levAne mATe teno kAlajI pUrvaka abhyAsa karavAnI jarUra che // 4 pR. 108 mAM-DaoN0 ela. pI. TesITorI ane DaoN. harTala e banne vidvAnonA lekhomAMnA mAtra beja phakarAthI jainadharmanA tattvonI dizA keTalI badhI uMcI che eTaTuMja jaNAvavAmAM AvyuM che. 5 pR. 109 mAM 'jainadarzana ane jainadharmaH' mUla lekhakami0 harbarTara vArana sAheba che, temAM jainonA mukhya mukhya tatvonI TuMka noMdha karI batAvelI che. // iti yUropiyana lekhakonA lekhonA saMgraharUpa dvitIya bhAga saMpUrNa // 1 syAdvAdanA. 2 sarvadhonI: Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) sUcanA. prAye A pustakamAM jagAvelA lekhonA lekhako zodhaka dazAmAM rahIne paNa ghaNAja AgaLa vadhIne lakhatA rahyA che, e niHsaMzaya che. jainonA tattvo paNa haju gUDha dazAmA rahelA che, mATe lekhakonA badhAe vicAro, jainone sammata thai gayAnI, koie bhUla karavI nahi. A pustakamAM lekho tathA prastAvanAmAM ApelA phakarAo maLI 34-35 mahAzayonA abhiprAyo jaNAvavAmAM AvyA che, te janatAne vizeSa upayogI nivaDe ane tethI koIne punarAvRtti chapAkvAno vicAra thAya to amArA taraphathI koI paNa pratibaMdha nathI. kALajIpUrvaka saMzodhana karyu che chatAM koI sthaLe azuddhi jaNAya to te sudhArI vAMcavA bhalAmaNa karIye chIye. sInora. saMgrAhaka(revAkAMThA) tA. 1-10-23 munI zrIamaravijayajI mahArAja. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama bhAganA 13 lekhonI anukramaNikA. 1 lokomA cAlatA vaidika dharmanuM hiMsAthI dUSitapaNuM, ane jainadharma tathA bauddhadharmanI vizuddhavaidikadharmatA. lekhaka-vAsudeva narahara upAdhye. .... pR. 1 thI. 2 jainadharmanI dharmanA viSayamA pUrNa yogyatA jaina ane bauddha dharmanA netAonI bhinnatA, jainadharmanI utpatti vaidikathI, ke bauddhathI, ityAdika aneka vikalponI sAthe chevaTamAM svataMtratAnI siddhi-le0 vAsudeva naH upAdhye. pR. 21 thI. 3 uparanA banne lekhono saMgrahakAre Apelo sAra. pR. 69 thI. 4 jainadharmanAM mAtra beja pustakanA vAcanathI jainadharmanI pUrNayogyatAno, ane cAlatA vaidikadharmanI ayogyatAno, eka paramahaMsane thaelA khyAlano patra.... pR. 78 thI. 5 jemAM dharmanI anAditA, bauddhadharmathI bhinnatA, ekAMta Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) 6 vaidikA'nuyAyI pakSanA sarvamatone, potAnA syAdvAdanA siddhAMtathI potAnA matamAM melavI levAnI sattA che teja jainadharma.le0 vaiSNavAcArya 'rAmamizra zAstrIjI. pR.82 thI. 6 yajJamAM thatI hiMsAnA nirodhanuM mAna jainadharmavAlAnena che leka lokamAnya Tilaka. ... .... pR. 101 thI. 7 jainadharmanA syAdvAdamAM mAnavabuddhina ekAMgIpaNuM raheluM che. ane vihAranI puNyabhUmImAM be mahApuruSo, jemAMnA eka zrImahAvIra ane bIjA zrIbuddha, temanAthI pragaTa thaelo zAMtino mArga. lekhaka-kAkA-kAlelakara. pR. 103 thI. 8 zaMkarAcArye dUSita karelo jainadharmano syAdvAdanyAya saMzayavAda nayI paNa eka dRSTibiMdu melavI ApanAra paramopayogI nyAya che. le0 pro0 AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve. ..... ... ... .... pR. 110 thI. 9 jainadharmane bauddhanI zAkhA ghaNA kharA vidvAno jaNAvatA hatA te paDalo have naSTa thavA lAgyAM che. ane jainadharma pUrvenA dharmamAM potAnuM sthAna leto jAya che. le0 zrIyuta rAjavADe. ..... .... .... .... pR. 111 thI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) 10 jainadharmane aMgIkAra karyA pachI sarvajJanI yathArthapaNe stuti karanAra traNa brAhmaNa paMDito ( zrIharibhadrasUri, siddhasenadivAkara, paM0 dhanapAla ) nA yogya thaelA udgAro. .... .... .... .... pR. 111 thI. 11 tIrthakaranI stuti karatAM-sarvajJakalpa zrI hemacaMdrAcAryajInA yathArthapaNe thaelA udgAro. .... pR. 122 thI. 12 anAdithI cAlatI AvelI A dUnIyAnA, brahma, hari, harAdikane ayogyapaNe, veda, smRti, purANAdika vAlAoe TharAvelA kartA teno livAra-lekhaka-saMgrahakAra. pR.145 thI. 13 je je uttama guNo jIvamAM pragaTa thavAthI parama para mAtmAne yogya thAya te te te guNothI garbhita paramAtmAnI stuti-kartA zrIsiddhasenadivAkara.... pR. 170 thI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga bIjo-yUropiyana vidvAnonA 6 lekhonI anukramaNikA. 1 bauddhothI prAcIna moTA janasamUhavAlA jainoe potAnA satyasiddhAMtamA rahelI sUkSmamAM sUkSma mAnyatAnI, anyasiddhAMtathI thatI bhraSTatAthI karelI surakSAnI sapramANa siddhi| le0 DaoN0 harmana jekobI. .. .... pR. 1 thI 2 aneka yUropiyana uttama vidvAnodvArA zodhanA aMte jaina dharmanI prAcInatAnA saMbaMdhe temana svataMtratAnA saMbaMdhe aneka yuktiothI siddhi. bauddhoe karelI bhUla, tenI sayuktika siddhi0 le0 DaoN0 harmana jekobI. ... pR. 30 thI 3 aneka yUropiyana vidvAnonI zodhane aMte, sarvadharmomAM jainadharmavALAne, apUrvatattvakathananA yogathI maLelaM prathama sthAna le0 DaoN0 o0 paraTolDa. .... pR. 90 thI 4. jyauM jyauM padAthavijJAna Age baDhatA jAtA hai, tyauM tyau~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jainadharmake siddhAMtoko siddha karatA hai le0 DaoN0 ela0 pI0 TesiTorI. .. .... .... pR0 108 thI 5 jainonA mahAn saMskRtasAhityane alaga pADavAmAM Ave to saMskRtakavitAnI zI dazA thAya ? le0 DaoN0 harTala. .... .... .... pR. 108 thI 6 jainadharma-jainadharmanI mAnyatAnA kiMcit mukhya mukhya tattvo0 le0 DaoN0 harbarTa bArana. ... pR. 109 thI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COOLOODOORNER 200000000000000000000000 shriiH| zArdUlavikrIDitavRttam / yaM zaivAH samupAsate ziva iti brahmeti vedAntino bauddhA bauddha iti pramANapaTavaH kati naiyaayikaaH| aInityatha jainazAsanaratAH karmeti mImAMsakAH so'yaM vo vidadhAtu vAJchitaphalaM zrIvItarAgaH prabhuH // 1 // artha-zaivAnuyAyio ziva samajIne, vedAMtio brahmA gaNIne, buddhanA bhakto buddha jANIne, pramANamAM catura evA naiyAyiko kartA kalpIne, jineMdranA upAsako jina mAnIne, ane mImAMsako karma kahIne jenI upAsanA karI rahyA che, te rAgadveSa Adi doSothI mukta thaelo zrIvItarAgaprabhu* tamArA vAMchita phalane ApavAvALo thAo. OCT@930000090535000000000000 * zrIvItarAga prabhunu yathArtha svarUpa amoe eja pustakanA prathama bhAganA pR. 170 thI zrIsiddhasenadivAkaraviracitaparamAtmasvarUpadvAtriMzikAthI ) jaNAvela che tyAMthI joi levu. 00000000000000000000000 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH / zArdUlavikrIDitavRttam / vidyante kati nAtmabodhavimukhAH sandehino dehinaH 1 prApyante katicit kadAcana punarjijJAsAmAnAH kacit / AtmajJAH paramamamodasukhinaH monmIlantardRzo dvitrAH syurbahavo yadi tricaturAste pazcaSA durlabhAH // 1 // artha - A duniyAmAM Atmabodha meLavavAmAM vimukha keTalA nathI ? arthAt ghaNA jIvo che, temAM paNa tattvavigerenA sandeha karanAra thoDA hoya che, vaLI tattva zuM vastu che te jANavAnI icchAvALA to bahuja alpa hoya che, ane AtmAne olakhanAra aMtaracakSu khulelAM, paramapramodadhI sukhamAM lIna thaelA koI becAra ja hoya che, vadhumAM vadhu pAMca, cho, maLavA to durlabha ja hoya che. // 1 // emAMthI tattva meLavavAnI icchA rAkhanArA vargane mATe A amAro prayatna che. teo vAMcIne lAbha uThAvaze to amAro prayatna saphala thayo mAnIzuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prasaMgane anusarI jainadharma viSaye be zabdo // lekhaka-vAsudeva narahara upAdhye. vaDodarA marAThI zAlA naM. 1 nA he. mA. ARE VR3424 atyaMta prAcInakAle AryalokomAM jUdAjUdA 5 vaMzamAM jUdAjUdA prasaMgane anusarIne jUdAjUdA / puruSo stotro gAtA hatA, prathamataH A stotro bAda bolanArAono judo varga thayo nahoto, pachI te badhAM stotro ekaThThA karI teonI saMhitAo banAvelI, judAjudA maMtro naSTa na thAya e hetuthI teono viniyoga karI karmakAMDa thayu, judIjudI aDacaNomAM iSTaprApti mATe je je karmoM yojelAM hatAM te te karmomAM ane vidhiomAM te te prakAranI prArthanAo vigere nAMkhavAthI A karmakAMDa vadhatuM gayuM, te ja pramANe mukhya cAra saMhitAo thaI, ne cAraveda- bila 1 te maMtrone bhelA karI. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) kula pRthaka paNuM paDIne tenA anuAyiomAM ne bheda paTyA hatA te naSTa ne sarve vedAnuyAyionuM aikya karavAnA hetuthI RgvedanuM hautra, yajurvedanaM Adhvaryava, sAmanuM gAyana, vigere saMmizra karapAthI agniSTomAdiyAga taiyAra thayA, pachI A yajJayAgAdikonuM karmakAMDa ghaNuMja vadhyuM, khetaramAM bIja vAvavAnuM hoya to paNa yAga joiye, jhADa ugyA pachI aMdaranuM vAsa kADhI nAkhavaM hoya to paNa Jie yAga, parjanyanI jarUra paDe ke te mATe ISTi che ja, santati joiye to karo iSTi, dhana joiye to karo iSTi, sArAMza e pramANe badhe ThekANe yajJa yAga vigere puSkaLa vadhArI dIghAM. azvamevAdi yAgo - mAMto mAMsanA Dhagale DhagalA dekhAvA lAgyA. yajJomAM atizayahiMsA thatI. keTalAka yajJomAM to kaMpArI uThe evA prakAranI vidhio ane karmo hatAM. svAbhAvika rIte madya mAMsa tarapha abhiruci rAkhanArAone e. yajJAdi kriyAomAMja madya mAMsa grahaNa kara vigere parisaMkhyAdi vidhAnothI pratibaMdha karavAmAM Avato hato. to paNa A-hiMsAdi kriyAo je yAgAdikomAM thAya che te vidhio niMdya ane vihita hiMsA hoya to paNa te parama garla che, ema keTalAka vidvAnAMnA samajavAmAM AvyaM parantu ghaNA divasonI 1 iSTi eTale yajJa. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) dRDhamUla thaI gayelI pravRttiono ekadama niSedha paNa zI rIte karI zakAya ? ' rASTromA jeTalA pramANamAM karmakAMDa vadhatuM jAya teTalAja pramANamAM ajJAnanuM jora vadhe che. A niyamane anusarI yajJa yAga ane putra, dhana, saMpattyAdikonI prApti vigerenA kAryakAraNabhAva viSe je niviDatara ajJAna pasarelaM hatuM temA divase divase pharaka paDavA lAgyo. amuka yAgathI amuka thAya che. evaM zAstramAM maLe paNa teno kAryakAraNabhAvasaMbaMdha zuM hovo joiye ! evI zaMkAono udbhava thavA lAgyo. te vakhatanA karmakAMDanipuNa AcAryo evI zaMkA kADhanArA sAmAnya lokone karmono ane phaLono tulanAdarzaka saMbaMdha darzAvI game te upapattithI samAdhAna karatA. A pramANe keTalAka divaso cAlatAM cAlatAM zAstrIyadRSTithI athavA niyuktayAgAdikonA niyuktaniyamone anusarI phAve tema ho, paNa teTalAmAM zaGkA samAdhAna ane utpatti e viSe vicAra thavA lAgyo. te pachI pUrvamImAMsA zAstra banyuM to paNa mImAMsako karmakAMDanA pUrA abhimAnI hatA, buddhivAda karanArA lokoe karmakAMDIonI sAthe teonAja vedavAkyo laI zaMkA kADhI te 1 ADa avalu samajAvIne. d Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) upara vAdavivAda zaru karI karmakAMDIya jaDone paNa vAdavivAdanI, buddhivAdanI ane pratyakSanI sAthe meLa rAkhI vedavAkyono artha karavAnI Teva pADI. " loke vyavAyAmiSamadyasevA" ityAdi svAbhAvika saMsAra sukhamAM Asakta rahenArA ane indriyasukha eja puruSArtha che ema mAnanArA lokomA viSayonA mATe tiraskAra utpanna thayo. viSayasukhopabhoga karatAM indriyadamana karavAmAMja vizeSa majA che ane kharaM sukha che, ema mAnanArAonoM varga vadhavA lAgyo. ( indriyadamana karavU eja puruSArtha che. ema mAnanArA je loko teja prathama jaina hatA ema amone lAge che.) teone e mAMsAdi hiMsAno parama tiraskAra utpanna thayo. te dakhatanA yajJa yAgAdikonA atyanta pramANabhUta grantho vigaire apramANa che ema cokkhI rIte kahI potArne kArya sAdhavA karatAM temAMthIna kAieka toDa kADhavo e teone potAno hetu sAdhavA mATe vizeSa ThIka lAgyu. teoe brAhmaNa granthomAM medhAne prathama puruSamAM, pachI ghoDAmAM, pachI baLadamAM, pachI mRgamAM, pachI hariNamAM e pramANe ANatAM ANatAM chevaTe dhAnyamAM ANI mukyuM. tAtparya-A pramANe yajJa yAgAdikomA pratyakSa pazuonI 1 maithuna mAMsa ane madirAnA sevanathI. 2 yajJane. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) je hiMsA thatI tenA badale piSTapazuthI te yajJo karavAM ATalA sudhI te vakhatanA lokasamAjane pakaDI rahenArAone jainoe tathA bauddhoe pahoMcADyA. pachI A hiMsApradhAna yAgAdi karmakAMDa bilakula nirarthaka che. emAM puruSArthaprApti bilakula nathI. " na karmaNA na prajayA tyAgenaikena amRtatvamAnazuH " eTale amRtatva karmathI prApta yatuM nathI. prajAyI prApta thatu nathI. paNa tyAgathI prApta thAya che. ema mAnanArAno varga taiyAra thayo. karmakAMDa uparanI zraddhAno dahADe dahADe lopa thavA lAgyo. brAhmaNa granthomAM ane mImAMsAdi / zAstromA vAdavivAdanI deva paDavAthI prakhara buddhinA lokoe have cokkhI rIte karmakAMDane pheMkI deI jJAnakAMDane pradhAnapaNu ApavAnI zuruAta karI, te have judIja dRSTithI ( zraddhA choDI daIne svatantrapaNAthI ) vicAra karavA lAgyA. A jagatmAM je judA judA padArtho bhAsamAna thAya che teonuM Adi kAraNa zuM ? manuSyanA dehamAM cAlaka zakti kaI hovI joiye ! jenAthI dehAdikono vyApAra cAle che, ane je tattvanA abhAve dehakriyA bandha paDe che te tattva kyuM ? e viSe vicAra thavA lAgyo. sRSTino karttA koNa ? A je kriyAo cAle che te konI sattAthI ? A sarve sRSTina 1 AtmakalyANa. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryoM calAvanAro ane sarveno niyAmaka koNa che ? athavA A badhuM svabhAvathIja cAle che, e viSe paMDito svatantra rIte vAdavivAda karavA lAgyA. " svabhAvameke kavayo vadanti" ityAdi aneka saikAo sudhI paMDitomAM evA prakAranA vAdavivAdo cAlatA hatA. paNa te paMDitoe evA matano svatantra panya kahADyo nahoto. te vakhatanA paMDitomAM ve moTA pakSa paDyA hatA. temAM eka pakSa saMsAramA magna rahenArAono, ane bIjo virakta rahenArAonohato. parantu prAcIna kAlathI cAlatI AvelI rUDhIo pheMkI denArAomAM vilakSaNa dhairya ane zraddhAnI jarura hovI joie. potAnA mato kevaLa sAmadAmAdi prakArothI pramarI zakatA nathI. lokomA prAcIna rUDhine valagI rahenArAonI saMkhyA vadhuna hoya. e kAraNayI joiye tevo mata prasAra yato nathI. e prakAre joine jainoe ane bauddhoe mAMsabhakSaka pAkhaMDionI sAthe saMgrAma karavA mATe kamara kasI. arthAt duniyAnA svAbhAvika niyamane anusarI prAcIna matAvalaMbI loko taraphathI teono chala thavA lAgyo. samAjamAMnI duSTa bAbatono nAza thavo joiye. ane te vakhatanI duSTa bAbatornu satyAnAza thavA icchanArAomAM kharI lAgaNI dharAvanArA je loko hatA teone te dakhatanA AcAra vicAronI dizA pheravI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUdA prakAranI dizA lagADavA mATe khaTapaTa karanArA lokonI judI saMsthAna nirmANa karavAnI AvazyakatA bhAsavA lAgI. ane e kArya mATe potArnu saMsArasukha vigaire sarvano bhoga ApavAno emaNe nizcaya ko. je koine samAjamAMnA duHkho dekhIne te dUra karavAnI icchA hoya to tenA mATe sarvasvano bhoga ApI te vAtanI pAchala paDavA saMsAra choDI devo ema lAge te vakhate teNe saMsAra choDI daI pravrajyA dhAraNa karavI. ( saMnyAsa levo ) eva~ eka vAkya che. (yadahareva virajeta tadahareva pravrajet) tyAMthIna amo bauddhonA ane jainonA saMnyAsanI utpatti samajIye che. tAtparya-pachI badhA saMsArano tyAga karI saMnyAsa ( dIkSA) grahaNa karI potAnA matono upadeza karavo ema mAnanArAmAM buddha ane mahAvIra evA ve rAjavaMzIya agragaNya. nikaLyA. AkhA jagatamAMnA saMsArasukhamAM atyaMta spRhaNIya je rAjyapada teno khullIrIte tyAga karI saMnyAsa leI upadezakanuM kAma karavAmAMja AnaMda che ema bolIne nahIM paNa pratyakSa kRtithI batAvanArA nyAre rAjapuruSo nikalyA tyAre te pakSane ghaNuMja jora malyu. jyA jyAM e upadezako jatA tyA tyAM mUrtimanta rAjyasukhano tyAga karelA te agraNIonA vyAkhyAnanA zravaNathI. lokonA ToLeToLAM saMnyAsa ___ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) levA mATe teonI pAse megA thatA. sArAMza-mANasa mAtrane paramapriya je saMsArasukha teno tyAga karI saMnyAsavata lIghelA lokone joI samAjamAMnA lokone zuM lAgyuM haze vAru ? dekhItuMja che ke, moTA moTA zrImAn ane saMpattimAn rAjavaMzIya loko je arthe pratyakSa sukhano tyAga karI ekadama upadezakonI dikSAoM levA lAgyA che, ema jyAre lokonA jovAmAM Ave tyAre teonA mATe pUjyabuddhi utpanna thaI ane teonA anuyAyionI saMkhyA jhaDapathI vadhavA mAMDI. mANasa mAtrane paramapriya evA saMsArasukha ane viSayasukhane lAta mArI dharmopadeza karavA mATe virakta thayelA lokonAM ToLeToLAM dharmopadeza mATe sarvatra bharatakhaMDamAM jyAre dekhAvA lAgyAM, ane teonI kharI lAgaNI joI teonA anuyAyionI saMkhyA je pramANamAM jhapATAthI vadhavA mAMDI, teTalAja pramANamAM teonA pratisparkhio taraphathI teono vizeSa chala thavA mAMDyo. paramArtha-mukhazraddhAthI paripUrNa banelA tevA chalane nahIM gaNatAM te mahAvIroe potAnA dharmapracAranuM kAma AgaLa calAvavA mATe teomAM lokottara dhairya utpanna karanArA zAstro paNa teonA sthApakoe nirmANa ko. te zAstrazraddhAthI paripUrNa thaIne te mahAvIroe te kAma AgaLa ghaNI jhaDapathI zaru kayu. tenuM pariNAma keTalaMpracaNDa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) thayu e pAchaLa kahyA pramANe jaina ane bauddhamatano sarvatra bharatakhaMDamAM pracAra thayo te zivAya bauddhapanthiyono brahmadeza, sayAma, cIna, jApAna, sIlona, tibeTa, arphaghANa, saibIrIyA vigere pRthvInA lagabhaga ardhA bhAga upara pracAra thayo hato, ema loka mAnatA hatA. paNa pAchaLa kahyA pramANe jaina ane bauddhamata sarvatra bharatakhaMDamAM to prasarelAja hatA e uparathI saheja dhyAnamAM Avaze. pachI kAlAntare yadyapi te lupta thayo to paNa hAlanA ApaNA AcAra vicAro jotAM temAM bauddhoe ane jainoe amArA bhAratIyo upara ghaNI kriyA karIMne batAvI che e nirvivAda rIte siddha thAya che. lAto mAro, gAlo Apo, hAMkI kahADo, patharA mAro, mArI nAMkho, vakhate khAvA malo yA na malo, to paNa upadezanu kAma akhaMDa rIte cAlu rAkhavU temAM jarA paNa pAchaLa haThavU nahIM, evaM je khristIdharmopadezakomA vrata dekhAya che, ane tatpanthiya loko jernu moTuM abhimAna dharAve che, te tamAma vrato ghaNA prAcInakAlamAM jainadharmiyomA hatAM, ema mAnavAne amone ghaNAM granthomAM kahelAM pramANo maLyAM che. tAtparya-e pramANe nAnA prakAranA kaSTo veThI, ane atyanta kaThina evA kaMgAla svArthano tyAga karI, jainoe AkhA bharatakhaMDamAM ThekaThekANe, zahera zaheramAM jainadharmano pracAra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) karyo. dharmano athavA viziSTamatano pracAra samAjamA hAlanA pramANe varttamAnapatro, athavA mAsika pustakodvArA thayo nathI. to te to prasiddha karanArI te vakhatanI kAMi jUdIja saMsthAo hatI. ( sarve saMsthAonuM amArA mahArASTra sAdhu maMDaLoe mahArASTramAM turata anukaraNa karI lIdhuM. eTale te paddhati upara potAnA panthonI saMsthAo teoe sthApana karI ). te mata prasAra karanArI atizaya mahatvanI saMsthAo kaI ? evo svAbhAvika prazna udbhavaze, mATe te viSe thoDI mAhitI ApavAnI AvazyakatA che. te saMsthAo eTale nagarapradakSiNAo, varaghoDA, utsavo, bhajano, tIrthayAtrAo vigere hatI. te divase hajAro lAkho loko bhegA thatA pachI yatimaMDalo ane teonuM anuyAyimaMDala vigere nAnA prakAranA rAgomAM temaja judAjudA manoraMjaka chaMdomAM ghaNA maMjula svarothI jainadharma viSe judI judI mAhitI vigere temAM bhegI karI jainasAdhuonA caritro, varNano, prArthanAo, stotro, upadeza, vigere jemAM otaprota bharelAM hatAM. evI kavitAo banAvI samAjamAM gAtA, tethI caMDAlo sudhImAM te matono pracAra thayo hato. teja pramANe jainayationA vyAkhyAno paNa thatAM. kathAo, purANo, rAso, judAjudA sAdhupuruSonAM ane rAjavayanAM rasayukta ane manoraMjaka Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11) caritro, kAvyanA rUpamA racI teomA ThekaThekANe prasaMgo sAdhI moTA moTA yationA ane sAdhupuruSonA saMvAdo nAMkhI dharmatatvarnu pratipAdana karatA. sAmAnyajanonI temana zrImAn rAnavoM vigerenI dharma umara ane dharmapracAraka saMsthAo ( rathayAtrAo, rathotsavo, nagara pradakSiNA vigaire) upara zraddhA utpanna thaI. evI vidhio karavA tarapha teonI pravRtti thavA mATe pahelAnAM je je moTA moTA rAjAoe tevI vidhio karoDo rupiyA kharaca karI karI hatI teonA pUrvenA dharmAcaraNonA rasanibhRta varNano vigere karI mukatA, ane te varNano sAdhAraNa loko, zrImAno, rAjAo, rAjaputro, rANIo vigairene pahelAnAM rAjAlokoe evaM evaM karye vigere vAMcI batAvI teo karatAM vadhAre athavA teonA jeTaluMja ApaNe karIzuM evo utsAha nirmANa karatA. dhaNI kvate jainayatio potAnA dharmapracAra athavA panthapravartana karavAmAM ghaNuM cAturya vAparatA. jainadharmanA granthonU sUkSmAvalokana karavA lAgIye to kAMI jUdIna hakIkato najare paDe che. hAla sAmAnya janasamUhamAM to jaina ane bauddha e viSe ghaNI moTI gairasamajutIyo thayelI che. hiMdustAnamA lAkho karoDo loko jainadharma bhane bauddhadharma e koI bilakula judo (vaidika dharma karatAM) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) ema mAne che. jaina dharmionA mandironI ThaThA ane nirmartsanA kare che. ane ghaNA smRtigranthomAM zAstragranthomAM ane TIkAgranthomAMthI jaina ane bauddha eone vedabAhya mAne che. jaina granthonuM sUkSmAvalokana karatAMjainadharma e jUdo dharma nathI paNa upaniSatkAlIna ane jJAnakAMDa kAlIna mahAna mahAn RSIyonA je uttamottama mato hatAM te sarve ekatra graMthita karIne banAvelo dharma hoya ema dekhAI Ave che. arthAta janadharmanuM prathamanu svarUpa kahiye to vizuddha che. eTale je vaidika dharma teja jaina dharma che. enAM aneka pramANo che. aneka granthomAM vedone potAnA kahevAne teoevedonA pramANo ApyA che. teja pramANe judA judA jainakAvyomAM jaina paMDitonA varNanomAM, teo cAre vedomAM nipuNa hatAM evA prakAranA varNano maLI Ave che. ghaNA jainagrantho uparathI to evaM lAge che ke, jaina eTale eka vizuddha vaidika dharmanI zAkhA che. jainomAMnA DAhyA paMDito ane agraNIo pote vaidika dharmanA athavA junA pracalita mArganA dveSTA chIye ema nahI batAvavA mATe ghaNI kAlajI 1 mahAn mahAn RSiyonA uttamottama matathI graMthita karelo ema ananyagatithI kehabuM paDyuM haze. kemake jIvAdika tattvotaM, pAMcajJAnanu, ane karmanA siddhAMtonU sUkSma svarUpa, bIje ThekANe saMpUrNa zaite na hoya to janonA jata svomAMthI gayeTumAnavAmAM zuM harakata bhAve ? Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhatA. pachI aneka kAraNonA lIdhe jainadharmiyomA ane junA mArge cAlanArAomAM matabheda ane TaMTA vigere thavAthI jainadharma e bilakula judo pantha che ema lokone bhAsavA lAgyuM. jainadharmanA granthomAM bInI eka dhyAnamA rAkhavA jevI vAta najare paDe che. te eche ke vaidikadharbhamAM athavA vedAnuyAyi bhAgavatAdi granthomAM je seMkaDo rAjAonA nAmo che te sarvene ( rAjAone zuM paNa paMDitone paNa ) jainagranthakAroe jaina banAvyA che. udAharaNa tarIkerAma jaina, kRSNa jaina, pAMDava jaina, naLa jaina, damayantI jaina, cANakya jaina, vigaire ghaNA ThekANe kathAomAM viparyAsa karelo najare paDe che. parazurAme ekavIsa vakhate pRthvI niHkSatriya karI. teonA jaina rAjAe sattAvIsa vakhate pRthvI nirbrAhmaNa karI. parikSita rAjA maraNonmukha thayo tyAre sAta divasomAM tene zrImad bhAgavata saMbhalAvyu. evI je vaidikadharmAnuyAyiomAM eka kathA che teja pramANe teonA eka granthamAM paNa tevIna kathA che. kathAomA e pramANe sAmya ane viparyAsa maLI Ave che emAM Azcarya nathI. kAraNa ke, matanA zabdomAM paNa sAmya ane zabda vicitratA najare par3e che.--- Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidikadharmAnuyAyionA ra jainamatAnuyAyionA zabdo. tevAja arthanA zabdo. ahiMsA. prANAtipAtaviramaNavata. satya. mRSAvAdaviramaNavrata. asteya. adattAdAnaviramaNavrata. brahmacarya. maithunatyAgavata. upara ApelA zabdo uparathI ane vaicitrya uparathI ema dekhAI Ave che ke ekAda navIna dharmane jyAM sudhI te judo paMtha che ema mAnavAmAM Avato nathI tyAM sudhI ThIka hoya che paNa pachI eka vakhate judApaNuM thavA lAgyuM eTale amo tamArA karatAM bilakula svatantra ane jUdA chIye ema batAvavA mATe kevA kevA vicitra prayatno karavAM paDe che tenu pratyakSa udAharaNa jaina dharmanA zabdo uparathI ane grantho uparathI dekhAI Ave che. vaidika dharmionuM ane jainadharmioyU~ Agala je judApaNuM manAyu ane te bannemAM je dveSabhAva macyo ane je dvaitapaNaM utpanna tha te 1 ahiMsAdikanuM kathana kurAnAdika badhAe matanA mUla graMthomAM tAtparyarUpathI kahelu hoya che, mAtra potAnA sukhonA mATe AgaLa pAchaLa pherakhI nAkhavAmAM AvyA pachI svArthI loko tene siddhAMta tarIke mAnI beThe che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa eTalI hada sudhI pahocyu ke, ekana viSaya upara brAhmaNI pranyo ane jaina grantho evA bheda paDavA lAgyA. brAhmaNoe jaina granthona adhyayana kara eTale pApa, ane jainoe brAhmaNa granthonuM adhyayana karavU emAM halakApaNuM che, ema mAnavAno rivAja paDyo. e vAgbhaTa, amarakoSa, haimavyAkaraNa, vigere viSe je vArtAo che te uparathI khullI rIte jaNAya che. je pramANe jainoe vaidika rAjAo, paMDito ane deva vigairene potAnA granthomAM jaina banAvyA te pramANe brAhmaNoe paNa bhAgavata vigere granthomAM jainonA Adya dharmasthApaka RSabhadeva vigerene bhAgavata banAvyA. e pramANe bharatakhaMDamAM potAnA kaDakaDita vairAgyathI aneka saikAo sudhI potAno kAyama amala besADyo. chatAM kumArilabhaTTa, zaGkarAcArya,rAmAnuja, madhva, ballabha ityAdi aneka AcAryoe avizrAnta parizramathI teonI sattA naSTa karI vaidikadharmanuM punarujjIvana karyu. lAkho nahIM paNa karoDo loko samaje che ke, kumArilabhaTTa, vigere moTA moTA mahApuruSoe jaina dharmiono jagojago para parAbhava karI teonA sthApana karelA dharmanuM satyAnAza karI potAnA paramapUjya prAcIna vaidika dharmanI sthApanA karI. - e bAbatamAM sAmAnya loko karatAM amArI samajutI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16. ) bilakula judA prakAranI che. jainadharmanuM paheluM svarUpa eTale vizuddha vaidika dharma e che. pachI aneka kAraNoyI te jUdo dharma che ema manAyo. ( A jainadharmanuM pAchaLanuM svarUpa ) ane pachI lokamata pramANe kumArilabhaTTa vigere moTA moTA mahApuruSo jainono ane bauddhono jagojago para parAbhava karI teonA dharmano sarvathA prakAre ( jaDA mUlathI ) nAza karI vaidika dharmanI sthApanA karI A jainadharmanuM chelluM svarUpa. sAmAnya lokonA matamAM ane amArA matamAM je taphAvata che te have kahIe che-- kaDakaDita tIvra vairAgyAdinA AcaraNothI pachI rAjyAzrayathI ane svArthatyAgathI jainoe bhAratIya lokasamAja upara je kriyAo karI ane aneka sadguNothI je pheraphAra karyo, je judI judI saMsthAnuM sthApana karI aneka vidhio zaru karI, temaja lokone sanmArga tarapha jhukAvavA mATe je sAhitya nirmANa karyu ane vaidika dharmAnuyAyiomAM rahelA- prAcIna cittazuddhi, sadAcaraNa, cAritrya, ityAdi viSayonA saMbandhamAM ApaNA hRdayane harI lenArA ane tallIna karIne ja choDI mukanArA sAhityathI viSayarasamAM tanmaya yaI gayelAone mAtra zravaNathIja tatkAla ThekANe lAvanAra je , Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) vicAra pracalita karelo teno nAza kumArilabhaTTa vigerenA hAthathI bilakula thayoja nathI. have hAlamAM bhAratIya lokonA je AcAra vicAra ane dharmasaMsthAo che teomAM jaina dharmasaMsthA ane vicAra maLI gaelA che. e nagara pradakSiNA, AlaMdInI pAlakhI, potAnA SoDaSopacAranI pUjA, naivedyasamarpaNa vigere jainadharmionA sAthe tulanA karI jotAM tarata dhyAnamAM AvI jaze. e zivAya kumArilabhaTTAdikoe jainonI sAthe ThekaThekANe vAdavivAda karI teono parAbhava karyo vigere je dantakathAo che te viSe zodha karatAM sAmAnya loko te viSe jeTalaM mAne che teTalaM tenuM svarUpa nahIM hoIne dayAnanda sarasvatInA khaMDana pramANe temAM laTapaTa ane grAmya tryavahAra vizeSa dekhAya che. tAtparya -- jaina ane bauddha dharmaviSe bhAratIya lokomAM AjadinasudhI je bhayaMkara gera samajutIyo thaI che, te gerasamajutio thavAne jainadharmanuM ane bauddhadharmanuM pachInuM svarUpa tapAsIe eTale tevA prakAranA judAjudA kAraNo paNa thayAM hatAM ema dekhAya che. parantu jainadharmanuM ane bauddhadhamanuM AdyasvarUpa joisuM to jaina ane bauddha e judA nathI paNa vizuddha vaidika dharma teja jaina ane bauddha dharma che ema jaNAze. 2 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) bhAratIya lokasamAjamA jaina ane bauddhadharma eTalo badho vyApI gayo che ke 'paurANika dharmamAM ane pachInA panthamAM temAMnA vicAronuM, AcAronuM ane teonI dharmapaddhatinuM tAdAtmya thaI gayuM che. e bhagavadgItAdigranthomAM boddhonA nirvANAdizabdo je bilakula lIna thai gayA che te upare turata dhyAna ApavA jevuM che. pachI jainadharmano dveSa karatAM karatAM amArA AcAra vicAra upara, sandhyA pUjAdi vidhio upara, hameza bolavAnA stotro vigere upara paNa teno asara thayelo che. e jaina ane bauddhonA sarve granthonuM kAlajI pUrvaka avalokana karIe to tarataja dhyAnamAM AvI jaze . chevaTe vAMcakone eTaluMja kahevAnuM ke, eka vakhate jaina ane bauddha e viSe aneka kAraNothI je viruddha saMbaMdha utpanna thayo te have mulI jaine je dharma hAlanA hiMdudharmamAM vilIna thaI gayelo che, te dharmanA grantho tarapha hAlanA vidvAno kadAca anukaMpAnI buddhithIja joze to 1 prathama bauddhone vaidikadharmavAlA taraphathI zatrubhUta mAnelA paraMtu jaina dharmanA ane boddha dharmanA pUra josamAM potAnA svArthanI rakSA mATe purANonI racanA karI buddhane avatArarUpe mAnya rAkhI jainonA ane bauddhonA AcAra vicArone bhelaselapaNe gUMthana karI lokone thobhAvI rAkhavA prayatna karelo paNa pachI AdyazaMkarAcAryanA vakhate rAjyAzraya malyA pachI bauddhono nAza karavA prayatna karelo mAtra jaino upara potAnI prabhA pADI zakelA nahIM. ema vicAra karavAthI khulI rIte jaNAI Ave che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teone atyanta Ananda utpanna thaI bharatakhaMDamAM to zuM paNa banne dharmoe AkhA jagata upara keTalo aparimita upakAra karyo che, e najare AvyA pachI hAlanA jagatamAMnA pracalita dharmo tathA bauddha ane jainadharmo eno jevo jevo saMbandha teonI najaramA Avato / jaze tema tema A navIna maLelI vilakSaNa ratnonI agAdha khANa : dekhIne teonuM manaH AnandasAgaramA tallIna thaI jaze. eTalaMja A ThekANe kahevU basa che. chevaTa je zrImaMta sayAjIrAva mahArAjanI kRpAthI mane A bhAvI lAbhano yatkicit aMza prApta thayo te , mahArAjAnI A dhArmika jijJAsA evIja vRddhi vAlI raho. A pramANe Izvara pAse prArthanA karIne kaMTALo AvavA jevo A lekha paro karuM chu. emAMnA keTalAka vicAro sAthe jainono sahaja bheda che te temanaka samAgamathI samajI zakAya tema che. AgalanA lekhamAM paNa eja pramANe samajI lebu. munizrI amaravijayajI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMgavazAt jaina dharmanI utpatti saMbaMdhe kAMika vicAra. (lekhaka-vAsudeva narahara upAdhye. vaDodarA, marAThI zAlA naM. 1 he. mA. ) RAPE va na dharmanI utpatti ane vikAsa e saMbaMdhinI ghaNIkharI mAhItI maLI zake tema che chatAM keTalAka paMDito Anadina sudhI e viSaya RK upara sAzaMka lekha prasiddha karatA rahyA che. kharu jotAM ema karavAnuM bIlakula kAraNa nathI. kAraNake jemane evI zodhakhoLa karavAnI icchA hoya tevA paMDitone mATe joie tevA jaina dharmanA prAcIna ghaNA graMtho upalabdha thayelAja che, ane te uparathI jaina dharmano zaruvAtano itihAsa meLavavA mATe ghaNIja sAmagrI maLelI che. zivAya A graMthonI yogyatA jotAM tenA upara aNavizvAsa rAkhavAne bIlakula kAraNa jaNAtuM nathI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 22) sAdhAraNa rIte jotAM saMskRta bhASAmAM graMtho ghaNA prAcIna che te cheja evI ghaNAkharAnI samaja thaelI hoya che. paNa jaina dharmanA graMtho tenAthI paNa prAcIna che. prAcInapaNAnA saMbaMdhaneja dekhIye to temAMnA ghaNAkharA pustako auttarIya bauddha dharmIonA ati prAcIna pustakonA vakhatanAja che. buddhono ane bauddhadharmano itihAsa lakhavAne jyAre uparanA bauddhadharmIya prAcIna graMtho nirvivAdarIte sAdhana tarIke manAya che tyAre jainonA dharmano itihAsa lakhavAne temanA graMthonA mATe zaMkA levAnuM ApaNane bIlakula kAraNa rahetuMja nathI. jainadharmanA graMthomAM jyAre paraspara viruddha vAto maLI Ave, athavA to temAM ApelA divaso uparathI paraspara viruddha evAM anumAno jyAre nIkaLatAM hoya tyAre kadAca temanA graMtho itihAsanA kAmamAM sAdhana tarIke na gaNavAne kAraNa che. paraMtu evA * saMbaMdhanIja dRSTithI jovA lAgIe to bauddhadharmanA graMtho karatAM :vizeSa karI uttarIya bauddha graMtho karatAM jainagraMthonuM dhoraNa ghajna suduM jaNAya che. ema chatAM vAstavika rIte temanA dharmagraMthathI baNa uparano jaina dharmano je udbhava ane utpattikAla mAnavo bhoie tema na mAnatAM puSkaLa paMDito te viSayamA judAja anumAno karI bese che. tenuM kAraNa zuM hazevAru ? tenuM kAraNa jotAM sAdhAraNa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) lokone paNa dekhAtuM evaM banne dharmonU bAhya nikaTa sAmya hovAmAM kaMDa saMzaya nathI. je be dharmomAM evI aneka bAbato bIlakula sAmAnya hoya tevA be dharmo bIlakula svataMtra hoya e azakya che. kAraNa evaM sAmya je dharmomAM hoya emAMno koIpaNa eka dharma bIjAmAthI nIkaLelo hovoja joie, evA prakAranI je eka vakhata keTalAka paMDitonI samaja thai gaelI che teja kAraNathI aneka paMDitonA mato te bAju tarapha vaLelAM che ane Ajadina sudhI paNa ghaNAkharA paMDito tevAja prakArano mata pakaDIne beThA che. jainadharmagraMthonI je vAstavika yogyatA che tenuM tevA prakAra- svarUpa lokonA samakSa mukavU agatyatuM che. e saMbaMdhI zodhakhoLa karatAM jaina dharmanA saMsthApaka ane chellA tIrthakara je mahAvIra temanA viSayamA vizeSa vivecana kara joie. eTalI zodhane ante mahAvIra nAmanI kharekhara koi vyakti nathI paNa jainadharmanA anuyAyIoe jaina dharma utpanna thayA pachI keTalAka saikAo gae mahAvIra nAmanI eka vyakti ubhI karI che, evo je AkSepa che tenuM sArI rIte ane sayuktika nirAkaraNa thaI zake tevI mAhitI hAla upalabdha thaI che ema samajavAmAM Avazena. zvetAMbara jaina ane digaMbara e banne mahAvIra e kuNDa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24) grAma athavA kuMDapura tyAMnA siddhArtha nAmanA rAjAno putra hato ema kahe che. jainadharmI lokonI je vigato che te uparathI kuNDagrAma nAmarnu koI eka moTuM zahera hatuM ane siddhArtha nAmano koI eka advitIya moTo balADhya rAjA hato ema te batAve che. bauddha lokoe je pramANe kapilavastu ane suddhodananA saMbaMdhamAM pratiSThA vadhArI hatI teja pramANe jainadharmIoe paNa kuNDagrAma ane mahAvIranA saMbaMdhamAM kartuM che. AcArAMgasUtramA kuNDagrAmane sanniveza kA che, TIkAkAroe eno artha vepArI lokone mukAma karavAnI jagyA ema karyo che. e uparathI kuNDagrAma nAmarnu eka sAmAnya sthala hovU joIe ema dekhAya che. lokavArtA uparathI eTaluMja dekhAya che ke te videhamAM hatuM. (AcArAMga satra 2-15-17 juvo ). bauddha graMthonuM ane jaina graMthonuM sUkSma nirIkSaNa karIye to mahAvIranI janmabhUmino patto barAbara lAvI zakIe. mahAtvAgA nAmanA bauddhanA graMthamAM kAM che ke buddha koTigrAmamA raheto hato te vakhate tyAMnI vizAlI nAmanI rAjadhAnImAMthI aMbApAlI ane likhivA e maLavAne AvyA hatA. pachI buddha koTigrAmathI nATikA tarapha gayo, nATikAgAmamAM teNe eka IMTonA baMgalAmA mukAma ko hato, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25) tenI pAse aMbApAlI- eka abApAlIvana nAmanuM sthAna hatuMte buddha ane buddhanA anuyAyIone samarpaNa kayu. pachI tyAMthI te vizAlI gayo tyAM teNe 'nigraMthIomAMno gRhasthAzramI ne likhivI lokono nAyaka tene potAno anuyAyI banAvyo. bauddhadharmIonI kuNDagrAma evI koI jagyA hovIja joie ema ghaNA aMze mAnI zakAya. nAmanA sAmyano vicAra eka bAjue mukIe to nATikA nAmano je ullekha bauddhoe ko che te uparathI paNa uparanuja anumAna dRDhatara thAya che. nATikA, mahAvIra je jJAtrikA kSatriyamaMDaLamAMno hato te paikIna e hoya emAM saMzaya jaNAto nathI. tyAre ekaMdara rIte kuNDagrAma e videhAnI rAjadhAnI ne vizAlI nagara tenA najIkanuMja eka sthAna hovU joie e vizeSa saMbhavanIya lAge che. sUtrakRtAMga nAmanA jainagraMthamAM mahAvIrane vazAlika ema je kaheluM che te uparathI amAruM mAnavu sapramANa che ema siddha thAya che. ( satrakRtAMga 1, 3 juvo) TIkAkAroe vaizAlika zabdano artha be rIte karI teno trijo paNa eka nakkI artha na ApatAM jyAre judo judo artha Apyo che tyAre te vakhate paNa te 1 jainomAMno. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) zabdanA arthanA viSe nirvivAda ekamata na hato ema spaSTa dekhAya che. arthAt te zabdano hAlanA jainagraMthakAra je artha kare che tenuM amo pramANa ApatA nathI to emAM kAMipaNa khoTuM nahI e pragaTaja che. satArAnA AsapAsanA gAmamA rahetA chatAM " ame satArAnA chIe " ema kahevAno je pramANe eka lokavyavahAra che te pramANeja vaizAlika zabdano vyavahAra samajavo joie. vaizAlika zabdano yadyapi vizAlImA rahenAro evo artha thAya che topaNa je pramANe satArAno rahenAro kahevAthI najIkanA gAmaDAomAM rahenArAono samAveza thAya che teja pramANe kuNDagrAma e vizAlInA najIkarnu hoya topaNa kuNDagrAmanA rahenArAono paNa vaizAlika zabdathI grahaNa thAya che. have kuNDagrAma e vizAlInA pAsenuM eka nahAnuM gAmaDuM gaNIe to kuNDagrAmAdhipati eTale moTo sArvamauma rAjA evo artha na letAM ekAda gAmaDAno adhipati emaja mAnavU joie. have jainagraMthakAroe siddhArthane moTo balADhya rAjA gaNI enA ThAThamAThano ane vaibhavatuM je bhapakAdAra varNana ApyuM che temAMthI atizayokti bAda karI yathArtha rIte gaNIe to siddhArtha e eka nahAno jamInadAra hato eveMja Thare. kAraNa je ThekANe teno ullekha Ave che te ThekANe paNa tene kSatriyaja kahyo Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) che. tenI strInA nAmano ullekha dekhIzuM topaNa tene devI na kahetAM kSatriyANI emana kahelaM maLI Ave che. jJAtrika kSatriyano paNa je ThekANe ullekha Ave che te ThekANe paNa temane siddhArthanA sAmanta athavA tadanuyAyI ema na kahetAM tenA samAna darajAnA gaNyA che. A pramANe te saMbaMdhI judA judA ullekhono vicAra karIe to eTalaMja nakkI thAya che ke, siddhArtha e sArvabhauma rAjA to nahotoja paNa sAdhAraNa ThAkora jeTalo athavA ekAda ToLInA mukhya adhipati nahIM paNa sAmAnyataH ekAda jamInadAra .. jeTalo teno darajo hato ema dekhAya che. Ama chatAM paNa tenA darajAnA loko karatAM te vakhatanI maMDaLImAM te vizeSa pratiSThita ane sAmAnya gaNAto hato enI vizeSa pratiSThA ane vajana hovAnuM kAraNa teno vivAha saMbaMdha moTA gharonI sAthe thayo hato ane te saMbaMdha vizAlI nagarInA ceTaka rAjAnI bahenanI sAthe thayo hato. siddhArthanI strIne vaidehI athavA videhadattA ema kahetA hatA, kAraNa videha nagarInA rAjavaMzanI sAthe teno Apta saMbaMdha hato. ___bauddha lokonA graMthomAM vizAlI nagarInA rAjA je ceTaka tenA viSe vizeSa ullekha maLato nathI. buddha graMthomAM eTaluMja maLe che ke Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) vizAlInA rAjAnI rAjapaddhatimAM rAjyavyavasthAno adhikAra eka saradAra sabhAnA hAthamA hato ane tenI sAthe rAjAno saMbaMdha adhyakSa tarIke haze ane teno adhikAra hAlanA vhaoNIsaraoNya athavA janasla Ina cIpha jevo haze. likhivI lokonI rAjyapaddhatino jaina graMthomAM paNa ullekha maLe che. nirayAvalisUtramA ema kA che ke caMpAnA rAjA ajAtazatrae ceTaka rAjA upara svArI karavAnI taiyArI karI te vakhate teNe potAnA jevA bIjA kAzIkauzalanA 18 rAjAone ' tame zatruonI mAgaNIo kabula rAkhazo ke tenI sAthe laDavA taiyAra thazo ? ' te amone jaNAvo ema pUchAvyu hatuMH teja pramANe mahAvIranA kALa dharma thayA pachI 18 rAjA oe temanI maraNaprItyarthe eka utsava karavAnI saMsthA nirmANa karI hatI temA pramukha gaNelA ceTaka rAjAno koI paNa ThekANe judo ullekha nathI. e uparathI ceTaka rAjA te 18 rAjA paikIja eka hoI teno adhikAra paNa itara rAjAonA jeTaloja hato ema lAge che. zivAya teno adhikAra vizAlInI rAjyapaddhatithI niyamita thayo hato. bauddha graMthakAroe ceTakanA nAmano potAnA graMthomAM ullekha ko nathI enI A uparanI hakIkata uparathI khulAso . 1 koNika. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. kAraNa eka to te moTo vajanadAra nahoto, ane bIjeM teNe potAnuM vajana jainadharmano mahimA karavA mATe vAparyu hatuM. bauddha graMthakAroe yadyapi ceTaka tarapha durlakSya karelu topaNa jainoe temanA dharma saMsthApaka je mahAvIra tenA mAmA ane AzrayadAtA je ceTaka tene na visarI jatAM tenA nAmano ullekha potAnA graMthomAM sArI rIte karyo che. jaina graMthakArona potAnA graMthomAM ceTaka rAjAnuM varNana karavAnU kAraNa pragaTaja che te evI rIte ke tenA vajanathI vizAlI nagarI jainadharmarnu AzramasthAna banAvI ane teja kAraNathI arthAt jainonA pratispardhI ne bauddha temaNe vizAlI nagarIne pAkhaMDInI bhUmikA athavA zAradApITha evaM nAma Apyu. upara mahAvIranA Apta saMbaMdhI viSe je mAhitI ApI che te kadAca nirarthaka jevI lAgaze paNa tema mAnavAne bIlakula kAraNa nathI. mahAvIra dharma saMsthApaka thayA pachI temanA dharmano pracAra kevI rIte thayo te, uparanA tenA Apta saMbaMdhInI mAhitI uparathI sArI rIte samajI zakAya che. buddha ane mahAvIra e hAlanA rajaputa jevAnA athavA zrIkRSNanA vaMzanA hatA. kSatrionA vaMzamAM ane jAtimAM Apta saMbaMdhInoM pAza ghaNo prabaLa hoya che. ane temanAmAM Apta saMbaMdhIone al Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) puSkaLa divasa sudhI yAda rAkhe che. ( mahAvIranA Apta saMbaMdhI janonA nAmo ane gotro kahevAnA viSe jaina lokono vizeSa lakSya hoya che ) buddhe potAnAM dharmano upadeza prathama kSatriya lokomA karyo; teja pramANe jainadharmasaMsthApakoe paNa brAhmaNo karatAM kSatriyoneja upadeza karavAna vizeSa pasaMda kayu. e uparathI mahAvIra ane buddha e bannee potAnA dharmano prasAra karavA mATe potAnA Apta saMbaMdhIonI A kAryamA vizeSa madada grahaNa karI. jainoe ane bauddhoe je pradezomA potAnA dharmanuM varcasva mahatva sthApana karyu te pradezomAM bIjA dharmo upara jainoe ane bauddhoe svasattA sthApana karavAmAM te pradezonA je moTA moTA vaMzonA hatA temanI sAthe thaelo temano saMbaMdha ghaNe aMze kAraNabhUta thayo. mahAvIranI mAtAnA saMbaMdhathI magadha dezanA rAjavaMzanI sAthai saMbaMdha thayo hato. ceTaka rAjAnI celhaNA nAmanI putrInurAjagRhanagarImA rahenArA bibasAra rAjAnI sAthe lagna thaevaM hatuM. jainoe ane bauddhoe biMbasArane to mahAvIrano ane buddhano bhAzrayadAtA tarIke sArI rIte varNavelo che. celhaNAnA udarathI bibasArano kuNika nAmano putra thayo ( jene bauddha ajAtazatru kahe che ) ....1 zreNika.. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) tene bauddha dharmanA viSaye bIlakula lAgaNI hatI nahIM. buddhanA mRtyu pahelA 8 varSe teNe bauddhadharmane Azraya Apyo hato, eTalA uparathI tenA manamAM bauddha dharma viSe moTI zraddhA utpanna thai hatI evaM yadyapi koi mAnatuM hoya to te mAtra moTI bhula bharelu che emAM saMzaya nathI. kAraNa pratyakSa rIte jeNe potAnA pitAno vadha ko ane dAdAnA rAjya upara svArI karI te dharmane thoDoja mAnanAro hato e dekhItuMja che. kuNike prathama bauddha dharma viSe bIlakula sahAnubhUti na darzAvatAM pAchaLathI teNe bauddhadharmane Azraya zA mATe Apyo ? enuM kAraNa have ApaNI dhyAnamA sahaja Avaze. je pramANe tenA pitAe aMgadezana rAjya potAnA rAjyanI sAthe joDI dIdhuM hatuM teja pramAje videhadezana rAjya potAnA rAjyanI sAthe joDavAnI vyUha racanA teNe potAnA manamAM karI mukI hatI. videhadezanA lokone kahADI mukavAnA irAde nahIM paNa te lokone potAnA tAbAmAM rAkhavAnA hetuthI teNe pATalIgrAmamA eka moTo killo bAMdhyo ane pachI haLave rahIne potAno dAdo je vizAlIno rAjA tenI sAthe TaMTo upasthita karyo. vizAlIno rAjA mahAvIrano mAmo thato hato. evA te jaina dharmanA AzrayadAtA upara jyAre svArI karI te kAraNathI jainadharmI loko. tenA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32) upara gusse thayA. tethI have kuNike temanA pratispardhI je bauddha teone Azraya ApavAno nizcaya karyo. eja bauddhalokono potAnA pitAnA prItipAtra hovAthI teNe ghaNo chaLa karI chevaTe temano vadha paNa ko hato. (1) ajAtazatrune have jaya maLyo tethI teNe vizAlI nagarI potAnA tAbAmAM lIdhI hatI tathA naMda ane maurya emanA sAmrAjyano pAyo teNe nAkhI mukyo hato. e pramANe magadha rAjyanI sImA vadhyA pachI banne dharmIone potapotAnA dharmano prasAra karavA mATe vipula kSetra maLyu. ane teja pramANe e pradezomAM A banne dharmono prasAra ghaNIja jhaDapathI thayo. te vakhatanA bIjA aneka paMtho tevAja saMkucita rahI jaina ane bauddha e banne dharmonoja udaya zA mATe thayo ? ernu svabhAvika kAraNa jotAM kuNike karelo magadha dezano rAjyavistAra eja hovo joie emAM saMzaya nathI. ema mahAvIranA saMpUrNa caritrano vicAra have lakhavA besatA nathI paNa kevaLa jenA yogathI buddhamAM ane tenAmAM je taphAvata che te samajAya teTalIja bAbato, digdazana karIe chIe. vardhamAna e kAzyapa gotrIya hatA. mA bApa maratAM sudhI te yetAnA gharamAMja hatA. temanI pAchaLa teno naMdivardhana nAmano moTo Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI hato. te vaDilopArjita saMsthAnano mAlika thayo. te vakhatanA ne sattAdhIzo hatA tenI anumatithI teNe saMnyAsa lIdho. 11 varSa sudhI tapazcaryA karI judAM judAM jaMgalI lokonA pradezo joyA eka varSa sudhI teNe digaMbara brata dhAraNa kayu hatuM. bAra varSa e pramANe bityA pachI vardhamAnane kaivalyajJAna prApta thayu. ne pachIthI tene zAkyamuni pramANe sarvajJa, sarvazakti, tIrthakara ane mahAvIra ema kahevA lAgyA. chellA trIsa varasano badho vakhata teNe lokone dharmopadeza ApavAmAM ane yatijanonI gaNAdika vyavasthA karavAmAM gALyo hato. A yatijanone tenI mAtRdvArA aMga, magadha, ane videha e sthAnomAMnA je Apta saMbaMdhIo ceTaka, zreNika ane kuNika nAmanA rAjAo hatA temanA taraphano Azraya maLyo. dikSA lIdhA pachI varSARtunA badhA divaso teNe najIkanA zaharamAM gALyA chatAM teNe pazcima tarapha zrAvasti sudhI ane uttara tarapha himAlaya sudhI pravAsa ko hato. temanA mukhya agyAra gaNadhara hatA. teonA nAma zvetAMbara ane digaMbara e bannee je ApelA che temAM bIlakula mataphera nathI. mahAvIranA caritramA maMkhalono putra ne gozAlaka teNe tenI sAthe karelI 1 eka varSa sudhI vastra dhAraNa kayu hatuM evaM jainonuM maMtavya che. - - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spardhA ane temAM mahAvIrane maLelo vijya bhane chevaTe paMpArmA yaelaM tenuM mRtyu e vigato vizeSa vicAra karavA nevI che. jaina graMtho zivAya mahAvIranA caritranI mAhitI bauddhonA graMthomAM paNa maLI Ave che. bauddha lokoe tene naTaputra evaM nAma ApIne te nigraMthano mukhya ane buddhano pratispardhI hato evaM varNana karyu che. bauddha graMthomAM mahAvIranuM gotra agnivezAyana ema Apyu che. to have kharu jotAM temanA ziSya ne sudhA tenuM te gotra hatuM. mahAvIra ane buddha banne samakAlIna hovAthI bibasAra ane tenA abhayakumAra, ajAtazatru, likhicAmalla, gozAla (maMkhalIputra) vigere rAjaputro paNa teonAja samakAlIna hatA. jaina loko tenI janmabhUmI vizAlInI AsapAsa hatI emana kahe che. teno tenI sAthe sArI rIte meLa khAya che. udaka sarva jIvamaya che vigere jaina dharmanA matano anuvAda bauddha graMthomAM karelo maLI Ave che. bauddha lokoe naTaputranA mRtyu paMpA (pAvApurI) nAmanuM je sthAna ApyuM che te acuka barAbara che. mahAvAranI buddhanI sAthe sarakhAmaNI karIe to buddhanA ane mahAgIranA AyuSyakramamA je vilakSaNa sarakhApaNuM maLI Ave che tenuM sAhanIka kAraNa evaM hatuM ke te banne saMnyAsIo hatA. . Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA keTalAka Apta saMbaMdhIonA nAmo buddhanA AtasaMbaMdhIonI sAthe sArI rIte meLa khAya che. mahAvIranI strIna nAma yazodA tyAre buddhanI strInuM nAma yazodharA hatuM. mahAvIranA bheSThabaMdhunuM nAma naMdivardhana hatuM tyAre buddhanA sAvakA bhAIna nAma naMda. e buddha rAjA hato te vakhate tenu nAma siddhArtha hatuM. tyAre mahAvIranA pitAnuM nAma siddhArtha hatuM. nAmomA sAmya hovAnu kAraNa eTaluMja ke te vakhate evA prakAranA nAmo rAkhavAno vizeSa rivAja hato. banne kSatriyaputroe brAhmaNonA dharma viruddha dharma sthApana karyo emAM Azcarya mAnavAne bIlakula kAraNa nathI. brAhmaNo memane mithyA saMnyAsIo mAnatA hatA te e bauddhoja hatA. bannemAMno taphAvata khoLI kADhavA mATe have ApaNe buddha ane mahAvIranA jIvanakramamAMnI keTalIka bAbatono vicAra karIzuM.. 1 buddhano janma kapilavastu | 1 mahAvIrano janma vizAlI - zaheramA thayo. nagarInI pAse thayo. 2 buddhanI mAtA teno janma | 2 mahAvIranA mA bApa ghaNo , thatAMna mRtyu pAmI.. moTo thatAM sudhI hayAta hatA. 3 buddha potAnA vaDIlonI 3 mahAvIre potAnA vaDIlonI paravAnagI na letAM ane temanI paravAnagI laI temanI samakSa - ___ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) saMnyAsa lIvo. 4 mahAvIre 12 varasa tapazcaryA karI. tapazcaryA jarUranI che ema mahAvIrano mata hato mATe jai teNe tIrtha karanA nirvANa (?) pachI tapazcaryAnaM vrata pALyuM. 6 buddhanuM dehAvasAna kuDi-6 mahAvIranuM dehAvasAna paMpA (pAvApurI) zaheramAM thaj. gaMDamAM thayuM. hayAtI chatAM sanyAsa lIdho. 4. buddhe 6 varasa tapazcaryA karI. 1 tapazcaryAno kALa phogaTa che ema buddhano mata hato. 5 mahAvIranA caritranuM eTalaM vivecana karavAnuM kAraNa eTalaM ja ke, jaina dharmanI utpatti buddha dharmamAMthI na hoIne bIlakula svataMtra che ke nahIM eno nikAla karatI vakhate temAMnI ghaNI bAbato upayogI thaI paDaze. keTalAka paMDito mahAvIra ane buddha e banne judA judA mahApuruSo hatA ema to mAne che. chatAM te uparathI paNa A saMzayayukta praznano nikAla thAya che ema samajatA nathI. jainasAhitya viSe lakhatAM prophesara vebara ema kahe che ke jaina e. ati prAcIna bauddha dharmIonI eka zAkhA hoya. 1 temanA anuyAyIoe tapazcaryA karavAnuM kAyama rAkhyuM. Jin Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) jainadharma bauddhadharmamAMthI nIkaLyo hovo joIe ema mAnavA tarapha moTA moTA paMDitonI pravRtti thavAcaM kAraNa banne dharmomAM je sAmya dekhAya che te che. te viSa have ApaNe vicAra karavo joIe. jaina dharma e bauddha dharmanI zAkhA hoya ema prophesara lesane cAra aMtaH pramANothI siddha karI batAvyuM che. te viSe have kramavAra vicAra thaze. ... banne dharmomA temanA saMsthApakone jina,arhata, mahAvIra, sarvajJa, sugata, tathAgata, siddha, buddha, saMbuddha, parinivRtta ane mukta evA nAmo ApavAmAM AvyA che. ghaNA vakhatanA samayane anusarIne bannenA graMthomAM uparanAM nAmo apAyAM. paraMtu temAM vizeSa eTaluMna ke jina ane zramaNa e sivAya te saMbaMdhI keTalAka nAmo ekapaMthamAMnA lokoe vizeSa pasaMda kA ane keTalAMka temamAM viruddha bIjA paMthamAMnA lokoe vizeSa arthanI dRSTithI. pasaMda ko. . udAharaNa tarIke-buddha, tathAgata, sugana ane saMbuddha ekA zAkyamuninA hamezanAja nAmo che. maha vAranI sAthe ekA nAmono prasaMgavizeSena upapada tarIke upayoga ka vAmAM bhAvato. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tena pramANe vardhamAnanA upapadArthaka je vIra ane mahAvIra evA zabdo tena pramANe upapadanA arthe upayogamA lIdhelA jaNAI Avaze. . tIrthakara zabdano te ethI paNa judA svarUpe upayoga karatA hatA. jainonA mata pramANe tIrthakara eTale dharmasaMsthApaka ane teja tIrthakara zabda bauddha anuyAyIonA matamAM buddhadharmaviruddha nAstikapaMtha kADhanArAonA. mATe vaparAelo che. sugata ane tathAgata vigere zabdomAthI haraeka paMthAnuyAyI temanA keTalAka vizeSa zabdo pasaMda karI potAnA graMthomAM vAparatA hatA, e uparathI zuM siddha thAya che ? te zabdo jainoe bauddho pAsethI lIdhA ema siddha thaI zake khalaM ? bilakula nahIMna. kAraNa uparanA zabdano dhAtvarthoM karatAM kAMI judAna arthe eka vakhata eno nakkI upayoga thaI cukyo eTale pachI eka tarapha te zabdano upayoga teja arthamA karavo joIe athavA to te zabdano kAyamano tyAga karavo joIe. tathAgata, sugata, vigaire zabdonA eka vakhata artha karI cukyA pachI jainoe teonA pAsethI te zabdo leIne teja arthamAM bAparelA hoya ema saMmavatuM nathI. e viSe vicAra karatAM ema dekhAya ke ke sAmAnya mANaso karatAM vizeSa sadguNI paMDita evA puruSone Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) lagADavA jevA keTalAka vizeSaNo ane zabdasamudAya hoya che. te pramANe te vakhate moTA moTA sadguNI mahAn puruSone lagADavA jevA keTalAka vizeSaNo ane nAmo hoya che. te zabdonA mULa arthane anusarIne te vakhate tevA zabdo aneka mahAn puruSone lagADatA hatA. pachI tevA zabdo potAnA viruddha paMthomAM lokoe potAnA dharmasaMsthApakone lagADyA e kAraNe athavA potAnA mahAn lokottara sadguNayukta dharmasaMsthApakone lagADavA tevA zabdo ayogya lAgelA eTale pachI te zabdono dharmasaMsthApakonA upapada ayeM upayoga thavA lAgyo. udAharaNa tarIke:- tIrthakara zabdano yogarUDhArtha dekhIe to dharmasaMsthApaka evo thAya che. jainadharmagraMthomAM tevA arthe te zabda vAparelo che. paraMtu bauddha loko te zabda tenA mULa arthe na vAparatAM nAstikapaMthapravartakone lagADatA rahyA. eja kAraNathI bauddha loko pote jainadharmanA dveSio che ema spaSTapaNe darzAve che. buddha zabdano mukta ekA arthe upayoga kare che. jainagraMthomAM evA arthe e zabdano ghaNA vakhate upayoga karyo che.. paraMtu bauddhagraMthomAM buddhazabdano dharmasaMsthApaka evA. arthena . upayoga kare Tho maLI Ave che. uparanI hakIkatano sAra kADhIe , to eTaloja dekhAya che ke bauddhalokoe jyAre upara nA. zabdonI:. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40). paribhASA goThavelI tyAre temanuM jainonI sAthe sakhya to nahotuMna paNa temano temanI sAthe jhagaDo cAlato hato. jaino karatAM bauddho pUrvenA ema nakkI karavAne mATe-prophesara lesane eka pramANa ApyuM che. te kahe che ke banne dharmomAM temanA dharmasaMsthApakonA mRtyu thayA pachI temanI mUrtionI pratimA vigairenI devaLomAM pUjA kare che. jagatamA Aja sudhI je aneka dharmasaMsthApako thayA ke jemaNe buddha pramANe ame sarvajJa sarvazaktimAn chIe ema lokone darzAvyu te paikI jaina athavA buddha emanA bhanuyAyIo zivAya koIe paNa jaina ane buddha pramANe potAnA dharmasaMsthApakonA Izvarone mAna Apelu nathI. tevAja kAraNathI arthAt eka to bauddho pAsethI jainoe A paddhati lIdhI hovI joIe athavA to bauddhoe jainonI pAsethI lIdhI hovI joIe e zivAya trIjI utpatti lAgu thatI nathI. / Ama chatAM paNa e mUrtipUjAno ane mULanA jainadharmano athavA bauddhadharmano eka bIjAnI sAthe koIpaNa prakArano saMbaMdha nathI. kAraNa sAdhupUjA, pratimApUjA athavA caityavaMdana vigairenI bAbatornu mULa jotAM teno AraMbha mULanA yatinanonI sAthe na hoIne gRhasthananonI sAthe vizeSa dekhAya che. sAmAnyajanone Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) temanA prAcIna paraMparAgata yakSa, bhUta, pizAca devatAo karatAM kAIpaNa vizeSa pUjyatama bhAva hovo joIe ema jyAre bhAsa thavA lAgyo, tyAre uparano prakAra ( pratimApUjA vigere ) gRhasthajanonA taraphayI haLave haLave pracAramAM Avelo hovo joIe. pratimApUjA caityavaMdana vigere vizeSa prakAro utpanna thavAnuM kAraNa te vakhate 84 lakSa yonionA pherImAMthI pAra utaravAno bhaktimArga eja eka rasto che evo bharatakhaMDamAM te samaye pracalita thalo mata hoya. tyAre jainoe tIrthaMkarAdikonI pUjA vigere vidhio bauddha pAthI lIdhI ane bauddhonI te vidhio mAtra svayaMbha hatI evaM mAnavA karatAM te vakhate bharatakhaMDamAM je sAmAnya dhArmika utkrAMti cAlelI hatI te mULa kAraNathIja' bannee potapotAnI vidhio lIvI ema mAnavuM e vadhAre sayuktika lAge che. banne aaj eka sAmya 'ahiMsA paramo dharmaH' e paNa che te viSe AgaLa ekAda vakhata vicAra karIzuM. uparanA siddhAMtonuM samarthana karavA mATe prophesara lesane co eka pramANa ApyuM che, te e che ke jaina ane bauddha e banne sRSTinI utpattinA kAnI kalpanAtIta aparimeya saMkhyAthI gaNanA kare che. jaina zAtrAnAM sRSTi, yugo vigere viSe je teono hisAba che temAM - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) : teo evI kalpanAo bauddho uparathI khecI hoya ema nayI toSaNa e kalpanA teoe brAhmaNo pAsethI lIdhI hoya ema vizeSa saMbhavanIya lAge che. yugo vigeranI kAlagaNanA viSe jainoe bauddho karatAM ane brAhmaNo karatAM paNa mukhya bAbatamAM eka vicitra navIna yojanA kADhelI che. jainoe utsarpiNI, avasarpiNI ane ArA evA nAmathI kAlagaNanAnI paddhati kADhelI che tenI utpatti bauddhonA 4 moTA ane 80 nahAnA kalpomAMthI paNa kADhI zakAya tema nayI ane teja pramANe brAhmaNonA kalpomAMthI ane yugomAMthI paNa kADhI zakAya tema nathI. temanI utsarpiNI ane avasarpiNI brahmadevanI rAtrI divasathI nIkaLI hovI joIe ema lAge che. ahiMsA viSe pachI vivecana karIzuM ema pAchaLa kaheluMja hatuM thI te viSaye have thoDuM vivecana karIzuM. prophesara vebare jainonA pAMca mukhya dharmo ane bauddhonA daza dharmo emAM nikaTa sAmya che ema batAnyuM che te nIce pramANe:-- * bauddha yationA 10 dharmo te nIce pramANe 1 prANionI hiMsA nahiM karavAnuM vrata. * A vratonI bAbatamA - DaoN. harman jekobInA lekha sAthe aMkonI saini pharaka paDe che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) 1 corI nahi karavA vrata. 1 apavitra kRtya nahi karavAnuM vrata. 1 asatya nahi bolvAnuM vrata. . 2. asatya bhASaNa karavU nahi ( ahiMsA ).. 3 adatta vastunuM grahaNa karavU nahi ( asteya ). 4 brahmacarya dhAraNa kara ( brahmacarya ). 5 ane aihika vastu upara mamatva rAkhavo nahi. bauddho ane jainonA 5 vrato bIlakula sarakhA che. A sAmya jotAM e paikI koIe paNa bIjAnI nakala karelI hovI joIe ema mAnavUna ThIka dekhAya che. to paNa A vrato jainoe bauddho pAsethI lIdhA ke bauddhoe jaino pAsethI lIdhAM e. vAda to haju kAyama che te cheja. teno A uparanA pramANothI kAMI paNa nIkAla thaI zakato nathI. have e viSe trAhita dRSTithI vicAra karIe to ema jaNAI Avaze ke A vrato mULanAM jainonA paNa nathI paraMtu bannee A vrato trIjA pAsethI ( brAhmaNa saMnyAsIo pAsethI lIdhA che.) evaM sapramANa siddha thAya che. ( juvo bauddhAyana smRti 2-10-18 bularanuM bhASAMtara Sacred Book in the East ) bhAga 14 pArnu 271, ___ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) 1 pragati ane sadguNa baMdha karanArA mAdaka dravyornu sevana nahi karavAnuM vrata. 2 niSiddha samaye bhakSaNa nahi karavAnuM vrata. ___7 gAyana, nartana, vAhana ane nATya ityAdiyI dUra rahevAnuM vrata. * 8 bhUSaNa, alaMkAra, hAra, sugaMdhI dravyo vigerenu sevana nahi karavAnuM vrata. 9 moTI zayyA nahi svIkAravAna vrata. 10 suvarNa ane raupyatuM grahaNa na karavAnuM vrata. - e zivAya bauddhonI bInI 8 vidhio che te paikI pratyeka bauddhe pahelI 5 vidhio pALavIja joIe.ane chevaTanI gRhasthonA mATe che. te ATha dharma nIce pramANe 1 jIvahiMsA karavI nahi. 2 ApyA vagara levU nahi. 3 asatya bhASaNa karavU nahi. 4 mAdaka dravyornu sevana karavU nahi. 5 vyabhicAra karavo nahi. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 rAtre niSiddha anna khAvU nahi. 7 mALA, sugaMdhI dravyo vigerenU sevana karbu nahi. 8 caTAI upara uMghag. bauddhonA 5 vrato jainayationA 5 vratonI sAthe sArI rIte maLI jAya che. 1 have jaina ane bauddha emanA yationA AcAra vicArono udbhava kyAthI thayo haze? e viSe paNa ApaNe zodha karavAnA che. saMnyAsAzramanI aneka vidhio jainoe ane bauddhoe brAhmaNa saMnyAsIonA niyamo uparathI lIdhI che. evo phakta amAroja mata nathI. DaoNkTara byulare boDAyana sUtranu bhASAMtara kayu che temAM teNe potAno mata evoja darzAvyo che. prophesara kerne -- bharatakhaMDamAMnA bauddhono itihAsa' nAmano graMtha ko che temAM paNa potAno mata amArA pramANeja Apyo che. jainonA yationA je niyamo che te brAhmaNonA caturthAzramanA niyamonI keTalIka Abehuba nakkala che e spaSTa rIte darzAvavA mATe have ame gautama ane bauddhAyana smRtimAMnA saMnyAsIonA niyamonI jainayationA niyamonI sAthe tulanA karIne batAvIzuM eTale ghaNA ThekANe bauddhonA niyamo Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) paNa smRtimAMnA niyamonI sAthe maLe che te have spaSTa rIte dhyAnamA Avaze. 11 saMnyAsIe dhAnyano saMgraha karavo nahIM. bauddha ane jainayatione paNa sAMsArika pramANe saMgrahano niSedha che. (jainonuM 5 muM vrata juo ) jaina yatio potAnI sAthe bhikSApAtra, * kuMcalo, kapaDA vigaire je kAI rAkhe che te paNa temanI mAlamattA hotI nathI paNa dhArmika vidhi mATe Avazyaka che e dRSTithI te rAkhe che. 12 sanyAsioe brahmacarya pAlavaM, bauddhAyanasmRti pramANe bhane jainayationA niyamo pramANe A bannenuM cothu vrata che. bauddhonA yationa e pAMcamaM vrata che. 13 parjanyakAlamA sanyAsie ekana aheramA rahevu. 5 uparathI ema dekhAya che ke, bauddha ane jaina emanu vaso nAmarnu ne prata che te paNa brAhmaNo pAsethIna lIdhelaM hovU joIe. 14 teNe nAnA gAmamAM phakta bhikSA mATe jaI. jainono niyama e bAbatamA eTalo kaDaka nathI. jainayatione zaharamAM agara gAmamAM suvAnI paravAnagI che, topaNa teNe tyAM vadhAre divasa * rajoharaNa. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) mukAma karavo nahIM. mahAvIra zaheramA 5 divasa karatAM vadhAre ane gAmamA 1 rAtri karatAM vadhAre rahetA nahotA. 15 saMnyAsie moDA bhikSA mATe jarbu ( lokAnA ghAnaM jamaNa thayA pachI ) jainayati savAre athavA bapore potAnI bhikSA ANe che. enuM kAraNa jamavAnA vakhate jatAM AvatAM bhikSA mAre nikalatA potAnA pratispardhionI mulAkAta thavAno saMbhava hoya che te TALavA mATe teo savAre athavA bapore jatA ho. jainayati ghaNA bhAge divasamA ekala vakhata bhikSA mATe nikaLe che. eka divasa karatAM vadhAre upavAsa karyA hoya to teo be vakhata paNa mikSA mATe jaI zake che. 16 miSTAnna bhakSaNa viSe icchAno tyAga, jainayationA pAMca mahAvrato paikI cothA kalpamA eja kaheluM che. 17 vAcA, netra ane kRti ernu niyamana karabu. jainonI traNa guptionI sAthe athavA kAyA vAcA ane mana enA saMyamanI sAthe e ghaNA aMze maLe che. . 18 gupteMdriyornu AcchAdana karavA bhATe temaNe vastra dhAraNa karavaM. poSAka viSe janayationA niyamo eTalA sAdA nathI. jainonA zAstra pramANe yatio nagna pharI zake che athavA teo Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) eka, be, RNa vastra paNa dhAraNa karI zake che. taruNa ane sazakta yatine mAtra ekaja poSAka dhAraNa karavAnI AjJA che, mahAvIra nagna pharatA hatA. jinakalpiko paNa temaja vartatA hatA. ane jene nene mahAvIrane anusaravu zreyaskara lAgyuM teoe eee mahAvIra pramANeja AcaraNa kayu. parantu te sarvene guDeMdriya sA chAdana karavA mATe vastra dhAraNa karavAnI paravAnagI hatI. ( AcArAMgasUtra 1, 7, 7, 1). ...19 keTalAkanA mata pramANe junA kapaDA dhoyA pachI saMnyAsie vAparavAM. bauddhAyana kahe che ke, teNe raMgAveluM vastra dhAraNa kara. A niyamonU jaino karatAM boddhayationA niyamonI sAthe vizeSa sAmya maLI Ave che. jainomAM kapaDA raMgAvavAno athavA dhovAno niSedha che. jainyatioe teone je avasthAmAM kapaDAM ApyAM hoya tevIja avasthAmAM te dhAraNa karavAna kA che. kapaDAone raMga ApavAnI ane dhovAnI anujJA ApadAno brAhmaNa saMnyAsionA niyamono sArAMza eTaloja che ke, saMnyAs.ionA kapaDA bilakula sAdA hovAM joiye. ( jainayatione brAhaNothI vadhI javAnI icchA. to have vizeSa tANa te kaI karavAnI ? "te ena ke, kapaDAM bilakula dhovaDAvAM nahIM. galIcapaNAnI sImA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) karIne choDI devAM. ane lokone evA prakAraceM kaDakapaNuM batAvI amo brAhmaNo karatAM zraSTha chIe ema darzAvyu.) bauddhoe bhUtadayA tarapha potA vizeSa dhoraNa rAkhyu. ___ 20 vRkSa, vallI vigerenI zAkhAo teNe toDavI nahIM. jainonuM vrata evAja prakAranuM che paNa temAM emanA karatAM vadhAre eTaLu che ke, jemAM aNumAtra paNa catanya na hoya evAja phalo ane vanaspatinuM bhakSaNa karavAnI teone paravAnagI che. 21 parjanyakAlamAM teNe teja gAmamAM bIjI rAtre rahevU nahIM. nanayationA niyamo game tema hoya paNa mahAvIra e niyama pAlyo hato. 22 teNe mAthA upara nahAnI coTalI rAkhavI athavA badhuM muMDana karAvaq. e bAbatamA janoe brAhmaNothI kheMca karI che. te evI che ke, jaina yatione kezalucana karavU paDe che. kezaluMcana eTale capaTIthI keza khacI kADhavAM * (ajJAnI mANaso upara chApa besADavA mATe A yukti hovI joIe) bauddhAyanasmRtimA brAhmaNe saMnyAsa lIyo eTale zarIra uparanA ane mAthA uparanA * prathamatIrthakara-RSabhadevathI cAlato Avelo bArA prakAranA tapamAMno bhA paNa eka tapa che, nahIM ke chApa besADavA mATe kalpelo che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) keza ane hAthanA nakhoneM niyamana kara, ( kADhI nAMkhavAM) ema ko che. saMnyAsanA vakhate jaino paNa keza vigere kADhI nAMkhe che. 23 teNe bIja nAza karavo nahIM. AcArAMgasUtranA bIjA adhyayanamAM jainayatie iMDAM, jIvatA prANio, bIja vigairene pIDA na ApavA viSe ane atikSadra prANI athavA vanaspatine paNa pIDA na karavA viSe jainayationo ghaNo kaTAkSa che. __ 24 koI upakAra karo athavA apakAra karo te sarvenI sAthe udAsIna paNe vattavaM. 25 aihika athavA pAratrika kalyANa * viSe paNa prayatna karavo nahIM. chevaTanA be niyamo jainagranthomAM paNa maLI Ave che. kAraNa jainadharmanuM paNa dhoraNa uparalA niyamonA dhoraNa pramANena che. mahAvIre uparanA banne niyamone anusarinena potAnuM vartana rAkhyu hatuM. cAra mahinA karatAM vadhAre kAlasudhI nAnAprakAranA jIva, jantuo tenA zarIra upara caDhatA ane pharatA, temane vedanA paNa "utpanna karatA, temaNe ghAsa, ThaMDI, pavana, agni ane maccharo * indriyonA sukhane mATe ___ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA saMbandhathI judA judA prakAranA duHkho sahana kayA. teNe nAnAprakAranA devI ane mAnavI prANiothI utpanna thanArA sarve prakAranA sukhadAyaka ane duHkhadAyaka prasaMgo ghaNI dhIranathI sahana karyo. saMnyAsAzramanI chellI sthitimAM jIvana maraNa viSe saMnyAsI bilakula udAsIna hatA. bauddhAyanasUtramAMnA aneka niyamo jainonA niyamonI sAthe bilakula najIkamAM maLe che. yatie kAyika, vAcika ane mAnasikarItithI koI paNa sRSTaprANine inA karavI nahIM. jenA viSe pahelI yojanA karelI nathI ane je akasmAt prApta thayuM che evA prakAraceM ayAcita anna saMnyAsie bhakSaNa kara. tenuM paNa pramANa zarIra dhAraNane jeTalI jarura hoya teTaluMja te hovU joIe. e viSe jainayationA niyamo, bauddhAyanasmRtimAM brAhmaNasaMnyAsI viSe jevA niyamo che teja pramANe che ema jaNAI Avaze. e viSe bauddhabhikSuno koI vizeSa kaTAkSa nathI. tenAmAM teonA bhojananI pahelI vyavasthA karI mukI hoya topaNa cAle che ane bhojananA AmaMtraNo Ave topaNa te svIkAre che. brAhmaNasaMnyAsionA ane jainayationA niyamonI ApaNe upara je tulanA karI te uparathI jainoe brAhmaNonA niyamonuM anukaraNa karela hovU Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) joIe ema siddha thAya che. kAraNa eTalA nahAnA pradezamAMnA vauddhayationuM sarva bharatakhaMDamAM prasarelA saMnyAsioe anukaraNa kayu hoya ema mAnavU te asaMbhAvya lAge che. sivAya gautamasmRtikAra bauddhadharmasthApanAnA pahelAM thaI gayo che. prophesara byUlaranA mata pramANe ApastaMbasUtra I. sa. pahelA 400-500 varSa pUrve racelaM hovU joIe. teja pramANe nyUlaranA matathI bauddhAyana, ApastaMba karatAM puSkaLa prAcIna che. 1035 varSa nahIM paNa keTalAka saikAo prAcIna hovo joIe evo temano mata che. bauddhAyanasUtra karatAM gaubama smRtikAra prAcIna, ane gautama ane bauddha e banne paNa bauddhadharmasthApanAnA pUrvenA hatA. arthAt tevAja kAraNathI e bannee cauddhonuM anukaraNa karyu ema kahevU asaMbaddha che e spaSTa che. kadAca nyulara sAhebanI kAlagaNanAmAM bhUla thaI haze ema gaNie ane bauddhadharma pachI e banne smRtikAra thayA ema tuSyadurjananyAyathI kadAca mAnyu topaNa brAhmaNoe bauddho pAsethI potAnA saMnyAsanA niyamo lIdhA hovA joIe ema mAnavaM yuktiviruddha thAya. kAraNa sarvatra pragaTa nAstika gaNAelA bauddhonA niyamonU anukaraNa brAhmaNoe karyu hoya e kevI rIte saMbhave ?, have e upara keTalAka ema kaheze ke, bauddhoe brAhmaNonuM anukaraNa karyu ema tamo kaho Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) cho te paNa kevI rIte saMbhave ?, kAraNa cokkhI rIte dveSI gaNAelA brAhmaNonuM bauddho kevI rIte anukaraNa karaze ? to teno uttara e che, bauddhadharmanI sthApanA vakhate bauddho paNa brAhmaNone teonI vidvattA baddala ane nIti mATe ghaNuM sanmAna ApatA mATe bauddhoeja brAhmaNonuM anukaraNa kayu. topaNa jainoe khuda brAhmaNonA niyamonuM anukaraNa karyu ke bauddhoe brAhmaNonuM anukaraNa kartuM bhane bauddhona "jaino anukaraNa karyu ? e prazna to haju rahe cheja. e zaMkAnu nirAkaraNa be prakArathI thaI zake che. eka to jainoe anukaraNa karavAnuM te bauddha karatAM brAhmaNonuM anukaraNa karakhaM teone va prazasta lAgaze. kAraNa eka to nAstika gaNAelA bauddha mArphata anukaraNa karavA karatAM prAcIna kAlathI sanmAna pAmelA brAhmagonuMja khuda anukaraNa karavaM vizeSa saMbhavanIya lAge che. zivAya keTaleka ThekANe jainoe je brAhmaNonA niyamo lIdhA te bauddhagranthomAM maLI AvatA nathI ( bauddhoe te lIdhA nathI ). jo. bauddha brAhmaNo pAthI niyamo lIdhA ane bauddho pAseyI jainoe lIdhA ema mAnIe to uparanA bauddhagranthomAM nahIM hoya evA parantu brAhmaNagranthomAM ne jainagranthomAM maLI AvanArA niyamonI utpatti zuM ? arthAt tevAja kAraNathI jainoe bauddho mArphata Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' bhanukaraNa na karatAM brAhmaNo pAsethI te niyamo lIdhA ena siddha thAya che. * ____ have kadAca koI ema kahe ke, brAhmaNoe saMnyAsionA niyamo jaino pAsethI athavA bauddha bhikSuo pAsethI lIdhA ema kema na mAnie ? A AkSepano eka uttara che, te A pramANebrAhmaNonA cAraAzramo paikI chello cotho A saMnyAsAzrama che. A saMnyAsAzrama brAhmaNasaMsthA utpanna thavAnA pUrve paNa hato ema yadyapi mAnI zakAya nahIM to paNa te Azrama jaina athavA bauddha karatAM ghaNo prAcIna hato e nirvivAda che. __bIjuM-brAhmaNasaMnyAsio AkhA hiMdustAnamA prasarelA hatA ane bauddhayatijanono dharma sthApana thayAne be saikAo thayA to paNa teno prasAra niyamita pradezomAMja hato, sanmAnanIya ane - * pR. 45 thI laIne ahiM sudhI je je vicAro karavAmAM AvyA che te prAyaH jainadharmanI sAmAnya kathAone jovA vAlA lekhakonA vicArone laIneja karavAmAM AvyA che, bArIka dRSTithI vicArIe to bauddha tathA bhAhmaNo karatAM viziSTa-aneka sUkSmatattvavicAraratlone nirUpaNa karanAra mainadharmane-yamaniyamAdi jevI sAmAnya bAbato bIjA pAsethI levAnI saMbhavI zakeja nahIM, Agala jatAM lekhakanA khulAsA paNa evAja rUpamA bhaneka aovAmAM Avaze. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) vidvAn evA brAhmaNonuM anukaraNa karavAmAM bauddhone saramAvavAbilakula kAraNa nathI e dekhItuMja che. eTalA mATeja jaina ane bauddha jAte brAhmaNa nahIM hoya chatAM paNa bahumAnathI potAnA graMthomAM brAhmaNa zabda lagADe che. __have keTalAka kaheze ke, A saMnyAsa kadAca jainoe ane bauddhoe brAhmaNo pAsethI lIdho hoya to paNa teno uddeza kSatrionI prItinA mATeja hato ema dekhAya che. buddhe prathama moTA moTA maMDalone upadeza karyo ema oNlDena. varge siddha karIne batAvyuM che. kAraNa buddhe prathama banArasamAM je vyAkhyAna ApyuM hatuM teno bhAvArtha ema che ke, "emanA mATe moTA vaMzanA moTA moTA puruSo gRhasthAzramano tyAga karI yati-. dharmanI dikSA le che" jaino paNa brAhmaNo karatAM kSatriyone vizeSa pujya gaNe I ema temano dharmasaMsthApaka je mahAvIra tenI hakIkata lakhatAM jaina caritrakAroe tenA jarAyugarbhane brAhmaNastrI devAnandAnA garbhAzayamAthI kADhIne kSatriyANInA garbhAzayamAM muMkyo e uparathI spaSTa dekhAya che. ema thavAnuM kAraNa jainaloko ema kahe che ke, tIrthakara jevA dharmasaMsthApakono janma brAhmaNa jevA halakA kulamAM thato nathI. itarajAtionA yatione brAhmaNasaMnyAsI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevA gaNatA nahotA ema paNa ghaNA aMze saMbhavanIya che. A tarapha to cAre Azramano adhikAra phakta brAhmaNonena che evo mata dRDha yayo che. ane tene manusmRtino adhyAya 6, zlo. 97 no AdhAra Ape che. te uparanI hakIkata jotAM badhA TIkAkArono ema mata hato te dekhAto nathI kevala A tarapha mAtra cAra Azrama brAhmaNoe grahaNa karavA, traNa kSatrioe, ne ve vaizyoe, ane zudroe phakta ekaja Azrama grahaNa karavo evI samana thaI che. . e sarva hakIkata uparathI ema siddha thAya che ke, ati prAcIna vakhate paNa brAhmaNetarayatidharma brAhmaNayativargo karatAM bilakula judo gaNAelo hovo joIe. e kharuM nathI, kAraNa kSatrione cAre Azramano adhikAra hato. raghurAjAdi rAjAo putrane rAjyakArabhAra sopIne jaMgalamAM jaIne saMnyAsa laIne rahyA hatA evA varNano che tenI upapatti zaM? janakAdi tapasvio hatA e sivAya aneka kSatriya tapasvionA dRSTAMta ApI zakAze.. - ( vAru, tyAre brAhmaNa ane brAhmaNetara evA mArgo karatAM dvina ( brAhmaNa, kSatriya ane vaizya ) ane dvijetara evA kadAca thaI zakaze) brAhmaNetaronA mokSanA sAdhanabhUta je caturthAzrama emAM praveza thato nahoto. eTalA mATeja bauddha ane jaina vigere brAhmaNothI ___ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) viruddha paMtho nirmANa thayA. ane eja kAraNathI brAhmaNetarayatinanone mokSapantha sarvene sugama karavA mATe judA judA pantho kADhavAnI jarUra par3I. brAhmaNadharmapramANe anadhikArI yatinanone potAnA judA judA pantho kADhavAne vadhu zaM sAdhana thayuM e vaziSThokti uparathI sArI rIte dhyAnamA Avaze. vaziSTha kahe che, sanyAsie sarvano tyAga karyo topaNa vedAdhyayanano tyAga te karI zakatA nayI. saMnyAsa lIdhA pachI keTalAka paMDitonA matathI vedoktakarmakAMDanI kaI paNa jarura nathI. eTalaM kAraNa malyA pachI zuM pUcha ? keTalAkoe to karmakAMDa baMdhana karyu, ane vedapaThana paNa baMdha karI dIg e viSe vaziSTha kahe che, saMnyAsie karmakAMDano tyAga karyo to paNa harakata nathI paNa vedapaThana karavUna joIe. kAraNa vedapaThana na kare to te zUdra thAya che. mATe teNe vedapaThana baMdha karavU nahIM joIe. vaziSThanA eTalA kaTAkSa uparathI keTalAkoe phAve tema hoya topaNa vedapaThana te vakhate baMdha kayu e nirvivAda che. have keTalAkoe vedapaThana baMdha karyu eno artha thatAM thatAM haLave haLave keTalAkoe to vedomAM kAMI tAtparya nathI, te nirupayogI bhAga che. ema mAnavAnI zaruAta karI. evA prasaMge brAhmaNo taraphayI dhikkAra pAmelA brAhmaNetarayatinanone phAvatuM AyuM. keralAka brAhmaNasaMnyAsioe, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) saMnyAsa lIdhA pachI vedapaThana baMdha karelu joyuM teno atha te nirupayogI ane apramANa che eTalA mATeja brAhmaNasaMnyAsioe choDI dIdho evaM brAhmaNetara lokoe lokomA phelAvyu. evI dRSTithI notAM jaina ane bauddha emanA jevA judA judA pantho utpanna thavAnuM mUla caturthAzrama che. ane te caturthAzrama nAstikapanthano namuno hovo joIe ema lAge che. ekaMdara rIte jaina ane bauddha e brAhmaNa dharmomAMthI nikaLyA ema mAnavUna yogya lAge che. mAtra jaina ane bauddha e ekI vakhate brAhmaNadharmomAMthI nikaLyA ema nathI to paNa keTalAka varSe haLave haLave pheraphAra thatAM thatAM pariNata avasthAmAM AvatA gaelA brAhmaNadharmamAMthI te nikaLyA haze ema mAnavaM vizeSa prazasta lAge che. __jainoe potAnA chellA tIrthaGkara mahAvIra viSe je vigato ApI che te tapAsatAM ane jainayationA niyamo tathA jainonA aneka AcAra vicAra tapAsIzuM to jainadharma bauddhadharmamAMthI nikalyo ema kahevAne bilakula pramANa maLatuM nathI, bauddha ane jaina e banne dharmomAMnA mukhya mukhya muddAonA mato eTalA badhA bhinna cha ke, bannenA mukhya mato eka che athavA sAmAnya che ema paNa kahI zakazeja nahIM. udAharaNa tarIke-buddhanA nirvANa viSe game Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) tema hoya paNa sarvajagatnI utpatti zUnyathI thaI ne teno zUnyamA laya thAya che. evI upapatti te kare athavA anyathA kare paNa sarvavyApi AtmA tattva che ema je advaitavAdiono mata che tenA viruddha buddhano mata hato e dekhIto che. jainaloko brAhmaNo pramANe Atmatattva mAne che parantu sAMkhya, nyAya ane vaizeSikadarzanakArI pramANe te jagatvyApi na mAnatAM tenuM vimuttva niyamita mAne che.. alerator paMcaskandha vigere je siddhAnto che tenI nakkala jainazAstramAM nathI. jainonA adhyAtmagranthomAM sarva jago para je eka vizeSa upalabdha thAya che te e che ke, phakta prANI athavA vanaspatimAMja jIvatattva na mAnatAM paMcamahAbhUtonA atyaMtabArika paramANumAM- eTale pRthvI, Apa, teja, vAyu ane AkAza ityAdikomAM paNa jIvatattvanuM astitva mAne che. bauddhonA adhyAtmagraMthomAM evA prakAra kyAMe pratipAdana kareluM nathI. hiMdutattvajJAnamAM jJAnanI saMpUrNa avasthA sudhI judAM judAM pagathiyAM mAnelAM he paNa e viSe jainono svataMtra mata che. e saMbaMdhi teonI paribhASA brAhmaNo karatAM ane bauddho karatAM bilakula judIja che. teonA mata pramANe yathArtha jJAnanA 5 prakAra che. te evA prakAre ke, 1 matijJAna, 2 zrutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 manaH paryavajJAna Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) 5 kaivalyajJAna, jainonA granthakAro judA judA sAdhuonAM caritra ApatI vakhate e paribhASAno upayoga kare che. evA prakArarnu sAmya darzavanAruM varNana bauddhaadhyAtmagranthomAM kaI paNa dekhAtuM nathI. jainonA keTalAka mato bauddhonI sAthe maLatA nathI te paikI keTalAkonu upara vivecana karyu che. have jaina ane bauddha e bannenA je mato brAhmaNadarzanakAronI sAthe maLe che tenuM nidarzana karizaM. 1 punarjanma, 2 pUrvajanmamAM karelA sArA khoTA kRtyo pramANe A janmamAM phalaprApti thavI. 3 temana yathArthajJAnathI ane saddhartanathI punarjanma ane maraNa enI yAtanAomAthI mukta thaI zakavU. 4 dharmanI glAni thaI eTale avatAra thaI dharmasthApanA thavI vigere jema jaino ane bauddho mAne che te pramANena brAhmaNomAM paNa mAnelaM che. je pramANe aneka vakhate asuroe veda coryo ane viSNue matsyAdi avatAra dhAraNa karIne teono uddhAra ko ema brAhmaNo mAne che. teja pramANe prAcInakAlamAM thaI gaelA jaina... X muktAtmA to pharIthI janma dhAraNa kareja nahIM parantu bIjA bIjA jIvo aneka janmomAM sukRtano saMcaya karI tevA padanI yogyatA meLavI eka kAlacakramA mAtra 24 tIrthakaraja thAya che ane te tattvajJAnane punaH prakaTa kare che. paNa ekaja vyakti pharI phIthI avatAra dhAraNa karIne dharmanI glAni thatI maTADe ema jainonuM mantavya nathI. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 1 ) graMthono uddhAra mahAvIrAdi tIrthaMkaroe karyo ema jainonuM mAnatuM che. ane bauddhagraMthomAM paNa 'jainonA navIna utpanna thaelA panthavAlAe ema ka che' evA prakAranA uddekho che tethI bauddhonA dekhate paNa jainone prAcInapanthamAMnA gaNatA hatA. ane naTaputra emane yadyapi jainadharmano saMsthApaka mAnatA to paNa 23 mo tIrthaGkara je pArzvanAtha maNe sthApana karelo, paraMtu AgaLa jatAM mAMgI paDelA dharmanuM punarujjIvana karanAra eTaluMja samajatA. jaina ane bauddha e banne dharmono vicAra karatI vakhate Azvaya lAgavA jevI eka bAbata che te e che ke, bannenA dhamasaMsthApakonI saMkhyA bilakula pAse pAse che. eTale jaina 24 tIrthaGkaro mAne che. ane bauddho 25 buddho mAne che. evA prakAranuM sAmya dekhAya eTale banneno eka bIjAnI sAthai saMbandha hovoja joIe ane evA prakAranI mAnyatAvAlAonA matanuM khaMDana karavAne ghaNI aDacaNa paDe che. to paNa e sAmyatAmAM banne paikI eke saMkhyA koNe konA pAsethI lIdhI haze ? athavA banne dharmavAlAoe avatArakalpanA brAhmaNo pAsethI lIdhI haze ke zuM ? e praznano nirNaya thaI zakato nathI. buddhanA nirvANa pachI pahelA saikAmAM bauddhaloko 25 buddhonI pUjA karatA hatA. e uparathI bauddha Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) prAcIna che ema kahIe to jaino paNa ochA prAcIna na hatA ema mAnavAne bilakula kAraNa nathI. kAraNa nirvANa pachI bIjA saikAmAM vibhakta thaelA jainonA judA judA je zvetAmbarajaina, ane digambara jaina te banne paNa 24 tIrthaGkarone pUjya mAnatA hatA. e uparathI 24 tIthaGkaronI kalpanA junIja Thare che. 24 tIrthaMkara ane 25 buddha e avatAronI kalpanA bauddhoe jaino pAsethI lIghI ke noe bauddho pAthI lodhI eno vicAra karie to nirNaya thaI elo che topaNa hAla ame je keTalIka bAbato TharAvavAnA chIe tene thI koI ko lAgato nathI te bAbato A pramANe che 1 jainadharma e bauddha dharmamAMthI nikaLelo nathI. teno udbhava svatantra hovAthI teNe bauddhadharmamAMthI vizeSa lIghelaM paNa nathI. 2 bauddha ane jaina e banneoe paNa potAno dharma, nIti, zAstra, tattvajJAna ane sRSTinI utpattinI kalpanAo vigaire Tal prakAra brAhmaNo pAseyI vizeSa karI saMnyAsio pAsethI lIlo che, ahiM sudhI je vivecana thayuM hatuM te jainalokonA pavitragraMthomAM lakhelI teonI daMtakathAo vigere pramANa mAnIne ka hatuM. bArthanAmanA eka moTA vidvAn hatA te dareka bAbatamAM vizeSa uMDA utarI vicAra karatA ane pachI ghaNI kALajIthI * Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAne yogya lAge te mata jAhera karatA hatA, te A jainapranyomAMnI daMtakathAone pramANabhUta mAnatA na hatA. naTaputrane te kabula rAkhatA hatA paraMtu janono mata sthApana yayA pachI prakaTapaNe 500 varSe lakhAelA graMthone pramANya mAnIne tenA uparathI tarka kADhatA rahe, teone pasaMda nahoto. te kahe che ke keTalAka saikA o sudhI jeornu vizeSa mahatva nahotuM evA saMnyAsionA aneka ToLAothI jainaloko pRthaka thayA nahotA. jainonI dantakathAo bauddhonI dantakathAo uparathI lIdhelI hovI joIe. evaM bArtha sAhebarnu mata che. jyAre aneka saikAomAM jainamata vizeSa prabala thayo nahoto te vakhate teoe potAnA pavitragraMtho lakhI rAkhyA nahotA ebuM mAnIne bArtha sAhebe uparanI dalIlo karI che. janono pantha keTalAka saikAo sudhI bilakula kSudra avasthAmAM hovAne lIdhe teoe potAnA dharmagraMtho vigere lakhelA nahI hovA joIe, vigere dalIlo teoe pramANIbhUta mAnelA graMthomAMnI keTalIka bAbatomA jeono jujanAja matabheda thayo teone teoe potAthI judA rAkhyA vigere je hakikato che te uparathI te dalIlo yathArtha nathI eTalaMna nahatuM paNa e uparathI al Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64). jainaloko prAcInakAle paNa vilakula kSudra na hoIne potAnA dharmamato viSe kevala upara uparanI kalpanAo karanArA karatA vizeSa hoziAra hatA e nirvivAda siddha thAya che. ___DaoNkTara lumAne zvetAmbara jainonA sAta vibhAgo viSe ne mAhitI ApI che te uparathI paNa uparanA mataneja puSTi maLe che. vIjA athavA trIjA saikAmAM zvetAmbara jaino pAsethI keTalAka adhyAtmavicAronI bAbatamA mataphera paDavAthI digambara jaino vibhakta thayA. adhyAtmavicAromA matabheda thayo topaNa AcAra vicAromAM matabheda nahIM hovAthI zvetAmbaroe teone kadI paNa pAkhaDamAM gaNyA nathI. A judA judA pramANo uparathI jainalokonA pavitragrantho pariNata avasthAmAM AvavAnA pahelo paNa te loko kevaLa kSudra ane teonA dharmamato avyavasthita ane bIjA dharmane anusarIne badalanArA, ema na thatAM teonA matamAM bilakula jhINI jhINI bAbato paNa niyamita TharAvelI hatI emaja mAnavaM yogya lAge che. jainadharmagrantho pramANe teonI aitihAsikadantakathAo viSe paNa vicAratAM judI judI gAthAomAM je je vistRta guruparaM adhyAtmadicAromA bheda to che paNa AcAravicAromA vizeSa thavArthI vibhakta karelA // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) parAo ApI che te uparathI teo potAnA matanA itihAsa tarapha paNa durlakSya karatA nahotA e cokTuM dekhAya che. kadAca e paraMparAo kalpita hovI paNa saMbhavanIya che parantu kalpasUtramA teoe je gaNa, zAkhA ane guruparaMparAnI yAdi ApI che te jainoe banAvelI hoya ema mAnavAne kayAM sabala kAraNo che vAru ?, hAlanA jainone kalpasUtramA ApelI yAdi zivAya kaI vizeSa mAhiti nathI, ane mAhitI che ema teo kahetA paNa nathI. teoe kevala nAmonI je eka vistRta yAdi rakSaNa karIne mukI che te uparathI prAcInakAlanA dharmapanthanA anuyAyionI mAhitI hovA tarapha teonuM dhyAna hatuM e nirvivAda siddha thAya che. jainadharmanA grantho vallabharAjAnI kArakIrdImAM devarddhigaNisamAzramaNanA parizramathI pariNata avasthAmAM AvyA che ema ghaNA kharA paMDitonA matathI mAnya thayuM che. devarddhigaNine pUrva upalabdha yaelA judA judA granthonA AdhAre siddhAntanA grantho banAvyA. have jainagrantho kayA kAlamAM racAelA hovA joIe enI zodha karIzuM. jainaunA siddhAntagrantho paikI AcArasUtrano pahelo bhAga ane sUtrakRtAGga e bhAgo atizaya prAcIna hovA joIe. sUtrakRtAGgasUtra vaitAlIyachandaHmAM lakhAechaM che. bauddhonA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 66 ) bIjA aneka grantho vaitAlIyachandamAM lakhAelA che. lalitavistarAgranyamAMnI baitAlIyachaMdobaddha kavitAo karatAM sUtrakRtAGgagraMyamAMnI kavitAonuM svarUpa prAcIna dekhAya che, ekaMdararIte aneka sAdhakabAdhaka pramANono vicAra karatAM I. sa. 400 varSa pahelAM jaina grantho racAelA hovA joIe ema dekhAya che. jainagranthomAMnA pramANa mAnelA je aGgagrantho che te tenAthI pUrvenA hatA evaM zvetAmbara ane digambara e bannenuM kahetuM che. te kahe che ke, pUrvanA grantho, jJAna dahADe dahADe cAlyuM jatAM jatAM AgaLa bilakula cAlyuM gayuM. koI paNa dharmasthApakone potAnA navA mato prAcIna AdhAra upara calAvI devAnA hoya to ' phalANA pUrvagrantho hatA te AgaLa jatAM lupta thaI gayA temAMno je bhAvArtha te tamone kahuM huM ' ema kahevA mATe je prAcIna grantho lupta thayAnaM bahAne ghaNA ThekANe, batAve che parantu jainagrantho mATe ema mAnavAnuM kAraNa nathI. aGgagrantho pUrvonA AdhAre thayA che ema jainaloko mAnatA nathI. te tene anAdi mAne che. pUrvazabdanA uparathI jyAre joIzuM tyAre paNa pUrva eTale pahelAM upalabdha yaelA grantho ema mAnavaM vizeSa yogya lAge che. zivAya pUrvagranthonuM jJAna ekI vakhate lupta na thatAM kramavAra rIte lupta thayuM che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) manonuM ema kahetuM che ke - bhadrabAhu pachI 14 paikI 10 pUrvo upalabdha hatA. e uparathI te kevala khoTuMja che ema kahI zakAya nahIM. "jainonA 14 pUrvo viSe vicAra karatAM ema dekhAya che ke, A pUrvagrantha jainonA pahelAMnA dharmagrantho hovA joIe pachI navA grantho thayA eTale te grantho junA thaI paDyA. dRSTivAdamAM 14 pUrvono samAveza thalo hato. A granthomAM dRSTi eTale jainonA ane tenI sAthenA bIjA yationA siddhAMtonuM nirUpaNa karekuM ituM ema dekhAya che. e pramANe pUrvomAM mahAvIra ane temanA pratisparddhimatavAlAnA vAdavivAdanuM kathana hovu joIe ema lAge che. dRSTivAdamAM pravAda vigere zabdo vAparyA che. te uparathI temA~ vAdavivAdanI bAbata hovI joIe ema lAge che, pahelAM ema kyuM che ke, 'mahAvIra navo pantha nahIM kADhatAM pahelAMnA dharmamatomAM sudhAraNA karIne prAcIna matono uddhAra karyo che. arthAt temano potAno mata sthApana karatI vakhate aneka junA matavAdio sAthai vAdavivAda karIne keTAkonA matanuM khaMDana karIne potAno mata sthApana karavo, yo ze. kAraNa dharmasthApakone ema karavAnI jarura paDhe ja che. have mahAvIranuM ane temanA pratispardhionuM mahatva mahAvIranuM pratispardhimaMDala naSTa thayA pachI arthAta nahIM jevuM thayuM haze te Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) vakhatanA lokone yadyapi evA 4 vAdavivAdaka graMthonuM mahatva lAgavA jevU hoya topaNa kAlAMtare te granthomAMnI suMdaratA naSTa thAyaja eTaluMna nahIM paNa AgaLanA lokone evA pavitragrantho paNa mAnavA sArA lAgatA nahIM hoya. arthAt dezakAla badalAyo tyAre dezakAlane anusarIne navA graMtho taiyAra karavAnI jarura vizeSa paDavAthI navA grantho taiyAra karavA paDyA eTale junA grantho pAchala paDyA e svAbhAvikana che. zivAya ema paNa kahe che ke, navA grantho taiyAra cayA pachI keTalAka varaso sudhI pUrvI upalabdha hatA. pachI halave halave te grantho lupta thaI gayA. e uparathI ema dekhAya che ke, te pUrvagranthono jANI joIne koIe nAza ko ema nathI paNa navA granthomAM jainasiddhAntonU nirUpaNa vizeSapaddhatisara thavAthI ane te anthono vizeSa pracAra thavAthI pUrvagranyo junA thaI paDyA hovA * joIe ema mAnavaM vizeSa prazasta lAge che. ekaMdara rIte jaina dharmano udbhava ane vikAsa e bIjAthI na thatAM svataMtra ke ema sArI rIte siddha thAya che. 4 pUrvanA graMthomAM ati mahattva -sUkSmamAM sUkSma jJAna hatuM te dhAraNa karanAra buddhimAn puruSonA abhAvadhI dhIre dhIre lupta thatuM gayu evI jainonI mAnyatA che. paNa te kevala vAdavivAdanA graMtho na hatA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiH| upAdhyajInA banne lekhono TuMkamA sAra. vedazAstrasaMpanna zrIvAsudeva narahara upAdhye potAnI marAThI bhASAmAM A banne lekho nirmalahRdayathI lakhelA e to nirvivAdana che, chatAM keTalAkonA taraphathI mane evI sUcanAo maLI ke-A lekhomAM keTaleka ThekANe jainadharmanA tattvothI viruddha bhAse che, mArI samaja munaba to prAyaH lekhaka potAnA vicArone AgaLa pAchaLa jAhera karI gayA che, kadAca tevA adhItajainasAdhunA samAgamanA abhAvathI athavA jainadhArmikagranthonA abhyAsano vizeSa lAbha na maLavAthI saheja gaphalatamAM AvyA hoya to te sudhArIne vAMca e ApaNI ( vAMcakanI ) pharja che. ___ ekaja lekhamAM koInI samaja kevA prakAranI thAya ane koInI kevA prakAranI thAya e darekanA vicAro upara AdhAra rAkhe che. mATe sUkSma vAtone choDI daI temanA mukhyavicArono saMbandha joDI ApuM eTale AgaLa pAchalano vicAra karyA vagara Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) - koI ajANa mANasa temanuM ekAda vacana mAtra pakaDIne teno saMbandha meLavyA vinA ADo avaLo artha karI bese nahIM. jainadharma viSaye be bola.' nAmanA temanA pahelA lekhamAM veda prathama kevI avasthAmA hatA, pachI teNe keg svarUpa dhAraNa karyu ane tethI keQ bIbhatsapaNuM jagatmAM cAlatuM hatuM vigerenuM vivecana karelu che. A vedano viSaya to lekhakanA gharanona hato. pachI jaina ane bauddhanA dayAlu mahAtmAothI te vedokta hiMsAkarma kevI rIte haTavA pAmyu, te mahApuruSono tapa, vairAgya bhane jJAna keTalI badhI uMcI hadanuM hatuM ane temaNe loko upara keTalo badho aparimita upakAra karelo vigere jaNAvela che. chevaTamAM bInA paNDitone paNa jaina ane bauddhonA granthomAM rahelAM agAdhatattvaratnone jovAnI bhalAmaNa karI lekhanI samApti karelI che. 'jainadharmanI utpatti ane vikAsa.' / A mathAlAnA bIjA lekhamAM-prathama saMskRtagranthone prAcInatAnuM sthAna ApI bauddhonA granthone vizeSa prAcIna TharAvyA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 71 ) Na auttarIya bauddhagranthonI adhika prAcInatA ThaharAvI tenA jeTalIja prAcInatA jainadharmanA granyone ApelI che. paraMtu jainonA granthonuM dhoraNa ghaNuMja judA prakAranuM che e paNa spaSTapaNe darzAluM che. AgaLa jatAM jainadharmanA nAyaka mahAvIrapramutuM ane bauddhadharmanA netA buddhabhagavAnUnuM TuMka vRttAnta AlekhI te banne dharmanAya - kone bhinna TharAvavA prayatna karela che ane banne varmonA AcAro vicArAne arasaparasa sarakhAvIne te konAmAMthI konAmAM gayA haze vigere aneka kalpanAo karIne pR. 45 mAM pharIthI evI tarka uThAvI ke jaina ane bauddha e bannenA AcAra vicArono udbhava kyAMthI thayo haze ? brAhmaNo pAsethI ke temanA saMnyAsio pAseyI ? chevaTe pR. 14 mAM to evo nizcaya karI devAmAM Avyo ke - jainoe bauddhonuM anukaraNa na karatAM brAhmaNo pAsethI te niyamo lIvA eja siddha thAya che. eja pRSTanI TIpamAM amoe jaNAvyaM hatuM ke aneka sUkSmatattvaratnone nirUpaNa karanArA jainadharmione yamaniyamAdi jevI sAmAnya Tarant bIjA pAthI levAnI saMbhavi zake nahIM. AgaLa jatAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) lekhakanA paNa evAja prakAranA aneka khulAsA jovAmAM Avaze. te khulAsA nIce pramANe (1) pR. 59 mAM " hindujJAnamAM jJAnanI saMpUrNa avasthA sudhInAM judAM judAM pagathiyAM mAnelAM che paNa e viSaye jainono svatantrana mata che. e saMbandhI teonI paribhASA brAhmaNo karatAM ane bauddho karatAM bilakula judI che." ___ ahiM vicAra karavAno e che ke mokSanI pUrNa avasthAno pAyo sarva matomA mukhyapaNe jJAna uparathI racAelo che. jJAnAhate na muktiH evaM vedavAkya paNa che teno vicAra hajAro zlokonA vistArathI jainagranthomAM karelo che. jyAre tevA mukhya mukhya viSayomAM paNa je jainadharma bIjA koInI paNa apekSA rAkhato nathI tevA svatantramata (jainadharma ) vAlAne yamaniyamAdi jevI sAmAnya bAbato bIjA pAsethI levAnI kevI rIte jarUra paDe ? arthAt nana paDe ema arthApattinyAyathI lekhake svayaM siddha karI batAvyuM che. (2) pR. 62mAM " jainadharma e bauddhadharmamAMthI nikaLelo nathI, teno udbhava svatantra hovAthI teNe bauddhamAMthI vizeSa lIdhelaM paNa nathI." Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) (3) pR. 62 mAM " bauddha ane jaina e banneoe paNa potAno dharma, nIti, zAstra, tattvajJAna ane sRSTinI kalpanAo vigere badho prakAra brAhmaNo pAsethI vizeSa karI saMnyAsio pAsethI lIdhelo che, ahiM sudhI je vivecana kayu hatuM te mAtra temanI dantakayAo vigerene pramANa mAnIne karyu hatuM paNa pukhta vicAra karanAra bArtha sAheba te dantakathAo uparathI anumAna karI besavArnu yogya mAnatA nahatA. " ityAdi. A phakarAthI lekhake e siddha karI batAvyuM che ke-jainonA mukhyasiddhAntone jotAM pR. 45 thI te pR. 62 sudhI je je anumAno karI batAvyAM che te yathArthapaNe thaelAM nathI. (4) pR. 64 mAM" jainaloko prAcInakAle paNa bilakula kSudra na hoIne potAnA dharmamato viSe kevala upara uparanI kalpanA karanArAo karatAM vizeSa hoziyAra hatA e nirvivAda siddha thAya che." ____ A lekhathI to amone e vicAra udbhave che ke-bauddhadharmanA ane brAhmaNadharmanA tattvo karatAM paNa jainadharmanA tattvo lekhakane keTalAbadhA mahattvavAlA bhAsamAna thayA haze vAru ? AgaLa jatAM lekhake jaNAvyuM che ke-" jainonA caudapUrvanaM jJAna yadyapi lupta thaI gaelaM che topaNa te jainonI vAto kalpita nathI pA . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) paNa satyarUpaja che' ityAdi lakhIne ThevaTamAM "jainadharmano udbhava ane vikAsa e bIjAmAMthI na thatAM svatantrana che" A chevaTanA phakarAthI vicAra karIe to paNa jainoe potAnA AcAro ane vicAro bIjA koInI pAsethI lIdhA nathI e cokkhe cokkhaM lekhake siddha karI batAvyuM che. udAharaNa tarIke-pR. 17 mAM lekhaka lakhe che ke" hAlamA bhAratIyalokonA je AcAra vicAra ane dharmasaMsthAo che teomAM jaina dharmasaMsthA ane vicAra maLI gaelAM che. e nagara pradakSiNA, AlaMdInI pAlakhI, potAnA poDazopacAranI pUjA, naivedyasamarpaNa vigere jainadharmionA sAthe tulanA karI jotAM tarata dhyAnamA Avaze." tathA pR. 18 mAM " bhAratIya lokasamAjamAM jaina ane bauddhadharma eTalo badho vyApI gayo che ke--paurANika dharmamAM ane pachInA panthamAM temanA ( jainadharmanA ) AcAravicAronuM ane teonI dharmapaddhatinuM tAdAtmya thaI gayuM che, e bhagavadgItAdigranthomAM bauddhonA nirvANAdizabdo je bilakula lIna thaI gayA che te upara tarata dhyAna ApavA jebuM che. pachI jainadharmano dveSa karatAM karatAM amArA AcAra vicAra upara, sandhyApUnAdi vidhio upara, hameza bolavAnA stotro upara paNa teno asara thaelo che." pR. 19 mAM " bharatakhaNDamAM to zaM paNa AkhA jagat upara banne al Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmoe keTalo badho aparimita upakAra karyo che e najare AvyA pachI hAlanA jagatmAMnA pracalita dharmo tathA bauddha ane jaina dharmo emano jevo jevo saMbandha teonI ( paNDitonI ) najaramAM Avato jaze tema tema A navIna maLelI vilakSaNa ratnonI agAdha khANa dekhIne teona mana AnandasAgaramAM tallIna thaI jaze eTaluja A ThekANe kahevU basa che." lekhakanA A vAkyothI paNa eja siddha thAya che ke-hindudharmanA AcArona, vicAronaM ane temanI dharmapaddhatinaM malasthAna te jainadharmanA granthoneja AbhArI che. ane tethIna te dharmo yatkiJcit zobhApAtra thaelA hoya e paNa lekhakanA vicArothIna siddha thAyaLe. ityalaM vistareNa. saMgrAhaka Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramahaMsazrI yogajIvAnandasvAmijIno patra / A duniyAmAM ghaNA mANaso to potAnA dharmamAM cAlatA AvelA game tevA vicArone vaLagIneja rahelA hoya che. kadAca koI koI paMDito bIjAnA dharmamA rahelA mahatvanA vicAro jANI zake che ane vicArI paNa zake che chatAM potAnA vyavasAyamAM phaselA hovAthI gauNapaNAmAM gaNI kADhe che, ane keTalAka paMDito to vAtacitanA prasaMgamAM bIjAmA rahelA mahatvanA viSayone mukhathI kahI paNa batAve che, amuka dharmamAM amuka vicAro vicAra karavA jevA che. parantu kharI lAgaNIthI to koI mahAtmA puruSoja bIjAdharmanA tattvono abhyAsa karI tenI vAsanAthI vAsita thavAthI kharekhalaM antaHkaraNa mahamahATavADaM thayA pachI lokaprasiddhimAM muMkI zake che. kadAca ekAda paNDitanA tevA vicAro bahAra paDelA hoya to temAM zuM satya che ane zuM asatya cha te jANavAnI darakAra karyA vinA mAtra potAno kako kharo karavAnA hetuthI teno yadvA tadvA paNe uttara ghaDI kADhIne lokomAM tene samajavinAno TharAvavA prayatna kare che, paNa e vAta Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77 ) tattvajJapuruSone karavI te yogya na gaNAya. bhale ajANa game tema bole. __ amoe jainadharmaviSayanA vicAro je upAdhyejInA thaelA che te prasiddhimA mukyA che chatAM paNa koInA manamAM evI zaMkAno paNa udbhava thavA pAme ke-A ekaja mANasanA vicAro kharA cha ema ApaNAthI kevI rIte nizcaya thaI zake ? mATe amo AgaLa bIjA paNa aneka paMDitonA nAnA moTA lekho je amArA jovAmAM AvyA temAMnA keTalAka lekho A lekhasaMgrahamA dAkhala karI vAMcakone vicAra karavAnI sugamatA karI ApavAnuM dUrasta dhArI TAMkI batAvIe chIe. juvo ke-jevI rIte vedazAstrasaMpanna upAdhyejIno pahelo lekha che tenA abhiprAyone prAyaH maLato vedazAstramA nipuNa A eka paramahaMsa ke jemaNe koI paNa jainano samAgama thayA vagara amArA guruvarya mahArAjAnA hAthathI lakhAelA mAtra beja granthonA paricayathI granthakArano patto meLavI potAnA aMtaHkaraNano ubharo kevaLa patradvArAja kevI rIte ThALanyo che te A ThekANe dAkhala karIne batAyU~ to te asthAne nahIM gaNAya. saMgrAhaka. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) tattvanirNayaprAsAda grantha pRSTa 126 mAM pragaTa thaelo patra nIce pramANe che pUrvapakSa- aiseM mahAtmA yogajIvAnaMdasarasvatIsvAmIjI kauna hai ? uttarapakSa-saMvat 1948 ASADha sudi 10 mIkA likhA eka patra gujarAMvAle hoke hamAre pAsa ( arthAt graMthakAra AtmArAmajI mahArAjAke pAsa ) mAjhApaTTI meM pahuMcA tisa patrako vAMcake tisa likhanevAle niHpakSapAtI aura satyake grahaNa karanevAle mahAtmAkI buddhiko koTIzaH dhanyavAda dIyA aura tisake janmako saphala mAnA so asalI patra to hamAre pAsa hai tisakI nakala akSara akSara hama yahAM bhavyajana pAThakoMke vAMcane vAste dAkhila karate haiM. svasti zrImajjaineMdracaraNakamalamadhupAyitamanaska zrIlazrIyukta parivrAjakAcArya paramadharmapratipAlaka zrI AtmArAmajI tapagacchIya zrImanmunirAjabuddhi vijaya ziSya zrImukhajIko parivrAjaka yogajIvAnaMdasvAmI paramahaMsakA pradakSiNAtrayapUrvakaM kSamAprArthanametat // bhagavan vyAkaraNAdinAnAzAstroMke adhyayanAdhyApanadvArA vedamata ga -- Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) lemeM bAMdha maiM aneka rAjA prajAke sabhAvijaya kare dekhA vyartha magaja mAranA haiM itanAhI phalasAdhanAMza hotA hai ki rAje loga jAnate samajhate haiM phalAnA puruSa baDA bhArI vidvAn hai paraMtu AtmAko kyA lAbha hosakatA dekhA to kucha bhI nhiiN| Ana prasaMgabasa relagADIse utarake baThiMDA rAdhAkRSNake maMdirameM bahuta dUraseM Anake DerA kiyA thA so eka jainaziSyake hAtha do pustaka dekheM, to jo loga ( do cAra acche vidvAn jo mujhase milane Aye ) the kahane lage ki ye nAstika ( jaina ) graMtha hai ise nahIM dekhanA cAhiye aMta unakA mUrkhapaNA unake gale utArake nirapekSabuddhike dvArA vicArapUrvaka jo dekhA to vo lekha itanA satya vo niSpakSapAtI lekha mujhe dekhapaDA ki mAno eka jagat choDake dUsare jagatmeM Ana khaDe ho gaye. aura AbAlyakAla 70 varSase jo kucha adhyayana karA vo vaidikadharma bAMdhe phirA so vyarthasA mAlUma hone lagA. jainatattvAdarza vo ajJAnatimirabhAsakara ina dono graMthoMko tamAma rAtriMdiva manana karatA baiThA vo graMthakArakI prazaMsA bakhAnatA baThiMDemeM baiThA hUM setubaMdharAmezvarayAtrAse aba maiM naipAladeza calA huuN| paraMtu aba merI aisI asAmAnya mahatI icchA mujhe satAya rahI hai ki kisI prakArase bhI ekavAra ApakA merA samAgama vo Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) paraspara saMdarzana ho jAve to mai kRtakA hojAUM / mahAtman hama saMnyAsI hai Ajataka jo pAMDityakIrtilAbhadvArA jo sabhAvijayI hoke rAjA mahArAjAomeM khyAtipratipatti kamAyake eka nAma paMDitAIkA hAMsala karA hai, Aja hama yadi ekadama Apase mile to vo kamAyI kIrti jAtI rhegii| ye hama khUba samajate vo jAnate hai paraMtu haThadharma bhI zubhapariNAma zubhaAtmAkA dharma nahIM / Aja maiM Apake pAsa itanA mAtra svIkAra kara sakatA hUM ki prAcInadharma paramadharma agara koI satyadharma rahA ho to nainadharma thA. jisakI prabhA nAza karaneko vaidikadharma vo SaTzAstra vo graMthakAra khaDe bhaye the. paraMtu pakSapAtazUnya hoke koI yadi vaidikazAstropara dRSTi deve to spaSTa pratIta hogA ki vaidikabArte kahI vo lII gaI so saba jainazAstroMse namUnAIkaThI karI hai IsameM saMdeha nahI. kitanI kabAteM aisI hai ki jo pratyakSa vicAra kare vinA siddha nahI hotI hai. saMvat 1948 mitI ASADha sudi 10 // punarnivedana yaha hai ki yadi ApakI kRpApatrI pAI to eka daphA milanekA udyama karUMgA // iti yogAnaMdasvAmI kiMvA yogajIvAnaMdasarasvatI svAmi // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // *mAlAbaMdhazloko yathA // yogAbhogAnugAmI dvijabhajanajaniH zAradAraktirakto digajetAjetRjetA matinutigatibhiH pUjito niSNujikaiH / jIyAddAyAdayAtrI khalabaladalano lolalIlasvalajaH kedAraudAsyadArI vimalamadhumado-dAmadhAmapramattaH // 134 isa zlokake 61 artha hai vesaba atha jainaprazaMsA vo zrIAtmArAmajIkI vibhUtikI prazaMsA nikale hai pratyeka puSpoMke bIcakA jo akSara hai vo tInavAra eka akSarako kahanA cAhiye aisA kAvya dazavIza zloka banAya ke jarura cAhatA thA ki jainatatvAdaza vo ajJAnatimirabhAskarameM jainadevaprazaMsA honI cAhetI thii| ekavAra Apako milane bAda apanA siddhAMtakA nizcaya phira karanA bane to dekhI jAyagI // . yaha lekha unakA eka kAgajake TukaDemeM alaga thA yaha sarva * lekha pUrvokta mahAtmA kA hai| * A kAvyanuM citra sAdhananA abhAva amoe dAkhala karelu nathI mATe jene jovAnI icchA hoya temaNe tattvanirNayaprAsAda grantha pR. 528 mAM joI lebu. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsujanasammelanam nAma sarvatantrasvatantrasatsampradAyAcAryasvAmirAmaMmizrazAstripraNIte jainadharmaviSayevyAkhyAnadazake prthmvyaakhyaanm| // zrImate rAmAnujAya namaH // sajjana mahAzaya ! ___Aja bar3A sudina aura mAGgalika samaya hai ki hama bhAratavarSIya jinake yahA~ sRSTike AdikAlahIse sabhyatA, AtmajJAna, parArthe AtmasamarpaNa, AtmAkI anAdyantatA jJAna calA AyA hai, balki samayake pherase kucha purAnI pratiSThA purAnI sI par3agayI hai, ve isa sthAnameM ekatra huye haiM, avazyahI ise saubhAgya mAnanA, aura kahanA cAhiye, kyoMki vaidika mata aura jaina mata sRSTikI Adise barAbara avichinna cale Aye haiM, aura ina 1 gaNe vidyAvatAM yasya prathamaM nAma ghoSyate / sarvatantrasvatantro'sau rAmamizrasudhIrayam // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (83) donoM majahaboMke siddhAnta vizeSa ghaniSTha samIpa saMbandha rakhate haiM, jaisA ki pUrvameM maiM kaha cukA hU~ aura jaisA ki-satkAryavAda, satkAraNavAda, paralokAstitva, AtmAkA nirvikAratva, mokSakA honA, aura uskA nityatva, janmAntarake puNyapApase janmAntarameM phalabhoga, vratopavAsAdivyavasthA, prAyazcitavyavasthA, mahAjanapUjana, zabdaprAmANya ityAdi samAna haiM, basa to isI hetu mujhe yahA~ yaha kahate hue merA zarIra pulakita hotA hai ki Aja kA yaha hamArA jainoMke saGga ekasthAnameM upasthita hokara saMbhASaNa vaha hai ki jo cirakAlake bichur3e bhAI bhAIkA hotA hai| sajjanoM ! yaha bhI yAda rakhanA jahA~ bhAI bhAIkA ristA hai vahA~ kabhI kabhI lar3AIkI bhI lIlA laga jAtI hai, parantu yAda rahe uskA kAraNa kevala ajJAnahI hotA hai / __isa dezameM Aja kala aneka alpajJa jana boddhamata aura jainamatako eka jAnate haiM, aura yaha mahA bhrama hai| jaina aura bauddhoMke siddhAntako eka jAnanA aimI bhUla hai ki-jaise vaidika siddhAntako mAna kara yaha kahanA ki vedoMmeM varNAzramavyavasthA nahIM hai, athavA jAtivyavasthA nahIM hai, athavA yaha kahanA ki dvijoMne zudroko jhUTha mUTha choTA banAkara unheM bar3e kleza diye, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) 'aba hama unheM klezamukta kareMge / sajjanoM ! Apa jAnate haiM duniyAmeM rupayA bahutahI Avazyaka vastu hai, aura vaha bar3ehI kaSTase milatA hai| yadi koI uskA sIdhA aura uttama dvAra hai to-zilpa, aura sevA, to aba dhyAnase jAnanA, ki dvinoMmeM brAhmaNa, kSatriya sabase bar3e samajhe gaye haiM, unhoMne apane hAthameM Avazyaka bAta koI na rkkhii| brAhmaNoMne apane hAthameM kevala kuzamuSTi rakkhI, aura kSatriyoMne khaDgakozamuSTi rkkhii| taba bhalA dekho to jinhoMne apane hAthameM nikammI cIjeM rakha kara vaizyoM ko kRSivANijya de DAlA, aura zUdroMko usase bhI bar3ha kara zilpa aura sevA de DAlI / sajjanoM ! jAnate ho-zilpa kauna cIna hai ? zilpa vaha hai ki jisake kAraNa iMgalaiMDa jagatkA bAdazAha hai, nahIM 2 kaho zAhanazAha hai, aura jiske abhAvahI se hamArA deza, deza ise kyA kaheM, janmabhUmi, jananI, bhAratabhUmi rasAtalako jA rahI hai| vicArakA sthAna hai jaba zilpa zUdroMke hAthameM de DAlA taba to vaizya bhI vicAre zUdroMke pIche par3a gaye, kyoMki kRSimeM daivIApatkA bhaya rahatA hai, aura vANijyameM to aura bhI adhika Apatti hai, sabase acchI zUdroMkI jIvikA hai / zilpa, aura sevA, niske na koI Apat hai nato nukasAna / taba hI to kahA gayA hai Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) svarNapuSpamayIM pRthvIM cinvanti puruSAstrayaH / zUrAzca kRtavidyAzca ye ca jAnanti sevitum // __ taba to dekhanekA sthAna hai ki kSatriya kI jIvikA to hathelImeM jAna rakha kara hai aura brAhmaNakI to usase bhI kaThina hai / jaba vaha bAraha aura bAraha caubIsa varSa vidyArjana karegA taba vaha jIvikA karegA parantu zUdrakA jIvana kaisA sulama hai| jahA~ para dekho vahA~ para sarvatra zUdroM para anugraha hai ne zUdre pAtakaM kiJcinnaca saMskAramarhati / dvijoMke liye manune niyama kiyA hai ki ve phalAM phalAM dezameM nivAsa kreN| parantu zUdroMke liye ve kahate haiM etAn dvijAtayo dezAn saMzrayeran prayatnataH / zudrastu yatra kutrApi nivaseda vRttikarSitaH / / 1 A pRthvI sonAnA phUlamayI che. te phUlone zuramA puruSo, vidyAvAlA, ane rAjAdikanI sevA karavAnuM jANe che .evA traNa puruSona cuMTI rahyA che // saM. ..... - 2 zadromAM kAMI pAtaka nathI tama saMskAranI jarUra paNa nathI / / ... 3 brAhmaNo A batAvelA dezomAMja rahe paNa zudra to potAnI bhA... jIvikA mATe game tyAM rahI zake || saM0 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) taba to zUdroMke liye manune dezakI yatheccha AjJA dedI aba kyA cAhiye / basa to isa rIti para yaha bhI ajJoMkI danta kathA hai ki jaina aura bauddha ekasamAna haiN| sajjanoM ! burA na mAnoM, aura burA mAnanekI bAtahI kaunasI hai ? jaba ki khAdyakhaNDanakAra zrIharSane svayaM apane granthameM bauddhake sAtha apanI tulanA kI hai, aura kahA hai ki hama logoMse [ yAne nirvizeSAdvaitasiddhAntiyoMse ] aura bauddhoMse yahI bheda hai ki hama brahmakI sattA mAnate haiM, aura saba mithyA kahate haiM, parantu bauddhaziromaNi mAdhyamika sarva zUnya kahatA hai, taba to jina-jainoMne saba kucha mAnA unase napharata karane vAle kucha jAnate hI nahIM, aura mithyA dveSamAtra karate haiM yaha kahanA hogaa| ___ sajjanoM ! jainamatase aura bauddhasiddhAntase jamIna AsamAnakA antara hai| use eka jAna kara dveSa karanA yaha ajJajanoMkA kArya hai| sabase adhika ve ajJa haiM ki jo jainasampradAyasiddha meloMme bighna DAla kara pApabhAgI hote haiN| sajjanoM ! Apa jAnate haiM jainoMmeM jaba rathayAtrA hotI hai 1 viparIta vicAra. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taba kinakI mUrti rathameM birAjatI haiM ? sajjanoM ! deva gandharvo se lekara pazu pakSi paryanta jo pUjA kI jAtI hai vaha kisI mUrtikI ? athavA maTTI pattharakI ? nahIM kI jAtI hai, jo aisA jAnate haiM ve aise ajJa haiM ki unheM jagatmeM Der3ha akala mAluma hotI hai-yAne ekameM Apa svayaM, AdhImeM saba jgt| kyA mUrtipUjaka mUrtinindakoMse bhI kama akala haiM ? sajjanoM ! mUrtipUjA vaha hai ki jise mUrtinindaka nitya karate haiM parantu yaha nahIM jAnate ki ismeM hamArI hI nindA hotI hai / dekhiye aisA kauna deza, nagara, grAma, vana, upavana hai ki jahA~ pUjya mahArAnI vikToriyAkI mUrti nahIM hai aura loga use pavitrabhAvase pUjana nahIM karate ? / ThIka hI hai| guNAH sarvatra pUjyante / padaM hi sarvatra guNainidhIyate / jaba unameM aise guNa the to unakI pUjA kauna na kare / basa to aba Apako DholakI pola avazya jJAta huI hogI, mizanarIlogoMkI mUrtipUjananindA dekha karahI hamAre ( majahabI 1 madhe ThekANe guNonI pUjA thAya che. jene uMcI padavI maLe che te paNa tenA guNothIja. saM0 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) na sahI dezabhAI brahmasamAjI AryyasamAjI) dezavAsI mUrttinindA karane lage haiM / sajjanoM ! buddhimAn loga jaba guNakI pUjA karate haiM taba jaisI hamArI pUjyamUrtiyoMmeM pUjyatAbuddhi hai vaisehI jahA~ pUjAyogya guNa hai vahA~ sarvatra pUjA karanI cAhiye / sajjanoM ! jJAna, vairAgya, zAnti, kSAnti, adambha, anIrSyA, akrodha, amAtsarya, alolupatA, zama, dama, ahiMsA, samadRSTitA ityAdi guNoMmeM eka eka guNa aisA hai ki jahA~ vaha pAyA jAya vahA~ para buddhimAn pUjA karane lagate haiM taba to jahA~ ye pUrvokta saba guNa niratizayasIma hokara birAjamAna haiM unakI pUjA na karanA athavA guNapUjakoMkI pUjAmeM bAdhA DAlanA kyA inasAniyatakA kArya hai ? mahAzaya ! vaidika jana ! athavA mUrtipUjAvidveSi nUtanamajahabI sujana jana ! jainoMmeM jinakA ratha prAyaH nikalatA hai vaha kinakA nikalatA hai ? Apa jAtane haiM ? ve mahAnubhAva haiM pArasanAtha svAmI, mahAvIra svAmI jinadeva aura aisehI aise tIrthakara taba to unakI pUjAkA virodha karanA athavA nindA karanA yaha ajJakA kArya nahIM hai ? sujanoM ! Apane kabhI yaha zloka sunA hai jinameM pArzvanAthasvAmIke viSayameM kAmadeva aura unakI patnIkA samvAda hai / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 89 ) ko'yaM nAtha ! jino bhavettava vazI hU hUM pratApI priye ! hU~ hU~ tarhi vimuJca kAtaramate ! zauryAvalepakriyAm // moho'nena vinirjitaH prabhurasau tatkiGkarAH ke vaya - mityevaM ratikAmajalpaviSayaH pArzvaH pramuH pAtu naH || sajjanoM ! jinake brahmacaryakI stuti kAma aura rati karate haiM ve kaise haiM ? jisakI huzayArIko cora sarAhai vehI to huzayAra haiM / pUrA vizvAsa hai ki aba Apa jAna gaye hoMge ki vaidika siddhAntiyoMke sAtha jainoMke virodhakA mUla kevala ajJokI ajJatA hai aura vaha aisI ajJatA hai ki aneka bAra pUrvameM usa ajJatA ke kAraNa adAlata ho cukI hai / sajjanoM ! ajJatA aisI cIja hai usake kAraNa aneka bera aneka loga binA jAne bUjhe dUsarekI nindA kara 1 dhyAnArUDha bhagavAn pArzvanAthane dekhIne rati potAnA pati kAmadevane puche che he nAtha ! A 'koNa che ? u0 jinadeva che / pra. zuM tamArA vaMzamAM che ? / u nA nA, e to ghaNA pratApI che / are kAtaramati ! jagatane vaza karavA rUpa A tArA zauryapaNAnA garvane choDa. he priye ! eto mohane jitavAvAlA jagatanA prabhu che. ame to enA kiMkaro. emanA Agala amAro zo hizAba ?, jemanA viSayamAM rati ane kAmadeva AvA prakArano vArtAlApa karI rahyA che tevA pArzvanAtha prabhu amAruM rakSaNa karo // saM0 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) baiThate haiM / thor3e hI dinakI bAta hai ki kisIne naye majahavIM jozameM Akara jainamatameM mithyA Aropa kiye aura antameM hAni uThAI / maiM Apako kahA~ taka kahU~ baDe 2 nAmI AcAryoMne apane granthomeM jo jainamatakhaNDana kiyA hai vaha aisA kiyA hai ki jise suna dekha kara ha~sI AtI hai| maiM Apake saMmukha Age cala kara syAdvAdakA rahasya kahUMgA, taba Apa avazya jAna jA~yage ki vaha eka abheda killA hai, usake aMdara mAyAmaya gole nahIM praveza kara zakate / paraMtu sAthahI khedake sAtha kahA jAtA hai ki aba jainamatakA bur3hApA AgayA hai, aba isme-ine gine sAdhu, gRhastha, vidyAvAn raha gaye haiN| jaise ki sAdhuvarya paramodAsInasvabhAva, AtmavijJAnaparAyaNa, jJAnavijJAnasaMpanna zrIdharmavijayajI sAdhusaMpradAyameM haiM, aura -gRhasthoMmeM to vidvAnoMkI saMkhyA aura bhI kama hai, jahA~ taka mujhe yAdagArI aura jAnakArI hai-paNDitaziromaNi pannAlAlajI nyAyadivAkara, isa matake acche jAnakAra haiM aura unake kAraNa jainasaMpradAyakI bar3I pratiSThA hai aura nAma hai / aura navIna gRhasthamaNDalImeM honahAra aura jainasaMpradAyako lAbha pahuMcAne kI yogyatAvAle-khurajAke seTha mevArAma jI haiM, ve zAstrAnu Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) rAgI haiM aura unhoMne apane yahA~ eka svarUpAnurUpA saMskRtapAThazAlA sthApita kI hai, aura usa pAThazAlAmeM vividhavidyAvizArada prasiddhanAmA zrImAn-paNDita caNDIprasAdajI sukula jaise dhurandhara adhyApaka haiM / dekhA jAtA hai ki isa pAThazAlAkA phala uttama hai| paNDita zyAmasundara vaizya isI pAThazAlAke phala svarUpa haiM jinakA zAstrameM acchA abhiniveza hai| AzA hai ki yaha pAThazAlA jainalogoMmeM vidyApracArakI mUlabhUta hogii| sajjanoM ! eka dina vaha thA ki jainasaMpradAyake AcAryoMke huGkArase dasoM dizAe~ gUMja uThatI thI, eka samayakI vArtA hai ki hamArahI ( yAne vaidikasaMpradAyI vaiSNavane ) kisI sAMpradAyikane hemacandrAcAryajIko dekha kara ( joki saMnyAsaveSake the ) kahA / Agato hemagopAlo daNDakambalamudhan / basa to phira kyAthA unhoneM mandamusukAnake sAtha uttara diyA ki| 1 juvo bhAIo ! daMDa. ane kAMbalane dhAraNa karato pelo hema govAlIo Ave che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) ghaDdarzanapazuprAyA~zcArayajainavATake // sajjanoM ! isa zlokake pUrvArddha aura uttarArddhako suna kara Apa loga khUba jaoNnagaye hoMge ki pUrvasamaya para ApasameM vidvAnoM ke isI ThaThola bhI kaise hote the| ye mahAnubhAva hemacandrAcArya vyAkaraNase lekara dazanazAstraparyanta viSamameM apratima AcArya the / sajanoM ! jaise kAlacakrane jainamatake mahatvako DhAMka diyA hai vaisehI usake mahatvako jAnane vAle loga bhI aba nahIM rahagaye / " rajjava sAce sara ko vairI kare bakhAna" yaha kisI bhASAkavine bahutahI ThIka kahA hai| sajjanoM ! Apa jAnate ho maiM-vaiSNavasaMpradAyakA AcArya hU~ yahI nahIM hai maiM usa saMpradAyakA sarvatobhAvase rakSaka hU~ aura sAthahI uskI tarapha kar3I naz2arase dekhane vAlekA dIkSaka bhI hU~ to bhI bharI majalisameM mujhe yaha kahanA satyake kAraNa Avazyaka huA hai ki jainoMkA graMthasamudAya, sArasvata mahAsAgara hai / uskI granthasaMkhyA itanI adhika hai ki una granthoMkA sUcIpatra bhI eka mahAnibaMdha ho jaaygaa| jinhoMne jainapustakabhaNDAra dekhe haiM unheM yaha kahanA 1 hA bhAI-A SadarzananA pazujevA lokone jainavADAmAM carAvato thako AvI rahyo to chu. saM0 Aims. . -- - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 93 ) Avazyaka hogA ki jainoMkI granthasaMkhyA jitanI sudIrgha hai utanI (vaidika saMpradAya chor3a kara ) anyakI nahIM hai / aura usa pustakasamudAyakA lekha aura lekhya kaisA gambhIra yuktipUrNa, bhAvapUrita vizada aura agAdha hai / isake viSayameM itanAhI kahadenA ucita hai ki jinhoMne sArasvatasamudra meM apane matimanthAnako DAla kara cirAndolana kiyA hai vehI jAnate haiN| tarahI to kahAgayA hai ki 'devIM vAcamupAsate hi bahavaH sAraM tu sArasvatam / jAnIte nitarAmasau gurukulakliSTo murAriH kaviH || arliGghita eva vAnara bhaTaiH kintvasya gaMbhIratA --- mApAtAlanimagnapIvaratanurjAnAti manthAcalaH // 1 sarasvatI ( arthAt vidyA ) nI upAsanA to ghaNAe loko kare che. paNa te bidyAmAM kevA prakArano rahasya che tevo teno sAra to niraMtara gurukulanA klezone sahana karavAvAlo eka murAri kavija jANe che. tAtparyabuddhimAn chatAM paNa- gurukulamA rahI aneka prakAranA klezone sahana karI niraMtara te vidyAno abhyAsa karato rahe tyAra pachI te vidyAno sAra keTaleka aMze jANI zake. anyathA nahIM / juvo ke vAnarabhaTo badhA samudranuM olaMghana to karI gayA hatA paNa tenI gaMbhIratAnuM pramANa to pAtAla sudhI pohacIne maMthana karavAvAlo meruparvataja jANI zakyo hato. paNa kevala samudranuM laMghana karavAvAlA te vAnarabhaTo jANI zakyA na hatA. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) sajjanoM ! jainamatakA pracAra kabase huA isa bAremeM logoMne nAnA prakArakI uchala kUda kiI hai aura apane manonIta kalpanA kiI hai| aura yaha bAta ThIka bhI hai jiskA jitanA jJAna hogA vaha usa vastuko utanAhI aura vaisAhI samujhegA / kisI andhene hAthIke pUMchako dharA aura kahane lagA ki hAthI lAThI jaisA laMbA hotA hai / paraMtu dUsare andhene jaba uskI pITha chuI to kahane lagA ki vaha chAta jaisA hotA hai| paraMtu hAthIke kAnasparza karane vAlene to kahA ki vaha sUpa jaisA hotA hai| ____ to basa yahI hAla saMsAra kA hai, jiske yahA~ jaba sabhyatA kA pracAra huA to usane usI tArIkhase duniyAkI saba bAta mAna lI / jo chaH hajAra varSase sRSTiko mAna baiThe haiM unheM hama yadi apanA nityasnAnakA saMkalpa sunAve to ve ha~sa degeM, aura kaheMge ki kRSNa bAraha kalpa, zveta bAraha kalpa, brahmAkA dvitIya parArddha, aura manu, manvantara, caturyuga vyavasthA saba kalpita hai / taba unheM jainamatapracArakI tArIkha bhI avazya IsvI samayake anusAra hI kahanI hogii| aura kaha deMge ki adhika bhI yadi jainamatake pracArakA kAla kahA jAya to chaThIM sadI hogI / paraMtu sajjanoM ! hama Apako aisI kaccI manamAnI bAta na Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95) kahanI cAhiye / IzvarakI sRSTi anAdyananta hai, aura kalpake bhI pUrvameM kalpa hai, jaba aisI sthiti hai taba to isa kalpakI isa sRSTiko bhI itanA samaya bIta cukA hai ki jiske aGkokI zUnyasUcaka bindumAlA dekha kara buddhimAn gaNakakI buddhimeM bhI cakkara A jaaygaa| sajjanoM ! yaha sRSTi bahutahI prAcInakAlase calI AtI hai, aura Apa yaha bhI jAnate haiM ki sRSTikI AdihImeM sarjana karane vAlene Avazyaka vastuoMkA jJAna de diyA thA, uskA nirUpaNa mere jaisA ajJa kahA~ taka kara sakatA hai paraMtu yaha avazya kahA jA sakatA hai ki-paramezvarane apanI sRSTimeM laukika unnatikI sIr3hIparyanta sabahI viSaya sRSTike Adi meM jIboMko dikhA diyA thA, to aba Apa aisA jAniye ki jaise unheM AdikAlameM-khAne, pIne, nyAya, nIti aura kAnUna kA jJAna milA, vaisehI adhyAtmazAstrakA jJAna bhI jIvoMne paayaa| aura ve adhyAtmazAstrameM saba haiM jaise sAMkhyayogAdidarzana aura jainAdidarzana / taba to sajjanoM ! Apa avazya jAna gaye hoMge ki jaina Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) mata jabase pracalita huA hai / jabase saMsArameM sRSTikA Arambha huA tabase yahI iskA satya uttara hai / jinakI sabhyatA Adhunika hai ve jo cAheM so kaheM paraMtu mujhe to ( jise apauruSeya veda mAnanemeM kisI prakArakA asaMtoSa aura anaGgIkAra nahIM hai yahI nahIM, paraMtu sarvathA tRpti, vizvAsa, aura cetaHprasatti hai ) ismeM kisI prakArakA una nahIM hai ki jainadarzana vedAntAdidarzanoMse bhI pUrvakA hai| tabahI to bhagavAn vedavyAsamaharSi brahmasUtroMmeM kahate haiM:naikasminna saMbhavAt / sajjanoM ! jaba vedavyAsake brahmasUtrapraNayanake samaya para jainamata thA taba to usake khaNDanArtha udyoga kiyA gayA / yadi vaha pUrvameM nahIM thA to vaha khaNDana kaisA aura kiskA ? sajjanoM ! samaya alpa hai aura kahanA bahuta hai isase chor3a diyA jAtA hai, nahIM to bAta yaha hai ki-vedoMmeM anekAnta vAdakA mUla milatA hai| sajjanoM ! maiM Apako vedAntAdi darzanazAstroMkA aura jainAdidarzanoMkA kauna mUla hai yaha kaha kara sunaataahuuN| uccazreNIke buddhimAn logoMke mAnasanigUDha vicArahI darzana haiM / jaise-ajAtavAda, vivartavAda, dRSTisRSTivAda, pariNAmavAda, ArambhavAda, zUnyavAda, ityAdi dArza Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikoMke nigUr3ha vicArahI darzana haiM / basa taba to kahanA hogA ki-sRSTikI Adise jainamata pracalita hai, sajjanoM ! anekAntavAda to eka aisI cIja hai ki use sabako mAnanA hogA, aura logoMne mAnA bhI hai| dekhiye viSNupurANa adhyAya 6 dvitIyAMzameM likhA hai narakasvargasaMjJe vai pApapuNye dvijottama ! vastvekameva duHkhAya sukhAyeodbhavAya ca / kopAya ca yatastasmAdvastu vastvAtmakaM kutaH ? // 42 // yahA~ para jo parAzara maharSi kahate haiM ki-vastu vastvAtmaka nahIM hai, iskA artha yahI hai ki koI bhI vastu ekAntataH ekarUpa nahIM hai, jo vastu ekasamaya sukhahetu hai vaha dUsare kSaNameM duHkha kI kAraNa ho jAtI hai, aura jo vastu kisI kSaNameM duHkhakI 1 tAtparya he dvijottama ! narakasaMjJA te pApanI ane svargasaMjJA te puNyanI che. ekaja vastuthI-eka vakhate duHkha thAya che. to pharIthI sukha paNa thAya che ane te ja vastuthI IrSyA paNa udbhave che. koI vakhate tenAthI krodha paNa thAya che. jyAre vastunI A prakAranI sthiti che to pachI sadA ekaja sthitimAM rahe che ema kevI rIte kahI zakAya ? arthAt vastu sadA ekaja svarUpamA rahI zakatI nathI eja siddha thAya che. // saMgrAhaka.. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) kAraNa hotI hai vaha kSaNabharameM sukhakI kAraNa ho jAtI hai| sajjanoM ! Apane jAnA hogA ki yahA~ para spaSTahI anekAntavAda kahA gayA hai / sajjanoM ! eka bAta para aura bhI dhyAna denA jo-"sadasadbhyAmanirvacanIyaM jagat " kahate haiM unako bhI vicAradRSTise dekhA jAya to anekAntavAda mAnanemeM ujra nahIM hai, kyoMki jaba vastu sat bhI nahIM kahI jAtI, aura asat bhI nahIM kahI jAtI, to kahanA hogA ki kisI prakArase sat-ho kara bhI vaha kisI prakArase-asat hai, isa hetu-na vaha sat kahI jA sakatI hai, aura na to asat kahI jA sakatI hai, to aba anekAntatA mAnanA siddha hogyaa| sajjanoM ! naiyAyika-tamaHko tejo'bhAvasvarUpa kahate haiM, aura mImAMsaka aura vaidAntika bar3I ArabhaTIse usko khaNDana karake use bhAvasvarUpa kahate haiM, to dekhanekI bAta hai ki Aja taka iskA koI phaisalA nahIM huA ki kauna ThIka kahatA hai, to aba kyA nirNaya hogA ki kauna bAta ThIka hai, taba to dokI lar3AI tIsarekI pauvArA hai yAne jainasiddhAnta siddha ho gayA, kyoMki ve kahate haiM ki vastu anekAnta hai use kisI prakArase bhAvarUpa kahate haiM, aura kisI rIti para amAvasvarUpa bhI kaha Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) sakate haiM / isI rIti para koI AtmAko jJAnasvarUpa kahate haiM, aura koI jJAnAdhArasvarUpa bolate haiM, to basa aba kahanAhI kyA anekAntavAdane pada paayaa| isI rIti para koI jJAnako dravyasvarUpa mAnate haiM, aura koI vAdI guNasvarUpa / isI rIti para koI jagatako bhAvasvarUpa kahate haiM aura koI zUnyasvarUpa. taba to anekAntavAda anAyAsa siddha ho gayA / ___koI kahate haiM ki ghaTAdi dravya haiM, aura unameM rUpaspadhAdi-guNa haiM / paraMtu dUsarI tarapha ke vAdI kahate haiM ki dravya koI cIja nahIM hai, vaha to guNasamudAyasvarUpa hai / rUpa, sparza, saMkhyA, parimANa ityAdikA samudAya hI to ghaTa hai, ise chor3a kara ghaTa kauna vastu hai / koI kahate haiM AkAzanAmaka zabdajanaka eka niravayava dravya hai| paraMtu anya vAdI kahate haiM ki vaha to zUnya hai| sajanoM ! kahA~ taka kahA jAya kucha vAdiyoMkA kahanA hai ki gurutva guNa hai / paraMtu dUsarI tarapha vAdI logoMkA kahanA hai ki gurutva koI cIja nahIM hai, pRthvImeM jo AkarSaNa zakti hai use na jAna kara logoMne gurutva nAmaka guNa mAna liyA hai| mita hita vAkya pathya hai, usIse jJAna hotA hai vAgjAla- - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) kA koI prayojana nahIM hai, isa hetu yaha viSaya yahA~hI chor3a diyA jAtA hai aura AzA kI jAtI hai ki jainamatake kramika vyAkhyAna diye jaayeNge| __ zubhAni bhUyAsuvarddhamAnAni / zam pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya / tasya kAryaH parigrahaH // zrIharibhadrasUriH svAmI rAmamizra zAstrI agastyAzramAzrama kAzI. mi0 pauSazukla pratipat budhavAra saM0 1962 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) lokamAnya paNDita bAlagaGgAdhara tilakanA udgAro, " jainadharma anAdi hai x x x brAhmaNadharma para jainadharmakI chApa. " zrImAn mahArAja gAyakavADane pahale dina konpharansameM jisa prakAra kahA thA usI prakAra ' ahiMsA paramo dharmaH ' isa udAra siddhAnta brAhmaNadharma para cirasmaraNIya chApa (mahora) mArI hai "7 yajJayAgAdiko meM pazuoMkA vadha hokara jo 'yajJArtha pazuhiMsA' Ajakala nahIM hotI hai jainadharmane yahI eka baDI bhArI chApa brAhmaNadharmapara mArI hai. pUrvakAlameM yajJake lie asaMkhya pazuhiMsA hotI thI isake pramANa meghadUtakAvya tathA aura bhI aneka granthose milate hai. rativeda ( raMtideva ) nAmaka rAjAne yajJa kiyA thA usameM itanA pracura pazuvadha huA thA ki, nadIkA jala khUnase raktavarNa ho gayA thA. usI samayase usa nadIkA nAma ' carmavatI' prasiddha hai. pazuvadha se svarga milatA hai isa viSaya meM ukta kathA sAkSI hai parantu isa ghora hiMsAkA brAhmaNadharma se bidAI le jAnekA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) zreyaH ( puNya ) jainake hissemeM hai " parantu brAhmaNadharma para jo jainadharmane akSuNNa chApa mArI hai usakA yazaH jainadharmake hI yogya hai. ahiMsAkA siddhAnta jainadharmameM prArambhase hai aura isa tattvako samajanekI truTike kAraNa bauddhadharma apane anuyAyI cinIyoke rUpameM sarvabhakSI ho gayA hai. brAhmaNa aura hindudharmameM mAMsabhakSaNa aura madirApAna banda ho gayA yaha bhI jainadharmakA pratApa hai." ___" dayA aura ahiMsAkI aisI hI stutya prItine jainadharmako utpanna kiyA hai. sthira rakkhA hai aura isIse cirakAla sthira rahegA. isa ahiMsAdharmakI chApa jaba brAhmaNadharma para par3I aura hiMduoko ahiMsA pAlana karanekI AvazyakatA huI taba yajJameM piSTapazukA vidhAna kiyA gayA. so mahAvIrasvAmIkA upadeza kiyA huA dharmatattva sarvamAnya hogayA aura ahiMsA * jainadharmameM tathA brAhmaNadharmameM mAnya hogaI " ityAdi. tA. 30-9-1904 zrI jainazvetAmbara konpharansanA trIjA adhivebhAna-vaDodarAmAM ApelA bhASaNa uparathI. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhagavAn ) mahAvIranI kaivalya bhUmi. - le. adhyApaka kAlelakara. nalaMdA ane rAjagRhI jatAM pAvApurInA darzanano lAbha amane aNadhAryo ja thayo. arundhatidarzana nyAyathI kahe, hoya to pAvApurI bihAra zarIpha pAse che. bihAra zarIpha bakhatyArapurathI vIsa pacIsa mAila dUra che, ane bakhatyArapura bihAranI rAjadhAnI bAMkIpura paTanAthI pUrva tarapha meIna lAIna upara AveluM che. ___ bakhatyArapurathI rAnagRhInA kuMDa sudhI je relave jAya che te nAnI che ane TrAmanI mAphaka gADIone raste gAmaDAnAM gharonI be hAronI vacce thaIne jAya che. dezadezAntaranA jijJAsu yAtrAluo mATeja A relava nirdhAra karelI hoya ema lAge che. mumukSu yAtrAluo paNa teno lAbha laI zake che. x x x x bAra vAge nIkaLelA ame lagabhaga be vAge pAvApurI pAse AvI pahoMcyA. pAvApurInAM pAMca sudhAdhavala mandiro dUrathIja ekAda sundara beTa jevAM lAge che. AsapAsa badhe DAMgaranAM sapATa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) khetaro, ane vacceja maMdironuM sapheda jUtha. rasto jarA goLa pharIne ApaNa mandira tarapha laI jAya che. pAMca mandiromAM ekaja mandira vizeSa prAcIna jaNAya che. mandiro jainonAM che, eTale tenI prAcInatA kyAMye TakavA to dIdhIja nathI. khuba paisA kharacI kharacIne prAcInatAno nAza karavo ejANe temano khAsa zokha hoya emaja lAge che. pAlItANe paNa eja dazA thaI gaI che. phakta delavADAmAMja jUnI kArIgarIne chAje evI marAmata thAya che... mukhya mandira eka suMdara taLAvanI aMdara AveluM che. x x amRtasaranA suvarNamandiranI peThe A mandiramAM javAne paNa eka pula bAMdhe che. mandiro beThA ghATanAM ane pramANazuddha che. garbhagRhanI AsapAsa cAre bAjupara laMbacorasa guMbaja che e A mandiranI vizeSatA che. kalAkovida loko AvA guMbajano AkAra bahuja vakhANe che. bAkInAM AsapAsanAM mandiro uMcAM zikharovALAM che. zikharomAM kaI khAsa kaLA jaNAtI nathI, chatAM dRSTi para tenI chApa sArI paDe che. A mandironI keTalIka mUrtio asAdhAraNa suMdara che. suMdara dhyAnane mATe AvIja mUrtio hovI joIe. mUrtinI suMdaratA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) joI temane huM mohaka kahevA jato hato, paNa tarataja yAda Avyu ke A mUrtinuM dhyAna to mohane dUra karavA mATe hoya che. cittane ekAgra karavAnI zakti A mUrtiomAM jarura che. A mandironI pUjA tyAMnA brAhmaNoja kare che. jainamandiromAM brAhmaNone hAthe pUjA e eka rIte ajugatuM lAgyu. chatAM " hastinA tADayamAno'pi na gacchejinamaMdiram" kahenArA brAhmaNo bhale lobhathI-paNa ATalA udAra thayA ethI manamA samAdhAna thayu. Aje pAvApurI eka nAnakaDaM gAmaDu che. ahiMsA dharmano pracAra karanAra mahAvIra jyAre ahIM vasatA hatA tyAre tenuM svarUpa kevu haze? hiMdustAnamAM keTalIe mahAn mahAn nagarIonAM gAmaDAM thaI gayAM che, ane keTalIka nagarIonAM to nAmanizAna paNa rahyAM nathI; eTale AjanAM gAmaDAM uparathI prAcIna pAvApurInI kalpanA thaIja na zake. prAcIna kALano ahIM kazo avazeSa dekhAto nathI. phakta te mahAvIranA mahAnirvANarnu smaraNa A sthAnane vaLageluM che, ane tethIna zraddhAnI dRSTi be aDhI hajAra varSa jeTalI pAchaLa jaI zake che, ane mahAvIranI kSINa paNa tejasvI kAyA zAntacitte ziSyone upadeza karatI hoya evI dRSTi AgaLa ubhI rahe che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) A saMsAra- parama rahasya, jIvanano sAra, mokSanu pAtheya temanA mukhAraviMdamAMthI jyAre jharatuM haze tyAre te sAMbhaLavA koNa koNa beThA haze ? potAno deha have paDanAra cha ema jANI te dehatuM chellaM kArya-prasanna gaMbhIra upadeza atyanta utkaTatAthI karI levAmAM chelavellI badhI ghaDIo kAmamAM laI lenAra te parama tapasvInuM chellu darzana koNe koNe karyu haze ? ane temanA upadezano Azaya keTalA jaNa barobara samanyA haze ? dRSTine paNa agocara evA sukSmajantuthI mAMDIne anantakoTi brahmAMDa sudhI sarva vastujAtanuM kalyANa cAhanAra te ahiMsAmUrti hArda koNe saMgharyu haze ? 'mANasa alpajJa che, tenI dRSTi eka dezI hoya che, saMkucita hoya che, mATe tene saMpUrNa jJAna nathI tha]; dareka mANasaveM satya ekAMgI satya hoya che, tethI bIjAnA anubhavane vakhoDavAno tene haka nathI. tema karatAM tene adharma thAya che,' ema kahI svabhA. bathI unmatta evI mAnavIbuddhine namratA zIkhavanAra te paramagurune te divase koNe koNe vandana kayu haze ? A ziSyo potAno upadeza AkhI dunIAne pahoMcADaze ane aDhI hajAra varSa pachI paNa mAnavajAtine-hA, samasta mAnavajAtine te khapamAM Avaze evo khyAla te puNyapuruSanA manamAM Avyo haze kharo ? Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 107 ) jainatatvajJAnamAM syAdvAdano barAbara zo artha che te jANavAno dAvo huM karI zakato nayI. paNa huM mAnuM huM ke syAdvAda mAnavabuddhinaM ekAMgIpaNuMja sUcita kare che. amukadRSTie jotAM eka vastu eka rIte dIse che, bIjI dRSTie te bIjI rIte dekhAya che, janmAndho jema hAthIne tapAse tevI ApaNI A duniyAmAM sthiti che. A varNana yathArtha nathI ema koNa kahI zake ? ApaNI AvI sthiti che eTalaM jene gaLe utaryu teja A jagatamAM yathAtha: jJAnI mANasanuM jJAna eka pakSI che eTalaM je samajyo teja mANasomAM sarvajJa. vAstavika saMpUrNa satya je koI jANato haze te paramAtmAne ApaNe haju oLakhI zakyA nathI. A jJAnamAMthIja ahiMsA udbhavelI che, jyAM sudhI huM sarvajJa na houM tyAM sudhI bIjA upara adhikAra calAvavAno mane zo adhikAra ? mAruM satya mArA pUratuMja che. bIjAne teno sAkSAtkAra na thAya tyAM sudhI mhAre dhIraja ja rAkhavI joIe. AvI vRtti: teja ahiMsAvRtti. kudaratI rIte ja mANasanuM jIvana duHkhamaya che. janma-marAvyAdhithI mANasa herAna thAya ja che. paNa mANase potAnI meLe Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) kaI duHkho ochAM ubhA koM nathI. mANasa jo santoSa ane namratA meLave to manuSyajAtinuM 90 TakA duHkha ochu thaI jAya. Aje je deza deza bacce ane koma koma bacce kalaha cAlI rahyo che ane mRtyu pahelAMja ApaNe A sRSTi para je naraka upajAvIe chIe te ekalI ahiMsAvRttithI ja ApaNe aTakAvI zakIe. hindustAnanA itihAsano jo kaI vizeSa sAra hoya to te eja che ke:-- ....... sarve'tra sukhinaH santu sarve santu nirAmayAH / sarve bhadrANi pazyantu mA kazcid duHkhabhAgbhavet // ... hiMdustAnamA jeTalA AvyA teTalA badhA ahIM ja rahyA che. koI gayA nathI. Azrita tarIke AvyA teo paNa rahyA che. ane vijetAnA unmAdathI AvyA teo paNa rahyA che. badhA ja mAI bhAI thaIne rahyA che ane rahe. vizALa hindu dharmanI, janakanA hindudharmanI, gautamabuddhanA hindudharmanI, mahAvIranA hindudharmanI A puNyabhUmimAM saune sthAna che, kemake Aja bhUmimAM ahiMsAno udaya thayo che. AkhI duniyA zAntine khoLe che. trasta duniyA trAhi Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (109) . trAhi karIne pokAre che, chatAM tene zAntino rasto jaDato nathI. jeo duniyAne lUTe che, mahAyuddhone saLagAve che, temane paNa Akhare to zAntija joIe che. paNa zAnti te kema prApta thAya? bihAranI A pavitra bhUmimAM zAntino mArga kyArano nakI thaI cUkyo che. paNa duniyAne te svIkAratAM haju vAra che. pAvApurInA A pavitra sthaLe te mahAn mAnave potAnuM Atmasarvasva reDI: duniyAne te mArga saMbhaLAvyo hato, ane pachI zAntimA praveza ko hato. duniyAnA zAntitarasyA loko namra thaI, nirlobha thaI, nirahaMkAra thaI, nyAre pharI te divyavANI sAMbhaLaze tyAre ja duniyAmA zAnti sthapAze. azAnti, kalaha, vidroha e duniyAno kAnUna nathI, niyama nayI, svabhAva nathI, paNa te vikAra che. duniyA jyAre nirvikAra thaze tyAreja mahAvIranu avatArakRtya pUrNatAne pAmaze. "navajIvana" / } dattAtreya bALakRSNa kAlelakara kAkAtA. 4-2-23 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110) pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruvanA udgAro. = *E gUjarAtanA prasiddha vidvAn pro0 AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve potAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM " syAdvAdasiddhAMta " viSe potAno abhiprAya darzAvatAM jaNAvyuM hatuM ke " syAdvAdano siddhAMta " anekasiddhAMto avalokIne teno samanvaya ( arthAt melApa ) karavA khAtara pragaTa karavAmAM Avyo che. syAdvAda ekIkaraNatuM dRSTibiMdu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda upara je AkSepa ko che te mUla rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhato nathI. e nizcaya che ke vividha dRSTibiMduodvArA nirIkSaNa karyA vagara koI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahIM. A mATe syAdvAda upayogI tathA sArthaka che. mahAvIranA siddhAMtamAM batAvela syAdvAdane keTalAko saMzayavAda kahe che, e huM nathI mAnato. syAdvAda saMzayavAda nathI kiMtu te eka dRSTibiMdu amane meLavI Ape che. vizvanuM kevI rIte avalokana karavU joIe e amane zikhave che." Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 113) batAvanAra evA anekAntavAdanuM svarUpa samajIne jainI dikSA paNa grahaNa karI hatI. pachI vItarAga bhagavAnnA guNonI stutirUpa batrIza batrIsIonI racanA karI che. temAMthI mAtra A prasaGgane anusaratA temanA ve kAvyo batAvIe chIe. sunizcitaM naH paratantrayuktiSu sphuranti yAH kAzcana sUktasaMpadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavotthitA jagatpramANaM jina! vAkyavipruSaH // 1 // tAtparya he jinadeva ! amone nizcaya thayo che ke jagatne pramANabhUta je kAI zreSTha vacano-paramatanA zAstromAM jovAmAM Ave che te badhAM tamArA caudapUrvanAmanA jJAnarUpasamudramAMthI uDI uDIne bahAra paDelA vacanabiMduoja najare paDe che. // 1 // AmAM dRSTAnta ApI dRDha karI batAve che. udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // 2 // __tAtparyArtha he nAtha ! copherathI vicAra karI joIe che to sarva nadio jema samudramA praveza karI jAya che tema tamArA jJAnarUpasamudramAM badhAe dRSTivALAono praveza thaI jAya che. paNa: Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna bhinna nadIomA jema samudra novAmAM Avato nathI tevI rIte tamAruM jJAna te matavAdIonA graMthomAM amo dekhatA nathI. sthAdvAdanA svarUpavALU tamAruM jJAna te samudranI opamAne dhAraNa kare che ane ekAntadRSTivALAnuM jJAna te nadIonI opamAvALU che. (2) dhanapAlapaNDita. mahAn paNDita dhanapAla prathama bhoja rAjAnI sabhAnA agresara brAhmaNaja hatA. ane jaina dharmavALAonI sAthe taddana viruddha varttanana karatA hatA. paNa potAnA bhAI jainasAdhu zobhanamuni pAsethI jainamatanA tattvo samajyA pachI potAno vaidika mata choDI daIne jaina mantavyAnusAra tilakamaJjarI vigaire aneka granthonI racanA karelI che. temAM eka RSabhapaJcAzikA nAmano paNa graMtha che. temA pramunI stuti karatAM lakhe che ke- pAvaMti jasaM asamaMjasAvi vayaNehiM jehiM parasamayA / tuha samayamahoahiNo te maMdA biMdunissaMdA // 41 // tAtparyArtha he nAtha ! paramatavALA yadyapi parasparaviruddha kcanAdikathI asamaMjasasvarUpavALA che chatAM paNa je je vacanothI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paza meLavI rahyA che te badhAe vacano tamArA siddhAntarUpamahAsamudrayI uDI rahelAM binduoja che. // 41 / / (3) shriihribhdrsriH| e haribhadrasUrijI paNa prathama vedavedAntAdika sarvavidyAmAM mahAnipuNa prasiddha brAhmaNaja hatA. " mane je vAkyano artha bese nahIM ane te bIjo batAve to hu~ teno ziSya thaIne rahuM" evI pratijJA karIne vAdione DhUMDhatA pharatA hatA. eka divase jainaupAzrayanI nanIkamAMthI nIkaLatAM 'cakidugga haripaNagaM' nAmarnu vAkya gokhI rahelI vRddhasAdhvInA mukhathI sAMbhaLyu. artha na besatAM andara jaI sAdhvIne artha pUjyo. teNIe potAno adhikAra na hovAthI guruno upAzraya batAnyo. temanI pAse jainatattvano rahasya samajI jainAcArya banI caudasone cumAlIza navIna granthonI racanA karI che. temAMnA eka lokatattvanirNaya nAmanA anyamA pote kahe che ke nenirIkSya viSakaNTakasarpakITAn samyak pathA jati tAn parihRtya sarvAn / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (116 ) kujJAnakuzrutikudRSTikumArgadoSAn samyag vicArayatha kotra parApavAdaH // 21 // bhAvArtha---jUo ke jera, kAMTA, sarpo ane kIDAono netrathI ke vicArathI potAno bacAva karIneja ApaNe ApaNI pravRttio karIe chIe to teja pramANe anekaprakArathI sRSTi utpattinI kalpanArUpa kujJAnanA, jIvonI hiMsA karavAthI paNa dharma jaNAvanAra kuzrutionA, rAgadveSa moha ajJAnAdithI dUSitane paNa deva tarIke mAnavArUpa kudRSTinA, ane ekAntanityAdika pakSanA kadAgraharUpa kumArganA doSone varjine pUrvA'paravirodharahita satyadharmanA mArgane zodhie to temAM kayA prakAranI nindA gANAya ? teno jarA vicAra karIne juo. // 21 // pratyakSato na bhagavAnRSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpaguNamAgamasaMprabhAvA jjJAtvA vicArayatha kotra parApavAdaH // 22 // bhAvArtha-he sajjano ! jainadharmanA pravartaka RSabhadevane, temana viSNu, mahAdeva ane brahmAjIne paNa ApaNAmAMthI koIe pratyakSa nanare joyA nathI. mAtra teonuM svarUpa ane temanA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 117 ) guNo - jaina siddhAMtathI ke vedasmRtipurANAdikathI jANIne temanI yogyatA ke ayogyatAno vicAra karIe, tethI zuM nindA karI gaNAya ? naja gaNAya. // 22 // have te devonuM svarUpa kevA prakAranuM che te batAve che viSNuH samuddhatagadAyudharaudrapANiH zammurlalannaraziro'sthikapAlapAlI / atyantazAntacaritAtizayastu vIraH 1 kaM pUjayAma upazAntamazAntarUpam // 23 // bhAvArtha - juo ke viSNu bhagavAn gadAnuM zastra hAthamAM laI jANe koIne mAravAne tatpara thayA hoya tevA bhayAnakasvarUpavALA dekhAya che. temaja mahAdevajI paNa manuSyonA mAthAnI nindya khoparIonI mAlA gaLAmAM dhAraNa karavAthI bhayAnakasvarUpavALA jovAmAM Ave che. ane jinezvara vIra bhagavAn to atyantazAntAkRti paramayogInA svarUpane dhAraNa karI beThelA jaNAya che mATe he sajjano ! eka to vikarAlasvarUpanI mUrti ane eka paramazAnta mUrti A bemAMthI ApaNe konI sevA karavI ? teno vicAra karIne tamoja amane kaho eTale basa che. // 23 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAdidoSajanakAni vacAMsi viSNorunmattaceSTitakarANi ca yAni zambhoH / niHzeSaroSazamanAni munestu samyaga vandyatvamarhati tu ko nu vicArayadhvam // 26 // bhAvArtha-kAmI puruSonA jevAM rAga utpanna karavAvALAM viSNu bhagavAnnAM vacano che ane unmatta puruSanA jevAM mahAdevanAM vacano che ane sarvaprakAranA ropanI zAnti karavAvALAM jinadevanA vacano che, to A traNemAM kayo deva vandana karavAne yogya mAnavo? teno vicAra karIne jUo // 26 // yazvodyataH paravadhAya ghRNAM vihAya trANAya yazca jagataH zaraNaM pravRttaH / rAgI ca yo bhavati yazca vimuktarAgaH pUjyastayoH ka iha brUta ciraM vicintya // 27 // bhAvArtha-eka deva bhaktono rAgI banI hRdayamA dayAhIna thaI zastro dhAraNa karI jIvono nAza varavAne taiyAra thAya che ane eka deva rAgadveSayI sarvathA rahita Aloka ane paralokanA duHkhoyI bacAva karI prANione zaraNarUpe thAya che. he sajjano ! eka to Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (119) che rAgI ane bIjo che vItarAgI. A bemAMyI ApaNe kayA devane pUjya tarIke mAnavo teno lAMbo vicAra karIne kaho ? // 27 // pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // 38 // bhAvArtha-prathama brahmA, viSNu, mahezvarAdika devonu svarUpa yatkiJcit judu jueM kathana karIne have granthakAra potAnI madhyasthatA pragaTa karIne kahe che ke- mane vIrapramumA pakSapAta nathI, ke te je kahe te yuktizUnya hoya topaNa mAnI laTaM. tema kapilAdika devomA dveSa paNa nathI, ke te je kAI kahe te mAre mAnakuMja nahIM. tevaM kaI cheja nahIM. mAtra jenu vacana mane yuktivADaM lAge te grahaNa karavaM e huM mArI pharaja samaju chu // 38 // avazyameSAM katamo'pi sarvavijjagaddhitaikAntavizAlazAsanaH / sa eva mRgyo matisUkSmacakSuSA vizeSamuktaiH kimanarthapaNDitaiH // 39 // bhAvArtha-A badhAera matavAdionA devomAM koIne koI to jarUra sarvajJa hovoja joIe ane ekAntapaNe jagatane hitakArI ane vistAravArcha jenu zAsana ( siddhAnta ) hoya tevA mahApuruSane ApaNe matirUpasUkSmacakSuHthI zodhIne meLavI levo joIe. bAkI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120) artha vinAnuM ghaNuM kahIne kevaLa anarthaneja karavAvALA paNDitothI ApaNA AtmAnu zuM hita thavAnuM che ? arthAt kAIna nahIM // 39 // have nIcenA zlokathI zodhavAno upAya paNa batAve cheyasya nikhilAzca doSA na santi sarve guNAzca vidyante / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 40 // bhAvArtha-have ApaNane jovAna e che ke je devomAM rAgadveSa mohAdi koI paNa prakAranA doSo jovAmAM AvatA na hoya ane jenA caritramA, jenA vacanamAM, jenA zAstromAM je tarapha joIe te tarapha tenAmAM jJAnAdika nirmala guNoja jovAmAM AvatA hoya, te cAhe to nAmathI brahmA hoya, cAhe viSNu hoya, cAhe mahAdevanA nAmathI oLakhAtA hoya ke jinadevanA nAmathI prasiddha hoya, tevA mahApuruSane amAro sadA namaskAra che. ane te amAro parama deva paNa che // 40 // have badhAe devonAM caritro jotAM jotAM je devatuM caritra nirdoSa lAgavAthI jeno Azraya lIdho che te potAnA devane nAmI paNa batAve che Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121) bandhurna naH sa bhagavAnarayo'pi nAnye sAkSAnna dRSTatara ekatamo'pi caissaaN| zrutvA vacaH sucaritaM ca pRthag vizeSaM vIraM guNAtizayalolatayA zritAH smaH // 32 // bhAvArya-juo ke vIrapramu te kAI amAro bAMdhava nayI. tema brahmA, viSNu ane mahezvarAdi devo te kAMi amArA zatruo nathI. temaja A badhA devomAMthI koI paNa devane pratyakSapaNe amoe joyo nathI. mAtra te badhAe devonAM judA judA svarUpavALAM temavAja granthothI caritro sAMbhalatAM vIrapramunu caritra sarva prakArathI zuddha lAgyuM mATe temanA guNonA lolupI thaIne amoe temano Azraya lIdho che. // 32 // nA'smAkaM sugataH na pitA na ripavastIrthyA dhanaM naiva taidattaM naiva tathA jinena na hRtaM kiJcit kaNAdAdibhiH / kintvekAntajagaddhitaH sa bhagavAn vIro yatazcAmalaM vAkyaM sarvamalApahartR ca yatastadbhaktimanto vayam // 33 // bhAvArtha-sugata (buddha) amAro pitA nathI. bIjA (brahmAdi devo) kAMI amArA zatruo nathI. tathA A devomAMthI koIe ne dhana ApyuM nathI. tema jinadeve paNa ApyuM nathI, ane Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112) kaNAda gautamAdi RSioe amAraM dhana kheMcI lI, paNa nathI. vizeSa-kAraNa eja che ke-ekAMtapaNe jagattuM hita karanAro to mAvAn mahAvIraja che. ane tenuM nirmala vacana sarva pApane haranAlaM che. mATeja amo vIrapramunI bhakti karavAvALA thayA che.||33|| (4) shriihemcndrsuuriH| aDhAradezonA rAjAdhirAja gUjarAtapaTTanAdhIza zrIkumArapAla mahArAjAnA guruvarya jagatprasiddha sarvajJakalpa zrIhemacandrasUrIzvajI zrImahAvIrapramunA satyasiddhAMtatattvonA svarUpathI AkarSita yaI prabhunA guNarUpanI stuti karatAM-eka ayogavyavacchedikA ane bInI anyayogavyavacchedikA nAmanI ve batrIzionI racanA karelI che. pahelImAM mahAvIra prabhumAM kayA kayA guNonI yogyatA che teno, ane bInImAM anyamatanA devomAM kayA kayA guNonI ayogyatA che teno, TuMkamAM sArAMza guMthana karIne batAvelo che. A bemAMthI bIjI ayogyavyavacchedikA batrizInI-syAdvAdamaJjarI nAmanI TIkA pUrvAcArya zrImallisenasUrimahArAjA karI gaelA che. paNa prathama batrIzInI TIkA nahIM hovAthI teno artha bhASAmAM amArA guru mahArAja (zrImadvijayAnandasUrIzvarajI-aparanAma Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 123) zrIAtmArAmajI mahArAjA) potAnA tattvanirNayaprasAda granthamA vistArathI karIne batAvelo che, te jovAnI bhalAmaNa karIne hu~ ahiM A prasaGgane anusaratA be cAra zloko lakhI batAvaM ThaMprAdezikebhyaH parazAsanebhyaH parAjayo yattava zAsanasya / khadyotapotadyutiDambarebhyo viDambaneyaM harimaNDalasya // 8 // bhAvArtha-vastune ekAntapaNe nityAdi ane ekAMtapaNe anityAdirUpa ekapradezane mAnIne vAda karanArA paramatanA vAdIo che. tenAthI he bhagavan ! apekSAthI nityAdi ane anityAdirUpa tArA syAdvAdasiddhAntano je parAjaya che, te khajuAnA baccAnA tejayI sUryamaNDalanA tejanI viDambanA karavA jevo nyAya thAya che // 8 // zaraNyapuNye tava zAsane'pi sandegdhi yo vipratipadyate vaa| svAdau sa tathye svahite ca pathye sandegdhi vA vipratipadyate vA // 9 // bhAvArtha-he bhagavan ! zaraNa karavAne yogya ane paramapavitrarUpa tArA siddhAntamA je sandeha kare che ane phogaTano vivAda karavA umA thAya che, te puruSo kharekharA svAdiSTa ane tathyarUpa tathA potAne hitakAraka ane sarvaprakArathI pathyarUpa vastumAM sandeha Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124) ane takarAra karavA jevoja dhaMdho laI bese che paNa adhikapaNuM kAMI karI zakatA nathI. tevA paNDito upara dayA utpanna thavAthI granthakAre A kAvyamA potAnI dilagIrIja pragaTapaNe karI batAvI che // 9 // hiMsAdyasatkarmapathopadezAdasarvavinmUlatayA pravRtteH / nRzaMsadurbuddhiparigrahAcca brUmastvadanyAgamamapramANam // 10 // - bhAvArtha he bhagavan ! he jinendra ! tArA kathana karelA Agama binA bIjA vedAdi Agamo satpuruSone sarvaprakArathI mAnya thaI zake tema nathI. kAraNa ke te vedAdiAgamomAM hiMsAdi asatkarmonA mArgano upadeza hovAthI ane dharamUlathI asarvajJapuruSothI pravRtta thaelA hovAthI ane nirdaya tathA svArthasAdhaka duSTabuddhivALA puruSothI grahaNa thaelAM hovAthI amo tene apramANa kahIe chiie|| 10 // hitopadezAt sakalajJaklaptermumukSusatsAdhuparigrahAcca / pUrvA'parArthe'pyavirodhasiddhestvadAgamA eva satAM pramANam // 11 // ... bhAvArtha-he jinendra ! tArAM kathana karelAM AgamomAM sarva mIvonA hitano upadeza hovAthI, tathA sarvajJapuruSothI baMdhAraNa thaelA - - Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125 ) hovAthI, temaja mokSAbhilASI satsAdhu puruSoeM grahaNa karelA hovAthI ane pUrvAparano vicAra karatAM virodharahita hovAthI, satpuruSone pramANarUpe thaelAM che. paNa uparanA 10 mA kAvyamAM kahelA hetuvALAM Agamo pramANarUpe thaelAM nathI // 11 // kSipyeta vA'nyaiH sadRzIkriyeta vA, tavAMghripIThe luThanaM surezituH / idaM yathA'vasthitavastudezanaM paraiH kathaGkAramapAkariSyate ? // 12 // bhAvArtha - he vItarAga bhagavan ! indre tamArA caraNapIThamAM kuThana karyu ema je manAya che te vAta bIjA anyamatavALA cAhe to vakhoDI kADho ke cAhe to potAnAmAM sarakhApaNuM karIne batAvo paNa A tamArA taraphathI yathArtha ( pUrvA'paravirodharahita ) kathana thaeluM vastunuM svarUpa ( padArthonuM svarUpa ) che teno inkAra bIjAmatavALA kevI rIte karI zakavAnA che vAru ? arthAt koI paNa prakArathI haThAvI zakavAne samartha thaI zake tema nathI // 12 // yadArjavAduktamayuktamanyaistadanyathAkAramakAri ziSyaiH / na viplavo'yaM tava zAsane'bhUdaho adhRSyA tava zAsanazrIH // 16 // bhAvArtha - anyamatanA saraLapuruSothI mULamAM ayuktapaNe kathana thaekuM. paNa te temanA ziSyone goThatuM na bhavatAM zrutione Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) pheraktA gayA. smRtiomAM RSio paNa bhinna bhinna vicAro goThabatA gayA, ane purANonI lIlAnuM to kahetuM ja zuM ? he jinendra ! tamArA zAsanamAM e upadrava thaI zakyo nathI tenuM kAraNa eja che ke tamArA zAsananI ThakurAIja abhraSya che. arthAt tamArA zAsanamAM koIthI paNa upadrava thaI zake tema cheja nahIM // 16 // yadIyasamyaktvabalAt pratImo bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / vAsanApAzavinAzanAya namo'stu tasmai tava zAsanAya // 21 // bhAvArtha - he vItarAga ! je yathArtha siddhAntanA balathI tamArA jevA paramAtmAonA svabhAvane arthAt sarvajJapaNAnA svabhAvane amo jANI zakyA che, ane je yathAtha jJAne amArI khoTI vAsanAonA pAzano nAza karI dIdho che, tevA tamArA alaukika siddhAntane amAro namaskAra thAo // 21 // apakSapAtena parIkSamANA dvayaM dvayasyApratimaM pratImaH / yathAsthitArthaprathanaM tavaitadasthAnanirbandharasaM pareSAm // 22 // bhAvArtha he vItarAga ! pakSapAtarahitapaNe parIkSA karatAM padArthonA svarUpane yathArthapaNe kahevAmAM koI paNa prakAranI nyUnatA tamArA siddhAntamAM tharalI amo jotA nathI. ane bIjA matanA RSionI judI judI kalpanAo ThekANe ThekANe viruddha marabaDa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 127 ) goTAlAthI bharapUra temanA siddhAntomAM viparItapaNAnI khAmio paNa ochI jotA nathI. ema bannemAM ne prakArathI asAdRzyapaNAnA svarUpane amo pratyakSapaNAyI joI rahyA che. // 22 // sunizcitaM matsariNo jinasya na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye maNau ca kAceca samAnubandhAH // 27 // bhAvArtha - he paramadeva ! je parIkSako madhyasthapaNaM dhAraNa karIne rAga ane dveSathI sadA mukta evI tArI vItarAgI mudrAne ( mUrttine ) atizayavALI na mAnatAM - rAgI dveSI evA brahmA, viSNu, mahAdevAdika devonI mUrttinI sAthe ekasarakhI gaNI le che te jarUra matsaravALA thaelA maNi ane kAca e bannenuM sarakhApaNuMja karI rahyA che. // 27 // imAM samakSaM pratipakSasAkSiNAmudAraghoSAmavaghoSaNAM bruve / na vItarAgAt paramasti devataM nacA'pyanekAntamRte nysthitiH||28|| bhAvArtha - have chekTamAM huM ( hemacaMdrAcArya ) tamArA ( badhAe prativAdionA ) sanmukha ubho rahIne khAsa vicAra karavA jevI mAtra beja vAtono vicAra karavAnuM ucca svarathI pokArI pokArIne kahuM huM ke - duniyAmAM vItarAga jevo bIjo koI paNa paramadeva Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) nathI, ane duniyAnA padArthonuM yathArthasvarUpa samajavA mATe anekAnta vicAra vinAno bIjo koI paNa nyAyamArga nathI, ema huM tamone (sarva matavALAone) nizcayapaNAthI kahI batAvuM huM ke tamo sarve maLIne paNa ATalo vicAra to jarUra karo. ema A kAvyathI sUcavI AcArya mahArAja potAno karelo nizcaya kahI batAve che // 28 // na zraddhayaiva tvayi pakSapAto na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu tvAmeva vIra ! prabhumAzritAH smaH ||29|| bhAvArtha - he vIra bhagavAn ! amone zraddhAmAtra thavAthIja tamArAmAM pakSapAta thalo che ema nathI. temaja hariharAdi devomAM dveSamAtra thavAyIja aruci thaelI che ema paNa nathI. mAtra te devomAM yathArthapaNe AptapaNaM ( sarvajJapaNuM ) na hoIne te yathArthapaNe AptatvapaNaM ( sarvajJapaNuM ) tamArAmAM che ema khAtrIpUrvaka parIkSA karIneja amo tamane pramupaNe mAnIneja tamArA Azrita thaIne arthAt kiGkaro thaIne rahyA che. bIjuM kAMI paNa kAraNa nathI // 29 // saMgrAhaka. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIH / zrIhemacandrAcAryajInA eka be kAvyano vizeSArtha. prathama pR. 124 mAM hemacaMdrAcAryanI batrIzImAMnA dazamA kAvyamA ema kayUM hatuM ke hiMsAdya'satkarmapathopadezAt-A padano artha eTalona ke vedAdika zAstramA hiMsAdikanu kathana hovAthI te zAstro satpuruSone sarvaprakArayI mAnya thayelAM nathI te vAta-vA0 na0 upAdhyenA pahalAja lekhathI siddha thaelI che topaNa dvivedI maNilAla nabhubhAInA lekhathI spaSTa karIne batAvIe chIe. jUvo siddhAMtasAra pR. 43 mAM lakhyu che ke---- ..." yajJo saMbaMdhe eka bAta bahu mukhya rIte vicAravA jevI che. ghaNA kharA moTA yajJomAM eka bethI so so sudhI pazu mAravAno saMpradAya paDelo najare paDe che. bakarAM, ghoDA, ityAdi pazumAtrano bali apAto eTaluna nahiM paNa ApaNane Azcarya lAge che ke mANasono paNa bhoga ApavAmAM Avato ! puruSamegha e nAmano Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) yajJaja vedamAM spaSTa kahelo che, ane zunaHzephAdi vRttAMto paNa e vAtanI sAkSI Ape che. vaLI A raktazrAvamAM AnaMda mAnavA uparAMta somapAnathI ane chevaTanA vakhatamAM to surApAnathI paNa reat matta yatA mAlama paDe che. paramabhAvanAnA agraNIpadane pAmelA RSiomAM Avo saMpradAya jaNAya e alabata Azcarya pedA karavAvAkuM che. ne yadyapi thoDAja vakhata sudhI e rivAja baMdha yatAM pazune choDI mukavAno ke piSTapazu karavAno rIvAja ApaNI najare paDe che". punaH siddhAMtasAra pR. 73 mAM - " vivAha saMbaMdhe madhuparkanI yAta jarA kahI levA jevI che. evo dharmAcAra che ke AvelA atithine mATe madhuparka karavo joIe. vara paNa atithija che asala jema yajJane mATe govadha vihita hato tema madhuparka mATe paNa gAya ke baladano vadha vihita hato. mAMsa vinA madhuparka nahi ema azvalAyana sUtra kahe che, ne nATakAdikothI jaNAya che ke sArA maharSio mATe paNa madhuparkamAM govadha karelo che. AzcaryanI vAta che ke je gAya Aje bahu pavitra gaNAya che tene prAcIna samayamA yajJa mATe tathA madhuparka mATe mAravAno rIvAja hato ? hAla to madhuparkamA phakta dahIM madha ane vIja vaparAya che " * Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (131) maNilAlabhAI pote dvivedI che. temane ghaNA duHkhanI sAthai A be phakarA lakhavA paDyA haze bAkI cAre vedomAM Dagale Dagale hiMsaka zrutio bharelI che. vadhAre jovAnI icchA hoya temaNe amArA guruvarya zrImadvijayAnaMdasUrIzvarajI ( prasiddhanAma AtmArAmajI ) mahArAjAnA racelA ajJAnatimirabhAskara ane tattvanirNayaprAsAda A ve graMtho joI levA. vedomAM keTalaM gahana jJAna ( ? ) che tenI khAtrI thaze. . / eja dazamA kAvya, bIju pada-asarvavinmUlatayA prakRteHA padano artha eTaloja ke-veda, smRti, purANAdika zAstro sarvajJa puruSa vinAja pravRttamAna thaelAM che. te paNa temanAja siddhAMtarthI siddha thAya che. juvo-zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 47 mAM pArvatIjIne mahAdevanI kahe che ke brahmA viSNurahaM devi ! baddhAH smaH karmaNA sdaa| kAmakrodhAdibhi do pai-stasmAtsarve hya'nIzvarAH // 7 // bhAvArtha he devi ? ( he pArvati ? ) brahmA, viSNu ane hu~ ema traNe devo karmathI ane kAma vikAranA doSathI, temaja-krodha, mAna, mAyA, lobhAdika doSothI sadA baMdhAelAna chIe, tethI amo sarve Izvara svarUpe nayI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 132 ) puna dvivedI maNilAla namubhAI paNa potAnA siddhAMtasAranA - pR. 31 thI lakhe che ke " atre eTalaM nizcayapUrvaka jaNAya che ke sarvopari koI sattAnI bhAvanAsahita aneka devatA pUjA, eja mUla dharma vicAranuM rUpa hovu joIe. A vAta vedamaMtrothI pade pade spaSTa thAya che. yadyapi maMtromA aneka devatAnI stutio Ave che, ane ne cakhate je devane stavyo hoya che te vakhata te devane jeTalA apAya telAM vizeSaNAdika ApI paramezvararUpe urAvyo hoya che. tathApi RSionA manamAMthI e vAta khasatI nathI ke koI sarvaniyaMtA, sarvopari, eka deva hovo joIe. AvA mukhya IzvaranI zodhamAMne zodhamAM teo ghaDImAM A devane, ghaDImAM pelA devane, ema aneka deva-devatAne IzvararUpe bhaje che paNa ekathI saMtoSapAmI virAmatA nathI. Izvarapadane eka paNa amuka deva, cirakAla suvI dhAraNa karI rahyo hoya tevaM vedamaMtromA jaNAtuM nayI, ema kahIe topaNa bhUla bhareluM nathI. ke vedakAlathI mAMDIne te cheka Aja paryaMtamAM paNa, AryadharmamAM sarvamAnya koI amuka teja Izvara, evo nirNaya thayoja nathI. ne te nathI thayo emAMja e dharmane khIlavavAno avakAza malyo che. je je dezamAM e bhAvanA sthiratAne pAmI che te te Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (133) dezamAM dharmavRddhi aTakI che. paNa AryadezamAM Izvaratva bhAvanAnI sAdI AkRti mUlthI chatAM, amuka raMgarUpathI bharAI sarvamAnyarIte te kadApi sthira TharI nathI, eTalAmAMna e dharmane khUba khilAvAnoM avakAza malyo che. vedamaMtromAM A deva pelo deva, ema ghaNA devane RSio vArA pharatI IzvararUpe pUje che paNa amuka eka Izvara niyata TharAvelo jaNAto nathI ". ane te dazamA kAvyanA trinAane cothA padamAM kayUM che kenRzaMsadurbuddhiparigrahAcca brUmastvada'nyAgamamapramANaM // 10 // A ve padano bhAvArtha maNilAlabhAInA ApelA lekha uparathI jaNAvU chu. temaNe jaNAvyuM che ke-" moTA yajJomAM eka bethI so so sudhI pazu mAravAno saMpradAya paDelo najare paDe che " ityAdi " valI A raktazrAvamAM AnaMda mAnavA uparAMta somapAnI ane chevaTanA vakhatamAM to surApAnathI paNa Aryaloko matta yatA mAlUma paDe che. paramabhAvanAnA agraNIpadane pAmelA RSiomAM evo saMpradAya jaNAya e alabata Azcarya pedA karavAvAluM che.". . punarapi " nATakAdikothI jaNAya che ke sArA maharSio mATe paNa-madhuparkamAM govadha karelo che. AzcaryanI vAta che ke je Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) gAya Ane bahu pavitra gaNAya che tene prAcIna samayamAM yajJa mATe tathA madhuparka mATe mAravAno rIvAja hato." / ___ A be phakarAthI vicAra karavAno e che ke-je loko Arya tarIke prasiddhine pAmelA-ane amArA vedone na mAne te-nAstika -nAstika kahI jagatnA ajJAna vargamAM jUThI aphavA phelAvavAvALA ane je maharSionA nAmathI pUjya tarIke manAelA teo paNa-gAya, balada, jevA uttama prANIone mArIne tenuM mAMsa khAvAvALA ane tevA hiMsaka zAstrane vaLagIne aghora karttavya karavAvALA, temane nirdaya kehavA ke dayAvAn ? durbuddhivALA kehavA ke subuddhivALA ? ane tevAM hiMsaka zAstrone pramANabhUta mAnavAM ke aprANabhUta ? teno vicAra vAcakavargaja karI leze. ___vaLI I. saM. 1866 mAM karasanadAsa mUlajIe bahAra pADelA vedadharma nAmanA pustakanA pR. 2 mAM-, __ "vedathI lokone vAkepha karavA mATe teo nA pADe che. kema ke-purANAdika graMthomAM kAM che ke-kaliyugamAM brAhmaNa zivAya koIe veda vAMcavA athavA samajavA nahiM. AluMja nahIM paNa vedanAM vacana paNa lokone kAne paDavA devAM nahIM. Avo aTakAva karavAnuM kAraNa tapAsI jotAM mAlama paDaze ke-purANa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135) vigerenA graMthomAM AvelI ghaNIeka vAtono vedanI sAthe muddala saMbaMdha nathI. purANAdika graMthomAM lakhelA viSNunA avatAra saMbaMdhI vedamAM kAMI lAkhyuM nathI. tathA vedamA mUrtipUjana viSe paNa lakhyu nathI. te chatAM vedanI sattA to badhA graMthoe kabUla rAkhI che. A kAraNa mATe ja vedathI lokone ajJAna rAkhavA evI e purANika graMtha lakhanArAonI matalaba ughADI mAlama paDe che." ____ A sarva paMDito khAsa vedamatanA AgrahavALA che. chatA paNa vedomAM hiMsAnA svarUpanI zrutio ghaNIna temanA jovAmAM AvavAthI sehana potAnI aruci jAhera karI che. vaLI dayAnaMdasarasvatIjIe to pUrvenA AcAryoe karelA vedonA artho upara pANI pheravI AjakAlanI paddhattine anusarIne potAnA managamatA artho karIne kAMI judo ja prakAra karI mukyo che. badhAe brAhmaNo vedone IzvarakRta kahIne anAdi kahe che. jemA hiMsA e mukhya dharma tarIke varNavelo che. ane hiMsAnI ja seMkaDo zrutiothI tenuM baMdhAraNa thae(c) che. ane teno artha paNa mahIdhara, mamhaTa, sAyana, karkAdika AcAryoe hiMsA karavAnA svarUpano karIne batAvelo che. ane te lekhothI ema paNa jaNAya che ke-te pUrvenA AcAryoe ane tevA moTA gaNAtA maharSioe rAjyAzrayane Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 136 ) meLavIne lAkho pazuonA upara katala calAvelI jaga jAhera thaI cukI che| ane vedomAM tevA hiMsaka pATho paNa Dagale Dagale bhovAmAM AvI rahyA che. temAM keTalIka zrutio to evA prakAranI ke zravaNa gocara thatAnI sAthai sajjana puruSo lajjita ja thaI jAya. vicAra karI jotAM ema mAlama paDe che ke A vedo IzvaranA karelA to nathI ja tema koI dharmAtmAnA racelA hoya tevA prakAranaM paNa anumAna karavAmAM ApaNuM hRdaya prerAtuM nathI. paNa mAtra evAja anumAna tarapha dorAya che ke - A vedanI hiMsaka zrutio koI vidyAmyAsanA dhAvALA madirA mAMsanA bhakSako racanA karatA gayA hoya, tenA gAnamAM masta banatA gayA hoya, sAthe lokone paNa sunAvatA gayA hoya. ane pote maharSinA nAmoyI prasiddha thatA gayA hoya, temaja svArthI loko paNa teno amala karatA gayA hoya. tevA avasaramA yathArthatattvajJAninA abhAve amAro vedadharma, amAro vedadharma, ema ayogya mahatva ApatA gayA hoya. tenuM baMdhAraNa jotAM AvAja anumAno upara AvIne besabuM paDe che. kemake temAM zrutio paNa tevAja prakAranI che. jUvo ke - he iMdra ! amArI gAyanI rakSA kara, corAIne gaI che tene pALI lAvIne Apa. he iMdra ! amArA bakarAnI rakSA kara, A zruti upara eka dakSaNI paMDite evI tarka karI hatI ke AjakAla koI evA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137) paMDita haze ke potAnA bakarAnI rakSA karavAne mATe iMdranI stavanA karIne iMdrane bolAve ? vaLI AgaLa bInI zrutio joIe che to temAM paNa kadI to iMdra, ane kadI to varuNa, dhana de, putra de, varSA kara, enI e kaDAkUTa ! AvA prakAranA svArthanI kaDAkuTa vAlI zrutionA saMgrahathIna vedonuM baMdhAraNa thaelu jovAmAM Ave che. maNilAlabhAI paNa emaja lakhe che ke-" ghaDImAM A deva ane ghaDImAM pelA deva ema ghaNA devane RSio vArA pharatI IzvararUpe pUje ke paNa amuka Izvara niyata TharAvelo jaNAto nathI." vaLI paMDita mekSamUllara paNa potAnA saMskRtasAhityagranthamA lakhe che ke-'vedono chandobhAga.evo che ke jANe koI ajJAnionA mukhathI akasmAt vacana nikalelA hoya tema jaNAya che. ' . vaLI karasanadAsa mUlanI kAMI bIjoja abhiprAya kahI batAve . che. teno vicAra teja lekha uparathI karI levo. vaLI jagatUnI utpattinA viSayano vedomAM tapAsa karIe to koI aneka prakAranI kalpanAvALI zrutio jUdA jUdA RSi onA mukhathI pragaTa thaelI ApaNI najare paDe che. ane te pRthvI koNe pedA karI ane kevI rIte pedA thaI teno nirNaya paNa Aja sudhI koI paMDita karI zakyoja nathI to pachI te vedanI kalpila Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 138) pratimothI ApaNe kevI rIte nirNaya karI zaMkavAnA ? A jagatnI utpattinA saMbaMdhe vedomAM kevA kevA prakAranI zrutiono saMgraha yaelo che teno paNa paricaya ApavAnuM dhAru chu. A ThekANe vicAra karavAno eTaloja ke-je vedo IzvarakRta anAdi tarIke manAelA che tenA hAla zuM eka cItharIyA deva jevA thaelA jovAmAM Ave kharA ke ? sajjano ! svArthI lokonA kapana upara bharoso rAkhI kevala aMdhArA kuvAmAM DubI na maratAM koI satpuruSanA vacano tarapha lakSya karI satyA'satyano vicAra karIne jUvo, ane satyamArge caDho / ke jethI A manuSya janmana sAphalyapaNuM thAya ATaluMja lakhIne A ThekANethI vira{ cha / // zrI hemacaMdrAcAryanI batrIzInA-dazamA kAvyanu svarUpa kiMcit vizeSa kA. have pR. 125 mAMnA bAramA kAvya kiMcit vizeSa kahIe chIe. sipyeta vA'nyaiH sadRzIkriyeta vA tavAM'ghripIThe luThanaM surezituH / iMdaM yathA'vasthitavastudezanaM paraiH kathaMkAramapAkariSyate // 12 // . A kAvyano bhAvArtha e che ke--he ninezvara deva ! bIjA matanA paMDito, RSio, tamArA mATe juLu sAculakhI siddha banavAno prayatna game teTalo kare paNa A yathArthapaNe pragaTa thaevaM tamAruM padA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (139) thoM satyasvarUpa che teno inakAra kevI rIte karI zakavAnA che ! jyAre satya vastune tapAsavAvALA sajjanapuruSo pragaTa thaze tyAre te padArthonuM satya svarUpa pragaTa thayA vagara raheze nahIM. // ane amoe tevA sajjana puruSonA lekhono saMgraha karIne A pustakamAM batAvyo che. topaNa A jago upara te lekhomAMyI kiMcit isAro karI batAvU to te asthAne nahIM gaNAya ane sthAna zunya paNa nahIM rahe. juvo-vA0 na0 upAdhyeno lekha-teo pR. 12 mAM lakhe che ke-"ghaNA smRtigranthomAM zAstrIyagranthomA bhane TIkApanyomA jaina ane bauddha eone veda bAhya mAne che. jainagranyonuM sUkSmA'valokana karatAM jainadharma e jUdo dharma nathI paNa upaniSatkAlIna ane jJAnakAMDakAlIna, mahAn mahAn RSionA je uttamottama mato hatAM te sarve ekatra grathita karIne banAvelo dharma hoya ema dekhAI Ave che, arthAt jainadharmanuM prathamanuM svarUpa kahIe to vizuddha che. eTale je vaidika dharma te ja jaina dharma che. enAM aneka pramANo che" ityAdi. __A phakarAthI vicAra karavAno e che ke prathama vedakAla ane te pachI jJAnakAMDakAla. ema ghaNA paMDito mAnI beThelA che al ___ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) badakAlamA lohanI nadIo vehatI. jJAnakAMDakAlamAM te pravAha keTaleka daraje kamI thayo. ane te jJAnakAMDakAlanI pravRtti jainadharma ane bauddhadharmanI prabala asara pachI thaI. kemake - jainonA tIrthakara sarvajJa hoya che ane temane kevalajJAnarUpI sUryano udaya yatAnI sAthai sarva tattvapadArthono yathArtha prakAza ekI vakhate thAya che. te satyarUpa padArthoMne temanA gaNadharo ( mukhya ziSyo ) satya siddhAMtanA svarUpamAM paddhatisara racanA karI janasamUhanA AgaLa muke che. tenI sAtheja zrautadharma eTale yajJavidhirUpa aMdhakAra dUnIyAmAMthI naSTa thato dekhI - iMdriyArthasukhamAM lepaTa banelA vaidikadharmavALA eTale yAjJikadharmavALA pAchA A dUnIyAne yajJadharUpa aMdhakAramAM dhakkevAne mATe dhamapachADa karI muke che paNa satyanA Age jUTha sadA dabAIne ja rahe che; pachI navIna smRtio, purANonI racanAo karIne koI jago upara to jaina ane bauddhanI stuti karI to koI jago upara vedavAhya, nAstika vigere lakhIvALIne ajANa lokomAM jUThI aphavA phailAvI mukI, paNa te satya padArtho Aja sudhI ajJAnanA paDalathI mukta puruSone yathArthapaNe prakAza ApyA kare che. ane tevA mahAtmAo dUnIyAne prakAza dekhADavAne tana ane dhana vigere sarvano vyaya karI rahyA che. vo siddhAMtasAra pR. 108 mAM- buddha "te potAnA janmanuM sArthaka Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 141) karI-tattvadRSTine kharekharI jAgRta karI potAnI janmabhUmImAM to maraNa ja pAmyo. " pR. 109 mAM-" AryadharmanI 'purANa bhAvanAomAM dabAI rahelI tattvadRSTi jAgata thaI kharI paNa tene kharA teja para lAvanAra eka bIjo vIra jarurano hato eja mahAtmA te anAdirUpa dayAmrati jina. jenA anuyAyI jaina e nAmathI adyApi prasiddha che." xxxx punarapi siddhAMtasAra pR. 116 thI-" jainadharmanAM pustaka paNa asaMkhya che. saMskRta ane mAgadhI banne bhASAmAM che. kevala dharma saMbaMdheja nahiM paNa nyAya, vyAkaraNa, koza, sAhitya, ityAdi bAbato upara paNa bahu sArA sArA graMtho che. ne temanA dharma bAbatanA to uttamottama grantha, tattvavicAranA temana purANAdi jevA sUtra nayAdi nAme prasiddha aneka che. ApaNA gUjarAtamAMja khaMbAtano koI vANIyo je hemAcArya nAme jaina sAdhu thayo hato tenA racelA aneka grantha 1 siddhAMtasAra-pR. 120 mAM-zrauta ke smArta dharma. ane karmamArga te purANa bhAvanAnuM svarUpa che. darzana, ane jJAnamArga te tattvadRSTinuM rUpa che. vicAravAnne, yathArtha samajavAnI zakti dharAvanArane, darzanamAMja pravRtta thavAthI saMtoSa thAya che. ( zrauta eTale-vedanI zrutiono mArga. smAta eTale-smRtiono dharma. karmamArga eTale-yajJamArga, e traNe prakAranA dharmane purANa bhAvanAcaM svarUpa kahe che.) Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) adyApi paNa che. hiMsAne, kharo che temaja bIjA sAdhuonA paNa che. pATaNa, khaMbAta, jesalamera, nepura Adi sthaLonA jaina bhaMDAra lAkho pustakothI bharapura che. ne vidyAnA kharA bhaMDArarUpa che. A pramANe dRDhamULa nAkhI cAlelo A ahiMsArUpa paramadharma ApaNI najara AgaLa brAhmaNonA dharmane, vedamArgane, tathA yajJamAM thatI ko eja dharmelagADyo che. buddhanA dharme vedamArganoja inakAra karyo hato. tene ahiMsAno Agraha na hato. e mahA dayArUpa, premarUpa dharma to jainonoja thayo AkhA hiMdusthAnamAMthI pazuyajJa nikalI gayo che. phakta cheka dakSiNamAM jyAM bauddha ke jainanI chAyA barAbara paDI zakI nathI tyAMja te cAlu che. eTaluMja nahiM paNa upaniSadono jJAnamArga sarvathA sateja thaI jainonA jIvAjIva tathA karmadharmarUpa vAda paratve ghaNo bahAra Avyo che. Ama zaMkArUpa bauddha tathA jaina dharmoe darzanonA paramadharmono rasto karyo che. tattvadRSTine kharerUpe pravarttavAno mArga karyo che. ne varNa jAti badhu mUlAvI daI manuSyamAtra ne paramapremamA ekAtma bhAva pamADanAra brahmajJAnano udaya sUcavyo che. " 1 kharo dhakko lagAyo ema kaheluM A ThekANe zobhatuM nathI. paNa lohanI nadIomAM taNAi rahelAone bahAra kADhyA che ema kahetA to -badhAre zobhatuM. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (143) maNilAlabhAIe lakhyu ke- " purANamAvanAmAM davAI raheDhe tattvadRSTinuM jJAna bauddha ane jainadharmanA pracArathI jAgRta thayuM." to bhahIyAM vicAra thAya che ke vedanI zratio ane smRtiothI pravatailA yajJakarmana nAma purANa bhAvanA kahI che. ane te bhAvanAyI to pazuonI katala thavAnuM prasiddhana hatuM, to pachI temAM davAI rahelI tattvadRSTi ghaNA vakhata pachI jAgata kevA prakArathI thaI mAnavI ? zaM te vakhatanA moTA moTA RSio te tatvadRSTinaM jJAna joI na zakyA hatA tethI te jJAna bahAra na AvyuM hatuM ? athavA eka IzvaranI zodhamAM ne zodhamAM-ghaDImAM A deva to ghaDImA pelo deva jema badhA RSio bhajyA karatA hatA tema potAnA ajJAnapaNAthI jIvonA upara katala calAvI temAMthI tattvadRSTinuM jJAna zodhyA karatA hatA tethI te jJAna bahAra na Avyu hatuM ? AmAM samajavU zaM? Agala jatAM bIjA phakarAmAM lakhyu ke-" upaniSadono jJAnamArga sarvathA satena thaI-jainonA jIvAjIva tathA karmadharmavAda paratve ghaNo bahAra Avyo. Ama zaMkArUpa bauddha tathA jaina dharmoe darzanonA parama dharmono rasto karyo che. tattvadRSTine kharerUpe pravarttavAno mArga ko che. ane brahmajJAnano udaya sUcakyo che". ___ Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 144) .. A ThekANe-pR. 113 mAM zrIsiddhasenasUrijInA lathA pR. 114 mAM jaNAvela mahAkavi dhanapAla paMDitanA kAvyanI satyatAno khyAla karo. temaNe kA hatuM ke " paramatanA zAstromAM je je pramANabhRta vacano jovAmAM Ave che te baghAMe bacano he jinadeva ! tamArA jJAna samudramAMyI uDI uDIne bahAra paDelAM vacana binduoja che ane tethIja te zobhAne pAtra thayAM che. " ahiyAM vizeSa eja cha ke-jainonA prabala udayakAla pehalAM-vaidikamAgamAM ane brAhmaNadharmamAM kevala jIvonA upara katala cAlatI hovAthI dharmamArgano kaho ke parama brahmamArgano kaho teno to lopaja thaIne rahelo hato. ema A badhA paMDitonA taraphathI nikalelA vacanonA udvAroja ApaNane sUcavI Ape che. A badhA vacanonA udAro che te paNa sAmAnya puruSonA nathI paNa mahAna mahAn paMDitonA che. ane pote veda dharmanA paNa pUrepUrA AgrahI hovA chatAM paNa satyane satyapaNe keha, paDayUM haze. sajjano ? vicAra karo ke jainonA tattvajJAnamA keTalI badhI gahanatA rahI haze. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 145) ||AUM namaH siddhaM // jagatkarttAviSe vividha mato. // abadhU so jogI guru merA-e cAla // sRSTi kaba kisIne banAI, saMto ! kaba kisIne banAI vAkI khoja kisIne na pAI, sRSTi kaba0 e Teka. veda purANa kurAna vaivalameM, bhinna bhinna kara gAI; eka eka saba bhinna kahata hai, milata na melI milAI. ||vaa.1|| ___ bhAvArtha---kurAnavAlA kahe che ke-" khudAke hukamase satra kucha hotA hai " e vAta prasiddhana che. bAyabalavAlA kahe che ke-"isu khristIe sAta divasanI aMdara badhA jagatnI racanA karI, AThamA divase te dhyAnamAM lIna, thaIne beThA." e vAta paNa bAyabalamAM prasiddha le. mAtra vedaH . purANAdikamAMja ghaNA matabhedo thaelA jovAmAM Ave che tethI. teno vicAra thoDoka karI batAvIzaM. sRSTikartAnA saMbaMdhe baghAe 10 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matavAlAonA vicAro judA judA thavAthI e viSe yathArthapaNe koI samajelA nathI e vAta siddhana che. tethI temanA tattvavicAranA saMbaMdhe paNa yathArtha baMdhAraNa thayeTu nathI eja vicAra upara AvIne aTakaLa paDe che. Rgveda ke aittarIya AraNyameM, Atamase upajAI / yajurvedako kholake dekhA, virAT puruSe pasarAI // vAkI. 2 // bhAvArtha-RgavedamAM lakhyuM che ke-"prathama eka AtmAja hato. cala ane acala emAMgeM kAMI paNa na hatuM. te vakhate AtmAe vicAra ko ke haM jagatnI racanA karUM. pachI teNeM jala jyotiSa Adi banAvyAM, pharIthI vicAra karyo ke eno rakhavALo paNa banAeM vicAranI sAthe jalamAMthI eka puruSa nikalyo tenu mukha khullU thavAthI eka zabda nikalyo te zabdathI agni pedA yaI. pachI te * puruSatuM nAka khullu thayuM tethI zvAsa AvavA javA lAgyo tethI 1 sahasrazIrSA puruSaH ityAdi. sRSTinI utpattiviSayaka vicAra Rg0 aSTaka 8 a0 4 va0 17 / 18 / 19 mAM paNa che. juno---amArA guruvaryakRta-tatvanirNayaprAsAda. pR. 197 thI. punaH-nAladAsInnosadA sIttadAnI' ityAdi sRSTinI utpatti viSaya. R0 a0 8 . a0 7 ka. 17 maM0 10 mAM paNa savistara che, jUvo0 tattva0 pR. 191 thii| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) AkAzanI utpatti thaI. pachI AMkho ughaDI tethI jyotiya pragaTa thaI. te jyotithI sUrya utpana thayo, ityAdika sarva jhADa bIDa mRtyu vigere pelA puruSathIna utpanna thayuM." ema vistAra sAthe aitarIyaAraNyamAM lakheTu che. have yajurvedamAM lakhyuM che kevirATrapuruSathI A sRSTi utpanna thaI. tenuM svarUpa nIce pramANe" je vakhate e virATne bIjAne utpanna karavAnI icchA thaI teja vakhate strI ane puruSa e banne ekala svarUpathI utpanna thaI gayAM pachI judAM paDIne strI bhartA rUpe banI gayA. tyAMthI manuSyanI vaMzAvalI cAlu thaI. eja pramANe pelo puruSa ane pelI strI 1 bannee je je jAtinuM svarUpa dhAraNa karyu te te jAtino vistAra thato gayo. jemake-jalda ne gAya. ghoDo ne ghoDI. gadheDo ne gadheDI." ityAdi, e pramANe A sRSTi pelA virASTrapuruSanA saMkalpathI utpanna thaI. // 2 // maMDUka upaniSad kahatA hai, makaDIjAlake nyAI: kUrmapurANe vicArI jotA, nArAyaNa mUla nipAI / / vaa.3|| bhAvArtha-"jema karolIyo pote potAnI jAte jALu utpanna kare che ane pachI pArcha potAnAmAMna samAvI de che teja pramANe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 ) je eka avinAzI puruSa che temAMthI A sRSTi utpanna thAya che nepAlI avinAzI puruSamAM pAchI samAI jAya che." e pramANe maMDUka upaniSadmAM kahelaM che. // / ane kUrmapurANamAM evaM lakhyuM che ke - "huM nArAyaNadeva luM, mAre mATe pahilAM rehavAnuM sthAna na hatuM. meM zeSanAganI zayyA karI, pachI mArI dayAthI caturmukha brahmAjI akasmAt pedA thayA. ke je jagatnA pitAmaha che. pachI brahmAe potAnA manathI potAnA jevA pAMca puruSo banAvyA tenAM nAma- 1 sanaka, 2 sanAtana, 3 sanaMdana, 4 ruru, 5 sanatkumAra. / potAnA manane IzvaramA Azakta karIne sRSTi racavAnI manasA karI tyAre brahmA mAyAe karIneM mohaneM prApta thayA tyAre jagatamAyI mahAmuni viSNue potAnA putra brahmAne bodhitakaryA, pachI brahmAe ugra tapa karyo, ghaNA kAla sudhI kareluM tapa phalIbhUta na thatAM khedathI krodha thayo, AMkhomAMyI pANI nikalyuM tethI pAMpeNo vAMkI thaI temAMthI mahAdevajI utpanna yathA, brahmAjInI AjJAthI temaNe bhUtapretAdi gaNo racyA ane utpanna thatAnI sAtheja te bhUtAdigaNa bhakSaNa karavAne lAgI gayA, AvuM svarUpa joI brahmA paNa vismita banI gayA. " ityAdi kUrmapurANamAM vistArapaNe lakheluM che. // 3 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (149) manusmRti ke pahile adhyAye, tamamAtra batalAI; uhAMse pragaTe svayaMbhU svAmI, tAte timira miTAI ||vaa0 4 // ___ bhAvArtha---manusmRtinA pehalA adhyAyamA lakhyuM che ke"prathama A jagatmAM aMdhakAra mAtraja hato, te evo hato ke jANI zakAya nahIM ane temAM tarka paNa cAle nahIM. nidrAvazanI avasthAnI tare paDelo hato, mAtra koI atIMdriya puruSayIja grahaNa karavAne yogya hato, temAM avyakta mahAbhUtAdivalavAlo svayaMbhU bhagavAn te aMdhakArana haTAvavAvAlo utpanna thayo. te bhagavAne sRSTi utpanna karavAno vicAra ko. prathama teNe pANI banAvyu. pachI temAM bIna nAkhyu. te bIjayI sonA- iMDaM utpanna thayu. te iMDAmAM sarvalokano pitAmaha evo brahmA utpanna thayo. temAM brahmanA eka varSa arthAt manuSyanAM-31,10,40,00,00,000, varSa taka rahyA. pachI dhyAna karIne te iMDAnA ye bhAga karyA. ekathI AkAza 1 adhyAya pehalAnA zloka pAMcamAthI te 41 sudhImAM muTinI utpattinuM varNana che. jema ke-" AsIdidaM tamobhUta-maprajJAtamalakSaNaM / apratakma vijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 5 // tataH svayaMbhU bhagrayAna'vyaktI vyaMjayannidaM / mahAbhUtAdivRttIjAH prAdurAsIttamonudaH // 6 // " ityAdi. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150 ) ane bIjA TukaDAthI pRthvI utpanna thaI. dizA vigerenAM paNa judA judAM nAma paDayAM pachI 1 agni, 2 vAyu ane 3 sUrya paNa utpanna thayA etraNathI - Rgveda, yajurveda, ane sAmaveda, paNa yajJanI siddhine mATe utpanna thayA. pachI-tapa, vANI, rati, kAma, krodhAdikane utpanna karyA pachI sukha, duHkhAdikanI yojanA karI. pachI potAnA - mukha, hAtha, jaMvA ane pagayI cAro varNa utpanna karyA. pachI potAnA zarIranA be bhAga karIne strI ane puruSarUpe banIne virATrUpane vAraNa karyu. pachI - daza muniyo, sAta suniyo, devatAo, kITapataMgAdikanI utpatti karI dIdhI. " e varNana manusmRtimAM RgavedanA matathI prAye maLatuM kaheluM che. // 4 // koi kahe kAlIkI zakti, bAkI nyArI nyArI caturAI; liMgapurANe zivajI ke badanase, viSNu brahmAdikaThAI baa.5|| bhAvArtha - " kAlIdevIe kayUM ke huM Adizakti thaIne bIjarUpe thaI huM ane pahile ziva ane zivanI zakti rUpe utpanna thaI. pI viSNu ane viSNunI zakti rUpe utpanna thaI. tethI A baghA sRSTinI utpattinA kAraNa rUpe huMja bhayekI huM. " e kAlIdevInA mATe bIjA graMthamAM esa paNa khyuM che ke- "kAlIdevI che te Adi zakti che.' ane e devIe RNa iMDI utpanna karyA, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) temAMthI brahmA, viSNu, ane maheza, e traNa devo bahAra AvyA. temaNe A jagatanI racanA karI" ityAdi. have zivapurANamAM lakhelaM teno vicAra karIe chIe. jemake-"A brahmAMDamAMthI prathama zivanI utpanna thayA. pachI zivajIlI DAbI bAMhathI viSNu ane lakSmInI e be utpanna thayAM. ane temanI jamaNI bAMhathI brahmA ane sarasvatIjI utpanna thayAM. pachI zivajIe guNasaMyuktapaNe rahelI prakRtine sUkSmapaNAthI dekhI. te vakhate prakRtie zivajIna sAmarthya dhAraNa karI mahattvAdikane utpanna karyA. pachI temAthI traNa ahaMkAra utpanna thayA. prathama sAtvika ahaMkArathI devatAo utpanna thayA. ane bIjA rAjasa ahaMkArathI iMdro utpanna thayA. ane trInA tAmasa ahaMkArathI pAMca tatvo utpanna thayA, ane te pAMca tattvothIja A badhA brahmAMDanI utpatti thatI cAlI. " ityAdi zivapurANamAM vistArathI joI letuM // 5 // brahmavaivartapurANa yUM bole, eto kRSNakI catura I; bhitara bhedakA pAra na pAye, kyA phiturI kare phitugAi baa.6|| ___ bhAvArtha---bramavaivartapurANAmAM evaM lakhyu cha ke-"A badhA jagatnI racanA kRSNajIthI thaI. kemake-kRSNa nInA jamaNA hAthathI viSNunI ane DAvA hAthathI zivanI. ane kRSNanIlI nAbhithI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152) brahmAjI utpanna thayA. e traNe devoe prathama kRSNajIne pUjyA temanI AjJA meLavIne A sRSTinI racanA karI. ityAdi savistara te purANathI joI levu. // 6 // vedano paNa koi bheda na pAve, kyA kare gaDamathalAI mAraga choDa unmAraga jAke, kevala dhUma macAI | vA. // 7 // matamamatAko choDake dekho, koI puruSa atisAI pucha pAcha kara bhitara khojo, pIche Atama kAja sadhAI |vaa.||8|| gurukRpAse sRSTisaMbaMdhakA, kiMcit bhedako pAI; amara kahe hama amara bhaye hai, aMtara bharama gamAI ||vaa.||9|| // iti saSTisamutpattisaMbaMdhe bhinnabhinnavicAradarzakaM gItaM / // sRSTinI utpattinA saMbaMdhe-bIjI paNa ghaNA prakAranI kalpanAo thayelI che te paNa prasaMganA vazayI thoDIka lakhIne batAvIe chIe 1 juvo ke-ya0 vA0 saM0 a0 17 maM0 30 nI zrutitamirgarbha prathamaM dadhra Apo yatraM devAH samagacchanta vizva ajasya nAbhAvadhye kamarpitaM yasmin vizvAni bhuvanAni tsthuH|| Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 193) bhAvArtha--brahmakuzala udAsIkRta-RgAdibhASyabhUmikeMdunAma pustakanA bhASArthano tAtpaya__" saMpUrNa sRSTinI AdimAM je jala hatuM teNe garbha dhAraNa karyo te evo ke saMpUrNa jagatnA kAraNa je brahmA jenAmAM devatAo utpanna thaI gayelA che. janmAdikathI rahita paramAtmA pote che tenI nAbhimAM je kamala che temAM saMpUrNa jagatnA bIjarUpa brahmA che jenAmAM saMpUrNa caturdaza bhuvana rahelA che." A uparanI atino dayAnaMdasarasvatIjIe bhASAmAM karelA arthano tAtparya nIce mujatra--- __" manuSyone evaM karavU joIe ke je jagatno AdhAra. yogI one prApta thavA yogya aMtaryAmI potapotAno AdhAra sarvamA vyApta che tenI sevA sarva loko kare." A ekaja vedanI zrutino artha be paMDitoe karelo che tAryamAM keTalo taphAvata che ? prathamanA arthamAM brahmAne jagatnA bIja rUpe TharAvyA che. sarasvatIjI eka aMtaryAmI kahIne temanI sevA karavAna pUrvAcAryothI viruddha kahe che. to AmAM bharozo kono karavo ? ito vyAna itastaTI. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) 2 punaH-ya0 vA0 saM0 a0 23 maM0 63 mAMsubhUH svayaMbhUH prathamo'nta mhty'rnnve| dhe ha garbhamRtviyaM yato jAtaH prajApatiH // 63 // 3 tAtparya-suMdara bhuvana te subhu, icchAthI zarIra dhAre te svayaMbhU, evo paramAtmA mahAjalasamUhamA prAptakAle ha-prasiddha. teNe garbha dhAraNa ko te kevo che ke jemAMthI brahmAjI utpanna thayA. // 63 // 3 punaH--zataH kAM0 7 a0 5 brA0 1 kaM. 5 mAM sa yatkarmo nAma / etadvai rUpaM kRtvA prajApatiH pajA asRjata yatsRjatA'karot tadyadakarottasmAtkUrmaH kazyapo vai kUrmastasmAdAhuH sarvAH prajAH kAzyapya iti // tAtparya--vedomAM prasiddha je kUrma. arthAt prajApati je paramezvara temaNe kUrmanuM rUpa dhAraNa karIne A vadhA jagatnI racanA karI. karavAnuM hatuM te karavAthI kUrma kahevAyA, nizcayathI to kUrmaja kazyapa nAmathI prasiddha thayA tethI badhA RSio saMpUrNa prajAne kAzyapakI kahe che. ___ Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 155 ) ahiMyAM juvo pahelo yajurvedano ane bIjo zatapathabrAhmaNano pATha keTalo badho taphAvatamAM che ? AvA prakAranA bIjA virodhI pATho ghaNA che ane moTA moTA che tethI A nAnakaDA pustakamAM lakhI zakrAya nahIM. jijJAsA hoya temaNe amArA guruvayakRtatattvanirNamAsAda joI levo. 4 punaH - atharva saM0 kAMDa0 10 / pra0 23 // a0 4 / maM0 20 mAM yasmAdRco apAtaMzan yajuryasmAdapAkaSan / samAni yasya lomAni athavAGgiraso mukhaM / skambhantam brUhi katamaH - svideva saH // bhAvArtha - je paramAtmAthI Rgaveda utpanna thayo. ane je paramAtmAthI - yajurveda utpanna thayo. ane sAmaveda je paramAtmAnA roma ( keza ) che ane atharvaveda je paramAtmAnuM mukha che. evo je sarvano AzrayabhUta che te koNa che ! kaho to te paramabrahma paramAtmAja che, bIjo koI nathI. + 5 punaH - Rg0 aSTaka 8 / a0 4 / va0 18 | maM0 10 mAM- Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) tasmA'dyajJAt sarve'huta RcaH sAmAni jajJire / chaMdAMsi jajJire tasmAdyajustasmAdajAyata || 9 || bhAvArtha :-- sarvahutaH - pUrvoktayajJathI RcaH sAmAni - sAmaveda utpanna thayo. te yajJathI chandAMsi - gAyatrI Adi utpanna thayA. ane te yajJathI yajurveda paNa utpanna thayo. // 9 // A atharvavedanI ane RgvedanI RcAmAM keTalo pharaka che teno vicAra vAcaka varge karI levo. 6 punaH zatapaya kAM0 14 / a / brA0 4 ke 10 mAM--- evaM vA are'sya mahato bhUtasya niHzvasitametat / veda yajurvedaH sAmavedo'tharvAGgirasa || ityAdi // bhAvArtha:--- A je paramAtmA che. temano niHzvAsa che te ja Rgveda, yajurveda sAmaveda ane atharvaveda che || 7 punaH - taittirIya brAhmaNe. aSTaka 2 anu0 10 mAM pra'jApa'tiH somaM rAjAMnamasRjata / taM trayo vedA anvaM sRjyanta / tAn haste'kuruta / adhyA0 3 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197) __ bhAvArthaH-prajApati-brahmA teNe prathama somarAjAne utpanna. karIne pachI traNa vedone utpanna karyA. te traNe vedone somarAjAe potAnA hAthamAM leI lIdhA. 8 punaH zatapathakAM0 11 / a0 5 brA0 3 kA 1 / 2 / 3 mAM. prajApatirdai idamagra AsIt / eka eva / so'kAmayata / saaNprjaayeyeti| so'zrAmyat / sa tapo'tapyata / tasmAcchrAntAttepAnAt trayo lokA amRjyanta / pRthivyaMtarikSaMdyauH // 1 // sa imAM strIllokAna'bhitatApa / tebhyastebhyastrINi jyoti5. Sya jAyatA'gniryoyaM pavate sUryaH // 2 // tebhyastebhyastrayo vedA ajAyantA'ne Rgvedo vAyoyajurvedaH sUryAt sAmavedaH // 3 // ___ bhAvArtha-prathama nizcayathI eka prajApati ja hato. te prajApatine ichA thaI ke huM anekarUpavAlo thaI jAuM. pachI teNe zAMtapaNAthI tapa karavA mAMDyo. tapanA prabhAvathI traNa lokanI racanA karI-1 pRthvIloka. 2 AkAzaloka. ane 3 svargaloka, pachI te prajApatie A traNe lokanI pAse tapa karAvyo temanA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) tapanA prabhAvathI traNa jyotiH eTale prakAzasvarUpavAlA traNa devatA utpanna thayA. 1 agni. 2 sarvajagatne pavitra karavAvAlo vAyu. ane 3 sUrya. pachI e traNenA tapathI traNa veda utpanna thayA. jemake agnithI 1 Rgveda. 2 vAyuthI yajurveda, ane 3 sUyathI sAmaveda. // 3 // 9 punaH-taittirIyasaMhitA. kAM0 7 pra0 1 anu0 5 mAM Apo vA idamagre salilam AsIt tasmin prajApatirvAyurbhUtvA'carat / sa imAmapazyat tAM barAho bhUtvA''harat / iti // bhAvArthaH-agre arthAt sRSTinI utpattinA pehalAM jala ne jala hatuM. te jalamAM prajApati vAyunuM svarUpa dhAraNa karIne pharavA lAgyo. temAM pharatAM pharatAM A pRthvIne dekhI. 'pachI teNe varAhatUM (zUkaranuM ) rUpa dhAraNa karIne jalanA upara kheMcI lAvyA. 10 punaH-gopatha0 pU0 pra0 1 brA0 6 mAM yathA--- sa bhUyo'zrAmyad bhUyo'tapyata / bhUya AtmAnaM samata. pat / sa Atmata evaM trIllokAnniramiyata / pRthivImaMtarikSa badivamiti / sa khalu pAdAbhyAmeva pRthivIM niramimatodarA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (159) danArikSaM mRnoM divaM / sa sAMstrI 5 lokAna'bhyazrAmyada'bhyatapat / tebhyaH zrAMtebhyastaptebhyaH saMtaptebhyastrIna devAniramimatA'gniM vAyumAdityamiti / sa khalu pRthivyA evA'ni nirabhimatA'ntarikSAdvAyu diva Adityam / sa tA~strIn devAna'bhyazrAmyada'bhyatapat / samatapat / tebhyaH zrotebhyastatebhyaH saMtaptabhyastrAn vedAniramimata / RgvedaM yajurveda saamvedmiti|| bhAvArtha-te prajApati pharIthI zAMta thayo. pharIthI pAlo tapa karyo. pharIthI Akaro tapa karI potAnA AtmAne khUba tapAbyo. pachI potAnA AtmAthIja RNe lokanI racanA karI eTale potAnA ve pagathI 1 pRthvIloka, 2 udarathI ( peTathI) AkAzaloka ane potAnA mastakathI 3 svargaloka e pramANe traNe lokanI racanA karI. pachI e traNe loka zAMta thaye temanI pAse tapa karAvyo. pachI e traNa loka tapa karI zAMta thaye temanI pAsethI RNa devonI utpatti karAvI. jema ke-1 pRthvIlokayIM anidevanI, 2 AkAzalokathI vAyudevanI ane 3 svargalokayI sUryadevanI utpatti karAvI. pharIthI e traNe devonI pAseyI tapa karAvyo, tapathI zAMta thaye, agnithI RgvedanI; vAyudhI yajurvedanI ane sUryathI sAmavedanI utpatti karAvI. ityAdi. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 160 ) ahIyAM amoe vedane lagatA ja mAtra daza pATho namunA rUpeja ApyA che. 1 temAM pahelA pAThano atha eka udAsIno karelo ane bIjo artha dayAnaMdajIno karelo te keTalA baghA pharakathI thayelo che te batAvyo che. 2 bIjA pAThamA - je paramAtmA suMdara bhuvanAdivAlo che terNa mAM garbha dhAraNa karyo temAMthI brahmAjI utpanna thayA evo artha sUcavelo che. 3 trIjA pAThamA - paramAtmAeM kUrmanuM rUpa dhAraNa karI A sRSTinI racanA karI. tethI te kAzyapI kahevAI. 4 cothA pAThamA - paramAtmAthI ve veda utpanna thayA. trIjo temanA romathI ( kezathI ) ane cotho mukhathI ema cAra veda jemanAthI utpanna thayA che teja badhAno AdhArabhUta che. 5 pAMcamA pAThamA - je yajJa karyo hato temAMthI sAmaveda, gAyatrI Adi, ane yajurveda, utpanna thayA. ahIMyAM paramAtmAnuM nAma choDI dIdhuM che. 6 chaThA pAThamAM-paramAtmAe niHzvAsa choDyo temAMthI cAre vedonI utpatti thaI. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 161 ) 7 sAtamA pAThamAM- prajApatie prathama somarAjAne utpanna karyo. ane pachI traNa ver3hone utpanna karyA. te traNeM vedone somarAjAe potAnI muThImAM leI lIghA. 8 AThamA pAThamA - prathama prajApati ekaloja hato. teneM aNAM rUpa thavAnI icchA thavAthI tapa karavA mAMDyo . tapanA prabhAartaNa loka utpanna yA. te RNalokane pAcho tapa karAvyo tethI RNa jyotirUpa RNa devo utpanna thayA. pAcho temane paNa tapa karAvyo yI RNa veda utpanna thayA jemake - agnidevathI Rgveda, bIjA vAyudevathI yajurveda, ane zrIjA sUryadevathI sAmaveda. -- 9 navamA pAThamA - prajApati pote vAyunuM rUpa dhAraNa karIne pANImAM pharyA tyAM temaNe A pRthvI joI pachI pote varAhanuM rUpa dhAraNa karI te pRthvIne bahAra khecI lAvyA. 10 dazamAno pATha AThamA pAThanI sAthai ghaNo malato che. vizeSa e che ke - dazamA pAThamAM prajApatinA - pagathI - peTathI ane mastakathI traNe lokanI utpatti thaI, AThamA pAThamA mAtra prajApatinAtapanA prabhAvathI potAnI mele utpanna thaI gaI. A uparanA lekhono kiMcit vicAra karI batAvuM to ajANa vargane sugama paDe. mAnya evI manusmRtimAM jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke - "svayabhraM 11 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAne pANI banAvI bIja nAkhyaM le sonAtuM iMDaM thayUM temAM brahmAnI manuSyanA kharva nikharva varSI sudhI rahyA pachI dhyAna dharIne bebhAga karyA tethI AkAza ane pRthvIbe banI gayAM." prathama AkAza ane pRthvI bemAMthI eke na hatuM to pANI zemAM rAkhyu ? ane bIja kyAM nAMkhyuM ? have jUvo amoe je daza pATha mukyA che temAMno pehalo yajurvedano pATha-paramAtmAnI nAminA kamalamAM brahmAjI cauda muvanane leIne rahelA hatA. te zA kAraNathI ane keTalAM varSa sudhI rahyA teno khulAso kAMI karelo nathI paNa vicAra karavAnI jarura che. kema ke prajApatine anAdi mAnelo che. bIjo pATha paNa yajurvedanoja che. temAM ema jaNAvyu che ke paramAtmAe pote jalamAM rahIne garbha dhAraNa kayoM temAthI brahmAjI utpanna thayA to jANavAna e che ke jala kyA rahelaM haze vAru ? have trIjA zatapathabrAhmaNanA pAThamAM-"paramAtmAe kUrmanuM rUpa dhANa karIne A sRSTinI racanA karI. tethI A sRSTi kAzyapI kahevAI." prathama A sRSTina na hatI to te paramAtmA kyA rahyA haze ? ' ane kUrmana rUpa kaye ThekANe rahIne dhAraNa karyu haze vAra ? bIjU koI paNa rUpa na dhAraNa karatAM dharmarUpaja dhAraNa karavAmAM zaM vizeSa ho vArU! amone to A lekhoja kAI vicitra vA lAge che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have jUo AThamo pATha zatapathabrAhmaNano. ane dazamo-gopathabrAhmaNano temAM evaM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-" prathama prajApati ekaloja hato. ghaNAM rUpa thavAnI icchA karIne tapa karyo." evo kayo tapa ko haze ? ke je tapanA prabhAvathI traNa lokanI racanA karavAnI zakti utpanna thaI ? vera, pharIthI traNe lokanI pAseM tapa karAvyo. temAM bIjo loka to AkAza che te to zunyarUpa (polAra rUpe) che tenI pAse tapa kevI rIte karAvyo ? kema ke te AkAza to rUpa ane raMga vinAno che. valI dazamA pAThamAM to-niraMjana nirAkAra paramAtmAnA paga peTa ane mastaka suddhAM banAvI deI temAthI traNa lokanI utpatti batAvI dIdhI ? ane kahe che ke-cAre vedo to paramAtmAnA taraphathIna bakSIza rUpe maLelA che. tenI utpatti paNa vicitra prakArathIja amArA mahApuruSoe (1) batAvI che teno paNa vicAra te daza pAThomAMdhIja thoDoka karIne batAyU~ cha / - juvo-(4) cotho pATha-atharva saM0 kAM0 10 mAno-Rgveda ane yajurveda e be to khAsa paramAtmAthI utpanna thayA. paNa te kayA aMgathI ane kevI rIte utpanna thayA ane te kaI cIjamA rAkhavAmAM AvyA te vAtano khulAso kAMI paNa karelo nathI. A Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) vicAra eTalA mATe utpanna thayo ke trIno veda paramAtmAnA kezarUpe ane cotho veda mukharUpe kalpelo che. tethIja A vicAra karavAnI jarura par3I che.|| 5 pAMcamo pATha-Rgveda aSTaka mAno che temAM e che ke-yajJa karavA mAMDyo hato-temAMthI-sAmaveda, gAyatrI Adi ane yajurveda utpanna thayA. AmAM Rgveda batAvyo nathI. yajJamAMthI to jvAlAo nikale paNa vedo kevA svarUpathI nikalyA haze ane te zenAmAM jhIlI lIdhA haze ! vedo vinA yajJanI vidhi zenAthI karI haze ? 6 chaTho pATha-zatapaya kAM0 14 mAno che temAM to--paramAtmAnA niHzvAsathIja cAre vedonI utpatti batAvI. to vicAra e thAya che ke-anAdi svarUpanA paramAtmAe zuM te niHzvAsa ekaja vakhate lIdho haze ? zuM have pharIthI niHzvAsa leto nahIM hoya ? ane leto ho to have zI vastunI utpatti thatI ho ? paramAtmAne to zarIra vinAno kahelo che to teNe niHzvAsa nAka vinA kevI rIte ane kyAMthI mukyo haze ? A badhI kalpanAo yogya thaI hoya ema amone kAMI lAgatuM nathI. bAkI to vAcaka varganI dhyAnamAM Ave te khru.|| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165) 7 sAtamo pATha-taittirIya brAhmaNa bhAga aSTaka bIjAno che temAM to prajApati ne paramAtmA temaNe prathama somarAjAne utpanna karyo. ane pachIthI traNa vedone utpanna karyA. ane te vedone somarAjAe potAnI muThImA leI lIdhA. somarAjAne prathama utpanna karyo. to prajA vinA rAjA kono thayo haze ! ane muThImAM vedone kevI rIte pakaDIne rAkhyA haze vAruM ? // ( have AThamo pATha-zatapatha brAhmaNa kAMDa 11 mAno Apelo che te. ane (10) dazamo pATha-gopathabrAhmaNa bhAga chaThAno che temAM to-prajApatie poteja tapa karIne traNalokanI utpatti karI, bAda traNalokanI pAse tapa karAvIne traNa devonI utpatti karAvI, tyAra bAda te traNe devoe tapa karyo tenA pachI traNa vedonI utpatti thaI. A vedotpattinI vAta ( mA ane 10 mA pAThamAM malatI AvelI che. sajjano ? A sRSTinI utpattinA saMbaMdhe. temana vedonI upattinA saMbaMdhe. jo purANomAM satya pramANa khoLavA jaIe to koI purANa batAvaze-brahmAjI, to koI zivajI, koI viSNu to koI kAlIdevI, tethI tene to paMDito pramANamAM mukavA detA nathI paNa amoe je je pramANa ApelAM che temAM keTalAMka to khAsa Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanAMja che. ane bIjAM paNa vedatulya graMthonAMja che. jyAre evA graMthomAMthI paNa mukhya vAtonuM satya na malI zake to pachI bIje kaye ThekANethI satya zodhI lAva ? mATe amone nizcaya thayo che ke jainonA tIrthakaronI barobarI karavAne bIjo koI paNa puruSa Aja sudhI thaelo nathI ane temanA kathana karelA tattvagraMthone joI-ghaNA eka tattvavettAo stuti karavAne prerAelA che. ane tevA lekhoja A pustakamAM apAyA che. valI jubo-jUna 1899 nA sudarzanamA AvelA-pro0 AnaMdazaMkara bApu bhAI dhruvenA udgAro-x "2 bauddha ane jainadharmano paNa vizAlahRdayathI A yojanAmAM samAveza karavo ghaTe che. kAraNa ke-e dharmono upadeza mUlamAM brahmadharmane aMgeja thayo hato ane te te samayamA pravarttamAna aneka prakAranA kacarAne brAhmadharmanA pravAhamAMthI dUra karavAne e dharmo zaktimAna thayA che " vicAra eTaloja ke-te tIrthaMkaro kevA ucca guNoMne dhAraNa karavAvAlA haze ! have mAtra temanA TuMka guNonA paricayavAlI eka mahA kavie karelI stutine A pustakamAM dAkhala karI A prayama bhAganI samApti karavAcaM dhArIye che. - -- - x senTrala hiMdu kaoNleja-banArasanA mathAlAnA lekhathI // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 137 ) || paramaparamAtmAnA svarUpanaM avataraNa // A duniyAmAM anAdikAlathI rahelA anaMta jIva padArtho che temaja anAdI kAlI rahelA paramANu Adi ajIva par3hArtho paNa che. te padArthonA yathArtha svarUpano prakAzaka puruSa kayo thAya ane te kevI rItI utpanna yAya tenuM kiMcitmAtra svarUpa jaNAaafne A avataraNa karI batAvuM huM. te aMnata jIvomAMzrI game te jIva, potAnA vizuddha cAritravaDe aneka bhavothI ( aneka janmothI ) potAnA AtmAnI zuddhI meLavato meLavato, uttamottamatAnA svarUpane prApta thato, chevaTa potAnA mokSanI prAptinA bhavamAM paNa - rAjya, strI, putra, nAdika je je bAhyapadArtho AtmAne vikAra karavA vAlA che. tainAthI sarvathA dUra rahane arthAt pratrajyA grahaNa karIne, rAgadveSa moha ajJAnAdika je je AtmaguNonA ghAtaka aMtaraMganA mahAdUSaNo che temano sarvathA nAza karIne, prApta rkyu che-rUpI arUpI sarvacarA'cara padArthono prakAza karavAvALu kevalajJAna, tenIja sAthe pragaTa thayuM che - jagatanA jIvone upadeza karavAnA svarUpaM tIrthaMkara nAma karma jemane, te paramAtmA pote A Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duniyAmAM anAdikAlathI rahelA anaMtajIva padArtho ane anaMta paramANuo Adi ajIva padArtho vakhatovakhata koI eka vikArane prApta thavAthI utpanna thatA ane tevAja kAraNathI rUpAMtarane prApta thatA jANIne, ajJAnAMdhakUpamAM paDelA bhatryaprANIone iMdriyA'gocara sUkSmamAM sUkSma padArthAno bodha ApI mukyA che prakAzamAM jeNe, tevo parama paramAtmA zuM ekaja thato ho ? nA, te ekato nahIMja. paNa-jainasiddhAMtamAM prasiddha-vIsa koDAkoDI sAgaropamanuM je eka kALacakra che-temAM eka utsarpiNI kAla che, temAM te dharmanA pravartako covIsaja thAya. ane teja pramANe bIjA avasarpiNIkAlamAM paNa dharmanI pravRtti karAvavAnA adhikAravAlA te covIzaja thAya. bAkI adhikAra vinAnA potAnA karmAno sarvathA nAza karIne game teTalA mokSe jAya teno to niyama jaina siddhAMtamAM nathI. paNa te mokSe gayelA pharIyI pAchA A duniyAmAM Ave nahIM e niyama to jarura cheja. AvA prakAranA niyamathI atItakAlamAM anaMtI covIzI thaI gaI ane bhaviSyakAlamAM paNa anaMtI covIzIo thayA karavAnIja, tethI tevA anaMta paramAtmA ekaja prakAra kI upadezano adhikAra bhogavI bhogavIne potAnA uddhAranI sAthe satya tattvono prakAza karIne A duniyAno paNa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddhAraja karatA gayA che. tethI te paramAtmA anaMtaja che paraMtu anAdikAlano ekana niyaMtA A duniyAno uddhAra karyAja kare che evA prakAranI guMcavana jainatattvonA vettAne rahetIna nathI ane AvA prakAranI mAnyatA che te sayuktikaja che paNa yukti vinAnI nathIja. te parama paramAtmAmAM kayA kayA dUSaNono nAza thaI kevA kevA prakAranA alokika guNo pragaTa thatA haze, tevA guNoneja TuMkamAM jaNAvavAnA hetuthI mahAkavi zrIsiddhasenasUrIzvarajI mAtra batrIza kAvyamAMja te parama paramAtmAnI stuti karatAM pote kahe che ke-tevA guNavAlA paramAtmAnA zaraNadhIja mAru kalyANa thAo, ema kahetA thakA pote bIjA bhavya prANione paNa temanuja zaraNa levAnuM sUcavI rahyA che. teja stuti amo paNa bIjA jIvonA upakAranA mATe A jago para dAkhala karIne batAvIe chIe Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriiH| // zrIsiddhasenasariviracitA // paramaparamAtmastutidvAtriMzikA. sadA yogasAtmyAt samudbhutasAmyaH prabhotpAditaprANipuNyaprakAzaH / trilokIzavanyastrikAlajJanetA sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 1 // bhAvArtha--pUrNajJAnAdikanA yogayI utpanna yayuM che sadA samatApaNu jemane ane teja jJAnAdikanI prabhAthI karyo che dharmano prakAza jemaNe, tathA je indra 1 nAgendra 2 ane rAjendrathI vandya, trikAlajJAnionA paNa Iza che te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 1 // zivo'dhAdisaGkhyo'tha buddhaH purANaH pumAnapyalakSyo'pyaneko'pyathaikaH / prakRtyAtmavRttyA'pyupAdhisvabhAvaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 2 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 171) bhAvArtha-je nirupadrava, tIrthasthApavAmAM Adya, jJAnavAn , sarvemAM vRddharUpa puruSa, indriyothI agamya, jJAnathI anekarUpavALo paNa nizcayathI to ekaja. karmanI upAdhithI mukta thaI AtmalInasvabhAvamaya che te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 2 // jugupsAmayA'jJAnanidrA'viratya bhuuhaasyshugdvessmithyaatvraagaiH| na yo ratyaratyantarAyaiH siSeve sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 3 // bhAvArtha-1 duganchA, 2 bhaya, 3 ajJAna, 4 nidrA, 6 avirati, 6 kAmAbhilASa, 7 hAsya, ( zoka, 9 dveSa, 10 mithyAtva, 11 rAga, 12 rati, 13 arati, ane dAnAdi pAMca antarAya evaM maLI 18 doSothI je sevAelo nathI ( sarvathA mukta) te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao||3|| na yo bAhyasattvena maitrI prapanna stamobhina no vA rajobhiH praNunaH / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) trilokIparitrANa nistandramudraH sa ekaH parAtmAgatirme jinendraH // 4 // bhAvArtha - je laukIka bAhyasattvanI maitrI ( pudgalarA gadazA ) ne prApta thalo nathI. ane rajoguNathI tathA tamoguNathI paNa prerAelo nathI. traNe lokanI rakSA mATe pragaTapaNe mUrti che jemanI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 4 // hRSIkeza ! viSNo ! jagannAtha ! jiSNo ! mukundAcyuta ! zrIpate ! vizvarUpa ! ananteti sambodhito yo nirAzaiH, sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 5 // Answ A 5, 6 ane 7 mA kAvyamAM- hRSIkezAdika je je nAmothI stuti karavAmAM AvI che. te te zabdonA artha pramANe kharA guNavAlA to eja paramaparamAtmA che. bAkI bIjAmatavAlAoe to nAmamAtrathIja kalpI lIlA che. kAraNa na to tevA alokika guNovAlI te devonI kalpelI mUrtio che temaja na to tevA guNovAlAM te devonAM caritro lakhAelAM jovAmAM Ave che. mATe temaNe kalpelA te devo nAmamAtrathI to kharA paraMtu guNothI nahIM evo A stutikArano Azaya che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 173) bhAvArtha he hRSIkeza- atIndriyajJAnin ! ( 1 ) he viSNo- jJAnayI sarvavyApta ! (2) he jagannAtha- jagatnA jIvonA nAtha ! ( 3) he jiSNo- rAgAdikane jitanAra ! ( 4 ) he mukunda- pApI choDAvanAra ( 5 ) he acyutanijapadathI acyuta ! (6) he zrIpate- kevalAdi lakSmInA pati ! (7) he vizvarUpa- asaMkhya pradezathI AvRta ! (8) he ananta- antavinAnA siddha ! (9) evI rIte je AzA vinAnA lokothI saMbodhAelo che te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 5 // purA'naGgakAlA'rirAkozakezaH kapAlI mahezo mahAvratyumezaH / mato yo'STamUrtiH zivo bhUtanAthaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 6 // bhAvArtha-(1) je kSapakazreNIsamaye malIna kAmadevano zatru, (2) antanA AkAzano Iza, (3) brahmacaryane pAlanAra, ( 4 ) aizvaryane bhoganAra, (6 ) mahAvratI, (6 ) kevalajJAnarUpa pArvatIno Iza, (7) sarvajIvone sukha karanAra, ( 8 ) sarvaprANiono nAtha e ATha mUrtirUpathI manAelo che te ekana jinendra paramAtmA "amArA kalyANane mATe thAo // 6 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 174 ) vidhirbrahmalokezazambhUsvayambhUcaturva mukhyAbhidhAnAM vidhAnam / dhruvo'tho ya Uce jagatsarga hetu: sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 7 // bhAvArtha - brahmA ( 1 ) lokeza ( 2 ) zaMbhU ( 3 ) svayaMbhU ( 4 ) caturmukha ( 1 ) Adi nAmone dhAraNa karanAra ane jagatnA bhavyaprANione mokSamArganI racanA karavAmAM heturUpa dhruvapaNe thato evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 7 // na zUlaM na cApaM na cakrAdi haste na hAsyaM na lAsyaM na gItAdi yasya / na netre na gAtre na vaktre vikAraH sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 8 // bhAvArtha -- jemanA hAthamAM nathI to trizUla, dhanuS, cakrAdika ane je nathI karato hAsya nATya gItAdika, temaja nathI to jemanA netra, zarIra ane mukha upara vikAra evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANa mATe thAo // 8 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) na pakSI na siMho vRSo nApi cApaM na roSaprasAdAdijanmA vikAraH / na nindyaizcaritrairjane yasya kampaH sa ekaH parAtmA gatima jinendraH // 9 // bhAvArtha tathA nathI to jemane pakSI, siMha ane baladAdikanuM vAhana. temaja dhanuSu vinAno ane rAgadveSajanya vikArathI mukta, ane jemanA nindhacaritrothI, lokone paNa bhaya nathI, evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 9 // na gaurI na gaGgA na lakSmIryadIyaM vapurvA ziro vA'pyuro vA jagAhe / yamicchAviyuktaM zivazrIstu bheje sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 10 // bhAvArtha-nathI to jemanA zarIra sAthe pArvatI ane nathI nemanA mastake gaGgA, temana nathI jemanA vakSaHsthala upara lakSmI utAM paNa je icchArahita prabhane mokSalakSmI varI che, evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao||10|| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176) jagatsambhavasthemavidhvaMsarUpai ralIkendrajAlaina yo jIvalokam / mahAmohakUpe nicikSepa nAthaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 11 // bhAvArtha-temaja jagatnI utpatti karavArUpa, nAza karavArUpa ane dhrauvyarUpI khoTA indrajAlanA svarUpathI jemaNe lokone mahAmoharUpI rUpamAM paNa nAMkhyA nathI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 11 // samutpattividhvaMsanityasvarUpA yadutthA tripadyeva loke vidhitvam / haratvaM haritvaM prapede svabhAvaiH sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 12 // bhAvArtha tathA utpatti 1 dhvaMsa 2 ane nityarUpa 3 je tripadI jemanAthI pragaTa thaelI teja potapotAnA, svabhAvathI A 1 anAdi anaMtapaNAthI rahelA-jIva ajIvAdi padArtho kAraNavazathI utpanna ane dhvaMsa thaI ne paNa pAchA potapotAnA svabhAvane prApta thavAnA evo je jinezvara devano upadeza che tene tripadI kahevAmAM Ave che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (177) lokamAM brahmA 1 viSNu 2 ane maheza 3 paNAnA svarUpane dhAraNa karIne rahI che. evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 12 // trikAlatrilokatrizaktitrisandhya trivrgtridevtrirtnaadibhaavaiH| yaduktA tripadyeva vizvAni vane sa ekaH parAtmA gatima jinendraH // 13 // bhAvArtha-jemanI kahelI utpAda 1 vyaya 2 dhrauvya 3 rUpI tripadI- bhUta 1 bhaviSya 2 ane 3 vartamAna kALathI / svarga 1 mRtyu 2 ane 3 pAtAlanA lokathI / pramuttva 1 utsAha 2 ane 3 maMtranI shktithii| prAtaH 1 madhyAnha 2 ane 3 sandhyAnA ruupthii| dharma 1 artha 2 ane 3 kAma e traNa vargathI brahmA 1 viSNu 2 ane ziva 3 e traNa devathI / jJAna 1 darzana 2 ane cAritra 3 e traNa rtnthii| e Adi aneka bhAvothI sArA jagatmA vyApI rahelI che evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 13 // yadAjJA tripadyeva mAnyA tato'sau tadastyeva no vastu yanAdhitaSThau / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ato brUmahe vastu yattad yadIyaM ___ sa ekA parAtmA gatimeM jinendraH // 14 // bhAvArtha-jenI tripadI che te ja mAnya che. dunIyAmAM koI tevI vastu paNa nathI ke je tripadIne dhAraNa na karatI hoya eTalAja mATe kahiye che ke jenI e tripadI che te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao|| 14 // na zabdo na rUpaM raso nA'pi gandho na vA sparzalezo na varNoM na liGgam / . na pUrvAparatvaM na yasyAsti saMjJA sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 15 // bhAvArtha-jemane zabda, rUpa, rasa, gandha, ane sparza 5 e pAMce viSayo nathI / zvetAdivarNa, puruSAdiliMga, ane A pahelo. A bIjo evI saMjJA paNa nathI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANa mATe thAo // 15 // chidA no bhidA no na kledo na khedo na zoSo na dAho na tApAdirApat / na saukhyaM na duHkhaM na yasyAsti vAJchA sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 16 . Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalA ( 179 ) bhAvArtha -- jemano zastrAdiyI cheda, karavatAdithI bheda, dithI ArdrapaNu, kheda, zoSa, dAha, tApa, Apatti, sukha, duHkha, vAMchAdi paNa nathI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 16 // na yogA na rogA na codvegavegAH sthitirno gatirno na mRtyurna janma | na puNyaM na pApaM na yasyA'sti bandhaH sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 17 // bhAvArtha - mana, vacana ane kAyAnA yogo, cittodvega, AyuHsthiti, bhavAntaragati, maraNa ane pApa, temaja karmano bandha, e sarva prakAra paNa jemane evo te ekaJa jinendra paramAtmA amArA kalyANa mATe thAo // 17 // ane rogo, janma, puNya, rahelo nayI tarpaH saMyamaH nRtaM brahme zauca mRdutvavA~kiJcanatvArniM muktiH / kSamai yadukto jayatyeva dharmaH sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 18 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 180) bhAvArtha-tapa 1 saMyama 2 satya 3 brahmacarya 4 acauryatA 5 nirabhimAnatA 6 saraLatA 7 aparigrahatA - nirlomatA 9 ane kSamA 10 e daza prakArano yatidharma jemano kahelo jayavaMto ktteM che. evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 18 // aho viSTapAdhArabhUtA dharitrI nirAlambanAdhAramuktA yadAste / acintyaiva yaddharmazaktiH parA sA sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 19 // bhAvArtha-aho iti Azcarye jagatne AdhArabhUta A gRthvI Alambana ane AdhAra vinA rahI che te paNa jemanA kahelA daza prakAranA yati dharmanIna acintya zakti che. evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 19 // na cA'mbhodhirAplAvayed bhUtadhAtrI samAzvAsayatyeva kAle'mbuvAhaH / yadudbhUtasaddharmasAmrAjyavazyaH sa ekaH parAtmA gati jinendraH // 20 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 181) bhAvArtha-je pramuthI utpanna thayelA daza prakAra saddhamanA sAmrAjyane vaza thaelo A samudra pRthvIne DubAvato nathI. temana varSA paNa vakhato vakhata varSIne lokone dhIraja ApyA kare che evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao||20|| na tiryag jvalatyeva yajjvAlajivho yadRSaM na vAti pracaNDo nabhasvAn / sa jAgarti yaddharmarAjamabhAvaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 21 // bhAvArtha-je bhagavaMtanA kahelA daza prakAra dharmarAjAnA jAgrata pratApathI agni tiracho jvalita thato nathI. ane pracaNDa vAyu paNa uMco vAto nathI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao|| 21 // isau puSpadantau jagatyatra vizvo pakArAya diSTayodayete vahantau / urIkRtya yatturyalokottamAjJAM sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 22 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182) bhAvArtha-je cAre lokamAM uttama evA lokottara bhagavAnnI (parama paramAtmAnI ) AjJAne aMgIkAra karIne A candra ane sUrya paNa A dunIyAne upakAra karavA mATe khuzIthI udaya thayA kare che. evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao|| 22 // avatyeva pAtAlajambAlapAtAd vidhAyA'pi sarvajJalakSmInivAsAn / yadAjJAvidhitsAzritAnaGgabhAjaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 23 // bhAvArtha-je bhagavantanI AjJA karavAnI icchAne Azrita yaelA bhavya prANio che temane sarvajJalakSmInA ghararUpa banAvI, naraka nigodAdika kAdavamAM paDatAMthI bacAva kare che evo te ekana jineMdra paramAtmA amArA kalyANa mATe thAo // 23 // suparvadrucintAmaNIkAmadhenu prabhAvA nRNAM naiva dUre bhavanti / caturthe yadutthe zive bhaktibhAjAM .... sa ekA parAtmA gatimeM jinendraH // 24 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 183) bhAvArtha-je pramuthI prakaTa thaelA cothA lokottara mokSamArgamA je puruSo bhaktivALA thayA che temanAthI kalpavRkSa, cintAmaNiratna ane kAmadhenunA prabhAvo paNa vegaLA rahetA nayI. evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo 24 // kalivyAlavangrihavyAdhicaura vyathAvAraNavyAghravIthyAdivighnAH / yadAjJAjuSAM yugminAM jAtu na syuH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 25 // bhAvArtha-je parama pramunI AjJAne sevana karanArA strI puruSo che temane kleza, sarpabhaya, agnibhaya, grahapIDA, roga, corabhaya, hasti vAghanI zreNIno bhaya ityAdi duSTa vighno kadI paNa thatAM nathI evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe yAo // 25 // avandhastathaikaH sthito vA kSayIvA 'pyasadvA mato ye DaiH sarvathA''tmA / na teSAM vimUDhAtmanAM gocaro yaH sa ekaH parAtmA gatimeM jinendraH // 26 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 184) bhAvArtha-je ajJAnioe AtmAne ekAntapaNe karmanA bandhayI rahita, vedAMtionI petthe| ekAntapaNe ekaja, sthira, ane bauddhanI peThe vinAzI-svapnavat asat mAne che te jaDa puruSo vivakSAthIto e sarve guNovAlo AtmA che paNa ekAMtapaNAthI nahIM ema kathana karavAvAlA ne satya prabhune nathI oLakhI zakyA evo te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 26 // na vA duHkhagarbhe na vA mohagameM sthitA jJAnagarbhe tu vairAgyagarbhe / yadAjJAnilInA yayujanmapAraM ___ sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 27 // bhAvArtha-je puruSo satya pramunI AjAne vaza thayA che te saMsAra-samudrathI pArane pama prApta thayA che. te pramunI AjJA duHkhagarbhavairAgyamAM ke mohagarmavairAgyamA rahelI nathI paNa te jJAnagarbhavairAgyatattvamAMja rahelI che evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 27 // vihAyA''zravaM saMvaraM saMzrayaiva / yadAmA parA'bhAji yanirvizeSaiH / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) svakastairakAryeva mokSo bhavo vA sa ekaH parAtmA gatime jinendraH // 28 // bhAvArtha he jIva ! Azravane tyAgI saMvarano Azraya le, evA sAmAnya vairAgyavALA puruSo hovA chatAM paNa je parama pramunI AjJAnA sevanathI potAno bhava ( janma ) mokSarUpa banAvyo che arthAt jIvanamuktarUpa thayA che evo te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 28 // zubhadhyAnanIrairurIkRtya zaucaM sadAcAradivyAMzukairbhUSitAGgAH / budhAH kecidaInti yaM dehagehe sa ekaH parAtmA gatime jinendraH // 29 // bhAvArtha-keTalAka mahApuruSo dharmadhyAnarUpa jalayI zauca aMgIkAra karIne ane sadAcArarUpa divya vastrothI bhUSita thaelA, potAnA zarIrarUpa mandiramA je paramAtmAnA svarUpanI pUnA kare che. te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thaao|| 29 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) dayAsUnRto'staiyainiHsaGgamudrA tapojJAnazIla gurUpAstimukhyaiH / mumairaSTabhiryo'ya'te dhAmni dhanyaiH sa ekaH parAtmA gatirme jinendraH // 30 // bhAvArtha-kSyA 1 satyavacana 2 pArakA dhanathI dUra rahevU 3 parigrahathI mukta 4 icchAno rodha 5 tattvano bodha 6 brahmavata 7 gurunI sevA 8 e ATha guNanI prAptirUpa puSpothI potAnI jJAnajyotimA puNyavaMta puruSo je paramAtmAne pUjI ATha karmano kSaya karI rahyA che te ekana jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 30 // mahAdhinezo mahAjJAmahendro mahAzAntibhartA mahAsiddhasenaH / mahAjJAnavAn pAvanImUrtirarhan sa ekaH parAtmA gati jinendraH // 31 // bhAvAtha-je arhan bhagavAn mahAnyotirUpa RddhinA svAmI che, mahAjJA karavAmAM mahendra che, mahAzAntarasathI bharelA che, parama siddhonI senAvALA che, A ThekANe siddhasena eva~ kavie Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 187) potArnu nAma paNa sucavyuM che, mahAjJAnavAn che, ane jemanI mUrti jagatne pavitra karavAvALI che te eMkaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 31 // mahAbrahmayonimahAsattvamUrti mahAhaMsarAjo mahAdevadevaH / mahAmohajetA mahAvIranetA sa ekaH parAtmA gatirme jinendrH|| 32 // bhAvArtha-je mahAbrahmajJAnanI utpattinA kAraNarUpa, je mahAdhairyanI mUrtirUpa, sarva jIvono paNa je mahArAjA, mahAdevono paNa je deva, je mahAmohane jItavAvALo ane je mahAvIrono paNa agresara che te ekaja jinendra paramAtmA amArA kalyANane mATe thAo // 32 // itizrI siddhasenasUriviracitA paramAtmastuti dvAtriMzikA samAptA / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) A upara lakhelI batrIzImAM sarvajJanI stutidvArA paramAtmAnA svarUpanuM varNana karI batAvela che. tevA yogya paramAtmAnA kathana karelA yathArtha tattvone grahaNa karavA vicArI puruSo prerAya te svabhAvika che paNa yadvAtadvA puruSonA kahelA yadvAtadvA tattvone vicAra karyA vAra kevI rIte mAnI zakAya ? kAM che kezrutivibhinnA smRtayo vibhinnA naiko muniryasya vacaH prmaannm| dharmasya tatvaM nihitaM guhAyAM mahAjano yena gataH sa pnthaaH|| bhAvArtha vedanI zrutio bhinna bhinna kathana thaelI che, ma smRtionA mata paNa maLatA nathI, na to koI tevo RSi . yaelo che ke jenuM vacana pramANika thaevaM che, dharmano tattva na jANe kaI guphAmAM mukI gayA che, chevaTano rasto ena che ke mahApuruSo gayA hoya te mArge cAlyA jrbu|| ___sajjano ! jainadharmavALAone A zlokamAM karelI udAsInatA rahetI nathI, kemake-sUkSmamA sUkSma tattvono paraspara virodharahita vicAra ekana sarvajJa puruSanA mukhathI prakaTa thaelo ane sarva vicArI puruSone akSare akSara mAnya thaelo che Ama hovA chatAM paNa jaNAkvAmAM Avyu che ke Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 189) purANaM mAnavo dharmaH sAno vedazcikitsitaH / AjJAsiddhAni catvAri na hantavyAni hetubhiH / bhAvArtha-18 purANa, manuno kahelo dhama, aMgonI sAdhe vedo, ane vaidyaka A cyAra zAstromAM je pramANe kaheluM hoya te pramANe mAnI le, paNa koIe tarka karIne tenuM khaMDana karavU nahIM. vicAra karo ke pratyakSa viruddha bAbatamAM paMDito tarka karyA vagara rahe kharA ke ? purANomAM keTalI pola che te to dayAnandasarasvatInA maMDale ( AryasamAje ) jagatmAM prasiddha karIne muMkI che. vedonI mAnyatAne laIne thatI hiMsAno aNagamo jaina ane bauddhone to prathamathIna thaelo jagajAhera che, te sivAya bhAgavata dharmavAlA, kabIradAsa, tukArAma, vigere aneka mahApuruSoe paNa vedothI thatI hiMsAno aNagamo jAhera karelo che. temana dayAnandasarasvatIjIne paNa hiMsaka zrutionI arucito purepurI thaelI hatI paNa satya kyAM che tenuM zodhana na karatA kevala bApadAdAnA kuvAmA paDIne DUbI maravU kabUla rAkhI badhA vedono artha cAlatI rUdipramANe pheravI jUdona prakAra karIne batAvyo, to te AjakAlanA alpajJa puruSono karelo vedono artha satyatattvonA jijJAsuone Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) mAnya thAya kharo ke ? tathA 'na hantavyAni hatubhiH' e vAkyathI to hiMsAthI thato atyAcAra temaja brahmA viSNu ane zivajInA nAmathI lakhI mukelA anAcAra ane parasparaviruddha lakhAelA asatya vicAronena manAvavA kozIsa karelI hoya ema pratyakSapaNe siddha thAya che, eTalAja mATe koI mahAtmA kahI gayA cha ke-- asti vaktavyatA kAcit tenedaM na vicAryate / nirdoSa kAzcanaM cet syAt parIkSAyAM bibheti kA ? // bhAvArtha-veda purANAdikamAM ghaNI garabaDa thaelI che tethIna vicAra karavAnI nA pADI rahyA che, e paNa eka jAtano haThana che. jenuM sonU nirdoSa che te zaM parIkSA karAvavAthI kadI Dare kharo ke ? satya hoya te to nyAyI puruSonA AgaLa satyaja pragaTa thAya. udAharaNa tarIke amoe A copaDImAM dAkhala karelA jainadharmaviSayaka lekhonA lekhakamahAzayoja baza che. bIjA udAharaNonI jarUraja zI che ? vedapurANomAM lakhelA badhAe sRSTinA kartA sAcAna che to amArA karelA A nava praznonA khulAzA nyAyapUrvaka yuktiyukta koI prakaTa karaze to ghaNA lokone vicAra karavAnI taka maLaze. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 191) 1 anAdinA ekaja paramAtmAe A jagatnI racanA karI tyAre to jagatnI Adi ane paramAtmAnI anAdi thAya ke nhiiN| __ 2 paramAtmA anAdino che to te pahelA keTalA kAlasudhI vezI rahyA pachI racanA karavAnI upAdhimAM paDyA haze ? ___3 A pRthvI ane AkAza banatA pahelAM paramAtmA prote kayA ThekANe rahelA haze vAru ? 4 vaLI kaho cho ke-- paramAtmA to niraMjana nirAkAra che, to tene paga, peTa, mAthu hoya kharuM ke ? 5 kahezo na hoya, to pachI vedanIja zrutiomA paramAtmAnA peTa, paga ane mAthAnA kramathI naraka, martya ane svarga e traNa jagatnI utpatti kema lakhI haze ? ___6 ane te traNe lokanI utpattinI zrutio jhUThI lakhI haze ke sAcI ? ___7 jIvo ane paramANuo to lokomA anAdi manAya che to te sRSTinI racanA pahelAM hatAM ke nahIM ? kadAca kahezo ke jIvo ane paramANuo sRSTinI racanA pUrve hatAM to pachI paramAtmAe kaI vastunI racanA karI ? Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (192) 9 jo jIvo ane paramANuo prathama na hatAM to niraMjana nirAkAra paramAtmA A pratyakSa dekhAtA jIvo ane paramANuo kyA sthAnamAthI lAvIne ApaNA pratyakSamA sukyA haze ? jo kahezo ke banAvyA vagara koI cIja banatI joI ?, hA, varSARtumAM karoDo cIno thAya che tyAM kayo Izvara banAvavA Akto joyo ? tathA pahelavelo koI banAvanAra joie ema jo kahezo to paramAtmAno paNa koI banAvanAra kema na joie ? amArA samanavA pramANe A sRSTi anAdikALanA pravAhathI cAlatI AvelI che chatAM jo koI kartA mAnavAmAM Ave to te kartAnA saMbaMdhe asaMkhya dUSaNonI jALa ubhI thAya che te ghaNuMna aniSTa thAya che, ane te aneka dUSaNo batAvanArAM aneka pustako jainadharmAvalaMbionA taraphathI pragaTa thaI gaelAM che, tethI A viSayane vadhAre na laMbAvatAM mAtra vAcakone vicAra karavAnI khAtara A nava praznono ullekha karI phaoNrmane pUrNa karUM chu. sujJeSu kiM bahunA / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opan m. DaoN. harmanajekobInI jainasUtronI prastAvanA. (prathama bhAga.) [ anuvAdaka-zAha aMbAlAla caturabhAI, bI. e. ] 'x x x x x atyAra sudhInI ApaNI sadhaLI carcA jainonA pavitragraMthomAMthI upalabdha thatI paraMparAgata kathAonI pramANikatA uparaja cAlelI che. parantu eka atizayavizAla-- jJAnavAlA ane kuzalavicAraka vidvAne e pramANikatAnA saMbaMdhamAMja zaMkA karelI che. e vidvAn te mI. bAtha (Barth) che. 1 uparanA bhAgamA janonA antimatIrthakara je mahAvIra thayA che temanI utpattiko saMvandha bauddhothI bhinna TarAbatrA prayatna karelo che te prAyaH vAsudeva narahara upAdhonA lekhanI sAthe maLatA jebo hovAthI choDI daI mAtra jenonA pavitragraMthonI carcAno pAThalo bhAga akSarazaH agoe lIdhelo che, mATe jeone pUrvano bhAga jovAnI icchA thAya temaNe jainasA hityasaMzodhaka vimAsikanA bhAga 1 no aMka bIjo joI levo. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ qatil Reyue de l'Histoire des Religions Vol. III. P. 90 mAM nAtaputta nAmanI eka tihAsika vyaktino svIkAra kare che kharo, parantu jainonA pavitragrantho, cheka I0 sa. nI pAMcamI sadImAM-eTale ke e saMpradAyanI sthApanA / yayA pachI lagabhaga eka hajAra jeTalA varSoM vyatIta thayAM bAda, lakhAelA hovAthI tenA AdhAre koI paNa sabaLa anumAna karI. zakavAnA saMbaMdhamAM te moTI zaMkA dharAve che. jainadharmanA saMbaMdhamAM teno evo abhiprAya che ke e saMpadAyanA te prAcIna kAlathI laI pustako lakhAtA sudhInA samaya sudhInA, svasaMvedita ane satata evA astitvano-arthAt tenA khAsa khAsa siddhAMto ane noMdhonI niraMtara paraMparAno-hanI sudhI nirNayAtmaka rIte nikAla thayo nathI. valI te jaNAve che ke 'ghaNI zadiyo sudhI to jaino, temanA jevA bIjA anekasaMnyAsIvargo ke je phakta aprasiddha ane asthirarUpe potAno jIvana gALatA hatA teothI bhinnarUpe oLakhAyAja nahotA ' tethI mi. bArthanA abhiprAya mujaba jainonI sAMpradAyikaparaMparAo te mAtra bauddhaparaMparAonA anukaraNarUpe, temaNe potAnA aspaSTa ane anizcita smaraNomAMthI upajAvI kADhelI che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) mI. bArthano A mata evA anumAna upara sthira thaelo - mAluma paDe che ke, jaino potAnuM pavitra jJAna eka peDhIthI bIjI peDhIne ApavAmAM ghaNAja bedarakAra rahyA hatA, ane tema rahevAmAM kAraNa eche ke, te ghaNI zadIo sudhI mAtra eka nAno ane anupayogI saMpradAya hato. mi. bArthanI A dalIlamAM huM kAI prakAra vaz2ana joI zakato nathI. huM ahIM e prazna pUhuM huM keje dharma potAnA thoDAka anuyAyio vaDe eka moTA pradeza upara patharAelo hoya te dharma potAnA maulikasiddhAMto ane paraMparAone vadhAre surakSita rAkhI zake che, ke je dharmane eka moTA janasamUhanI dhArmika jarUrIAto pUrI pADavAnI hoya che te ? e bemAMnI kaI bAbata vadhAre saMbhavita che ? jo ke ekaMdararIle A prakAranI hetvAbhAsAtmaka tarkapaddhatithI AvA praznano nirNaya thavo to azakyaja che uparyukta ve pakSonA prathama pakSamAM yAhudI tathA pArasI onuM udAharaNa raju karI zakAya che ane bIjA pakSamAM - romana kaeNtholika dharmano dAkhalo ApI zakAya che. parantu jaino saMbaMdhI prastuta praznanA vAdavivAdano nirNaya karavAmAM AvI jAtanA sAmAnya siddhAMto upara AdhAra rAkhavAnI kAMI AvazyakatA nathI. kAraNa ke teone ( jainone ) potAnA siddhAMtonuM eTalaM badhuM spaSTa jJAna hatuM ke teoe ghaNIja najIvI bAbatamAM matabheda dharAvanAra . Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) puruSone paNa ninhavarUpe jAhera karI, potAnA zraddhAluonA vizAla samudAyamAthI temane jUdA karI dIdhA hatA. A kathananI satyatAnA pramANa tarIke DaoN. lyUmane ( Dr. Leumonn ) prakaTa karelI zvetAMbara saMpradAyanI sAta ninhavo viSenI paraMparA che athA digaMbaro je zvetAMbarothI mahAvIranirvANa pachI prAyaH bIjI athavA trIjI zatAbdimAM judA paDyA hatA, teo kAMI temanA pratisparddhio (zvetAMbaro) thI tAttvika siddhAMtomAM moTo matabheda. gharAvatA nathI chatAM paNa AcAraviSayaka temanA keTalAka bhinna niyamone lIdhe, zvetAMbaroe temane pAkhaMDiyonA nAme vagovyA che. A saghaLI hakIkata uparathI A bAbata spaSTa rIte siddha thAya che ke jainAgamo ( nuM hAlanuM svarUpa ) nakkI thayA pahelA paNa jainadharma evA avyavasthita athavA anirdiSTa svarUpamAM vidyamAna na hato, ke jethI, tenAthI atyaMtabhinna evA anyadharmo (darzano)nA siddhAMto dvArA tenuM asala svarUpa parivartita agara kaluSita thayuM hatuM, ema mAnavAne ApaNane kAraNa maLe. parantu AyI viruddha uparyukta pramANo ema to siddha karI Ape che kharAM ke temanI sUkSmamAM sUkSma mAnyatA paNa sunizcita svarUpavALI hatI. See Indische Studien, XVI. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) jevI rIte jainonA dhArmika siddhAntonI bAbato A rUpe sidva thaI zake che tetrIna rIte temanI aitihAsikaparaMparAviSayaka bAbato paNa siddha thaI zake tetrI che. vaMzaparaMparAyI cAlatI AvatI je vividhagacchonI vistArayukta gurvAvalio maLI Ave che tathA jaina AgamagraMthomAM je sthavirAvalio upalabdha thAya che te spaSTa batAkI Ape che ke jaino potAnA dharmano itihAsa rAkhavAmAM keTalo badho rasa dharAvatA hatA. huM ema kAMI cokkapta nayI kaheto ke AvI gurvAvalio pAchalathI paNa joDI kaDhAtI nathI ke apUrNa paTTAvalione pUrNa, eTale hiMduonA zabdamAM kahiye to 'pakkI' banAvI zakAtI nathI, kAraNa ke dareka saMpradAyane, potAno saMpradAya eka pratiSThita AptapuruSathI pramANIka rIte utarI Avelo che, ema batAvavA khAtara potAnI guru paraMparAnA nAmo upajAvI kADhavAnI svAbhAvika rIteja jarUra paDe che. parantu kalpasUtramA je eka, . sthaviro, gaNo ane zAkhAonI vistRta nAmAvalI ApelI che tene kalpI kADhavAmAM jainone koI paNa prakAranuM prayojana hoya tema huM mAnI zakato nathI. kalpasUtramA jeTalI vigato ApelI che-teTalI paNa 9 See Dr. Klatt, Ind. Aut. Vol. XI. ___ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0) vigatonuM jJAna tyAra pachInA jainone rahyaM na hatuM. tema tethI adhika jANavAna teoe kyAre DoLa paNa karyo na hato. guruparaMparAno noyogya badho vyavahAra calAvavA mATe kalpasUtramAM ApelI saMkSipta sthavirAvali paryAptaja hatI. tema chatAM paNa temAM AvelI. vistRta sthavirAvala ke jemAM paNa keTalAMka to ekalAM nAmoja jovAmAM Ave che te e bAbata spaSTa rIte jaNAve che ke jaino potAnA prAcIna dharmAcAryo sthavironI yAdagirI rAkhavAmAM keTalo. dho rasa dharAvatA hatA. te sthavirAvalImAM AlekhelA yugo tathA banAvonI yathArtha mAhitI tenA pachI thoDIkana zadIomAM naSTa thaI gaI hatI. parantu mAtra ATalaM siddha karI batAvavAyI ke jaino temanA AgamotuM svarUpa nakkI thayA pahelA paNa potAnA dharma tathA saMpradAyane satata cAlu rAkhavA mATe, temaja anyadarzanIyasiddhAMtonA saMmizraNayoge utpanna thatI bhraSTatAthI tene bacAvI surakSita rAkhavA mATe yogya guNasaMpanna hatA; ApaNe A viSayamAM kRtakArya thaI zakatA nathI. ApaNe e paNa batAvI devaM jarUratuM che ke teomAM je je bAbata karI zakavAnuM sAmarthya hatuM te saghalaM temaNe saMpUrNa rIte kartuM hatuM A carcA uparathI ApaNe svAbhAvika rIteja vartamAna jainasAhityanA kAlanI carcA upara AvI jaIe chIe. A Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayamAM jo ApaNe ATalaM siddha karI zakIe ke jainasAhitya athavA to chevaTe te paikI je keTalAMka sauthI prAcIna graMtho che, te jainapustakArohaNanA samayathI ghaNI sadIo pahelAM racAelA hatA to te dvArA ApaNe jainonA aMtimatIrthakara ane prAcInamA prAcIna graMtho e banne vaccenA gALAne, jo ke sarvathA dUra nahIM karI zakIe to paNa ghaNe aMze alpa karI ApavA samartha thaI zakIzaM. sarvasammata saMpradAyanI anusAra janasiddhAMta valaminI sabhAmAM devarddhigaNinA adhyakSapaNA nIce nizcita karavAmAM Avyo hato. A banAva vIranirvANa pachI 980 ( athavA 993) mA varSe eTale i0 sa0 454 ( agara 467 ) mAM' banyo hato. ema kalpasUtra [6 148 ] uparathI jaNAya che. saMpradAya evo che ke jyAre devarddhigaNie siddhAMtane naSTa thaI javAnA jokhamamAM joyo . syAre temaNe tene pustakAdhirUDha karAvyo. tenI pahelA AcAryoM kSullakone siddhAMta zikhaktI vakhate likhitagraMthono bilakula upayoga karatA na hotA. devardhigaNinA samaya pachI ja likhitapustakono upayoga zarU thayo.A hakIkata taddana sAcI che kAraNa 1 saMbhavita na lAgatuM hovA chatAM e zakya che ke siddhAMtanirNayano samaya A karatAM 60 varSa pachI eTale i. sa. 514 ( athavA 527 ) hovo joIe. juo kalpasUtra, upodghAta pR. 17. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke prAcIna samayamA pustakono bilakula upayoga thato nahato ema ApaNane bInI hakIkato uparathI paNa jaNAI Ave che. brAhmaNo to likhitapustaka karatAM potAnI smaraNazakti uparaja vizeSa AdhAra rAkhatA hatA. ane niHsandeharIte jainoe temana bauddhoe temanIja A prathAnaM anukaraNa kayu hatuM parantu atyAre jainayatio potAnA ziSyone zAstra zIkhavatI vakhate likhita pustakono upayoga avazya kare che. A uparathI ApaNe mAnavU paDe che ke zikSaNapaddhatimAM thaelo A pheraphAra devarddhigaNine AbhArI che, ema batAvanAro vRddhasaMpradAya taddana sAco che. kAraNa ke A banAva bahuja mahatvano hovAthI mulI zakAya tema nathI. pratyeka AcAryane athavA to chevaTe pratyeka upAzrayane A pavitra AgamonI nakalo pUrI pADavA. mATe devarddhigaNine siddhAMtanA pustakonI kharekhara ghaNI moTI saMkhyA taiyAra karAvavI paDI haze. have devarddhigaNie siddhAMtane pustakArUDha karAvyo evo je lekhI saMpradAya maLe che teno bhAvArtha prAyaH upara pramANeno ja hovo joIe kAraNa ke eto bhAgyena mAnI zakAya teQ che ke tenI pahelAM jainasAdhuo je kAI kaMtya karatA haze tene sarvathA naja lakhatA hoya. brAhmaNo vedanuM adhyayana karAvadhAmA likhita ___ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) pustakono upayoga karatA nayI chatAM paNa temanI pAse tevAM pustako to jarUra jovAmAM Ave che. teo ( brAhmaNo ) A pustakone khAnagI upayoga mATe eTale ke gurunI smaraNazaktine madata karavA mATe rAkhe che. mArUM dRDha mAnavuM che ke jaino paNa Aja paddhatine anusaratA haze valke te o (jaino) brAhmagothI paNa vadhAre A paddhatinuM anukaraNa karatA ho, kemake brAhmagonI mAphaka teonuM evaM mAnavaM to hatuM ja nahIM ke likhita pustako avizvasya che. teo to mAtra je eka pracalita rivAja hato, ke AgamanuM jJAna maukhika - teja eka peDhI dvArA bIjI peDhIneM apAvuM joIe. tene laI - neja likhita granthono vizeSa upayoga karavAmAM saMkocAtA hatA. huM ahIM ema pratipAdana karavA icchato nathI ke jainonA pavitra Agamo asalI ja chuTA chavAyA paNa AvI rIte pustakomAM lakhelAja hatA. ane ema na kahevAnuM khAsa kAraNa bIjUM kAMI nahIM parantu bauddha bhikSuo pAse likhitapustako na hatAM ema je kahevAya che teja che. bauddha bhikSuo pAse AvA pustakau nahatAM tenA pramANa tarIke evaM kahevAmAM Ave che ke temanA sUtromAM, jyAre pratyeka jaMgamavastuthI laIne nAnAmAM nAnI ane kSudramAM kSudra evI gharamA vAparakhA lAyaka vAsaNo jevI cIjono paNa koIneM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) koI rItie ullekha thaelo avazya jaDe che. 'tyAre likhitapustakono kyAe paNa bilakula ullekha thaelo jovAmAM Avato nathI. A kathana, mArA mAnavA pramANe, jyAMsudhI jainayatio bhramaNazIla jIvana gujAratA hatA tyAM sudhI temane paNa lAgu paDe tevU che parantu jyArathI teo potAnA tAbAnA athavA potAnA mATe banAvelA upAzrayomA rahevA lAgyA tyArathI teo potAnA hastalikhita stako paNa atyAranI mAphaka rAkhavA lAgyA hatA. A dRSTie jotAM, devarddhigaNino jainaAgamasAhitya sAtheno saMbadha sAdhAraNa rIte jema manAya che, tenAthI koI vilakSaNa prakArano hoya tema jaNAya che. temaNe vastutaH temanI pahelAM astittva dharAvatA hastalikhita granthone siddhAMtanA AkAramA goThavI dIdhA hatA. ane tema karatI vakhate je je sUtro-AgamonA hastalikhitagrantho upalabdha thayA nahotA te sapaLA temaNe vidvAn AcAryonA mukhethI lakhI lIdhA hatA. vaLI, AvI rIte dhArmikazikSaNapaddhatimAM dAkhala thaelA A navA pheraphArane lIdhe pustako eka atyAvazyaka sAdhanarUpa 1 Sacred Books of the East, Vol. XIII., Introduction P. XXXIII. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI paDelAM hovAthI pratyeka upAzrayane e AgamagranthonI nakalo pUrI pADavA mATe tenI ghaNI nakalo karAvavAmAM AvI haze. A rIte jotAM devarddhigaNInI siddhAntanI AvRtti te temanI pahelAM astitva dharAvatA pavitra siddhAMtagraMthono lagabhaga prAcInana AkAramAM nirNIta karelo eka navo pATha mAtra che. A AvRttikAre, saMbhava che ke, prAcIna siddhAMtamAM koIka koIka umerA karyA haze. parantu ATalA uparathI saMpUrNa siddhAMta navo banAvavAmAM Avyo che ema to khare khara nana kahI zakAya. A antimaAvRttimA nirNIta thaelA pAThanI pUrveno siddhAMtapATha paNa kevaLa yationI smaraNazaktinA AdhAre ja lakhavAmAM AvatA pATha jevo avyavasthita nahoto paraMtu te pATha hastalikhitapratio sAthe meLavelo hato. ATalaM vivecana karyA bAda have ApaNe jainonA pavitra AgamonI racanAno samayaviSayaka vicAra karIe. saMpUrNa AgamazAstra prathama tIrthakaranuM na prarUpeThaM che e jAtanA jainonA vicAranuM to nirAkaraNa karavA khAtaraja huM ahIM sUcana karUMchu. siddhAMtanA mukhyagranthono samaya nakkI karavA mATe ApaNe AnA karatAM vadhAre sArAM pramANo-parAvAo ekatra karavA joIe. chUTaka ane asaMbaddha satrAlApako game tyAre AgamagranthomAM dAkhala thaI gayA hoya tathA Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) devarddhigaNIe paNa bhale tene potAnI AvRttimAMsvIkArI lIdhA.hoya. paNa teTalA uparathI ApaNe koI prakAra- sabala anumAna kADhI zakIe nahIM huM mleccha athavA anArya jAtionI' je yAdio e sUtromAM maLI Ave che te upara vadhAre vajana mukI zakato nathI. temaja sAte ninhavo ke jemAMno chello vIranirvANa pachI 584 varSe thayo' hato. tenA ullekha uparathI paNa kAMI anumAna kADhI zakAya nahIM. AvA prakAranI vigatonA saMbandhamAM jo ema mAnavAmAM Ave ke je AcAryo potAnI ziSyaparaMparAne peDhI darapeDhIe likhita yA kathitarUpe siddhAMtapATha soMpatA gayA hatA, teoe te ( vigato) ne siddhAMtanI TIkA TippaNIrUpe agara to mUla suddhAMmAM paNa dAkhala karI dIdhI hatI to temAM koI asvAbhAvikatA jevU nathI. parantu siddhAntamA eka mahatvavALI bAbata e jaNAya che ke temAM koI paNa sthaLe grIkalokonA khagoLazAstranI gandha sarakhI 1 anAryajAtiomAMno 'Arava' zabda te benaranA dhAravA pramANe kadAca 'Arava' vAcaka bane, parantu mArA mAnavA pramANe te zabda 'tAmilo' no vAcaka che, kAraNa ke tAmilonI bhASAne draviDIyana loko aravamu kahe che. . 2 See Weber Indische Studien XVI, P. 237. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) jovAmAM AvatI nathI. kAraNa ke jainajyotiSazAstra te, vAstavikamAM eka artharahita ane azraddheya kalpanAmAtra che. tethI ApaNe ema anumAna karI zakIe chIe che ke jainajyotiSazAstrakArone grIkajAtinA khagoLazAstranI saheja paNa mAhitI hota to tevaM asaMbaddha teo jarUra na lakhata hiMdusthAnamAM grIkanuM A zAstra I. sa. nI trIjI agara cothI zatAbdimAM dAkhala thayuM hatuM ema manAya che, A uparathI ApaNe e rahasya kADhI zakIe chIe ke jainonA pavitra Agamo te samayanI pahelAM racAyAM hatAM. - jaina AgamonI racanAnA samayanirNaya mATe bIjuM pramANa te tenI bhASAviSayaka che. parantu, kamanasIbe hajI sudhI e praznanuM spaSTa nirAkaraNa thayuM nathI ke jainAgamo je bhASAmA atyAre ApaNane upalabdha thAya che teja tenI mUlabhASA che. arthAt je bhASAmAM sauthI prathama tenI saMkalanA thaI hatI teja bhASAmAM atyAre ApaNane upalabdha thAya che, ke pAchaLathI peDhI darapeDhIe te te kALanI rUDha ( pracalita ) bhASAnusAra temAM uccAraNaparivartana thatAM thatAM cheka devarddhigaNinA navIna saMskaraNavakhatanI cAlu bhASAnA uccAraNa paryantanI bhASAthI mizrita thaelA Aje maLe che! A be vikalpomAMno mane to bIjoja vikalpa svIkaraNIya lAge Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) che. kAraNa ke e AgamonI prAcIna bhASAne cAlu bhASAnI rUDhimAM pheravavAno vahivaTa TheTha devarddhigaNi sudhI cAlu rahyohato. ane ante devarddhigaNInA saMskaraNeja te vahivaTano anta ANyo hato, ema mAnavAne ApaNane kAraNo maLe che. jainaprAkRtabhASAmAM svarUpasaMgata varNavinyAsano je abhAva dRSTigocara thAya che tenu kAraNa je lokabhASAmAM (Varnacular Language) te pavitra Agamo hamezAM uccArAI rahyA hatA, te bhASAmAM nirantara yatuM rahelu kramika parivartanana che. jainasUtronI saghaLI pratiomAM eka zabda ekana rIte lakhelo jovAmAM Avato nathI. A varNavinyAsaviSayaka vibhinnatAnAM mukhya kAraNomAMceM eka kAraNa to ve svaro vacce AvatA asaMyuktavyaMjanano prakRtibhAva .(tadavastha rAkhavA rUpa), lopa ke mRdukaraNa thavA rUpa che, ane bIjuM kAraNa ve saMyuktavyaMjanonI pUrvenA e ane one tadavastha eTale kAyama rAkhavA rUpa athavA tene kramathI i ane u nA rUpamA parivartita karavA ( laghUkaraNa) rUpa che, e to azakyaja che ke ekaja zabdanA ekaja samayamA ekathI vadhAre zuddha gaNavA lAyaka uccAro hoI zake. udAharaNa tarIke-bhUta, bhUya, udaga, * udaya ane uaya, lobha, loha, ityAdi. ApaNe A prakAranI 1 I ema nathI kaheto ke koI paNa zabdanA eka kALamAM be rUpoz2a ___ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) bhudI judI lekhanapaddhatione tihAsika lekhanapaddhatio mAnavI joIe. eTale ke devarddhigaNIvALA siddhAntasaMskaraNamAM sAhAyabhUta bhanelI badhI hastalikhitapratiomAM jeje bhinna bhinna lekhanapaddhatio maLI AvatI hatI te badhI pramANika mAnavAmAM AvI hatI ane. tethI te saghaLI paddhatione e sUtranI nakalomAM sAcavI rAkhavAmAM bhAvI hatI. A vicAra jo yuktiyukta jaNAto hoya to ApaNe sahuthI prAcIna ane rUDhibahiSkRtalekhanapaddhatine AgamaracanAnA AdisamayanI athavA to tenA nikaTasamayanI uccArasUcaka mAnI zakIe. ane sahuthI arvAcIna lekhanazailine siddhAntanA antimasaMskaraNanA samayanI agara tenI najIkanA samayanI uccAradarzaka mAnI zakie. vaLI sahuthI prAcInarUpamA upalabdha thatI jaina na hoI zake. babbe rUpo bALA ghaNAja zabdo thayA haze. parantu prAyaH pratyeka zabdanA babbe praNa traNa rUpo eka sAthe pracalita rahevAnI bAbatamA mane jarUra zaMkA rahe che. 1 koI ahIM evI dalIla karyA kare che ke AvI ArSa eTale rUDhi- . bahiSkRtalekhanapaddhatinA astitvana kAraNa mAtra saMskRtabhASAnI asara che. parantu jainonuM prAkRtabhASAnuM jJAna hamezAM eTaluM badhuM saMgIna raghu hatuM ke jethI temane potAnA Agamone samajavA mATe saMskRtanI sahAyatA levIja paDatI nahotI ke jethI tenI tenA upara asara paDe, parantu AdhI ulaTuM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) prAkRtabhASAne, pAlI tathA hAla setubaMdha vigerenI (pAchalA samayanI) prAkRta sAthe jo ApaNe sarakhAvIzaM to ApaNane spaSTa jaNAze ke jainaprAkRta e pAchalanI prAkRta karatAM pAlIne vadhAre maLatI Ave che. A uparathI ApaNe evA nirNaya upara AvI zakIe chIe ke kAlagaNanAnI dRSTie paNa jainonA Agamo tyAra pachInA samayamAM thaelA prAkRtagraMthakAronA graMtho karatAM dakSiNanA bauddhasUtro [ nA racanAsamaya ] sAthe vadhAre samIpatA dharAve che. .... parantu ApaNe jaina AgamonI racanAnA samayanI maryAdA, temAM prayojAelA chaMdonI madadathI, AdhI paNa vadhAre nizcita rIte AMkI zakIe tema chIe. huM AcArAMga ane sUtrakRtAMgasUtranA prathamaskaMdhone siddhAMtanA sahuthI prAcIna bhAga tarIke mArnuchu. ane mArA A anumAnanA pramANa tarIke hu A be granthonI (skandhonI) zalI batAvIza. sUtrakRtAMgasUtra, AluM prathama adhyayana, vaitAlIyavRttamAM racAela che, A vRtta dhammapada Adi dakSiNanA anya bauddha graMthomAM jainonA saMskRtagraMthonI pratiomAM prAkRtazabdo jevA lagvelA ghaNA zabdo maLI Ave che. upara pramANe mAnatAM paNa keTalIka joDanIo to evI maLI Ave che ke jene saMskRtIkaraNanI dRSTie paNa samajAvI zakAya tema nathI. u. ta. dArayane badale maLatuM dAraga ebuM rUpa laIe. A zabdanuM saMskRtapratirUpa 'dAraka ' thAya che. parantu * dAraga ' ethatuM nathI. ___ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) paNa vaparAelo jovAmAM Ave che. parantu pAlIsUtronA payomA prayojAlo vaitAlIyavRtta te sUtrakRtAMgasUtranA padyomAM maLI AvatA vaitAlIyavRttI dRSTie jotAM, vRttanA vikAsakramanA prAcIna svarUpano dyotaka che. A bAtamAM hUM ahIM vadhAre na lakhatAM thoDA ja samayamA jarmana orianTala sosAiTInA jarnalamAM ' vedanI pachInA kALanA chaMdo' ('Post Vedic Metres' ) e mayAlA nIce prakaTa thanArA mArA lekhamA vistRtarIte carcavA icchu. saMskRtasAhityanA sAmAnya vaitAlIya ( vRttanA ) zloko, ke jemAMnA keTalAka lalitavistarAmAM paNa maLI Ave che, tenI sAthe mukAbalo karI jotAM, sUtrakRtAMgano vaitAlIyavRtta tethI vadhAre prAcIna rUpaMno jaNAya che. vaLI e bAbata paNa ahIM lakSyamAM levA lAyaka che ke prAcInapAlI sAhityamAM AryAvRttamAM guMthelA padyo maLI AvatAM nayI. dhammapadamAM to te sarvathA nathIja. tema anya bauddhagranthamAM paNa tevAM padyo mArA jovAmAM AvyAM nathI. parantu AcArAMga ane sUtrakRtAMga sUtromAM to eka eka saMpUrNa adhyayana AryAvRttamAM lakhelaM maLI Ave che. A AryAvRtta, sAmAnya [ rIte oLakhAtA ] AryAvRttathI spaSTa rIte prAcIna tathA teno janakasvarUpa dekhAya che. sAmAnya AryAvRtta te, siddhAMtanA vadhAre arvAcInabhAgomAM tathA prAkRta ane saMskRta bhASAnA brAhmaNa 2 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) granthomAM ane lalitavistarAdi jevA uttaranA bauddhapranthomAM paNa najare paDe che. prAcInajainagranthomA prayonAelo triSTubh chaMda paNa pAlIgranthomAM maLI AvatA te chaMda karatAM arvAcInarUpano ane lalitavistarAmAMnA karatAM prAcInarUpano che. ante, lalitavistarAdi granthomAM jovAmAM AvatA A zivAyanA bIjA anekaprakAranA kRtrimavRtto-jemAMno eka paNa vRtta jainasiddhAntamAM jaDI Avato nathI te uparathI ema siddha thatuM hoya tema jaNAya che ke A prakAranA arvAcInagranthonI racanAnA samayapUrve jainonI sAhityaviSayaka abhiruci nizcita thaelI hatI. A saghaLI bAbato uparathI ApaNe evo nirNaya karI zakIe chIe ke, jainonA sahuthI prAcIna sAhityanI samayamaryAdA pAlIsAhitya ane lalitavistarA e ubhayanA racanAkALanI vacce nizcita thAya che. pAlIpiTakonu pustakAdhirohaNa ( arthAt pustakarUpe lakhANa ) vaTTagAmaNi jeNe I. sa. pUrve 88 varSe potArnu rAjyazAsana zaru karyu hatuM. tenA samayamAM thayuM hatuM. jo ke A samayathI keTalIka zadIo pUrve paNa te piTako astitva to dharAvatAM hatAMja. A viSayanI carcA karatAM chevaTe pro. meksamUlare nIce pramANenA vicAro jaNAvyA che. 'teTalA mATe, mArA vicAra pramANe, atyAre to ApaNe bauddhasUtronA arvAcInamAM arvAcIna racanA-samaya tarIke I. sa. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) pUrve 377 mA varSane nirNIta karI, saMtoSa mAnavo joIe-ke je samaye dvitIya saMgati maLI hatI ' tyAra bAda paNa e pAlIsUtromAM umerA tathA pheraphAro thayA hoya e asaMbhavita nathI. parantu ApaNI prastuta dalIla dhammapadanA koI ekAda phakarA ke bhAgane AdhAre ubhI thaelI na hoI, temAM tathA anya pAlIgranthomAM maLI AvatA vividha chando uparathI tAravI kaDhAtA chandaHzAstranA niyamonA pAyA upara sthApita karavAmAM AvelI che. tethI e granthomAM dAkhala thaelA umerA yA pheraphArothI amArA e nirNayane ke samastajainasiddhAMtasAhitya I. sa. pUrve cothI zatAbdi bAda racAelaM che, tene koI paNa prakAranI hAni pahoMcI zakatI nathI. ApaNe upara joI gayA ke jainasiddhAMtano sauthI prAcIna vibhAga lalitavistarAnI gAthAothI adhika jUno che. A graMtha ( lalitavistarA ) nA viSayamAM evaM kahevAya che ke teno I. sa. 65 mAM cInIbhASAmA anuvAda thayo hato. A uparathI vartamAna jainasAhityanI utpattino samaya I. sa. nI zaruAta pahelAM mAnavo joIe. vaLI dakSiNa ane uttaranA padyAtmaka bauddha 1 Sacred Books of the East, Vol X, P.' XXXII. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) granthonI chaMda ane bhASAzailI viSayaka viziSTatAonA prAcInatama padyAtmaka jainasiddhAMtomAM maLI AvatA alpa yA adhikAMza sAmyadvArA, ApaNe jo A ve sImAo vacce AvelA prastuta vivAdAspada samayanA kAlaviSayaka aMtarano vicAra karIe chIe to jainasAhityanI zaruAtano samaya uttaranA bauddhasAhityanA samaya karatAM pAlIsAhityanA samayanI adhika samIpa Thare che. vaLI A prakAranA anumAnane zvetAmbarasaMpradAyanI eka 'paraMparAgata kathAdvArA samarthana paNa maLe che. paraMparI evI che ke je vakhate bhadrabAhu yugapradhAna hatA te vakhate bAra varSano eka dIrgha duSkALa paDyo hato. te duSkALanA ante pATalIputramA saMgha bhego thayo hato. ane teNe saghaLAM aMgo ekatra ko hatAM. A bhadrabAhunA avasAnanI tArIkha zvetAmbaronA kathana pramANe vIra pachI 170 varSe che, ane digambaronA kathana pramANe te 162 varSe che. A uparathI teo caMdragupta, ke je zvetAmbaronA ullekhAnusAra vI. ni. pachI 155 mA varSe gAdIe Avyo hato, tenA samayamAM thayA hatA. pro. meksamUlare caMdraguptano samaya I. sa. . 1 pariziSTa 955. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) pUrve 316-29 1 jaNAvelo che, tathA vesTaragArDa (Westergaard) ane kerna ( Kern ) vadhAre saMbhavita rIte te samaya I. sa. pUrve 320 jaNAve che. A banne vacce je alpa taphAvata che te mahatvano nathI. lagabhaga A hisAbe jainasiddhAntano racanAsamaya I. sa. pUrve cothI sadInA antamAM agara to trIjI zadInI zaruAtamAM Ave che. sAthe sAthe e paNa lakSyamA rAkhavAnuM che, ke uparokta saMpradAya-paraMparAno bhAvArtha e che ke pATaliputranA saMghe bhadrabAhunI sAhAyya sivAyaja agiAra aMgo ekaTAM ko hatA. bhadrabAhune digambaro ane zvetAmbaro banne sarakhI rIte potAnA AcArya mAne che, tema chatAM zvetAmbaro potAnA sthavironI yAdine bhadrabAhunA nAmathI AgaLa nahIM calAvatAM, temanA samakAlIna sthavira saMbhUtivijayanA nAmathI AgaLa laMbAve che. e uparathI ema phalita thAya che ke pATaliputranA saMghe ekatra karelAM aMgo mAtra zvetAmbaronAja siddhAMto manAyA haze. paNa AkhI jainasamAjanA nahIM. AvI vastusthiti hovAthI, ApaNe siddhAMtaracanAnA kALane jo yugapradhAna zrIsthUlabhadranA samayamAM eTale I. sa. pUrve trInI zatAbdinA prathamabhAgamAM sthira karIe to te khoTuM nahIM gaNAya. 9 Geschiedenis van het Buddhisme in Indien ii, p. 266 note. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) ApaNI uparokta tapAsanuM pariNAma jo pramANikatAne pAtra janatuM hoya, ane te banavuja joIe kAraNa ke tenA bAdhaka pramAgono abhAva che-to vartamAna jainasAhityanI utpattino samaya I. sa. pUrve lagabhaga 300 varSa pahelAM athavA e dharmanI utpatti prachI lagabhaga be zatAbdI pahelAM mUkI zakAya nahIM parantu A uparathI ema tokhAsa kAMI mAnI levAnI jarUra nathIja ke jaino pAse potAnA antimatIrthakara ane siddhAMtaracanAnA A samaya vaccenA antarALamAM, eka anizcita ane asaMkalita dhArmika tathA paurANika paraMparA uparAMta khAsa AdhAra rAkhavA yogya vadhAre sudRDha dharmasAhitya hatuMja nahIM. kAraNa ke ema jo mAnavAmAM Ave to pachI jainaparaMparAnI vizvasanIyatAnA viSayamAM ne virodhadarzaka pramANo mI. bArthe ranju karelAM che te vAstavikamAM pAyAvinAnAM che ema kahI zakAya nahIM. tathApi eka bAbata ahIM dhyAnamA levA lAyaka che, ane te e che ke zvetAmbaro ane digambaroe bannenuM ema kahevu che ke aMgo sivAya pahelAMnA kAlamAM tenAthI paNa vadhAre prAcIna evAM cauda pUrvo hatAM ane te pUrvonuM jJAna kramathI naSTa yatuM thatuM aMte sarvathA naSTa thaI gayuM hatuM. cauda pUrvonA viSayamA zvetAmbaronI mAnyatA A Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) pramANe che-- cauda pUrvI e dRSTivAdanAmanA bAramA aMgamAM samAelAM hatAM ane te mahAvIra nirvANa pachI 1000 varSa vyatIta thayA pahelAM naSTa thayAM hatAM. jo ke A kathana pramANe cauda pUrvo to sarvathA naSTa thaI gayAM che topaNa dRSTivAda ane temAM antargata thalAM cauda pUrvonA viSayonI vistRtasUci adyAvadhi samavAyAMganAmanA cothA aMgamAM tathA nandIsUtramAM ApelI jovAmAM Ave che.' A dRSTivAdamAM AvelAM pUrvo te khAsa mala pUrvoja hatAM ke jema huM mAnuM chaM tenA sArarUpa hatAM, teno ApaNe nizcaya karI zakatA nathI. game tema ho parantu temAM samAelA viSayonA saMbaMdhamAM eka ghaNI vistRtaparaMparA to avazya jovAmAM Ave che. kharekhara ApaNe koI paNa naSTa thaI gaelA evA atiprAcIna grantha yA granyasamUhanA viSayamAM maLI AvatI paraMparAne sAcI mAnI levAmAM vaNIja sAvadhAnI rAkhavAnI jarUra che. kAraNake AvA prakAranI prAcIna paraMparA, ghaNIka vakhate keTalAka granthakArodvArA potAnA siddhAMtonI pramANIkatAnA purAvA rUpe kalpI kADhavAmAM AvI hoya hai. parantu prastuta bAbatamAM, pUrvonA viSayamAM maLI AvatI ATalI badhI sAmAnya ane prAcIna paraMparAnI satyatAnA viSayamAM zaMkA karavAne Apa 1 See Weber, Indische Studien, XVI p. 341. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) gane koI kAraNa jaNAtuM nayI kAraNa ke aMgonI pramANikatA te kAMI pUrvone laIne mAnavAmAM AvatI nathI. aMgo to jagatanA nirmANanA samakAlIna (eTale anAdIja) manAya che. tethI jo pUrvo saMbaMdhI A paraMparAne mAtra eka kUTalekha rUpeja mAnIe to teno kAMI paNa artha thaI zake nahIM parantu tene jo satyarUpe mAnI laIe to jainasAhityanA vikAsaviSayaka ApaNA vicAro sAthe te barAbara baMdha besatI AvI jAya che. ' pUrva ' e nAmaja e vAtanI pUrepUrI sAkSI Ape che ke tenuM sthAna pAchaLathI bIjA eka navA siddhAMte lIdhuM hatuM. arthAt pUrvano artha pahelAnuM evo thAya che.' ane A dRSTie jyAre ApaNe vicArIe chIe tyAre niHsaMdeharIte pratIta thAya che ke je samaye pATalIputranA saMghe aMgasAhitya ekatra karyu hatuM, teja samayathI pUrvAnuM jJAna vyucchinna thatuM cAlyuM hatuM, evI je hakIkata kahevAya che te taddana vAstavika che. udAharaNa tarIke bhadrabAhu pachI caudamAMthI dazana pUrvotuM jJAna ava 1 'pUrva' zabdano artha jainAcAryoe nIce mujaba samajAvelo ---- tIrthakare poteja prathama potAnA gaNadharanAme prasiddha ziSyone pUrvonuM jJAna * Apyu hatuM, tyAra pachI gaNadharoe aMgonI racanA karI. A kathana, pahelAja tIrthakare aMgo prarUpelAM che evA Agraha sAthe jeTale aMze aikya dharAvatuM nathI - teTale aMze te kharekhara satyagarbhita lekhAvA yogya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) ziSTa rahyaM hatuM evaM je kathana che te ApI zakAya che. A uparathI khAtrI thaze ke caudapUrvaviSayaka pracalitaparaMparAno ame je evo khulAso karelo che ke pUrvo te sauthI prAcIna siddhAMtagrantho hatA, ane tenA pachI tenuM sthAna eka navA siddhAMte lIdhuM hatuM, te yuktisaMgata che. parantu ATalo khulAso ApyA bAda A prazna ubho thAya che ke-AvI rIte prAcInasiddhAMtano tyAga karavAmAM tathA navA siddhAntanuM nirUpaNa karavAmAM zuM prayojana upasthita thayu haze ? A viSayamA mAtra kalpanA zivAya anya koI gati nathI. ane tadanusAra mAro svataMtra abhiprAya A pramANe che- ApaNe jANIe chIe ke dRSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM cauda pUrvo AvelAM hatAM tathA te pUrvomAM mukhyatve karIne dRSTionuM eTale jaina ane jainetara darzanonA tAtvikavicAro-abhiprAyojeM varNana karelu hatuM. A uparathI ApaNe ema kalpI zakIe chIe ke temAM mahAvIra ane temanA pratisparddhidharmasaMsthApakonI vacce thaelA vAdona varNana AvelaM haze. mArA A anumAnanA samarthanamA pratyeka pUrvanA nAmanA ante je 'pravAda' e zabda mukavAmAM Avyo che te ApI zakAya che. A uparAMta e paNa eka vAta dhyAnamA rAkhavAnI che, ke mahAvIra koI eka navA dharmanA saMsthApaka na hatA, parantu jema meM siddha kareluM che, teo eka prAcInadharmanA sudhAraka mAtra na Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) hatA. tethI paNa e ghaNuMja saMbhavita che ke mahAvIrane potAnA pratipakSionA abhiprAyonuM majabuta rIte khaMDana karavuM paDyuM haze ; ane jAte svIkArelA agara sudhArelA evA potAnA siddhAMtonuM ghaNuMja samarthana karavuM paDyuM haze . Ama kahevAnuM kAraNa e che ke pratyeka dharmasaMsthApakane yathArthamA potAnA navA siddhAMtonuM pratipAdana karavA pUratoja prayatna karavAnI AvazyakatA rahe che. tene eka sudhArakanA jeTalo pravAdI banI javAnA jokhamane upADavAnI AvazyakatA rahetI nathI. have vakhata jatAM jyAre mahAvIranA te pratispardhio A jagatmAMthI adRzya thaI gayA hatA, tathA teodvArA sthApita tharalA saMpradAyo paNa nAmazeSa thaI gayA hatA tyAre mahAvIranA e pravAdo, ke je temanA gaNadharo smaraNamA rAkhyA hatA tathA teodvArA pAchalanI ziSyaparaMparAne paNa je soMpavAmAM AvyA hatA, te pAchaLanA lokomAM mahatvavALA na manAyA hoya e svAbhAvika che. e koNa kahI zake ema che ke je eka jamAnAmAM A prakAranA dArzanikonA tattvajJAnaviSayaka vividha pravAdo ane kalaho vyAvahArika upayogitAvALA jAyA hoya teja pravAdo ane kalaho, sarvathA parivartita thaelA evA anyajamAnAmAM paNa tevA ja upayogI siddhAMto tarIke -manAI zake ? Aja vicArAnusAra navA jamAnAnA jainasamAjane zrotAnI sAmayikaparisthitine anukUla Ave tevA eka navA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) siddhAMtanI jarUra jaNAI haze ane tene pariNAme, mAruM mAnavu che ke, navA siddhAMtanI racanA ane jUnA siddhAMtanI (pUrvonA jJAnanI) upekSA thavA pAmI haze. ___pro. bebara dRSTivAda aMgane naSTa thavAmAM evaM kAraNa jaNAve che ke zvetAmbarasamAja jyAre eka samaye evI avasthAe AvI pahoMcyo hato ke je vakhate tene potAnA ( pracalita) vicAro ane te granthamA ( dRSTivAdamAM ) Alekhita vicAronI vacce atyaMta anupekSaNIya aMtara spaSTa dekhAvA lAgyuM, tyAre e cauda pUrvovALu dRSTivAda aMga upekSAne pAtra thayuM hatuM. parantu pro. bebaranI A kalpanAnI viruddha zvetAmbaronI mAphaka digambaro paNa potAnA pUrvI ane te uparAMta aMgo suddhAMne vyucchinna thaelAM jaNAvatA hovAthI, huM temanA matane maLato thaI zakato nathI. temana nirvANanI turataja pachInI ve zatAbdImAM jainasamAje eTalI badhI jhaDapathI pragati karI lIdhI hoya ke jethI te samAjanA banne mukhya saMpradAyone potAnA pUrvasiddhAMtano tyAga karavA jeTalI AvazyakatA jaNAI hoya, ema paNa mAnI besa, taddana asaMbhavita lAge che, bIjI e paNa bAbata lakSamA rAkhavA yogya che, ke jainadharmamAM 1 Indische Studien, XVI, p. 248. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) ve saMpradAyo thathA pachI tenA tattvajJAnamA bilakula pheraphAra thayo . nahoto-arthAt te taddana sthiraja rahyaM hatuM. AnuM pramANa mAtra eja che ke A banne saMpradAyonA tattvajJAnamAM koI vizeSa ullekhayogya bheda najare paDato nathI. AcArazAstranA viSayamA alabata A banne saMpradAyomA keTalAka bhinna bhinna vicAro jovAmAM Ave che, paraMtu atyAre paNa jyAre zvetAmbaromAM lAMbA samayathI, temanA vartamAnasiddhAMtasamUhamAM vihita thaelA ghaNAka AcAronuM pAlana baMdha thaelaM hovA chatAM paNa teo tenA tarapha upekSA dharAvatA nathI tyAre tevAja kAraNane laIne te vakhate astitva bhogavatA evA temanA pUrvAtmakasiddhAMtasamUhanA viSayamAM zvetAmbaroe teTalA badhA AvezamA AvI jaI potAnA pUrvasAhityano sarvathA tyAga sudhAM karI nAMkhyo hato ema mAnavaM yuktisaMgata jaNAtuM nathI. A uparAMta navAsiddhAMtano je samaya ApaNe upara nirNIta ko che, te samaya pachI paNa lAMbA vakhata sudhI pUrvo vidyamAna hatAM ema mAnavAmAM Ave che. paraMtu Akhare jyAre pUrvonA pravAdamaya sAhitya karatAM navA siddhAnta dvArA jainatattvo vadhAre spaSTarIte prakAzita thatA dekhAvA lAgyAM ane vadhAre vyavasthAsara loko samakSa mUkAvA lAgyAM tyAre pUrvo svAbhAvika rIteja, nahIM ke temanI buddhipUrvaka karAelI . upekSAne lIdhe adRSTa thayAM hatAM. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 29) ApaNI prastuta carcA je A sthale samApta thAya r3he te uparathI huM dhArUM chu ke ATalI bAbato prakaTa rIte siddha baMdha tche jainadharmanI utkrAMti (pragati koI eNa samaye koI paNa) atyata asAdhAraNa evA banAvothI jabaradasta aTakAva pAmelI nathI. bIjU e ke ApaNe A ukrAMtinI zaruAtanI avasthA uparAMta tetI sabaLI vividha avasthAono patto meLavI zakIe chIe, ane trIju e ke jainadharma e nirvivAdarIte svataMtra manAtA evA koI paNa dharmanI mAphaka svataMtrarIte utpanna thaelo che-parantu koI anyadharma ane khAsa karIne bauddhadharmanI zAkhArUpe bilakula pravartalo nathI. A viSayanI vizeSa vigatonA saMzodhananu kArya bhAvi zodhakhoLa upara nirbhara che tema chatAM mane AzA che, ke huM jainadharmanI svataMtratAnA saMbaMdhamAM tathA tenA pavitragrantho ( Agamo) ne, te dharmanA prAcIna itihAsane prakaTa karavAmAM keTalAka lekhI sAdhanorUpe svIkAravAnA viSayamAM, atyAra sudhI je keTalAka vidvAnonA manamAM amuka saMdeho sthAna pAmI rahyA che, tene dUra karavA saphala thayo chu. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30) (dvitIya bhAga.) jainasUtronA mArA bhASAMtaranA prathama bhAgane prakaTa thae daza varSa thayAM. te daramyAna keTalAka uttamavidvAnodvArA jainadharma ane tenA itihAsa viSayaka ApaNA jJAnamA ghaNo ane mahatvano vadhAro thayo che. hiMdusthAnanA vidvAnoe saMskRta ane gujarAtImAM lakhelI sArI TIkAo sAthe sUtragranthonI sAdhAraNa AvRtio bahAra pADI che. pro. lyUmane ane pro. honale A satragraMthomAMnA ve sUtronI guNa-doSanA vivecanavAlI AvRttio paNa prakaTa karI che ane temAMe pro. hornale to potAnI AvRtti sAthe mULarnu kALajIpUrvaka karelaM bhASAMtara ane puratAM udAharaNo paNa ApyAM che. pro. bebare pote taiyAra karelA varlinanA hastalekhonA vistRta . 1 das , aupapAtika sUtra,-Abhandlungen fur die kunde . des Morgenlondes nAmanI granthamAlA, pustaka 8; dazavakAlika sUtra ane niyukti, jarnala Apha dhI orienTala sosAyaTI, pu. 45. 2 uvAsagadasAo ( bibliothikA inDikA ) bhAga 1 mULa ane TIkA, kalakattA 1890, bhAga 2, iMgrejI bhASAntara, 1888. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 31 ) sUcipatramA saMpUrNa jainasAhityanuM sAdhAraNa avalokana kartuM che. temaja temaNe jainasUtro upara eka atividvattApUrNa moTo nibaMdha paNa prakaTa karyo che'. pro. lyumane vaLI jainavAjanya ane zAstranA vikAzaM sAru adhyayana karyu che, tathA keTalIka jainakathAo ane tenA brAhmaNa ane bauddhakathAo sAthenA saMbandhanI tapAsaNI paNa karI che". zvetAmbara saMpradAyanA junA itihAsanI mAhitI ApanAro eka mahatvano grantha meM paNa saMpAdita karyo che, tathA temanA keTalAka gacchono itihAsa hornala ane klAdvArA jAhiramAM Avyo che. AmAMno chello vidvAn ( klATa ) je atyAre ApaNI vacce maujUda nathI, teNe saghaLA jainalekhako ane autihAsika 3 barlina 1888 ane 1892. 4 Indische Studion pu. 16, pR. 211 Adi. i. e. mAM anuvAda tathA judA pustakarUpe, muMbaI 1893. Actes du VI Congres International des Orientalistes, section Arienne pR. 459 tathA Wienerzeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes pu. 5 ane 6, vaLI jarnala Apha thI jarmana orienTala sosAyaTI pu. 48. 6 hemacaMdrAcAryaracita pariziSTaparva, kalakattA. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32) puruSono eka jIvanacaritrAtmaka mahAn nAmakopa (Onomosticon) taiyAra karyo che ane jenA keTalAka namunA prakaTa paNa thayA che. hophreTa bulhare sarvavidyAvizArada evA prasiddhavidvAn hemacaMdranuM vistRta jIvanacaritra lajyuM cha. vaLI temaNe ghaNAka junA zilAlekhonA artho paNa prasiddha karyA che. DaoN. phuharare mathurAmAMthI khodI kADhelA kotarakAmonuM vivecana karyu che. ane mi. levIsa rAise zravaNa velgolamAMnA ghaNAka mahatvanA zilAlekho bahAra pADyA che. em. e. bArthe jainadharmaviSayaka ApaNA jJAnanI samAlocanA karI che." bulhare paNa eka nAno nibandha lakhI tevI __7 Denkschriften der philos-histor. Classe der Kaiserl. Akademie der Weisgens Chaften, Vol. XXXVII, p. 171 ff. c Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes, Vols. II. and III. Epigraphia Indica, Vols. I and II. 9 beMgalora 1889. 10 The Religions of India. Bulletin des. Riligions de l'Iande, 1889-94. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) AlocanA prakaTa karI che." ane chevaTe bhAMDArakare saMpUrNa jainadharmanI eka mahatvanI ane ghaNI upayogI rUparekhA AlekhI prasiddhimA mukI che." A rIte, ApaNA jainadharmaviSayaka jJAnamAM thaelA vadhArAoe (jemAMnA mAtra khAsa noMdhavA lAyaka granthono ja meM ahIM ullekha ko che ) A AkhA viSaya upara eTalaM badhuM ajavALU pADayuM che ke jethI have mAtra kalpanAne A viSayamA ghaNoja thoDo avakAza raheze. ane aitihAsika temaja bhASAvijJAnAtmaka sAcI paddhati, te sAhityanA sabaLA bhAgone lAgu pADI zakAze, tema chatAM hanI keTalAka mukhya praznonA khulAsA karavA bAkI rahyA che, tathA je nirAkaraNo A agAu thaI gayAM che te hanI badhA vidvAnone mAnya thayAM nathI, tethI A suavasarano lAbha laI AnaMdapUrvaka hu~ ahIM keTalAka vivAdagrasta muddAonuM spaSTIkaraNa karavA icchu chu. A muddAonA khulAzAo mATe Aja pustakamA bhASAMtarita thaelA sUtromAMthI vaNI kiMmatI sahAyatA maLI zake tema che. 99 Uber die Indische Secte der Jaina, Wien 1881.. 12 rIporTa sana 1883-84. :.... Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) e bAta to have sarvasammata thaI cukI che ke nAtaputta (jJAtaputra) je sAdhAraNa rIte mahAvIra athavA varddhamAnanA nAme oLakhAya che te buddhanA samakAlIna hatA. nigaMTho ( nigraMtho ) je hAlamAM "jaina athavA ArhatanA nAmathI vadhAre prasiddha che, teo jyAre bauddha dharma sthapAI rahyo hato tyAre eka mahatvazAlI saMpradAyatarIke kyAranAe prasiddha thaI cUkyA hatA. paraMtu hanI e praznanuM nirAkaraNa thavaM bAkI rahyuM che ke e prAcInanigraMthono dharma, te khAsa karIne vartamAna jainonA Agamo ane bIjA granthomAM je varNavelo che tez2a hato, ke siddhAMto pustakArUDha thayA tyAM sudhInA samayamAM yo rUpAMtarita thaI gayo hato ! A praznanuM nirAkaraNa karavA mATe, atyAra sudhImAM prakaTa thalA badhA bauddha granthomAM, jemane ApaNe sauthI junA samajIe chIe temAMthI jaina nigganTho, temanA siddhAnto ane temanA dhArmika 13 nigaMTha e spaSTarUpe mULarUpaja hoya ema jaNAya he. kAraNa ke "azokanA zilAlekhomAM, pAlImA ane keTalIka vakhate jaina graMthomAM paNa eja rUpe maLI Ave che, paNa A traNe bolIonA svarazAstrAnA niyamo pramANe to tenuM vadhAre vAstavikarUpa 'niggantha ' evaM thayuM joIe ane AvuM rUpa jainagranthomAM svIkArelaM paNa maLI Ave che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) AcAronA viSayamA jeTalAM pramANo jaDI Ave te baghAMno uhApoha karavo joIe. ___ aMguttaranikAya 3,74 mAM vaizAlInA licchaviomAMno abhaya nAme vidvAn rAjakumAra nigganThonA keTalAka siddhAMtotuM nIce pramANe varNana kare che:--" bhadanta ! niganTha nAtaputta je sarvajJa ane sarvadarzI che, je saMpUrNa jJAna ane darzanathI saMpanna hovAno ( A AgaLa jaNAvelA zabdomAM ) dAvo kare che ke " cAlatAM, uThatAM, UMghatAM ane jAgatAM huM sarvajJa ane sarvadarzI cha." te junA karmono tapasyAvaDe nAza thavAnuM prarUpe che ane saMvaradvArA navAM karmone rokavAno upadeza Ape che. jyAre karmano kSaya thAya 14 A nAmanA, spaSTarIte be puruSo maLI Ave che. bIjo abhaya zreNikano putra hato ane jainono sahAyaka hato. teno jainonA sUtro temaja kathAomA ullekha thaelo che. majjhimanikAyanA 5 mA (abhayakumAra) suttamAM evaM varNana che ke nigaNTha nAtaputte tene buddhanI sAthe vAda karavA mokalyo hato. prazna evo cAlAkI bharelo taiyAra karavAmAM Avyo hato ke buddha teno game tevA hakAra agara nakAramA javAva Ape paNa te svAvarodhavALA nyAyazAstraprasiddha doSamAM sapaDAyA vinA raheja nahIM. paraMtu A yukti saphala thaI nahIM ane pariNAma tethI ThalaTuM e AvyuM ke abhaya buddhA- . nuyAyI thaI gayo. A varNanamAM nAtaputtanA siddhAMta upara prakAza pADe evaM kAMI tattva nathI. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) che tyAre duHkhano kSaya thAya che. jyAre duHkhano kSaya thAya che tyAre vedanAno aMta Ave che. jyAre vedanA maTaze tyAre sarva duHkhano kSaya thaze. A rIte jyAre pApano pUro dhvaMsa thaze tyAre manuSya vAstavika mukti meLavaze." A vicAronuM jainaprativimba uttarAdhyayananA 29 mA adhyathanamA maLI zake cha:-" tapathI manuSya karmane chedI zake che 27.' yoganA tyAgathI ayogapaNuM prApta thAya che; karma rokavAthI te navIna karmane grahaNa karI zakato nathI ane pUrva grahaNa karelAM karmono kSaya kare che. 37." A prakAranI pravRttinI be antima dazAo ( sUtra 71 ane 72 mAM ) varNavAmAM AvelI che. ane vaLI adhyayana 32, gAthA 5, 7 mAM AvatI nIcenI hakIkata vAMcIe chIe:'janma ane maraNa kAraNa karma che ane janma ane maraNa eja duHkha kahevAya che.' A uparAMta bIjI paNa uparanA arthane maLatI 34, 47, 60, 73, 86, ane 99 mI gAthAono saMkSipta artha nIce pramANe he-'parantu je manuSya iMdriyonA viSayothI ane mAnasika lAgaNIothI [ Ano artha bauddhatatvajJAnanI vedanAnA arya sAthe ghaNoja maLato Ave che ] udAsIna rahe che Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) tene zoka sparza karI zakato nathI. jo ke te saMsAramA maujuda che topaNa te duHkhaparaMparAthI, jema kamalanuM pAna pANIthI alipta rahe che, tema te manuSya paNa akhinna rahe che.' . ___ A sivAya bauddhagranthamAM, nAtaputta sarvajJAna ane sarvadarzana prApta karavAno dAvo kare che, e prakAranuM je kathana che tene spaSTa karavA mATe pramANa ApavAnI jarUra nathI. kAraNa ke A to jainadharmanuM khAsa eka maulika mantavyaja che. niganThonA siddhAMtaviSayaka bIjI vadhAre mAhitI mahAvagga 6, 31, ( S. B. E. pu. 17, pR. 108) AdimAMthI maLI Ave che. e sthaLe sIharnu eka vRttAnta ApelaM che. te sIha licchaviono senApati hato ane nAtaputtano upAsaka hato. te buddhane maLavA icchato hato parantu nAtaputta kriyAvAdI hoI buddha akriyAvAdI hato tethI tenI pAse javAnI tene nA kahevAmAM AvatI hatI. parantu te tenI AjJAne ulaMghI potAnI meLe buddha 15 sIha ' nuM nAma bhagavatI [ kalakattA AvRtti, pR. 1267 juo hornalanI uvAsagadasAo, pariziSTa pR. 10 ] mAM mahAvIranA eka ziSya tarIke paNa AveluM che, parantu te sAdhu hovAthI mahAvaggamA AvatA A nAma sAthe tenI ekatA batAvI zakAya tema nathI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) pAse gayo ane buddhanI mulAkhAtanA pariNAme te teno anuyAyI banyo. A vRttAMtamAM nigaMThone je kriyAvAdI jaNAvavAmAM AvyA che, te bAbata A pustakamAM anuvAdita sUtronA ullekhathI susiddha thAya che: - sUtrakRtAMga 1,12,21, (pR. 319 ) mAM jaNAve che ke ' tIrthakara - arhanne kriyAvAda prarUpavAno - upadezavAno adhikAra che' AcArAMgasUtra 1,1,1, 4 ( bhAga 1, pR. 2) mAM paNa A vicAra, A pramANe darzAvavAmAM Avyo che:- ' te AtmAne mAne che, jagatUne mAne che, phaLane mAne che, karmane mAne che, ( eTale ke- te ApaNAMja karelA che ane je A pramANenA vicArothI spaSTa jaNAya le. ) te karma meM karyu che; te bIjA pAse karAvIza; te huM bIjAne karavA daIza. ' ityAdi. ---- mahAvIranA je bIjA ziSyane buddhe potAno anuyAyI banAvI vo hato tenuM nAma upAlI hatuM, majhimanikAyanA 56 mA prakaraNamA jaNAvyA pramANe teNe buddhanI sAtha, e bAbatano vAda karyo hato ke* nigaMTha nAtaputta kahe che tema kAyika pApa moTuM che, ke buddha mAne che tema mAnasika pApa moTuM che ? e saMvAdanA prAraMbhamAM upAli kahe che ke mArA guru sAdhAraNarIte karma athavA kRtya Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) mATe daNDa (zikSA) zabdano upayoga kare che. ' jo ke A ullekha sAco che parantu saMpUrNarUpe nahIM. kAraNa ke jainasUtromA karma arthamA paNa ' karma ' zabdano teTaloja upayoga thaelo che. ane daNDa zabdano paNa teTaloja thalo che sUtrakRtAMga 2, 2 (bR.317) mAM 13 prakAranA pApa karmanuM varNana kareluM che nemAM pAMca syalamAM 'daNDasamAdAna' zabda Avelo che ane bAkInAM sthalamA 'kiriyA - thAna' zabda Avelo che. nigaMTha upAlI vizeSamAM jaNAve che ke kAyika, vAcika ane mAnasika ema RNa prakArano daMDa che. upAlInuM A kathana, sthAnAMgasUtranA bIjA prakaraNamA ( juo inDi. enTi pu. 9, pR0 159 ) jaNAvelA jainasiddhAMtanI sAthai pUrNa maLataM Ave che. upAlInuM bIjuM kathana ke, jemAM te nigaThone mAnasika pApo karatAM kAyika pApone vadhAre mahatva ApanArA jaNAve che, te kathana jainasiddhAMta sAthai barAbara maLatuM Ave che. sUtrakRtAMga 2,4 ( pR0 398 ) mAM evA eka praznanI carcA karavAmAM AvI che ke ajANapaNe karAelA kRtyanuM pApa lAge che ke nahIM, tyAM AgaLa spaSTarIte jaNAveluM che ke nizcitarIte tevuM pApa lAge che. ( sarakhAvo pR. 399 TippaNa 6 ) vaLI teja sUtranA 6 ThA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayanamAM (pR0 414 ) bauddhonA e mantavya ke 'amuka karma pApayukta che ke pAparahita che teno nirNaya te karma AcaranAra manuSyanA Azaya upara AdhAra rAkhe che, khUba khaMDana ane upahAsa karavAmAM Avyo che. ___ aMguttaranikAya 3,70,3 mAM nirgaTha zrAvakonA AcAronuM varNana ApeluM che. te bhAganuM nIce pramANe bhASAntara ApuM . 'he vizAkhA, niganTha nAme oLakhAto zramaNono eka saMpradAya che. teo zrAvakone A pramANe upadeza Ape che. " he bhadra ! ahiMthI pUrvadizA tarapha eka yojanapramANabhUmithI bahAra rahetA jIvatAM prANionI hiMsAthI tamAre viramavRM, , tevIja rIte dakSiNa, pazcima ane uttaradizA taraphanI yojanapramANabhUmIthI bahAra rahetA prANionI hiMsAthI viramag" ArIte teo keTalAMka jIvatAM prANione bacAvavAno upadeza ApI dayAno upadeza kare che; ane eja rIte vaLI teo keTalAMka jIvatAM prANione na bacAvavAno bodha karI krUratA zikhavADe che. ' e samajAvaq kaTina nathI, ke A zabdo jainonA digvirativratane uddezIne kahelA che ke, je vratamAM zrAvakane amuka hada bahAra musApharI ke vyApAra vigere nahiM karavA saMbaMdhino niyama upadezavAmAM Avyo che. A Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) vratanuM pAlana karanAra manuSya, alabata, pote chUTI rAkhelI bhUmI bahAranA prANinI hiMsA to nana karI zake eto spaSTaja che. parantu AvA eka nirdoSa niyamane virodhIsaMpradAye kevA vikRtarUpamA AlekhyuM che ? paNa emAM e Azcarya jevU kazuM nathI. kAraNa ke koI paNa dhArmika saMpradAya pAsethI, tenA virodhImatanA siddhAMtonuM yathArtha ane pramANika Alekhana meLavavAnI ApaNe AzA naja rAkhavI joIe. teo svAbhAvika rIte, te siddhAMtonuM Alekhana evAja rUpamAM karaze ke jethI temAM dekhAI AvatA doSo vadhAre moTA pramANamAM batAvI zakAya. jaino paNa A bAbatamAM bauddho karatAM lezamAtra utare tema nathI. temaNe paNa bauddhonA siddhAMtone AjapramANe vikRtarUpamAM AlekhyA che. bauddhonA e mantavyanu ke- pApa e tenA AcaranArane Azaya upara AdhAra rAkhe che, tenuM jainoe, A pustakanA pR0 414 upara, kevU asatya nirUpaNa kayu che te jovA jevU cha. e ThekANe jainoe bauddhonA eka 1 pApa e Azaya upara AdhAra rAkhe che, te mAtra manavALA paMcendriyajIvone Azrita kahI zakAya paNa nigodAdikathI laIne asaMjJipaMcendriya sudhInA jIvone mana hotuM nathI ane te kAyika pApathIja uMcA AvI zakatA nathI, tethI kAyikapApano paNa darajo ocho na gaNI zakAya mATe jainonuM karelaM te ekAMtapakSanuM khaMDana ayukta nathI. saMgrAhaka. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) mahAn siddhAMtane mithyAkalpita ane mUrkhatApUrNa udAharaNa sAye meLavI upahAsapAtra banAvI dIdho che. aguttaranikAyano eka ullekha jenI thoDIka carcA A upara karavAmAM AvI che temAM vaLI AgaLa calAvatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-' uposathanA divasomAM teo (nigaMTho) zrAvakone A pramANe upadeza Ape che ke-'bhadra, tamAre sabaLAM vastro kADhI nAMkhavAM joIe ane kahe joIe ke-9 koIno nathI ane mAruM koI nathI." ahiM vicAravAnuM che ke-tenA mAtA pitA tene potAno putra tarIke mAne che ane te paNa temane potAnA mAtA pitA mAne che. teno putra agara tenI patnI, tene pitA agara patirUpe mAne che. ane te paNa temane potAnA putra agara patnI tarIke mAne che. tenA gulAmo ane nokaro tene potAno mAlika yA zeTha mAne che ane te paNa temane teo potAnA gulAmo agara nokaro che, tema mAne che. A kAraNathI ( niganTho ) temane ( zrAvakone) ukta rIte bolavAveM kahI temanI pAsethI asatya bhASaNa karAve che. vaLI e rAtrI vyatIta thayA bAda teo te te vastuono upabhoga kare che je sarva ( temanA mATe ) adattAdAna rUpa che AthI hu~ temane adattAdAna levAnA paNa doSI tarIke mAnu cha.' al Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) A varNana uparathI samajAya che ke nigraMtha - - upAsakanA upo-sathanA divasovALA niyamo sAdhujIvananA niyamo jevAja hovA joIe. gRhastha ane sAdhujIvananA niyamonuM bhinnatva bIjA divasomAM rahetuM hatuM. parantu A varNana jainonA posahatratanA niyamo sAthe pUrepUruM maLataM AvatuM nathI. pro. bhAMDArakara, tatvArthasAradIpikAnA AdhAre posahatratanuM svarUpa nIce pramANe Ape che; ane A varNana bIjA tevA varNano sAthe barAbara saMgata thAya che. bhAMDArakara lakhe che ke 8 posaha eTale dareka pakSanI aSTamI ane caturdazInA pavitra divase upavAsa karo athavA ekAzana karavuM, athavA ekaja grAsa khAvo. te divasomAM yatinI mAphaka vairAgya dhAraNa karI snAna, lepana, AbharaNa, strIsaMgamana, suMgadhI dhUpa-dIpa ityAdino tyAga karavo '. jo ke varttamAnajainonuM e posahavata - pAlana bauddho karatAM ghaNuM sakhata che, e vAta kharI che; to paNa te niganTha-niyamo ke jemanuM varNana upara ApavAmAM AvyuM che, tenA karatAM ghaNuM zithila hoya tema jaNAya che. mArA jANavA pramANe jainagRhastha, posahama kapaDAno tyAga karato nathI, paNa bAkInA AbhUSaNo ane bIjA vilAsono tyAga kare che temaja dIkSA grahaNa karatI vakhate jema Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) sAdhu ne tyAganA sUtro bolavAM paDe che tema tene bolavAM paDatAM nathI. A uparathI ema jaNAya che ke kAM to bauddhonuM A varNana mUlabhareluM agara asatyamUlaka hoya ane kAM to jainoe potAnA niyamomAM kAMika zithilatA dAkhala karI hoya. dIghanikAya 1, 2, 38 ( brahmajAlasUtra ) mAM AvatA nigaNThaviSayaka ullekha uparanI potAnI TIkAmAM eka ThekANe buddhaghoSa lakhe che ke - ' nigaNTho AtmA varNarahita che ema mAne che; ane AjIviko AtmAnA varNanI anusAra samasta mAnavajAtinA 6 vibhAgo pADe che. parantu mRtyu pachI paNa AtmAnuM astitva dharAve che ane te badhA rogothI mukta ( arogo) hoya che, e bAbatamAM nigaNTho ane AjIviko banne samAnamatavALA che.' chevaTanA zabdono artha game tema ho, parantu tenI uparanuM varNana to A pustakanA pR. 172 upara ApelA jainonA AtmasvarUpanA varNana sAthai barAbara maLatuM Ave che. eka bIjA phakarAmAM (I. C. P. 168 ) buddhaghoSa jaNAve che ke -nigaMTha nAtaputta thaMDa pANIne sacetana mAne che ( so phira sItodake satta saJjI hoti ) ane tethI te teno upayoga karatA nathI. jainonuM A maMtavya atyaMta prasiddha hovAthI tenI sAbiti ApavA mATe sUtro Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMthI avataraNo ApavAnI AvazyakatAne hu~ nirarthaka mA chu. pAlIgranthomAMthI prAcInanigaMThonA maMtavyo saMbaMdhI je kAI mAhitI hu~ ekatra karI zakyo chu, lagabhaga te badhI upara ApI dIdhI che. jo ke ApaNe icchie tenA karatAM te ghaNI alpapramANamAM che, to paNa tethI tenI kiMmata vilakula ochI gaNAya tema nathI. prAcInaniganThonA maMtavyo ane AcAronA saMbaMdhamAM ullekho ApaNe ekatra karyo che te saghalAM eka apavAdane bAda karatAM vartamAna jainamaMtavyo bhane AcAro sAthe maLatAM Ave che. ane temAMnA keTalAka to jainonA khAsa maulika vicAro che. A uparathI ApaNane ema saMdeha karavAnuM jarAe kAraNa nathI jaDatu ke, A bauddhagranthomAMnI noMdho ane jainasiddhAMtonI racanA vaccanA aMtarvartI kAlamAM jainasiddhAMtomAM jhAjho pheraphAra thayo hoya. meM jANI joIneja nigaNTha nAtaputtanA mataviSayaka eka pradhAna prakAra- vivecana kara A sthale mulatabI rAkhyuM che. kAraNa ke e phakarAmAM ApelI bAbata uparathI ApaNane eka navIja paddhatie tapAsa karavAnI jarUrata rahe che. A phakaro dIghanikAyanA sAmanaphalasuttamA Apelo che. 1 sumaGgalavilAsinI [ pAlITeksTa sosAyaTI ] pR. 119, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM tenuM ahIM sumaMgalavilAsinInAme buddhaghoSavALI TIkAnA anusAre bhASAMtara ApuMcha-' mahArAja ! ahiyAM eka niganTha cAre dizAnA niyamanathI surakSitache. ( cAtuyAmasaMvarasaMvuto ) he mahArAja kevI rIte niganTha cAre dizAnA saMvarathI rakSita che ? mahArAja A niganTha sagharoM (thaMDu ) pANI vAparatA nathI. sarva duSTa karma karatA nathI. ane sabaLA duSkarmonA viramanavaDe te sarvapApothI mukta che. ane sarvaprakAranA duSkarmothI, saghaLAM pApakarmothI nivRtti anubhave che. A pramANe he mahArAja nigaMTha cAre dizAnA saMvarathI saMvRta che, ane mahArAja ! A pramANe saMvRta hovAthI te niganTha nAtaputtano AtmA moTI yogyatAvALo, saMyata ane susthita che.' alabata, A jainadharmanuM yathArtha temaja saMpUrNa varNana nathI. parantu temAM jainadharmanuM virodhI tattva paNa nathI. AnA zabdo jainasUtronA zabdo jevAja che. meM bIje sthale jaNAvyuM che 9 shtatea Pali sept suttasai, aturan (Gogerly) ane barnapha ( Burnoul )nAM je bhASAMtaro ApelAM che te temaNe TIkAnI sahAyatA lIdhA vinA karelAM hovAthI durlakSya karavA jevAM che. buddhaghoSanuM varNana paraMparAgata hatuM ke kalpita hatuM te sandigdha che. _ 2 juo inDi enTi bhA. 9 pR. 158 mAM prakaTa thaelo mAro n Mahavir and his Predecessors nAmano nibaMdha / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) tema 'cAtuyAmasaMvarasaMvato' e vAkya mAtra TIkAkAreja nahIM parantu mULa granthakAre paNa khoTI rIte samajelaM che. kAraNake-pAlIzabda 'cAtuyAma ' te prAkRtazabda ' cAtuggAma' nI barAbara thAya che. ane A prAkRtazabdano eka prasiddha jainapAribhASika zabda che je mahAvIranA ( paMcamahabbaya) pAMca mahAvratothI bhinna evA pArzvanAthanA cAra vratono vAcaka che. AthI A sthale bauddhoe je siddhAMta vAstavikamAM mahAvIranA purogAmI pArzvanAthane lAgu paDe che tene, mahAvIra upara Aropita karavAmAM bhUla karelI che, ema huM dhAeM chu. A uparathI ema sUcita thAya che ke bauddhoe A zabdane niganThonA dharmavarNanamAM lIdhelo hovAthI temaNe te pArzvanAthanA anuyAyionA mukhethI sAMbhalyo haze. ane bIjI e paNa kalpanA thaI zake ke mahAvIranA saMzodhitamato jo buddhanA samayamA sarvasAmAnyarIte svIkArAyA hota to pArthanAthanA anuyAyio paNa te vakhate te zabdano upayoga nahIM karatA hota. bauddhonI A bhUladvArA hu~ jainonI e paraMparAne satya sthApita karI zakuMTUM ke mahAvIranA samayamAM paNa pArzvanAthanA ziSyo vidyamAna hatA. A paddhatie tapAsa karavAnI zaruAta karatAM pahelA hUM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) bauddhonI eka bIjI paNa arthapUrNa bhUla tarapha vAcakanu dhyAna kheMcavA mAMguM chu. bauddho nAtaputtane aggivesana arthAt agnivaizyAyana kahe che parantu jainonA matAnusAra te kAzyapa hatA; ane potAnA tIrthakaro saMbaMdhi AvI bAbatomAM jainonuMja kaheg vizvAsapAtra mAnavaM joIe. vaLI mahAvIrano eka mukhyaziSya je suvarmA nAse hato ane jene sUtromAM mahAvIranA dharmanA mukhya upadezaka tarIke batAvelo che te pote agnivaizyAyana hato; ane teNe jainadharmano prasAra karavAmAM mukhya bhAga bhajavelo hovAthI bahAranA bIjA mANaso ziSyane guru samajI levAnI bhUla karI hoya ane tethI karIne ziSya gotra gurune lagADI devAmAM AvyuM hoya te vagaM saMbhakti che. A rItanI bauddhoe karelI bevaDI bhUla mahAvIranI pUrva pArzvanAmanA tIrthakaranI tathA mahAvIranA mukhya ziSya sudharmAnI hayAtInI sAkSI Ape che. pArzva e aitihAsika puruSa hatA te vAta to vadhI rIte saMbhAvita lAge che. kezI' ke je mahAvIranA samayamA pArzvanA saMpradAyano eka netA hoya tema dekhAya che, teno tathA anya paNa tevA anuyA 1 rAjapraznImAM kezIgaNadharane rAjA paesI sAthe saMvAda thayo hato ane tyAra bAda rAjAne teNe potAno dharmAnuyAyI banAvyo hato. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) vidhonA jainasUtromA ghaNe ThekANe ullekho thaelA che ane te ullekho evI saraLa rIte thaelA che ke jethI karIne tenI satyAsatyatAnA saMbaMdhamAM zaMkA uThAvavAne kAraNa maLatuM nathI. uttarAdhyayananA 23 mA adhyayanamA junA ane navA saMpradAyano paraspara meLa kevI rIte thaI gayo hato te batAvanArI eka kathA A viSayamA ghaNIja agatyanI che. kezI ane gautama ke jeo banne jainadharmanA be saMpradAyonA pratinidhi tathA netA hatA, teo potAnA ziSyaparivAra sahita eka vakhate zrAvastipAsenA udyAnamAM bhegA maLe che ane mahAvratonI saMkhyAviSayaka tathA sacelakAcelaka avasthAviSayaka temanA dhArmikamatabhedo vadhAre vivecana kA zivAya mAtra sahana samajAvIne dUra karavAmAM Ave che. ane tvarAthI maulika nItiviSayakavicAronA saMbaMdhamAM pratyeka pakSa dRSTAMto dvArA eka bIjAnA vicAro samanI samajAvI niHzaMka banI saMpUrNa ekamata yAya che, banne saMpradAyo vacce kAika matabheda jevU jovAmAM Ave che, parantu paraspara dveSa yA vaira bilakula jovAtuM nathI. jo ke prAcIna saMpradAyanA anuyAyione 'paMcamahAvrata pratipAdanAra ' mahAvIranA dharmano svIkAra karavo pacyo hato, e vAta kharI che; topaNa teo potAnI keTalIka junI rUDhione paNa vaLagI rahyA hatA. khAsa karIne vastra vAparavAnA viSayamAM ke je rUDhino mahAvIre tyAga Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) karyA hato, tema ApaNe mAnavaM joIe. A kalpanAnusAra ApaNe zvetAmbara ane digaMbara saMpradAyarUpI be phirakAnI utpattinuM mULakAraNa paNa batAvI zakIe chIe, ke jenA saMbaMdhamAM zvetAmbara ane digambara banne saMpradAyamAM bhinna bhinna ane parasparavirodhI daMtakathAo pracalita che.' A bheda dekhItI rIteja kAi Akasmika thayo nahato; parantu asalano eka matabheda [ udAharaNa tarIke jevo ke zvetAmbaramatanA keTalAka gacchonI vacce atyAre e hayAtI dharAve che. ] kAle karIne vibhAganA rUpamA pariNata thayo ane Akhare teNe eka mahAn dharmabhedanuM rUpa lIdhuM. bauddhagranthomAM maLI AvatA ullekho, nAtaputtanI pUrve paNa nimranthonI hayAtI hatI, e prakAranA ApaNA vicArane dRDha kare che. jyAre bauddhadharmano prAdurbhAva thayo tyAre nimranthono saMpradAya eka moTA saMpradAyarUpe gaNAto hovo joIe. e nirgranthomAMnA keTalAkane bauddhapiTakomAM, buddhanA ane tenA ziSyonA virodhI tarIke ane vaLI keTalAkane tenA anuyAyI thaelA tarIke varNavelA che, ke 1. 1 zvetAmbara ane digambara saMpradAyonI utpattinA saMbaMdhamAM jarmana bhorienTala :sosAyaTInA jarnalanA 38 mA bhAgamA prakaTa thaelo mAro nibaMdha jUno.. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) ne uparayI ApaNe upara pramANe anumAna karI zakIe chIe. ethI ulaTuM e granthomAM koI paNa sthale evo ullekha ke sUcana sarakhaM paNa thaelu jovAmAM nathI AvatuM ke nirgranyono saMpradAya e eka navIna saMpradAya che. A uparathI ApaNe anumAna karI zakIe chIe ke nigranyo buddhanA janma pahelAM ghaNA lAMbA kALthI astitva dharAvatA haze. A anumAnane bIjI eka bAbatadvArA paNa Teko maLe che. buddha ane mahAvIranA samakAlIna evA maMkhali gozAle manuSya jAtinI cha vargAmAM vahecaNI karI hatI buddhaghoSanA kahevA mujaba A cha vargamAMnA trIjA vargamAM nimranthono samAveza karavAmAM bhAvyo hato. have vicArIe ke nirgrantho jo teja arasAmAhyAtImA AlyA hota to temanI gaNanA eka khAsa eTale ke manuSyajAtinA eka svataMtra-peTAvibhAga tarIke kadApi na karavAmAM AvI hota. 1 dIghanikAya, sAmaphalasutta 20. 2 sumaMgalavilAsinI pR. 162 mAM buddhaghoSa spaSTa jaNAve che ke mozAle potAnA ziSyo je caturthavarganA hatA tenA karatAM nimranthone halakI pratinA gaNyA che. gozAle to bhikSuone tethIe halakA prakAranA gaNyA che ke je bAbata Tapara buddhaghoSe lakSya Apyu nathI. te uparathI spaSTa jaNAya che ke A bhikSuone bauddhasAdhuo karatAM te bhika mAnato hato. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) jarUra teNe nimranthone eka mahatvanA ane sAtha mArA mAnavA pramANe prAcIna bauddho mAnatA hatA tema eka prAcIna saMpradAyarUpe lakhyA haze. mArA uparokta chellA matanI puSTimAM nIce mujabanI dalIla paNa che. manjhimanikAya, 35 mAM buddha ane sancaka nAmanA eka nirgranyaputra vace thaelA vAdanuM varNana ApeluM che. sancaka vAdamA nAtaputtane harAvyAnI baDAI mArato hovAthI te nirgrantha hoya tema lAgato nathI. ane bIjeM e ke je siddhAntonuM te samarthana karavA mathe che te siddhAnto jainonA nathI. A uparathI e vicAravA jevU che ke eka prasiddhavAdI ke jeno pitA nirgrantha hato ane je pote buddhano samakAlIna hato, tenA purAvA uparathI nirgranthono saMpradAya buddhanA samayamA sthApita thayo hato teMma bhAgyeja mAnI zakAya. have ApaNe je je jenetara pAkhaMDI matAvalaMbio sAme jainoe potAno tAttvikavirodha batAvyo che, ane te saMbaMdhe je ullekhoM teoe karyA che, te tapAsIe, ane tenI sAthe bauddhonA ullekho sarakhAvIe. sUtrakRtAMga 2,1,55 (pR. 388 ) ane 21 (pR. 343) mAM ghaNe aMze paraspara maLatA AvatA evA ne jaDavAdI siddhAMtono ullekha che. pahelA sUtramA je loko AtmAne eka ane abhinna mAne che temanA eka abhiprAyanuM varNana che, ane al Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) bIjAsUtramA paMcabhUtane nitya ane badhU tenuja baneTu che tema mAnanAra eka siddhAMtanuM varNana ApeTu che. banne matanA anuyAyio jIvatAM prANInI hiMsA karavAmAM pApa mAnatA nathI. AvAna prakArano mata sAmaJaphalasuttamAM pUraNakassapa ane ajitakezakaMbalIno hovAnu batAvyuM che. pUraNakassapa puNyaagara pApa jevI koI vastune mAnato nathI, ane ajitakesakaMbalIno evo siddhAnta che ke anubhavAtIta maMtavya ke je lokomA pracalita che tene maLatuM koI tattvaja nathI. A uparAnta te ema mAne che ke 'mANasa ( puriso) cAra bhUtono banelo che; jyAre te marI jAya che tyAre pRthvI pRthvImAM, pANI pANImAM, agni agnimAM, vAyu vAyumAM ane jJAnendriyo havAmAM' ( athavA AkAzamAM ) vilIna thaI jAya che. ThAThaDIne upADanAra, cAra puruSo muDadAne smazAnabhUmimAM laI jAya ke tyAre kalpAMta kare che; kapotaraMganAM hADakAM bAkI rahe che ane vIjA saghaLAM ( padArtho) baLIne bhasmIbhUta thaI jAya che. A chellaM sUtra thoDA pheraphAra sAthe sUtrakRtAMganA pR0 340 upara Ave che:-' anyajano muhadAne bALavA mATe laI jAya che. 1 AkAzane bauddhagraMthomAM pAMcamA tattva tarIke mAnyuM nathI, parantu nayaMthomAM te mAnyuM che. juo bhAgaLa pR. 343 ane pR. 235 gAthA 15. A mAtra eka zAdvikabheda che nahI ke tAttvika. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) nyAre agni tene bALI nAMkhe che tyAre mAtra kapotaraMganAM hADakAM bAkI rahe che ane cAra upADanArA ThAThaDIne laI gAma tarapha pAchA vaLe che.' jaDavAdanA bIjA siddhAnta (pR0 343, 22, ane pR0 237 ) nA saMbandhamAM eka bIjI zAkhAno paNa ullekha thaelo che. te matamAM pAMca bhUta uparAnta chaThe tattva nityAtmA manAya che. A mata te atyAre vaizeSikanAmanA darzanathI je prasiddhimA AveluM che tenuM prAcIna athavA lokaprasiddha rUpa che. bauddhagraMthamA A darzananA saMsthApaka tarIke pakuvakancAyana nirdiSTa thaelo che. teno mata evo hato ke AluM vizva sAta vastuna ( padArthonU ) banelaM che. ane te sarve padArtho nitya nirvikAra ane paraspara svataMtra che. te padArtho cAra bhUta, sukha, duHkha ane AtmA e pramANe che. A sarvenI eka bInA upara koI asara thatI nahIM 1 huM A sthale banne mULasUtrone sAma sAme mukuM chu jethI karIne romanI bacce sAmya vadhAra spaSTa rIte samajI zakAya:-- Asandi paJcamAM purisA matamAdAya ) AdahaNAe, parehi nijaI; gacchanti yAva aAhanA (agaNijjhImeta sarIre kavotavaNNAI padAni paJaApenti, kApotakAni (aThIni Asandi ahIni bhavanti bhassaMntA hu~tiyo ) paJcamA purisA gAmaM paJcA gacchanti Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) hovAyI koI paNa padArthano vAstavika nAza thato nathI. mAre kahevU joIe ke sukha ane duHkhane nitya mAnavA chatAM paNa te bannenI AtmA upara koI asara thatI na mAnavI te mArA abhiprAya pramANe to ajJAnatA bharelaM che. parantu bauddhoe kadAca asala siddhAMtonuM asatya Alekhana karyu hoya to te paNa saMbhavita che. pakudhakaccAyananA vicAro avazya karIne akriyAvAdamA aMtargata thAya che. ane A bAbatamAM te vaizeSikadarzana ke je kriyAvAdI che tenAthI bhinna paDe che. A banne vAdo bauddha temana jaimasAhityamA AvatA hovAthI temanI vizeSa vyAkhyA karavI ahIM asthAne nahIM gaNAya.je siddhAMta AtmAne kriyAzIla ane kriyAlipta (kriyAthI jenA upara asara thAya tevo) mAne che te kriyAvAdI kahevAya che. AvargamAM jainadharma, brAhmaNadharmo paikI vaizeSika ane nyA-: yadarzano (A be darzanonA spaSTa ullekho bauddha ane jainadharmazAstromAM thaelA nathI.) tathA bIjAM paNa evAM keTalAMka darzanoM ke jenAM nAma atyAre upalabdha thaI zakatAM nathI parantu jenI hayAtInI mAhitI ApaNe ApaNA A graMthomAMthI meLavI zakIe chIe, te. sarveno-samAveza thAya che. akriyAvAda te siddhAnta kahevAya che, jemAM AtmAnuM nAstitva agara niSkriyatva athavA karmAliptatva pratipAdana karavAmAM Ave che. A vargamAM saghaLA jaDavAdI mato; Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNadharmo paikI vedAnta, sAMkhya ane yogadarzano, tathA bauddhadharmano aMtarbhAva thAya che. bauddhadharmanA kSaNikavAda tathA zUnyavAdano ullekha sUtrakRtAMga 1,14,4 thI ane 7 mI gAthAmAM thaelo che. sAthe e paNa jaNAvayU~ joIe ke vedAntio athavA temanA mantavyono paNa siddhAMtomA ghaNe sthaLe ullekha Ave che. sUtrakRtAMganA bhIjA pustakanA pahelA adhyayanamAM pR. 344 upara, trIjA pAkhaMDa mata tarIke vedAntanuM varNana thae(c) che. chaThA adhyayanamAM, pR. 417 upara, tenuM pharIthI varNana Alu che. parantu bauddhoe gaNAvelA cha tIthikomA A matano koI paNa AcArya nahIM hovAthI ApaNe te upara A sthaLe dhyAna detA nathI.' sUtrakRtAMganA bIjA bhAganA prathama adhyayanamAM, cothA pAkhaMDa mata tarIke daivavAda ( Fatalism ) nuM varNana AveluM che. sAmaJaphalasuttamAM A matanuM makkhalI gosAla nIce pramANe pratipAdana kare che-'mahArAja ! jIvAtmAonI apavitratAmAM koI 1 eka bAta yAda rAkhavA jevI che ke vedAntio paNa buddhanA pratisaddhi tarIke kAma bajAvatA ane teo vaidikadharmanA tattvajJomA AgaLa paDatA hovAthI ApaNe ema anumAna karavU joIe ke buddhadharmanI asaravALA lokothI vidvAn brAhmaNo dUraja rahetA. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) / hetu agara pahelAM hayAtI dharAvatuM evaM kAMI kAraNa nayI, te ananyakRta che. temaja te pahelA hayAtI dharAvatI koI bIjI vastuthI utpanna thaelI nathI. ( tevIja rIte) jIvAtmAonI pavitratAmAM paNa koI kAraNa agara pUrve hayAtI dharAvato koI hetu nathI te ananyakRta che. temaja tenu koI upAdAna kAraNa nathI. AnI utpatti vyaktionA koI AcAranuM pariNAma nathI. temaja pArakAnA kAryonI paNa tenA upara asara nathI. tema manuSyaprayatnanuM paNa te phaLa nathI. jene utpanna karavAmAM, puruSanI zakti, prayatna, bala, dhairya, agara sAmarthya emAMgeM koI kAraNabhUta yatuM nayI. sarve sattva, sarve prANio, sarve bhUto, ane sarve jIvo, pachI te pazu, agara vanaspati game te ho paNa temanAmAMnA koImAM AMtarabala, zakti / 1 mULamAM savve sattA, samve pANA, sadhdhe bhUtA, savve jIvA, evo pATha che. jainasUtromAM paNa Aja kramathI aneka ThekANe e pATha bhAve che. ane e pAThana saMkSepamAM all classes of living beings. sacetanaprANIonA badhA vargo' evaM bhASAMtara karelaM che. buddhaghoSanI TIkArnu bhASAMtara, hornale, uvAsagadasAonA pariziSTa naM. 2 jAnA pAna 16 upara nIce pramANe Apyu che ' sabve satA-eTale UMTa, baLada, gadheDA, ane tevA bIjA badhA pazuo. savve pANA-eTale ekendriya, drIndriya Adi cetanAvAna prANio, savve bhUtA-eTale aMDaja ane garbhaja jIvo. ane sabve jIvA-eTale hAMgara, java, ghaU ityAdi (vAnaspatika ) jIvo. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA sAmarthya nayI; parantu A dareka jIva potAnI svabhAvaniyatine. vaza thaI, cha prakAramAMnI koI paNa jAtimA rahI sukha duHkha bhogave che. ityAdi ' A siddhAMtotuM sUtrakRtAMgamAM (I. C.) ApeDhuM varNana jo ke thoDA zabdomAM che, chatAM paNa sarakhA bhAvArthavALu che; alabata te sthaLe A siddhAMto makkhalIputra gozAlanA che ema spaSTa kahevAmAM Avyu nathI. jaino pradhAnatayA cAra darzanono ullekha kare che:-kriyAvAda, akriyAvAda, ajJAnavAda ane vainayikavAda. AmAMthI ajJAnikonA matonuM mULamA spaSTa kathana karelu dekhAtuM nathI. A savaLA darzanonA viSayamA TIkAkAre je samajutI ApelI che, ane je meM pR. 83 nI 2 naMbaranI TIpamAM noMghelI che, te ghaNIja aspaSTa ane merasamajutI utpanna kare tevI che. parantu e ajJeyavAdano yathArtha khyAla ApaNane bauddhagranthothI AvI zake tema che. sAmaJaphalasuttamA jaNAvyA pramANe te mata saJjayanelahiputrano hato; ane tyAM nIce pramANe tenuM varNana kareluM che:'mahArAja ! jo mane tame pUchazo ke jIvanI koI bhAvI avasthA che ! to hu~ jabAba ApIza ke jo hu~ bhAvI avasthA anubhavI zakuM, to pachI huM te avasthAna svarUpa samajAvI zakuM. jo mane pUchazo ke zaM te avasthA A prakAranI che ? to (huM kahIza ke) Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) Ri te mAro viSaya nathI. zuM te te prakAranI che ! te mAro viSaya nayI. zuM te A banneyI bhinna che ? te paNa mAro viSaya nathI. nayI ema nathI ? te paNa mAro viSaya nathI ' ityAdi. Aja rIte mRtyu pachI tathAgatanI hayAtI rahe che ke nahIM ? rahe che ane nathI rahetI ? rahe che ema e nathI ? ane nathI rahetI ema e nathI ? AvA prazno jo koI pUche to teno paNa te eja rIte jabAba Ape che. A uparathI spaSTa che ke ajJeyavAdIo koI paNa vastunA astitva ane nAstitvanA saMbaMdhamAM sarve prakAranI nirUpaNapaddha tio tapAsatA hatA ane jo te vastu anubhavAtIta mAluma par3atI to teo sarve kathananI rItiono inakAra karatA hatA. buddha ane mahAvIranA samayamAM pracalita evA anya tAttvikavicAronA viSayamAM jaina tathA bauddha granthomAM maLI AvatI novo game telI jUja hoya, to paNa te nAmAMkitakAlanA itihAsakArane atimahatvanI che. kAraNa ke A noMdhodvArA te kAlanA dhArmika sudhArakane kevA prakAranA pAyA upara tathA kayA sAdhanonI madadayI potAno mata ubho karavo paDyo hato te jaNAI Ave che. eka bAjue A badhA pAkhaMDI matomAM maLI AvatI parasparanI keTalIka sAmyatA ane bIjI bAjue jaina agara bauddhonI jaNAtI viziSTatA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) uparathI spaSTIte anumAna karI zakAya che ke buddha ane mahAvIre keTalAka vicAro to A pAkhaMDionA matomAMthI lIdhA hatA, ane keTalAka teonI sAthe cAlatA temanA satata vAdavivAdanI asarathI upajAvI kaDhAyA hatA. mAruM ema dhAraduM che ke saJjayanA ajJeyavAdanI viruddha mahAvIre potAno syAdvAdano mata sthApyo hato. ajJAnavAda jaNAve che ke je vastu ApaNA anubhavanI pache tenA saMbaMdhamAM astitva agara nAstitva athavA yugapat astitva ane nAstitva vidhAna, agara niSedha karI zakAya nahIM. teja rIte paNa tethI ulaTI dizAe doDato syAdvAda ema pratipAdana kare che ke-eka dRSTie ( apekSAe) koI puruSa vastunA astitvavidhAna karI zake ( syAd asti ), tema bIjI dRSTie teno niSedha karI zake ( syAd nAsti ); ane tevIja rIte bhinna bhinna kAlamAM te vastunA astitva tathA nAstitvanuM vidhAna karI zake (syAd asti nAsti), parantu jo ekaja kALamAM ane ekaja .. 1 potAnA maulika vicArothI baMdhAraNa thaelA eka zuddha dharmane pachilathI bIjA pAkhaMDionA vicAro laIne bhane navIna upajAvI kADavAthI zuddha banAvI zakAya kharo ke ? jo temaja banatuM hoya to badhAe dharmoM zuddhaja- banyA hota, paNa tema dekhAtuM nathI. mATe A anumAna vicAra bevu lAge che, saMgrAhaka. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTie koI manuSya vastunA astitvatuM tathA nAstitva- vidhAna karavA icchato hoya teNe ema kahevU joIe ke te vastu viSaye kAMI kahI zakAya nahIM. (syAd avaktavyaH ). te pramANe keTalAka saMyogomAM astitvanuM vidhAna karavU azakya che. (syAd asti avaktavyaH ); keTalAka prasaMge nAstitva- vidhAna karavU azakya che (syAd nAsti avaktavyaH); ane keTalIka vakhate bannenuM vidhAna karavU azakya hoya che. (syAd asti nAsti avaktavyaH).' A vAda te jainono prasiddha saptabhaMgI naya che. zuM koI paNa tattvavettA potAnA bhayaMkara pratisparddhine cUpa karAvAnA prayojana sivAya, jene pramANanI jarUra nathI, evI ughADI bAbatonI vyAkhyA karavAnI icchA kare kharo ? ema lAge che ke ajJeyavAdionA sUkSmavivAdoe prAyaH temanA ghaNA kharA samakAlIna manuSyone guMcavaNamA nAMkhyA haze agara mamAvyA haze, ane tethI karIne te sarvene ajJAnavAdanI bhUla mulAmaNImAMthI bahAra nikALavA mATe syAdvAdano siddhAMta eka kSema mArga tarIke dekhAyo haze. A zAstranI madadathI virodhio upara AkramaNa karanAra ajJAnavAdio potAnAja sAme thaI jatA hatA. ApaNe nathI kahI zakatA ke ajJeyavAdanA 1 bhAMDArakara riporTa san 1883-4 pR. 95. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalA anuyAyio, A saptabhaMgInayanA satyanI pratIti pAmI mahAvIranA dharmamAM AvI gayA haze ? ajJeyavAdanI buddhanA upara paNa keTalI badhI asara thaI hatI te ApaNe pAlIgraMthomAM nirUpita buddhanA nirvANaviSayaka siddhAntamA joI zakIe chIe. A prakAranA nizcayAtmaka vAkyo tarapha prathama dhyAna pro. olDanabarge khecyu hata, A vAkyo niHzaMkapaNe jaNAve che ke mRtyu bAda tathAgata ( arthAt muktAtmA athavA jene vAstavamA vyaktitvano hetu kahI zakAya te ) hayAtI dharAve che ke nahIM, ekA praznano uttara ApavA buddha cokkhI nA pADatA hatA. jo temanA samayanA lokonA sAMbhaLavAmAM AvA vicAro bilakula na AvyA hota ane AvI keTalIka bAbato ke ne manuSyanA manathI atIta hoI te ghaNI mahatvanI gaNAya che tenA saMbaMdhamAM, tevA prakAranA uttarothI te lokone santoSa na vaLato hota. to teo, tevA koI dhArmika sudhAraka ke ne brAhmaNadharmamAM tarkasiddhanirUpita saghalI bAbatonA saMbandhamAM potAno spaSTa mabhiprAya na Ape, tenA upadezone AdarapUrvaka sAMbhaLe e asaMbhavita che. parantu vastusthiti jotAM ema lAge che ke ajJeyavAde bauddhonA nirvANanA siddhAMtane jhIlavA mATe bhUmi taiyAra karI rAkhI Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) hatI.' eka bAbata khAsa noMva levA jevI che:-saMyutanikAya jenuM bhASAntara pro. olDanabarge kareluM che, temAM eka ThekANe pasenadi rAjA ane khemA nAmanI AryA vace thalo saMvAda Ave che. temAM rAjAe mRtyu bAda tathAgata hayAtI dharAve che ke nahIM e saMbaMdhamAM prazno pUchelA che, je sUtromAM A prazno pUchelAM che temAM sAmaJJaphalasutta-ke jenuM bhASAMtara upara ApeluM che, temAM jevA zabdo saMjaya vApare che tevAja zabdo vAparelA che. buddhanA samayanA ajJeyavAdanI asara buddha upara thaI hatI 1 1 nirvANanA svarUpakathanasaMbaMdhamAM buddhe je mauna dhAraNa karyu hatuM te temanA vakhatamAM bhale DahApaNa bhareluM gaNAyuM hoya, parantu te saMpradAyanA vikAsane mATe to temAM ghaNA pariNAmo samAelA hatA. kAraNa ke bauddhamatanA anuyAyione, brAhmaNadArzaniko jevA dUdhamAMcI porA kADhanArA tarkazAstrIonI viruddha potAnA matane TakAvI rAkhavAno hovAthI, A mahAn prazna ke jenA viSayamA temanA dharmasaMsthApake kAMI paNa nizcayAtmaka kathana karyu nahotuM te upara vadhAre spaSTa vicAro jaNAvavAnI pharaja paDI hatI. A rIte potAnA gurue adhurA rAkhelA mahelane pUrNa karavA mATe sAmagrI bhegI karavAnA uddezathI buddhanirvANa pachI tarataja bauddhadharma puSkala saMpradAyonA rUpamA vibhakta thaI gayo hato. Azcarya pAmavAnI jarUra nathI ke silona je brAhmaNavidyAviSayaka kendrathI ghaNuM dUra Ave che tyAM bhA nirvANano siddhAnta asalarUpamAM akhaMDita rahI zakyo the. bauddhonA + Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 64 ) tevA prakAranA, mArA anumAnanI puSTimAM, huM mahAvagga 1, 23, ane 24, mAM ApelI eka paraMparAgata kathA atre raju karUM hUM. te kathAmAM ema jaNAveluM che ke buddhanA sauthI vadhAre prakhyAta evA sAriputta ane moggalAna nAmanA ve ziSyo, temanA anuyAyI yayA pahelA saMjayanA ziSyo hatA ane pachIyI teoe potAnA jUnA gurunA matanA 250 ziSyone paNa bauddhamArgI banAvyA hatA. A hakIkata buddhe bodhi prApta karyu tyAra pachI tarataja banI hatI. AdhI e saMbhAvita che ke potAnA navA matanA prAraMbhakAlamA buddhe ziSyo meLavavA mATe te vakhate pracalita evA bIjA ma'to tarapha sarvaprakAranI yogya varttaNuka rAkhavAnI kozIza karI haze . mahAvIranA siddhAntonA vikAsa upara mArI mAnyatAnusAra makkhalIputta gosAlanI moTI asara thaelI che. bhagavatI 19, 1 mAM Apelo tenA jIvanano itihAsa, hornale potAnA upAsagadasAonA bhASAMtarane ante, eka pariziSTamAM saMkSepamAM bhASAMtarita karelo che. temAM e pramANe noMgheluM che ke, gozAla mahAvIranI sAye temanA ziSyatarIke zramaNadharma pALato thako cha varSa sudhI rahyo hato. parantu pachI te temanAthI jUdo yaI gayo ane potAno navo dharma sthApI jina tarIke AjIvikono nAyaka kahevaDhAvA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65). lAgyo. parantu dhauddhapranyomA venA saMbandhamAM evI noMdha maLI Ane che ke te nanda vaccha ane kisa saMkicano uttarAdhikArI hato. ane, teno saMpradAya sAdhuvargamA cirasthApita ( lAMbA vakhata pUrve sthApita thaelo evo) manAto hoI acelaka parivrAjakanA nAme prasiddha hato. jainonI e hakIkata ke mahAvIra ane gosAla e boe keTalAka vakhata sudhI sAthe tapazcaryA karI hatI, temA zaMkA karavAnuM koI kAraNa nathI. parantu teo banne bacce je saMbaMdha batAvavAmAM Ave che te vAstavamAM tenAthI jUdA prakArano hoya tema lAge che, mArUM evaM mAnavu che, ane mArA A abhiprAyanA pakSamA hu~ hamaNAMja keTalIka dalIlo ApIza-ke mahAvIra ane gosAla e banne potAnA saMpradAyone eka karavAnA ane ekane bIjAmA meLavI devAnA irAdAthI paraspara sahacArI banyA hatA, ane lAMbA bakhata sudhI A banne AcAryo sAthe rahyA hatA. e bAbata uparathI cokasa anumAna thAya che ke te bannenA matonI bacce keTaluka sAmya hovUna joIe. AgaLa pR. 26 uparanI TIpamAM meM jaNAvyuM che ke 'sabbe sattA, savve pANA, savve bhUtA, savve jIvA ' nA svarUparnu varNana gosAla temaja jainonI vacce samAna che. ane TIkAmAM jaNAvela ekendriya, dvIndriyAdi vargarUpe prANionA vibhAgo ke je jainagranyomA ghaNAja sAdhAraNa che, tevA vibhAgono gosAle Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa upayoga kayoM che. camatkArI ane lagabhaga asatyAbhAsarUpa cha lezyAno nainasiddhAnta,-jene pahelIna vakhata dRSTigocara karyAnuM mAna pro0 lyUmanane ghaTe che.-gosAle karelA saghaLI manuSyajAtimATenA cha vargonA vibhAga sAthe saMpUrNa rIte maLato Ave che. parantu A nAbatanA saMbaMdhamAM mAruM evaM mAnavU che ke jainoe mULa A vicAra AjIviko pAsethI lIdho hato, ane pAchaLthI potAnA bIjA badhA siddhAntonI sAthe te saMgata bane tevI rIte temAM pheraphAra ko hato. AcAraviSayaka saghaLA niyamonA saMbaMdhamAM jeTalA pramANo upalabdha thAya che te uparathI lagabhaga siddha thAya che ke mahAvIre adhika kaThora niyamo gosAlAnA lIdhA hatA. kAraNa ke uttarAdhyayana 23, 13 (pR. 121) mAM jaNAvyA pramANe pArzvanA dharmamA nimranthone nIce ane uparanA bhAgamA ekaika vastra peharavAnI chUTa hatI, parantu varddhamAnanA dharmamAM kapaDAno spaSTa niSedha karavAmAM Avyo hato. nagnasAdhu mATe jainasUtromAM anekasthaLe ... 1 gozAlAnI pAsethI chalezyAno vicAra laine pAchalathI badhA siddhAMtanI sAthe saMgata karI devAnuM bhane acelakanA viSayane levAnuM lakhyu te paNa vicAravA jevU che. kema ke bIjAonA vicAro laIne badhA siddhAMtonI sAthe saMgata karavAnuM Aja sudhI koI paNa matavALAthI banI zakyuM nathI ane tema baneM paMNa nahIM ema mamA mAnadhuM che. . saMgrAhaka. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 67 ) maLI Avato zabda ' acelaka' 'che jeno zabdArtha ' vastrarahita ' evo thAya che. bauddho acelako ane nirgranyone bhinna bhinna mAne che. udAharaNa tarIke 'dhammapada' uparanI buddhaghoSakRtaTIkAmAM keTalAka bhikSuonA saMbaMdhamAM jaNAvelaM che ke, teo acelako karatA nirgranthone vadhAre pasaMda karatA hatA. kAraNa ke acelako taddana nagna rahe che ( savvaso apaTicchannA ) parantu nirgrantho koI jAtanuM TraMkuM AvaraNa rAkhe che; jene te bhikSuo khoTI rIte 'lajjAnI khAtara" mAnatA hatA. acelakazabdadvArA bauddho makkhalI gozAla ane tenI pUrve thaI gaelA kisa saMkiJca ane nanda vacchanA anuyAyi 1 bIjo eka zabda ' jinakalpika ' che jeno artha ' jina jevo AcAra pALanAra' thaI zake zvetAmbaro kahe che ke jinakalpane badale prAcInakAlamA ja sthavirakalpa sthira karavAmAM Avyo hato jenI aMdara bakha rAkhavAnI chUTa ApavAmAM AvI hatI. 2 juo phusabolanI AvRtti, pR. 398 3 mULamAM AvelA 'sesakaM purimasamappitA va paricchAdenti' e zabdo barAbara spaSTa thatA nathI, parantu temAM jovAmAM Avato virodha niHzaMkarIte ena bhAvArtha sUcave che. pAlIzabda ' sesaka ' te mArA dhAMvA pramANe saMskRta ' zikSaka ' nuM rUpa che. A jo kharuM hoya to uparanA zabdonuM bhASAMtara nIce pramANe thaI zake ' teo ( zarIranA) AgalA bhAga upara( kapaDe ) paherI guhyAMgane DhAMke che. ' Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) sone sUcave cha; ane teonA dhArmika AcAronuM varNana manjhimanikAyamA saMgrahita rAkhyuM che, temAM te sthale niganThaputta sAdhakajenI oLakhANa ApaNane upara thaI gaelI che, te-kAyabhAvanA eTale zArIrika pavitratAno acelakonA AcArane uddezIne artha samajAve che. sacakanA varNanamAMnI keTalIka vigato TIkAnA abhAve nahIM samajI zakAya tevI durbodha che. parantu keTalIka to tadana spaSTa che bane te keTalAka prasiddha jainaAcAro sAthe saMpUrNa sAdRzya dharAve. che. dAkhalA tarIke acelako paNa jainasAdhuonI mAphaka bhojanana AmaMtraNa svIkAratA nathI, teone mATe abhihita athavA. udissakata anna levAno niSedha che. A banne zabdo jainonA abhyAhRta ane audezika zabdo ( juo pR0 132 TippaNa) samAna hoya tema dareka rIte saMbhakti che. vaLI teone mAMsa ane madirA levAnI chUTa nathI. 'keTalAka mAtra ekaja ghare bhikSA levA jAya che ane mAtra ekana grAsa khorAka le che. keTalAka vaghAremAM badhAre sAta ghera bhikSA mATe jAya che. keTalAka ekaja vAra ApeDhuM anna laIne rahecha, keTalAka vadhAremAM vadhAre sAta vAra sudhI Apelu laIne rahe che' A prakAranAja jainasAdhuonA keTalAka AcAro kalpasUtranI samAcArImAM varNavelA che. (26, bhAga 1, pR. 300 bhane A granthanA pR. 176; gAthAo 15 ane 19) nIce Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) varNavelo acelakono AcAra ane jainono AcAra barAbara ekana che ema spaSTa jaNAya che. 'keTalAka hameza ekaja vakhata bhojana kare che ane keTalAka be divasamA ekana vakhata bhojana kare cha. ityAdi, ane e rIte vadhatAkrame keTalAka TheTha eka pakhavADIe ekavAra bhojana le che'. acelakonA AvA badhA niyamo ane jainonA niyamo yA to lagabhaga ekaja che agara to atizaya maLatA che, ane A prakAranuM sAmya jovAmAM Avato hovA chatAM, tayA saccaka eka niganThaputta gaNAto hovAnA lIdhe temanA dhArmika AcArothI te paricita hovA chatAM, kAyabhAvanAnA Adarza tarIke nigranthono ullekha karato nayI te kharekhara Azcaryajanaka lAge che parantu A Azcaryajanaka bAbatane nIcenI kalpanAdvArA AphNe sahelAIthI samajAvI zakIe chIe, ane te evI rIte ke bauddhaanyomA bahudhA je asalanA prAcIna nirmanthonI bAbatanA ullekho maLI Ave che, te (nirgranyo ) jainasamAjanA je eka varga mahAvIranA uanatono svIkAra ko hato teo nahIM, parantu 1 A prakAranA upavAsone jaino cautthabhasa, chachamasa ityAdi nAmo mApe che. (juo u. ta. lyumana saMpAdita aupapAtikasUtra 30 I. A), bhane A upavAsa karanArA sAdhuo anukrame vautyabhaktiya, mariyA ityAdinAmodhI olAya le (juo dA. ta. kalpasUtra samAcArI 21.) merammer HIMALA al Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) mahAvIranA matanA virodhI na banatAM jeo te saMyuktasaMpradAyamAM rahIne paNa potAnA prAcInasaMpradAyanA keTalAka khAsa AcArone vaLagI rahyA hatA te prakAranA pArthanA anuyAyio hatA. A prakAranA keTalAka kaThora niyamo ke je prAcInadharmanA aMgabhUta bhanAtA na hatA ane jemane mahAvIreja dAkhala karelA hatA, te saMbhavitarIte temaNe gozAlAnA acelaka athavA AjIvikanAme prasiddha anuyAyionA lIdhA hatA. ane AnuM kAraNa te teoe (mahAvIre ) je cha varSa sudhI gosAlanI sArtha atyaMta nikaTa sahacara tarIke rahI tapazcaryA karI hatI te che. A pramANe AjIvikonA keTalAka dhArmika vicAro ane AcArono svIkAra karavAmAM mahAvIrano Azaya gosAla ane tenA anuyAyione potAnA pakSamA levAno hoya ema lAge che, ane keTalAka samayasudhI to A uddeza saphala paNa thayo hoya. parantu Akhare banne netAonI bacce matabheda thayo hato, ke jetuM kAraNa ghaNuM karIne e prazna hato ke A saMyuktasaMpradAyano netA koNa bane. gosAlanA sAthe thaelA A TuMka samayanA saMbaMdhathI spaSTa rIte mahAvIranI padavI ghaNI susthita banI hatI. parantu gosAle jaina hakIkato anusAra potAnI pratiSThA gumAvI hatI. ane Akhare tenA zokapUrNa avasAnathI tenA saMpradAyanA bhAvIne sakhata phaTako lAgyo. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) ApaNe jo ke te badhuM sAbita na karI zakie parantu mahAvIre anyasaMpradAyomAthI ghaNuM lIdhuM che e vAta niHsaMzaya che. jainadharma yathArthamAM eka saMsthitirUpa darzana nahIM hovAthI temAM navA mato tathA siddhAntonA umerA ghaNA sahelAIthI thaI zake tema hatuM. je je saMpradAya agara to tenA bhAgo mahAvIranI saphala kAryadakSatAne' laIne jainadharmamA AvatA gayA te sabaLA saMpradAyonA keTalAka prItipAtra vicAro temaja temanA priyaguruo, jeone teo cakravattI athavA tIrthakaranA nAme oLakhatA hatA, te sabaLAM dAkhala thaI gayAM hoya to temAM navAI nayI. alabata A eka mAtra mAruM anumAna che. parantu A anumAnanI madadayI ApaNe jainonI AcAryoM sAdhuo viSayaka vilakSaNa paraMparAnu utpattikAraNa samajI zakIe chIe. pratyakSapramANano jyAM sarvathA abhAva hoya tyAM ApaNane anumAno uparaja AdhAra rAkhavo paDe che, 1 kharekhara mahAvIra temanA potAnA mArgamAM eka mahAna vyakti ho, temaja temanA samakAlIna puruSomAM te eka uttamaprakAranA netA paNa haze, temAM zaka nathI. temanI tIrthakarapadaprAptimAM jeTale aMze, temaNe potAnA matano prasAra karavAdhI saMpAdita karelo temano yaza kAraNabhUta thayo che. teTale badhe aMze temanuM pavitrajIvana kAraNabhUta nahotuM thayu. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) ane je anumAnomAM paNa je anumAna vizeSa satya - sAMbhaLatAM kharuM lAge evaM - hoya te svIkAravA yogya bane che. phakta A bAbatane choDIne bAkInI je je bAbato A prastAvanAnA prAraMbhanA pAnAomAM meM mArI kalpanAnurUpe raju karelI che te saghaLI AnA karatA vadhAre pramANabhUta che, e huM atre khAsa jaNAvI daUM huM. e navA vicAromA mArA koI paNa kathanathI jainaparaMparAgata kathana kene lekhI purAvA onA abhAvamAM ApaNane eka mAtra te ja mArgadarzaka bane che. - tene AghAta pahocato nathI ane bIjUM, mArI eke kalpanA paNa evI nayI ke je te samayanI paristhiti anusAra asaMbhavita lAge. jainadharmanA prAcIna itihAsanI racanAmAM mukhya sthAna rokanAra je e eka hakIkata che ke, mahAvIranA samayamA pArzvanAthanA ziSyo hayAtI varAvatA hatA ane jeno nirdeza, batAbatI paraMparA paNa vidyamAna hoI venI satyatA paNa atyAranA saLA vidvAno eke avAje svIkAre che, tenoja meM ahiM upayoga karyA che. A * have A rIte jo jainadharma e eka prAcInakAlayI cAlato Avato dharma hoya ane mahAvIra temaja buddha karatAM vadhAre juno hoya to tenA tattvajJAnAnA svarUpamA paNa kAMika prAcInatAnA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) cinho dekhAvAM joIe. AI eka cinha e dharmamA khAsa maLI Ave che, ane te teno, saghaLI vastu caitanyayukta che, ema batAvato sacetanavAda che. te vAda jaNAve che ke mAtra vanaspatimAMga nahIM parantu pRthvI, pANI, agni, ane vAyunA kaNomAM paNa Atmatattva raheDhuM che. mAnavajAtizAstra ( Ethnology ) Apamane ema zIkhave che ke jaMgalIlokonI tattvajJAnaviSayaka saMpaLI mAnyatAo sacetanavAdamULaka hoya che. A sacetanavAda : jema jema janasaMskRti vadhatI jAya che, tema tema zuddha manuSyattva rUpamAMja mAtra pariNata thato jAya che. AthI karIne jo jainadharmarnu nItizAstra moTe bhAge A prAcIna sacetanavAda-mUlaka hoya to jainadharmanI pahela kahelI utpattinA samaye te sacetanavAdano siddhAnta hindusthAnanI prajAnA moTA bhAgomAM vistRtarUpe vidyamAna hovo joIe. A paristhiti ati prAcIna samayanI hoI zake ke je vakhate hindustAnanA manuSyonA mana upara uMcA prakAranI dhArmika mAnyatAoe ane pUjAnI paddhatioe asara karI nahotI. janadharmanI prAcInatAnuM bIju cinha te tenI vedAnta ane sAMkhya jevAM ve sauthI prAcIna brAhmaNadarzanonI sAye rahelI siddhAntaviSayaka samAnatA che. te prAcInakAlamA tattvajJAnanA Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) ( Metaphysics ) vikAsakramamAM guNanAmanA padArthano jevo joIe tevo khullo ane spaSTa khyAla thaI cUkyo nahoto; parantu te padArtha dravyapadArthamAMthI utkrAnta thaI rahyo hato ema lAge che. je je vastune ApaNe guNa tarIke oLakhIe chIe te, te vakhate bhUlathI vAraMvAra dravya tarIke manAI jatI ane keTalIka vakhate dravya sAthe tenuM mizraNa paNa thaI jatuM. vedAntamAM parabrahmane zuddhasattA, jJAna, ane AnandarUpa svAbhAvikaguNathI saMpanna nahIM, parantu sat, cit, ane AnandasvarUpaja mAnavAmAM AvyuM che. sAMkhyamAM puruSa athavA AtmAnA svabhAvanuM varNana karatI vakhate tene jJAna athavA tejorUpa batAvavAmAM Avyo che. ane jo ke-sattva, rajas, ane tamas , e traNa padArthAne guNarUpe gaNAvyA che kharA, parantu guNa je lakSaNa ApaNe svIkArIe chIe te anusAra te guNo thaI zakatA nathI. . pro0 gAnA jaNAvyA pramANe vAstavamAM te mULaprakRtinA avayavoja che. A ja prakAranA siddhAntane laIne sAmAnyarIte jainonA prAcInasUtromAM dravya ane tenA paryAyono ja mAtra ullekha karelo hoya che. sUtromAM guNapadArthano jyAre koIka na ThekANe ullekha bhaelo maLI Ave che. tyAre pAchaLamA bIjA badhA graMthomAM Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) te niyamita rIte varNavelo hoya che. A uparathI ema spaSTa jaNAya che ke te pAchaLanA kAlamAM svIkAravAmAM Avyo hovo joIe, ane tenuM kAraNa nyAya vaizeSika darzanonA tattvajJAna ane sAhityanI je asara dhIme dhIme bhAratavarSanA vaijJAnikavicAro upara thatI hatI teja hovU joIe. paryAya eTale vikAza agara avasthAMtaranI mAnyatAmAM guNa jevA svataMtrapadArthane sthAna ja maLI zake tema nathI. kAraNa ke dravya darekakALamAM tenA paryAyanA rUpamA ja rahe che, ane tethI karIne paryAya guNAtmakaja hoya che; arthAt paryAyonI aMdara guNono samAveza thaI na jAya che. ane Aja vicAra prAcInasUtromAM lIdhelo hoya tema jaNAya che. anya eka udAharaNa, jainoe je adravyatvayukta padArtha upara dravyatvano Aropa karI, vAstavikarIte je vastu guNanA vargamAM AvI jAya che tevI 'dharma' ane ' adharma' ebe vastuo, viSayaka che A ke vastuone jainoe dravya tarIke varNavI che ke jenI sAthe jIvano saMbaMdha rahelo hoya che'. A dravyone AkAzanI sAthena saMpUrNa .1 A kalpanA mULa vaidika hiMduonI hatI, tema olDanabarga potAnA Die Religion des veda nAmanA pustakanA 5. 317 upara jaNAvyuM che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) lokavyApI mAnelA che. vaizeSiko paNa AkAzane dravya mAne che. mote samayamAM dravya ane guNa e banne padArthoneM bhinna bhinna vargIkaraNa thayuM hota ane banne anyonyAzrita manAtA hota, ke nema vaizeSiko mAne che, (guNAzrayaM dravyaM ane dravyAMtarvI guNaH) to.upara jaNAvela goTALA bharelA vicAro janoe kadApi svIkAryA nahIM hota. / uparokta vivecana uparathI spaSTa joI zakAya che ke vaizeSika darzana sAthe jainonA keTalAka vicAro maLatA AvatA hovAyI jainadharmanI utpatti tenA pachI thaI che, evo je mata DaoN. bhAMDArakare' upasthita karelo che tenI sAthe hu saMmata thaI zakuM tema nayI. 'vaizeSikadarzananA svarUparnu saMkSipta varNana nIce pramANe ApI zakAya ke saMskRtamASA bolanAra tathA samajhanAra badhA mANasoe manana karelA sarvasAdhAraNa vicAronI je paddhatisara jyavasthA ane tenuM je tAttvika pratipAdana-nirUpaNa, eja vaizeSikadarzana che. mA prakArac padArthavijJAnazAstra prApta karavAneM kAma to ghaNA prAcIna kALayI zuru thayuM haze ane kaNAdanA sUtromAM jevU e zAstra saMpUrNarUpe pratipAdita thayuM che tevU taiyAra thatA pahelAM 1 juo mano riporTa, sana 1883-84, pR. 101. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) manuSyone ghaNI zadIo sudhI dhIrajathI mAnasika parizrama uThAvo paDyo haze; temana tattvajJAnaviSayaka satata carcAo calAvavI par3I haze. AthI vaizeSikadarzananI Adi ane antima sthApanAnI vaJcanA kALamAM jo vaizeSika vicAro laI levAno khoTo yA kharo Aropa jaino upara muMkavAmAM Ave to te kadAca tema saMbhavi zake. khalaM. A sthaLe bInI eka bAbatano ullekha karavo asthAne nahIM gaNAya, ane te e che ke je muddAo hu~ atre carcavA icchu chu te muddAone laIne DaoN0 bhANDArakarano evo mata thaelo che ke -- jainonA vicAro te eka bAju sAMkhya ane vedAntadarzana ane bIjI bAja vaizeSikadarzana ema be pakSanI vaccenA samanvayanA AkAranA che. ' parantu prastuta carcAne mATe to te banne prakAranA vicAro sarakhA che:-eTale ke sAkSAt levU agara ve prakAranA viruddha vicAronuM taDajoDa karavU e ekana che. uparokta muddAoM nIce pramANe che: (1) jainadarzana ane vaizeSikadarzana e banne kriyAvAdI che. arthAt te banenuM mAnavaM che ke AtmA upara karma, kaSAyo tathA vAsanAdinI sAkSAt asara thAya che. ( 2 ) banne darzano asalkAryanA siddhAntane mAne che. eTale ke temanA mate kArya te Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) tenA upAdAna kAraNathI bhinna che. parantu vedAnta ane sAMkhya banne satkAryavAdane mAne che. arthAt kArya kAraNane minna mAne che. (3) e banne darzanomAM guNa ane dravyano pRthak vibhAga thaelo che. e chellI bAbata to ApaNe upara carcA gayA chIe, tethI have ApaNe prathama be muddAonA saMbaMghamAM vicAra karavAno rahyo che. (1) ane ( 2 ) mAM je mantavyo nirUpaNa karelu che, te vyavahArika jJAna-sAdhAraNa buddhinA vicAro che. ( arthAt sahu koI samanI zake tevA che.) kAraNa ke ApaNA upara vAsanAonI. sAkSAt asara yAya chena, temaja kAraNathI kArya bhinna che te paNa ApaNA anubhavanI bahAranI vAta nathI. u. ta. bIna ane vRkSa e panne paraspara bhinna che, ema dareka vivekI mANasa jANe che; ane te mAtra sAmAnya anubhavano viSaya che tema paNa lAgyA vinA nahIM rahe. AvA vicArone amukadarzananA khAsa lakSaNarUpe mAnI zakAyana nahIM; ane eka bInA matomAM AvA vicAro samAnarUpe jovAmAM Ave te te uparathI te, eka bIjAnA matamAthI lIdhelA che tema paNa kahI zakAya nahIM. parantu jo be bhinna darzanomAM paraspara viparIte vicAradarzI ekaja siddhAnta Avyo hoya to te bAbata avazya vicAraNIya hoya che. Avo siddhAnta mULa Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) to te ekana darzanamAthI utpanna bhaelo hoya che ane te temAM supratiSThita thayA pachIja anyadvArA svIkRta thAya che. dig ane AkAza e banne bhinna dravyo che, e jAtano vaizeSikono khAsa svataMtra tarkasiddha siddhAnta che. te jainadarzanamAM bilakula dekhAto nathI. vedAnta ane sAMkhya jevA adhika prAcIna darzanomAM tathA jainadarzanamA AkAza ane dik vacce bilakula bheda karavAmAM Avyo nayI. e darzanomA ekaLu AkAzaja bannenuM prayojana sAre che. - vaizeSika ane jainadarzananI vacce mUla siddhAntomAM bhedasUcaka evAM keTalAka udAharaNo nIce pramANe che. pahelAnA mate AtmAo anaMta ane sarvavyApI ( vimu ) che. parantu bIjAnA (bhainonA) mate teo maryAdita parimANavALA che. vaizeSiko dharma ane adharmane AtmAnA guNo mAne che. parantu upara jaNAvyuM tema jaino te bannene eka jAtanA dravyo mAne che. eka bAbatamAM, eka viruddha vaizeSika vicAra ane tadbhinna jainasiddhAnta vacce keTaluka sAdRzya novAmA Ave che. vaizeSikamatamAM cAra prakAranA zarIro mAnelA che pArthiva zarIra jevU ke manuSya pazuAdinU, jalAtmakazarIra jema varuNanI sRSTimAM che, agniyazarIra jema agninI sRSTimAM che, ane vAyavIyazarIra jema vAyunI sRSTimAM maLI Ave che. A Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicitra vicAra sAthai sahakSatA dharAvanAro jainadarzanamAM paNa eka vicAra che. jaino pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, ane vAyukAya, ema cAra kAya mAne che. A cAra 4 maulika padArthoM ke je mULa tattvo che athavA to tenA paNa sUkSma bhAgo che. tenI aMdara ekaeka viziSTa AtmA rahelo che ema teo mAne che. A jaDa-caitanyavAdano siddhAMta upara jaNAvyA pramANe asala sacetanavAdana pariNAma che. vaizeSikono etadviSayakavicAra jo ke mULa ekana vicArapravAhamAMdhI utpanna thaelo che kharo, parantu temaNe te vicAra laukikapurANonA anurUpe goThavelo che. A bannemAM jainamata vadhAre prAcIna che ane te vaizeSika darzananA cAra prakAranA zarIravAlA matanA karatAM paNa tattvajJAnanA vadhAre purAtana vikAsakramanA samayano che. mArA abhiprAya mujaba vaizeSika ane jainadarzananI bacce evo koI paNa saMbaMdhana na hato ke jethI eka darzane bIjAmAthI vicAro lIdhA che, ema sthApita karI zakAya. chatAM paNa hu ema kabUla karUM chu ke e be darzano bacce keTaluka vicArasAdRzya avazya raheDhuM che. vedAnta ane sAMkhyanA mULa tattvabhUta vicAro jainavicArothI taddana viruddha cha; ane tethI karIne jaino potAnA siddhAntane koI paNa AMca AvyA dIghA sivAya temanA vicAro svIkArI zakeja nahIM parantu vaizeSika e evA prakAraceM darzana che ke neyI jainasiddhAnta Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (81) potAnA matane AghAta pahoMcADyA sivAya keTalIka hada sudhI tenI sAthe saMmata thaI zake che. ane AdhIna nyAya-vaizeSikadarzana uparanA granthakAromAM jainonAM paNa nAmo jovAmAM Ave to temA navAI pAmavA jevU nathI. jaino to AnAthI paNa AgaLa vadhIne tyAM sudhI jaNAve che ke vaizeSikadarzana sthApanAra temanA matanoja eka kauzikgotrIya chaDulluya rohagutta nAmano ninhava hato. jeNe vi. saM. 544 (I. sa. 488 ) mAM trairAzikamata nAmano chaTho nainhavika saMpradAya sthApyo hato. A darzana- je varNana AvazyakasUtra VV. 77-88 mAM ApeluM che te vAMcavAthI jaNAya che ke te sabalu varNana kaNAdanA vaizeSika darzanamAthI lIdhelaM che. kAraNa ke temAM ( sAta nahIM paNa) cha padArtho ane tenA peTAbhedona varNana ApeluM che, ane A uparAnta guNanA vargamAM (24 nahIM parantu) 17 vastuonuM varNana karavAmAM AveluM che; ne vaizeSikadarzana 1,1 mAM ApelI hakIkata sAthe barAbara maLI rahe che. mAruM mAnavaM che ke jaino aneka bIjI bAbatonI mAphaka, hiMdustAnanA pratyeka prasiddha puruSane potAnA dharmanA itihAsa sAthai joDI devAnI bAbatamAM potAne ghaTe tenA karatAM adhika mAnano hakka kare che, uparokta jainadantakathAne asatya mAnavAmAM mArA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) kAraNo nIce mujaba che:-vaizeSikadarzana vAstavamAM eka Astika brAhmaNadarzana manAya che. ane te mukhyatve karIne svadharmacusta hiMduodvArA vikasita thayuM che. Ama hovAthI temaNe sUtrakArarnu je nAma tathA kAzyapa evaM je gotra batAvyuM che te saMbaMdhamAM teo asatyAlApa kare che, evI zaMkA karavAnU jarAe kAraNa jaNAtuM nathI. ane bIjuM e ke samagrabrAhmaNasAhityamAM evo syAe ullekha maLI Avato nathI ke vaizeSikadarzananA kartA- khalaM nAga rohagutta hatuM tathA tenuM gotra kauzika hatuM temaja rohagutta ane kaNAda e banne nAmo ekaja vyaktinA hoya tema paNa mAnI zakAya nahIM, kAraNa ke teonA gotra spaSTa bhinna bhinna jovAmAM Ave che. -- kaNAdano anuyAyI te kANAda' e zabda, vyutpattizAstranA anusAre kAkabhakSaka eTale ghuvaDa vAcaka che; ane ethI te darzana- upahAsAtmaka nAma aulUkyadarzana' paDeluM che. rohaguttanuM bIjuM nAma chaDulluya che, jernu saMskRtarUpa SaDulUka thAya che. temAM dhuvaDa ane ghaNuM karIne kANAdonuM sUcana thAya che e kharuM che, 1 juo kalpasUtranI mArI AvRttinu pR. 119. .. 2 akSarazaH cha ghuvar3a A zabdano pahelo ' cha ' zabda vaizeSikadarzananA cha padArthono sUcaka che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (83) parantu ulUkazabda jainoe rohaguttanA gotrane arthAt kauzikane' uddezIne lakhelo hoya tema jaNAya che. kauzika zabdano artha paNa dhuvaDaja thAya che. parantu A bAbatamAM jainonI dantakathA karatAM sarvabrAhmaNasaMmata paraMparA vadhAre pasaMda karavA lAyaka hovAthI, ApaNe jainonA paraMparAgata kathanane evI rIte samajAvI zakIe ke rohagutte A vaizeSikadarzanane navu prarUpyuM na hotuM parantu potAnA nainhavikavicArone samarthita karavA vaizeSikamatano mAtra aMgIkAra ko hato. A bhAgamAM bhASAMtarita karelA uttarAdhyayana ane sUtrakRtAMga sUtranA viSayamA pro0 bebare Indische Studien, Vol. XVI p. 259 ff. ane Vol. XVII p. 43 ff. mAM je lakhyuM che te uparAnta mAre kAMi vizeSa umeravAnuM nathI. A bannemAM, sUtrakRtAMga e bIjUM aMga gaNAya che ane jainaAgamomAM aMgone prathama-pradhAna-sthAna ApavAmAM Ave che; tethI te uttarAdhyayanasUtra ke je prathama mULasutra gaNAtuM hoI siddhAntamAM tene chelluM sthAna maLelu che, tenA karatAM vadhAre prAcIna che. cothA aMgamAM ApelA 1 bhAga 1 pR. 290, parantu pro0 lyumane I. C. P. 121. upara bhASAntara karelI eka dantakathAmAM tenuM gotra 'chaUllU' tarIke lakhyuM che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) siddhAntonA sAra uparathI jaNAya che ke sUtrakRtAMgano mukhya uddeza navInasAdhuone virodhI AcAryAnA pAkhaMDImatothI saMrakSita rAkhavAno ane te rIte samyagdarzanamAM sthira banAvI temane paramazreyaH prApta karAvavAno che. A hakIkata ekaMdara sAcI che, parantu sarvoga pUrNa nathI; e ApaNe A pustakanI zaruAtamA ApelI viSayasUcI uparathI joI zakIe chIe. granthanI zaruAtamAM cirodhImatotuM nirAkaraNa ApavAmAM AvelaM che ane teno teja viSaya pharIthI adhika vistAra sAthe bInA zrutaskaMdhanA prathama adhyayanamA carcavAmAM Avelo che. prathama zrutaskaMdhamAM AnI pachI pavitra jIvana gALavA saMbaMdhI, sAdhunA pariSaho saMbaMdhI, jemA khAsa karIne temanA mArgamAM vatAvavAmAM AvatAM pralobhano tathA asAdhujano taraphathI maLatAM zArIrika kaSTo saMbaMdhI tathA dharmanA AdarzabhUta mahAvIranI stutiviSayaka adhyayano AvelAM che, tenI pachI bIjA paNa tevAna viSayopara adhyayano che. bIjo zrutaskaMdha je lagabhaga saMpUrNa gadyamAMja lakhAelo che temAM paNa AvAja prakAranA viSayonuM nirUpaNa kareluM che, parantu tenA vividha bhAgo vacce koI paNa dekhIto saMbaMdha jovAmAM Avato nathI. A uparathI te zrutaskaMdha anupUrtirUpe gaNI zakAya ane Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) tethI te pAchaLanA kALamAM prathama skaMdhamAM thalo eka umero che. prathama skaMndhano uddeza spaSTa rIte juvAnasAdhuone mArga batAvavAno che'. tenI racanAzailI paNa Aja prayojanane upakAraka thAya tevI rAkhavAmAM AvI che. temAM ghaNA chaMdono paNa upayoga karavAmAM Avyo che, jeyI temAM kavitvano paNa samAveza yaelo che ema mAnavaM joIe. AmAMthI keTalIka gAthAonuM rUpa kRtrima lAge che ane te uparathI e grantha ekaja karttAno racelo hoya tema ApaNe mAnI zakIe chIe. bIjo skaMdha prathama skaMdhamAM carcelA viSayo upara lakhelA nibaMdhono eka samUha hoya ema jaNAya che. uttarAdhyayana ane sUtrakRtAMga banne sUtrono uddeza tathA temAM carcAlA keTalAka viSayo paraspara samAna che, parantu sUtrakRtAMganA mULabhAga karatAM uttarAdhyayana vadhAre lAMbu che temaja te sUtranI yojanA paNa vadhAre kuzaLatApUrvaka karavAmAM AvI che. teno mukhya Azaya navIna sAdhune tenI mukhya pharajono bodha ApavAno tathA vidhi ane udAharaNo dvArA yatijIvananI prazaMsA karavAno, tenA dIkSAkALa daramyAna AvatA vighno sAme cetavaNI ApavAno 1 purANI paraMparA anusAra dIkSA lIdhA pachI cAra varSa vItyA bAda sUtrakRtAMganuM adhyayana karAvavAmAM AvatuM hataM. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) tathA keTaluka tAttvika jJAna ApavAno paNa che. pAkhaMDI matonuM ghaNAka ThekANe sUcanamAtra karavAmAM AvyuM che parantu temane vistRtarIte carcavAmAM AvyA nathI. te dizAmAMthI AvatA vighno jema jema vakhata javA mAMDyo tema tema spaSTa rIte ochA thatA gayA ane jainadharmanI saMsthAo sudRDharIte sthira thatI gaI. navInasAdhuone jIvAjIvarnu barAbara jJAnavadhAre upayogI manAtuM hoya tema lAge che. kAraNa ke A viSaya upara eka moTuM adhyayana A graMthanA ante ApavAmAM AvyuM che. jo ke A AkhA granthamAM AvelA judA judA badhA adhyayanonI pasaMdagI tathA goThavaNImAM kAMika yojanA jevI dekhAya che kharI parantu te saghaLAM adhyayano ekaja karInA racelAM che ke lekhI agara maukhika paraMparAgata sAhityamAMthI cUMTI kADhelAM che e eka vicAraNIya bAbata che. kAraNa ke AvA prakAraceM sAhitya jainasaMpradAyamAM, temaja anya saMpradAyomAM paNa dharmazAstragranthonI racanAnI pUrve vartamAna hovU ja joie mAruM ema mAnavU che ke A adhyayano prAcInaparaMparAgatasAhityamAMthIna uddhata karI lIdhelAM che, kAraNa ke tenI varNanazailI tathA bhASAzailI paraspara bhinna hoya tema spaSTa jaNAI Ave che. ane te bAbata ekana kartAnI kalpanAsAthe saMgata thaI zakatI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (87) nathI. ane Ama mAnavAnuM bIjaM kAraNa e che ke vartamAnasiddhAntomA ghaNA graMtho Aja prakAre utpanna thayA che ema mAnyA vinA chuTako nathI. kayA samayamAM A prastutagraMtho racavAmAM AvyA athavA to vartamAnasvarUpamA mukavAmAM AvyA te praznano saMtoSadAyaka nirNaya karI zakAya tema nathI. paraMtu A graMthano vAMcanAra svAbhAvikarIteja A bAbatamAM bhASAMtarakArano abhiprAya jANavAnI AzA rAkhato hovAthI, huM atyantasaMkocapUrvaka mAro mata jAhera karUM dhUM ke, siddhAntagraMthonA ghaNAkharA bhAgo, prakaraNo tathA AlApako kharekhara junAM che. aMgonuM Alekhana prAcInakALamAM (paraMparAnusAra bhadrabAhunA samayamAM) thayuM hatuM; siddhAMtanA anya graMtho kAlakrame NuM karIne I. sa. pUrvanI pahelI zatAbdimAM saMgrahita thayA hatA. parantu devarddhigaNie siddhAMtonI A chellI AvRtti taiyAra karI ( vi. saM. 980 I. sa. 924 ) tyAMsudhI temAM umerAo tathA pheraphAro thatA gayA hatA. uttarAdhyayana ane sUtrakRtAMgarnu bhASAntara, meM, mane maLelI sauthI prAcIna TIkAomAM svIkArelA mULanA AdhAre kareluM che. A mULa hastalikhita anyapratio tathA mudritaprationA muLathI thoDeka aMzeja bhinna che. meM ekatrita karelI keTalIka hasta Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (<<) likhita pratio uparathI eka svataMtra mULa taiyAra karI lIdhuM hatuM ke je mane mudritamULa sAthe meLavI jovAmAM traNaM upayogI yaI paDayuM che. uttarAdhyayana sUtranI kalakattAvALI AvRtti ( saMvat 1936 I. 1879 ) mAM gujarAtI vivaraNa uparAMta kharataragacchIya lakSmIkIrtigaNinA ziSya lakSmIvallabhanI racelI sUtradIpikA ApelI che. A TIkAthI vadhAre prAcIna devendranI TIkA che ane teja TIkA upara meM mukhya AdhAra rAkhyo che. e TIkA saM. 1179 eTale I. sa. 1123 mAM racAI che ane te prakaTarIte zAntyAcAryanI bRhadvRttinA sArAMzarUpe che. zAMtyAcAryavALI vRtti meM vAparI nathI. mArI pAse sTressabarga yunivarsiTI lAibrerInI mAlikInI avacUrinI paNa eka suMdara prAcIna hastalikhita prati che. A graMtha paNa +paSTarIte zAntyAcAryanI vRttino saMkSepa mAtra che. kAraNake lagabhaga e tene akSarazaH maLato Avato jaNAya che. sUtrakRtAMganI muMbaIvALI AvRtti (saM. 1936, I. sa. 1880) mAM traNa TIkAo ApelI che. ( 1 ) zIlAMkanI TIkA, jemAM bhadrabAhunI niryukti paNa AvelI che. A TIkA sarve vidyamAnaTIkA omAM sauthI prAcIna che. parantu AnA pahelA paNa bIjI TIkAo elI hatI. kAraNake zIlAMka keTaleka sthaLe prAcInaMTIkAkArono ullekha kare che. zIlAMka navamI zatAbdinA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) pazcArddhamAM thaI gayA hoya ema jaNAya che, kAraNake temaNe AcArAMgasUtranI TIkA zaka varSa 798 eTale I. sa. 876 mAM samApta karI hatI ema kahevAya che. (2) e TIkAmAMthI harSakuzale karelo saMkSepa jenuM nAma dIpikA che, te saMvat 1583 athavA I. sa. 1527 mAM racelo che. mArI pAse dIpikAnI eka prati che jeno meM upayoga karyo che. ( 3 ) pArzvacaMdrano bAlAvabodha-eTale gujarAtI TIkA. mAhitInA mukhyagraMthatarIke meM sAdhAraNa rIte zIlAMkanIja TIkA vAparI che. jyAre zIlAMka ane harSakula banne maLatA Ave che tyAre TippaNamAM meM temane batAvavA -- TIkAkAro' ema lakhyuM che. jyAre zIlAMkano amuka TIkAMza harSakule paDato mukelo hoya che tyAre huM mAtra zIlAMkaja nAma ApuM hUM; ane jyAre koI upayoganI asala hakikata harSakulana Ape che tyAre tyAM AgaLa meM tenuja nAma ApelaM che. mAre A sthale khAsa jaNAvI devU joIe ke mArI eka hastalikhita pratimAM hAsiyAmAM tathA be be lITIonI bacce keTalIka saMskRta noTo ApelI che ke jenI madadathI hu~ keTalIka vakhate mULano khAsa artha nizcita karI zakyo DUM. bona nabara 1894 ec. jekobI. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMbandhi tulanAtmakazAstramA jainadharmanuM mahatva tathA darajo. (DaoN. o. paraTolDa em. e. pI. ec. DI. sAhebe dhUliyA mukAme tA. 21-8-21 nA roje ApeluM bhASaNa.') viSaya-dharmasaMbaMdhI tulanAtmakazAstramA jainadharmano darajjo ane mahatva. . dharmonI sarakhAmaNInA vijJAnamAM jainadharmavALAne kayuM sthAna ApI zakAya ane tenA vijJAnamA keTaluM mahatva che e batAkvAno mAro prayatna che. A viSayamA praveza karatAM pahelAM sAmAnyathI dharmanI sarakhAmaNInuM vijJAna eTale zuM ? ane te vijJAnanA hetu kayA kayA ? e viSayarnu thor3e vivecana karUM chu. ane tenA mATe sAmAnyathI dharmanA vikAsana aitihAsika dRSTithI syUla svarUpa kahuM chu. dharmonI sarakhAmaNInuM vijJAna e zAstra navInana che ane te 1 A bhASaNa mUla iMgliza uparathI marAThI anuvAda karAvI dhUliyAnA zrIsaMgha taraphathI chapAvela che tenuM gujarAtI bhASAMtara che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 91 ) zAstranA utpAdaka saMskRtanA moTA paNDita pro. meksamUlara sAheba hatA. topaNa e zAstra khristInA 18 mA zakamAM IzvaravijJAnanAmaka aMgrejI tattvavivecanapaddhatimAM ane jarmanInA dhArmikatattvavijJAnamAM bIjarUpathI jovAmAM Ave che, parantu te bIjarUpa vicArone pro. meksamUlare paddhatisara svarUpa ApeluM ane te zAstra mAnavajJAnamAM eka svatantra zAstra tarIke teoe banAvIne muMkI dIdhuM. meksamUlara sAhebanA pachI ghaNA vidvAnoe ane vizeSa karIne yUropiyana vidyApIThamAMnA prAcIna vidyAvizAradoe A zAtrane vRddhiMgata karyu. A vidvAn loko paikI hAlaMDadezamAMnA lAyaDana vidyApIThanA mAjI pro. TIle - eonuM kAma vizeSa mahatvanuM hoIne teoe A sarvadharmavijJAnanI punarghaTanAja karI che ane dharmavijJAnanA sopapattika ( paddhatisara ) saMzodhanano kharo pAyo nAMkhelo che, yUropakhaMDamAMnA vidyApIThamAM prAcIna vidyAnA eka bhAga tarIke mAnIne dharmavijJAnazAstrano abhyAsa zuru thatAM greTavITanamAM zaruAtathIja tene svataMtra zAstra tarIke samajavAmAM AvatuM gayuM che. te dezamAM A zAstranI vRddhi mATe ve gRhasthoe ve svatantra saMsthAo paNa sthApana karelI che. te saMsthA eTale iMglAMDamAMnI hirbiTanI vyAkhyAnamAlA ane kaoNTalaMDamAMnI girpharDanI vyAkhyAnamAlA che. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) A zAstrano hetu vividha prakArano thaelo che. jagatamAMnA sarvadharmAnu savistarapaNe jJAna grahaNa karavU athavA teonuM vargIkaraNa karavU bhane te uparathI sAmAnyathI dharmomAMceM mukhya ane kharaM tattva zuM che te zodhI kADhavaM, te pramANe A tattvAnusAra dharmanI yogya jyAkhyA TharAvIne hAlamAM dharma tarIke prasiddha thaelA matomA kharo dharma kayo ane kevaLa nAmamAtrano kayo e batAvavo ane sAmAnyapaNe dharmanA vikAsano kAla kayo e TharAvavo evo A zAstrano uddeza thaelo che. A mukhya uddezane pakaDIne bIjA je aneka prazno utpanna thAya che ane te praznonA uttaro A zAstravaDe ApavA paDe che, ane dharmanA savistara jJAna- dhyeya noDavAnuM kAma sugama thAya eTalA mATe bIjI paNa ghaNI zodho te zAstravALAone karavI paDe che. __ A dharmavijJAnanA zAstramAMno eka atyanta mahatvano prazna eTale banne pakSa taraphathI maryAdA TharAvavI e che. vadhAre sahelI mASAmAM kahevU hoya to dharmanAmane yathArtha yogya bAbatonA atyucca ane atyanta kaniSTha svarUpo nizcita karavA e A zAstramAMno bahu mahatvano prazna che. have dharmanA atyucca svarUpa viSaye vicAra karatAM niHsaMzayapaNe Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 93 ) evaM jovAmAM Ave che, ke aitihAsika kAlamAM paNa chevaTa koI paNa manuSyajAti dharmavihIna hatI ema dekhAtuM nathI tethI dharmanuM kaniSTha svarUpa TharAva eTakuMja kAma prathama bAkI rahe che. e kAma prathama pro0 maeNTeTa nAmanA aMgreja vidvAne ghaNIja sArI rIte karI mukeluM che. A paNDitanA matathI kaniSTha dharmanuM svarUpa AsTreliyAdezamAMnA sahaAtanA lokonA TaeNbU ane mAna e zabdomAM dRSTigocara thAya che. A be zabdonA niSedha ane sphUrti evA anukrame atha hoIne pehalA uparathI dhArmikabandhanono ane bIjA uparathI daivikazakti ane indrajAlavidyAno bodha thAya che. A pramANe dharmakalpanAnuM kaniSTha svarUpa samajAyA pachI teno ( dharmano) uccatama svarUpa TharAvavAno bAkI rahe che ane te kAma bahuja kaThIna che. kemake pota potAne ' atyucca ' evaM samajanArA aneka dharmo hAla vidyamAna che, paNa dharma kalpanAnuM uccapaNuM agara udAttapaNaM, e beno dharmanI uccatama maryAdAnI sAthai kaI paNa saMbandha nathI. tethI karIne kharekhara kayo dharma atyucca che e TharAvakhaM jo ke sarvathA azakya nathI to paNa bahu kaThina che e vAta kharI che.. mAro potAno mata to evo che ke manuSyaprANInI sAmAnya Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) sudhAraNAne anusarI dharmasudhAraNAnA paNa nAnAprakAranAM pagathIyAM che. dharmanI atyucca maryAdA uparathI dharmakalpanAnI vRddhi, dharmana svarUpa naSTa na thAya evI rIte kyA sudhI thaI zake che te ApaNe jANavU joIe, A praznano vicAra karavo hoya to paNa sAmAnyathI dharmanA itihAsa tarapha najara nAMkhavI joIe. ema karatAM prAcInakAlathI atyAra sudhInA sarve dharmono samagra itihAsa jovoja joIe ema nathI paNa vartamAnamA pracalita dharmomAM jemanu svarUpa ghaNI sArI rIte vRddhiMgata thayuM che evA jAtiviziSTa dharmonuM siMhAvalokana karIe to paNa ApaNuM kAma thavA jevU che. AvI ucca pAyarI sudhI jeonI dharmakalpanAno vikAsa thayo che evI niHsaMzaya be jAtio to che ja, ane te saeNmeTika' ane Arya e che. dharmavikAsanA itihAsa mATe ane dharmakalpanAnI uccatama maryAdA samanI levI hoya to ApaNane A be jAtino itihAsa kaMDaka thoDo savistara jovo joIe. .xxxx ___AryalokonI A dezamA vasati thayA pahelA ahiyAM aneka jAtanA loko vasatA hatA emAM saMzaya nathI. A lokono ava ... 1 khristI, yAhUdIna, musalamIna, Arava vigere. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (95) zeSa bhilla, saMtALa, toDa, ityAdi pahADI lokonA svarUpathI Aja paNa oLakhAya che. A lokonA mULadharmano patto lAgato nathI topaNa Ajano cAlato laukikasaMpradAya ane prAcIna dharmazAstra A benI sarakhAmaNIvALA manuSyazAstranA ane prAcIna rahelA saMpradAyanA sAhAyyathI sUkSma vicAra karIe to te dharmanI kAMIka bAbato oLakhI zakAya tema che. A vicAra uparathI ema dekhAI Ave che ke AryapUrvakAlanA hindusthAnamA chevaTa be viziSTajAtionA dharma hatA. A banne varga jIvadevasvarUpanA ( animistic ) hatA ke eka varga jIvaddevasvarUpano thaIne bIjo jaDadevasvarUpano (Fetshistic) hato. e yathArtha kahI zakAya nahIM paNa teno prAdurbhAva kevI rIte thayo e kahI zakAya tema che. temAMthI eka je svabhAvathI jaDadevasvarUpa hovAno saMbhava che teno prAdurbhAva kAMika gUDha kAragathI utpanna thaelo, kSobhAvasthAmAM utkaTa bhaktinA antaparyanta unmAdamAM athavA AnandAtirekamAM magna thavAthI utpanna thayo. jIvadevanA svarUpavALo je bIjo varga hato temAM vairAgya ane tapasvivRttino saMbandha hato. A be tattvanA saMbandhathI mULa Aryadharmano. vikAsa thae aneka pantha kiMvA ghaNuMkarIne aneka judA judA Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) dharmana utpanna thayA, ane te badhAmAM tAttvikavijJAna, karmakAMDapaNu, bhakti ane vairAgya Adi badhAe vibhAgo avazya tarIke jovAmAM Ave che. A baghAe panthonI vRddhi thaethI upara kahelA anAryadharmo zivAya khristI ane musalamAnI dharmono paNa tenA upara asara thavAnuM saMbhavita che. atyArasudhInuM vivecana prastuta viSayanA saMbandhathI kevala prastAvika tathA upodghAtanA rUpana che. have AgaLa yUropiyana paddhatithI eTale cikitsakapaddhatithI jainadharmano vicAra karavAno che. A vivecana kadAca koIne zuSka ane rasahIna lAgaze paNa temAM azAstrIya agara pUrvanI samajathI dUSita evaM kaI paNa dekhAze nahIM evI mArI khAtrI che. khristIzakanI pUrve 8 mA zakamAM brAhmaNonA karmakAMDapaNAno dveSa karavA mATe A dezamAM zaru thaela dharmavicAromAMthI jainadharma utpanna thayo ema mAnavAnI sAdhAraNa pravRtti che. te vakhate brAhmaNonA karmakAMDamAMno koI paNa vidhividhAna dharmanAmane chAje evo nahato. jainadharmanI utpattinA saMbandhano A mata sAmAnyathI yUropiyana paNDitomA pracalita che ane ochAvattA matabhedathI jainadharmIloko paNa tene mAnya * kare che, parantu A matabhedatuM mULa jainasaMpradAyamA ghaNA prAcInakA lathI jovAmAM AvatuM hovAthIna jainadharmanI utpattinA saMbandhe Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (97) amArA yUropiyana paNDitono e mata bhUla bharelo che, e kalpanA mArA manamA utpanna thaI. . A vicArane adhika spaSTa karavA sAru A vissyn| saMbandhe aneka mato ekatra kahevAnI jarUra che. yUropIya paNDito paikI junIzAkhAnA vidvAn loko eQ mAnatA hatA ke mahAvIra e gautamabuddha karatAM jarAka umarathI moTA samakAlIna hatA, ane temaNeja jainadharmanI sthApanA karI. parantu AjakAlamAM A mata bhUla bharelo che ema siddha thaelo che. hAlamAM yUropIya paNDitomAM pracalita thaelo A viSayano mata evo che ke, jainadharmano saMsthApaka pArzvanAtha hoIne mahAvIra e eka te dharmanI jAgRti karanAra puruSa hato, paNa khuda jainadharmionA paraMparAgatano mata ethI jUdo che. teonA mata pramANe jainadharma anAdi hoIne te dharmane je aneka vyaktio taraphathI jAgRti maLI che teja cauvIza tIrthakaro athavA jino che. A jainono paraMparAgata mata lakSyamA rAkhavA nevo hoIne tene niHsaMzaya asala itihAsano AdhAra maLe che, ane mane ema paNa jaNAI AvyuM che ke hiMdusthAnamAMnA pratyeka pratyeka sAMpradAyikamatone atihAsika AdhAra hoya che ja. have jainadharmanA saMbandhe A matane kayo AdhAra che e kahevU atyAre ghaNuM kaThina Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (98) che, kAraNa ke A saMvandhano zodha meM hamaNa ja zaru ko che. topaNa jainadharma ane nIti e viSaya uparanA hesTiMgsa sAhebanA vistRtavivecanavALA granthamAM ane pro. jekobInA nibandhamA je eka vidhAna jovAmAM Ave che tenA uparathI prastutaviSayanA zodhanI yogya dizA samajI zakAya tema che. A nibandhamA " jainadharme potAnA kAIka mato prAcIna jIvadevanA svarUpavALA dharmamAthI lIdhelA hovA joIe" eTuM kahelu hovAthI pratyeka bhAgI to zuM paNa vanaspati ane khanija padArtho paNa jIvasvarUpa ja che. evo je jainadharmano tattva che tenI sAthe te maLato hovAnA kAraNathI te ghaNo mahattvano che. A kAraNathI jainadharma e atyanta prAcIna che ( koI paNa dharma anAdino che ema koI paNa vicArI paMDita kahetA nathI ) ema mane bhAsamAna thavAthI teja vAtane huM zIghrapaNe zAstrIyadRSTithI siddha karavAno DuM. A dharmanu mULa hiMdusthAnamAM Arya pUrvakAlanA prAcIna loko sudhI pahoMcIne AgaLa jatAM te dharme AryadharmamAMthI jeTalaM jeTalaM atyuttama athavA chevaTa je ApaNAthI sArUM dekhAyu te badhuMe grahaNa karyu ane AryadharmanA brAhmaNIyapaMthanA barAbara temaNe potAnI vRddhi karI lIdhI. jainonA nirgranthono ullekha vedomAM Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) paNa che te uparathI A mArA kayananI pratIti baro, parantu janadharmanI utpattinA saMbaMdhe pahelA kahelo te mata grahaNa karIe kiMvA atyAre kahelo A mAro navIna mata grahaNa karIe to paNa tenA uparathI te dharma viSe AgaLa haM je anumAno batAvavAno chu temAM koI paNa prakArathI pharaka paDavAno nathI. lokone-dharma A saMbandhathI jainadharmano vicAra mahAvIranA . pachI te dharmane je svarUpa prApta thayuM te uparathI na karavo paDe che, athavA zvetAmbara ane digambara e be mahatvanA pantho uparathI tenuM je pracalita svarUpa dekhAya che tenA uparathI karavo paDe che. ema kahevU adhika zobhApAtra gaNAze. dharmanI sarakhAmaNIvALA zAstranI dRSTithI suddhA vicAra karIe to paNa A pracalita svarUpanoja karavo joIe kAraNa ke teja tenuM nizcita ane nirvivAda svarUpa hoya che. jainadharmanuM vartamAnakAlIna svarUpa mUla anAryalokonI pravRtti thayA pachI jhAMkhA cinhavALu dekhAI raghu che paNa teja svarUpa Aryadharmano UMcAmAM UMcI Adarza che. jainadharmanuM mukhya kAma eTale teNe dharmanA mULa upara phaTako mAranArA brAhmaNono nAstikavAda agara jene ajJeyavAda paNa kahevAmAM Ave che Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 100 ) tene, ane mahAvIranI sudhAraNA pahelAM brAhmaNadharmanA vidhividhAnamAM je kevala atyAcAra thalo hato tene pAcho haThAnyo te hatuM. mahAvIranA suvArA pachI bauddhadharma jeTalo jo ke jainadharmano vistAra thayo nathI to paNa bauddhadharma karatAM tenuMja mahatva hindu - sthAnavALAne vadhAre che. kAraNa te jainadharmathI itara AryadharmapatyomAM paNa tenI pratikriyA (jainadharmavALAnI kriyA ) zaha thavAthI tenA saMbandhe pratyakSa nahIM paNa parokSarIte hindustAnamAMnA AryadharmanA pAchalA vicArono vadhAro thavAthI bacAva thato gayo. paNa jainadharmanuM kharuM mahatva kahie to dharmanA judA judA aMgonI yathApramANa vaheMcaNI thavAne lIdhe koI paNa itara dharmano pramANathI adhika kvAro na thatAM teonA aMtaraMgane je pUrNAvasthA AvI hatI te teTalAmAMja rahI hatI. A eka lakSaNathI sAmAnyarIte hindusthAnamAMnA sarva dharmonI ane vizeSathI jainadharmanI itara dharmathI ane vizeSathI semeTika dharma pAseyI ane temAM paNa tenA khristI dharma pAthI bhinnatA batAvI zakAya tema che teno thoDo ghaNo khulAzo karUM luM. pratyeka dharmanA bhAvanoddIpaka kathA purANo, buddhivarddhaka tattvavijJAna, ane AcAravarddhake karmakANDa, 1 yAhudI Araba vigerenA dharmo . Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101) evAM traNa mukhya aMgo hoya che, ghaNAkharA dharmomAM vidhividhAnasvarUpa je karmakAMDa-tenoja sarva dharmo upara pracAra thaIne itara aMgo gauNapaNe thaIne rahelAM hoya che, ane temanAmAM bhAvanodIpaka kathApurANo aMga mAtra lokapriya hoya che. bauddhika eTale tattvajJAna svarUpanA aMgonI abhivRddhi e Arya dharmonA svarUparnu mukhya lakSaNa hoya che, paNa e traNe aMgonI ekalA jainadharmamAMja sarakhApaNAthI vaheMcaNI karelI hovAthI prAcIna brAhmaNadharma ane bauddhadharma emAM baudhika aMgonuM vinA kAraNa moTApaNuM batAvelu che.' vIjA itara dharmanA pramANamAM jainadharmane kayuM sthAna ApI zakAya eno nizcaya karavA mATe have ApaNe tenA aMtaraMgano thoDo adhika vicAra karIe. jainadharmano saMpUrNapaNe vicAra karavo e eka meM nAnA sarakhA vyAkhyAnamAM thaI zake nahIM ane tevo prayatna karavAno mAro uddeza paNa nathI. teno svarUpa badhAone ( ApaNane) mAluma che evo vicAra karIne huM AgaLa cAlu cha. jagatamAMnA sarve dharmomAM jainadharmane kayu sthAna ApI zakAya e samajavA mATe avazya rahelI te dharmamAMnI mukhya mukhya vAtonoja kevala ullekha karIne sarve dharmonI sarakhAmaNInA vijJAnamAM jainadharmane te badhA dharmothI vizeSa mahatva kema prApta thayuM che teja huM batAvavAno chu. ___ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) devaviSayonA saMbandhe jainadharmano pramANa tarIke mAnelo mata eja tenAmAM pahelI moTI mahatvanI bAta che. A dRSTithI vicAra karI jotAM jainadharma eTale manuSyotsArI ( narathI nArAyaNa sudhI caDhelo) dharma Thare che. vaidika dharma ane brAhmaNadharma e paNa manuSyosArI che kharA, paNa te vAstomAM paNa te jainadharmathI kevaLa aupAcArikana che. kAraNa ke teomAM deva eTale koI manuSyAtIta prANI che, ane tene ApaNA maMtrothI vaza karIne ApaNI iSTa prApti karI levAya che ebuM mAnI lIdheluM che. paNa kharaM manuSyotsArI paNaM jainadharmamA ane bauddhadharmamAMja dekhAI Ave che. Agala jAtAM mAtra bauddhadharmanuM IzvaraviSayakamata mULa kalpanAthI ghaNo judo banI gayo che. zivAya A bAvatamAM mUla bauddhamata paNa ghaNoja AgaLa gaelo hovAne lIdhe mULamAMja te anIzvaravAdI hato ke kema ? evo saMzaya utpanna thaI jAya che. jainonI devaviSayaka kalpanA vicArI manuSyonA manamA svAbhAvika rIte AvI zake tevI che. teonA matamAM deva e paramAtmA che paNa Izvara nathI eTale jagatno sraSTA ane niyantA nathI paNa te pUrNAvasthAne pahoMcelo jIvaja hoIne apUrNAvasthAvALAnI peThe jagatmAM pAcho AvavAno azakya hovAne lIdhe Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (103) pUjya, vandanIya thayo che. jainonI deva viSayaka kalpanA suprasiddha jarmana mahAtattvajJa nitse ( jeone hu anekavAvatomA potAnA adhyAtmaguru tarIke mArnu Lu ema mane kabUla kara joIe) emano suparameMna eTale manuSyAtIta koTInI kalpanA sAthe A bAta maLatI Ave che, ane Aja bAbatamA mane jainadharmano atyudAtta svarUpa dekhAvA lAgyo che, ase je loko jainadharmane anIzvaravAdI samajIne temanA dharmatva upara hallA karIne caDhAI karavAnuM dhAre che temanI sAthe huM jorathI virodha karavAne taiyAra hUM. A bAvatamAM mAro mata evo che, ke baudhika viSayonI uttama paripuSTi karavAne mATe avazya teTalAja uccatama dhyeyane jainadharmavALAe hAthe dharyo che. devanI kalpanA dharmavALAone avazya hovAne lIdhe potAnA dharmapaNAne kAyama rAkhavAne mATe dharmanA mukhya lakSaNo temaNe ApaNAmAMthI jAvA dIdhelAMja nathI. A badhAM kAraNone lIdhe jainadharmane AryadharmonIja nahIM paNa ekandara sarva dharmonI paramamaryAdAvALo samanIe topaNa koI prakAranI harakata Ave tema nathI. A paramatattvanI sImAvALA svarUpanA mULathIja dharmonI 6. sarakhAmaNInA vijJAnamAM jainadharmane moTuM mahatva prApta thaevaM che. 1 dhyAna karavAne yogya devanI mUrtine. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 104 ) A pramANe ApaNe joIe to dharmanI uparanI hada ( maryAdA ) mALI gaI, ane tenA uparathI manuSyaviSayakanA bIjA vicAro athavA bhAvanAonA saMbaMdhe nirNaya karavAmAM phAvI zakIzu. pachI te vicAro ke bhAvanAo dharmanAmane chAje tema hoya ke nahIM paNa dharmanI sarakhAmaNInA vijJAnamAM jainadharmanuM eTaluMja eka mahatva nathI parantu A dRSTithI jotAM jainonuM tattvajJAna, nItijJAna, ane tarkavidyA paNa dekhIe to teTalAMja mahatvavALAM che. A viSayano ethI savistara vicAra karavAne mane Aja vakhata - nathI. topaNa jainadharmanA zreSThapaNAnAM haju kAMIka thoDAM lakSaNo kahevAM joIeja. anantasaMkhyAnI utpatti temanA lokaprakAza nAmanA granthamAM kahelI che te hAlanA gaNitazAstranI utpatti sAthai aatyanta maMLatI Ave che temaja dika ane kAla emanA abhinnatvano je prazna InsTInanI utpattithI A taraphanA zAstrajJomAM vAdano viSaya thaI rahelo che teno paNa niveDo jainatattvajJAnamAM karelo hovAthI tenA nirNayanI taiyArI temanAmAM karIne muMkelI che. * have jainonA nItizAstranI beja bAtono huM ahiMyA ullekha karUM chaM. temanA zAstramAM te viSayano bahu pUrNatAthI vicAra karelo che temAMthI pahelI bAta e che, ke jagatmAMnA sarva prANione sukha Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 105) samAdhAnIthI ekatra kevI rIte rahetAM Ave ? e prazna che. A praznanA AgaLa aneka nItivettAone hAthaja TekavA paDyA che. kAraNa te viSayano saMpUrNa nirNaya Aja sudhI koI paNa karI zakelo nathI, paNa A praznano nirNaya jainazAstramA bahuna zarala rIte ane teTalAja pUrNavicArathI nirNaya karIne mukelo che. bIjAone duHkha na devaM agara ahiMsA A vAtano jainazAstramA kevala tAttvikavidhiyIna nahIM paNa khristIdharmamAM tatsadRza daza AjJAo karatAM adhika nizcayathI ane kaDakapaNAthI teno AcAra kahelo che, ane teTalIja sulabhatAthI tathA pUrNatAthI jeno khulAzo jainadharmamAM karelo che evo bIjo prazna eTale-strI puruSonA pavitrapaNAno che. A prazna khalaM jotAM kevala nItizAstranoja nathI paNa jIvanazAstra ane samAjazAstramA paNa teno ghaNo saMbandha Ave che. x x x x x x x jainadharmane sAmAnyapaNAthI sarvadharmanI ane vizeSayI AryadharmanI paramahadavALo mAnavo joIe, A bAta meM pahelAMja kahelI che. A uparathI dharmanA viziSTa viSayonuM sAmyAvasthAna jainadharmamAM sArI rIte rAkhekheM hovAthI tenuM baMdhAraNa manuSyane kendrasthAna sama Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106) jIne kareluM che, ane 'baudhika viSayone paNa bAju upara na mUkatAM temanA dharmapaNAne bAdha na Ave evI jugatithI temaNe teno vikAsa karelo che. 'A bAvatamAM jainadharmanI bAjU ghaNI majabUta racAelI che. khristIdharmarnu baMdhAraNa vAyavalanA pAyA uparathI tharalaM hobAthI temAM baudhika praznono vizeSa uhApoha ke vivecana thaevaM nathI. kAraNa, ke manuSyanI bhAvanA uparana kArya karavAno temano uddeza thaelo hato. AgaLa paNa temAM ArisTaoNTalanAna vijJAnamAMnA tatvono svIkAra karelo che, ane haju paNa teja tattvone te dharma eTale romana kaeNtholikapaMthI vaLagIneja rahelo hovAthI te tattvonI hAlanI zAstrIyavRddhinI sAthe sarakhAmaNI karI zakAya nahIM. bhAvanAnI dRSTithI jotAM khristI dharme bInA koI paNa dharmone pAchA pADelA che e bAta dhaNA bhAge kharI che paNa mArA mata pramANe hAlanI zAstrIyadRSTinA mANasone hAlanA dharmasvarUpamAM bhAvanA upara vizeSa bhAra muMkavo iSTa lAgato nathI, kAraNa ke dharmane paNa bhautika zAstronI gatithI cAlatAM AvaDa joIe, evI rIte temanA samajutI thaelI che. 1 tAttvikavicArone. 2 tAttvikaviSayonI bAbatamAM. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 107 ) kama sArAMza kavAno e che ke ucca dharmato ane jJAnanI paddhati e bannenI dRSTithI jonAM jainadharma e dharmanI sarakhAmaNIvALA zAstramAM ghaNoja AgaLa pahoMcelo che ema to mAnakuMja paDe che, ane dravyotuM jJAna karI levAne mATe mAM joDI dIghelA svAdvAdanuMja eka varttamAnapaddhati nuMja svarUpa juo eTale basa che. dharmanA vicArAMmAM jainadharma e eka niHsaMzayapaNe paramahadavALI che, ane te kevaLa syAdvAdanI dRSTithI savarmonuM ekIkaraNa karavAne mATeja nahIM paNa vizeSapaNAthI dharmonA lakSaNo samajavAne mATe ane tenA anusArathI sAmAnyapaNe dharmanI upapatti saMgaTha ( goThatI ) karI levAne mATa tenI kALajIpUrvaka abhyAsa karavAnI khAsa jarUra che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) iTAliyana vidvAn DaoN. ela. pI. TesITorI potAnA eka vyAkhyAnamAM kahe che ke-" jainadarzana bahutahI UMcI paMktikA hai, isake mukhya tattva vijJAnazAstra ke AdhAra para race hue haiM aisA merA anumAna hI nahIM pUrNa anubhava hai. jyoM jyauM padArthavijJAna Age r3hatA jAtA hai jainadharma siddhAMtoMko siddha karatA hai. x X X jainasAhityanA saMbandhamA jarmanInA DaoN. harTala potAnA lemAM jaNAve che "Now what would Sanscrit poetry be without this large Sanscrit Literature of the Jainas! The more I learn to know it, the more my admiration rises." Jain Shasan, Vol. I. No. 21. arthAta -" jainonA mahAn saMskRtasAhityane alaga pADavAmAM Ave to saMskRtakavitAnI zI dazA thAya ? A viSayamAM mane nema jema adhika jANavAnuM maLe che tema tema mArA AnaMdayukta AzcaryamA vadhAro thato jAya che. " " "jainazAsana pu. 1 aMka 21 17 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana aura jaindhrm| ( mUla lekhaka-misTara harbarTavArana sAheba.) . mi. lAlananA gujarAtI anuvAda uparathI hindI anuvAdaka kanhaiyAlAla gArgIya, byAvara. jainadarzanameM jainatattvajJAnakA aura jainadharmameM jaina nIti, jainiyoMke caritra aura unakI dharmakriyAkA vRttAnta ho sakatA hai| jainiyoMkI zraddhAko bhI jainadharmameM le sakate haiN| hindustAnakI jAtiyoMmeM jainiyoMkI bhI eka jAti hai| jo nyUnAdhika saba dezameM phailI haI hai| parantu unakA mukhya nivAsa uttara, pazcima dillI, bambaI aura ahamadAbAdameM hai| yaha eka pratiSThita jAti ginI jAtI hai| parantu inakI saMkhyA ghaTatI jAtI hai isa liye vartamAnameM ve anumAna pandraha lAkhake andara haiM / sAdhAraNataH yaha dhanavAna loga haiM aura jina thor3ese manuSyoMse mujhe landanameM milanekA saubhAgya prApta huA hai ve bahuta acche aura kulIna gRhastha haiN| pazcimI dezoMmeM jainasiddhAnta ucitarUpameM nahIM pahuMce, aura Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) jo pahuMce haiM ve samajhAye nahIM gaye aura azuddharUpameM darzAye gaye haiN| jainiyoMkA mukhyasiddhAnta " prANImAtrako kaSTa nahIM denA " hai| aura isa siddhAntakA mUla vizvake pramANika jJAna para nirbhara hai| jaba manuSya apanA aura vizvakA jJAna prApta kara letA hai taba vaha logoMke mAne hue vicAroMko mAnaneke liye bAdhya nahIM hotA hai yahI nahIM kintu vaha apane svIkRtamantavyoMko samajhAneke liye dUsare manuSyoMke vAste ukta jJAnakA dvAra bana jAtA hai| jyAM jyoM manuSya apanA tathA anyalogoMkA jitanA jitanA jJAna prApta karatA jAtA hai utanA hI usameM premabhAva bar3hatA jAtA hai| " prANImAtrako kaSTa nahIM denA" yaha siddhAnta prema hI para nirdhArita hai aura jyoM jyoM manuSyameM prema utpanna hotA hai tyoM tyoM yaha siddhAnta usako mana, vacana, aura kAyAse anyalogoMko kaSTa pahuMcAnese rokatA hai| jainI, vikAza ( Development ) ke vicAra kI pratiSThA karate haiN| aura mAnate haiM ki sanIva prANI apanI pUrNadazA taka vikAza kara sakatA hai / jJAna aura caritrakI pUrti athavA pUrNa yogyatA isImeM hai ki kisI bhI prANI ko kisI bhI prakArase kaSTa nahIM pahuMcAnA, ( tathA kisI prakArakA ajJAna nahIM Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 111 ) rakhanA ) unakA lakSya kisI prakArase sarvasattAse kama nahIM, kintu AzAvAdI ( Oppimistic ) hai | vaha AtmAko ananta balasAlI tathA Anandayukta mAnate haiM 1 vizva | saMsArajJAna yaha hai ki saMsAra anAdikAlase hai, aura rahegA bhI / astu, isakA AdikAla khojanA nirarthaka hai / amuka 2 vastu nitya hotI rahatI haiM aura miTatI rahatI haiM tathApi bhinna bhinna vastuoM kI utpatti aura nAzakI avasthA hone para bhI saMsAra nitya haiM / jaba koI vastu pragaTa honI hotI hai to vaha vastu koI dUsarI vastumeMse nikala kara pragaTa hotI hai arthAt jaba pakSI janmatA hai to jisa aNDe meM vaha thA vaha nAza hojAtA hai, parantu jisa padArtha se vaha aNDA tathA vaha pakSI banA thA vaha dravya sarvadA upasthita rahA hai- aNDekA tathA pakSIkA siddhAnta pratyeka padArtha ke liye satya hai / kevala aikya hai / yaha avasthA meM pari na hotA hai, parantu padArtha jyoMkA tyoM rahatA hai / jisa dravyameM se vastueM banatI haiM vaha kisI na kisI dazA meM aura kisI na kisI sthAna para rahatA hI hai aura rahe hIgA / atipUrvakAlameM kisI bhI samaya vA koI bhI kAla meM dRSTi karanese usa Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112 ) kAlako jagatkA AdikAla mAnanA ucita nahIM / jisa padArthakA yaha jagata banA hai usI padArthakA banatA A rahA hai / astu, ati prAcInakAlameM jAne, tathA usa kAlako jagatkA AdikAla mAnaneke sthAnameM hama abhIke jagatko hI Adi samajhane lageM to ThIka hogA. isIko Adi gina karake dUra dUra taka saba dizAoMmeM Age pIche jyoti phailAveM ( arthAt jainadharmake siddhAntoMko vistRtarUpase pracAra kareM ) jisa prakAra samudra ke kinAre para khar3A huA manuSya apanI dRSTike vistArako sImAbaddha nahIM kara sakatA isI prakAra hama deza tathA kAlakA anta kabhI nahIM pA sakeMge / samudrameM jahAja kahIM bhI ho parantu vahAMse dRSTi sImAbaddha ho sakatI hai vaise hI deza athavA kAlake kisI bhAgako AdirUpameM gina lo parantu usakI pahilI sIr3hI kyA yA kahAM samajhanI ? yaha prazna hamezAM uThe hIgA + saMsAra kisakA banA huA hai ? | do mukhya vastuoMkA / arthAt padAtha aura dravyase vizva banA huA hai caitanya aura jar3a ( sacarAcara ) jIva | jainazAstra ina do padArthoko mAnatA hai arthAta ananta padArtha aura jar3a jIva / nissandeha ina donoM kI sthiti deza tathA kAlameM hai 1 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla to sAdhAraNatayA satya ginA jAtA hai parantu deza' to satya hI hai aura jo satya hai so avazya sthita hai| cAra padArtha arthAt AkAza (deza) kAla, jIva aura avaitanya paramANu, yaha koI kisIke paidA kiye hue hoM yaha Avazyaka nahIM kyoMki padArthoMkA svabhAva hai ki ve svayaM sthita rhe| ve anAdikAlase the, haiM, aura raheMge / IsAIdharmameM yaha vicAra eka jIvake liye mAnate haiM parantu jaina pratyeka jIvake liye yaha vicAra svIkAra karatA hai arthAt Apa, maiM, kuttA, billI ityAdi sarva prANI nitya haiN| yadi vartamAnakAlakI rasAyanikazodhakI dRSTise jadravya antimaparamANuko Apa na gine parantu vaha adhikatarasUkSmaparamA-- NuoMkA banA huA hai / astu, isake liye hamako jaDadravyakA atisUkSma antimabhAga, yA koI dUsarA zabdavyavahAra karanA caahiye| jIva aura jdd'| aba apane jIvake sambandhameM jo hama abhIke saMsArase zodha karanA Arambha kareM to pahilI dhyAna dene yogya bAta yaha Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) hai ki hama dehadhArI saMsArI jIva zarIra tathA AtmAse bane hue haiM arthAt jar3a aura caitanya mizrita haiN| apane cAroM aura jo hama saba jIva dekhate haiM jaise manuSya, billI, kutte, voDe, vRkSa yaha saba zarIrasahita AtmA donoM eka haiM to bhI paraspara bhinna haiN| merA zarIra hai so maiM svayam nahIM hUM yaha bheda jAnanA atyanta Avazyaka hai, yaha zarIra nahIM kintu AtmA hai. jise buddhimAna vyakti ( Consience, Santienty entity ) kahatA hai| AtmA hI saba kucha jAnatA hai zarIra kucha nahIM jaantaa| jalAkA jIvana jJAnasahita, vicArasahita aura prAmANika hai aura jisa pariNAmameM vicAra satya hote haiM vahIM taka jIvana bhI satya hai| aatmdrvy| vastudravya apane mUlaguNoMse bhinna kabhI nahIM raha sakatI arthAt hama guNako dravyase yathArthameM pRthak nahIM kara sakate. vicArarUpameM aisA avazya sambhava hai / hama dekhate haiM ki marate maya zarIra apanI sudhi kho detA hai. astu, yaha siddha hotA hai Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 119) ki viveka aura sudhi zarIrake guNa nahIM haiM arthAt jIte hue zarIrake sAtha koI satya vastu honI cAhiye ki jisake guNa usake sAtha rahate haiM isa vastuko jIva kahate haiM jIvake paryAyavAcI aneka zabda haiM yathA AtmA, ahaM, svayaM ( Self, Spirit, age, soul ). zarIrarahita yA zarIrasahita jIva / jaba jIva pUrNatayA pavitra hotA hai to vaha koI prakArake bhI zarIra binA raha sakatA hai / sUkSmAtisUkSma zarIra bhI nahIM ho to bhI Thahara sakatA hai| parantu vaha kisI prakArakI sthiti dhAraNa kare taba taka sajIva prANI do vastuoM arthAt jar3a aura AtmAse milakara banA hai| yaha samaya Ave taba taka AtmA aura sthUlazarIra bhinna honekA yaha artha nahIM ki AtmA jar3azarIrase mukta hojAya, jIva jisa prakAra sthUla zarIrako chor3a jAtA hai vaise hI maratI samaya vaha anya do zarIroMse nahIM chUTa sakatA parantu ve zarIra usakI naI avasthAmeM usake sAtha hI rahate haiM inameMse ekameM uttejaka zakti hotI hai jisase phira sajIva prANI svayaM apanA navIna zarIra paidA karatA hai| Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) jIvako hotI huI bhrAMti / saMsArI dehadhArI jIva sAmAnyarUpase aneka balapravAhoM ( arthAt zaktiyoM) kA kendra hotA hai / ye zaktiyeM AtmAkA guNa nahIM haiM parantu unake sAtha AtmAkA atyanta sUkSmarUpase sambandha hai aura vaha unako apane samajha letA hai aura mAnatA hai ki maiM unakA banA huA hUM / isa mithyAbhAvameMse vaha jAgRta ho arthAt apane Apako jAne vahAM taka usako isa avasthAmeM par3A rahanA par3atA hai / balapravAhazakti arthAt karma / hamAre AsapAsa cAroM ora jo samasta pheraphAra dRSTigata hote haiM unakA kAraNa yahI hai / yaha antara kevala sthUlazarIramAtra hI haiM yahI nahIM, parantu sadguNa, durguNa AdikA bhI prabhAva par3atA hai / AtmAkA svabhAva kaisA hai / AtmA svabhAvikatayA daivI hai aura zuddhadazAmeM samAnabhAMtise jJAnavAn vIryavAn tathA cAritravAn hai / pApI AtmAke samAna jagat meM kucha nahIM hai jo manuSya pApa karatA hai to apane meM 1 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthita ina asvAbhAvika zaktiyoMke kAraNa karatA hai kyoMki ve sandehavaza duSkarmoko apane guNa samajha letA haiN| manuSya ajJAnatA athavA durbuddhike kAraNa pApakarma karatA hai parantu AtmA to svabhAvase hI sarvajJa hai. astu, usake saba vicAra satya hI hote haiN| mere dhyAnameM pApakarma karate samaya koI manuSya yaha nahIM jAnatA hogA ki maiM pApa karatA huuN| yadi vicAra karatA hogA to yahI ki maiM bhalA karatA hUM anyathA aisA kadApi nahIM karatA, astu. yaha doSa usakI durbuddhikA hI rhaa| aise hI yadi koI manuSya kapaTa karatA hai to prasaMgavaza vaha use bhI acchA hI samajha kara karatA hai / parantu samaya par3ane para jaba vaha samajha letA hai ki yaha karma burA hai taba vaha use chor3anekA prayatna karatA hai aura antameM zuddha icchA hone para chor3a bhI sakatA hai| karmokA muul| Upara likhita asvabhAvikavalapravAha karmoke mUla arthAt jar3a haiM aura ve atyantasUkSma hotI haiM unako yaha karma apanemeM milA dete hai aura usake pariNAmakA anubhava AtmAko karanA par3atA hai / astu, katipaya pariNAma uttama tathA kitanoMkA burA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) hotA hai| arthAt kucha sukhakara tathA kucha duHkhake kAraNa hojAte haiN| karmoMke svabhAva / ___ isa prakArake asvAbhAvika karmoMkA svabhAva AtmAke . kitane hI guNoMko DhaMka detA hai isase samajhameM A jAyagA ki kyoM kucha manuSya dUsare manuSyoMse adhika ajJAnI, duHkhI, sukhahIna, alpAyu tathA nirbala athavA vizeSa sukhI, sundara svarUpa, dIrghAyu tathA sabala hote haiM kucha uccavarNameM utpanna hote haiM aura kucha niicvrnnmeN| ityAdi jahAM taka vicAra kareM yaha karmakA hI phala jJAta hogaa| karmako rokanete bhaviSya pariNAma / aba jyoM 2 ina karmoko grahaNa karake apane sAtha milAnekI kriyA banda kI jAtI hai aura jyoM jyoM pUrvajanmAntaroMmeM ekatrita kiyA karmokA samUha apanese dUra kiyA jAtA hai tyoM 2 manuSyake ajJAna, krUratA, duHkha, durbalatAmeM kamI hotI jAtI hai aura isa prakArase ve satya caritravAna bana jAte haiN| Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa prakAra apane vicArazaktikA kendra yadi hama vartamAna buga tathA vizvako mAnale to hamAre cAroM ora yAvat jIte hue prANI jo hama dekhate haiM ve saba AtmA tathA jar3a padArthake mizritarUpameM dikhAI deNge| zAzvata jIvana / yadi saMsArako hama yaha samajhe ki yaha nitya hai to isake pratyeka vyaktigata jIva janma ( janmAntara ) pahile hI vizvameM vidyamAna the aura yaha daihika zarIra yA jIvanake antameM bhI jIte raheMge / arthAt jitane jIva abhI isa kAlameM haiM ve anAdikAlase anantakAla taka rheNge| hama nahIM kaha sakate ki ye kaba hue the aura kaba nAza ho jAyage / jIvanake pUrva yaha apanA jIvana nahIM thA tyoM hI antameM bhI jIvana nahIM hogA kyoMki koI aisA jIvana nahIM ki jisake pahile jIvana nahIM huA hai, na koI aisA hai ki jisake antameM jIvana nahIM ho| astu, koI jIvana aisA nahIM hai ki jisake pazcAt janma maraNa : na ho. astu, yaha siddha huA ki AtmA anAdi tathA / ananta hai| Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) dehamukta hue uparAnta jIvana / zarIrarahita AkRtimeM antimajIvana bhI hotA hai / isa sthitike pIche pahilekI bhAMti manuSyako janma maraNa aisA nahIM hotA / bhUtakAla ke viSaya meM yaha vicAra hotA hai ki aisA koI samaya nahIM thA jaba ki yaha AtmA zarIrarahita AkRtimeM rahA ho| sAtha hI yaha bhI nirNaya nahIM hai ki zArIrika jIvana isa pRthvI para hI rahA ho / jIvanakI aisI sthitiyeM haiM ki yadi pRthvI parake jIvoMse vizeSasUkSmatarajAtake zarIra hote haiM to unako sAdhAraNa bolImeM devazarIra kahate haiM aura isa zreNImeMke jIva zubha tathA azubha donoM prakArake hote haiM ( arthAt deva aura daitya donoM hote haiM ) tathA anyabhASAmeM svarganivAsI aura narkavAsI hote haiM / 1 cAra prakAra ke jIva / jainI mAnate haiM ki jIva 4 prakArake hI hote haiM arthAt manuSya, tiryaJca, nAraka (daitya ) aura deva ( devatA ). tiryaJcameM kevala, vanaspati hI nahIM parantu manuSyayonike atirikta anya saba yoniye yathA pakSI, machalI, pazu ityAdi sabakA samAveza hotA hai / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121) jIvake zarIroMkI jAti / jIte prANIke zarIrako manuSyake athavA pazuke rUpako hama jAnate haiM parantu svarga athavA narkameM prANIke zarIra atyantasUkSma hote haiM / aisA vicArameM AtA hai, aura svargameM duHkhase sukhakI mAtrA bahuta adhika hai parantu narkameM to duHkha hI duHkha hai sukha nAmako bhI nhiiN| jainopdesh| mere vicArameM jainiyoMke yahAM ekase dUsarA vizeSa ucca karate karate 16 svarga (zvetAmbaroMke 12 tathA digambaroMke 16) aura ekase dUsarA adhika nIcA karate karate 7 prakArake narkaka upadeza diyA gayA hai / tathApi jIvanakI ina cAroM sthitiyoMmeM jIva zarIrakI zakti zaddha AtmA nahIM hai| usakA koI na koI prakArakA jar3a zarIra hotA hI hai| sthUla yA sUkSma paJcamI sthiti| . parantu ina cAroM jIvanakI sthitiyoMke pazcAt eka antima pAMcavIM vizuddhatama zarIrarahita sthiti hai jo yadi ekavAra prApta al Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 122) hogaI to sadA banI hI rahatI hai. ina cAroMmeMse pratyeka rUpakI avadhi maryAdita hai arthAt Ayu niyamita hai ki jisakA anta kabhI na kabhI AtA hI hai yadyapi yaha kAla svarga narkameM to vizeSa hotA hai tathApi anta to hai hI, parantu usa vizuddha zarIrarahita sthitimeM jIvanakI lambAI amaryAdita hai ki jisakA anta kabhI nahIM AtA aura yaha sthiti taba hI prApta hotI hai jaba hamArI vikAzapAnekI sthiti pUrNadazA para pahuMcatI hai aura yaha dazA hI jIvanakA lakSya ( arthAt Gool hai ) aura pratyeka vyaktiko yaha prApta ho sakatI hai aura krama 2 se vikAza pAte 2 vahAM taka pahuMcatI hai| isa antima sthitike prApta honeke liye yadi koI jIvana upayogI hai to vaha manuSyajIvana hai| cAra durlbhtaa| mujhe yahAM yAda AtA hai ki cAra bAteM durlabha haiM ( 1 ) mAnuSyajIvana prApta honA durlabha hai. ( 2 ) manuSyajIvana prApta hone para satya upadeza prApta honA. ( 3 ) satya upadeza milane para usa para zraddhA honA. aura ( 4 ) zraddhA hone para usa para manana karake usake anusAra calanA yaha cAroM bAteM durlabha haiN| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (123) jisa sthitimeM hamane janma liyA hai vaha koI akasmAta hamako nahIM milI hai| pUrva janmameM jaisI karaNI karI ho vaisA . hI pAzcAtya jIvana prApta hotA hai / alabattA upadeza aisA hai ki.. jitane hI hama bhale yA bure hote haiM utanA hI hamako sukha yA duHkha milatA hai / IsAI loga bhI yahI mAnate haiM tathApi jahAM ke . loga yaha mAnate haiM ki nArakIjIvana sadaiva nitya rahatA hai vahAM jainI yaha mAnate haiM ti narkake jIvanakA bhI kabhI na kabhI anta AjAtA hai| yaha upadeza kahAMse liyA gayA hai ? jisa bhAMti IsAI ( khISTIya ) IsAke anugAmI hai usI bhAMti jainI mahAvIra jinezvarake mAnanevAle haiN| mahAvIranina IsAke pUrva chaThavIM zatAbdImeM utpanna hue the. unakA janma bhAratameM huA thA aura apanI Ayuke pichale 30 varSa inhoMne upadeza denemeM vyatIta kiye. unako janmake sAtha 2 hI avadhijJAna vizvadarzana tathA vizvazravaNa Adi labdhiye prApta huI thIM / tatpazcAt unako vaha paramajJAna prApta hogayA jisase dUsareke hRdayakA bhAva jAna sakate the. 42 varSakI Ayu hone para tapazcaryA tathA apane jJAna vikAza honese ve sarvajJa hogaye Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124) the aura jaba taka Apa sarvajJa nahIM hue the taba taka upadeza karanA nahIM prArambha kiyA thA ( isa prakAra arthAt jainI eka sarvajJa mahAtmAke upadezako mAnane vAle haiM tathA unake hI anugAmI haiM aisI paramparA hai ) jisa bhAMti vAibila khrISTake upadezoMkA saMgraha hai usI bhAMti jainazAstra mahAvIrake upadezoMkA bhaNDAra hai| jinadevake lkssnn| deva arthAt dharmaniyaMtAke kaise lakSaNa hone cAhiye isa viSayameM jainiyoMkA dRr3ha vizvAsa hai ki dharmanetA ( Religions lender ) sarvajJa honA cAhiye anyathA vaha logoMke jIvanake liye dharmazAstra tathA niyama ( Code of rules of ) banAne yogya nahIM hai, yaha bAta bhalI bhAMti pragaTa hai kyoMki yadi -sarvajJa na ho to kucha aisA hogA jo kucha kama jAne aura jisa vArtAko vaha na jAne usako karane yA na karane kI zikSA hamako deM to sambhava hai ki hama loga usakI sIkha kara unase ' adhika rUpameM usa kAryako karane yogya hojAya / ... aura usako nidrA bhI na AnI cAhiye tAki usake jAnakI sarvajJatAmeM koI bhI prakArakA Discontinuity vikSepa Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (125) ho. yayA krodha, bhaya, lobha Adi dvArA aura usameM yaha guNa bhI honA cAhiye ki usa para cAhe kucha bhI kiyA jAya parantu krodha na Ave, kintu sabako kSamA kare virodhI cAhe kitanA hI duSTa kyoM na ho| isake uparAnta anya lakSaNa bhI zrIjinezvarake batalAye haiM. maiMne isa nibandhake prArambhameM kahA thA ki saba upadezoMkA sAra isa mahAvAkyameM hai ki " ahiMsA paramo dharmaH " arthAt 'kisIko kaSTa nahIM denA ' yahI sabase bar3A dharma kara samAptam / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakavargane sUcanA. amoe prasiddhimA mUkelA lekho zivAya bIjA paNa ghaNA 'jenetara vidvAno jaina tattvono bArIka dRSTithI abhyAsa karI potapotAnA abhiprAyo prasiddhimA mUkavAne bAhara AvelA che ane teonA lekho thoDAja vakhatamA jijJAsujanone maLavAno saMbhava paNa che. __juvo-jaina patra pu0 20 muM. aMka 18 mo tA. 30 mI eprIla sane 1922 // saMvat 1978 vaizAkha sudi 3 pR. 214 // jaina sAhityanI yojanA. duniyAnA vidvAna puruSonA hAthe jaina sAhityarnu saMzodhana ane spardhA. " jaina sAhityanA rasika jainetara vidvAnonA anubhavano lAbha levAne AcAryazrI vijayadharmasUrie ghaNAne notaryA hatA jANIne satoSa thaze ke tenA pariNAme nIcenA sAkSaroe sAthena jaNAvela viSaya upara potAno khAsa nibaMdha lakhavAne kabUlAta ApI dIdhI. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (127) eTaluMja nahIM paNa dhaNAe to pote kabUlelA nibaMdho atyAra agAu mokalI ApyA che AvA nibaMdha lakhavA bahAra Avela sAkSaro tathA nibaMdho atyAra sudhImAM nIce mujaba nakkI thayA che. 1 cainono karmasiddhAMta. lakhanAra Do. TI. TA. Degona-holeMDa // 2 jainamata dharma che yA tattvajJAna lakhanAra Do. o. perTolDa. pI. eca. DI. 3 jainamatamA IzvaranI mAnyatA. le. Do. o. perTolDa. pI. eca. DI. 4 hemacaMdrAcAryanI vidvattA. le. Do. jona nAvela baralIna tathA zrIyuta e. je. sunAvAlA, bhAvanagara. 5 jainamatamAM ahiMsAno siddhAMta. le0 zrIyuta bAhubalInAtha. taMjora. 6 janamatamAM dravyanuM svarUpa. le. Do. helamuthavAna nosanepa. varalina, 7 bauddhasAhityamAM jainamata. le. vimalacaraNa lA. ema. e. kalakattA. 8 tIrthakara bhagavAnanuM jIvana. le. pro. hIrAlAla Ara. kApaDIyA. muMbAI. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) 9 jainajyotiSa. le. Do. Dabalyu kiraphala. bona jarmanI. 10 jainakAnuna le. zrIyuta je. ela. jainI dIlhI tathA pI. josa. evyasa banelavI bona jarmanI. 11 jainasAhityanI yuropadvArA khoja. le. Do. joha. novela. baralIna. 12 prAcIna jainasAhitya. le. Do. Dabalyu. zubiMga, haimavarga. 13 yuropamAM jainadharmanA pracAraka evareTa. vebara le. phinahenarizva . jarmanI. 14 jaina sAhitya ane kauTilya arthazAstra. le. Do. je. jolI, jarmanI. 15 jainadharmamAM mAro abhyAsa. le. Do. harmanajekobI bona. jarmanI. 16 bhAratanuM prAcIna tattvajJAna ane tenI sAthe jainadharmano saMbaMdha. le. Do. harmana jekobI. bona jarmanI. 17 bhAratIya sAhityamAM jainonuM sthAna. le. Do. vinTaranejha pretA. 18 buddha ane mahAvIra le. pro. ernasta lyumena. beDana. 19 khAravela zilAlekha. le. Do. sTenakaunau nAveM. 20 jaina gRhasthono dharma. le. DaoN. Ara. zAmazAstrI. mahIsura. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (129) 21 saMyuktaprAMta ane bihAramA zeSa prAcIna vastuo. le. rAva bahAdura hIrAlAla DIpUTI kamIzanara amarAvatI. 22 anyanyAyo sAthe jainanyAyanI tulanA. le. harisatyabhaTTAcArya ema. e. hugalI. 23 gujarAta ane jainonI madhyakAlIna rAjyanIti. le. zrIyuta kanhaiyAlAla munzI eDavokeTa muMbAI. 24 jainazikSaNa ane vidyA; le. nareMdranAtha laoN. ema. e. kalakattA. 26 jananItizAstra. le. pro. e. je. vijarI. vaDodarA. 25 jainonI IzvaramAnyatA. le. zrI. brahmacArI zItalaprasAdajI muMbAI. ___ A uparAMta mahAmahopAdhyAya haraprasAdazAstrI DhAkA / zrIyuta vidhuzekhara bhaTTAcArya zAMtiniketana, bholapura / zrIyuta banArasIdAsa ema. e. lAhora, zrIyuta pUrNacaMdra nAhAra ema. e. kalakattA / vigere vidvAnoe paNa nibaMdho lakhI mokalavAnuM vacana Apyu che paraMtu temaNe haju viSayanAM nAmo lakhI mokaLyAM nathI." A badhA lekhaka mahAzayonA lekho prasiddhi AvyA pachI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) paNDita puruSo jainamatanA svarUpane baNA prakAza svarUpathI joI zakaze temAM zaka nathI. temAM paNa pAMca sAta lekho to mainonA khAsa maulika siddhAnta svarUpanAja che evI amArI samana thaelI che. vAcaka varga paNa tevA svarUpathI joI zakaze evI amArI dhAraNA che. itya N vistareNa. saMgrAhakamunizrI amara vijayajI. mahArAja. } Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustaka chapAvavAmAM sAhAyya ApanAra sadgRhasthonA nAma. bharuca. nAma. ru. nAma ru. 501 zA. DAhyAbhAI dalapatabhAI. 15 zA. nagInadAsa jhaveracaMda tolATa. 5 zA. phUlacaMda vakhatacaMda. zA. nAthAmAI vakhatacaMda. copaDI 7 kheDA. vaDodarA. 201 zA. IzvaralAla gulAbacaMda. 101 zrI jainazAlA saMgha taraphathI. DabhoI. mIyAgAma. 101 zA. choTAlAla chaganalAla / 75 zA. kasturacaMda bhagavAnadAsa vanamAlI. kAjI. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) sInora. ru. nAma: 25 zA. nAthAbhAI narottamadAsa. 25 bAI harakora, haste tribhova nadAsa pItAMbaradAsa. 15 zA. caMpakalAla chaganalAla. 15 zA. hiMmatalAla. jI. mAstara ( jainajotiSI ) muMbaI. 10 zA. garabaDa dalapatarAma. 10 zA. nAthAbhAI naMdalAla. 7 zA. narottamadAsa zaMkaralAla. 1 zA. bhogIlAla maganalAla. 5 zA. chaganalAla karamacaMda. 5 bAI maMchA (zA. lallu nara zInI vidhavA) 5 zA choTAlAla haragoviMdadAsa. 5 zA. naMdalAla mohanalAla. 1 zA. nAnacaMda haragoviMda. copaDI. nAma. 15 zA. motIcaMda dharmacaMda. 11 zA. motIcaMda vajecaMda. 11 zA. nAthAbhAI zaMkara. 10 zA. nAthAbhAI garabaDa. 10 zA. lallubhAI narottamadAsa. 7 zA tribhovanadAsa pItAMbaradAsa. 7 zA. vajecaMda lallubhAI. 7 zA. motIlAla zAmajI. 5 zA. kAlIdAsa hIrAcaMda. 5 zA mUlacaMda bahe caradAsa. 5 zA. gulAbacaMda DAhyAbhAI. 5 zA. garabaDa zivalAla. 5 pArvatIbena haste nAnacaMda zaMkara 5 zA. tribhovanadAsa haragoviMda ( liloDa ) 1 zA. kIlAbhAI kesUra. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma. | copaDI. nAma. 5 zA. harilAla nemacaMda. 5 zA. chaganalAla motIcaMda. 5 zA. naMdalAla lakhamIcaMda. 5 zA. hiMmatalAla cunIlAla. 5 zA. phUlacaMda zivalAla. 5 zA. chaganalAla zaMkaralAla. 5 zA. maganalAla lallubhAI. 5 zA. nAthAbhAI zaMkara. 5 bAI devakora ( zA. choTA- 5 zA. cunIlAla kAlIdAsa. lAla mANekalAlanI maatushrii)| 5 zA. mohanalAla bhagavAndAsa. 3 bena cokasa ( zA. narottama 5 zA. naMdalAla cunIlAla. hIrAcaMdanI dikarI) 5 zA. nAthAbhAI naMdalAla. 3 zA. maganalAla dIpacaMda, 5 zA. vADIlAla sakhIdAsa. 3 zA. phUlacaMda jagajIvanadAsa. 5 zA. zaMkaralAla pItAMbaradAsa. 3 zA. IzvaralAla lAlacaMda. 5 zA. nagInadAsa motIcaMda. 3 zA. cunIlAla vajecaMda. 5 zA. dhArazIbhAI kacarAbhAI. 2 zA. motIlAla pItAMbaradAsa. 5 zA. cunIlAla narottamadAsa. 2 zA. narottamadAsa dIpacaMda. | 4 zA. maganalAla lAlacaMda. 2 zA. cImanalAla lakhamIcaMda, 4 zA. choTAlAla giradhara. 2 zA. maganalAla cunIlAla. 3 zA. cunIlAla bhavAnIdAsa. 2 zA. choTAlAla nAnacaMda. 3 zA. phogaTalAla pItAMbaradAsa. 2 zA. caMdulAla mohanalAla. 3 zA. khImacaMda lallu. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ru. nAma. / copaDI. nAma. 2 zA. kasturacaMda amIcaMda. 3 zA. goradhanadAsa vIracaMda. 2 zA. phUlacaMda zivalAla (mA- 3 zA. mUlacaMda lakhamIcaMda lapuravALA) (sADhalI) 2 zA. hemacaMda raNachoDa (mAMDavA) 3 zA. gulAbacaMda lakhamIcaMda , 2 zA. choTAlAla pItAMbaradAsa. 3 zA. garabaDa nAthAbhAI. 4 zA. lallubhAI maganalAla 3 zA. choTAlAla harilAla. DabhoIvALA. 3 zA. dharmacaMda bhavAnIdAsa. 2 zA. tribhovanadAsa devacaMda 3 zA. lallubhAI pItAMbaradAsa. (sADhalI ). 3 zA. haragoviMda narottamadAsa. 2 zA. chItAbhAI pAnAcaMda. 201 2 zA. dalapatabhAI lAlacaMda. 2 zA. nAthAbhAI harilAla. 2 zA. marottamadAsa hIrAcaMda. 2 zA. maganalAla raganAtha. 2 zA. chaganalAla kapUracaMda. 2 mAlasara lAibrerI. 1 zA. cunIlAla nAthAbhAI. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta mahAzayoe A pustaka chapAvavAmAM amUlya sAhAyya ApIne paropakAravRtti darzAvI che mATe temanuM kRtya anumodanAne pAtra che. bIjA paNa sadgRhastho A mArgarnu anukaraNa karaze to vizAla jainasAhityane khIlavavAmAM vAra nahIM lAge. .. A pustakanI kiMmata kevala nAmamAtranI rupiyo poNo rAkhavAmAM AvI che, utpannanI rakama jJAnakhAtAmAMja javAnI che. // iti zam // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra. prastAvanA. pRSTa * 7 oLI 4 azuddha janonA manadharma tattvana janaAcAryoma zuddha jainonA jainadharma tattvanA jainaAcAryo darzana kahe jainIyomAM merI gabarameMTa ac mu no kahe janIyomA 19 21 21 14 4 11 bherI gavanameMTa janI jenI motI motIlAlanI puruSArtha 22 22 23 TIpabhAM 12 15 7 puruSAtha dhaiya prayone aMgo Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa oLI 23 11 24 14 26 . 26 18 patha azuddha nibhatsanA nirbhartsanA janonI jainonI janadharma jainadharma janoe jainoe graMtha janAcArya jainAcArya janazAstroMse jainazAstroMse prathasamudAya granthasamudAya pUrNa janadarzana jainadarzana janamata jainamata janAdidazanokA jainAdidarzanokA m m 31 m dazana darzana dArzanikoke jainamata 32 1 dAzanIkoke 32 2 janamata yathAtha mati 433 jyAra yathArtha tA jyAre ___ Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha . . . . . . graMtho pramANa nigraMtho jainadharma jainaAgamo jainonA padArtha pRSTa oLI azuddha 43 9 prayo 43 11 mANa 45 11 nigrayo 46 10 janadharma 47 6. jano 478 janaAgamo 17. janonA padAtha prathama bhAga. 12 7 janadharma 12nI noTa 4 janonA 26 13 sArvabhauma 32 15 digdazana 41 9 svayaMbha 47 3 lokAnA 49 2 zraSTha 49 . catanya jainadharma janonA sArvabhauma digdarzana svayaMbha lokonA caitamya Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ilbon 49 49 49 52 53 57 58 61 oLI 9 71 71 o of 12 8 2 5 14 8 61 9 62 17 2 3 63 13 64 10 6 6 8 1 2 azuddha janayati mahAvIra janoe vattavuM kyuM kyu kyu atha AzvaSa saMsthApako kyuM janonA janonA pAkhaDa grantho o auttarIya jaTalI zuddha jainayati mahAvIre "jainoe vartaSu artha Azcarya dharmasaMsthApako karyu jainonA janonA pArdiSTa granthonuM che, temAM paNa auttarIya neTalI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha tatvAdarza hamArehI darzana yathArtha yathArtha pRSTa oLI azuddha 818 tatvAdasa 91 10 hamArahI 92 5 . dazana 107 yathAtha 126 10 yathAya 140 1 vadakA 144 tAtpaya - 3 . aya 3 dhama bhAga bIjo. vedakA mArgamA mAgamAM 153 tAtparya artha dharma bAtha vArtha 7 10 108 janasiddhAMta .stako saMbadha satrAlApako zalI jainasiddhAMta pustako saMbaMdha sUtrAlApako 16 12 zailI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa 23 25 oLI 7 19 azuddha mala zuddha mUla . prAcIna jainadharmanI cIna janadharmanI 107 sava vartana 110 jyAM 111 14 vana 112 15 padAtha padArtha 1298 jananIti jainanIti A pramANe keTaleka ThekANe chApatI vakhate TAipa una javAne lodhe akSaro, kAnA mAtrA ane repha vigerenI azuddhio thavA pAmI che, mATe vAcakone sudhArI vAMvavA bhalAmaNa karIe chIe, Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IN Por Favate & Personal use only ww.jainelibrary.org