Book Title: Gyandhara 01
Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Saurashtra Kesari Pranguru Jain Philosophical and Literary Research Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032449/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA n guNavaMta baravALIyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa prerita prakAzana IdhArA-1 saMpAdanaH guNavaMta baravALiyA : prakAzakaH saurASTrasarI prANaguru jaina philosophiksa enDalITararI rIsarca senTara SPR jena jyAzALA TrasTa, kAmAlena ghATakopara (ve), muMbai-86. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gyan Dhara Edited by Gunvant Barvalia Jan-2005 saujanyaH uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa akhila bhAratIya zve. stha. jaina konpharansa, muMbai prakAzaka: guNavaMta baravALiyA mAnada saMyojaka saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTara 316/1, siddhivinAyaka, hiMgavAlA lena, ghATakopara (i), muMbai-75. phona-2512 5658. mUlya rUA.100/ mudraNa vyavasthApaka zArIIpustaka bhaMDAra sTezana roDa, naDiyAda phona : (0268) 2566258 amadAvAda - saMparkaH phona H (079) 22110062 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA-1 goMDala saMpradAyanA tapasamrATa pU. zrI ratilAlajI ma. sA. nA suziSya zAsana prabhAvaka pUjya gurudeva zrI namramunijI ma.sA. ThA.ra. tthA adhyAtmayoginI pU.lalitAbAi svAmI (pU.bApajI) DaoN.pU.tarulatAjI A.ThA.nI pAvananizrAmAM uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa prerita akhilabhAratIya che. sthA. jaina konpharansamuMbai tthA saurASTrasarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTara dvArA Ayojita, kalpatarusAdhanA kendra mIyAMgAma karajaNa mukAme jAnyuArI 2004mAM yojAyela prathama jJAnasatramAM vidvAnoe rajU karelA nibaMdhono saMgraha.... III Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna satra eTale vidvAnonI jJAna draSTino samanvaya sAghato madhapuDo jJAna e Atmika bhojana che. jJAna prApti no puruSArtha e ja jJAna prAgTayano parama puruSArtha che. svanA jJAna ne paramanA jJAnavaDe pragaTAvavAnI prakriyA ja anaMta jJAna prAgaTayano puruSArtha che. amArA hiMgavAlA cAturmAsamAM jJAna sAdhanAmAM sahayogI supAtra zrI guNavaMtabhAIbaravALIyAe jainasAhityakAronI jJAna draSTine oLakhavAnA avasara rUpe jJAnasatra AyojavAnI vAta mukI e vAta ne kudaratanA khoLe kalpatarUadhyAtma kendra jayAM pu. bApajInI caraNarajanI pAvanatA prasarI che tevA zAMta vAtAvaraNamAM sAkAra karato avasara jJAna satra rUpe anubhavyo. aneka saMpradAyanA aneka vidvAnonI jJAna draSTine mANavAno avasara jJAnasatra che. A jJAna satrae jaina sAhityakAronI sthAnakavAsI - derAvAzI - digaMbara-terApaMthI paraMparA no samanvaya karanArI draSTinA madhapuDA samAna che AjJAnasatranAmaulIka madhane jJAnadhArArUpe sahumANIe ane paramajJAnane pragaTa karIe eja bhAvanA... pU. gurudeva zrI namramunijI ma.sA. IV Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpurNa jJAnanA aMzane sparzavAno prayoga - jJAnasatra sarvajJa sarvadarzI kevaLajJAnI paramAtmAnA jJAnamAM pratibiMbita thayela, A vizvano gUDha khajAno e ja sarvajJatA. AkhA vizvamAM eka sAthe darzana karanAra mahAzakti te kevaLajJAna. jenAM divya prakAzamAM eka aNu mAtra paNa. achatuM rahI zakatuM nathI. AvAsaMpUrNajJAna mAMthI mAnavamAtra ekAdanAnakaDA aMzane sparzI zake che evA ekAda- ekAdaaMzanuM darzana ane sparzana karavAno prayoga eTale ja A jJAnasatra. - parama meghAvI - parama prajJAzIla Agama jJAtA pUjayavara zrI namramuni ma. sA. nI nizrAmAM yojAyela A jJAna satrane sAnidhya maLyuM adhyAtma coginI, Atma rasanA pAna karAvanAra pUjaya bApajI lalitAbAI mahAsatIjInuM. AvI mahAna zaktiono Azraya pAmI A Ayojana saubhAgyazALI banI gayuM. AmaMtrika saMrva vidvAnoe pota-potAnA jJAna aMza ne sacoTatA pUrvaka sarala bhASAmAM pragaTa karyA ane enA para cAra cAMda lagAvyA pU. zrI namramuni mahArAjasAhebe.e chaNAvaTadvArA vikatavaryonAM cittane prasannatA arpavAnI sAthe eTalA ja prabhAvita karyA. AvA suMdara Ayojana arthe zrI guNavaMta baravALIyA sAthe jemaNe-jemaNe parizrama karyo te sarvano zrama saphaLa thato dekhAyo ane sahupramodabhAve pharI - pharI AvI nezrAne jhaMkhI rahayA. AvA jJAnarasa bharyA Ayojano thatAM rahe ane saha lAbhavita thatAM rahe. DaoN. tarulatAbAImahAsatIjI kilpataruadhyAtma kendra miyAgAma - karajaNa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna satra - 1 tArIkha - 10 ane 11 jAnyuvArI 2004 nizrA - gurudeva zrI namramuni ma.sA. bApajI pU.zrI lalItAbAI ma. saMyojaka - zrI guNavaMta baravALIyA Ayojaka - akhila bhAratIya che. sthA. jaina konpharansa muMbaI saurASTra kesarI prANaguru philosophikala enDa lITarasI rIsarca senTara saujanya - uvasaggaharaM bhakti grupa, muMbaI saMcAlaka - zrI praviNabhAI pArekha - ghATakopara sahayoga - zrI binAbena bhImANI - zrI yogeza bAvizI zrI milana ajamerA - zrI jagadIzabhAI dozI zrI pradIpabhAI zAha bhakti grupa - vaDodarA sthaLa - kalpatara adhyAtma kendra miyAgAma - karajaNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna e AtmAno mULa guNa che. jahA sUI paDiA na viNassaI / tahA jIve sasutte saMsAre na viNssai // Just as a threaded needle does not get lost even when it falls on the ground, Similarly the soul with knowledge of scriptures is not lost in the world of birth and death. jema doro parovelI soya paDI jAya to paNa khovAI jatI nathI, tema zrutajJAnI jIva saMsAramAM rakhaDato nathI. (uttarAdhyayana sUtra, 29-59) vidyAM cAcidyAM ca yastad vedomayaM saha avidyayA mRtyuM tItvAM vidyayAmRtamaznute / vidyA ane avidhA baMne sAthe ane yathArthataH jANe che te avidhA dvArA mRtyune tarI jAya che ane vidhA dvArA amRtane pAme che. - IzopaniSada : : 11 jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na koI; jJAnI vede dhairyathI ajJAnI vede roya. - zrImad rAjacaMdra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana kalpataru adhyAtma kendra mIMyAgAma karajaNa mUkAme jAnyu.2004nA yojAyela jainasAhitya jJAnasatramAM vidvAnoe raju karelA abhyAsalekho, nibaMdho graMthastha karIne jJAnadhArA-1 rUpe pragaTa karatA AnaMdanI lAgaNI anubhavu chuM. samayanA abhAve jJAnasatramAM keTalAMka nibaMdho raju karI zakAyA na hatAM ane keTalAMka abhyAsuoe potAnA lakhANo mokalyAM paNa teo kAraNo vazAta jJAnasatramAM upasthita rahI zakyAM na hatAM te lakhANo paNa ahIM graMthastha karyA che. jJAnasatramAM raju thayelAke AvelA lekhonuM dhoraNa eka sarakhuM ucca na paNa hoi zake chatAM AmAM pragaTa thatAM lekho vAMcI jijJAsuo abhyAsuone potAnA jJAnanI kSitijanA vistAra aMge, rajuAta aMge eka navI dizA jarUra sAMpaDI zake. prakAzanano hetu abhyAsuomAM utsAhanI lAgaNIne vadhAravAno che. AvA jJAnasatrathI vicAra vinimayanI taka vadhe che ane abhyAsuo ane vidvAno vacce AtmIya paricaya vadhavAthI eka bIjAne pUrakamAhitIno avakAza rahe che ane mArgadarzana maLe che. h A prakAzana kAryamAM zAsana prabhAvaka pUjya gurudeva zrI namramunijI ma.sA. pU. viduSI DaoN.tRlatAjInA ArzivAda ane mArgadarzana maLyA che. saMpAdana kAryamAM DaoN.rasikabhAi mahetA tathA mArA dharmapatnI DaoN.madhubena baravALiyAno sahayoga maLyo che. jJAnasatranA AyojananA preraka dAtA a.bhA.zve.sthA.jaina konpharansa tathA uvasaggaharaM sAdhanA TrasTanA TraSTIo tathA saMcAlakono AbhAra mAnuM chuM. ahIM graMthastha thayelA vividha abhyAsa lekho, jijJAsuonI jJAna pipAsA saMtoSaze ane abhyAsuo ane vidvAno mATe jete viSayonA saMdarbhagraMthanI sUcimAM sAmela thai Adara pAme tevI bhAvanA sAthe viramuM chuM. graMthamAM jinAjJA virUdhdha kAMi lakhANuM hoya ke prarUpaNA thai hoya to trividhe micchAmI dukkaDaMm. guNavaMta baravALiyA navembara-2004 601, smita epArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara (pU.), muMbai-7. E-mail : gunjanbarvalia@yahoo.com noMdha - uvasaggaharaM sAdhanA TrasTanI preraNAthI AgAmI jainasAhitya jJAnasatra-2 rAjakoTa mukAme 8-9-10 jAnyu.2005nA yojAze. VIII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA-1 arthakrama viSaya krama pRSTha. 48 1 jJAnasatrano ahevAla 2 paraMparAno daSTipUta viniyogaH jaMbusvAmI rAsa' DaoN.baLavaMta jAnI 5 3 zrImad rAjacaMdrajInuM jaina tatvajJAnamAM yogadAna pravINabhAI zAha 14 4 AcArya kundakunda DaoN. zekharacaMdra jenA 29 5 samayasAramAM mokSa adhikAra prA.aruNa joSI 38 6 zrImanI kavitA - eka saMkSipta darzana DaoN.jayaMta mahetA 42 7 zrImad rAjacaMdra prerakagAthA. prakAza zAha 8 aSTakaprakaraNamunI keTalIka vizeSatAo javAhara zAha 9 dhyAnanA saMdarbhe jaina sAdhanA paddhati razmibhAi jhaverI 10 jaina paraMparAmAM dhyAnasAdhanA DaoN.kokilA zAha 77 11 maMtra ane maMtramAM OMkAra DaoN.rekhA vorA 83 12 jainadarzana ane 'yoga bInA gAMdhI 94 13 jainadharmano pracAra-prasAra, Adhunika mAdhyamo DaoN.bipIna dozI 102 14 jainAcAra ane tattvajJAnanA pracAra DaoN. utpalA modI 107 15 mahAtmA gAMdhIjI, AcArya vinobAjIsaMtabAlajInAM maMtavyo .... DaoN.rasika mahetA 110 ! 16 sarvadharma upAsanA ane saMtabAlajI malkacaMda zAha 119 17 sarvadharma samanvayaH pU.vinobAjInA vicAro DaoN.niraMjanA vorA 127 18 sarvadharma samabhAvathI samadharma upAsanA DioN.pUrNimA mahetA 134 19 gAMdhI vicAramAM saMtabAla prayoga DaoN.zobhanA zAha 139 20 hastaprata saMzodhana-saMpAdananI pravRtti DaoN.jitendra zAha 145 21 hastalikhita kRtinA saMzodhananI prakyiA DaoN.kAntibhAi zAha 151 22 bhArata bAhyapradezamAM jaina hastaprato DaoN.kanubhAI zeTha 159 23 mahAmeghavAhana cakravartI rAjA khAravelA DaoN.reNukA poravAla 173 24 soLamAM saikAnA na kavi-samayasuMdara cImanalAla kalAdhara 180 IX Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya pRSTha. viSaya 25 patrakAratvamAM jainadaSTi kumArapALa desAI 185 26 caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako ane patrakAronI bhUmikA ku.taralAbena dozI 194 27 caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti... pro.navIna baDyiA 201 28 caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti.... chAyAbena zAha 207 29 caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti.... DaoN.kalAbena zAha 213 30 caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti.. 'DaoN. haMsAbena zAha 224 31 pudgala-parAvarta DaoN.ramaNalAla zAha 231 32 vaiyAvRtya e dhyAnanA UMDANanI pArAzIzI che guNavaMta baravALiyA 247 33 siddhasena divAkara ketakIbena zAha 253 34 jainAcAra ane tattvajJAnanA pracAra prasAra prA.nalinI zAha 262 35 anuprekSA zubhamAMthI zuddhatarakkI yAtrA madhubena baravALiyA 268 36 tADapatrIya hastalikhita jainagraMtho... varSA zAha 273 37 jainadharmanA prANa tattvo. DaoN.ramaNIka pArekha 278 38 caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti.... dhanalakSmI badANI 280 39 jainadharma ane ekyuprezara DaoN.devendra vorA 287 40 sarvodaya ane pU.vinobAjI pravINAbena gAMdhI 296 41 ja5 ane dhyAnanA saMdarbhe bhinna bhinna . jaina sAdhanA paddhati maMjulAbena vasA 299 42 japa ane dhyAnanA saMdarbhe... razmibena saMghavI 302 43 bhakti muktinI duti varSAbena pI. dozI 306 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasatrano ahevAla kalpatarU adhyAtmakendramAM jainasAhitya jJAnasatra saMpanna zAsanaprabhAvaka pU.gurudeva zrI namramunijI ma. sA. tathA adhyAtmayoginI pU.lalitAbAI ma.sa. (pU. bApajI), pU. DaoN. tarulatAjI mahAsatIjI Adi ThANAnI pAvananizrAmAM, muMbaInI traNa saMsthAo (1) akhila bhAratIya je.sthA.jaina konpharansa, (2) pU. prANaguru rIsarca senTara, (3) uvasaggaharaM sAdhanA TrasTanA saMyukta upakrame, mIyAgAmakarajaNa mukAme tA.10 ane 11 jAnyuArI, 2004 nA divase jainasAhitya jJAnasatra sarasa rIte pUrNa thayuM. A jJAnasatranA saMyojaka zrI guNavaMta baravALiyAno purUSArtha uttama rIte saphaLa thayo. tA. 10/1/2004 nA roja pU. lalitAbAI ma. sa. (pU. bApajI) mAMgalikathI A jJAnasatrano zubhAraMbha thayo. pU. gurudeva zrI namramuni ma. sAhebe Arzivacana ApI, jJAnasatranI saphaLatA mATenI zubhabhAvanA vyakta karI. padhArelA vidvAno tathA AmaMtritonuM jaina konpharansanA pramukha zrI maganalAla harilAla dozIe zrutasAdhanAmAM padhArela sarva vidvAnonuM umaLakAbhera svAgata karyuM hatuM. jaina sAhitya jJAnasatranI pUrvabhUmikA aMtargata paricayAtmaka vigato, saMyojaka zrI guNavaMta baravALiyAe ApI ane vidvAnonA sahakAra tathA upasthiti badala AnaMda vyakta karyo. pUrvAcAryo tathA jainakavionuM jaina tattvajJAnamAM yogadAna e vizenI beThakamAM adhyakSa, hemacaMdrAcArya yunivarsiTI bhASAsAhitya bhavananA adhyakSa Do.baLavaMta jAnIe jaina gurjara kavio ane pUrvAcAryonA gujarAtI sAhityamAM viziSTa yogadAnanI mAhitI ApI, A sarjakonI uttama kRtione abhyAsakramamAM sthAna maLe te mATe ApaNe sahiyAro prayAsa karavo joIe, tema jaNAvyuM hatuM. uparAMta A beThakamAM jainasAhitya jJAnasatra-1 jJAnadhArA-16 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) pU. DaoN. tarulatAbAI svAmI, (2) zrI pravINabhAI zAha, (3) Do. zekharacaMdra jaina, (4) prA.arUNabhAI jozI, (5) DaoN. jayaMta mahetA, (6) ketakIbena zAha, (7) zrI prakAzabhAI zAha, (8) javAhara zAhe vividha viSayo para nibaMdha vAMcana karyuM. A prathama beThakamAM pU. DaoN. tarulatAjIma.sa. jIe zrImarAjacaMdra, kavi banArasIdAsa ane avadhUta AnaMdaghanajI para, saMkSepamAM paNa atyaMta bhAvavAhI zailImAM vaktavya ApI sahane prabhAvita karyA. prathama satranI bIjI beThaka, prekSAdhyAna", maMgalayAtrA', 'jIvadayA' ane 'janmabhUmi', jainajagata kolamanA saMpAdaka zrI razmibhAI jhaverInA adhyakSasthAne japa ane dhyAnanA saMdarbhe bhinna bhinna jaina sAdhanA paddhati e viSaya para (1) DaoN. kokilAbena zAha, (2) Do. rekhAbena vorA, (3)kuM. bInAbena gAMdhI, (4) zrI jitendra kAmadAre judA judA viSayo para nibaMdha rajU karyA. samApanamAM razmibhAIe jaina japa ane jJAnasAdhanA paddhatinA AcaraNa dvArA kaI rIte asAdhya rogathI pote mukta thayA tenA svAnubhavanI vAta jaNAvI hatI. baporanA bIjA satranI prathama beThaka jainAcAra ane tattvajJAnanA pracAra-prasAra mATe samUhamAdhyamono vivekapUrNa upayoga e viSaya para muMbaI yunivarsiTI jainolojInA koorDineTara DaoN. bipina dozIe yuvAno mATe jJAnasatra yojavAnI bhalAmaNa karI hatI. A viSaya para (1) DaoN. utpalAbena modI, (2) zrI nalinIbena zAha, (3) DaoN. ramaNalAla pArekhe nibaMdhonuM vAMcana karyuM. baporanA bIjA satranI bIjI beThakamahAtmA gAMdhIjI, saMta vinobAjI ane munizrI saMtabAlajInA jIvana ane kRtinA saMdarbhe sarvadharma samabhAvathI sarvadharma upAsanA viSaya para lokasAhityanA maramI AgamanA abhyAsu prA. DaoN. rasikalAla mahetAe sarvadharma vicAra anubaMdhanA saMdarbhe munizrI saMtabAlajInA vicAronI chaNAvaTa karI hatI. uparAMta A viSayamAM (1) prA.malkacaMdazAha, (2) DaoN. niraMjanA vorA, (3) Do. pUnamabena mahetA, (4) zrI samIra zAhe nibaMdha vAMcana karyuM. jJAnadhArA-1) jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 10/1 nI sAMje, pazurakSAnA maMdira samI pareza-azoka gozALAnI mulAkAta ane rAtre sumerU navakAra tIrthamAM bhAvanAno lAbha lIdho. bIjo divasaH tA. 11/1/2004: jJAnasatranA bIjA divasano maMgalaprAraMbha zAsanaprabhAvaka pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nA uvasaggaharaM stotranA jApathI thayo. pU. zrIe pratyeka gAthAnuM ane stotranuM mahattva varNavyuM. saune apAra AnaMda ane anokhI zAMtino anubhava karAvyo. zrI guNavaMta baravALiyAe Ayojaka ane prerita traNeya saMsthAono paricaya Apyo. bIjA divasanA prathama satranI prathama beThakanA adhyakSasthAne ela. DI. InsTITayUTa opha InDolojInA DAyarekTara ane jainadharmanA abhyAsu DaoN. jitendra bI. zAhe dezavidezanA graMthAgAromAM sacavAyelI ApaNI hastapratonA saMzodhana, saMpAdana ane prakAzananI khUba ja agatyanI mAhitI ApI hatI. prAcIna tADapatrIya, hastalikhita tathA madhyakAlIna jaina sAhitya saMzodhananI pravRtti e viSaya paranI A beThakamAM (1) DaoN. kAMtibhAI zAha, (2) DaoN. kanubhAI zeTha, (3) DaoN. reNukAbena poravAla, (4) varSAbena zAha, (5) zrI cImanabhAI zAha kalAdhare' vividha viSayo para nibaMdho rajU karI badhAne A saMzodhana pravRttimAM rasa levA anurodha karyo. bIjI beThaka caturvidhasaMghonI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, vidvAno ane patrakAronI bhUmikA viSaya upara AMtararASTrIya khyAti prApta DaoN.kumArapALa desAIe caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti para vyApaka ciMtana rajU karI jainaekatA ane saMgaThana upara bhAra mUkyo hato .A beThakamAM (1)ku.taralAbena dozI (2)pro. navInacaMdra eca. kubaDiyA (3) chAyAbena zAha (4) DaoN. kalAbena zAha (5) DaoN. haMsAbena zAhe nibaMdha vAMcana karyuM hatuM. jJAnasatranI samApana beThakanA adhyakSasthAnethI muMbaI yunivarsiTI gujarAtI vibhAganA pUrva adhyakSa ane jaina graMthonA lekhaka, vidvAna jJAnadhArA-1 3 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. ramaNalAla cI. zAhe vividha beThakamAM vaMcAyela nibaMdhonA keTalAka aMzono ullekha karI ane temAM viziSTa pUrti karI hatI ane temaNe pudgala parAvarta viSaya paranA nibaMdhanuM vAMcana karyuM hatuM konpharansanA maMtrI zrI vrajalAla gAMdhI, zrI uvasaggaharaM TrasTanA TrasTI zrI parAgabhAI zAha, kalpatarU TrasTanA TrasTI zrI vinubhAI saMghANI vaDodarA, ANaMda ane karajaNa saMghonA pramukhonI upasthiti preraka banI rahI. uparAMta, sana phArmAnA DirekTara zrI zailezabhAI desAI, 700 netrayajJa dvArA AMkhanA traNa lAkha oparezano karanAra ane ginIsa buka opha varlDa rekorDamAM jenI noMdha karavAmAM AvI che, tevA 88 varSanI vayanA yuvAna jaina DaoNkTara zrI ramaNalAla dozI (ramukAkA) nuM sanmAna zrI pravINabhAI pArekhanA varada haste karavAmAM AvyuM. badhAM sarasvatIputronuM cAMdInI mudrAthI zrI yogezabhAI bAvIzInA haste sanmAna karavAmAM AvyuM. zrI guNavaMta baravALiyAnA AbhAradarzana sAthe jJAnasatranI madhura samApti thaI. zrI pravINabhAI pArekha, zrI pradIpabhAI zAha, zrI milana ajamerA, zrI jagadIzabhAI dozI, zrI yogezabhAI bAvIzI ane bInA benanA parizrame Ayojanane saphaLa banAvyuM. jJAnasatramAM Apela viSaya sivAyanA, vividha viSayo para AvelA ATha nibaMdhonuM samayanA abhAve vAMcana thaI zakyuM na hatuM. tema chatAM jaina sAhitya jJAnasatragraMthamAM temane samAvI prakAzana karavAmAM Avaze. tema jJAnasatranA saMyojaka ane konpharansanA maMtrI guNavaMta baravALiyAe jaNAvyuM hatuM. satra samApti pachI aNastutIrthanI vidvAnoe yAtrA karI, parama AnaMda mANI, jJAnasatranAM madhura smaraNo - uttama Ayojana badala saMsthA tathA saMyojakane dhanyavAda pAThavI pU. gurudeva zrI namramunijI ma. sA.nA mAMgalikathI, jJAnasatranI pUrNAhuti thaI. jJAnadhArA-1 4 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparAno daSTipUta viniyoga : 'jaMbusvAmI rAsa' (gujarAtI bhASA sAhityabhavana saurASTra yuni. rAjakoTanA pUrva adhyakSa, uttara gujarAta yuni. nA pUrva upakulapati, jainadarzananA vidvAna, deza-videzamAM jainadharma ane bhAratIya darzana upara seminAramAM aneka vAra bhAga sidhelo che, hAla inDiyana TIcarsa kAunsilamAM adhyakSa tarIke sevA Ape che.) DaoN. baLavaMta jAnI keTalIka vilakSaNa rAsakRtiothI jaina kathAsAhitya samRddha che, emAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajIkRta jaMbusvAmI rAsa'nuM paNa sthAna che. jaina kathA-sAhitya bahudhA caritrAzrita che. svAbhAvika che ke A caritrodhArmika, aitihAsika ke laukika paraMparAnAM hoya. emAM aitihAsika ke laukika paraMparAnAM caritrone to kalpanAnA baLe, varNananI vividha chaTAnA baLe ke pracalita lokamAnyatAo athavA daMtakathAonA baLe cittAkarSaka rIte kathAmAM prayojI zakAya paraMtu dharmacaritrane cittAkarSaka rIte rAsakRtimAM prayojavuM agharuM che. dharmacaritramUlaka rAsakRtiomAMthI A kAraNe ja bahu ochI rAsakRtio hRdayasparzI banI che. dharmacaritramUlaka rAsamAM hakIkatone vaphAdAra rahIne kathAnuM nirmANa karavAnuM hoya che. emAM jo enA racayitA pAse kathanakaLAnI AgavI hathoTI hoya to ja emAMthI kathArasa niSpanna karAvI zake. yazovijayajI evA eka dRSTipUta sarjaka che. hakIkataniSTha- paraMparAsthita kathAne potAnI rIte prayojIne emaNe`jaMbusvAmI rAsa'kRtinuM nimArNa karyuM che. yazovijayane jJAnanI aneka vidhAzAkhAono abhyAsa hato. jJAnanI lagabhaga badhI ja zAkhAothI teo abhijJa hatA. emanI e abhijJatAno lAbha`jaMbusvAmI rAsa' ne maLyo jaNAya che. Ama sarjakanuM bahupariNAmI vyaktitva kRtine AgavuM pariNAma arpatuM hoya che, eno paricaya paNa ahIMthI maLI rahe che. jJAnadhArA-1 5 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina rAsasAhityanI paraMparAmAM jaMbusvAmI rAsa be-traNa bAbate mahattva dhAraNa kare che? 1) jaina sAhityamAM jaMbusvAmI - kathAnakanI ghaNI paraMparA pracalita che, paNa emAMthI be paraMparA vizeSapaNe pracalita che. eka saMghadAsagaNinI 'vasudevahiMDI' ane bIjI, hemacaMdrAcAryanI triSaSThizalAkApuruSacaritra' nI. A banne paraMparAmAMthI yazovijayajI hemacaMdrAcAryanI paraMparAne anusaryA che. mAtra anusaryA nathI, emaNe potAnI rIte kathAnuM nirmANa karyuM che. emanI mULa kathAnepadhamAMTALavAnI zakti tathA kathanakaLAne kAraNe dharmacaritramUlaka kathAnakavALI kRti rasaprada rAsakRti banI zakI che. 2) bIjA daSTibiMduthI joie to jaMbusvAmInuM caritra rAsakRtine poSaka nathI. emAM kathAno kramika vikAsa nathI, jaMbusvAmIno uchera, lagna, dIkSA levAnI icchA, kaTuMbIjanonI anicchA, jaMbusvAmInI dalIlo, aMte saMmati maLavI, anya vyaktionuM paNa dIkSA levA tatpara thavuM - A sivAya kazAM kAraNo, pratyAghAto ke saMgharSanathI, paraMtu yazovijayajIahIM kathAnAMtattvonuM umeraNa karI zakyA che. sAmasAmA be pakSo UbhA karyA che. eka pakSe ghaNAMbadhAM che, jeo bhogavilAsa jevI sthaLa bAbatonI tarapheNa kare che, ane bIjA pakSe mAtra jaMbukumAra ekalA ja che, teo saMyamavairAgyano mahimA gAya che. A sAmasAmA mukAbalAne kAraNe bhAvakane kathAmAM rasa paDe che. banne bhAvane poSAka evI tarkapUrNa daSTAMtakathAo kramazaH prastuta thAya che. bhAvaka emAM khUMpato jAya che. e rIte jaMbusvAmI rAsa' e daSTAMta - kathAonI aTavI che. paNa e aTavImAM jaMbukamAra kendrasthAne rahyA che. AthI anekAneka daSTAMtakathAone eka sUtratatA prApta thAya che. Ama jaMbukumAra e kathAne ekatA arpanAra caritra tarIkenI mahattAdhAraNa kare che ane emAMthI rAsakRti nirmita thai che. jJAnadhArA-1 6 jainasAhitya jJAnasatra-1 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) samagra kathAne yazovijayajIe pAMca adhikAramAM vibhAjita karI che. emAM kathAo prastuta karavA mATe yazovijayajI kathanakendro badalatA rahe che. A badhI kathAone vividha DhALa, dezI duhA ane copAi baMdhamAM DhALI che. A rIte kathAnuM nimArNa ane enI abhivyaktinuM svarUpa, kendramAM rahela tarkapUrNa dalIlo tathA saMgharSanuM tattva rAsakRtine rasaprada banAve che. Ama, kathAnuM svataMtra rIte nirmANa, daSTAMtakathAono viniyoga ane kathanakaLAnI UMDI sUjha ema be-traNa bAbate jaMbusvAmI rAsa mane madhyakAlIna rAsakRtionA itihAsamAM mahattva dhAraNa karatI kRti jaNAi che. A traNeya muddAo vIgate joie. (1) bhAratIya kathAsAhityamAM temaja jaina kathAsAhityamAM avAMtarakathAnI eka sudIrghaparaMparA che. paraMtu mukhya caritranA jIvanano mAtra eka ja prasaMga ane enI AsapAsa trevIsa jeTalI kathAo gUMthAyelI hoya, ema chatAM ekasUtratA paNa jaLavAi hoya e virala che. ahIM yazovijajIe AvuM kathAnaka rAsagRti mATe pasaMda karyuM che. zreNika rAjAnA praznanA uttara rUpe mahAvIra prabhu pote svamukhe vidhubhAlInI kathA kahe che. guptamatinA be putro RSabhadatta ane jinadAsa. jinadAsanI sevA bASabhadatta kare. emAM pAchI magadhadezanA saMgrAmamAM rASTrakUTa- revatInI avAMtarakathA AraMbhAya, A kathAmAM bhavadeva ane bhavadatta e be caritro kendrasthAne che..bhavadatte dIkSA laine Agamano abhyAsa karyo. koi muni potAnA anujabaMdhune dIkSA apAvavAmAM asaphaLa rahyA eTale bhavadatta munie Takora karI. bhavadatta muni vihAra karatA-karatA bhavadeva pAse pahoMce che tyAre bhavadevanAM nAgilA sAthe lagna thatAM hoya che.bhavadatta A prasaMge yuktipUrvaka pAchA phare che. bhavadeva ane nAgilA AthI bhavadatta muninI pAchaLa pAchaLa nIkaLI paDe che. bhavadevane bhavadatte potAnuM eka pAtra UMcakavA ApyuM. chevaTe jJAnadhArA-1 ( 7 - | jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhA pAchA pharyA, paNa ziSTAcAranA bhAga rUpe bhavadava to bhavadattanI pAchaLapAchaLa pAtra UMcakIne cAlatA ja rahyA. rastAmAM bhavadatta munie pUrvAzramanI badhI vAto ukheLI. e rIte rasto pasAra thai gayo. guru pAse pahoMcIne bhavadattamunie kahyuM ke mAro anuja baMdhu dIkSA levA utsuka che. bhavadevane pUchyuM. bhavadevane Azcarya to thayuM ke mArA vize khoTuM bolIne kema mane dIkSArthI tarIke oLakhAvyo haze?paNa potAnA moTAbhAine kaMi khoTA paDAya ? evuM vicArIne hA kahI dIdhI ane dIkSA paNa lIdhI. pachI thoDAM varSo bAdabhavadatta muni to ugra tapazcaryA karIne anazana AcarIne devalokanA deva thayA. A bAju bhavadevanA manamAMthI nAgilA dUra thai na hatI. eTale have bhAinA kALadharma pAmyA pachI dIkSAno vezatyajIne nAgilAne meLavavAnA hetuthI bhavadeva nAgilAnA nagaramAM Ave che. nAgilAne potAnA mananI vAta jaNAve che. nAgilAnA upadezathI bhavadeva dIkSAno sAdhuveza choDatA nathI ane vratanAM AcaraNa tarapha vaLe che. pachI to nAgilAe paNa dIkSA lIdhI. bIjI bAju bhavadattanA jIve devalokamAMthI cyavIne paMDarIkiNI nagarImAM vajUdatta rAjAnI yazodharA rANIne tyAM putra rUpe janma lIdho. enuM nAma sAgaradatta rAkhyuM. aneka rANIone paraNIne vAdaLAnA darzanathI vairAgya pAmIne dIkSA laine te avadhijJAnane pAmyo. bhavadevano jIva vItazoka nagarInA padharatha rAjAnI rANI vanamAlAne tyAM putra rUpe avataryo. enuM nAma zivakumAra rakhAyuM. zivakumAre sAgaradatta muni pAse dIkSA levAnI IcchA vyakta karI. mAtA-pitAnI anujJA na maLavAthI dIkSA na lIdhI. pUrvabhavanuM jJAna thayuM ane aMte vratAcaraNa karIne manathI sAgaradatta munino ziSya banIne samaya pasAra karIne aMte devaloka pAmyo. te pachI vidhunAlI rUpe janabhyo. =jJAnadhArA-1 8 3 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI pAchI avAtarakathA. jemAM khoDInapura nagaranA somacaMdra rAjA ane dhANI rANI, enA prasannacaMdra, valkalaciri - e caritronI kathA cAle. Ama zreNika rAjAnA praznanA uttara rUpe jaMbukumAranA pUrvabhavanA caritrane sparzatI cAra kathAo mahAvIra bhagavAna pote kahe che. RSabhadatta ane jinadAsanI kathA che. emAM avAMtarakathA rUpe bhavadatta-bhavadevanI kathA ane emAMthI sAgaradatta-zivakumAranI tathA bIjI eka prasannacaMdra ane rAjarSinI kathA phUTI nIkaLe che. e rIte prathama adhikAramAM cAra kathAo eka mukhya kathAmAMthI avAMtarakathA rUpe pragaTIne vikasatI jovA maLe che. bIjA adhikAramAM jaMbukumAranA janma uchera ane lagna sudhInA kathAnaka pachI prathama rAtrIe zayanakakSAmAM prabhava nAmano cora praveze che ane amuka vidyA zIkhavIne enA badalAmAM bIjI vidyA zIkhavAnI spRhA vyakta kare che. paNa ene khyAla Ave che ke jaMbukumAra to dIkSA levAnI IcchA dharAve che eTale ene aTakAvavA mATe saMsAranA sukhane bhogavavAnuM kahe che, jenA pratyuttara rUpe jaMbukumAra eka pachI eka ema traNa coTadAra kathAo kahe che - madhubiMdunI, kuberadattanI ane mahezvaradattanI. ema traNa daSTAMtakathAo dvArA jaMbukumAranA mukhe traNa kathAo nirUpAi che. trIjA adhikAramAM jaMbukumAranI AThapatnIomAMthI traNa patnIo dIkSA na levA mATe samajAve che ane e mATe poSAkarUpa daSTAMtakathAo kaho che. A traNeyane jaMbukumAra eka pachI eka pratyuttara rUpe vairAgyabhAvane daDhAvatI kathAo kahe che. Ama kula cha daSTAMtakathAo A trIjA adhikAramAM jaMbukumAranI traNa patnIone mukhe tathA jaMbukumArane mukhe nirUpAi che. cothA adhikAramAM bAkInI bIjIcAra patnIo jaMbusumArane dIkSA na levA samajAvavAnA bhAga rUpe daSTAMtakathAo kahe che, jenI sAme pratyuttara rUpe jaMbukumAra paNa cAreyane eka pachI eka kathAo kahe che. Ama ahIM ATha kathAo nirUpAyala che. HjJAnadhArA-1 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA aMtima adhikAramAM AThamI patnI jayazrI jaMbukumArane dIkSA na levAnuM samajAvatAM nAgazrInI kathA kahe che, jenA pratyuttara rUpe jaMbukumAra lalitAMgakumAranI kathA kahe che. samagra rAsamAM vairAgyano mahimA rajU karatI agiyAra daSTAMtakathAo jaMbumAranA mukhe rajU thai che. traNa prabhAva coranI samakSa ane ATheya patnIo samakSa ekaekamaLIne kula ATha. uparAMta cAra mahAvIra bhagavAnane mukhe ane ATheya patnIo dvArA ekaeka maLIne ATha. ema badhI maLIne kula trevIza daSTAMtakathAo ahIM che. A badhI kathAo bhAvazabalatA ane saMgharSathI pUrNa hoi svataMtra kathA tarIke paNa rasaprada che. paraMtu enuM svataMtra kathA tarIkenuM mUlya bhAvakacittamAM aMkAtuM nathI. kAraNake kendrasthAne jaMbukumAra che. bIjI kathA mATe kutUhala rahe che ane ema jaMbukumAra rAsa eka kathAkRti tarIke vikase che. Ama yazovijayajI paraMparAne anuSaMge potAnI rIte rAsakRti mATe AvuM kathAnaka pasaMda karIne aMte emAMthI kathAnuM nirmANa karI zakyA e madhyakAlIna gujarAtI rAsasAhityanI paraMparAmAM viSayasAmagrInI daSTie mahattvanuM udAharaNa che. (2) 'jaMbusvAmI rAsanuM kathAnaka Ama daSTAMtakathAothI sabhara che. paraMparAmAMthI prApta A badhI kathAone emaNe potAnI rIte padhamAM kALI che. erIte yazovijayajI dvArApunaHabhivyakti pAmelI A kathAo emanI daSTipUta viniyogazaktinI paricAyaka che. daSTAMtakathAonAM caritranAM varNanomAM ke prasaMgolekhanamAM aneka sthAne potAnI sargazaktino paricaya temaNe karAvyo che. lalitAMgakumAranuM Alekhana, jaMbukumAranA dIkSA prasaMganuM Alekhana tathA e mATe saMghanuM rUpaka prayojyuM che e badhAMne AnA udAharaNa rUpe nirdezI zakAya. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 - /10 10 = janasAhitya jJAnasatra-1= jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhI daSTAMtakathAono viniyoga padhavArtAmAM bhAvakanAM utsukatA tathA kutUhalane vadhAravA ke poSavAnA paribaLa rUpe ja mAtra nathI, kathAo coTadAra, rasaprada hovA chatAM hakIkate enI sAme bIjI zI kathA haze e mudda- vicAra bhAvakanA cittamAM satata udbhavato rahe che. eTale A badhI kathAo maLa kathAne vikasAvanAra paribaLarUpa -prasaMgarUpa kathAo tarIke ahIM viniyoga pAmI che. Avo bhAva jALavI rAkhavAmAM yazovijayajInI mULa kathAnAyaka kendramAM rahetevA vAtAvaraNanuM nirmANa karI zakavAnI daSTi - sUjha kAraNabhUta che. jaMbusumAranI dIkSA levAnI IcchAthI te enI paripUrNatA sudhInI ghaTanA ahIM kendramAM che. A mATe avAMtarakathAonI hAthavagI paraMparAne potAnI rIte prayojI emAMthI yazovijayajInI sarjakadaSTino paricaya maLI rahe che. avAMtarakathAo mAtra kathArasa mATe nahIM paNa abhivyaktinA eka bhAga rUpe arthapUrNa banI rahe ane sAthosAtha mULa kathAne vikasAvanAra paribaLa banI rahe e rIte ahIM khapamAM levAI hoI enuM vizeSa mahattva che. (3) yazovijayajIe daSTAMtakathAone AdhAre kathAnuM nirmANa karyuM e kharuM, paraMtu e kathAnI abhivyaktinuM svarUpa paNa abhyAsano viSaya banI rahe e kakSAnuM che. emAMthI yazovijayajInI kathanakaLAnI sUjhanuM darzana thAya che. samagra kathApAMca adhikAramAM vahecAyelI che. A pratyeka adhikAra DhAlamAM vaheMcAyelA che. prathama adhikAramAM pAMca DhAla che. bIjAmAM ATha, trIjAmAM nava, cothA ane pAMcamA adhikAramAM sAta sAta ema kula chatrIsa DhAlamAM kathA rajU thayelI che. vacce vacce duhA ane copAIo che. bahudhA dharmopadeza ke sarjakane abhipreta anya muddAo A copAI ke duhAbaMdhamAM abhivyakta thayela =jJAnadhArA-1 11 -janasAhitya jJAnasatra-1= Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kathAprasaMga pUrNa thAya tyAM DhAla pUrNa thAya che. keTalIka lAMbI kathAo be traNa ke cAra DhAla sudhI paNa vistarela che. padhamAM - DhAlamAM mAtra kathAnaka ja rajU thayuM che evuM nathI. vacce vacce kathAMtargata pAtranA sukha, duHkha, viraha AdibhAvone upasAvatAM varNano paNa sarjake prayojela che. pAtranAM vividha prakAranAM vartaNUka-vyavahAranAM varNano paNa sarjake karyA che. prabhavazora, kuberadatta, vidhumAlI, nAgilA, durgilA, ItyAdi caritrone AnAM udAharaNa tarIke darzAvI zakAya. A varNano caritronAM cittanA bhAvane tAdaza kare che. e kAraNe kathAkRti bhAvapUrNa ane hRdayasparzI banI che. Ama padhamAM potIkI rIte arthapUrNa varNano yazovijaye prayojyAM che. bodha-upadeza mATe bahudhA duhAbaMdha khapamAM lIdhela che. dharmano mahimA, je AgalI DhALamAM kathAmAM nihita hoya che, e ahIM tArasvare pragaTa thAya che. DhAlane dezImAM DhALela che. kyAMya dezInuM punarAvartana nathI. te samayanI pracalita dezIonI pasaMdagI yazovijaye karelI jaNAya che. dezI vaividhya Ama sUjhapUrvakanuM che. A kRtinI geyatAnuM e sUcaka che. trIjA adhikAranI pAMcamI DhAlamAMnI zAMti sadA manamAMI' vasaI e dezImAM pAsenAe kahelI nupUrapaMDitA ane ziyALanI kathAno prAraMbhano bhAga samucita rIte nirUpAyela che. e ja rIte cothA adhikAranI trIjI TAlanI buddhisiddhinI kathA mATe pasaMda karelI dezI 'beDalaI bhAra ghaNo chaI" e ja vArtA kema karo cho ? paNa arthapUrNa jaNAya che. A dezIvaividhyamAMthI yazovijajInI tatkAlIna pracalita gIto taraphanI prIti-rucino paNa paricaya maLI rahe che. =jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 = 12 12) janasAhitya jJAnasatra-1E tya jJAnasatra-1) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama yazovijayajInI kathanakaLAnI sUjhano paNa jaMbusvAmI rAsa' mAMthI khyAla Ave che. A rIte jaMbusvAmI rAsa' kathAnuM nirmANa e mATe daSTAMtakathAono sUjha-pUrvakano viniyoga ane arthapUrNa evI kathanakaLA ema traNa bAbate madhyakAlIna gujarAtI rAsaparaMparAmAM mahattvanI kRti lAgI che. paraMparAthI paricita evA sarjaka eno daSTipUta rIte viniyoga kare tyAre emAMthI eka potIkI racanAnuM sarjana kaI rIte zakya bane che e daSTibiMduthI paNa A rAsakRtinuM mUlya che. Ama yazovijayajIe triSaSThizalAkApuruSacaritra mAMnI kathAne potIkI pratibhAno pAsa ApIne 'jaMbusvAmI rAsa kRtinuM nirmANa karyuM che. saMdarbhasAmagrI 1) jaMbusvAmI rAsa , saMpA. ramaNalAla cI zAha 2) madhyakAlIna gujarAtI kathAsAhitya, hasu yAjJika 3) ArAmazobhA rAsamALA, saMpA. jayaMta koThArI zAstra subhASita kAvyarasa, vINA nAda vinoda, catura male jo caturane, to Upaje pramoda. upAdhyAya yazovijaya (zrIpAla rAsa) jJAnadhArA-1 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrajInuM jaina tattvajJAnamAM yogadAna le. pravINabhAi sI. zAha (amadAvAda sthita jainadharmanA vidvAna abhyAsu, anekaparyuSaNa vyAkhyAnamALAmAM dezavidezamAM vidvatApUrNa pravacano Ape che ane jaina dharmanA vividha viSayo upara lekho lakhe che.) 'parama puruSa prabhu sadaguru parama jJAna sukhadAsa, jene ApyuM bhAna nIja tene sadA praNAma zrImajIe potAnA jabarA jJAnanA kSayopazamathI je sAhitya sarjana karyuM che temAM jinAgamomAM vItarAgakathita siddhAMtanA vividha viSayo uparanuM temanuM ciMtana khUba mAnanIya che. dravyAnuyoganA viSayo uparanA temanA vivecane lokabhogya bhASAmAM gadha - padya zailImAM vizALa jaina-jainatara samudAyane jainatatvajJAnano svAda cakhADyo che. dravyAnuyoga vize zrImanI racanAo dravyAnuyoga ane mokSamArganA jijJAsuo mATe zrImade nivRtti pachI (sa 153 pachI) keTalAka mahAprabaMdhonI racanA karavAno prAraMbha karyo hato paNa te prabaMdho aparNa rahyA hatA. alabatta saMkSepamAM-sUtrAtmaka zailImAM lakhAyelo A prAraMbhano bhAga paNa aneka rIte mArgadarzaka banI rahe tevo che. A mahAprabaMdhomAM mukhyatve : 1) AnaMdaghana covIzI - aMtargata RSabhajina stavana vivecana (aM.753) 2) duHkha nivRtti upAyarUpa vItarAga mArga (aM. 755) 3) mokSa siddhAMta (aM. 757) 4) paMcAstikAya (aM. 766) ane jJAnadhArA-1 - 14 ) janasAhitya jJAnasatra-1 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5) vyAkhyAna sAra- 1- 2 (aM. 918, 919) A uparAMta zrImadgI dravyAnuyoganI sUkSmamImAMsA jaina mArgaviveka, dravyaprakAza, duHkha mImAMsA, jIva-karma-vicAra, dravyabhAva AzravAdi tattvavicAra, mokSamArga vageremAM paNa jovA maLe che ane hAtha noMdha 1-51-para-pa3-83, 2-4, 3-6 e Adi aMkomAM dravyAnuyoga ane mokSamArganI gahana vicAraNA che. dravyAnuyoga paratve zrI nemicandra siddhAtikanevakRta dravyasaMgraha ane kuMdakuMdAcArya racita paMcAstikAya' Adi graMthono UMDo prabhAva temanA para hato. temAM varNita dravyanA svarUpane anulakSIne temane mukhyatve potAnAM maMtavyo pragaTa karyA che. zrImajInA potAnA adhyAtma viSenA vicAronuM Alekhana zrImad rAjacaMdranA pAramArthika lakhANono (patrano) saMgraha graMthamAM jovA maLe che. jainadarzananA pAyArUpa mukhya viSaya samyaga darzana' viSe zrImajIe khUba uMDANapUrvakanuM ciMtana pragaTa karyuM che. anaMtakALathI je jJAna vahetuthatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM matyAMtara karI jeNe bhavanivRtti rUpa karyuM te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra. (zrImad rAjacaMdra varSa- 31 pATha- 839) zAstrakAroe je vAta lakhI che, teno dhvani rajU karatA zrImajI A paMktimAM jaNAve che ke bhavanivRtti athavA saMsAranI rakhaDapaTTIno aMta lAvanAra ane mokSa sudhI pahoMcADanAra vizvamAM koipaNa tatva hoya to te samyagadarzana che. bhAratanA tamAma darzanakAroe samyagadarzanane judI judI jJAnadhArA-1) ( 15 ) jaiinasAhitya jJAnasatra-16 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASAmAM rajU karI AtmAnI anubhUti mATenuM A anivArya aMga jaNAvyuM che. jaina darzanakAro darzAve che: "samakita viNanavapUravI, ajJAnI kahevAya, samakita viNa saMsAramAM araho paraho athaDAya". zAstrakAroe je vAta karI che teja zrImajIe uparanA zabdomAM samajAvyuM che ke samyagadarzana vinA samyagajJAna nathI ane tyAM sudhI meLaveluM mithyAjJAna anaMtakALathI AtmAne 84 lAkha yonimAM bhaTakAve che. paNa Aja jJAna samyagadarzana AvyA pachI A saMsAramAMthI samaya pAke tyAre nivRtti apAve che ane tethI samyagadarzanane namaskAra karuM chuM. "jagatanA abhiprAya pratye joine jIva padArthano bodhapAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joine pAmyo nathI je jIvajJAnInA abhiprAyathI bodhapAmyo che, te jIvane samyagadarzananI prApti thAya che". prabodhAya vivekAya hitAya prazamAya ca : samyaka tattvopayezAya sattA sUkitaH pravartateH arthAtaH sata purUSonI uttama vANI jIvone Atma jAgRtirUpa prakRSTajJAna, viveka, hita, prazamatA ane samyaka prakAre tatvono upadeza thavA mATe pravarte che. khUba mArmika vAta A paMktimAM zrImajI kahe che ke saMsAranAM tamAma kSetromAM jIve badhAMno abhiprAya sAMbhaLyo, mAnyo, svIkAryo ane jIvanano vikAsa e doraNe karavA mAMDyo paNa zAstronAM vacanomAMjJAnIonA abhiprAyomAM zraddhA rAkhI nahi. vizvAsa karyo nahi ane asaMkhya bhavothI jIva rakhaDI paDyo che. samyagadarzana pAmavAno sacoTa upAya ApaNI buddhimAM gama paDe che nahIM, chatAM ApaNA AtmAnA ekAMta hita mATe jJAnIoe batAvelA mArgane svIkAravuM te che. majAjano cena, gataH sa patthAH je mArge AgaLa jJAnadhArA-1 16) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnIoe AtmakalyANa karyuM te AtmAonA mArge AgaLa vadhavA, AtmajAgRti keLavavA mATe sat puruSoe uttama vANI dvArA upadeza Apyo che. eja sadbhuta che. eja prakRSTa jJAna athavA vijJAna che, eja dhyAna che ane eja uttama tapa che je jene pAmIne A jIva nija zuddha sahajAtma svarUpamAM laya pAme, svarUpaniSTha thAya A zlokanI sAdI bhASAmAM samajaNa ApavI hoya to kahI zakAya ke H "1 // "jJAnasya phalaM virati", "sA vidhA yA vimukataye" Aja bodhapATha zrImadbhu emanA ane sacoTa zabdamAM ahIM samajAve che. AtmasvarUpanI anubhUti karAve, nijAnaMdanA svarUpamAM rasa pamADe, potAnA AtmasvarUpamAM sthira banAve teja zruta samyag che, teja jJAna jJeya, heya, upAdeya padArthono viveka jagADI Atmahita samyatApa ane zubha dhyAnanA mArge AtmAne dorI jAya che. AtmAnA 6 sthAna viSeno ane tenI mAnyatAno svIkAra samyagadarzana sAthe saMkaLAyelo che te vAta zrImadbhue 25 mA varSanA 305 mAM patramAM kahI che tathA patra 324 mAM ullekha che keH AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizvala rahe che, tene samAdhi prApta hoya che. samyakadarzananuM mukhya lakSaNa vItarAgatA jANIe chIe ane teno anubhava che. 'AtmA che", ema je pramANathI jaNAya AtmA nitya che ema je pramANathI jaNAya AtmA bhoktA che ema je pramANathIjaNAya che mokSa che ema je pramANathI jaNAya, ane teno upAya che, ema je pramANathI jaNAya, te vAraMvAra vicAravAyogya che. adhyAtmasAramAM athavA bIjA game te graMthamAM e vAta hoya to vicAravAmAM bAdha nathI. kalpanAno tyAga karI vicAraNA jJAnadhArA-1 17 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogya che. zrImajI saraLatAthI samajI zakAya e samyagadaSTi upara prakAza pAtharatAM lakhe che ke samyagadaSTi eTale bhalI daSTi apakSapAte sArAsAre vicAravuM tenuM nAma vivekadaSTi ane vivekadaSTi eTale samyagadaSTi emanuM bodhavuM tadana kharuM ja che. vivekadaSTi vinA kharuM kyAMthI sUjhe ? ane kharuM vinA pUruM grahaNa paNa kyAMthI thAya ? mATe saghaLA prakAre samyagadaSTino upayoga karavo joie. jainadarzanamAM zAstramAM varNavela sadaiva tattva, sadguru tattva ane sadhdharma tattva e traNa tattva vrata upara zrImajI samajAvatAM zikSA pATha8-9-11 mAM nIce mujaba vivecana lakhe che. zikSApATha-8 sat devatattva jeone kevalyajJAna ane kevalyadarzana prApta thAya che. karmanA samudAya mahAugra tapodhyAna vaDe vizodhana karIne jeo bALI nAkhe che. jeoe caMdra ane zaMkhathI ujjavaLa evuM zukla dhyAna prApta karyuM che. saMsAramAM mukhyatA bhogavAtA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra karma bhasmIbhUta karIne jeo svarUpathI vihAra kare che, sarva karmanA mULane jeo bALI nAkhe che, vItarAgathaikamagrIkhathI akaLAtA pAmara prANIone parama zAMti ApavA jeo zuddhabodha bIjano megha dhArA vANIthI upadeza kare che karmaphaLa kSaya karyA prathama zrI mukhavANIthI jeo chadamasthatA gaNI upadeza karatA nathI. aDhAra dUSaNathI rahita, saccidAnaMda svarUpathI virAjamAna ane mahAudhotakara bAra guNa jeomAM pragaTe che, janma, maraNa ane anaMta saMsAra jeno gayo che te sat deva nijhartha AgamamAM kahyA che, te doSarahita zuddha AtmasvarUpane pAmela hovAthI paramezvara kahevAya che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1- - 18 18 jainasAhitya jJAnasatra-1e tya jJAnasatra-1 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSApATha-9 sat dharmatattva adhogatimAM paDatA AtmAne dharI rAkhanAra je vastu tenuM nAma dharma kahevAya che. edharma tattvanA sarvajJa bhagavAne bhinna bhinna bheda kahyA che. temAMnA mukhyatve bheda cheH 1) vyavahAradharma, 2) nizcayadharma vyavahAradharmamAM mukhya dayA che, bAkInAM cAra mahAvrato dayAnI surakSA mATe che, dayAnA 8 bheda vyavahAra dharmamAM che. 1) dravyadayA, 2) bhAvadayA, 3) svadayA, 4) paradayA, 5) svarUpadayA, 6) anubaMdhadayA, 7) vyavahAradayA, 8) nizcayadayA. e ATha prakAranI dayA vaDe karIne vyavahAradharma bhagavAne kahyo che. emAM sarva jIvanuM sukha, saMtoSa, abhayadAna saghaLuM vicArapUrvaka jotAM AvI jAya che. bIjo nizcayadharma potAnA svarUpanI bhramaNA TALavI, AtmAne AtmabhAve oLakhavo. A saMsAramAM te mAro nathI, huM ethI bhinna parama asaMga, siddhasadaza zuddha AtmA chuM enI AtmasvabhAva vartanA te nizcaya dharma che. zikSApATha-11 sadgurutattva saMsArarUpI samudrane kASTha svarUpI guru ja tare che, ane tArI zake che, jinezvara bhagavAnanI bhAkhelI AjJApaNe AhAra jaLa letA hoya, bAvIza prakAranA pariSaha sahana karatA hoya, jJAta, dAMta, nirAraMbhI ane jitendriya hoya, saiddhAMtika jJAnamAM nimagna hoya. dharma mATe mAtra zarIrano nirvAha karatA hoya, TUMkamAM teone kASTha svarUpa sadguru jANavA. jJAnadhArA-1 19 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrakArono mata samajAvatAM zrImajI kahe che ke je AvAM uttama traNa ratnone deva-guru-dharmane ja svIkAre che, temanA upara zraddhA rAkhe che, temanI AjJAmAM rahe che, e jIvo niyamA samyagadarzana pAmelA che. vyavahAradaSTie A rIte zraddhALuNasaMpanna ane samyakatva pAmanArAne zrImajI lakhe che ke tene saMsAra kevo lAge? "saMsAra sukhanA ekamAM paNa jo duHkhanuM vedana na thAya to vedhasaMvedha pada samakita pUrNa pAmyA na kahevAya". zikSApATha-52 mAM saMsAranuM svarUpa samajAve che. jJAnIoe vairAgya zA mATe bodhyo ? saMsAra kevo che ? jJAnIoe ene anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita caLa - vicaLa ane anitya kahyo che. "anaMtabhavanuM paryaTana, anaMtakALanuM ajJAna, anaMtajIvanano vyAghAta, anaMtamaraNa, anaMtazoka e vaDe karIne saMsAracakramAM AtmA bhamyA kare jJAnIo saMsArane kSaNabhara paNa sukharUpa kahetA nathI, tala jeTalI jagyA paNa saMsAranI jhera vinA rahI nathI. anaMtapApa, anaMtazoka, anaMta duHkha joine jJAnIoe A saMsArane asAra kahyo che, te satya che, e bhaNI pAchuM vALI jovA jevuM nathI, tyAM duHkha duHkhane duHkha ja che, duHkhano e samudra che. vairAgya eja anaMta sukhamAM lai janAra utkRSTa bhomiyo che. jJAnadhArA-1 20) jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra-40mAM rAga dveSa ane moha e traNa doSo vize samajAvatAM zrImadbhu lakhe che keH anAdikALanA mahAzatrurUpa rAga, dveSa ane mohanA baMdhanamAM te potAnA saMbaMdhI vicAra karI zakyA nathI, manuSyatva, Aryadeza, uttamakuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che ane samakita AvyA vinA rahe nahi. jinapratimA ane jinapUjA viSeno hakArAtmaka abhigama jaNAvatAM zrImadbhu lakhe che ke H mArI jijJAsA vItarAgadevanI AjJAnA ArAdhana bhaNI che. ema satyatAne khAtara kahI darzAvyuM che ke prathama pakSa satya che, eTale jinapratimA ane tenuM pUjana zAstrokta, pramANokta, anubhavokta ane anubhavamAM levA yogya che, mane te padArthono je rUpe bodha thayo athavA te viSaya saMbaMdhI mane je alpa zaMkA hatI te nIkaLI gai, te vastunuM kaMi paNa pratipAdana thavAthI koipaNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze, ane te vastunI siddhi jaNAya to te saMbaMdhI matabheda tene TaLI jAya, te sulabha bodhipaNAnuM kArya thAya ema gaNI TUMkamAM keTalAka vicAro pratimA siddhi mATe darzAvuM chuM. paNa mArI pratimAmAM zraddhA che, mATe tame saghaLA karo e mAre kahevuM nathI, vIra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana tethI thatuM jaNAya to tema karavuM. samyagadRSTinI prApti aMge graMthibhedanuM zAstrokta svarUpanuM varNana karatAM zrImadbhu lakhe che : varSa 22 5tra - 47. A patramAM zrImadbhu samajAve che ke, "anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhImAna, anaMtAnubaMdhImAyA ane anaMtAnubaMdhIlobha e cAra tathA mithyAtva mohanIya, samyakatva mohanIya, mizra mohanIya e traNa ema e sAta prakRti jyAM sudhI kSayopazama, upazama jJAnadhArA-1 21 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kSaya thatI nathI tyAM sudhI samyakTaSTi thavuM saMbhavatuM nathI. e sAta prakRti jema jema maMdatAne pAme tema tema samyakatvano udaya thAya che. te prakRtionI graMthi chedavI parama durlabha che. jenI te graMthi chedAi tene AtmA hastagata thavo sulabha che. tattvajJAnIoe eja graMthine bhedavAno pharIpharIne bodha karyo che, je AtmA, apramAdapaNe te bhedavA bhaNI daSTi Apaze te AtmA Atmatvane pAmaze e niHsaMdeha che". AgaLa zrImajI jaNAve che ke jagatamAM satparamAtmAnI bhakti-sattharusatsaMga-sazAstrAdhyayana-samyakadaSTipaNuM ane satyoga e koi kALe prApta thayA nathI. thayA hota to AvI dazA hota nahIM paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSono bodhadhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavo eja anaMtabhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya dharmadhyAnanuM svarUpa varSa-22 jaNAvatAM zrImajI lakhe che ke: A kALamAM rUpAtIta sudhI dharmadhyAnanI prApti keTalAka sapuruSone svabhAve, keTalAkane sadgururUpa nirUpama nimittathI ane keTalAkane satsaMga Adi lai aneka sAdhanothI thai zake che. e dharmadhyAnamAM nIcenI cAra bhAvanAthI bhUSita thavuM saMbhave che. 1) maitrI - sarva jagatanA jIva bhaNI nirverabuddhi. 2) pramoda - aMzamAtra paNa koino guNa nIrakhIne romAMcita ullasavA. 3) karUNA - jagatanA jIvanAM duHkha dekhIne - anukaMpita thavuM. 4) madhyastha ke upekSA - zuddha samadaSTinA baLavIryane yogya thavuM. cAra tenAM AlaMbana che, cAra tenI ruci che, cAra tenA pAyA che, ema aneka bhede vaheMcAyeluM dharmadhyAna che. pratyeka darzanamAM AtmAno ja bodha che jJAnadhArA-1 === 22 3 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mokSa mATe sarvano prayatna che to paNa ATaluM to Apa paNa mAnya karI zakazo ke je mArgathI AtmA-AtmAta, samyakajJAna-yathArthadaSTi pAme te mArga sapuruSanI AjJAnusAra sammata karavo joie. ahIM koi paNa darzana mATe bolavAnI ucitatA nathI kahI zakAya ke je puruSa vacanapUrvApara akhaMDita che, tenuM bodheluM darzana te pUrvApara hitasvI che, AtmA jyAMthI yathArtha daSTi kiMvA vastudharma pAme tyAMthI samyakajJAna saMprApta thAya te sarva mAnya che. varSa-23 patra 105 mAM zrImajI samajAve che ke mahAvIranA bodhane pAtra koNa ? 1) satpaSanAM caraNano icchuka 2) sadeva sUkSmabodhano abhilASI 3) guNa para prazastabhAva rAkhanAra 4) brahmavatamAM prItimAna 5) jyAre svadoSa dekhe tyAre tene chedavAno upayoga rAkhanAra 6) upayogathI eka pagaluM paNa bharanAra 7) ekAMtavAsane vakhANanAra 8) tIrthAdi pravAsano ucharaMgI 9) AhAra, vihAra, nihArano niyamI 10) potAnI gurutA dAkhavanArA evo koipaNa puraSa te mahAvIranA bodhane pAtra che, samyakazAne pAtra che. samyaka dazAnAM pAMca lakSaNo che. je varSa23-135 mAM zrImajI jaNAve che ke zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA. krodhAdika kaSAyonuM zamI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI, athavA anAdikALanI vRtti zamI javI te zama. jJAnadhArA-1 23 jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta thavA sivAya bIjI koipaNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahi te saMvega. yArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNI thai are jIva, have thobha e nirveda. mahAtmaya jenuM parama che evA nispRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatAne zraddhA AsthA. e saghaLA vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA A lakSaNo avazya manana karavA yogya che. smaravAyogya che. icchavA yogya che. anubhavavA yogya che. vItarAga- sarvajJa tIrthakara bhagavaMtonI bhaktinuM vizeSa mahattva darzAvatA zrImadajI jaNAve che zikSApATha-13 mA jinezvaranI bhakti, bhAga - 1 mAM lakhe che ke vicakSaNa koi zaMkaranI, koi brahmAnI, koi viSNunI, koi agninI, koi bhavAnInI, koipegambaranI ane koi isu khristanI bhakti kare che. teo bhakti karIne zI AzA rAkhatA haze? he satyapriya jijJAsu, te bhAvika mokSa meLavavAnI parama AzAthI e devone bhaje che. tyAre ethI teo uttama gati pAme ema tamAro mata che ? teonI bhakti vaDe teo mokSa pAme ema huM kahI zakato nathI. jeone te paramezvara kahe che teo kaMi mokSane pAmyA nathI. to pachI upAsakane e mokSa kyAMthI Ape ? zaMkara vagere karmakSaya karI zakyA nathI ane dUSaNa sahita che ethI te pUjavAyogya nathI. e dUSaNo kyAM kyAM te kaho. ajJAna, kAma, hAsya, rati, arati vagere maLIne aDhAra dUSaNamAMnuM eka dUSaNa hoya to paNa te apUjya che, ema samartha paMDite paNa kahyuM che ke =jJAnadhArA-1e = 24 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "paramezvara chuM ema mithyA rIte manAvanArA puruSo pote potAne ge che, kAraNa, paDakhAmAM strI hovAthI teo viSathI Dare che, zastra dhAraNa karelA hovAthI dveSI Thare che. japamALA dhAraNa karyAthI teonuM citta vyagra che, ema Thare che Ama che to pachI bIjAne teo kema tArI zake ? vaLI keTalAka avatAra levA rUpe paramezvara kahevarAve che to tyAM amuka karmanuM prayojana te parathI siddha thAya che". ajJAna, niMdA, mithyAtva, rAga, dveSa, avirati, bhaya, zoka, gupsA, dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vIryaMtarAya ane upabhogAMtarAya kAma, hAsya, rati ane arati e aDhAra dUSaNonuM varNana zAstramAM Ave che. tyAre pUjya koNa ane bhakti konI karavI ke je vaDe AtmA svazaktino prakAza kare. zuddha saccidAnaMda svarUpa - 'anaMtasiddhanI' bhaktithI temaja sarvadUSaNa rahita karma-malahIna, mukta, nIrAgI, sakaLabhayarahita, sarvajJa, sarvadarzI jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che. te anaMtajJAnI bhagavAna to nIrAgI ane nirvikAra che ane stuti, niMdAnuM ApaNane kaMi phaLa ApavAnuM prayojana nathI, ApaNo AtmA je karmadaLathI gherAyelo che temaja ajJAnI ane mohAMdha thayelo che te TALavA anupama puruSArthanI AvazyakatA che, sarva karmaLa kSaya karI anaMtajIvana, anaMtavIrya, anaMtajJAna ane anaMtadarzanathI svarUpamaya thayA evA jinezvaranuM svarUpa AtmAnI nizcayanaye riddhihovAthI e puruSArthatA Ape che, vikArathI virakta kare che, zAMti ane nirjarA Ape che, talavAra hAthamAM levAthI jema zaurya ane bhAMgathI nazo utpanna thAya che, tema e gaNa cisvanathI AtmA svasvarUpAnaMdanI zreNIe caDhato jAya che, darpaNa hAthamAM letAM jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che tema siddha ke jinezvara svarUpanAM ciMtavanarUpa darpaNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. jJAnadhArA-1) 25. jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra prakAranA nikSepono ullekha karatAM zrImajInAma sthApanAnuM mahattva zikSA pATha-14 mAM jaNAve che keH siddhasvarUpa pAmelA te jinezvaro to saghaLApUjya che tyAre nAmathI bhakti karavAnI kaMi jarUra che ? hA, avazya che, anaMta siddha svarUpane dhyAtAM je zuddha svarUpanA vicAra thAya te to kArya paraMtu e je je vaDe te svarUpane pAmyA te kAraNa kayuM ? e vicAratA ugra tapa, mahAna vairAgya, anaMtayA, mahAnadhyAna, e saghaLAnuM smaraNa thaze, teonA ahaMta tIrthakarapadamAM je nAmathI teo vihAra karatAM hatAM te nAmathI teonA pavitra AcAra ane pavitra caritra, aMtaHkaraNamAM udaya pAmaze, je udaya pariNAme mahAlAbhadAyaka che, jema mahAvIranuM pavitra nAma smaraNa karavAthI teo koNa, kyAre kevA prakAre siddhi pAmyA, e caritronI smRti thaze ane ethI ApaNe vairAgya, viveka, ityAdikano udaya pAmIe. zikSApATha18 cAra gati zAtAvedanIya- azAtAvedanIya vedatAM zubhAzubha karmanAM phaLa bhogavavA A saMsAravanamAM jIva cAra gatimAM bhamyA kare che. e cAra gati khacita jANavI joie. 1) narakanI gati - mahAraMbha - madirApAna, mAMsabhakSaNa ityAdika. tIvra hiMsAnA karanArA jIvo aghora narakamAM paDe che tyAM leza paNa sAtA, vizrAma ke sukha nathI. mahAaMdhakAra vyApta che. aMgachedana sahana karavuM paDe che. agnimAM baLavuM paDe che ane charapalAnI dhAra jevuM jaLa pIvuM paDe che. anaMta duHkhathI karIne jyAM prANIbhUta saMkaDAza, azAtA, ane valavalATa sahana karavo paDe jJAnadhArA-1= 26 ) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che je dukhane kevaLajJAnIo paNa kahI zakatA nathI ahohotedukha anaMtIvAra A AtmAe bhogavyA che. 2) tiryaMca gati - chala, jUTha, prapaMca, ityAdika karIne jIva siMha, vAgha, hAthI, mRga, gAya, bheMsa, baLada, ityAdika zarIra dhAraNa kare che te tiryaMca gatimAM bhUkha, tarasa, tApa, vadhabaMdhana, tADana, bhAravahana karavA ityAdikanAM duHkhane sahana kare che. 3) manuSya gati - khAdha, akhAdha viSe vivekarahita che, lajAhIna mAtA putrI sAthe kAmagamana karavAmAM jene pApApApanuM bhAna nathI, niraMtara mAMsabhakSaNa, corI, parastrIgamana, vagere mahApAtaka karyA kare che, e to jANe anArya dezanAM anArya manuSya che. AryadezamAM paNa kSatriya, brAhmaNa, vaizya, pramukha matihIna, daridrI, ajJAna ane rogathI pIDita manuSyo che, mAna-apamAna ityAdika aneka prakAranAM duHkha teo bhogavI rahyA che. devagati - paraspara, vera, jhera, kleza, zoka, matsara, kAmAmada, sudhA, ityAdikathI devatAo paNa AyuSya vyatIta karI rahyAM che, te devagati. ema cAra gati sAmAnyarUpe kahI A cAre gatimAM paNa keTalAya duHkha ane AtmasAdhanAmAM aMtarAyo che. have saMkSepamAM zrImajIe emanA prakAzana-sarjana - ciMtana-vivecanamAM nIcenA viSayono samAveza karelo che. zikSA pATha- 2112 bhAvanAnuM svarUpa zikSA pATha- 35 navakAra maMtranuM svarUpa ane mahAbhya zikSA pATha- 37sAmAyika vicAra zikSA pATha-40pratikramaNa vicAra zikSA pATha-pa3prabhu mahAvIranA jIvananuM ane jaina zAsananuM varNana jJAnadhArA-1) 27 | jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA pATha-59 brahmacaryanI navavADanuM vivecana zikSA pATha - 744 prakAranA dhyAnanuM svarUpa zikSA pATha - 81 paMcamakALa ane 6 ArAnuM varNana zikSA pATha- 82 syAdvAda ane anekAMtavAdanI samaja zikSA pATha - 93navatattvanuM svarUpa zikSA pATha- 129 praznottarI rUpe karmavAda zikSA pATha- 103 14 guNasthAnakonI samaja A lisTa paNa lAMbu thavA jAya che. TUMkamAM zrI zrImajIe jaina tattvajJAnanA tamAma viSayo upara avasare avasare sAhitya sarjana karyuM che. jaina darzananA mukhya graMtho 45 AgamomAM tattvajJAnanA aneka viSayonuM nirUpaNa jovA maLe che. A graMthono abhyAsa bALajIvo mATe durlabha che ane e viSayo upara patro ke pustakonA prakAzana dvArAga padha ane praznottarI zailImAM zrImadajIe saMkSiptamAM saraLa bhASAmAM vivecana karI jaina-zAsananI khUba prazaMsanIya prabhAvanA karI che, ema abhyAsa pUrNa ciMtana karatA cokkasa paNe kahI zakAya ane udAra manathI vicArIe to, zAstra vaphAdArIMpUrvaka zAtrAjJA mujaba emaNe jaina darzananA tattvajJAnane vizALa jaina samudAya sudhI pahoMcADyuM che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 -28 28 = janasAhitya jJAnasatra-15 hitya jJAnasatra-1| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya mukunda -DaoN. zekharacaMdra jaina (amadAvAdathI prasiddha thatAM tIrthaMkaravANI' sAmayikanA vidvAna taMtrI, dezavidezamAM avAranavAra jainadharma para pravacano Ape che. jainadharmanI aneka saMsthA sAthe saMkLAyelA che, AzApurA jaina meDikala TrasTanA TrasTI che.) digambara AmnAyamAM AcArya kukundanuM mahattvapUrNa sthAna che.digaMbara paraMparAmAM to bhagavAna mahAvIra ane gautama gaNadhara pachI kukundAcAryane ja vaMdanA karavAmAM Ave che. vaMdanAno A zloka nIce majaba cheH maMgalaM bhagavAna vIro maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kundakundAdyo jainadharmo'stu maMgalam / / Ano artha che ke bhagavAna mahAvIra, gautama prabhu ane dharmanI sAthe kukundAcArya paNa maMgaLa svarUpa che. jo saMpUrNa jaina sAhitya upara draSTi karIe to dravyAnuyoga athAt darzananA ATalA moTA gajAnA vidvAna anyatra dekhAtA nathI. jyAM sudhI temanI aitihAsikatAno prazna che tenA viSe pUrNa jANakArI prapta thatI nathI. ApaNe jANIe chIe ke prAcIna sAhitya ke graMthomAM AcArya ke kavio potAnA nAmano ullekha khUba ja ocho ke nahivata karatA hatA. AvuM ja zrI kundakundAcArya sAthe paNa thayuM haze. A kAraNe ja ApaNe nizcita rUpe temanA viSe vizeSa nakkara mAhitI prApta karI zakatA nathI. jo ke'bArasaaNuvekkhA' graMthamAM emanA nAmano ullekha prathama vakhata ja jovA maLe che. idi Nicchaya-vavahAraM jaM bhaNiyaM kundakundamuNiNAhe / jo bhAvai suddhamaNo so pAvai paramaNivvANaM / / bhAvArtha e ke kundakundAcArye nizcaya ane vyavahAra saMbaMdhe je kathana karyuM che tene zuddha hRdayathI svIkAranAra paramanirvANane prapta kare che. A pariprekSyamAM jainasAhitya jJAnasatra-1 jJAnadhArA-1 29 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kukundAcAryanA TIkAkAra jayasena ane zrutasAgarasUrIe paNa 'bArasaaNuvekkhA'graMthane kukundanI kRti svIkAra karI che.'bodhapAhuDamAM AcArya kukundAcArye potAnA gurunuM nAma bhadrabAhu darzAvyuM che. temane eneka gAthAonA AdhAre e spaSTa thAya che ke AcArya kukundanA guru zrutakevalI bhadrabAhu svAmI hatA. 'tIrthaMkara mahAvIra aura unakI AcArya paraMparA' graMthamAM ullekha che ke IndranandIe potAnA zrutAvasAramAM 'kaSAyapAhuDa' ane 'SakhaMDAgama' nAmanA siddhAMta graMthonI racanA viSe ullekha karyA pazcAt lakhyuM che ke A banne siddhAMtagraMtho 'konDaGgapura' mAM padmanandimunimahArAjane prApta thayA ene teoe 'SakhaMDAgama' nA prathama traNa khaMDo upara sAITha hajAra zloka pramANa 'parikarma'nAmaka graMthanI racanA karI. AcArya devasene paNa AcArya padmanandinI prazaMsA 'darzanasAra' graMthamAM karI che. jai paumaNaMdiNAho sImaMdharasAmidivvaNANeNa / Na vibohai to samaNA kahaM sumaggaM pA jyAre ApaNe kundakundAcAryanA graMthanI carcA karIe chIe tyAre ApaNI samakSa temanA mukhya be bhASyakAro ke TIkAkAro amRtacaMdrasUrI ane jayasenAcAryanA nAma tarI Ave che. jo ke amRtacaMdrasUrIe temanA mUlagraMthakartAnA saMdarbha viSe koI nirdeza karyo nathI. paNa jayasenajI lakhe che ke 'padmanandi jayavaMta ho, jeoe mahAna tattvonA kathana karanAra samayaprAvRtta rUpI parvatanI vRddhi... uddhAra karIne bhavya jIvone arpaNa karI che.'(samayasAra syAdvAdAdhikAra) pote jayasenajIe paMcAstikAyanI TIkAmAM kukundAcAryanuM apara nAma padmanandi darzAvyuM che. emanA mate to kundakundAcArya kumAranaMdi siddhAMtadevanA ziSya batAvavAmAM AvyA che. AcArya kukunda viSe evI kiMvadaMtI (lokavAyakA) che ke teoe videhakSetramAM jaI sImaMdhara svAmInA darzana karyA hatA. ane temanI divyavANI sAMbhaLIne AdhyAtma tattva grahaNa karIne pAchA pharyA hatA, ane AdhyAtmanA jijJAsu mATepaMcAstikAya graMthanI racanA karI hatI. AcArya kukunda viSe digambara saMpradAyamAM be kathAono vizeSa rUpe ullekha karavAmAM Avyo che. jJAnadhArA-1 30 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka kathAmAM temanA pUrvajanmanI e kathA che ke je bhavamAM te bhIla hatA ane zAstronI rakSA karavAne kAraNe temane puNyodayathI A jJAna prApta thayuM hatuM. bIjI kathAno ullekha paM nAthurAma premIe karatA lakhyuM che ke mAlava dezanA dhArApura nagaramAM kumudacaMdra nAmano rAjA rAjya karato hato. temanI rANInuM nAma kumudacaMdrikA hatuM.A rAjAnA rAjyamAM kundazreSThI potAnI patnI kuMdalatA sAthe nivAsa karatA hatA. temane kukunda nAmano putra utpanna thayo. A bALaka nAnapaNathI ja gaMbhIra, ciMtanazIla ane pragatizIla hato.jyAre te agiyAra varSano thayo te samaye nagaranA udyAnamAM eka munirAja padhAryA. temanA upadeza sAMbhaLavA mATe nagarajano ekatra thayA.kukunda paNa temAM saMmilita thayA. munirAjano upadeza sAMbhaLIne teo virakta thaI gayA ane digambara dIkSA dhAraNa karI muni banI gayA. teMtrIsa varSanI AyumAM temane AcAryapadaprApta thayuM. temanA gurunuM nAma jinacaMdra varNavavAmAM AvyuM che. evI ja rIte bIjI kathA A pramANe che ke jyAre teo AgamagraMthano svAdhyAya karI rahyA hatA tyAre temanA manamAM kiI zaMkA utpanna thaI ane dhyAnastha thatA ja teo videha kSetramAM sImaMdhara svAmInA samovazaraNamAM pahoMcI gayA. tyAM eka aThavADiyA sudhI rahI potAnI zaMkAonuM samAdhAna prApta karyuM. kahevAya che ke jyAre teone AkAzamArgathI laI javAmAM AvI rahyA hatA tyAre temanI mayUrapicchI paDI javAthI teoethoDAka samayasudhI gRddhapicchIthI kAma calAvyuM ane tethI ja emanuM eka nAma gRddhapiccha paNa maLe che. eka evI paNa kathA prApta thAya che ke eka vakhata giranAra yAtrA samaye temano koI zvetAMbara sAdhu sAthe jainadharmanI prAcIna paraMparA viSe vAda-vivAda thayelo. kahe che ke brAhmIdevInA mukhathI evuM kahevAmAM AvyuM ke digambara nirguntha mArga ja prAcIna che. A rIte temanI zakti ane digambara paraMparAnI prAcInatAno ullekha phukundasvAmI sAthe joDAyelo che. jo ke A badhI ghaTanAono ullekha digambara zAstromAM ja che. jenA anya koI pramANa upalabdha nathI. loko A kathAo kukundAcArya sAthe joDIne temanI prAmANikatA siddha kare che. jJAnadhArA-1 31 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakundAcArya dakSiNa bhAratanA nivAsI hatA ane je ullekho prApta thayA che te pramANe temanA pitAnuM nAma karmanDa ane mAtAnuM nAma zrImatI hatuM. temanA janamasthAnuM nAma kauDakundapura mAnavAmAM Ave che. evI mAnyatA paNa che ke emanA mAtA-pitAne emanI prApti, baSine dAna ApavAnA prabhAvathI thaI hatI ane samaya jatA gAmanA nAma parathI ja temanuM nAma kundakunda prasiddha thayuM. nAnapaNathI ja teo buddhimAM kuzaLa ane vairAgya bhAvothI bharelA hatA ane A kAraNe ja teoe yuvAvasthAmAM ja dIkSA grahaNa karI ane potAnA ucca caritra ane vizALa adhyayanane kAraNe AcAryapade pratiSThita thayA. ApaNe upara jANyuM tema temanA traNa-cAra nAmono ullekha prapta thAya che. dvAdaza anuprekSAnI gAthAthI emanuM nAma kundakunda maLe che to jayasenAcAryanI TIkAmAM temanuM nAma padmanadimAnavAmAM AvyuM che ane kyAMya vRddhapicchadhArI paNa maLe che. zravaNabelagolAmAM zilAlekha naM 40, 42, 43,47, 50 mAM A kathanonI punarAvRtti jovA maLe che. (jainazilAlekha saMgraha, saujanya : tI.mahAvIra aura unakI AcArya paraMparA) te uparAMta vakragrIva ane ailAcArya nAma paNa prApta thayA che. vijayanagaranA eka abhilekhamAM temanAM pAMca nAmono ullekha nimna prakAre che. AcAryaH kundakundAkhyo vakragrIvo mahAmuniH / elAcAryo gRddhapiccha iti tannAma paMcadhA / / DaoN. hArnale A pAMca nAmano ullekha karyo che. jo ke zilAlekhomAM vakragrIva, ailAcArya ke cUddhapiccha nAmano ullekha maLato nathI ane zravaNa belagolAnA adhilekha naM. 54mAM vakragrIva nAma prApta thAya che. tenAthI te kundakundanA nAmanuM paryAyavAcI siddhathatuM nathI. anyathA zilAlekha na 346, 34mAM vakragrIva nAma aMkita che. paNa tenAthI paNa kundakundanA nAma sAthe koI meLa besato nathI. mAtra kundakundasvAmInuM aparanAma padmanadi jarUra pramANita thAya che. je pramANe temanA nAma ane janmasthAnanI vAstavikaparicaya satyarUpe jJAnadhArA-1 32 jinasAhitya jJAnasatra-1e Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upalabdha nathI te pramANe ja temanA gurU viSe paNa lokoe vividha nAmo prastuta karyA che. AcArya jayasenanA matAnusAra teo kumAranaMdI siddhAMtadevanA ziSya hatA. jyAre naMdI saMghanI paTTAvalI mujaba kundakundanA guru jinacaMdra hatA. kundakujAcArye pote potAnA guru tarIke bhadrabAhu svAmInA nAmano ullekha karelo che. jo ke vidvAnoe aneka sAdyonA AdhAre ema paNa mAnyuM che ke kumAranaMdInuM guruziSyatva kundakunda sAthe ghaTita thatuM nathI. 'tIrthakara mahAvIra aura unakI AcArya paraMparAmAM A pramANeno ullekha che ke naMdI saMghanI paTTavalImAM mAghanaMdI, jinacaMdra ane kumudacaMdranA nAmono kramazaH ullekha che. AnAthI phalita thAya che ke mAghanaMdI pachI jinacaMdra ane jinacaMdrayachI kundakudane uttarAdhikAra prApta thayo haze.mATe amArU anumAna che ke kudAkundanA gurUnuM nAma jinacaMdra hovuM joIe. A ja graMthamAM kundakuMdAcArya dvArA pote ja badrabAhunA ziSya hovAno saMdarbha bodhapAhuDa graMthanI be gAthAomAM prastuta che. saddaviyAro hUo bhAsAsuttasu jaM jiNe kahiyaM / so taha kahiyaM NAyaM sIseNa ya bhaddabAhussa / / bArasaaMgaviyANaM caudasapuvvagaviulavittharaNaM / suyaNANibhaddabAhU gamayagurU bhayavao jayaU / / AcArya jugalakizora mukhtArajIe baMne gAthAomAM prathama gAthAno saMbaMdha bhadrabAhubIjA sAthe ene dvitIyagAthAno saMbaMdha zrutakevalI bhadrabAhu sAthe prastuta karyo che. temane teoNgamaka gurU mAne che. ahIM gamaka gurUno bhAvArtha che-jJAna, preraNA ane Ano prayoga paraMparAgata zrutakevalI mATe ja thayo che. be bhadrabAhuonI kalpanA saMbhava nathI. paM. kailAzacaMdra zAstrI paNa A tathyanI puSTi kare che. A carcAthI ATaluM spaSTa thAya che ke kudAkudAcArya mUlasaMghanA AcArya hatA, dakSiNa bhAratanA nivAsI hatA ane zrutakevalI bhadrabAhunI paraMparA temane prApta thaI hatI ane mATe ja temanA te temanA "gamaka gurUkahevAyA ane paTTAvalI temanA gurUnuM nAma jinacaMdra ane dAdAgurunuM nAma mAghanaMdI hatuM. amoe upara temanI jIvananI ghaTanAo viSe je ullekha karelo che jJAnadhArA-1 33 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ullekha AcArya jayasene 'paMcAstikAya TIkA' mAM paNa karelo che ane AcArya zubhacaMdranI garvAvalImAM paNa prApta thAya che ke AcArya padmanaMdIe urjayantagiri upara pASANanI sarasvatInI mUrtine paNa vAcAla banAvI dIdhI hatI. tenAthI sArasvata gacchano janma thayo. AvI ja mAnyatA kavi vRMdAvane phaNa svIkArI che. paM. nAthurAma premIe paNa svIkAra karyuM che ke giranAra parvata para digambara ane zvetAmbaro vacce koI vivAda avazya thayo haze. (jaina sAhitya aura ItihAsa) AcArya kukundano samaya premIjInA mate vikramanI trIjI zatAbdInuM aMtima caraNa che. temano tarka che ke vIra nirvANa savaMtanA 683 varSa pazcAta kukunda thayA.dharasena, uccAraNAcArya vagerenA samayane 50-50 varSa mAnI laIe to kundakundano samaya vikramanI trIjI zatAbdInA aMtima caraNa siddha thAya che. bhagavAna 'mahAvIra aura unakI AcArya paraMparA' mAM DaoN. nemicaMda jaine ullekha prastuta karyo che ke DaoN. pAThakane rASTrakUTa nareza goviMdarAja tRtIyanA ja be tAmrapatro prApta thayAM che. temAMthI eka zak savaMta 719no che ane bIjo zak savaMta 724no che. A tAmrapatromAM kauMnDakondAnvayanA taurNAcAryanA ziSya puSpanaMdi ane temanA ziSyanA nAmano nirdeza che. emanA mate prabhAcaMdra zak savaMta 719mAM ane temanA dAdA gurU taurNAcArya zak savaMta 600mAM thayA haze. kundakundane temanAthI 150 varSa pUrva mAnI zakAya. A dRSTie kundakundano samaya zak savaMta 450nI AsapAsa hoya zake. e pramANeno ullekha paNa maLe che ke kukundAcArye paMcAstikAyanI racanA zivakumAra mahArAjanA saMbodhana mATe karI hatI. A zivakumAra mahArAjano samaya zak savaMta 450nI AsapAsa mAnavAmAM Ave che . A pramANe paNa temano kAla I.sa. 528 mAnI zakAya che. pro. e. cakravartIe DaoN. hArnale dvArA prakAzita sarasvatIgacchanI digaMbara paTTAvalInA AdhAre kundakundanA AcAryapade pratiSThita thavAno kAla IsA pUrve 8 mAne che ane temano janma IsA pUrva 52 kahyo che. AcArya jugalakizoramukhtAre svIkAryu che ke kundakuAndAcArya vIranirvANa savaMta 683 pahelA thayA nathI paNa pachI thayA jJAnadhArA-1 34 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. taoe saMpUrNa paTTAvalInA varSonI gaNatarI karIne A gaNanA prastuta karI chai.temanA matAnusAra kukunda vIra nirvANa saMvata 617nI AsapAsa thayA haze. DaoN. e.ena. upAdhyAye lakhyuM che ke amoe nimna tathyonA AdhAre aneka tarko viSe vicAra karIne ane emanA graMthonA racanAnA pariprekSyamAM prastuta karyuM che ke kundakundano samaya vIra nirvANa savaMta 683 pUrve paNa mAnI zakAya che. teoe potAnA tarkonI sAthe anya vidvAnonA tarko para aneka tarko prastuta karyA che. temanA mate kurala kAvya vagerenA pariprekSyamAM temane prathama zatAbdImAM svIkAra karI zakAya che. DaoN. jyotiprasAdajI paNa A kALano svIkAra kare che. A badhI carcAone dhyAnamAM rAkhIne eTaluM kahI zakAya ke AcArya kukundano samaya prathamathI tRtIya zatAbdI vacce hoI zake che . ApaNe AcArya kukundanA samaya ke temanI anya viSayagata vividha mAnyatAo upara vicAra na paNa karIe paNa jo temanI racanAo upara vicAra karIe to teoe jaina sAhityane je kRtio pradAna karI che te jaina siddhAMtone prastuta karanAra mahAnakRtio che. A graMthonuM paThana karyA pachI evuM lAge che ke temano mULa uddezya dravyAnuyoga rahyo che. te uparAMta prasaMgAnusAra anya viSayo paNa samAhita thayA che. ahIM ApaNe temanI kRtionAM nAma mAtra rajU karIzuM. dareka racanA upara lakhavuM saMbhava nathI. AcArya kukunda dvArA coryAsI pAhuDanI racanAnA ullekha prApta thAya che. paNa Aje mAtra ATha pAhuDa graMtha ja upalabdha che. kurala kAvyanA kartA temane ja mAnavAmAM Ave che. paNa temanI kAlajayI racanAomAM samayasAra, pravacanasAra, paMcAstikAya. niyamasAra, bArasaaNuvekkhA, cAritrapAhuDa, rayaNasAra vagere che.aSTapAhuDamAM daMzapAhuDa, cAritrapAhuDa, suttapAhuDa, bohapAhuDa, bhAvapAhuDa, mopAhuDa, liMgapAhuDa pramukha che. A pAhuDagraMthomAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritranuM vizad varNana hai. sujJa pAhuDamAM AgamanI mahattAprastApita kare che to bodhapAhuDamAM caityagRha, jinapratimA, darzana, deva, tIrtha, pravrajyA vagerenAM varNana che. bhAvapAhuDa cittanI zuddhinI mahattAnuM varNana kare che to mokSapAhuDamAM mokSanA svarUpanuM varNana karavAmAM -jJAnadhArA-1 35 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyuM che.AtmAnA bahirAbhA, aMtarAtmA ane paramAtmA A traNa bhedone samajAvavAmAM AvyA che. liMgapAhuDamAM munidharmanI nirUpaNA karavAmAM AvI che. - pravacanasAra, samayasAramAM mULatattvonuM varNana che. pravacanasAramAM mukhya traNa adhikAra che-jJAna, zeya ane cAritra. jJAnAdhikAramAM AtmA ane jJAnanA ekatva zubha-azubha zuddhopayoga mokSa, kSayanuM varNana che to zeyAdhikAramAM dravya, guNa, paryAya, karmaphala vagerenuM varNana che ane cAritrAdhikAramAM zramaNadharmanI carcA che. samayasAra sarvotkRSTa racanA che. jemAM vyavahAra ane nizcayanuM varNana karatA nizcayanI mahattAno svIkAra karavAmAM Avyo che. temAM jIvAjIva adhikAra , kartA-karma adhikAra, puNyapApa adhikAra vageremAM samasta tattvonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. Ama to saMpUrNa graMthamAM sata tattvonuM ja vivecana che ane niSkarSa rUpe AtmAno zuddha svarUpe jJAna prApta karIne mokSamAM sthita thavAnuM che. paMcAstikAyamAM jIva, pudgala, dharma, adharma ane AkAza A pAMca astikAyonuM khUba ja vizad ane vaijJAnika varNana karavAmAM AvyuM che. sAthosAtha navatattvonuM varNana karIne aMtima lakSya to mokSane ja mahattA ApavAmAM AvI che. niyamasAramAM triratnane ja mokSanA mArga tarIke prastuta karavAmAM AvyuM che. bArasaaNuvenbA aMtargata bAra bhAvanAonuM varNana che. jemanuM ciMtavana karatA-karatA vairAgya tarapha agresara thatA sAdhaka muktinA pathe agresara thaI zake che. rayaNasAramAM muni ane grahasthonA ratnatraya pAlana viSe nirdeza che.A uparAMta siddha bhakti, sudabhakti, cAritrabhakti, joIbhakti, Ayariyabhakti, zivANabhakti, paMcagurubhakti, thoslAmisudi vagere temanI kRtio che. A sarve kRtiomAM AcAryo siddhonI dvAdazAMgavANInA cAritryapAlanathI yogIonI riddhi-siddhi, guruo viSe ane paMcaparameSThInA guNonuM nirUpaNa karatA prastuta karyuM che ke jIva bahirAbhAthI aMtarAtmAmAM praveza karIne paramArtha tatvane prApta karavA hetu nizvaya eTale ke AtmAmAM ramaNa kare. jJAnadhArA-1= 36 | jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakundrAcAryanuM sAhitya khUba ja gUDha ane lagabhaga dareka viSaya upara AdhyAtmika rUpe prastuta karavAmAM AvyuM che. kudakundAcAryanA graMthonA eka-eka zlokapara bRhadaTIkAo lakhAI che. samayasAra para aneka AcAryo ane Adhunika vidvAnoe paNa TIkA lakhI che. AcArya kudakundanA samayasAre to jANe yugamAM krAMti ja karI che. jJAnadhArA-1 37. jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAramAM mokSa adhikAra -prA. aruNA joSI (prA. aruNa joSI - ema. e. saMskRta- ardhamAgadhI bhASA sAthe banArasa yuni, 38 varSanozaikSaNika anubhava.bhinnabhinna sAmAyikomAM lekho prasiddha. aneka adhivezanamAM pepararIDiMga, pustaka prakAzana, kaTAralekhana, anuvAdaka temaja gujarAta rAjya saMskRta akeDamInA sabhya.). samayasAra' ne jaino eka alaukika graMtha mAne che. A graMthanA kartA zrI kundakundAcAryane digaMbara saMpradAyamAM bhagavAna zrI mahAvIra ane gaNadhara zrI gautama pachInuM mAnabharyuM sthAna prApta thayuM che. I.sa.nI zarUAtamAM avibhAvapAmelA A AcAryazrInA traNa graMtho-paMcAstikAya, pravacanasAra ane samayasAra - 'nATakarAya" tarIke oLakhAya che. adhyAtmavidhAno paricaya ApatA AgraMthone nATaka kema kahevAmAM AvyA haze? Ama kahevA pAchaLa evo Azaya jaNAya che ke samyagdaSTi ane mithyAdaSTi puruSonI sabhAmAM jIva, ajIva, pApa, puNya, mokSa Adi amUrta pAtro veSa dhAraNa karIne Ave che. samyagadaSTi to A pAtronA zuddha svabhAvane jANato hoya che paNa mithyAdaSTi yathArtharUpathI anabhijJa che. kartA A nATaka dvArA mithyAdaSTi upara anugraha kare che, teno bhrama bhAMge che ane alaukika zAMtarasamAM lIna banAvI mithyAdaSTivALAne paNa samyagdaSTivALo banAve che. A alaukika graMthamAM mokSatattvanuM nirUpaNa zuddhanayanI daSTie karavAmAM AvyuM che. zrI kuMdakuMdAcArye 'baMdha' tatvanI carcA karatI vakhate jaNAvyuM che ke jJAna pragaTa thatAM rAgAdika rahetA nathI pachI 'baMdha' paNa rahe nahi. Ama jJAna nirAvaraNa thatAM prakAzapaNAne pAme che. tyAra pachI kartAe mokSa tattvanuM nirUpaNa ApyuM che. rAgAdikathI thatA baMdhanA svarUpane mAtra jANavAthI mokSanI prApti thatI nathI. baMdhano cheda karavo atyaMta jarUrI che. rAgAdikathI mukta thanAra jJAnadhArA-1) 38 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mokSa pAmI zake che. baMdhanA svarUpane jANavA mAtrathI te kapAto nathI, paNa tene kApavAthI ja mokSa maLe che. A bAbata spaSTa karavA mATe daSTAMta ApavAmAM AvyuM che. beDImAM purAyelo mAnavI beDI vize badhuM jANato hoya che paNa tethI te kAMI mukta thato nathI. mukta thavA mATe to beDI kApavI ja paDe. Ama baMdhane choDavo atyaMta jarUrI che. AtmAnA svabhAvane jANanAro baMdhothI virame che ane akaLa kAryomAMthI mokSa meLave che. paNa te mATe AtmA ane baMdhane chUTA pADavA paDe e prathama kartavya banI rahe che. Ama kaI rIte thAya ? ajJAnInA manamAM AtmA ane baMdha bAbata moTo vyAmoharahelo che tene to AtmA ane baMdhano bheda ja dekhAto nathI. AtmA paNa amUrtika che ane baMdha paNa sUkSma pudagalaparamANuno skaMdha che. Ama banne sUkSma hovAthI ekapiMDarUpa bhAsatA hovAthI ajJAnI bhramita banI jAya che. paraMtu upakAraka sadbharaonA saMgathI ajJAna nAza pAme che. pachI tene bhAna thAya che ke AtmAnuM lakSaNa caitanya pAtra che ane baMdhanuM lakSaNa rAgAdika che. Ama taphAvata samajatAM, AcAryazrI kahe che ke prajJArUpI chINInI jarUra paDara che. A chINIthI prahAra karavAthI AtmA ane baMdhane judA pADI zakAya che. e banne judA thayA pachI ISTanA svIkAra ane aniSTanA tyAganI jarUra paDe che. eTale ke zuddha AtmAne grahaNa karavAno ane baMdhano tyAga karavAno rahe che. graMthamAM prajJA mATenuM vizeSaNa 'bhagavatI' ApavAmAM AvyuM che. jenA dvArA prajJAnuM mahAbhya vyakta thAya che. A sAmAnya prajJA nathI. evo prazna svAbhAvika rIte thAya ke AtmAnuM grahaNa kaI rIte thAya? AcAryazrI jaNAve che ke jema prajJAthI AtmAne bhinna pADavAmAM Avyo tema prajJAthI ja tenuM grahaNa karavAnuM che. huM to zuddha caitanyamAtra bhAva chuM evI pratIti thatAM AtmAnuM grahaNa thAya che. sAthe sAte jemanuM svalakSaNa caitanya nathI evA parabhAvo mArAthI bhinna che.evo paNa anubhava karavo joIe. Ama cetanAno anubhava jarUrI che. svadravyamAM je saMvRtta rahe che te saMtuSTa che ane niraparAdhI gaNAya che. jyAre paradravyano grahaNa karanAro aparAdhI bane che. ATalI carcA karyA bAda 'aparAdha' zabdanI samajUtI ApavAmAM =jJAnadhArA-1 39. jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI che. 'rAdha' eTale ArAdhanA.prasannatA, siddhi pUrNatA vagere je rAdhathI rahita che te aparAdha. aparAdhavALo AtmA hameza anaMta pudgala paramANurUpa karmothI baMdhAya che. jyAre niraparAdha AtmA kadApi baMdhanane sparzato ja nathI. nirAparAdha thavA mATe pratikramaNa vagere jarUrI gaNAya. paraMtu zrI kuMdakuMdAcAryanA lakhANamAM nizcayanayanI pradhAnatA jovA maLe che. vyavahAranaya karatAM A naya sAva bhinna che. tethI pratikramaNa vagerene paNa viSa kuMbha gaNela che. kartApaNAnI buddhithI rahita apratikamaNane AcAryazrIe amRtakuMbha gaNela che. nizcayanaya athavA zuddha nayathI koI ajJAnI pratikramaNAdino tyAga na kare evI spaSTatA ahIM jarUrI che. pramAdano nAza ati Avazyaka che. tyAra pachI ja zuddhabhAva pAmIne mokSanI prApti thAya che. upara jaNAvela nirUpaNane ati saMkSepamAM rajU karatAM kahevAmAM AvyuM che ke je puruSa azuddhi karanAra paradravyane choDIne pote potAnA svadravyamAM lIna thAya che te puruSa sarva aparAdhothI mukta thaI baMdhano nAza karIne svaryAtithI caitanyarUpa amRtanA pravAhamAM zuddha thaIne mukta bane che. Ama atmasvarUpamAM lIna thavuM eTale ja mokSa pAmavo. lagabhaga vIseka gAthAomAM zrI kuMdakuMdAcArye A gahana viSayanI rajuAta karI che. viSayanI jeTalI gahanatA che eTalI ja saraLatA temanI gAthAomAM jovA maLe che. udAharaNa tarIke keTalIka gAthAo joIe? jaI Na vi kuNai.cchedaM Na muccae teNa baMdhaNavaso saM / ___kAlane u bahueNa vi na so jaNo pAvai vimokkhaM / / eTale ke je mAnava baMdhano chedana kare to te mukta thAya nahi. baMdhanavaza ja rahe. ghaNo samaya pasAra thAya to paNa tene mokSa maLe nahIM. jaha baMdhe ciMteto baMdhaNabaddho na pAvaI vimokkhaM / taha baMdhe ciMteto jIvo vi pAvai na vimokkhaM / / eTale ke beDImAM purAyelo mANasa jema beDIne kApavAthI mukta thAya che tema baMdhane kApavAthI jIva mukta thAya che. Ama atisaraLa gAthAono viniyoga karIne zrI kuMdakuMdAcAryuM jJAnadhArA-1) jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavInA uddhAra mATe A AgamarUpa graMthanI racanA karI che. mokSa aMge ahIM je rIte je vicAraNA thaI che te hiMdudharmanA graMthomAM A ja viSayanI carcA sAthe sarakhAvavI rasaprada thaI zakaze. zivagItA(16-32)mAM kahevAmAM AvyuM che keH mokSasya na hi vAso'sti na grAmAMtarameva vA / ajJAnahRdayagraMthinAzo hi mokSa H iti smRtaH / / (mokSa e amuka raheThANamAM che athavA bIjA koI gAmamAM che ema nathI . hadayanI ajJAna graMthIno nAza eja mokSa) bhagavadgItAmAM paNa jaNAvavAmAM AvyuM che keH fmataH vranirvANaM vartane vivitAtmanAm I (21.ra6) eTale ke jene AtmAnuM jJAna thayuM che tene brahmanirvANarUpa mokSa prApta thAya che. muMDaka upaniSadamAM paNa A ja hakIkatanuM samarthana karatA zabdo maLe che. temAM kahela che keH brahma vade brahma bhavati / eTale ke brahma jANanAra brahma thAya che. Ama mAnava AtmAnI jJAna daSTie je A pUrNa avasthA che tene mokSa kahevAmAM Ave che.pachI "rva savijhA vahudhA vanti' anusAra tene brAhmI sthiti paNa kahevAya. sthitaprajJanI avasthA paNa kahevAya. bhaktanI ane triguNAtItanI avasthA paNa kahevAya. zrI rAdhAkRSNanA zabdo joIe to 'mAnavane thato UMcAmAM anubhava e ja mokSa'. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 4 1 41 | jainasAhitya jJAnasatra-1= janasAhitya jJAnasatra-15 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ briImaLI kavitA-eka saMkSipta darzana -Do. jayaMta mahetA (DaoNjayaMta mahetA -rASTrIya zAyara jhaveracaMda meghANI ane loksAhitya para pIeca.DI. karyuM che. pAMca pustako prasiddha thayA che. dazAzrImALI' nA taMtrI tarIke sevA Ape che. jaina ane jainetara sAhityanA abhyAsI che.) sAhityasarjanane kSetre zrImadrAjacaMdranI eka AgavI pratibhA upase che ane sAhityakIya draSTie khAsa karIne emanI kavitA ane keTaluMka gadha kharekhara UMcI kakSAnuM che evI pratIti thAya che. zrImadbhA sAhityanuM mUlyAMkana Aja paryata ghaNuM ochuM thayuM che. joke zrImannA sAhitya viSe ApaNA sArasvatoe prasaMgopAtta ullekho karyA che kharA. AvA ullekho karanArAomAM gAMdhIjI, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI, AnaMdazaMkara dhruva, kAkAsAheba kAlelakara, munizrI puNyavijayajI, rasikalAla parIkha, narmadAzaMkara mahetA, vimalA ThakAra jevI pratiSThita vyaktioe bhAvabhInI vANImAM zrImadanI prazaMsA karI che e noMdhanIya che. paraMtu emanuM sAhityika mUlyAMkana ke vizada samIkSA jovA maLatI nathI. | gujarAtI sAhityanA ItihAsamAM paNa zrImade sAhityakSetre karelA arpaNanI koI viziSTa noMdha jovA maLatI nathI . zrImanne gAMdhIjI kavi tarIke saMbodhana karatAM ane emanA keTalAka mitro paNa emane kavi kahetA. A saMbodhana temaNe sArthaka karyuM che. ATha varSanI nAnI vaye temaNe kavitA lakhavAnI zarUAta karI. nava varSanI vaye rAmAyaNa ane mahAbhArata saMkSipta kathA padhamAM lakhI . agiyAra varSanI vaye to emanI kRtio tatkAlIna pratiSThita sAmAyikomAM pragaTa thavA lAgI. soLa varSanI vaye "mokSamALA' jevuM jaina darzananA sArA rUpa mAnava dharma ane AtmadharmanuM svarUpa AlekhanuM eka preraka pustaka lakhyuM jJAnadhArA-1 42 ) janasAhitya jJAnasatra-1e Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemAM temaNe tattvajJAnanA gahana viSayane saraLa zailImAM ane draSTAMtone sahAre sugama banAvyo che. ahIM temanA keTalAMka kAvyo vize saMkSipta samIkSA karavAnI che. emanI pukhta vaye apUrva avasara ane AtmasikziAstra' jevA atyuttama kAvyo lakhAyAM che. Aje eka zatAbdI pachI paNa A be kAvyo AMtarabAhya draSTie uttama racanAo tarIke siddha thayela che. 28 varSanI vaye saM. 15ranA Aso vada ekamane divase emaNe zrI AtmasiddhizAstra jevA tattvajJAnanA gahana viSayane sparzatuM kAvya lakhyuM. 29 varSanI vaye 'apUrva avasara' jevuM aneka kAvyaguNothI sabhara kAvya lakhyuM. A sivAya temaNe aneka kAvyonuM sarjana karyuM che. A kAvyomAM khAsa gaNanApAtra kAvyo - A pramANe che: 'amUlya tattvavicAra", "jinezvaranI vANI', 'prabhuprArthanA', 'dharma vize', sAmAnya manoratha', 'tRSNAnI vicitratA', 'he, prabhu he prabhu!", "jinavara kahe che ane keTalAMka muktako temaja hiMdI bhASAmAM lakhelAM kAvyono samAveza thAya che. apUrva avasaraH A eka bhAvavAhI suMdara geya kAvya che. ekavIsa gAthAmAM rUmajhUma karatuM jharaNuM vahetuM hoya evI gatizIla bhAvavAhitApUrvaka enI pratyeka paMktionuM Ayojana thayuM che. koI paNa paMktimAM layabhaMga thato nathI ane koI paNa paMkti AyAsapUrvaka lakhAI hoya evuM jaNAtuM nathI emanA padhamAM AvI vizeSatA che. kAvyanA AraMbhamAM evI sabaLa be paMktio teo mUke che ke AraMbhathI te aMta sudhI A kAvyano arthavistAra sAyaMta AsvAdha bane che. A paMktio che : aparva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIza bAlAMtara nigraMtha che? Atmasthitine - nija svarUpane pAmavA mATe bAhyAMtara nigraMtha thavAnI ahIM zrImada vAta kare che ane tyAra pachInI paMktiomAM niraMjana caitanyamati sahajapadarUpa prapta karavA mATeno mArga prabodhyo che. A kAvyamAM je svarUpanuM jJAnadhArA-1 43 3 - jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varNana che tene vANI vyakta karI zake nahi ane ethI enuM varNana paryApta banI zake nahikAraNake A jJAna mAtra anubhavane AdhAre ja prapta thaI zake evI vAta nIcenI paMktimAM temaNe karI che. 'je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna che; tehavarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna che. zrI AtmasiddhizAstra - viziSTa kAvyaguNothI opatuM A mAtra kAvya ja nathI paNa phakta 142 gAthAmAM AtmasvarUpane samajAvatuM eka gahana viSayane nirUpatuM padhAtmaka zAstra che. kAvyanI viziSTa prakAranI yojanA che. emAM matArthI ane AtmArthInAM lakSaNo kahyAM che. ane A bannenAM varNanamAM zrImadekhUbIpUrvaka uparyukta zabdone sahAre A rahasyane samajAvyuM che. vacce vacce karuNAsabhara upAlaMbhanI vANI paNa kevI AdratAthI upase che te nIcenI paMktiomAM anubhavAya che? koI kiyAjaDathaI rahelA, zuddhajJAnamAM koI; mAne mAraga mokSano, karuNA upaje joI. A kAvyamAM eka bIjuM rasaprada Ayojana zrImad karyuM che, te che saTTara ane ziSya vacceno saMvAda. A saMvAdamAM ziSyanI zaMkAnA gara uttaro Ape che. ane emAM SadarzananI vAta paNa mumukSune - hRdayaMgama thAya te rIte temaNe mUkI cheH "AtmA che' , 'te nitya che', "che kartA nijakarma", "che bhoktA', vaLI "mokSa che", "mokSa upAya sudharma', kAvyanA aMtabhAgamAM emaNe AtmasiddhizAstrano sAra chellI be paMktiomAM atyaMta lAdhavathI vyakta karyo cheH deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita'. jJAnadhArA-1 jenAsAhitya jJAnasatra-1e Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A samagra kAvya AtmajJAnanA gahanatama pradezamAM bhAvakane laI jAya che ane Atmasiddhi kaI rIte prApta karI zakAya eno mArga darzAve che. gujarAtI sAhityamAM AtmadarzananA narasiMha mahetAthI mAMDIne je je kAvyAtmaka prayogo thayA che temAM zrImad 'Atmasiddhi zAstra' ucca sthAnanuM adhikArI che. 'amUlya tattvavicAra' paNa zrImadbhu eka uttama geya kAvya cheH 'bahu puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavano maLyo'evI paMktiothI zarU thatuM A kAvya mIrAMbAInA 'nahi eso janama bArabAra' sAthe tulanA karavA jevuM che. A kAvyanuM uttuMga zikhara cheH huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ? zuM svarUpa che mAruM kharuM? konA saMbaMdhe vaLagaNA che? rAkhuM ke e paraha AdhyAtmika viSayanA AvA gahana kAvyo sivAya zrImadresAmAjika sudhArAvAdI draSTie paNa keTalAMka kAvyo lakhyAM che tenI bahu noMdha levAI nathI. lagabhaga paMdara varSathI mAMDIne AraMbhamAM temaNe A prakAranAM kAvyo lakhelAM che emAM kavi dalapatarAma tathA narmadAnI kAvya zailInAM keTalAMka lakSaNo jovA maLe che. saM. 1940mAM temaNe "strInIti bodhaka (garabAvaLI)" pragaTa karI emAM svadeza prema tathA strI keLavaNI dvArA mahilAsamAjamAM sudhArA preravAnI temanI adamya IcchA pragaTa thAya che jema ke; "thavA deza AbAda sau hoza dhAro, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhAro, thatI AryabhUmi viSe jeha hAni, karo dUra tene tame hita mAnI" dalapatarAmanI manahara chaMdamAM racAyelI sudhArA aMgenI kavitA jevI temaNe aneka kavitAo lakhI che, emAMnI "strI nIti bodhaka" kavitA mukhya cheH jJAnadhArA-1 45 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sudhArAnI sAmI jeNe kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je, lAvavAne dhyAna dhare, tene kADhavAne tame, nAra-keLavaNI Apo, ucAlo naThArA kADho, bIja je bahu naDe, rAyacaMda preme kahe, svadezI sujANa jano, dezahita kAma have, kema nahi Adare " dalapatazailInI kaTAkSa ane ramUjabharI manahara chaMdamAM AlekhAtI kavitA jevI zrImadgI agaMbhIra kavitA paNa noMdhapAtra che. "tRSNAnI vicitratA" mAM zrImadbho vinoda kevo asarakAraka rIte pragaTa thayo che te joIe karacalI paDI dADhI DAcAMtaNo dATa vaLyo, kALI kezapeTI viSe zvatatA chavAI gaI, suMghavuM, sAMbhaLavuM, ne dekhavuM te mAMDI vALyuM, tema dAMta AvalI te, kharI ke khavAI gaI zrImazaMkarAcAryanI 'aMgadgalitampalitamuMDa....." jevI paMktio ahIM sAMbhare. zrImadgA kAvya jinezvaranI vANI mAM paNa dalapata zailInA manahara chaMdanI eka asarakAraka chaTA jhilAI che. aho! rAjacaMdra bALa khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. A paMktio ApaNane dalapatarAmanI pelI vikhyAta paMktionuM smaraNa karAve cheH gujarAtI zANI rANI vANIno vakIla chuM. A rIte pravAhI manahara chaMdamAM prAsAnuprAsa ane saraLa bAnInuM zrImade keTalAMka kAvyomAM Alekhana karyuM che. zrImannI keTalIka paMktiomAM madhura padAvali, prAsAnuprAsanI AllAdaka racanA temaja zabdasauMdarya tathA mugdhakara layavAhitAno hadayagama anubhava thAya che . jJAnadhArA-16 : 46 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nitya niraMjana nitya cho, gaMjana gaMja gumAna. abhinaMdana abhinaMdanA, bhayabhaMjana bhagavAna, dharmadharaNa tAraNataraNa, zaraNa caraNa sanmAna, vijJaharaNa pAvanakaraNa, bhayabhaMjana bhagavAna, (prabhu prArthanA) AbhUSaNothI opatA bhAgyA maraNane joIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke kAIne, (kALa koIne nahIM mUke) dharma vinA prIta nahIM, dharma vinA rIta nahIM, dharma vinA hita nahIM karyuM ja kAmanuM, dharma vinA Teka nahIM, dharma vinA neka nahI, dharma vinA aikya nahIM, dharma dhAma rAmanuM (dharma viSe) zrImadbhAM kAvyonuM A saMkSipta avalokana zrImadgI samagra kavitAnI vizada samIkSA karavA prere evo ahIM Azaya rakhAyo che ane gujarAtI kAvya sAhityamAM zrImanI kavitAnuM AgavuM sthAna prasthApita thAya te atyaMta Avazyaka che. jJAnadhArA-1 47 ) jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra preraka gAthA le. prakAza zAha (jainadarzananA ane khAsa karIne zrImad rAjacaMdrajInA sAhityanA abhyAsu che. satsaMga ane svAdhyAya temanI pravRttinuM mukhya aMga che.) 1) janma tathA adhyAtmayogI : Atmajyotine ajavALe, dharmano prakAza pAtharanAra zrImadrAjacaMdrano janma vavANIA gAmanA vaNika kuTuMbamAM thayo hato. vi.sa.1924nI kAratakI pUnama ravivAra tA. 9-11-1867 no te dhanya divasa hato. temanA pitAnuM nAma ravajIbhAi paMcANabhAi mahetA hatuM. temanI mAtAnuM nAma devabAi hatuM. bAlayogI zrImaLuM jIvana sAta varSa sudhI ramatagamatamAM pasAra thayuM. janmathI ja yogIzvara jevI niraparAdhI vairAgyamaya dazA hatI. je UMmare bALaka ati caMcaLa hoya tyAre A to heje jANe mana-vacana-kAyAnA yogarahita koi zAMta muninI jema vartatA hatA. bALa zrImad eka zaktizALI nAmAMkita vidhArthI tarIke prakhyAta thayA. zrImanne alyavayamAM kyAreka rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI jijJAsA thatI hatI. 1 varSamAM 4 dhoraNa sudhIno tathA bIjA varSe sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa pUrNa karyo. teonI asAdhAraNazaktithI skUlamAM tathA parIkSaka baMnenI prazaMsAne pAtra banyA. 2) jAtismaraNajJAna: sAta varSanA zrImannA jIvanamAM eka adbhuta ghaTanA bane che. vavANIAmAM amIcaMdabhAi nAmanA yuvAnanuM sarpadaMzathI mRtyu thayuM. temanA agnisaMskAra vidhi prasaMge prajavalita citAne zrImajIe najaronajara jhADa parathI joi. teone thayuM ke evuM kayuM tattva che ke je cAlyuM gayuM. zarIra to evuM ja che. Ama vicAranI zreNIe caDatA-caDatA aMtaramAM teja phelAyuM, pUrvajanmonI mRti vacce raheluM AvaraNa TaLI gayuM. jANe paDado haTI gayo. keTalAya pUrvajanmonuM smaraNa thayuM. teone jAtismaraNa jJAna thayuM. bhaviSyamAM jJAnadhArA-1 48 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUnAgaDhano gaDha jotAM temAM anekagaNI vRddhithai ane aMte pUrvanA 900 bhava zrImanne jANavAmAM AvyA. A jJAnane kAraNe ja zrImasAta varSanI nAnI uMmaramAM adbhuta vairAgyarasa anubhavavA lAgyA. eka bAhyaghaTanA nimitta banI ane aMtaramAM vairAgyanI cinagArIno sparza thayo. jAtismaraNajJAna e matijJAnanA dhAraNA nAmanA bhedamAM samAya che. tenAthI pAchalA bhava jANI zakAya che. zrImajI kahe che pUrvajanma che- jarUra che emATe huM anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM. 3) zatAvadhAnI kavi tathA virala tattvavetA : ATha varSanI vaye temaNe kavitA lakhavAnI zarUAta karI. AThamA varSe teoe judA-judA viSayo para pa000 zloko lakhyA. 9 mA varSe rAmAyaNa tathA mahAbhArata padhamAM saMkSiptarUpe lakhyAM. 10 mA varSe teonI vAkachaTA tathA anupama lakhANone kAraNe rAjadarabAramAM paNa Adarane pAtra banyA. 13 mA varSathI aneka dharmagraMtho, mahApuruSonAM jIvanacaritro vagerenuM paThana karI 15mA varSa sudhImAM to ghaNA viSayo saMbaMdhI jJAna meLavI lIdhuM. tyArabAda jaina, bauddha, vedAMta, sAMkhya, yoga ane cArvAka ema 6 e darzanonAM mukhyagraMthone avalokI gayA. jainadharma pratye pUrNa zraddhA thai tenA phaLa svarUpa 16 varSa ane pa mAsanI UMmare morabImAM zrImade traNa divasamAM mokSa mALA' nAmano 108 pAThono graMtha lakhIne pragaTa karyo. jemAM jainadharmanA siddhAMtone saraLa bhASAmAM samajAvavAno prayatna karela che. 16 mA varSathI avadhAna karI batAvyA. tyArabAda 12, 16, tathA para avadhAna karI hindanA hIrA' nuM biruda meLavyuM. 19mAM varSe muMbaimAM 100 avadhAna hajAro mahAnubhAvo samakSa karI prajAne maMtramugdha karI dIdhI. 'sAkSAta sarasvatI'nuM biruda pAmyA. zrImajInA yaza-kIrtino suvarNa sUrya comera prakAzavA lAgyo. teo zIghrakavi, vidvAna, uparAMta zatAvadhAnI tarIke jagaprasiddha thayAM paraMtu A kSaNe zrImadbhA manamAM vicAra-maMthana cAlyuM ke A badhAthI laukika siddhi tathA pratiSThA to maLaze paraMtu AtmasAdhanAmAM te bAdhArUpa thaze mATe teo =jJAnadhArA-1E - 49 jaiinasAhitya jJAnasatra-1E Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A riddhi-siddhinI pAchaLa rahelA jokhamane samajI gayA. 29 mA varSe apUrva evA 'Atmasiddhi zAstranI mAtra doDha kalAkamAM eka ja beThake padyaracanA karIne zrImade14 pUrvano sAra vizvane Apyo. munizrI lallujI upara lakhAyelA cha padanA patranuM padhamAM rUpAMtara zrI saubhAgyabhAinI vinaMtIthI thayuM. A uparAMta teoe apUrvaavasara, mULamArga, bahupuNya kerApuMjathI, evA aneka adbhuta kAvyonI racanA karI temaja lagabhaga 1 hajAra patrono pUMja AtmArthI jIvonA nimitte lakhI bhavyonuM kalyANa karatAM gayA. dazavaikAlikasUtramAM kathana che ke jeNe jIva ajIvanA bhAva nathI jANyA te abudha saMyamamAM sthira kema rahI zakaze ? syAdavAda zailI anupama ane anaMta bhedabhAvathI bharelI che jenuM tattvajJAna uttama ane sUkSma che. nava tattvanuM kALabhede je satapuruSo jANe che mahApuNyazALI temaja dhanyavAdane pAtra che. 4) gAMdhIjInA pathadarzakaH mahAtmA gAMdhIjI kahe che ke, 'mArA jIvana para zrI rAyacaMdabhAino evo sthAyI prabhAva paDyo che ke huM enuM varNana karI zakato nathI. huM keTalAya varSothI dhArmika puruSanI zodhamAM chuM, paraMtu emanA jevAdhArmika puruSa hiMdamAM haju sudhI meM joyA nathI." 5) AtmahitanAM zreSTha sAdhanaH A loka trividha tApathI vyApta che. bAhya upAdhi ane prabaLa vyAdhi jIvatA mAnavIne mATe zrImaddha jIvana samatAno zItaLa chAyaDo banI gayuM che.bhAnabhUlIne bhaTakatA mAnavIne AtmazreyArthe temanAM vacano dIvAdAMDIrUpa banI gayAM che. zrImajIe bhavyajIvonA kalyANane arthe je mArga darzAvyo che temAM 1) satya tathA ahiMsAmaya jIvana, 2(satapuruSanI zodha, 3) pratyakSa sadgurunuM mahAtamya ane 4) asaMgatA e mukhyapaNe jaNAvyA che. teo lakhe che ke je mumukSa gRhastha vyavahAramAM hoya teNe to akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joie, nahIMto upadezAdinuM niSphaLapaNuM thAya che. dravyAdi jJAnadhArA-1= pa0 = jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna karavAM AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. parahita eja nijahita samajavuM, paraduHkha e potAnuM duHkha samajavuM. jyAM koi prANInuM duHkha, ahita ke asaMtoSa rahyA che tyAM dayA nathI, ane dayA nathI tyAM dharma nathI. vyApArAdimAM temanI prAmANikatA ajoDa hatI. A dUSamakALanAM durbhAgI jIvo mATe zrImad anaMta upakAra karI Atmahita karavAnI ahAleka jagAvI che. teo lakhe che ke bIjuM kAMi zodhamAM, mAtra eka satapuruSane zodhI le ane tenA caraNakamaLamAM vatye jA, pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI le che. teo epratyakSa satpuruSanI bhaktine Atmahita mATenuM eka anivAryakAraNa darzAvyuM che. temanA dareka lakhANamAMsapuruSonAM samAgama ane sasamAgamathI thatA AtmakalyANano ullekha che. saMsAraparibhramaNanuM mukhya kAraNa ajJAna che ane ajJAnane TALavA satasaMga e eka parama auSadhi che. sata saMganI eka ghaDI je lAbha de che te kusaMganA koTyAdhivarSa paNa lAbha na dai zakatA adhogatimaya mahApApo karAve che. temaja AtmAne malina kare che. taravuM hoya to tAranArane oLakhavo joie. AtmAne satyaraMga caDhAve te sat saMga. pratyakSa sat saMganI to balihArI che ane te puNyAnubaMdhI puNyanuM phaLa che. sarva paramArthanA sAdhanamAM parama sAdhana te sat saMga che. badhA kALamAM tevuM durlabhapaNuM che ane AvA viSamakALamAM tenuM parama durlabhapaNuM che. bAjarI athavA ghauMno dANo lAkha varSa sudhI rAkhI mukyAM hoya paNa jo tene pANI - mATI Adino saMyoga na maLe to ugavAno saMbhava nathI tema satasaMga ane vicAno yoga na maLe to AtmaguNa pragaTa thato nathI. bhUtakALanI bhramaNAne choDIne vartamAne vidhamAna evA sat puruSanA sata saMganuM mAhAtmaya teoe darzAvyuM che. asaMga evuM AtmasvarUpa sat saMganA yogesulabhapaNe jANavA yogya che. nirdoSa Adata vinA satyArtha Agama zI rIte pragaTa thAya ? mAna ane matAgraha mArgamAM sthaMbharUpa che. jJAnInI AjJA ArAdhanAmAM vighnarUpa mithyAgraha, svachaMda, indriya viSayo, kaSAyo, pramAda Adi doSonA tyAga mATe sat saMgane ja utkaTapaNe varNavyo che. zAstramAM mArga karavo che, marma kahyo nathI, marmato satapuruSanAM aMtarAtmAmAM jJAnadhArA-1 pa1 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyo che. anaMtakALa sudhI jIva bIjachaMde cAlI parizrama kare to paNa pote potAthI jJAna pAme che. paraMtu jJAnInI AjJAno ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. jJAnI AsAnuM ArAdhana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che. jene jJAnIno Azraya maLyo che te siMhanAM saMtAna jevA che. "re ! siMhanAM saMtAnane ziyALa zuM karanAra che ? maraNAMta saMkaTamAM Take te, Take nA dharanAra che" bhakti vagara, jJAna thAya nahIM. bhakti mukti meLavavAno sugama upAya che. sata puruSonAM guNomAM premabhakti che. zrImadbhu lakhe che ke bhakti sarvadoSano kSaya karavAvALI che, mATe te sarvotkRSTa che. teoe asaMgapaNAne tyajavAnI paNa zikSA ApI che. asaMgapaNuM eTale AtmArtha sivAyanA saMga-prasaMgamAM paDavuM nahIM. zrImadbhu A saMsAramAM AvyA, bhaNyA-gaNyA, vepArAdikaryA, kuTuMbamAM rahyA chatAM jaLakamaLavat asaMsArI banIne jIvyA, teonI A eka adbhuta viziSTatA hatI. sarvasaMga parityAganI prabaLa bhAvanA hovA chatAM te zakya na banatAM akhaMDa asaMgapaNe jIvana vitAvI gayA. jJAnIo jagatane tRNavata / gaNe che. hIrA-mANekanA A vyApArIne lAkhonA mANeka tathA hIrA kALakUTa viSa samAna lAgatA hatA, kevI adbhuta haze temanI aMtara dazA ! janaka rAjA rAjya karatA hatA paNa jema videhI pramANe vartatA hatA tyAM bharata cakravartI paNa cha khaMDanI sAmrAjyanI upAdhi vahana karatA hatA, chatAM vairAgyanA baLe AtmadazAmAM lIna thai aliptabhAve rahI zakatA hatA, tema zrImadbhu paNa saMsAramAM rahIne apUrva aMtaraMgacarcAthI rAga-dveSano parAjaya karI asaMgapaNAne bhajatAM hatA. samasta jagata jeNe eMTha jevuM jANyuM che athavA svapna jevuM jagata jene jJAnamAM varte che te jJAnInI dazA che. 6) uttama samAdhimaraNa savaMta 1957 nA caitravadI paMcamInA dine maMgaLavAre baporanA be vAge rAjakoTamAM A parama maMgalamUrti, paramadivyajyoti rAjacaMdrano A rAjacaMdranAmadhArI deha paryAya chUTI gayo ane A parama amRta rAjacaMdranI jJAnadhArA-1 52 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya zAzvata jyoti Urdhvagamana karI gai. paraMtu e jyotie pragaTAvelo AtmaprakAza jagatanI aneka vyaktio mATe AtmazreyanuM nimitta banyo. have ApaNe konuM avalaMbana rahyuM? mAtra teozrInAM vacanAmRto ane temanA sadvartananuM anukaraNa karavuM te ja IcchanIya che. apAra karUNAsibdha evA Ape ama jIvo para anaMta upakAra karI je jaDa-caitanyano bheda dazAvyo che te upakArano badalo koTi-koTi namaskAra sivAya bIjI zI rIte vALI zakIe ? "satapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo". jJAnadhArA-1 ( pa3 | jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTakaprakaraNanI keTalIka vizeSatAo (ema esa. sI, ema. e., ema. phli, jainolojI viSaya sAthe ema. e. ane ema phila karyuM che. pudgala para pIeca. DI. karI rahyA che. gujarAta vidyApITha, amadAvAdamAM jainadharmanA vyAkhyAtA lekho, saMpAdana vageremAM sakriya che.) le. javAhara zAha prAstAvika vikramanI AThamI zatAbdImAM thayelA mahAna zrutadhara AcArya zrI haribhadrasUrinuM jaina sAhityamAM ghaNuM moTuM pradAna che. pUrvAzramamAM teo brAhmaNa paMDita ane cittoDanA rAjA jitArInA rAjapurohita hatA. teo pAraMgata vedavidhAnA paMDita hovA chatAM paNa jJAnapipAsu hatA. A jJAnapipAsA temane AryA yAkinI mahattarAnA AgrahathI AcArya jinabhadrasUri sudhI lai AvI. jainAgamonA paThananI tAlAvelImAM temaNe dIkSA lIdhI ane temAM paNa teo zrutapAragAmI banyA ane haribhadrasUri tarIke prakhyAta thayA. Ama temanAmAM rahelA brAhmaNa saMskAro upara zramaNa paraMparAno puTa caDyo. temAMthI je sAhitya navanIta pragaTyuM teno jaina sAhityamAM joTo jaDe tema nathI. paraMparAnusAra temaNe 1444 graMthonI racanA karI hatI paNa temAMnA ghaNAM atyAre maLatA nathI. temanA mudritagraMthonI saMkhyA lagabhaga sItteranI thAya che, jemAM temaNe jaina ane pAli, SaGga-darzano, bauddha ane lAkoyatadarzano, adhyAtma, yoga, anekAMta, naya-pramANa ane Agamika TIkA sAhityanA viSayo AvarI lIdhA che. teoe prAkRta sAhityamAM paNa yogaviMzikA ane yogazataka, samarAicca kahA, paMcasUtra va. nI racanA karI che. jJAnadhArA-1 ApaNe je kRti viSe avalokana karavAnuM che te`aSTaka prakaraNam' temanI mahattvanI kRti che jemAM ATha-ATha zlokonA eka-eka prakaraNa ema batrIsa prakaraNono saMgraha che. A saMskRtamAM racAyelI kRti che ane temAM batrIsa 54 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayonuM saMkSipta Alekhana prakaraNavAra karavAmAM AvyuM che. tenuM aMtima prakaraNa dasa zlokonuM che. Ama kula 258 zloka pramANa A graMtha che. prastuta kRtinuM dareka prakaraNa eka eka svataMtra ekama che, joke temAM eka prakAranuM sugrathitapaNuM jovA maLe che. A graMthamAM mukhyatve jaina AcAramAM rahelA vyAvahArika pakSanuM nirUpaNa thayuM che paraMtu prasaMgopAta temAM jainetara darzanonA matanI samIkSA, graMthanirdeza ke lekhakanirdeza paNa thayelA che. kyAMka kyAMka dArzanika tulanA paNa karavAmAM AvI che ane zrI haribhadrasUrie potAnA pakSanuM yuktipuraH sara maMDana ane paramata khaMDana paNa karela che. A khaMDana-maMDanamAM temanI tArkikatA ja daSTigocara thAya che, svamatano abhiniveza nahi e noMdhavuM ghaTe. jainetara darzanonA keTalAMye udAharaNo ane saMdarbho pratyakSa ke parokSa rUpe jovA maLe che. kyAMka kyAMka kartAno nAmasaMketa paNa thayela che. prakaraNo saMkSipta che ane ATha zlokomAM ja kartAne potAnuM kathayitatva pUruM karavAnuM hovAthI te maryAdA kyAreka ApaNane spaSTIkaraNa mATe bAdhArUpa bane che chatAM A racanA suzliSTa kRti che ane tenI vizeSatA darzAvavAno mAro prayAsa che. kramazaH tenI vizeSatAo tapAsIe. prathama aSTakanuM nAma che mahAdevAIm temAM haribhadrasUrie mahAdevanI stutithI maMgalAcaraNa karyuM che. temaNe A stutimAM vItarAga, sarvajJa, zAzvata sukhezvara, liSTa karmAtIta, niSkala, sarvadevapUjya, sarvayogIdhyeya, sarvanIti sRSTA, paraMjyoti. trikoDI doSa varjita Adi vizeSaNothI mahAdeva alaMkRta karyA che. A varNana zrI RSabhadeva - prathama tIrthakarane lAgu paDe che. haribhadrasUrinA samayamAM teo mahAdeva tarIke paNa oLakhAvA lAgyA hatA. mahAbhAratathI laine vajJAnadhArA-1 papa che | jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jinasahastranAmastotramAM AdinAtha RSabhadeva ane mahAdeva zivanA nAmono samAMtare ullekha maLavA lAge che. Ama zrI haribhadrasUrijIe ahIM bannenA vyaktitvamAM rahelI ekarUpatAne siddha karavAno prayatna karyo che. aMtima zlokamAM teo kahe che : evaMbhUtAya zAntAya kRtakRtyAya dhImate / mahAdevavAya satataM samyakbhaktyA namonamaH / / 8 / / A prakAranA svarUpavALA zAMta, kRtakRtya, dhImAna mahAdevane samyaka bhaktipUrvaka sadaiva vaMdana ho ! ahIM ApaNane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryaracita mahAdeva stotranI yAda AvI jAya. temaNe somanAtha maMdiranI pratiSThA prasaMge mahAdeva stotranI racanA karI hatI ane temAM mahAdevanA sAcA svarUpanuM darzana karAvyuM hatuM. zrI haribhadrasUri A aSTaka dvArA temanA paNa purogAmI che te noMdhapAtra che. zrI haribhadrasUrinI A samanvayazIlatA te pachInI kRtimAM ema paNa bolavA prere che ke buddha kapila Adi paNa bhavaroganA bhiSazvara che. snAnano mahimA brAhmaNa paraMparAmAM ghaNo pracalita che. te vinA divasano prAraMbha paNa thai zake nahi, jyAre jainadarzanamAM mAnya snAna kevuM hoi zake tenI vAta bIjA aSTaka- nAnAm mAM karavAmAM AvI che. dravya ane bhAva ema be prakAranA snAna darzAvI bhAva snAnanI mukhyatA temaNe varNavI che, paraMtu dravya e bhAvanuM kAraNa (nimitta) hovAthI dravya-nayanI upekSA karI zakAya nahi, tema gRhastha mATe temanuM vidhAna che. devapUjA mATe dravya-snAna zArIrika che ane bhAva snAna - bhAvarUpI jaLathI karmarUpI maLanI zuddhinuM kAraNa che. samasta maLathI rahita ane pharI malina na thAya te ja vAstavika snAtaka che. bhUyo na lipyate tena snAtakaH paramArthata : / jJAnadhArA-1 A pas , jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA pUMAda mAM temaNe puSpa Adi dvArA karelI pUjAne azuddha gaNAvI che. zuddha pUjAno nirdeza ATha prakAranA avanavAM puSpo - ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, gurabhakti, tapa ane jJAna - e zabdo dvArA karyo che, ane tene bhAvapUjA kahI che. ahIM aSTaprakArI- jaLa, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpa, akSata, naivedha ane phaLa-pUjAono niSedha karyo nathI paraMtu te pUjA kiMcita hiMsA doSathI yukta hovAthI tene azuddhakahela che te yAda rAkhavuM ghaTe. jo ke dravyapUjA zubha-bhAvanI utpatti ane puNyabaMdhanuM nimitta che tema darzAvI tene svarganA sAdhanarUpa gaNAvela che tyAre bhAvasumana dvArA zuddha pUjAnuM vidhAna karatA tene karmakSaya ane nirvANanA kAraNarUpa kahI che. Ama temanuM lakSya dravyathI bhAva tarapha che. cothA niSTim mAM yajJa ane AhUti Adine sAMsArika upalabdhionA sAdhana tarIke jaNAvI paramapadanI prApti to jJAna ane dhyAnathI thAya che, te AhutithI siddha na thAya tema pratipAdana karatAM temaNe zivadharmottarapurANano zloka TAMkyo che: pUjyA vipulaM rAjyamagnikAryeNa saMpadaH / tapa: pApavizuddhayartha jJAna dhyAna gha muvata6 rU II pUjAthI vizALa rAjya, yajJathI samRddhi ane tapathI pApa vizuddha thAya che. jJAna ane dhyAna mukti ApanAra che. jo ke zivapurANamAM Azloka jovAmAM Avyo nathI paraMtu saMbhava che ke temanuM A kathana zivapurANamAMthI hoya. bhikSAcaryA e saMnyAsInuM ke zramaNajIvananuM Avazyaka kartavya che. tenA vyavahAradharmane lakSamAM lai tenA traNa prakAra haribhadrasUrie darzAvyA che? 1) sarvasaMpakarI, 2) pauraSaSmI ane 3) vRttibhikSA. prathama bhikSA uttama che, bIjI bhikSA phakta udarapUrti mATenuM dhyeya rAkhatI ane puruSArthano nAza karanAra ane trIjI bhikSA - garIbo, aMdho, pAMgaLAo, azakta ke vRddha dvArA karavAmAM Ave che. A bhikSA bIjI jJAnadhArA-1 pa7 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauruSaghnI jevI niMdanIya nathI ke sarvasaMpatkarI jevI prazasta nathI. sarvasaMpatkarI bhikSAnuM pracchannabhojana karavuM te hitakArI che tema AcAryazrIe jaNAvyuM che. zrI haribhadrasUrinA samayamAM caityavAsI sAdhuonuM prabhAvaka sthAna hatuM. A sAdhuo suvihita AcArothI vimukha thaine caityane ja maTha banAvI rahetA ane bhakto anuyAyIone bhaya ane lAlaca vaDe vazakarI temanI pAsethI vividha vastuo ane bhojana karatA. tenA badalAmAM teo jyotiSa ke vaida karI ApatA. temanI bhikSAne zrI haribhadrasUriepauruSaghnI kahI che. suvihita AcAravAna sAdhunI bhikSAne ja teo sarvasaMpatkarI gaNAve che ane tenI prazasti kare che. A aitihAsika vastunuM pratibiMba A aSTakamAM paDe che. sarvasaMpatkarI bhikSAnA anusaMdhAnamAM eka jainatara tarka e hato ke te bhikSAne anurUpa vizuddha piMDadAna vyAvahArika nathI. vizuddha piMDadAnanA abhAvamAM cAritradharma paNa zuddharahI zake nahi. Ama aMtatogatvA sarvajJapaNuM paNa bAdhita thai jAya che. AcAryazrIe ahIM piMDa vizuddhine vyAvahArika gaNAvela che. zrI haribhadrasUrie agiyAramA aSTakamAM keTalAka matono nirdeza karyA che je tapane duHkhAtmaka gaNe che. ahIM temano izAro cArvAka jevA nAstika ane bauddha mata tarapha che. jemAM prathama bhogavilAsane upAdeya gaNe che ane tapane avagaNe che jyAre bIjo mata tapa ane bhogavilAsa vaccenA madhyamamArganI himAyata kare che. temanA mate duHkha karmanA udayathI Ave che, tapane kAraNe nahi. mana, indriyo ane yogonI hAni na thAya tevI tapanI maryAdA bAMdhavAnuM temaNe sUcavyuM che. temaNe evo tarka karyo che ke jo tapa ane duHkha sarakhA ja hoya to badhAM ja duHkhI prANIo tapasvIche, arthAt nArako parama tapasvI che ane samatArasamAM nimagna yogI tapasvI che. A kai rIte saMbhavI zake ? |jJAnadhArA-1 58 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kRtinA bAramA ane teramA aSTakamAM vAdanA traNa prakAra darzAvyA che. 1)zukravAda, 2) vivAda, 3) dharmavAda nigranthono abhimAnI, krUra, doSI ane mUrkha sAtheno vAda zuSka, nirarthaka ane anarthakara che. bIjA prakAranA vAdamAM vAkchaLa ane jAtinI pradAnatAne kAraNe nirpranthane vivAdamAM jItavuM muzkela thai paDe che. zramaNe uparanA banne prakAranA vAdathI dUra rahI rahI dharmavAda - madhyasthabhAva yukta ane tattvajJa jijJAsu sAthenA vAdanuM samarthana karela che. A dharmavAda saMvAdano sarjaka che. mAMsabhakSaNanAM dUSaNonAM be aSTako che. prathama aSTakamAM temaNe bauddhamatanI samIkSA ane parihAra karela che jyAre bIjA aSTakamAM manusmRti AdinA vaidika ullekhonuM nirasana karyuM che. zuSka buddhivAdI bauddho bhAta ane mAMsane sarakhA ja bhakSaNIya mAne che, jyAre jainadarzanamAM vanaspati Adine paNa sajIva gaNela che. anna ane mAMsa banne sajIvanAM ja aMgo che tethI bananne sarakhA ja bhakSaNIya che evA kutarkano uttara haribhadrasUrie ApatA jaNAvyuM ke bhakSyAbhakSyanI maryAdA zAstra ane lokavyavahAra para AdhArita che ane te manovRttinI apekSAe che. bhAta ane mAMsa sajIvanA aMga rUpa che. te kathana yuktisaMgata nathI. zAstra ane loka vyavahArathI-prANIthI maLatuM dUdha bhakSya che jyAre tenA rUdhira, maLa mUtra abhakSya che. mAMsa prANInuM aMga hovAthI abhakSya che tema jainadarzana kahetuM nathI paNa mAMsa svayaM jIvonA piMDarUpa ane zAstramAM mAMsane abhakSya gaNyuM che tethI teno jaino asvIkAra kare che. brAhmaNamatanI samIkSAmAM manusmRtimAM vacana TAMkatAM :na mAMsa bhakSaNe doSo, na madye na ca maithune pravRtti reSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA / / 2 / / jJAnadhArA-1 59 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsabhakSaNa, madhasevana ane maithunamAM doSa nathI kema ke te jIvonI svAbhAvika pravRtti che. paraMtu teno tyAga mahAna phaladAyaka che. abhimaMtrita mAMsa ke brAhmaNavAMchita mAMsa arthAta brAhmaNanI prasAdIrUpa tathA prANarakSA mATe - zAstrokta rIte grahaNIya che. je zAstravihita mAMsabhakSaNa nathI karato te paralokamAM 21 bhava sudhI paNa thAya che. bIjI tarapha tenI nivRttine mahAphaladAyaka darzAvI brAhmaNa matamAM rahelA virodhane temaNe pragaTa karyo che ane parivrAjakatAne mAMsabhakSaNa tyAgarUpa gaNAvI che. madhapAnadUSaNASTakamamAM AcAryazrIe madhapAnano tyAga darzAvavA hiMdu purANomAMthI prApta RSinA daSTAMtane pAMca zlokomAM TAMkyuM che ane tene doSonI khANa samAna kahyuM che. maithunadUSaNASTakammAMrAgane maithunanA kAraNabhUta gaNI teno niSedha karyo che. vaidika mata anusAra dharma mATe, putra ke vaMza TakAvavA mATe kareluM svapatnI sAthenuM maithuna doSarahita che. dharmArtha putrakAmasya svadAreSvadhikAriNa : / RtukAle vidhAnena yatsyAdoSo na tatra cet / / 2 / / zrI haribhadrasUrie tene apavAdamArgakahI tenA dvArA maithunanI nidorSatA siddha thatI nathI ema jaNAvyuM che. AjanuM vijJAna paNa maithunamAM lAkhonI saMkhyAmAM sparsanI hiMsA thAya che tema mAne che, je jaina siddhAMta sAthe susaMgata che. zrI haribhadrasUri kahe che ke dharmAcaraNa sUmabuddhi ane vivekapUrvakanuM hovuM joie. vicAra vagaranI dharmabuddhi dharmano ja nAza kare che. samyaka vicAranA abhAvamAM paropakAranI buddhi paNa ahitakara thai jAya che. jema rogI mANasane davA ApavAnI pratijJA karanAra mAnava koi rogI na maLavAthI potAnI pratijJA pALI na zakavAthI zokAkula thato rahe te kevuM? jJAnadhArA-1 = 60 ; jenasAhitya jJAnasatra-1 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAstavika rIte nIrogI hovuM te ja Adarza sthiti che te vicArano abhAva buddhine ahitakArI banAve che. A ja rIte dAna paNa vivekayukta ane zAstrIya maryAdAnuM pAlana karIne karavuM joie. tarkasaMgatatAno Adara haribhadrasUrinI kRtiomAM TheraThera jovA maLe che. eka jagyAe to temaNe yuktiyukta vacanane kAraNe ja vIravacanane grAhya gaNyuM che tevI ghoSaNA kare che. pakSapAto na me vIreM, na dveSa : kapilAdiSu / yuktimat vacanaM yasya, kArya tasya parigraha : / bhAvavizuddhi vicArASTakamAM bhAvavizuddhine mokSamArganuM anusaraNa karanAra gaNAvI che. sadguNonA Adara karanAra zramaNa bhAva vizuddhiprApta kare che. pachInAM aSTakomAM zubhabaMdhanI mahattA varNavI che ane temaNe gurujanonuM vaiyAvRtya ane mAtA-pitAnI sevA uttama maMgala rUpa gaNAvela che. sarvottama pada tIrthaMkaratvanI prApti thAya che. zubha baMdhathI covIsamA tIrthaMkara mahAvIra dvArA pravrajyA samaye dIdheluM dAna te samaye mahAna kahevAtuM hatuM. bauddha dArzaniko kahe che ke bauddhapiTakomAM bodhisatvanuM dAna asaMkhya gaNeluM che jyAre jaina AgamomAM tIrthaMkara dvArA thatA varSIdAnanI cokkasa saMkhyA (3,88,80,00,000) che tethI te mahAna nathI. AnuM khaMDana karatA haribhadrasUrie darzAvyuM ke bha. mahAvIranuM dAna be daSTie zreSTha che. eka yAcaka temAM dAna vagarano raheto nathI ane bIjuM evI ghoSaNA ke - "dAna mAMgo, dAna mAMgo (varavarikA)." eka sarasa paMkti ApaNane ahIM - maLe che. jJAnadhArA-1 61 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadgurutvamakhilaM sarva hi mahatAM mahat / / 3 / / mahAna puruSonuM badhuM ja mahAna hoya che, Ama temanuM saMpUrNa jagadgurutva yuktisaMgata che. pachInA aSTakamAM tIrthakaranuM dAna teo tadabhava mokSagAmI hovAthI tenuM prayojana zuM? e praznano uttara ApatA haribhadrasUri tene tIrthakara nAmakarmanA udaya vaza ane dharmanA aMgabhUta anukaMpAnA heturUpa gaNe che. sAmAyikanA svarUpa nirUpaNamAM tene vAsI vanDanatyA nAmuvA tanahAtmanAm -kApavAvALI karavatane paNa sugaMdhita karanAra caMdanavRkSasamAna mahAtmAne ja - te prApta thAya che - tevI prazasti jovA maLe che. enI sarakhAmaNI kuzalacittAyukta ane udAra vyakti sAthe thai zake nahi. bodhisatva buddha kahyuM - jagatanA jIvonA badA ja duSyaritra mArAmAM AvI jAya ane mArA sucaritanA yogathI badhAM prANIone mokSa maLe. paraMtu buddhanuM piTaka anusAra mahAparinirvANa thayela che - tethI A vastu asaMbhavavita che. A ciMtanane haribhadrasUrie paramArthathI mohayukta kahyuM che paraMtu sAdhaka avasthA- zaraNa avasthAmAM te saMbhavI zake che. jema bodhilAbha mATe prArthanA karavAmAM Ave che tema A prArthanA paNa saMbhavita che. Ama sAmAyikathI bhinna avasthAmAM paNa citta bhadra (kalyANaprada) hoi zake che paNa samabhAvanI sAdhanA (sAmAyika) to pUrNa ane ekAMte bhadra che. te pachInAM be aSTomAM kevalajJAnanuM svarUpa ane tIrthakara dezanA varNavela che. aMtima mokSASTakamamAM mokSa ke paramapadanuM svarUpadarzana tathA tenA sukhane kevalI mATe anubhavagamya ane bIjAne zravaNagamya kahyuM che. te anupameya che. aMtima zlokanI pUrNAhUti joie? jJAnadhArA-1 - 62 62. =jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTakAravyaM prakaraNaM kRtvA yatpuNyarjitam / virahAttena pApasya bhavantu sukhino janA : / / 10 / / aSTa prakaraNanI racanA karI je puNya meLavyuM che te puNya dvArA pApavirahanA (vinAza) vaDe loko sukhI thAo. jJAnadhArA-1 63 | jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanA saMdarbhe jaLa sAdhanApaddhati -razmibhAI jhaverI (prekSAdhyAnI, jainadarzananA abhyAsu vidvAna, 'janmabhUmi', 'jainajagata", 'jivadayA', bhArata jaina mahAmaMDaLanA jainajagatanA gujarAtI vibhAganA saMpAdaka che, terApaMta yuvaka sabA sahita jainonI aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che.67 varSanI umare khUbaja khaMtathI jainadharmanA viSaya para pIeca. DI karI rahyA che.) -aaa (1) jaina sAdhanApaddhati 1.1) jainadharmanI asala sAdhanApaddhati muktimArga' tarIke jANItI hatI. enA traNa aMga cheH (1) samyagadarzana (2) samyagajJAna (3)samyakacAritra 1.2) sAMkhyadarzananI sAdhanApaddhati che - maharSi pataMjalie darzAvelI aSTAMgayoga. enAM ATha aMgo che- yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. 1.3) jainadharmanI sAdhanApaddhatimAM AmAMthI prANAyAma, dhAraNA ane samAdhino spaSTa svIkAra karavAmAM nathI Avyo. bAkInA aMgo paNa yogadarzananI jema kramavAra pratipAdita thayelAM nathI. Ama jainadharmanI sAdhanApaddhati svataMtra che. tethI tenI vyavasthA judI rItanI che. (2) bhagavAna mahAvIranI dhyAnasAdhanA 2.1) bhagavAna mahAvIre kevaLajJAnanI prApti mATe sADAbAra varSa sudhI dhyAnanI sAdhanA karI hatI. 2.2) AsanaH bhagavAna lagabhaga UbhA UbhA ja dhyAna karatA. zarIrane sIdhuM ane AgaLanI taraphathoDuM jhukeluM rAkhatA. A sivAya padmAsana, paryakAsana, vIrAsana, godohika Asana tathA utkaTikAmAM dhyAna karatA jJAnadhArA-1) = 64 ) jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.3) prakAroH svAvalaMbana ane nirAlaMbana banne prakAranuM dhyAna teo karatA. bhIMta para praharo sudhI animeSa (trATaka) dhyAna karI emaNe mananI ekAgratA ane AMkhonI tejasvItA meLavI hatI. lAMbA samaya sudhI kAyika dhyAna karyA pachI bhagavAna vAcika ane mAnasika dhyAna paNa karatA. A uparAMta teo Urdhva, adho ane tiryaka ema traNe prakAranuM dhyAna paNa karatA. koIvAra eka pudgala upara najara TekAvI, AMkho sthira karI, Indriyone visarjita karI dhyAnamAM lIna thaI jatAM. abhayasAdhanA ane dehAdhyAsanA visarjana mATenI A uttama sAdhanA teo karatA. 2.4) pratimAonI sAdhanAH bhagavAne bhadrapratimA, mahAbhadra pratimA ane sarvatobhadrapratimAnI soLa divasa ane soLa rAta sudhI sAdhanA karI hatI. 2.5) dhyeyaH bhagavAna parivartanayukta dhyeya tathA nityaAyavALuM dhyAna karatA. temanA dhyeyo nIce mujaba hatA. 1) UrdhvagAmI, adhagAmI ane tiryakjhAmIkarma 2) baMdhana, baMdhanahetu ane baMdhana pariNAma 3) mokSa, mokSahetu ane mokSasukha 4) mAthuM, nAbhi ane paganA aMgUThA 5) dravya, guNa ane paryAya 6) nitya ane anitya 7) sthULa......saMpUrNa jagata 8) sUkSma.......paramANu 9) prajJA dvArA AtmanirIkSaNa 2.6) bhAvanAH bhagavAna dhyAnanI madhyAvadhimAM ekatva, anitya ane azaraNa bhAvanAno abhyAsa karatA. jJAnadhArA-1 65 = 1 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanI sAdhanAnA kALamAM bhagavAne maunanI, nidrAvijayanI ane bhUkha-tRSA vijayanI paNa adbhuta sAdhanA karI hatI. mana-vacana-kAyAthI nIrava thaI dhyAnanA svaramAM vilIna thaI jatA. (3) AgamamAM sAdhanApaddhati sauthI prAcIna Agama AcArAMgamAM sAdhanApaddhatinuM ati sUkSma ane mArmika pratipAdana thayeluM. sUtrakRtAMga, bhagavatI ane sthAnAMgamAM prakIrNarUpe bhAvanA, Asana, dhyAna vagereno nirdeza maLe che. aupapAtikamAM tapoyoganuM vyavasthita pratipAdana thayeluM che je samyakcAritrano ja eka prakAra che. uttaravartI AgamomAM uttarAdhyayananA 28mA adhyayanamAM saMkSipta paNa vyavasthita mukatimArganuM pratipAdana che tathA 29, 30 ane 32mA adhyayanamAM sAdhanAmArgano nirdeza che. Ama Agama sAhityamAM sAdhanA-tattvonA bIja maLe che, paNa eno vistAra ane prakriyAno ullekha nathI. zrI bhadrabAhusvAmIe bAra varSa sudhI 'mahAprANadhyAna' nI sAdhanA karI hatI. (4) jainayoga - aitihAsika saMdarbha 4.1) AcArya kuMdakuMde samayasAra Adi graMthomAM ane umAsvAtie tattvArthasUtramAM mokSamArganuM samagratAthI pratipAdana karyuM che. dvitIya bhadrabAhusvAmI racita AvazyakaniryuktinA `kAyotsarga' adhyayanamAM sAdhanAnI prakriyA maLe che. 4.2) vikramanI chaThThI sadImAM jinabhadragaNie dhyAnazatakamAM jainadhyAnapaddhatinuM talapasparzI vivecana karyuM che, je yogadarzana athavA haThayoganA graMthothau prabhAvita nathI, paNa jainaparaMparAnuM svataMtra ciMtana darzAve che. jJAnadhArA-1 99 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.3) vikramanI cothI-pAMcamI zatAbdImAM pUjyapAda devanaMdInA 'samAdhitaMtra" ane ISTopadezamAM AdhyAtmika anubhUtinuM asmalita jJAna jovA maLe che 4.4) tyArabAda AThamI zatAbdImAM A. haribhadrasUrIe jainayogamAM navA adhyayano sUtrapAta karyo. emaNe tatkAlIna yogapaddhati ane paribhASAono jaina paddhatie samanvaya karI jaina yogane navI dizA, je emanA jANItA graMtho- yogabiMdu, yogadaSTisamuccaya, cogazataka, yogaviMzikA,AdimAM jovA maLe che. emaNe kareluM vargIkaraNa svataMtra che. enA pAMca prakAra cheadhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSepa (yogabiMda- 31) 4.5)vikramanI agiyAramI sadImAM AcArya zubhacaMdrajJAnArNavanI racanA karI. A zatAbdImAM jainayoga aSTAMgayoga, haThayoga ane taMtrazAstrathI prabhAvita thayelo jovA maLe che. piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta - ema cAra prakAranA dhyAno viSe 'navacakezvara yaMtra', 'gurugItA', AdimAM varNana maLe che. 'navacakrezvara yaMtramAM cAra prakAranAdhyAnane jANanArane guru kahevAmAM AvyA hatA - piMDa padaM tathA rUpa, rUpAtIta catum; yo vA samya vijAnAti, sagaru parikIrtitaH. gurugItAmAM piMDano artha kuMDalinI zakti, padano artha haMsa, rUpano artha biMdu ane rUpAtItano artha niraMjana karavAmAM Avyo che. piMDa kuMDalinI zakti , parda haMsaH prakIrtita rUpa biMdurIti zeya, rUpAtIta niraMjanama. jaina AcAryoe A cAra prakAranA vargIkaraNano svIkAra karyo che, paNa eno artha potAnI paribhASA anusAra karyo che. caityavaMdana-bhASya" mAM kahyuM che "bhAveja avasthatiya, piMDatha payatva rUvarahiyAM; chaumatha kevalitta, siddhahyuM ceva tasatyo."bhASyakAre AmAM chaprastha, kevalI ane siddha - A traNa dhyeya mAnyA che ane e viSayanA dhyAnane kramazaH piMDastha, padastha ane rUpAtIta kahyAM che. jJAnadhArA-1 67 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.6) vikramanI agiyAramI athavA bAramI sadImAM svAmI kumAre 'kArtikeyAnu prekSA mAM bAra bhAvanAo - anuprekSAonuM suMdara pratipAdana karyuM che je Aje paNa vairAgyanI bhAvanAo mATe advitIya mAnavAmAM Ave 4.7) bAramI sadImAM AcArya hemacaMdranA yogazAstramAM yoga ane ratnatrayInI ekAtmakatA pratipAdita karavAmAM AvI che (yogazAstra- 1 15). 18mI sadImAM upAdhyAya vinayavijayajInA 'zAMtasudhArasa' mAM 'bhAvanAnuyoga' nuM suMdara pratipAdana karavAmAM AvyuM che. Aja samayamAM u. yazovijayajIe 'adhyAtmopaniSada', 'adhyAtmasAra', 'yogAvatAra', 'dvAciMzikA Adi graMthomAM tathA pAtaMjali yogasUtra uparanA vivecanamAM jainayogano tulanAtmaka abhyAsa prastuta karyo che. 4.8) 19mI sadImAM terApaMtha saMghanA caturbhAcArya zrImajajayAcAryajIe dhyAna para ghaNuM ciMtana karyuM hatuM te lakhyuM hatuM. emaNe paNa padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAnano ullekha karyo che. emanI kRtiomAM vizeSa ullekhanIya che:1) baDA dhyAna 1) zvAsasmRti ane soDahanuM dhyAna 2) raMgasahita tIrthakaronA dhyAnano prayoga 3) siddhabhagavaMtonuM dhyAna (46 prakAranA AtmAnA guNa) 4) karma- vipAkanuM dhyAna 2) choTAdhyAna - pAMca padanuM (navakAra) dhyAna 3) dhyAnavidhi - kAyotsarga - padastha dhyAna Adi 4) mAnasika duHkhanI cikitsAnuM dhyAna 20mI sadImAM AcAryazrI tulasIe manonuzAsanama' nI racanA karI jemA jainayoganI nava zailInuM pratipAdana che. 4.9) uparanA badhAja graMthono talasparzI abhyAsa karIne tathA AgamamAM upalabdhadhyAna ane yogaviSayonuM dohana karIne AcArya zrI mahAprAjIe jJAnadhArA-1) - 68 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakSAdhyAnanI paddhati pratipAdita karI che je eka saMpUrNa jaina sAdhanApaddhati che. emaNe potAnA zarIrane rasAyaNazALA banAvI, aneka jAtanA prayogo karI, svAnubhavathI A dhyAna-paddhati vikasAvI che (5) prekSAdhyAna paddhati : 5.1) vyaktitvanA sarvAgINa vikAsanI A paddhati saMpUrNapaNe jainadarzana ane Adhunika meDIkala vijJAna para AdhArita che. adhyAtma ane vijJAnanA samanvaya rUpa A dhyAnapaddhati, A zatAbdInI zreSTha sAdhanApaddhati che. 5.2) artha-vyaMjanAH prekSAzada IkSa' dhAtuthI banyo che. eno artha che - jovuM. pra+IkSA=prekSA, eTale ke UMDANathI jovuM. vipazyanA ane prekSA - banneno artha eka ja che ane jaina sAhityamAM dhyAna mATe A banne zabdanA prayogo maLe che. paraMtu vipazyanA-dhyAna bauddhadhyAna-paddhati mATe pracalita che, eTale jainadhyAnapaddhati mATe prekSAdhyAna' nAma pasaMda karavAmAM AvyuM che. 5.3) dazavaikAlika sUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke 'saMpiSNae appagamakhkhaeNa" - AtmA dvArA AtmAnI prekSA karI, AtmAne juo - sthaLa cetanA dvArA sUkSma cetanAne juo. mahAvIranI sAdhanAnuM sUtra che - jANo ane juo ', AtmA zarIramAM ja rahe che mATe sthULa zarIranI prekSA karo, zvAsanI prekSA karo, zarIranI aMdara thatAM spaMdano, kaMpano, halanacalanano anubhava karo. ene jotAM jotAM mana tanmaya bane pachI manavacana-kAyAnI kriyAno virodha karI zuddhacetanAno anubhava karo. pa.4) AdhAra prekSAdhyAnano AdhAra che - vartamAnamAM jIvavuM. bhUtakALanI smRtio ane bhaviSyakALanI kalpanAomAM rAcavAne badale phakta vartamAnakALanI kSaNamAM jIvavAnuM ane kkata jovAnuM anubhavavAnuM. rAga-dveSa vagara jovAnuM. jyAre mana zAMta ane zarIra sthira thaI jaze tyAre cetanA sakriya banaze ane tyAre priyatA-apriyatA, rAga-dveSa Adi dvo ogaLI jaze. zuddha daSTAbhAvano anubhava thaze. jaDa ane cetananA bhejJAnanI pratIti thaze. jJAnadhArA-1 69 - jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.5) pUrvataiyArIH prekSAdhyAnanI sAdhanA mATe pUrva taiyArInA rUpamAM nIcenI sAdhanA karavI Avazyaka che - (1) maitrIbhAvano vikAsa. (2) bhAva-kriyA arthAt vartamAnamAM jIvavuM. je samaye je kriyA karo temAM saMpUrNa otaprota thaI javuM.(Undivided Attention - total concentration) (3) pratikriyA-virati arthAt koInI paNa kriyAnI pratikriyA na karavI. bIjAnA kahevAthI ke karavAthI potAnI zAMtino-samatAno bhaMga karI, avivekapUrvaka eno javAba na Apavo. (Control over our reaction - retaliation) anyanI kaThapUtaLI na banavuM(4) mitAhAra (5)mitabhASaNa A pUrvasAdhanAno saMkalpa karyA pachI - 5.6) prAthamika sAdhanA : prekSAdhyAnamAM praveza karavA prAthamika sAdhanA rUpe(1) Asana (sukhAsana, padmAsana, vajAsana, Adi.) (2) mudrA (jJAnamudrA-brahmamudrA). (3) mahAprANadhvani athavA' ahaM'cA'oma'no dhvani (kavaca nirmANa) (4) dhyeya - saMkalpano svIkAra "huM cittanI zuddhi mATe, nirmaLatAmATe, pavitratA mATe, prekSAdhyAnano prayoga karI rahyo chuM." (5) AgamasUtranuM uccAraNa saMpiphakhae apagamakhkhaeNe (AtmA dvArA AtmAne juo) 5.7) sAdhanA-kramaH prekSAdhyAnanI sAdhanA mATeno krama cheH (1) kAyotsarga (4) zarIra prekSA (2) aMtaryAtrA (5) caitanya kendraprekSA jJAnadhArA-1 70 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zvAsa prekSA (6) lezyAdhyAna (7) anuprekSA - bhAvanAo 5.8) bhAvanA- anuprekSAdhyAnaH aMtima caraNamAM anuprekSA dvArA nIcenI bhAvanAothI AtmAne bhAvita karavAno hoya che :- anitya, ekatva, azaraNa, Adi. tyAra pachI atyaMta ekAgra banIne pavitratAnI bhAvanA, samatAnI bhAvanA ane aMte jJAtA-daSTA bhAvathI AtmAnocetanAno sAkSAtkAra karI AtmAnA guNo - jJAna, AnaMda ane zaktino anubhava karavo. 5.9) prekSAdhyAnanI niSpatti prekSAdhyAna sAdhanApaddhatithI cittanI nirmaLatA, vicAronI pavitratA ane samatAno vikAsa thAya che. AdivyAdhi-upAdhimAMthI samAdhi tarapha prasthAna thAya che. A uparAMta naphAmAM zArIrika svAdhya, mananI zAMti, kuTevono tyAga, svabhAvamAM ane AtomAM parivartana thaI zake che. TUMkamAM saMpUrNa vyaktitvanuM rUpAMtaraNa thaI javAthI sAdhaka pavitra, zAMta, samatAmaya ane AdhyAtmika jIvanano AnaMda mANI zake che. (6) AtyaMtara tapa ane sAdhanAmAM dhyAnaH 6.1) tapa ane dhyAnaH jaina AcAramImAMsAmAM tapanuM sthAna atyaMta mahattvanuM che. bhagavAna mahAvIre mokSamArganI sAdhanA mATe tapane eka sazakta sAdhana mAnyuM che, kAraNa ke Atmazuddhino e zaktizALI upAya che. enA mukhya be bheda che. bAhya tapa ane AtyaMtara tapa. AtyaMtara tapanA 6 prakAra che H prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane vyutsarga. 6.2) dhyAnanI paribhASA AvazyakaniryuktimAM zarIra, vANI ane mananI ekAgra pravRttine dhyAna kahevAmAM AvyuM che. dhyAnazatakamAM dhyAnane sthira adhyavasAyagaNavAmAM AvyuM che. tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie dhyAnanI paribhASA karI che. 'uttama saMhananasyakAgraciMtA nirodho dhyAnamAtamuhUrtAtta (7/27). jaina siddhAMta dIpikAmAM gurudeva tulasIe jJAnadhArA-1 71 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanI vyAkhyA karI che. 'ekAgra manaHsannavezanaM yoganirodho vA dhyAnam' (6/41). AnA uparathI ema jANavA maLe che ke jaina paraMparAmAM dhyAnano. saMbaMdha phakta mana sAthe nahIM paNa traNe yoga - mana, vacana, ane kAyA sAthe che. Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke niraMjana dazA, niSpakaMpa dazAne dhyAna kahevAya che (1467-78). kevalajJAnIne phakta nirodhAtmaka dhyAna thAya che jyAre anyane ekAgrAtmaka ane nirodhAtmaka ema banne prakAranA dhyAna thAya che. 6.3) dhyAnanA adhikArIH vAcaka umAsvAtijIe tattvArthasUtramAM dhyAnanI paribhASA karI che te mujaba 4 vAta noMdhavA jevI che. (1) uttamasaMhananadhArI (jenI deharacanA uttama che) puruSa dhyAtA che. (2) ekAgra ciMtA athavA yoganirodha dhyAna che. (3) je eka viSayane mukhya banAve, jenA para citta ekAgra thAya te dhyeya che ane (4) antarmuhUrta e dhyAnano utkRSTa samaya che. zarIradhArIne vadhumAM vadhu 48 miniTa sudhI dhyAna TakI zake che ane anya zarIrane enAthI ochA samaya sudhI dhyAna rahI zake che. aSTaprAbhUtanA mokSaprAbhUtamAM kahyuM che ke jIva Aje paNa ratnatrayI dvArA zuddhAtmAnuM dhyAna karIne svargaloka yA lokAMtika devatva prApta karI tyAMthI manuSya thaIne mokSa prApta karI zake che (gAthA 77), eTale ke anuttama saMhananavALA jIvo paNa dhyAna karI zake che. 6.4) dhyAnanA prakAra HdhyAnanA mukhya be prakAra cheH aprazasta eTale azubhadhyAna ane prazasta eTale zubhadhyAna. aprazasta dhyAnanA be bheda cheH ArtadhyAna ane raudradhyAna tathA prazasta dhyAnanA be bheda che. dharmadhyAna ane zukla dhyAna. AmAM ArtadhyAna ane raudradhyAna karmabaMdhanA kAraNa che jyAre dharmadhyAna ane zukladhyAna karma nirjarAnA kAraNa che. jJAnadhArA-1 72 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6.5) dharmedhyAna AvyaMtara tapa sAdhanA mATe dharmedhyAnanI sAdhanA karavAnI hoya che. e yAda rAkhavuM joIe ke A dhyAnanuM nAma dharmadhyAna nathI paNa dharmedhyAna che. enI paribhASA tattvArthasUtramAM A pramANe karI cheH"AjJA - apAya - vipAka- saMsthAna vicaya - dhamarma" (9/36) Ama dharUMdhyAna 4 prakAranA che? (1) AjJAvicaya - AgamanI pramANatAthI arthano vicAra karavo. eTale ke AgamaLyutamAM pratipAdita tatvane dhyeya banAvI emAM ekAgra thaI javuM. (2) apAyaricaya -saMsArI jIvonA dakhonuM ane emAMthI chUTavAnA upAyanuM dhyAna karavuM. A dhyAnamAM rAga-dveSa Adi doSonA utpatti hetu ane enA upAya hetune dhyeya banAvI ekAgra thaI javAnuM hoya che. (3) vipAkavicaya - karmonA phaLano vicAra karI ane dhyeya banAvI ekAgra thavuM. (4) saMsthAnavicaya-lokanA AkArano tathA dravyanI vividha AkRtio tathA paryAyone dhyeya banAvI eno ekAgratAthI vicAra karavo. dharmano artha che - vastuno svabhAva, upara mujaba dhyeya upara vicAra karatI vakhate svasamukhatAne lIdhe jeTalI AtmapariNAmonI zuddhatA thAya te nizcaya dharmadhyAna che. paNa je vyavahAradharmadhyAna che te zubhabhAva che. zubhapariNAmarUpa dharmadhyAnathI cittanI uzRMkhalatApara aMkuza lAge che. e satyano sAkSAtkAra karavAnI prakriyA che. AtmAnuzAsanane ujAgara karavAnuM prabaLa sAdhana che. 66) zukladhyAnaH tattvArthasUtramAM enI paribhASA karavAmAM AvI che; pRthakatva ekatvavitarka sUkSmakriyA pratipAti vyuparatakriyA nivartana (9/9), jaina siddhAMtadIpikAmAM paNa enI vyAkhyA karavAmAM AvI cheH "pRthakatvavitarkavicAra, ekatvavitarka avicAra, sUkSmakriyA apratipAti, saMmUrjhinakriyA anivRttinI zukalama" (6/44) jJAnadhArA-1 73 jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmala praNidhAna - samAdhi avasthAne zukladhyAna kahevAya che. uparamAMthI - prathama be prakAranuM zukladhyAna pUrvajJAnadhArI zrutakevalIne thAya che. bAkI be mAtra kevalI bhagavAnane thAya che. A cAra bhedo A pramANe che : 1) pRthakkavitarka savicAra - koI paNa eka vastune dhyeya banAvIne bIjA badhA padArtho enAthI bhinna che ema ciMtana karavuM e pRthavitarka che. emAM artha, zabda ane yoga para parivartana (ekamAMthI bIjA para javuM) thavAthI e savicAra kahevAyache. e traNe yogavALAne thAya che. 2)ekatvavitarka avicAra - ekatvanuM ciMtana karavuM, jemAM koI parivartana nathI thatuM eTale e avicAra dhyAna che. sUkSmakriyA apratipAti - 13mA guNasthAnanI aMta bhAgamAM je ucchavAsa niHzvAsanI sUkSmakriyA bAkI rahe che, jenuM patana nathI thatuM. emAM mAtra kAyayoga hoya che. 4) saMmUrchinakriyA anivRtti - AmAM trIjA prakAranI sUkSmakriyA paNa nathI rahetI - vicchinna thaI jAya che. AmAM ayogI avasthA, jenI niva-tti nathI hotI, te prApta thAya che. (7) cauvIsatthava ane dhyAna 7.1) 'catuvizatistava' - Avazyaka sUtramAM 'cauvIsatthava' dhyAnanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. emAM covIsa tIrthaMkaronI stuti che, eTale ene' ukkitaNuM-utkIrtanam'paNa kahevAmAM Ave che. emAM pahelo zabda 'logassa' hovAthI lokabhASAmAM ene mATeeja pracalita zabda upayogamAM levAmAM Ave che. sAmAnya vidhi anusAra 'logassa'nuM dhyAna kAyotsarga (kAusagga)nI mudrAmAM karavAmAM Ave che. 7.2 kAyotsarga ane dhyAna - kAyotsarga eTale kAyAno utsarga karavo. zarIranI pravRttione sthira karavI. dhyAna ane kAyotsargamAM pharaka che. dhyAnanuM mukhya dhyeya manane ekAgra karavAnuM jJAnadhArA-1 ja jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane kAyotsarganuM mukhya dhyeya kAyAnI caMcaLatA- asthiratAne rokavAnuM che. gauNa rUpathI jovAmAM Ave to dhyAna ane kAyotsargano pArasparika saMbaMdha che. jemake - dhyAnAvasthAmAM zarIrane sthira rAkhavuM Avazyaka che to kAyotsargamAM mananI ekAgratA paNa eTalI ja jarUrI che. 7.3) logassa zA mATe? logassanuM dhyAna karatA pahelAM eno hetu darzAvavA 'IryApathika sUtra ane kAyotsarga-pratijJA (tassa UttarI...) pAThonuM vidhAna che. IryApathika sUtramAM jIvahiMsAnA pApathI nivRtta thavA mATeno saMkalpa che. rastAmAM cAlatA samaye meM basa athavA sthAvara jIvanI koIpaNa prakAre virAdhanA karI hoya, duHkhI karyA hoya, mRta:prAya karyA hoya, bhayabhIta karyA hoya, vAva prANathI rahita karyA hoya, to mArA e pAponuM phaLa niSphaLa thAo, pote karelAM pAponuM kharA hadayathI prAyazcita karavA mATe A sUtramAM hadayagrAhI upadeza che. "paraMtu phakta'micchAmi dukkaDa' kahevAthI ja mAro AtmA nirmaLa na thayo hoya to ene (tasa) adhika nirmaLa karavA mATe, zreutkRSTabanAvavA mATe (UttarI karaNeNa), prAyazcita - AlocanA karavA mATe (pAyacchitta karaNeNaM), pApa-karmono nAza karavA mATe(pAvANaM kammANaniSNAyaNaTTAe) haMkAyotsarga karuM chuM." 7.4) tyArabAda covIsa bhagavAnanI stutino nirdeza che je kAyotsarga - dhyAnAvasthAmAM karavAnI hoya che. emAM bhAvanA bhAvavAnI che ke: "(vihuarayamalA) -pApa tathA rAga-dveSa rUpI raja rahita ane kaSAyarUpI mala rahita he tIrthakara bhagavAna mArA kIrtana, vaMdana ane pUjanathI prasanna thAo. mane Arogya-samyakatvano lAbha Apo ane Adhi, vyAdhi, upAdhithI samAdhi tarapha jaI zakuM evuM zreSTha varadAna Apo.mArAmAM cAritranI nirmaLatA, AtmAnI ujjavaLatA ane guNonI gaMbhIratA pragaTa thAya." jJAnadhArA-1 jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7.5) zakastuti (sakkathuI) : upara pramANe siddha bhagavAna ApaNA abhyadayanA hetu bane che, AlaMbana bane che. tyArabAda zakastuti (namulyuzaM) mAM arihaMta bhagavAna ane siddhonA guNonuM suMdara upamAyukta varNana karI emane namaskAra karavAmAM Ave che. - A ApaNI paraMparAgata dhyAnanI paddhati che je paMca- pratikramaNamAM anivArya rUpe karavAmAM Ave che. trajJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 7 (76 janasAhitya jJAnasatra-15 hitya jJAnasatra-1) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAmAM dhyAnasAdhanA DaoN. kokilA zAha (ema. e pIeca. DI. (golDameDAlisTa) ghATakoparanI jhUnajhunavAlA kolejanA philosophI vibhAganA adhyakSa ane rIDara che. jainolojI para pIeca.DI karyuM che ane muMbai yuni. e, pIeca. DI gAiDa tarIke mAnyatA ApI che.) "dhyAna abhyAsI jo nara hoya tAku duHkha upaje navi koya IMdrAdika pUje tasa pAya, RRddhi siddhi pragaTe ghaTa Aya (cidAnaMdakRta sarvodayajJAna-6) jainadharmamAM vizadatAthI jJAnanI carcA jovA maLe che. jainAcAryoe dhyAnano artha ciMtananuM ekAgrIkaraNa karavuM ema mAnyuM che. AcArya umAsvAti jJAnanI paribhASA ApatAM kahe che - "ekAgracittAnirodho dhyAnam "(tattvArthasUtra 1/27) Avazyaka niryukti cittane koI eka lakSapara siddha karavuM ene dhyAna mAne che. taCAnuzAsanamAM paNa kahyuM che ke cittane viSayavizeSa para kendrita karavuM e ja dhyAna che. bhagavatI ArAdhanAnI TIkAmAM dhyAnanA svarUpa para prakAza pADatA kahyuM che rAga dveSa tathA mithyAtvathI rahita padArthanA yathArtha svarUpanuM jJAna eja ja dhyAna che. Indriya ane manogupti prApta karanAra dhyAtA che. vastu yathAsthitam arthAt nijajJAyakabhAva dhyeya che - ane temAM ekAgratA te dhyAna che.tenuM phaLa saMvara ane nirjarA che. jaina dharmanuM mULa AtmAnubhUti che tethI AtmadhyAnanuM mahattva che. kahyuM che ke je koI siddha thayA che, siddha thAya che ane have pachI thaze te sarve zubhaAzayavALA 'dhyAnam prazastAprazasta bhedenadvividhaM / ' prakRtianusAra dhyAnanA be bheda che jJAnadhArA-1 77 - jainasAhitya jJAnasatra-1 . Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) prazasta (2) aprazasta je zubha pariNAma mATe tathA vastunA yathArtha svarUpanA ciMtanathI che te prazasta dhyAna che. jyAre je dhyAna azubha pariNAmonI pUrti mATe tathA tattvanA yathArtha bhramathI utpanna thAya che te aprazasta dhyAna che. prazasta dhyAna mokSamAM sahAyaka che. prazasta ane aprazasta baMne dhyAnanA be prakAra che - aprazasta dhyAnaH (1) ArtadhyAna (2) raudradhyAna ane prazasta dhyAnaH (1) dharmadhyAna (2) zukaladhyAna sthAnAMgasUtramAM AcAra dhyAnanI carcA karavAmAM AvI che. koIpaNa saMsArI jIvane anaMtakALa daramyAna je zubhAzubha adhyavasAyo athavA vyakta avyakta mAnasika vicAro Ave che te sarva vicArono A cAra prakAranA dhyAnamAM samAveza thAya che? (1) ArtadhyAna - ArtadhyAna eTale duHkhathI pIDita citta (2) raudradhyAna - raudradhyAna eTale duSTa-hiMsaka bhAvovALuM citta (3) dharmadhyAna eTale zruta, cAritranA vicAronuM ciMtana karanAra citta (4) zukladhyAna eTale ujjavaLa AtmapariNAmovALuM citta A cAra prakAranAdhyAnomAM Arta ane raudradhyAna azubha che, choDavA yogya che. anaMtakALathI ajJAnane kAraNe parapadArthanI anukULatAmAM AtmA je sukha mAne che te ArtadhyAna che. raudra dhyAnathI bacavuM zakya che paNa ArtadhyAnathI bacavuM muzkela che. A baMne dhyAna saMsAra ane durgatinA kAraNo che. mahattva che dharmadhyAna tapa vaDe ja siddhapaNuM pAme che ema jANavuM - dhyAna eka AMtarikasAdhanA che je ApaNAmAM rahelA siddhatvanA bIjane vikAsa karavAnA sAdhana rUpa che. dravyasaMgrahamAM dhyAnanI mahattA siddha karatAM kahyuM che ke niyamapUrvaka dhyAnathI sAdhaka nizcaya ane vyavahAra baMne prakAre mokSamArga pAme che. ane zukaladhyAnanuM jeno aMtaraMgatapamAM samAveza thAya che- AvA dhyAnane sarvotkRSTa tapa mAnavAmAM Ave che. AcArya jayasena tAtparyavRtti nAmanI saMskRta TIkAmAM tapanI paribhASA ApatA kahe che : samasta / dvipamAvechAtyAnuM svarUpe prata5tta vinayane ta5: samasta rAgAdi |jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 78 78 , == jainasAhityajJAnasatra-1e janasAhitya ihitya jJAnasatra-1 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parabhAvonI IcchAnA tyAgavaDe svarUpamAM vijayana karavuM etapa che. AcArya amRtacaMdra paNa tattvadIpikAmAM A ja kahyuM che - dhyAna tapa pAmI AtmA paramAtmA banI zake che. purUSArtha siddhi upAyamAM amRtacaMdra ekAgra citte paMcaparameSThI ane AtmAnuM dhyAna karavuM tene dhyAna kahe che. dharmadhyAna zubha dhyAna che ane zukla dhyAna zubha ane zuddhadhyAna che. AcArya haribhadrasUrIe kahyuM che - sAtamI prabhASTi dhyAna priyA hoya che ane yathArtha AtmAnubhavayukta hoya che - (yogadaSTi samuccaya) jainadharmanI sAdhanAnuM kendrabiMdu che - AtmA. dhyAnasAdhanAthI Atmazakti pragaTa thatI jAya che, aneka prakAranA anubhavo thAya che ane labdhio pragaTe che ane anaMta bhavanA bAMdhelAM karmono paNa kSaya thAya che(dhyAnAgninA dahayate karma) mATe mokSArthI jIvoedharmadhyAna ane zukladhyAnanI sAdhanA avazya karavI joIe. jaina darzanano sAdhanAmArga AcArAMgamAM jovA maLe che, zrI hemacaMdrAcArye AcArya haribhadra dhyAna viSe vivecana karyuM che. tyAra pachI AnaMdaghanajI, cidAnaMdajI, yazovijayajI, rAjacaMdrajJAnanA abhyAsI hatA. zubhacaMdra jJAnArNavanA prAraMbhamAM RSabhadevane eka yogI tarIke vaMdana karyA che. upamitibhavaprapaMcamAM dhyAnayogane dvAdazAMgIno sAra kahyo che. | dharmadhyAna -AtmAne AtmasvarUpanuM ciMtana athavA e ciMtananI anukULatAmAM kAraNarUpa devagurudharmanI ArAdhanA e dharmadhyAna che. dharmakriyAo jevI ke sAmAyika, devadarzana pUjana vagere karavA chatAMdharmadhyAna jIvanamAM duSkara che - anAdikALathI vartatI ajJAnadazAne kAraNe AtmAne AtmA tarapha lakSa thatuM nathI. je kSaNe AtmAne potAnA gharanuM bhAna thavA mATe bIja ropaNa thAya che te kSaNathI dharmadhyAnanI zarUAta thAya che. A prakAranuM dhyAna Atmika zakti para AdhArita che. dharmadhyAna vaDe AtmA saMvara ane sakAma nirjarA kare che, puNyAnubaMdhI puNya upArjana kare che ane zukla dhyAnano adhikArI bane che. dharmadhyAnanA piMDastha, padastha, rUpatha ane rUpAtIta e cAra bheda che. jJAnadhArA-1 jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) piMDastha - piMDastha eTale zarIra ane temAM rahenAra amUrta AtmAnuM dhyAna. jainazAstromAM piMDastha dhyAna karavAnuM vidhividhAna che. jenA Azraya thakI AtmA potAnA svabhAvamAM Ave che. (2) padastha- eTale maMtranuM pada- jenuM dhyAna dharavAthI zakti jAgRta thAya che. dA.ta. OMkAranuM dhyAna (3) rUpastha dhyAna - A dhyAnano viSaya mUrti, citra ItyAdi che. jenA para manane ekAgra karI dhyAna karavAnuM che. (4) rUpAtIta dhyAna eTale amUrta, anaMtajJAnI siddhaparamAtmAnuM dhyAna Ama dhyAna dharatA sAdhaka siddhAtmAmAM lIna thaI jAya che. zuddha AtmasvarUpa zula dhyAna tarapha A avasthA laI jAya che. zukla dhyAna - zrutanA AlaMbanathI athavA AlaMbana vinA, dravyo ane tenA paryAyonA yathArtha ciMtanamAM ekAgratA tema ja AtmA AtmAne AtmA vaDe jANe te zukaladhyAna che te aMte mokSanuM kAraNa che tethI carama koTinuM dhyAna che. dhyAnathI zAMti, sthiratA vagere prApta thAya che, tanAvamukti thAya che. aihika labdhio dhyAnIne sahaja prApta thAya che. dhyAnanuM kharuM mahattva e che ke dhyAna ochI vadhu ekAgratAthI thAya to paNa te vakhate manano upayoga zubhabhAvamAM hovAthI zubha Azrava thAya che. dhyAnanuM phaLa samatA che. dhyAnIne te svAbhAvika prApta thAya che. vartamAna kALe cothAthI sAtamA gaNasthAnaka sudhI dharmadhyAna hoya che. pachI kSeNI zarU thAya che.bhagavAna mahAvIra parama dhyAnayogI hatA. AtmAmAM pratiSThita thavA mATe dhyAna che. e mATe jarUrI che AtmajJAna. vyakti zarIrathI potAnI bhinnatA sAbita karI AtmAmAM sthita thaI jAya. vartamAnakALe prekSAdhyAnapaddhatinA prayoga cAlI rahyA che. prekSAdhyAna bhedavijJAnanA bodha mATe mahattvanuM che. vaLI anuprekSA dhyAna e prekSA dhyAnanuM gaMjJAnadhArA-1= = 80 - jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatvapUrNa aMga che. prekSAdhyAnanI paddhati janasamUha samakSa mUkavAnuM zreya AcArya tulasIne ane AcArya mahAprajJane jAya che. prekSA eTale jovuM. prekSAdhyAnano upadeza che AtmAno sAkSAtkAra. temAM zvAsaprekSA, leDyAdhyAna, zarIraprekSA vagerenA prayogo karavAmAM Ave che. A dhyAna kAyotsarga para AdhArita che. arihaMtaceIyANa sUtramAM kAyotsarga kaI rIte karAya tenuM mArgadarzana che. kAyotsargae mAtra sUtro bolI javAnI sAmAnya kriyA nathI paraMtu manamAM bolatA zabdanA marmane pakaDI temAM ekAgra thaI javA mATenI eka viziSTa prakriyA che. kAyotsargazraddhAthI karavAno che paraMtu jaDatAthI nahIM. A sUtramAM paramAtmAnI bhakti AdinA phaLa rUpe bodhi ane bodhinA phaLarUpe mokSane prApta karavA praNidhyAnapUrvaka kAusagnamAM kema rahevuM teno saMkalpa karAyo che. jema zraddhA, meghA, dhRti, dhAraNA, bhakti vagereno samAveza thAya che. caityavaMdana eTale apekSAe ekAgratApUrvaka zubhadhyAnamAM lIna thavAnI kriyA - je kAyotsarga ja che. tethI kahyuM che ke jyAre sAdhakaparamAtmA sAthe tAdAbhya bhAva sAdhavA prayatna kare che tyAre mahAAnaMda prApta kare che ane anubhUti kare che - "hama magana bhaye prabhu dhyAnameM dhyAnameM... bIsara gaI duvidhA tana-mana kI, avirAsataguNagAna meM.." ema paNa kahyuM che - Atama dhyAna bharatacakI lahyo bhavana arisA jJAna . vaLI teo ema paNa kahe che "ajapA jApa sohaM susamarana kara anubhava rasapAna". (cidAnaMda bahoMtI). "kemake Apa Apa vicAratA mana pAme visarAma rasasvAda sukha upaje anubhava tako nAma (5da 24)" jJAnadhArA-1 ( 81 jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo anyatra kahe che 'eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM '. zrImad rAjacaMdra paramadhyAnI rahasyavAdI hatA . teo IDaranA alaukika pahADo ane jaMgalomAM, prAcIna guphAmAM dhyAna karatAM jyAM temaNe munione sabodha Apyo hovAnuM kahevAya che. vividhadhyAnomAM siddhimeLavAne athara citta jo sthira thayeluM IcchatA ho to ISTa ane aniSTa viSayomAM moha na karo, rAga dveSa na karo, koI paNa prakAranA viSaya para dhyAna karatA, sAdhu svarUpa sthitarUpa ekAgratA prApta karI sakAmavRttiothI rahita thaI zake tyAre tene sAruM dhyAna prApta thayuM kahevAya. AtmA AtmAmAM lIna banI jAya to parama dhyAna thAya (56) teo IDaramAM dhyAna karatA abhaya pharatAM ane ghora tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahIM evI prasannatA anubhavatA. chelle, cidAnaMdajI adhyAtmabAvanImAM kahe che "AtamadhyAne ramaNatAM, ramatA AtmasvabhAva aSTa karma dUra kare pragaTe zuddha svabhAva"(26) "dharma dhyAnakA hetu yaha zivasAdhana ke kheta eso avasara kaba mile ceta zake to ceta"(48) aMtamAM, ApaNe paNa dhyAnanI samyaka sAdhanA karI avinAzI sukha prApta karIe. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 8 2 82 = janasAhitya jJAnasatra-15 jenara hitya jJAnasatra-1 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra ane maMtramAM jhaMkAra DaoN. rekhA vorA (bI. e.samAjazAstra, ema. e. samAjazAstra tathA ema. e. arthazAstra sAthe karela che. jainastotrasAhitya ane bhaktAmara stotra viSaya upara muMbai yuni. e pIeca. DI. nI DIgrI enAyata karela che. 13 varSathI ekyuprezaranI prekTIsa, megneTa therApI, necaropathI, masAja therApI, hArTa therepI vagereno abhyAsa. deza videzamAM anekane zibiro yojIlAbha Apyo che. videzamAM aneka sthaLe lekTara mATe nimaMtraNo maLe che.) maMtra zabda saMskRta bhASAno che. maMtra zabdamana dhAtumAM Tana tathAdhampratyaya lAgIne bane che. A vyutpatti anusAra eno artha thAya che jenA dvArA AtmAnA Adezano sAkSAtkAra karavAmAM Ave che te maMtra che. bIjI vyutpattimAM mana dhAtuno vicAra paraka evo artha karavAmAM Ave che tyAre teno artha evo thAya che jenA dvArA AtmAnI vizuddhatA para vicAra thai zake che te maMtra che. trIjI vyutpattimAM madhAtune satkArArthamAM letAM teno artha thAya che, jenA dvArA mahAna AtmAono satkAra karavAmAM Ave che, te maMtra che. cothA arthamAM jyAre mana ne zabada mAnIne tra pratyaya lagAvIne maMtra zabada banAvavAthI e arthapragaTa che ke maMtra e zadazakti che jenAthI mAnavIne laukika-paralaukika raTaNa maLe che. vyutpattinI daSTie potAnI iSTa siddhi mATe je zabda ke zabdarAzinuM pharI pharIne guNarIte Avartana karAya che te maMtra che. varNanasamUha athavA to zabdasamUhamAM nizcita AvartanathI jIva, brahma ane brahmAMDanuM aikya jANavAnI zakti maMtra vaDe maLe che. jenA mananathI saMsAranA pAzabaMdhanathI prApta thanArI jIvadazAnI mukta sAdhya bane che te maMtra che ane jenA jayathI dharma, artha, kAma tathA mokSAdi cAturvarganI siddhi prApta thAya che te paNa maMtra che. jJAnadhArA-1 ( 83 | jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtra-yaMtra-taMtra vidyAnuM jJAna, guptajJAna tarIke, rahasyamaya vidhA tarIke bhAratanA saMskRta sAhityanA romaromamAM phelAyeluM jovA maLe che. jainazAstranA sAhityamAM teno akhUTa bhaMDAra che. jaina dharmanA pAyAnuM mULabhUta stotra navakAra maMtra e mahAmaMtra che, prANa maMtra che, tene cauda pUrvano sAra gaNavAmAM Avyo che ane teno sIdho saMbaMdha paMcaparameSThinA guNonI upAsanA sAthe che. A namaskAra mahAmaMtranA vistArarUpe aneka bIjA maMtro racAyA maMtra evuM vijJAna che jenAthI zaktino udbhava thAya che. jenAthI manamAM rahelA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza thAya che maMtra evI manobhUmi taiyAra kare che jemAM bhagavAnanI sattA kendabhUta thAya che ane A maMtrazakti dvArA bhagavAnano sAkSAtkAra thAya che. arthAt maMtramAM eTalI divyazakti rahelI che ke bhaktane bhagavAna sAthe tAdAtmayatA sAdhavAmAM ane temAM ekAkAra thavAmAM madada kare che. maMtra haMmezAM guru pAsethI grahaNa karavAmAM Ave che. maMtra grahaNa karavA mATe sAdhakanI keTalI tIvra icchAke bhakti che te parathI maMtranuM phaLa maLe che. je maMtra grahaNa karavAmAM sAdhakanI prabaLa irachA ane daDha bhakti hoya te maMtra sAdhakane mATe uttama maMtra che. maMtranuM daTabhakti ane saMpUrNa zraddhA sAthe jo manana dhyAna ke japa karavAmAM Ave to cokkasa phaLa Ape che. maMtronI ArAdhanA saMbaMdhamAM je vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUriyAta e che ke maMtronI ArAdhanA bahu ja zuddhipUrvaka karavI joie. akSaranA uccAraNamAM hasya, dIrgha Adino saMpUrNa vicAra karIne uccAra karavo joie, kAraNa azuddha maMtrathI koipaNa kArya siddha thatuM nathI. jJAnadhArA-1 84 janasAhitya jJAnasatra-15 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmamAM maMtra zAstrano abhyAsa jJAnanI prApti arthe thato hato. jaina samAjamAM aneka maMtravAdIo thayA che, jemAM mAnavadevasUri, siddhasenadivAkarasUri, mAnatuMgasUri, haribhadrasUri, AcArya khapuTAcArya, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, jinadattasUri AdinI gaNanA thAya che. jainAcAryono maMtra japano mukhya hetu karmanirjarAno hato. jainonA maMtra taddana pavitra ane nirdoSa vidhi sAdhya hovAthImaMtravAda jaina AcAryomAM vikRti utpanna karI zakyo nathI. maMtranA bIjAkSaro jema bIjamAM sUkSma svarUpe vaTavRkSa chUpAyeluM hoya che tema bIjAkSaromAM sUkSmarUpe zakti chUpAyelI hoya che. maMtravijJAnano ati mahattvano bhAga AvA bIjAkSaro che. dareka bIjAkSaronI zakti alaga alaga hoya che tethI te darekano prabhAva paNa alaga ane viziSTa hoya che. OMOM, hA, hA, hA, phlI, paDyuM, saH, Tha, haiM, svAhA vagere aneka bIjAkSaro che. A sarvamAM OMkAra prathama sthAne che. OMOMkAra e brahmanA mukhamAMthI nIkaLelo zabda mAnavAmAM Ave che. purANamAM OMOMkArane bhagavAna viSNuno vAcaka gaNavAmAM Avyo che. jainadharmamAM paNa OMkArane parameSThIrUpa mAnavAmAM Avyo che. zrI samaMtabhadrAcArye OMkArano mahimA darzAvavA mATebAra zlokathI zobhatuM eka suMdara stotra banAvyuM che. jainadharmamAM evuM maMtavya yugAdithI cAlyuM Ave che ke A jagata anAdi che, jainadharma paNa anAdi che ane satata smaraNa karavA yogya paMcaparameSThI paNa anAdi che. A paMcaparameSThInA prathama akSaronuM saMyojana thavAthI evo ekAkSarI maMtranuM saMkalana thayeluM che. tethI ja te paMcaparameSThI jeTalo ja pavitra che. jJAnadhArA-1| 85 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A namaskAra mahAmaMtranA vistAra rUpe aneka bIjA maMtro racAyA che jene 'navasmaraNa" gaNavAmAM AvyAM che. te navakAra maMtra sivAyanA bIjA ATha smaraNa uvasaggahara stotra, saMtikarama stotra, namiuNastotra, ttijyapahara stotra, ajitazAMti stotra, bhaktAmara stotra, kalyANamaMdira stotra ane bRha zAMti stotra. A sarve navakAra maMtranA vistAra rUpa stotra che. jemAM paMcaparameSThImAMthI koipaNa ekane laine tenA guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. A badhAja stotramAM maMtrano samAveza thayelo che ane tenI ArAdhanA karavAthI karmanI nirjarA thAya che. AtmA para lAgelAM karmanAM AvaraNone dUra karavAmAM madadarUpa thAya che. tema ja maMtronI upAsanA dvArA sarvakArya siddha thAya che. muzkelIomAMthI mArga maLe che ane AvelI musIbato samasyAo, upasargomAMthI mukti maLe che. arthAt maMtra mAnavInuM Adhi, vyAdhi ane upAdhi e traNeyanI sAme rakSaNa kare che. OMkAranI utpatti kAranI utpatti koi daivI tattvo sAthe saMbaMdha dharAve che. OMkAra sahuthI prathama brahmAjIno kaMThabhedIne nIkaLyo che, tethI te mAMgalika che. OMkAra mATe bIjo ullekha evo che ke OMkAra sahuthI prathama zivajInA mukhamAMthI nIkaLelo che ane temanA svarUpano bodha karAvanAro che. paramAtmA, paramezvara ke zivarUpI sanAtana tattvamAMthI zakti prakaTa thAya che tyAre saMpUrNa avasthA prApta thai gaNAya che. zaktitaMtronI bhASAmAM ene varNavIe to paramAnaMda vibhavaziva" mAM jyAre nAnAva vistAranI icchA thAya che, tyAre te sakala ziva ane zaktinAM rUpamAM potAne dvidhA vibhakta karI le che ane te baMnenI abhinna zakti ahaMtApradhAna 'nAda tathA idaMtA pradhAna biMdu mAM prakAzita thAya che. A baMnene ja icchAzakti" ane 'kriyAzakti' kahe che. parama zivanI jJAnazakti vaDe te baMne ekI sAthe UThe HjJAnadhArA-16 86 jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vAstavamAM ziva ane zakti ekabIjAthI abhinna che. jema caMdra ane tenI cAMdanImAM bhinnatA hotI nathI tema ziva mate zaktimAM koi bheda nathI. dhvanyAtmaka praNavamAMthI varNanAtmaka-vANImaya OMkAranI utpatti thayelI che, paraMtu samayAMtare praNava eTale jha ane OM eTale praNava evo vyavahAra rUDhabanI gayo che.praNavane mAM vANIrUpe parivartita karavAnuM kArya sAmAnya mANasa dvArA nahIM paraMtu daivI tattvo dvArA thayeluM che ane tethI ja te AdhyAtmavAdano guDha saMketa banI gayo che. OMkArano artha kAra e siddhi sAdhana che, mahimAzALI maMtra che. bhASAvizAradoe OMkAranI utpatti 'lava rakSa' dhAtu parathI mAnI che ane tethI prati kSati saMsArasAt ka konuM je saMsArasAgaramAMthI rakSA kare, te somavAra evo artha karyo che. mAMDUkyopaniTamAM kahyuM che ke soDayamAtmAdhyakSaramoGkAroDadhimAtram / pAdA mAtrA : / mAMtrAzca pAdA : / akAra ukAra makAra iti / / arthAt te A AtmA brahmane adhikRta akSara kAramAM che ane te kAra mAtrAomAM virAjamAna che. te AtmAnA traNeya padamAtrArUpa che ane mAtrAo pAdarUpa che, te 3 kAra, 3 kAra ane A kAra che. OMkArano mukhya artha parabrahma, paramezvara ke paramAtmA che. te ja rIte OMkAranA traNa akSaromAM ya AdhyAtma, 3 unnati ane na mukti eTale AdhyAtmika unnati vaDe mukti - paramapada mokSanI prApti thAya che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 - 87 87 janasAhitya jJAnasatra-15 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMkAranAM vividha nAmo OMkArane zAstrakAroe vividha nAme oLakhAvyo che. jema paramezvaranAM vividha nAmo che tema OMkAranA A nAmo tenI vizeSatAne darzAvanArA che. OMkAra potAnA ArAdhakone saMsArarUpI sAgaramAMthI tAre che mATe tene tAra tarIke oLakhAvyo che. OMkAra sUkSma svarUpe biMdu jevo hoya che ane AkAra goLa hovAthI te vartuLa kahevAya che. OMkAra badhA maMtromAM pahelo che, tethI tene 'mannAdha kahevAmAM Ave che. OMkArane satya kahevAmAM Ave che kAraNa ke jagata mithyA che ane brahma satya che. OMkAramAM biMdueTale zivanI mULabhUta zakti rahelI che, tethI tene biMdu zakti kahevAmAM Ave che. A uparAMta, OMkArane tridaivata, sarvabIjotpAdaka, trika, triziLa, triguNa, AdibIja, vedasAra, anAdi,prabhu, bhavanAzana, bhakti, vinaya, pradIpa paNa kahevAmAM Ave che. praNava kalpamAM kAranAM 108 nAmo jaNAvelAM che. aneka nAmavALA kArane nitya bhajAya che. kAranI upAsanA jagatanI sauthI prAcIna Arya saMskRti gaMgAnA pavitra triveNI saMgama jevI che. A prAcIna saMskRtimAM vaidika, jaina tathA bauddha evA traNa mahAna dharmo samAyelA che. A traNeya dharmoe adhyAtmavAda tarapha dhyAna kendrita karyuM che ane mokSaprAptinA dhyeyane svIkAryo che. japa-dhyAnane ihalokaparalokanA kalyANa arthe jarUrI sAdhana mAne che. maMtropAsanA eka sAdhana che ane temAM, ha, zra, klaf AdimaMtronA mULabhUta bIjAkSarono svIkAra jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 Y 88 88 =janasAhitya jJAnasatra-15 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che ane teno japa-dhyAna, sAdhanA ke upAsanAmAM maMtra rUpe upayoga kare arihaMtano a, siddha eTale azarIrI tethI teno A arthAta a+akaA, AcAryano A, A+A= A thAya che. temAM upAdhyAyano u joDIe to A u o thAya che ane temAM munino meM joDIe to o+matraoma evo ekAkSarI pavitra maMtra bane che. jainadharmanA mULabhUta mahAmaMtra navakAra maMtramAM A pAMca parameSThIne ja namaskAra karavAmAM Ave che. tAtparya ke jainadharme kArane satata jApa karavA yogya, dhyAna dharavA yogya paMcaparameSThI tulya mAnIne tene UMcuM sthAna ApeluM che. jainadharmeOMkAra sarva maMtronI AdimAM bolavA yogya che e vAtano svIkAra karyo che. Ane samarthana ApatAM zrI merUtuMgasUri sUri mukhyamaMtrakalpa'mAM jaNAve che keH sarvatra stutyAdau praNavA : svapareSu zAntituSTikRte / arthAt sarvatra stuti AdimAM svaparanA kalyANa nimitte thatAM zAMtikarma ane tuSTikarmamAM praNavo hoya che. maMtravizArada zrI siMhatilakasUrie zrImaMtrarAja rahasyamAM kahyuM che keH aMrhada dehrAcAryopAdhyAyamunIndrapUrvaparNottha : / praNavaH sarvatrAdauzeya : parameSThi - saMsmRtyai / / arthAt arhata, adeha (azarIrI-siddha), AcArya, upAdhyAya ane munIndranA pUrva varNothI banelo praNava arthAt kAra parameSThInA smaraNa arthe sarvatra AdimAM bhaNavo. jJAnadhArA-1 89 jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmamAM OMkAranuM dhyAna karavAno upadeza paNa apAyelo che. te aMge zrI hemacaMdrAcAryajIe yogazAstranA AThamAM prakAzamAM jaNAvyuM che ke hadaya kamalamAM rahelA samagra zabdabrahmanI utpattinuM eka kAraNa, svara tathA vyaMjanarahita paMcaparameSThI paravAcaka tathA mastakamAM rahelI caMdrakalAmAMthI jharatA amRtanA rase karI bhIMjAtA mahAmaMtra praNavane kuMbhaka karIne arthAt zvAsocchavAsa rokIne ciMtavavo. jainamaMtromAM kArano bIja ane setu tarIke vyApaka upayoga thayo che. sAdhu bhagavaMto kAranI viziSTa upAsanA kare che ane te dvArA teo zIghakAvyatva Adizaktio prApta kare che. zAstromAM ema paNa kahevAyuM che te aMta samaye zuddha bhAvathI navakAra maMtra gaNavo, tevI sthiti na hoya to paMcaparameSThInA prathama pAMca akSaraH asi A u sA nuM smaraNa karavuM ane te karavAnuM paNa anukuLa na hoya to mAtra kAranuM dhyAna karavuM, japa karavo, kAraNake te paMca parameSThI svarUpa ja che. zrI samaMtabhadrAcArye kArano mahimA darzAvavA mATe bAra zloka nuM eka suMdara stotra banAvyuM che je A pramANe che : OMkAra stotra - praNavastavaM parabrahman lokanAtho jinezvara : / zrAmavAstava mokSadvaa $Aya namo nama: || 9 || hekAra !tuM praNava che, tuM parabrahma che, lokanAtha che ane tuM jajinezvara che. vaLI saMsAranI sarva kAmanAo pUrI karanAro che tathA mokSasukhane ApanAro che. evA tane mAro punaH punaH namaskAra ho. pItavarNa : zvetavarNo raktavarNo harihara : / kRSNavarNo male deva : OMkArAya namo namaH / / 2 / / he OMkAra ! tu pItavarNano, zvetavarNano, raktavarNano, dhUmravarNano tathA jJAnadhArA-1) 90 jena; hitya jJAnasatra-1 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNavarNano ema pAMca varNano deva manAyelo che, tane mAro punaH punaH namaskAra ho. namastribhuvanezAya rajoDapohAya bhAvataH / pazcadevAya zuddhAya OMkArAya namo namaH / / 3 / / he kAra ! tuM tribhuvanano svAmI che ane bhAvathI karmarUpI rajanuM haraNa karanAro che. vaLI tuM paMcadeva tarIke vikhyAta che ane ati zuddha che. evA tane mAro punaH punaH namaskAra ho. mAyAdaye namoDantAya praNavAntarmayAya ca / bIjarAjAya he deva ! OMkArAya namo namaH / / 4 / / he deva !tuM mAyAbIjanI eTale ke hrIMkAranI AdimAM rahenAro che,tArA cheDe namaH pada lAge che ane tuM praNavamaya che. evA bIja rAjasvarUpa tane mArA punaH punaH namaskAra ho. dhanAndhakAranAzAya carate gaganeDapi ca / tAlurandhrasamAyAte samprAptAya namo namaH / / 5 / / heOMkAra ! tuM ajJAnarUpI gADha aMdhakArano nAza karanAro che ane brahmaraMdhramAM paNa vicaraNa kare che, ane jeo japa-smaraNa vaDe tAluraMdhramAM lAve che, temane tuM prApta thAya che, evA tane mArA punaH punaH namaskAra ho. garjantaM mukharandreNa lalaTAntarasaMmyitam / vidhAnaM karNaraMdhreNa praNavaM taM vaya numaH / / 6 / / vaLI mukharaMghamAMgarjatA, lalATanA madhya bhAgamAM sthira thatA ane karNaraghathI TaMkAtA evA hepraNava ! tane ame namaskAra karIe chIe. zvete zantikapuTyAravyAMDanavadyAdikarAya ca / pIte lakSmIkarAyApi OMkArAya namo namaH / / 7 / / heOMkAra zvetavarNathI dhyAna dharatAM nirdoSa zAMti, tRpti ane puSTi karanAra tathA pIta varNathI dhyAna dharatAM lakSmI ApanAra evA tane mArA punaH punaH namaskAra ho. jJAnadhArA-1 91 ) | jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakte vazyakarAyApi kRSNe zatrukSayakRte / dhUmravarNe stambhanAya OMkArAya namo namaH / / 8 / / he OMkAra ! raktavarNathI dhyAna dharatAM vazIkaraNa karanAra, kRSNavarNathI dhyAna dharatAM zatruno nAza karanAra tathA dhUmavarNathI dhyAna dharatAM staMbhana karanAra, evo tane mArA punaH punaH namaskAra ho. bramhA viSNu : zivo devo gaNezo vAsavastathA / sUryacandrastvamevAtaH OMkArAya namo namaH / / 9 / / heOMkAra ! tuM ja brahmA che, tuM ja viSNu che, te ja ziva che, tuM ja deva che, tuM ja gaNeza che, tuM ja indra che, te ja sUrya che ane tuM ja candra che. evA tane mArA punaH punaH namaskAra ho. na japo na tapo dAnaM na vrataM saMyamo na ca / sarveSAM mUlahetustvaM OMkArAya namo namaH / / 10 / / sarva siddhionuM mULa japa nathI, tapa nathI, dAna nathI, vrata nathI, saMyama nathI, paNa heOMkAra ! tuM ja che. evA tane mArA punaH punaH namaskAra ho. iti stotraM japana vADapi paThana vidyAmimAM parAm / svarga mokSapadaM dhatte vidyeyaM phaladAyinI / / 12 / / A stotrane japato athavA parama vidhAno pATha karato manuSya svarga athavA mokSapadane pAme che. kharekhara ! A kAra vidhA zreSThaphalane ApanArI che. karoti mAnavaM vijJamakSaM mAnavivarjitam / samAnaM syAt paMcasugurorvidyaikA sukhadA parA / / 12 / / A kAra vidhA ajJAna manuSyane vidvAna kare che tathA mAnavihInane mAnavALo kare che. paMca suguruonA prathamAkSarothI niSpanna thayelI A vidhA advitIya ane parama sukhadAyaka che. - koipaNa dharma ke saMpradAyano mAnava, OMkArane potAnA iSTadeva mAnI teno japa, dhyAna, upAsanA kare to tene te prakAranuM phaLa maLe che ane jIvana kRtArtha thai jAya che. OMkAranI A moTAmAM moTI khUbI che. jJAnadhArA-1 92 jinasAhitya jJAnasatra-1e Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMkArano jApa nitya ane niyamita thAya te atyaMta icchanIya che. muzkelI ke takalIphanA samayamAM paNa daDha saMkalpa pUrvaka kArano japa karatAM rahevAthI mAnavajIvanane sArthaka karI zakAya che ane AvelI vipattimAMthI mukti meLavI zakAya che. eka maMtravizArade kahyuM che ke, OM e sarva maMtrono rAjA che. e eka ja maMtra evo che ke jene samasta saMsAranA sarvadharmoe ucca Asana ApyuM che. A loka ane paralokanI koipaNa kAmanA evI nathI ke je jhA maMtranA japathI pUrNa thAya nahi. enA japathI dharma, artha, kAma ane mokSa prApta thAya che ane manuSya devatA banI jAya che. OMkAranA upAsakane badhA ja prakAranA bhayomAMthI mukti maLe che. bhayonI sAme rakSaNa maLe che. OMkArano satata japa karavAthI zarIra nIrogI rahe che, mananI rti vadhe che ane buddhi nirmaLa banatAM koipaNa kArya mATe sAco nirNaya thai zake che. nokarI-dhaMdhAmAM yaza maLe che, koithI parAbhava pAmavo paDato nathI, mahatvakAMkSAo pUrI thAya che. kAra paMca parameSThIrUpa maMtra che. anAdikALathI che. tethIjakAranI upAsanA prAcIna kALamAM hatI, vartamAnamAM paNa che ane bhaviSyamAM paNa raheze. =AnadhArA- 1 jJiAnadhArA-1 8 93 ( 93 = nasAhitya jJAnasatra-1 - jaiinasAhitya jJAnasatra-1= Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naharzana ane yoga - bInA gAMdhI (bInA gAMdhIH bI.e.komyuTara vijJAna, yogikacara ane yogika zikSaNamAM DIplomA korsa kya che, tathA necaroropathIno paNa DIplomA abhyAsa, 14 varSathI yoga zIkhave che, nirmalA nirtana kolejamAM 'kAunselara che, vividha sAmAyikomAM lekha prasiddha thayA che. pramodAbena 'citrabhAnu pAse jainadarzanano abhyAsa kare che.) bhAratamAM cha darzana che (vyAya, vaizeSika, sAMkhya, yoga, pUrvamImAMsA, uttara mImAMsA). A darekamAM Izvarane sarvasva kartAhartA mAnyA che. bIjI bAju jaina, bauddha ane cArvAka che je nAstika gaNAya che kAraNa ke teo Izvarane kartA nathI mAnatA. to pachI prazna thAya ke zuM jainadarzanamAM yoga" mAnya che? yogadarzana e eka prekTikala sAdhanApaddhati che, jene bAkInAM darzanoe eka yA bIjI rIte apanAvela che. pataMjali racita yogazAstra, jemAM aSTAMgayoga pradhAna che, ene jainadarzana kaI rIte mUlave che?zuM kyAMya Ano ullekha che? AmAM hemacaMdrAcAryaracita yogazAstra che. AcAryadevazrI haribhadrasUrizvarajInA yogaviSayaka mukhya cAra graMtho che. yogabiMdu, yogadaSTisamuccaya, yogazataka ane yogaviMzikA. zrI AnaMdaghanajInAM padomAM paNa yogajJAna bhareluM che. A graMthono AdhAra laI nIcenI vAto phalita thAya che. - saMsArapravAha anAdi che chatAM teno aMta purUSArthathI lAvI zakAya che. - purUSArtha karavAno che-adhyAtma Adi yoganI sAdhanAno - yogAdhikAra prApta karavA. pUrva taiyArImAM cAra vAto batAvI che. (1)gurU-deva AdinuM pUjana, (zra) sadAcAra, (3) tapa, (4) mukti pratye AkarSaNa. jJAnadhArA-1 94) jenara ihitya jJAnasatra-1) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - yoganA pAMca prakAra batAvyA che: (1)adhyAtmayoga, (2) bhAvanAyoga, (3) dhyAnayoga, (4) samatAyoga, (5) vRttisaMkSepayoga - yogano kramika vikAsa darzAvatI ATha daSTi batAvI che. (1) mitrA, (2) tArA, (3) balA, (4) dIpA (5) sthirA, (6)kAntA, (7) prabhA, (8) parA - A ATha daSTi sAthe eka-eka guNono vikAsa thAya che ane eka-eka doSano lAsa thAya che. A ATha daSTi sAthe pataMjali kRta aSTAMgayogano saMbaMdha batAvyo che. - samyaga-darzana, samyaga-jJAna, samyaka-cAritra A ratnatrayIne pataMjalinA yoganI tulanAmAM jainayoga kahI zakAya. - jainayoga ane jaina mAnasazAstra ati vizALa tathA khAsa abhyAsa karavAlAyaka che. manane ane yogane kevo saMbaMdha che, cittano norodha kyArekaravo, karavo ke nahi, viziSTa dazAmAM manane kema pravartAvavuM, vagere aneka agatyanA praznonuM nirAkaraNa maLe che. | eka ghaNA vidvAna mahAtmA sAthe yoganI vAta karatAM teoe potAnI ajJAnatA darzAvI paraMtu temanuM vyAkhyAna sAMbhaLatA, teo je bolatA hatA te sarva yoganI ja vAta hatI ema jaNAyuM. Ama hajI loko yogazabdathI Dare che. yogamAM karavA jevuM kaMI nathI tema A viSaya bedarakArIthI hAtha dharavA yogya paNa nathI. - zrI hemacaMdrAcArye kumArapALa mahArAjanI prArthanAthI yogazAstranI racanA karI. A yogazAstra kumArapALa rAjAne kaMThastha hatuM ane teo divasamAM ekavAra niraMtara svAdhyAya tarIke tenuM smaraNa karatAM hatAM. A graMthano mukhya viSaya mana, vacana, kAyAnA yogone sthira karI mumukSuone mokSa mArga batAvavAno che. AnA prathama zlokamAM yoga' no sAra cheH namo durvArarAgAdi, vairivAra nivAriNe / sarjata ginAthAya, mahAvIrAya tathine 1 (9) arthAt ghaNI mahenate dUra jJAnadhArA-1 95 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zakAya evA rAgAdi zatruonAM samUhanuM nivAraNa karanAra ahaMta, yogIonAM svAmI ane jagatanAM jIvanuM rakSaNa karanAra mahAvIradevane namaskAra karuM chuM. mANasa bahAra badhAMne jItI le che pachI potAnI pAse AvIne hArI jAya che, pachI sikaMdara hoya ke nepoliyana. potAne jItavA mATe yoganI jarUra che. to pachI ApaNe zA mATe yoga nathI karatA? bALapaNathI kahevAmAM Ave che ke e to yogI, vairAgI, sanyAsI kare.mANasa bIjA darekamAM bhagavAna jue che, saMta jue che paNa potAne adhama mAne che athavA potAnA ahamathI khUbaja ahaMkArI banI jAya che. e potAne halako mAne athavA supIriyara mAne; A banne dazAmAM e purUSArtha kevI rIte karI zake? potAnAmAM bhagavAna banavAnI kSamatA che, e pAtratA jANe te ahaMta. je zodhuM chuM te huM ja chuM e anubhUtithI jANavuM te yoga. ApaNI pAtratA jANazuM to ja purUSArtha karazuM kAraNa purUSArtha mATe AMtarika baLa joIe che. AjakAla cogamAM zuM batAve che? - thoDAM Asana, prANAyAma, dhyAna. AnI paNa jarUra che paNa emAM aTakavAnuM nathI. Asana nahIM karIe to zarIra akkaDabanaze, rogonuM ghara banaze paNa enAthI AgaLa javA mATe AcAryazrI haribhadrasUrizvarajIe yogaviMzikAmAM kahyuM, je dharmapravRtti mokSanI sAthe joDI Ape te yogakahevAya. mokSanA kAraNabhUta Atma-pravRtti, te yoga che. mana, vacana ane kAyAne joDavA-zemAM jinezvaramAM. mana, vacana, kAyAthI thatIdharmakriyA, bhAvakriyA sAthe karavI. samyagajJAna, samyagadarzana ane samyagacAritra -A traNeno AtmA sAthe saMbaMdha thavo tenuM nAma yoga. A traNeno AtmA sAthe saMbaMdha thAya to ja AtmAno mokSa sAthe saMbaMdha thAya.(sarva karmano kSaya thAya tenuM ja nAma mokSa) Ama pataMjali yogamAM cittavRtti nirodha e yoganuM lakSaNa che. jainadarzanamAM mokSano saMyoga e yoganuM lakSaNa che.Ama mULamAM cittazuddhimAMthI nipajato jIvanadharma jIvane mokSa tarapha laI jAya. cittanuM akilaSTapaNuM to jarUrI che ja. Ama lakSya to eka ja che. jaina darzanamAM bIjI vAta che - yoga eTale upayoga. A kArya/pravRtti huM zuM kAma karuM chuM? mAro HjJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 96 96 == jainasAhitya jJAnasatra-1e jJAnasatra-1 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azaya zuM che? A rIte upayogamAM rahevuM te yoga. je vyakti upayogamAM rahe te bimAra na paDe, manathI duHkhI nathAya, enI cenatA kaluSita na thAya. mATe mana, vacana kAyAno yoga eTale ja upayoga. svayaMmAM sthira thavuM. e mATe koI jJAnIe kahyuM che, ravAnA, pInA, sonA, mitanA, vavana-vinA joMga para ghaTApha, tyAM tyoM dhyAna mA ApaNe, khAvAmAM, pIvAmAM, savAmAM, lokone maLavAmAM, vANI-vilAsamAM eTalo samaya vyartha karIe chIe e jema jema upayogamAM rahI ochuM thaze tema tema dhyAnano prakAza vadhaze. cittavRttinirodha ane mokSamArga para AgaLa vadhAze. yoganI pUrvabhUmikA cAra prakAranI cheH (1) guru, deva vagerenuM pUjana - gurujanone praNAma karavA, vinaya rAkhavo, devapUjanamAM phUla ItyAdithI dravyapUjA thAya che paNabhAvapUrNa stotro dvArA bhAvapUjA zuddhipUrvaka ane zraddhApUrvaka karavI joIe. dIna anAthane dAna ApavuM (2) sadAcAronuM pAlana - lokomAM niMdA thAya evuM koI paNa kArya na karavuM. daridra, anAtha, vyAdhigrasta jIvonAM duHkha dUra karavA, sarvatra niMdAno tyAga, sadAcArInI prazaMsA, ApattimAM adInatA rAkhavI, saMpattimAM namratA rAkhavI, mitakArIhitakArI bolavuM, vrata-niyamanuM pAlana karavuM, khoTA kharcA na karavA, madhapAna vagere pramAdono tyAga karavo, yogya kAryamAM kharca karavo vagere. (3) tapazcaryA - - zulapakSamAM eka-eka koLiyo vadhAravo- kRSNapakSamAM eka-eka koLiyo ghaTADavo (cAndrAyaNa tapa), upavAsa-AyaMbila (kRcchata5), mRtyuMjaya maMtranuM smaraNa (mRtyughna tapa), hIM asiAusAnamaH tathA bIjA paNa maMtrono jApa (pApasUdana tapa) jJAnadhArA-1 97 == janasAhitya jJAnasatra-1= Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) mukti pratye adveSaH mokSa pratye dveSa-arUci na joIe. mukti-dveSane bahu ja moTo doSa batAvavAmAM Avyo che. A doSa sAthe karAtI moTI-moTI dharmakriyAone paNa jJAnIpurUSo arthahIna kahe che. graMthakAre mukhya pAMca yoganuM varNana karyuM che. (1) adhyAtmayogaH aucityapUrNa pravRtti, aNuvratapAlana athavA mahAvratapAlana, jIvo pratye maitrI, pramoda, karUNA, mAdhyastha bhAvanAo. A cAra vAto hoya te adhyAtmayogI kahevAya. A yogathI pApakarmo kSaya thAya che. satattvanI vRddhi thAya che. cittavRtti samAdhi prApta thAya che. A vAstavamAM anubhavasiddha amRta ja che. (2) bhAvanAyoga: cittanirodhayukta je abhyAsa punaH punaH thAya te bhAvanAyoga athAt adhyAtmanI pratidivasa vRddhi thAya te. AnA phaLa rUpe rAga dveSa - azubha abhyAsathI nivRtti tema ja zubha abhyAsanI anukULatA, zuddha cittavRttinI vRddhi thAya che. (3) dhyAnayoga: cittanI prazasta eka artha- viSayaka ekAgratA tedhyAna. citta zubha padArthanAM ucita ciMtanamAM (dharmadhyAnamAM) sthira rahete dhyAna-yoga che. AnAM phaLa rUpe sarva kAryomAM svAdhInatA, bhAvonI sthiratA tathA karma baMdhano abhAva raheche. (4) samatAyogaH mananA ISTa-aniSTa, priya-apriya viSayo tarapha bhAvanArUpa vivekathI ciMtana karI (jema ke kaMI ja ISTa nathI ke kaMI aniSTa nathI...badhI mithyA kalpanA che) mananI samatA dhAraNa karavI te samatAyoga. ISTaaniSTanI kalpanAthI manane mukta karavuM. badhA ja viSayo tarapha tulyAbhAnAM dhAraNa karavo te. AvA phaLarUpe sUkSmaghAtIkarmono kSaya thAya, karmabaMdhanAM heturUpa apekSAno sarvathA viccheda thAya che. jJAnadhArA-1 98 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) vRttisaMkSepa yoga - manamAM ke cittamAM je vRttio ke vikalpo dekhAya che te anya tattvanAM saMyogathI che. A vRttiono virodha te vRttisaMkSepa yoga. AnA phaLa rUpe kevaLajJAnanI prApti thAya che ane mokSanI prApti thAya che. yogadaSTi AtmAnA kramika vikAsa (14 guNasthAnakane) dhyAnamAM rAkhIne AcArya zrI haribhadrasUrizvarajIe yoganI AThadaSTibatAvI che. daSTieTale samyaka zraddhA sAtheno avabodha. AnAthI asat pravRtti nAza pAme che ane sat pravRttinI prApti thAya. yogI purUSone AvI bodhalakSaNA ATha daSTi hoya. (1) mitrA daSTiH AmAM tattvabodhataNakhalAnA agnikaNa jeTalo alpa hoya che. ahiMsA Adi 'yama' nuM pAlana karavAnI IcchA hoya che. gurUdeva pUjanamAM kheda-thAka nathI hoto ane je jIvo devapUjAdi nathI karatAM temanA pratye dveSa nathI hoto. te jinane namaskAra kare che. auSadhadAna-zastradAna Ape che. maitrI Adi bhAvanAonuM ciMtana-manana kare che. je koI dharmakriyA kare to paralokanAM phaLanI apekSAthI nathI karato. AhArAdi saMjJAono nigraha karavA prayatna rahe che. (2) tArA daSTi:yogabIjAno saMgraha karI samyagbodhaprApta karavA samarthabane che. yogIpurUSo pratye bahumAna thAya che.zauca vagere niyamonuM pAlana kare che. AtmahitanI pravRttimAM uga nathI thato ane tatvanI jijJAsA jAgRta thAya che. te AtmaciMtA kare che. ucita kartavya pAlanamAM e jAgRta rahe che. tema chatAM vRttio zubha hovA chatAM kyAreka ajJAna pravRttimAM bhUlo karI bese che. (3) balA daSTiHAmAM yogI sukhAsana' yukta hoya. e vividha Asanono sahAro laIne jJAnadhArA- jJAnadhArA-1) CE janasAhitya jJAnasatra-15 tya jJAnasatra-1 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra vikAsanI badhI kriyAo ALasa vinA karato rahe che. samatA bhAvano vikAsa thAya che. yogasAdhanAmAM ene koI prakArano vikSepa nathI Avato ane zAastrazravaNamAM AnaMdanI anubhUti kare che. (4) dIprA dRSTi: AmAM prANAyAma' siddha thAya che. te tattvazravaNa kare che paNa kyAreka mithyAtvanA udayathI tattvabodhanA jJAnamAM avarodha AvI zake. tana-mana sthira rahe. vivekazaktinI vRddhi thAya. jJAna kendrita thAya che. (5) sthirAdaSTiH sAdhakane koI bhrAMti rahetI nathI ane Indriyono pratyAhAra' karavA samartha bane che. tene sUkSmabodhanI prApti thAya che. mokSanuM sAcuM svarUpa samajAya che. te Antara AtmAnaMdanI anubhUti kare che. (6) kAntAdRSTiH te dhAraNA' nAmanA yogAMgane siddha kare che. te potAnA cittane yogI, vizuddha Atmatattva sAthe joDI de che. te bIjA jIvone priya bane che. enA cittamAM hitakArI evA tattvavicAra ja cAlatA rahe che. te bhavamAM bhaTakAvanArAM karma bAMdhato nathI bhogasukhone anAsakta banIne bhogave che ane paramapadane pAme che. 'anyaSu' nAmano doSa raheto nathI arthAt manamAM mohano udbhava ja saMbhavita nathI hoto ane tattvamImAMsAmAM manane sthira rAkhI zake che. (7) prabhAdaSTi: te 'dhyAna' sukhano anubhava kare che. AtmadarzanathI Atmavibhora banI jAya che. tenuM citta nIrogI banI gayuM hoya che. koI paNa vikAra nathI. karmamaLa lagabhaga nAza pAmI gayA hoya che. tene svAdhIna sukha hoya che. (7) parArdaSTi: AmAM AThamuM aMga samAdhi' prApta thAya che. AsaMga-doSa dUra thaI jAya che. te nirAcAra bane che. pratikramaNa Adi AcAro hotA nathI kAraNa ke A dRSTimAM yogIne koI ja aticAra lAgato nathI. jIva kSapaka zreNI mAMDe che. jJAnadhArA-1 100 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAyika guNonI prApti thAya che. ahIM yogI kevaLajJAnI bane che. AtmA sarvajJa bane che. Ama jaina darzanamAM yoga, dhyAna, adhyAtmanI khUba UMDI samajaNa che, paraMtu samajanA abhAve loko geramArge doravAI jAya che. jaina-darzana AtmAnI zuddhi karanArI kriyAone yoganA rUpe oLakhe che. mana-vacanakAyAnI kriyAono nirodha e ja saMvara ane e ja yoga che. jaina yogasAdhanAmAM cittanI sthiratA mATe amuka ja Asana prayogamAM lAvavA joIe evA koI ekAMgI niyama nathI balle je je Asana karavAthI mana sthira banatuM hoya e Asanano upayoga dhyAna karavA mATe upayukta che. yogano AdhAra mana ane zarIra upara varcasva jamAvavA mATe levAno che. yogasAdhanAmAM prANAyAma Avazyaka che ane prANAyAma mATe Asana siddha thavuM jarUrI che kAraNake manamAM nigraha mATe prANa-zvAsanuM niyaMtraNa ane AdhyAtmika vikAsa mATe manano nigraha Avazyaka che. maharSi pataMjalie paNa Aja vAta kahI che. pratyAhAranA siddha thavAthI citta nirUdha thaI jAya che. saMpUrNa rAga-dveSathI manane aLaguM karIne AtmAmAM kendrita karI levuM e ja pratyAhAra che. cittanuM koI eka sthAna para (nAbhi, hadaya, nAsikAno agra bhAga, kapALa, bhRkuTi, netra, mukha, vagere) ekAgra thavuM e ja dhAraNA che. AtmaciMtana karatAM karatAM IzvaranA ja eka pratyayamAM tallIna banI javuM e ja dhyAna che. jainadarzanamAM saMyama athavA cAritrazuddhi ane vRddhinA mATe dhyAnane sarvottama sAdhana mAnavAmAM Ave che. dhyAnane nirjarA ane saMvaranuM kAraNa paNa batAvyuM che ane saMvara ane nirjarA dvArA karmono saMpUrNa uccheda e ja mokSa che. saMpUrNa karmono kSaya thavAthI AtmA svayaM ja siddhAvasthAne prApta kare che. Ama, jaina-darzanamAM yoganuM khUba mahattvanuM sthAna che. gaMjJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 Y101 101 =janasAhitya jJAnasatra-1= Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmano pracAra-prasAra, Adhunika mAdhyamo -DaoN. bipina dozI (muMbai yuni. nA jainolojI korsanA mukhya saMyojaka, dezavidezamAM jainadharma para aneka seminAramAM bhAga lIdho che, virAyatana dvArA cAlatA jainadharmanA abhyAsakramanA kArya sAthe saMkaLAyelA che.) A viSaya upara carcA karatAM amuka pAyAnA prazno udbhave che. jyAM sudhI "dharma-pracAra-prasAra" eTale zuM te samaja na hoya tyAM sudhI lakSa ane pariNAma bannemAM saravALe mIMDuAve. dharmapracAra ane prasAra, bALakone dharma-zikSaNa, badalAyelA vaijJAnika yugamAM dharmanI vyAkhyA - vagere viSayo khUbaja carcA ane samaja mAMge che. lakhANanI maryAdAne dhyAnamAM laI ahIM thoDA prazno, thoDA javAba ane ghaNAbadhA ukelI na zakAya tevA muddAo rajU karuM chuM sahune A vize ciMtana karavA vinaMti. vAcakonA vicAromane maLe to paNa khUba AnaMda thaze. nIcenA muddAo tapAsIe. (1) dharma-prasAra eTale zuM? zeno pracAra karavAno che? A praznano saraLa javAba e hoI zake ke jainakuLamAM janamela pratyeka vyeka vyakti jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtone jANe ane tenI kriyAo zraddhApUrvaka kare. khUba kaThina javAba epaNa hoya ke prabhu mahAvIrano dharma to vizvadharma che- duniyAnI dareka vyakti A dharma aMgIkAra kare? ItihAsamAM dharma-parivartana mATenA muddAo ane dharmajhanUnanAM bhayAnakapariNAmo spaSTa rIte lakhyAM che. janmathI maLelo dharma e ja zreSThadharma, e ja mAro dharma ane e ja vizvadharma che e dareka zraddhApUrvaka mAne che tethI dareka dharma sImita thaI jAya che koI paNa dharma joDavAnuM nahIM paNa toDavAnuM kAma kare. hakIkatamAM Ama ja banyuM che. dharmanuM jIvanamAM zuM prayojana, dharmathI jIvanane zuM lAbha ane dharma sahune kema joDe evA prazno upara koinuM lakSa nathI. sahunuM dhyAna potAnA dharmane zreSTha kahIne =jJAnadhArA-1= jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAnA dharmane utArI pADavAmAM che. dareka dharmanuM aMtima lakSa parama sukha che. joke parama sukhanI paribhASA darekanI alaga alaga che. A carcAmAMpaDavAthI phAyadA karatA nukasAna vadhAre che. lekhakanA mata mujaba koI paNa dharmanA traNa vyAvahArika aMga che. (1) dharma ApaNane sukha Ape. (2) dharma ApaNane duHkhathI bacAve. (3)dharma ApaNane paramArthI banAve. pracAranA prathama muddA uparokta ja hovA joIe. dharmathI jo saMskAra sIMcana thAya ane samatA prApta thAya to anukULa hoya ke pratikULa, dareka saMjogomAM vyakti sukhI rahe, duHkhathI bace ane kadAca paramArthI bane. anya dharmIone phakta phakta eTaluM ja kahI zakAya ke tIrthakaroe ahiMsA, aparigraha ane anekAMtanA je siddhAMta ApyA che tenAthI vizvamAM sukha vadhe, duHkha ghaTe ane paramArthI thavAya. pracAra prabhunI vANIno karavAno che mUrtino nahIM, tenA parama sattvano karavAno che pUjAno nahIM, tenA kathanano karavAno che kriyAno nahIM. kharuM jotA gaMgA UlaTI vahe che. mUrtipUjA ke kriyAno koI virodha nathI - khUba mahattvanA ane jarUrI paNa kharA, Ama chatAM lakSane samajyA vagara rastA paranI dora yAtrA na rahe paNa rajhaLapATa thaI jAya. sAdhu-saMto, jainadharmanA abhyAsI loko ane jaina dharmanuM sAhitya jIvanavyavahArane lakSIne lakhAya te vadhAre mahattvanuM che. AjanA samayanI A tAtI jarUriyAta che. mAruM eka mAtra lakSa mokSa" thI evI zarUAta dharma pratyenI rUcine tyA dharmanA khUbaja upayogI pAsAthI ApaNane dUra laI jAya che. kaDavI davA gaLavA mATe tenA upara sAkaranuM paDa jarUrI che. navI peDhI mATe jaina dharmanA amUlya siddhAMto jIvana vyavahAramAM ane vizvavyavasthAmAM keTalA upayogI che tenI samajathI dharma-pracAranI zarUAta karavI paDe, ahiMsAmAM anyanI rakSA, paryAvaraNanI rakSA ane paranI sevAnA jJAnadhArA-1 Y103 =jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMto rahelA che. aparigrahamAM Arthika samatulana tathA dhananI vAta che jyAre anekAMtamAM saraLa, klezamukta pAraspArika vaicArika samajaNa ane samAdhAnanI vAta che. TUMkamAM A badhuM jIvana jIvavA agatyanuM che. A uparAMta zArIrika svAcya, mAnasika saMtulana ane AdhyAtmika vikAranI amUlya vAto jaina tattvajJAna ane sAhityamAMthI maLI Ave. vyaktinA duHkhanuM kAraNa anya karatAM potAnI vRttio hoya che. krodha, mAna, mAyA ane lobhane AMtarika zatrugaNIe ane jIvanamAM A sAvacetI satata rAkhIe to bhautika sukha vagara paNa vyakti parama sukhano AnaMda meLave. jo krodha, mAna, mAyA ane lobha haze to game teTalI sAhyabI duHkhanA kAraNa bane. AvI aneka vAtothI dharma samajAvavAnI zarUAta karavI paDe. gAthA, sUtra, kriyA, jaDa mAnyatAo vagerene kAraNe navI peDhIno hoMziyAra bALakadharma vimukha thAya che athavA to dharmane potAnI lobha-tRti ke kAryavRti mATe AzIrvAdanuM sAdhana mAne che. A to narI aMdhazraddhA che. TUMkamAM bhagavAna mahAvIranA ahiMsA, prema, karUNA tthA dayAnA saMdezane navI peDhI samakSa mUkavAnA che. khAsa karIne jainakuLanA bALako mATe. anyadharmIo kadAca potAnA dharmamAM A badhuM che tema mAnI jaina dharmane koI vizeSa rIte na svIkAre ....khare A mAthAkuTamAM paDavAnI jarUra nathI. jainakuLamAM janmelane potAnA dharmanI khabara na hoya te yogya nathI. mATe pracAranuM prathama caraNa che jaina dharmanA mULabhUta jIvana upayogI siddhAMtonI jaina yuvaka-yuvatIone samaja. have prazna e Ubho thAya che to pachI kriyAonuM zuM? zuM phakta ahiMsA, aparigraha ane anekAMtanI ja vAto karavAnI? kriyA, pUjA, vrata, tapa vagerenuM zuM? kriyA, pUjA, vrata, tapa vagerenuM aMtima dhyeya vikArazuddhi ja hovuM joIe.mana nirmaLa bane, saraLa bane, saMtoSI bane to ja paramasukha prApta thAya - je eka arthamAM mokSa che. bhautika bhoganI apekSAe dharma karavo e to bhagavAnane lAMca ApavA barAbara che. jaina darzana karmavAdamAM mAne - koInA ArzIvAda ke aMdhazraddhAmAM nahIM. jJAnadhArA-1 104 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMkamAM zeno pracAra karavo che? konA mATe karavo che? - ebe praznano ciMtana karIe to ja gADI AgaLa cAle. (2)have bIjo prazna che mAdhyamano mAruM lakSa mokSa che, sUkSma jIvonI hiMsAne lakSamAM laI mAIka, TIvI, komyuTara malTImIDiyA, nATaka vagere prakAranA asarakAraka mAdhyamathI ApaNe dUra rahyA chIe athavA to sAdhu-saMto taraphathI A prakAranA pracArane jaldIthI svIkArela nathI. hamaNAM eka samAcAra jAgyA che ke IgleMDamAM have komyuTara upara "zrI DAyamenzana carca jovA maLaze tenI sAme vyakti pUjAprArthanA vagere karI zakaze. carcamAM javAnI jarUra nahIM paDe.eka rIte A eka prakAranI krAMti haze.navI peDhI paNa have tIrthakaranI pUjA komyuTara sAme karaze? paththarayugamAM paththara uparanA lakhANathI ane tyArabAda kAgaLayugamAM pustaka rUpe pragaTa thayuM. have A jJAna TI.vI, komyuTara ane malTImIDiyA svarUpe parivartana pAmI rahyuM che. ApaNe svIkArIe ke nahIM chevaTeto samayanA badalatA vaheNamAM parivartana AvyA vagara raheze nahIM. amuka vyakti jaldI svIkAre che jyAre amuka varga teno jaldI svIkAra karato nathI. thoDApratikAra sAthe haLave haLave svIkAra kare che. tIrthakara mahAvIranA saMdezane vizvanA phalaka upara mukavo haze to navA Adhunika mAdhyamono svIkAra karavo anivArya thaI jaze. sAdhu-saMto paMcamahAvratathI baMdhAyelA che mATe AvA Adhunika mAdhyamono svIkAra na kare paNa prazna e thAya che ke samAja upara pakkaDa konI hoya? jaina hoya ke ajaina hoya jo vAtane samajAvavI hoya to A kAma sAdhu-saMto vadhAre asarakAraka karI zake. mArAM nIcenAM sUcano vicAravA lAyaka che. (a) pracArano viSaya tIrthakara mahAvIranA "vizva zAMti" ane "vizvakalyANa" nA niyamono hovo joIe. (ba) dharma saMskAra mATe pUjA, vrata, tapa, kriyA ItyAdine ochuM prAdhAnya ApI jaina siddhAMto sukhI, samRddha ane saMtoSI jIvana jIvavAnI anupama kaLA che teno pracAra karavo. jJAnadhArA-1 105. 4 jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) zaikSaNika saMsthAo, TIvI, kompyuTara, malTImIDiyA, nATaka, saMgIta, sAhitya vagereno sahAro laI jaina peDhIne ApaNo amUlya vAraso Apavo. (Da)vizva kalyANanA pravAhamAM jaina samAje joDavAno prayatna karavo paDaze. navI peDhI koIpaNa saMjogomAM mAnavasevAne dharmathI aLagI nahIM mAnI zake. sahunI dharma tarapha javAnI prAthamika bhUmikA"mAnavasevA" hovI jarUrI bane. mokSa, AtmakalyANa, saMyama vagere zabdonI guMcavaNa navA yugamAM - navI peDhIne - navA vicAronI sAthe keTalI susaMgata raheze? vAta mokSane nahIM mAnavAnI nathI paNa dharmamAM samaja Ave ane sAthe sAthe jIvanamAM eupayogI bane te vadhAre jarUrI che. A dizAmAMpratyano zarU thaI gayA che ane Adhunika jIvanamAM dharmanA badalAtA pravAhamAM jaDatAne sthAna nathI paNa parivartanane avakAza che. parivartanathI dharmane nukasAna thaze evI dahezata asthAne che - koI svIkAre nahIM "parivartana e sRSTino niyama che." - jJAnadhArA-1 106 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAcAra ane tattvajJAnanA pracAra - prasAra mATe samUhamAdhyamo (mIDiyALo) vivekapUrNa upayoga ane bhUmikA -DaoN. utpalA kAntilAla modI (DaoNutpalAbahena modI ema.e; pIeca.DI.bhavansa hajArImala somANI kolejamAM 25 varSathI sevA Ape che- philosophI vibhAgamAM adhyakSa, uparAMta jainolojInA sarTiphikeTa tathA DIplomA korsanA paNa prAdhyApaka che. rASTrIya sevA yojanAnA progrAma ophIsara tarIke 16 varSathI vividha sAmAjika sevA pravRtti kare che. vizvadharmanA abhyAsI, jaina dharma para aneka pravacano ApyAM che. navakAramaMtra, bhaktAmara stotra ane ratnAkara paccIzI para nibaMdha lakhela che. lADanu yuni. nA pIeca.DI. nA mArgadarzaka (gAIDa) che.). "jJAnI pahale socate hai, pIche kArya karate hai ajJAnI pahale kArya karate hai, pIche socate hai socanA to donoM ko paDatA hI hai sirpha pahale aura pIchekA hI pharka hotA hai." bhagavAna mahAvIre kahyuM che"paDhamaM nANatao dhyA". arthAt "prathama jJAna pachI dayA". jIvanamAM jJAnano prakAza patharAtAM ajJAna ApoApa dUra thaI jaze. AjanA "No Time" nA yugamAM paNa mAnavInA jIvanamAM banatA anekavidha aNadhAryA vicitra prasaMgothI mAnavI dharmanA mArge AgaLa vadhe te mATe jainAcAra ane tattvajJAnanA prasAra mATe samUha mAdhyamono amUlya phALo che. mobAIla mAraphata InsaTanTa nyujha meLavI, AkhI duniyAne hAthamAM rAkhI jAtane allA moDarna mAnanAro Ajano mAnavIne tattvajJAnanA rasAsvAdanAM pAna dvArA AdhyAtmikatAnI navI dizA kholavI jarUrI che. jainAcAra eTale zuM? jainonA AcAra. AcAra eTale nItiniyamo jJAnadhArA-1, 107 jenasAhitya jJAnasatra-1) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartaNUMka jene aMgrejImAM ethics athavA code of conduct kahevAmAM Ave che. tattvajJAna eTale tattva viSenuM jJAna eTale "fundamentals of jainism" kAIpaNa samAjanI unnatino mukhya AdhAra tenAM bALako para che, ane tenA saMskAro para che. uttama saMskAranuM mULa uttama zikSaNa che. uttama zikSaNanI vAta Ave tyAre svAbhAvika prazna thAya ke uttama zikSaNa kone kahevuM uttama zikSaNano uttara spaSTa che ke mAnavIne UrdhvagAmI banAve tevA zikSaNane uttama kahI zakAya che. A vizvamAMmAnavIne UrdhvagAmI banAvanAra zikSaNa koI hoya to te dhArmikazikSaNa che. aMgrejI zikSaNanA ghoDApUramAM taNAtAM taNAtAM ApaNe ApaNAM dharmazikSaNanI mahattA samajI zakyA nathI ke nathI ApaNAM bALakone tenI upayogitA samajAvI zakyAM. ApaNA bALakomAM jainAcAra ane tattvajJAna pratye rasa, ruci ane utsAha jAgRta thAya tevI koI takedArI Aja sudhI ApaNe keLavI zakyA nathI. AjanA yugamAM mAtApitA, vaDIlo bALakone zALAnuM jJAna, temAM paNa aMgrejI mAdhyamanI zALanuM jJAna ApavA jeTalAM utsuka che, teTalA AdhyAtmika kSetre nathI. bALakone zALakIya jJAnanI jeTalI jarUra che, enAthI vizeSa dhArmika jJAnanI paNa jarUra che, dharmane ApaNe utkRSTa-maMgalarUpa mAnIe chIe, Aloka ane paralokanuM kalyANa karanAra samajIe chIe, paraMtu bALakonA dhArmika zikSaNanA prazne ApaNe eTalA sajAga rahyA nathI. prasAra mATenAM samUha mAdhyamo press, cinema, T.V., electronics, media, computer, internet, vartamAnapatro, megejhIna, patrikA, satsaMga, pAThazALA athavA jainazALA che. bIjI agatyanI vAta che konAmAM pracAra karavo che ? jainomAM ke ajainomAM ? kaI vAtano 21mI sadImAM pracAra karavo che ? minImama progrAma zuM che ?tIrthaMkaronA upadezano pracAra karavo che? kevI rIte pracAra karavo che? Academically na thAya tyAM sudhI kAMI matalaba nathI, A AgaLanI vAta thaI. atyAranI peDhIne zuM kahezo? navI peDhIne kevI rIte kahIzuM ? kaI bhASAmAM ? Agama, ardhamAgadhI, saMskRta, prAkRta bhASAmAM jJAnadhArA-1 108 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcI ane samajI zakaze? ApaNe paNa atyAre ardhamAgadhI , saMskRta ke prAkRta bhASAmAM pAraMgata nathI to temanuM zuM kahevuM? vartamAna peDhIne tenI bhASAmAM bhaNAvavuM paDaze. AjanA komyuTaranA yugamAM jo TakI rahevuM hoya to dhArmika zikSaNanI mahattA-upayoga samajavA paDaze. ApaNe jo samajazuM to anyane samajAvI zakIzuM. eka dIpaka pragaTaze to anya dIpaka prajavalita thaze. jainAcAra ane tattvajJAnanA pracAra-prasAra mATe jainazALA paNa agatyano bhAga bhajave che paNa mAdhyama to loko je bhASAmAM samaje te bhASA ja rAkhavuM paDaze. ApaNe zuM jainAcAra ane tattvajJAna samajavA mATe rojano eka kalAka paNa na phALavI zakIe ? vartamAna samayamAM dharma prati udAsInatAnuM pramANa vadhatuM ja jAya che. jainazALAmAM apAtAM zikSaNamAM paNa have krAMti lAvavAnI jarUra che. jainazALAmAM sUtro gokhAvavAmAM Ave che, tenAM karatA eka sUtra kaMThasthanI sAthe eno artha samajAvavAmAM Ave te pachI ja bIja sUtra hAtha dharAya tema karavuM joIe. vaLI jaina AcAra ane tattvajJAna ane jainadarzananuM prAthamika jJAna vize tIrthakaro, deva, gurU, dharma, zrAvakAcAra, zramaNAcAra, parvo, paccakhANa vagere vize pUruM jJAna ane samaja vakhatovakhata apAvA joIe. jainadarzana, jainadharma pratye rasa-ruci keLavatuM karavuM ati Avazyaka nahipaNa anivArya paNa che. saMskAra to mAnavInuM ghareNuM che. mAnava potAnA deha ane AtmAne saMskAro vaDe zaNagAre che. samUhamAdhyamamAM nATaka, philma paNa che. rAmAyaNa, mahAbhArata stabdha thaIne jotA hatA. bhakti, sauMdarya, kRSNalIlA, AnaMda, manoraMjana rasaprada kevI rIte banAvavuM? ApaNe zuM karI zakIe? vartamAna yugamAM kyA kyA pradAra ane prasAranAM mAdhyamomAM reDiyo, TIvI, InTaraneTa, dharmasthAnakoghaNAM badhAM kAma karI rahyA che. jaina sozyala grupa, jaina jAgRti seMTara, jaina adhyAtma sTaDI sarkala, jaina phuDa. jJAnadhArA-1 109 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAgAMdhIjI, AcArya vinobAjI ane saMtabAlajInAM sarvadharma samabhAva tathA sarvadharmaupAsanA vizenAM maMtavyo DaoN. rasika mahetA. (ema. e. pIeca. DI. sAhityaratna, gujarAta sarakAranI judI judI kolejomAM 32 varSa adhyApaka tarIke sevAo ApI, gujarAta koleja, amadAvAdathI gujarAtI vibhAganA adhyakSapadethI nivRtta. sAhitya, dharma ane yuvA pravRttimAM vizeSa ruci. sarjaka jhaveracaMda meghANI para pIeca. DI karyuM che. jaina Agama sAhityamAM paNa ruci. koipaNa dharma ke saMpradAyanA saMta-satIjIne bhASA-tattvajJAna zIkhavavAmAM ruci. jaina saMta-satIjIne ema.e., pIeca.DI. nA abhyAsa mATe mArgadarzana. vizvadharmano tulanAtmaka abhyAsa- aneka saMpAdano) bhAratanI bhUmi adhyAtmabhUmi che. A bhUmi vizvadharmanI prayogazALA, che. A dharatInA lokone sarvadharmasamabhAvanuM viziSTa vAtAvaraNa maLyuM che. dharma pratyenI udAratA ane paramata sahiSNutA A dezanA lokonI svAbhAvika pravRtti che. mahAtmA gAMdhIjIe ciMtana-manana, pachI e satya tAravyuM hatuM ke 'vyApaka dharmabhAvanA' A dezane mATe khUba upakAraka banI raheze. teo lakhe che, "badhA dharmo izvaradatta che paNa te manuSyakalpita hovAthI, manuSya teno pracAra karato hovAthI, te apUrNa che.....tethI ja ApaNe badhA dharma pratye samabhAva rAkhIe. AmAM potAnA dharma pratye udAsInatA nathI AvatI. paNa potAnA dharma pratyeno prema AMdhaLo maTI jJAnamaya thAya che, tethI vadhAre sAtvika, nirmaLa bane che". mahAtmA gAMdhIjIne kizorAvasthAthI sarvadharmanA saMrakAro prApta thayA che. vacanapAlana, samayapAlana, vaDIlo pratye Adara vagere guNo vikasatA jAya che. harizcaMdrAkhyAna vAMce ane satavAdI banavAnI icchA thAya, vrataniSTha mAtA pAsethI pratijJApAlana mATenI AziSa meLave. dAi raMbhAe paDhAvelA rAmanAmamAMthI jIvanamAMthI jIvanabharano abhayamaMtra maLI jAya. kuTuMbanI jJAnadhArA-1 110. jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika udAratAne kAraNe porabaMdara ane rAjakoTamAM emane, vividha dharmo vize ghaNuM sAMbhaLavA-jANavA maLyuM hatuM. tethI ja teo darzAve che. "AkhI mAnavajAti joDe AtmIyatA sAdhyA vinA mArI dharmabhAvanA saMtoSAya ema nathI. eTaluM ja nahIM, izvara ApaNA badhAMmAM che tethI aneka chatAM ApaNe eka ja chIe e satyanuM darzana huM to pratikSaNa karuM chuM". dharma vinA huM eka kSaNa paNa jIvI na zakuM. evuM khUba spaSTarIte darzAvanAra, mahAtmA gAMdhIjIne dharme lokAbhimukhaAtmAbhimukha banAvyA che. satyane-paramasatyane zodhavuM e emanI sAdhanA hatI. tethI teo dazArve che"bhale mArA jevA anekono kSaya thAo paNa eka satyano jaya thAo. alpAtmAne mApavAne sAruM satyano gaja kadI TUMko na bano." satyane -paramasatyane zodhavuM e gAMdhIjInI mukhya sAdhanA hatI. satya, ahiMsA ane abhayanA guNo uttarottara vikasatA rahe evo puruSArtha pratyeka vyaktie karavo joie, evI temanI daDha mAnyatA hatI. tethI teo lakhe che -'haMsatyano namra paNa prayatnazIla zodhaka chuM." satyAgraha, racanAtmaka kAryo ane ekAdazavrata ema traNeyanuM teone eka sarakhuM mahattva lAgyuM che ane teo daDhapaNe mAne che ke traNeya ekabIjA vinA adhUrA che. duniyAnA koipaNa dharma sAme emano virodha na hato. vizvadharmano emaNe abhyAsa karyo hato ane khristI dharma mATe emane vizeSa AkarSaNa paNa thayuM hatuM paraMtu zrImadrAjacaMdrajIsAthenA patravyavahArathI emanA mananuM samAdhAna thayuM hatuM ane dharmaparivartanano vicAra haMmeza mATe baMdha thai gayo hato. teoe noMdhyuM che -"mAre khulle dile kahevuM paDe che ke kurAna, bAibala ane duniyAnA bIjA dharmagraMtho mATe mane khUba mAna hovA chatAM, te mane kRSNanI gItA ane tulasIdAsanA rAmAyaNa jeTalI asara nathI karatA. badhA dharmono AtmA eka che paNa te aneka AkRtiomAM mUrtimAna thAya che. jJAnadhArA-1 ( 111 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vastu kALanA aMta sudhI kAyama raheze." satya e koi paNa eka dharmagraMthanI ekAMtika saMpatti nathI, evuM svIkAravAmAM Ave temAM ja mAnavajAtanuM mahAkalyANa che. AvI vizuddha mAnyatA mAnavajAtane kalyANane paMthe dorI jaze ane enAmAM sarvadharmasamabhAvanI ane sarvadharmaupAsanAnI bhAvanA jAgRta karaze. mAnava - mAnava vacce dharmane nAme phelAtI gerasamaja dUra thaze. gAMdhIjI koi eka dharmamAM rasa dharAvatA hoya to te mAnavadharma athavA sevAdharma che. dharma eTale saMpradAya nahIM. koipaNa prakAranA kriyAkAMDake mAnavamAnava vacce visaMvAdItA-gerasamajaNa ke muzkelIo UbhI kare te dharma hoi zake ja nahIM. koinuM zoSaNa nahIM. koithI DaravAnuM nahIM ke koi pratye vaira ke abhAva nahIM e ja sAcI dhArmika mAnyatA che. dharma adhikArano bhUkhyo nathI, dharma saMyamano- aMkuzano bhUkhyo che. dharma jANanAra ane jALavanAra "A mArA hako che" evo vicAra nathI karato. "A mAruM kartavya che" ema vicAre che. samAjanI sevA e moTo dharma che. sRSTinI sevA e izvaranI sevA che. "mANasanuM aMtima dhyeya izvarano sAkSAtkAra che ane enI sAmAjika, rAjakIya, dhArmika badhI pravRttio izvaradarzananA aMtima dhyeyane anulakSIne thavI joie" AvI vyApaka dharmabhAvanAne svIkAranAra gAMdhIjIne badhA dharmo mATe Adara ane mAnanI lAgaNI hatI. vizvanA jIvamAtra sAthe maitrIbhAva hato."ApaNe satya, ahiMsAne mAtra vyaktinA AcaraNa lagatI ja bAbato nahIM paNa janasamUho, komo ane rASTronA AcaraNalAyaka banAvavI che. e svapnane siddha karavA prayatna karatAM karatAM ja huM jIvIza ane marIza." lokakalyANanA himAyatI ane jagatanA ekeeka mAnavInA hitanI jJAnadhArA-1 K112 112) jainasAhitya jJAnasatra-1 hitya jJAnasatra-1 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtA karanAra mahAtmAgAMdhIjIe sarvadharmaupAsanAno sahukoine gamI jAya tevo mArga darzAvyo che. emaNe ApelA agiyAra vrata koipaNa dharma ke saMpradAyanA koipaNane AcaravA game tevAM che. uparAMta, teonI savAra ane sAMjanI prArthanAmAM, sarvadharmaprArthanA ja pasaMda karI che. tevo mArga darzAvyo che. emaNe ApelA agiyAravrata koIpaNa dhamake nAta-jAta, koma ke dharmane nAme sarjAtI nAnAmAM nAnI gerasamajaNa ke azAMti temane priya na hatI. vizvazAMti emane khUba priya hatI, e mATeno emane pracaMDa puruSArtha hato, emaNe jIvanabhara Acarela sarvadharma ane sarvadharmaupAsanAno ApaNe svIkAra karIeto AjanA azAMta vizvamAM-dharmane nAme cAlatI adhArmika pravRttione dUra karI zakAze ane vizvanAgarika banavAnI bhAvanA mUrtimaMta svarUpa dhAraNa karaze. AcArya vinobA bhAvenA vicAro gAMdhIjInA vicAro ane Adarzone potAnA jIvana ane kAryathI zobhAvanAra vinobA bhAvee, 10 varSanI nAnI vaye brahmacaryavrata pALIne dezasevA karavAnI pratijJA lIdhI hatI. hAiskUlanA abhyAsa daramiyAna zrImad bhagavatagItAno chaMda lAgyo, saMskRtano jAte abhyAsa karyo, vedAMta ane tattvajJAnano abhyAsa karavAno nirNaya kare che. kramazaH teonI dharmajijJAsA vadhatI rahI ane temaNe upaniSado, gItA, brahmasUtra ane zAMkarabhASya, manusmRti, pAMtajalayogadarzana vagereno abhyAsa to karyo ja bhAratanA mukhya dharmono- dharmagraMthono ane jagatanA mukhya dharmono paNa abhyAsa karyo. tulanAtmaka abhyAsathI emanI dhArmika mAnyatA khUba udAra ane sahiSNu banI. teo darzAve che - dharma ApaNo caturvidha sakhA che. vaiyaktika, sAmAjika, aihika ane paralaukika jIvanamAM e mitranuM kAma kare che. dharmabhAvanA mAnavInI vizeSatA che. satyaprema karuNatA, vyaktie jIvanamAM AcaravI joie. potAnA jIvanamizanane varNavatAM teo darzAve che "hama jJAnadhArA-1 ( 113 ) jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI bhI deza-vizeSa ke abhimAnI nahIM, kisI bhI zarma-vizeSa ke AgrahI nahIM, kisI bhI saMpradAya yA jAti meM baddha nahIM. vizva meM upalabdha sad vicAroM ke udhAna meM vihAra karanA yaha hamArA svAdhyAya. sad vicAroM ko AtmasAta karanA yaha hamArA dharma. vividha vizeSatAoM meM sAmaMjasya prasthApita karanA, vizvavRtti kA vikAsa karanA vaha hamArI sAdhanA". emanAM 'gItApravacano' AkhA dezane sAru ane amuka aMze AkhA jagata mATe hatA. AzramanA vratonuM uttama rIte pAlana karanAra sAdhaka, vinobAjI hatA. dharmanI vartamAna sthitithI teo khUba ciMtita hatA. Aje dharma-dharma nathI rahyao mAtra paMtha ke saMpradAya banI gayela che. paMtha ke saMpradAyanA divaso have pUrA thayA che. vijJAnayugamAM paMtha ke saMpradAyane koi sthAna nathI. saMpradAyathI upara uThavAnuM che ane eka mAtra mAnavadharma vikasAvavAno che. mAnavadharmanI ArAdhanAthI ja vyaktinI temaja samAjanI pragati thai zakaze. vijJAnanI bhUmikA para ja sAcA dharmanI sthApanA thai zakaze. teo dRDhapaNe mAne che ke dharmanuM satata zodhana thavuM joie. dharmane trividha kedamAMthI mukta karavAno che. 1) dharmasaMsthAonA sakaMjAmAMthI, 2) pAdarI-purohita - mullAonA hAthamAMthI, 3) maMdira-masjida, carcanI cAra dIvAlo ane karmakAMDanI kedamAMthI. dharma janmathI nahIM, paNa vyaktinI yogya vaya pachI ja nakkI thavo joie. kauTuMbika paraMparAthI nahIM paNa darekanI pasaMdagIthI nakkI thAya to kazuM khoTuM nathI. eka ja gharamAM, judA judA dharmanA anuyAyIo, rahI zake ane sArI rIte jIvana vyatIta karI zake to sarvadharmasamabhAva ane ane sarvadharmaupAsanAnuM kAma khUba saraLa banI rahe. jainasAhitya jJAnasatra-1 114 jJAnadhArA-1 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koi paNa vyaktine dharmAtaranI chUTa na hovI joie. AkhA vizvamAM dharmAtaranI prakiyAe aneka samasyAo sarjI che, azAMti ane vairabhAvane vikasAvela che. mANasa-mANasa vacce dharmanA nAme bheda UbhA karI dIdhA che. dharma, sAdhakane badale bAdhaka banI beTho che. hakIkate to mANasanI mANasAi vadhAravI e ja badhA dhamonuM kartavya che. sarvadharma ArAdhanA, mAnavInuM jIvanadhyeya banavuM joie. jo dharma vizenI sAcI samajaNa haze to ja sarvadharmaupAsanA karI zakAze ane vizvanA mAnavane uttama jIvana jIvavAnI taka maLaze. prajAjIvanano AdhArastaMbha, dharma banI raheze. ApaNo deza bInasaMpradAyika che, eno artha e nathI ke dharmahIna deza che. 'sekyulara' eTale dharmahInatA nahIM paNa parizuddhadharmabhAvanA'. ApaNA dezanA baMdhAraNa mujaba dhArmika svataMtratA A dezanA pratyeka nAgarikano mULabhUta hakka che. AvI dhArmika svataMtratA sahukoine maLe e AvakArya che, paraMtu dharmAdhatA ke dharmajhanUnane kadI avakAza hoi zake nahIM. dharmane yathArtha rupe samajI, AcaraNa karavAmAM ja sAco AnaMda che, parama zAMti che. saMtabAlajI jainasaMta saMtabAlajI, jagatasaMta tarIkenuM bIruda prApta kare che. gAMdhIjInI jema temane paNa khUba nAnI vayathI udAramatavAdI dharmasaMskAra maLyA che. teonA mAtA motIbahena pAsethI dhArmika-naitika saMskAro to maLyA paraMtu ToLa gAmanI masjidanA ImAma alIzAha ane maMdiranA pUjArI karasanajIbhAi dvArA nIti ane sadAcAranA-dharmasahiSNutAnA AdarzonuM bIjAropaNa paNa thayuM. 13 varSanI nAnI vaye saurASTranA nAnakaDA gAmane choDIne muMbai kamAvA mATe javuM paDe che. muMbaimAM teonuM vyaktitva sarasa rIte vikase che ane jJAnadhArA-1 G115 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka saMskAro grahaNa kare che. jainasaMta pU. saubhAgyamalajI, pU. nAnacaMdrajI mahArAjanAM pravacanonI gherI asara paDe che. rASTrIya netAo lokamAnya tilaka, mahAtmA gAMdhIjI AdinI lokakalyANa ane lokasevAnI bhAvanA paNa khUba prabhAva pADe che. dharmAnubaMdhI samAjaracanA" nAM kAryo AraMbhe che. jagatanA badhA mukhya dharmono abhyAsa kare che. "dharma amAro ekamAtra esarvadharma sevA karavI". evuM jIvanabhara gAnAra ane vadhumAM vadhu AcaraNamAM mukanAra saMtabAlajI kahe che dharma eka che, rItarivAja aneka che. jIvamAtranI pIDA dUra karanAra dharma che, paMtha ke saMpradAya zarIra che, dharma AtmA che. dharma, AkAzamAMthI avani para varasatuM pANI che. jema varasAdanA pANImAM kyAMya bheda nathI, tema AdhyAtmika AnaMdarUpe dharmanuM darzana paNa eka ja che. dharmane vartamAnamAM ApaNe saMkucita dIvAlomAM pUrI dIdho che. saMkucitatA, kaTTaratA, dharmajhanUna, dharmAdhatA Aje cAre bAju jovA maLe che. svadharma-paradharma kriyAkAMDanA upalaka khokhAM jALavI rAkhavA e ja jANe ke svadharma che. paraMparAgata saMskAromAM pesI gayelI rUTIne ja potAno dharma mAnato hoya ane tethI bhinna te paradharma Avo UlaTo artha, sahu koine mATe muzkelIo sarje che. kUvAnA deDakAMmAphaka potAnA saMpradAyamAM ja pUrNadharma che ane te paNa pote jevo mAne che tevo ja dharma. AvI mAnyatAvALA, potAnA mAnI lIdhelA dharmane jALavavA mATe kaika nirdoSa mAnavonA saMhAra, aneka jIvo para atyAcAra karavA, rAkSasone zaramAve tevI nirdayatA batAvavI, potAnA haThAgrone poSavA mATe hiMsA, corI, mAraphADa - A badhuM Aje to guNamAM khape che. AnAthI keTaluM nukasAna thai rahyuM che - mANasa-mANasa vacce kevI virATa khAi khodAi rahI che tenI kalpanA karavI paNa muzkela che. hakIkate, jJAnadhArA-1 116 3 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe badhAM manuSyo chIe. manuSyo sarva sarakhA che. koi paNa dharma ke saMpradAyanI vyakti hoya paraMtu manuSyane nAte tenI sAthe prema rAkhavo joie. tenA sukha-duHkhamAM sahabhAgI thavuM joie e ja Atmadharma che. sarvadharmasamanvaya - sarvadharmasamabhAva e hakIkata spaSTapaNe darzAve che ke A dharatI paranA koi paNa mAnavane ke prANIne duHkha ApavAthI koine sukha maLe ja nahIM. lokakalyANa ane lokamAMgalyanI uttama pravRtti karavAnuM dharma zIkhave che. saMsAranA janmamaraNanA pherAmAMthI mukta thavuM hoya to udAramatavAdI banI, insAnamAtra khudAnA putra che evuM samajyavAdI valaNa svIkAravuM joie. vyavahAradharmano svIkAra karI, ApaNA jIvanane sArthaka karavA mATe ApaNe 1) kuTuMbadharma, 2) samAjadharma, 3) rASTradharma, 4) vizvadharma paNa bajAvIe arthAt - kuTuMba pratye saMpUrNa kartavyaparAyaNa rahevuM. samAjanI vyavasthAmAM upayogI thavuM arthAt samAjanA lokone sanmArge doravA. dezaprema ane dezakalyANanI pravRttimAM pUro rasa levo ahiMsaka rIte badhI pravRttio calAvavI, kadI paNa dezadrohI na thavuM. AkhA vizvanA prANIo ApaNA baMdhuo che evI satata jAgRti rAkhIe. koine paNa, ApaNI kriyA, vANI ke vartanathI duHkha na pahoMce tenI kALajI rAkhI mAnavajIvanane sArthaka karIe. mahAtmA gAMdhIjInI jema saMtabAlajIe paNa sarvadharmaprArthanA ane savArasAMjanI alaga-alaga prArthanA dvArA dharmaupAsanA karavAnuM darzAvela che. badhA mukhya dharmonA mahAna praNetAne vaMdana - 'sAta vAranI prArthanAmAM karyuM che. vizva vAtsalya emanuM jIvanadhyeya che. jJAnadhArA-1 = 117 = jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sakala jagatanI banI janetA, vatsalatA sahumAM reDuM e ja bhAvAnAnA anuyAyI banavAnuM sahune teDuM 'sarvajanahitAya- sarvajanasukhAya' dharmapravRtti karavI joie. sarvadharma premIo mATe AdarzarUpa upAsanAmArga, teoe darzAvyo che. dhArmikatA mANasanA vyaktitvamAM akhaMDa svarUpe hovI joie. niHsvArthatA, arpaNatA ane prema e traNepAyApara je kriyAthIjIvananuM caNatara thAya e kriyAnuM nAmadharmakriyA. mahAtmA gAMdhIjI, AcArya vinobA bhAve ane saMtabAlajInA sarvadharmasamabhAva ane sarvadharmaupAsanAnA vicAronuM khUba saMkSepamAM varNana thai zakyuM che, traNeyanA vicAramAM khUba sAmya che. mAnavInA kalyANa mATenI - sevA mATenI vizvamAMgalyanI maMgalapravRtti che. AjanA azAMta vizvane dharmane nAme khelAtI anekavidha prapaMcalIlAmAMthI zubha mArge dorI javAnI anokhI dazA ane dizA batAvI che. -jJAnadhArA- jJAnadhArA-1, 18 118 ) janasAhitya jJAnasatra-1 jainasAhitya jJAnasatra-15 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharma upAsanA ane saMtabAlajI malukacaMda ratilAla zAha (amadAvAdanI bI.DI. ATarsa kolejanA pUrva prAdhyApaka, dezavidezamAM jainadharmanAM pracAra mATe aneka pravacano ApyAM che. cha pustako pragaTa thayAM che - to brahmacarya saraLa che lokapriya pustaka che, jainadharmanA vividha viSayo para temanA lekho avAranavAra pragaTa thAya che, vizvavAtsalyanA taMtrI maMDaLa mAM che) zubhASitakAra kahe che AhAra nidrA bhaya maithunaM ca / sAmAnyametatazu bhinarANAm / dharmohiteSAmadhipho vizeSo dharmeNa hInAH pazubhiH samAnA / / - eTale ke AhAra, nidrA, bhaya ane kAmavRtti - A cAre saMjJA mAnavI ane pazumAM eka samAna hoya che. dharmatattvathI mANasa pazuthI judo paDe che. jo mAnavImAM dharmano AcAra na hoya to pachI mAnavI paNa pazuvata che. A rIte mAnavI tenA AdikALathI dharma sAthe joDAyelo che. ApaNe joie chIe ke zuM bhAratamAM ke zuM videzamAM dareka vyakti koine koi dharmasaMpradAya sAthe joDAyelI hoya che. parasparopragraha jIvAnAm e sUtra mujaba A jagatanI vyavasthA ekabIjAnA sahakAra ane e sahakAra jenA AdhAre amalamAM Ave che te satya, ahiMsA, prema-vAtsalya, nyAya, dayA, bhAtRbhAva, va. nA astitva ane AdhArathI jagatajIvana cAlI rahyuM che. vyakti je dharma-saMpradAyane mAne che tene mATe tene mamatva kerAga pedA thAya che. mAnavImAM rahelo ahaM potAnA dharma mATesvAbhimAna dharAvatothAya che. tyAM sudhI to ThIka paNa tenI ahaMvRttithI bIjA dharmasaMpradAya karatAMpotAno dharma zreSTha che ema ghamaMDathI te mAnato thAya che ane tevI mAnyatAmAM anyano jJAnadhArA-1 119 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma utarato-hINo che ema samajAya che. AthI anya dharmamata vALA sAthenA vyavahAramAM potAnI ahaMnA dharmajhanUnamAM pheravAine, sAmenI vyaktine hIna kahIne, dharmane nAme ja tenI sAthe dhRNA, ke hiMsAcAra kare che. potAno dharma ahiMsA-bhAtRbhAva zikhave che e bhUlIne, vyakti e dharmane nAme ja sAmenI vyakti pratye hiMsAcAra kare che, Ama vyakti ke AkhI koma dA.ta. hiMdu ane muslima ema banne koma ane rASTro paNa dharmane nAme moTA hullaDo ke yudhdho AdarIne hajAronI hatyA karI nAkhe che. jema bhAratamAM hiMdu ane muslima tema yuropamAM krizciyana ane binakrizciyano, ketholika ane proTesTaMTo - e badhAM dharmane nAme ja laDIne bhayaMkara adharma Acare che, potAno dharma ja sAco-ejhanUnathI prerAine parANe dharmaparivartana karAvavAnI cAlatI pravRtti paNa, te pravRttione dUrathI jonAra anya loko ke anya prajAne khUda dharma ke dharma saMpradAyo pratye ja aNagamo utpanna kare che. A uparAMta dharmanA nAme khoTA takasAdhuo samAjamAM jUTha, phareba, lUMTa, va. ghaNA pApAcAra phelAvatA hoya che. A badhAne pariNAme sarva klezanuM mULa dharmasaMpradAya jANIne, raziyA ane cIna jevAe potAne tyAMdharmasaMpradAya ja na joie ema sAme cheDe pahoMcI jaine temanI tamAma vasatI sAmyavAdI banI gai che. zAzvata mUlya dharAvatA satya, ahiMsA, prema, dayA, paropakAra vagere je ucca AdarzonA pAyA upara vividha dharmasaMpradAyo sthapAyelA che temane judA tAravIne badhAMdharmasaMpradAyo vacce samanvaya thavo joie. AvI samanvayI daSTi khIlatAM, dharmajhanUnano paDado haThIne, bIjA dharmonAM sArA ane samAna tatvonuM darzana thaze ane tethI paraspara virodha karIne laDI rahelA baLo bhegA thaze, erIte dharmajhanUnanuM paheluM aniSTa dUra thaze ane anyadharmaprati dveSathI je yudhdha ke hullaDo thatAM temanA vacce saMgharSa dUra thaine, samabhAva ane prema jJAnadhArA-1, 120. - jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa thaze ane ema thatAM dharmane jhagaDAnuM kAraNa samajIne dharmane ja pheMkI ine, nAstika banI gayelA sAmyavAdI loko paNa dharmasaMpradAyano Adara karatAM thai jaze. Ama A banne cheDAnA aniSTo dUra thaine samanvaya ane saMvAditA sthapAze. A badhI prakriyAmAM ekatAne sthApita karI zake tevuM eka satya sahune sparzI jaze ke ApaNAM badhAM dharmasaMpradAyonuM aMtima dhyeya to eka ja mokSa ke avAla maMjile pahoMcavAnuM che to vAdavivAda zenA ? matabheda zAnA ? e badhuM binajarUrI che. uparanI rIte sarvadharmasamanvaya saraLa lAge che tema chatAM tenA prayatnamAM mukhya traNa aparAdhano sAmano karavo paDe che. 1) dharmasaMpradAya, 2) sAdhu ke guru, 3) zraddhA - aMdhazraddhA dharmasaMpradAyanI sAthe zraddhA ane sAdhu banne saMkaLAyelA che. dharmasaMpradAyonI samanvayanI vAta karavA jatAM bIjA dharmonI sArI vAtanI sAthe kharAba vastu paNa ApaNe svIkAravI paDaze. eTale ke temanI mithyA bAbato, aMdhavizvAsa ke aniSThone paNa Teko Apavo paDaze ke temane Teko maLI jaze paraMtu A dalIla ke bhaya barAbara nathI. jema dareka manuSyane cAho ema kahevAthI cora, DAku, vizvAsaghAtI, vyabhicArI, vagerenA pApone Teko Apavo paDaze ema na manAya tema dareka dharmano samanvaya karo eTale ke temAMthI satya, sArI bAbato, tAravo ane te dharma prati udAra daSTie vicAro ema samajavAnuM che. dareka nagaramAM gaMdInALIo ke gaTara hoya che tenI sAthe suMdara svaccha rastAo ane bAgabagIcA paNa hoya che to temAM gaMdakInuM nirIkSaNa eka kaMi nagara nirIkSaNa nathI. evI ja rIte dareka dharmasaMpradAyamAM kaMine kaMi saDo hoya che paNa eja kAMi teno dharmaprANa hoto nathI. tenA dharmaprANarUpe ahiMsA, satya, vAtsalya, bhAtRbhAva vagere guNo hoya che eTale dharmasamanvayano artha e pramodabhAvanAnI rIte suMdara guNono samanvaya che. jJAnadhArA-1 121 - jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharmasamanvaya eTale badhA dharmanA lokone rAjI rAkhavA evo artha paNa nathI. paraMtu badhA dharmomAM naitikatA ane lokahitanA je tatvo hoya teno samanvaya karIne, nAnI nAnI bAbato uparanA matabhedo tarapha durlakSa karI lokomAM prema, bhAicAro ane zAMti prasarAvavI e mATe dharmasaMpradAyanA samanvayanI vAta che. dharmasamanvayamAM bIjuM bAdhakatatva sAdhu-guru paNa hoya che. gRhastha zrAvaka to saMsAranA samaviSama vyavahAromAM ghaDAine samAdhAna priya vRttivALo banelo hoya che, jyAre sAdhu- guru dunyavI javAbadArIne abhAve akkaDa ane potAnA guru padane salAmata rAkhavA potAnA zrAvakone anya gaccha ke dharmasaMpradAya pratyenA saMparka ke sumeLathI dUra rAkhavA guru tarIke Adeza Ape eka muni sane-1-92 mAM rAjasthAna sthA. jaina saMghanAM nimaMtraNathI amerikA daza mahinA pravacano arthe rahevAnuM banyuM. tyAre tyAM jainonA sthA. vAsI, derAvAsI, digaMbara, va. badhAM sAthe maLIne dharmaArAdhanA karatA jovA maLelA. tyAre tyAMnA dhArmika pravAhonI lekhamALAmAM tyAM gaccha - saMpradAyonI ekatAnA kAraNo noMdhatA eka kAraNa e paNa jaNAvela ke amerikAmAM jaina sAdhu saMsthAnathI tethI temanA dharmajhanUna AgrahothI bacI javAthI tyAMnA zrAvakomAM dharmasamanvayanuM anya mata pratye paNa udAratAthI vartavAnuM vadhu zakya banela che. Ama sAdhu ke guru paNadharmasamanvayamAM bAdhaka banatA hoya che. zraddhA - dharmaguruo, dharmajhanUnanI vaDIlo lokone kizoravayathI evuM ThasAvatA rahe che ke sAmenAne tyAM amuka dharmavALAne tyAM na javAya. teo kharAba loko che, chokarAMne mArI nAkhe che. Ama khoTI rIte temanAmAM sAmenA dharmamata mATe dveSa ane veranI bhAvanA janmAve che ane potAnA jJAnadhArA-1) ( 122 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamAMnI zradhdhAne yenakena prakAre aMdhazraddhAmAM pheravI nAkhe che. AthI AvA loko dharmasamanvayanI vAtane samajI ke svIkArI zakatA nathI. A jagatane prabhAvita karI rahelA vizvanA mULabhUta tattvo satya, ahiMsA, paropakAra, prema, vagere mULabhUta guNono lAbha uThAvI zake te mATe je te pradezanA, je te samaye vividha mahApuruSoe te guNomAMthI deza, kALa pramANe pasaMdagI karIne dharma saMpradAyanI racanA karI jethI loko e mULabhUta guNone jIvanamAM dhAraNa karI zake. e rIte tapAsIeto dareka dharmasaMpradAyamAM lagabhaga eka sarakhuM baMdhAraNa jovA maLe che. 1) eka to teno tAttvika siddhAMtono vibhAga (jainadaSTie-dravyAnuyoga) - AmAM te te dharmanA mULa siddhAMto (jevA ke satya ahiMsA, va.) nI vAta hoya che - je aparivartanazIla ane zAzvata TakanArI hoya che. 2) bIjA vibhAgamAM je te dharmanA AcAro, kriyAkAMDanI rajuAta hoya (caraNakaraNAnuyoga) che. pradeza ane samaya (deza, kALa) pramANe - AmAM bhinnatA jovA maLe che.khUda ekaja dharmasaMpradAyamAM paNa vakhata jatAM kALabaLathI asara pAmIne temAM pheraphAra thatAM rahe che. 3) dareka dharmano eka purANa vibhAga hoya che (dharmakathAnuyoga). temAM potAnA dhArmika siddhAMta lokabhAgya bane te mATe paurANikadharmakathAo A vibhAgamAM hoya che. tenI rajuAta dvArA je te dharmanA siddhAMto samajavA sulabha bane che. AmAM vizvanuM bhautika svarUpa (gaNitAnuyoga) paNa rajU thayela hoya che jene ApaNe vizvanI bhUgoLa kahIe zakIe. darekadharmasaMpradAyano hetu to mAnava mAnavamAM premabhAva vadhAravAno, mAnavajAtanA kalyANa karavAno ja rahyo che, todharmane nAme ja tethI viparita, jJAnadhArA-1 - 123 =4nasAhitya jJAnasatra-1= Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA ke komI daMgalo kema karI zakAya ? ATaluM to vivekabuddhithI paNa samajI zakAya che. jyAre judA judA saMto ane bhakto potAnI anubhUtithI paNa jaNAve che ke badhAMdhAmanuM tattva eka ja che ane tethI paraspara premabhAva ane vizvabaMdhutva khIlavavuM e ja sahunI pharaja che. svAmInArAyaNa, paramahaMsa, svAmI vivekAnaMda, ramaNa maharSi, zrImad rAjacaMdra, mahAtmA gAMdhI vagere, AvI ekatAnI anubhUti rajU kare che. zrImadrAjacaMdra kahe che ke koTijJAnIno eka ja abhiprAya che. bhAratIya saMskRti dharmapradhAna valaNavALI hoya, dezamAM cAlatA komI daMgalo ne haThAvavA mahAtmA gAMdhIe, sarvadharmasamanvayano bhAva rajUkaratI, samUha prArthanA zarU karIne lokomAM bhAtRbhAva sthApavA koziza karelI. gAMdhIyugamAM sarvadharmasamanvayanI vikAsarekhA para pahoMcatI vakhate kramazaH sarvadharmasahiSNutA, sarvadharmasaMgama, sarvadharmasamabhAva, sarvadharmasamAdara, sarvadharmasamabhAva ema sarvadharmasamanvayanI vAta para pahoMcatA pUrve AvI vividha kakSAmAMthI ciMtana vikAsa pAmyuM hatuM. muni saMtabAlajI sarvadharmasamanvayathI paNa AgaLa sarvadharmaupAsanAnI AvazyakatA samajAvatA, uparanA badhAM vicArapravAhone nIce mujaba samajAve che sarvadharma sahiSNutA - temAM anyadharmanI upAsanA ke Adara AvatA nathI. temAM potAno dharma zreSTha evI bhAvanA pragaTa thAya che. jANe ke na chUTake anya dharmasaMpradAyano paNa dharma tarIke svIkAra karAya che. sarvadharmasaMgama-temAM vizvadharmasaMmelana ke sarvadharmapariSadasamaye sahu ekasAthe jJAnadhArA-1 124 jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sTeja para beThelA dekhAya - tyAre sahu potAnA dharmanI mahattA varNave paNa anyadharmanA sArAM tattvonI ke potAnI nabaLAinI vAta na kare. AmAM pratyakSa koi dharmanuM khaMDana na thAya paraMtu AmAM ADakatarI rIte anyadharmane UtArI pADavAmAM Ave e khAmI rahe che. sarvadharma samabhAva- AmAM samabhAvano e artha nathI ke vivekahIna thaigoLa ane khoLane sarakhA gaNavA. samabhAvano kharo artha e che ke potAnAja dharmaprati moha, aMdhazraddhA ke pUrvAgraha na keLavavA paNa bIjA dharmo prati paNa samadaSTithI vicAraNA karavI joie. samabhAvathI bIjA dharmo pratye potApaNAno bhAva nIkaLato nathI. sarvadharmasamAdara - temAM anya dharma prati Adara vyakta thAya che paNa tethI anya dharma pratyeno alagatAvAda haThato dekhAto nathI. sarvadharmamamabhAva - emAM badhAM dharmo pratye AtmIyatAno bhAva pragaTa thAya che je vyavahAru nathI banato. temAM anyadharmamatanI viveka vinAnI svIkRti hoya che. munizrI saMtabAlajIsarvadharma upAsanAnI AvazyakatA para bhAra mUke che. teo kahe che ke sarvadharma upAsanAmAM upara mujabanI dareka prakAranI prakriyAno samAveza thai jAya che. vizva vAtsalya sAdhavA mATe sahunI sAthe hArdika nikaTatA vadhAravI paDe che. tenAM anvaye badhA dharmo, dharmapuraSo ane dhArmika anuyAyIono paNa samAveza thAya che. sarvadharma upAsanAmAM sarvadharma sahiSNutA, sarvadharma saMgama, sarvadharma samAdara, sarvadharma samabhAva, sarvadharmamamabhAva ane sarvadharmasamanvaya AvI jAya che. e badhAM vinA sarvadharma upAsanA adhUrI gaNAya. jJAnadhArA-1 125 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharmaupAsanAno sIdho artha samajAvatA saMtabAlajI kahe che ke badhAM dharmagraMthonuM tattva, sadAcAranA niyamo, kriyAkAMDa, vagereno abhyAsa karI, temAMthI sArabhUta tattvone zodhI teno samanvaya karavo ane tenI upAsanA karavI, upAsanAmAM potAnA ane pArakA- evo bheda nahIM hoya. AvI sarvadharma upAsanAthI vizva vAtsalya ane vizvazAMti prApta thai zakaze - sva ane samaSTi kalyANa sadhAze. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 1 26 126 janasAhitya jJAnasatra-15 jJAnasatra-1 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva-dharma samanvaya : pU. vinobAjInA vicAronA saMdarbhamAM DaoN. niraMjanA vorA (bauddhadarzana ane jainadarzananA vizeSa abhyAsI gujarAta vidyApITha amadAvAdamAM prAdhyApaka che. 15 pustako prakAzita thayA che. aneka seminAranuM Ayojana karyuM che. hastapratonuM saMpAdanakArya emanI priya pravRtti che.) pU. vinobAjI svabhAvathI ja samanyavAdI che. temanA vicAra, temanI daSTi, temanuM kArya, temanI preraNA-saMkSepamAM temanuM samagra-jIvana samanvayaprerita che, sarvamAM saMvAditA sAdhanAruM che. Ihaloka ane paraloka; vicAra ane AcAra; jJAna, bhakti ane karma; sAdhanA ane sevA; vyakti ane samAja Adi sarva kSetromAM tathAkathita bheda ane virodhanuM nirasana karavuM ane samanvaya sthApita karavo, te ja temanuM jIvanalakSya hatuM. vijJAnanA vikAsanI sAthe sAthe Aje vizvanA dezo vaccenuM aMtara ghaTI rahyuM che, manuSyanI daSTi vizALa banatI gaI che. Aje koI dharmAnuyAyI potAne ja sarvazreSTha mAnavAnI bhUla karI zake nahi, karavI na joIe. jo ke Aje dharma saMpradAyonA rUpamAM vibhAjita thaI gayA che ane manuSyo vaccenA saMbaMdhone joDavAne badale toDavAnuM kArya karI rahyA che. tema chatAM dharmano tyAga karI devo athavA duniyAmAMthI dharmamAtranuM astitva samApta karI devuM te na to saMbhavita che ke na to IcchanIya. vinobAjI mAne che ke dharmoe ApasamAM ekabIjAno virodha karavAne badale sAthe maLIne je adharma che - sarvathA ahita karanAruM che teno virodha ane teno tyAga karI devo joIe. dharmanuM je zubha tattva che, UrdhIkaraNa karanAruM tattva che - dareka dharmamAM je sarva sAmAnya tattva che tenA AdhAra para mAnavadharmanuM nirmANa karavuM joIe. dharmavicAranI mImAMsAnA saMdarbhamAM joIe to gAMdhI-vinobAnA jIvanadarzanamAMthI eka navo mAnavadharma nirmita thaI rahyo che. tenI vizeSatA jJAnadhArA-1 127 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e che ke saMnyAsa ane karmayoga- e baMne dharmanItinuM saMmilana emAM thAya che. ahiMsAnA sAdhanathI jIvananI sarvasamasyAonuM nirAkaraNa zodhavAnI preraNA A yuganI sarvotkRSTa dharmapreraNA che. vyaktidhAraNA, lokasaMgraha ane cittazuddhi - A jIvana viSayaka buniyAdI samasyAono ukela zodhavAnuM kAma dareka dharme karyuM che. paraMtu A traNano samanvaya sAdhI zakAya tevI rIte zraddhA ane vivekapUrNarIte AcAranuM Ayojana thaI zake to ja jIvanayAtrA saphaLa banI zake. kevaLa rUTa dhArmika vicAro ane kriyAkAMDaathavA kevaLa buddhirUpa tArkika jIvanazailIthI saMgharSano ja prAdurbhAva thaI zake che. A pRSThabhUmimAM joIe to vinobAjInuM dharmadarzana kevaLa rUDhigata mAnyatAone samarthana nathI ApatuM ane te kevaLa bauddhika tattvajJAnanuM tArkika darzana paNa nathI. te eka jIvanasAdhanA che, eka vizeSa dharmavicAra che. dharma ane saMpradAya vacceno tAttvikabheda paNa temaNe batAvyo che.dhAraNA, dharma -dharmanuM pAlana karavA ja ApaNe dehadhAraNa karyo che ane saMpradAya te to parama tatvane pAmavAnA aneka mArgomAMno eka mArga mAtra ja che. dharmamAM pUrNatAno bhAva saMnihita che. pU.vinobAjInI daSTie dharmanAM mukhya cAra caraNa cheH zraddhA, prema, satya ane tyAga. AmAM je prathama caraNa zraddhAnuM che, te to Aje paNa janatAmAM eTaluM ja prabaLa che. bAkInAM traNa caraNa ke tattvono kramazaH kSaya thato gayo che. Aje dharma tenA A eka caraNa ke pagane AdhAre TakI rahyo che. tenAthI dharmakAryamAM pragati thatI nathI. kevaLa zraddhAne AdhAre manuSyo TakI rahevAno prayatna to =jJAnadhArA-1 Y128= 128 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che, paNa tenAthI gati-pragati thaI zakatI nathI. tene mATe dharmanAM anya caraNone paNa gatizIla banAvavA paDe. temAM sau prathama mahattva satyane ApavuM joIe. samAjane satyanA AdhAra vagara TakAvavAnuM saMbhavita ja nathI. Aje lokoe asatyane ja satya mAnI lIdhuM che. saMpatti ane bhUminI mAlikIne ja dharma mAnI lIdho che. paraMtu jamIna ane saMpattinA mAlika vyakti banI zake che, e hakIkata asatya che. satya e che ke saMpatti ane jamIna bhagavAnanAM che ane tenA pratinidhi svarUpe te samAjanI mAlikInAM che. maMdiromAM ApaNe naivedha dharAvIe chIe paraMtu bhUkhyA mAnavanI ApaNe ciMtA na karIe ane je bhagavAnane bhUkha nathI lAgatI tene chappana bhoga dharAvIe chIe. dharmanuM bIjuM caraNa che prema. tene dayA paNa kahI zakAya. ApaNe kyAreka kyAreka dayAbhAvathI prerAIne satkArya karI laIe chIe, paNa tene ApaNe nityadharma banAvyo nathI. bajAramAM gayA ke premabhAvano lopa thaI jAya che, ekabIjAne ThagavAnuM zarU karI daIe chIe. dareka cIjanI sAthe paisAne joDI devAmAM AvyA che. vidvAna vyaktio paNa- temanAmAM jeTalI vadhAre yogyatA hoya che, teTalI vadhAre apekSAo - puraskAra mATe rAkhe che. Adarza to e che ke premano je anubhava kuTuMbamAM ApaNane thAya che, te samagra samAjamAM thavo joIe. daridranArAyaNane ApaNA kuTuMbamAM ApaNe svIkAravA joIe ane tene gharano ja eka sabhya mAnIne haka Apavo joIe. saunI sAthe premapUrNa vyavahAra karavAnuM ApaNuM kartavya che, dharma che. dharmanuM aMtima caraNa che - tyAga. tyAga vagara samAjano vikAra thaI zakato nathI. tyAganA abhyAsathI lakSmI prApta thAya che. kheDUta jyAre potAnI pAsenA sArAmAM sArAM bIja jamInamAM vAvI de che tyAre ja ene anekagaNI phasala maLe che. bIjane sAcavI rAkhe to dhAnanA DhagalA e meLavI zake jJAnadhArA-1 129 na jenasAhitya jJAnasatra-1 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi. jo te bIjane bacAvIne rAkhI mUkaze to khetaramAM anAja nahi paNa kevaLa ghAsa ja Ugaze. eka dANAnI sAme bhagavAna anekagaNakarIne Ape che. kerInI eka ja goTalI ropavAthI eka ja nahi, aneka kerIo maLe che. tyAgathI ja lakSmI, aizvarya, zobhA ane vaibhava prApta thAya che. IzAvAsya upaniSadamAM be ja zabdomAM adbhuta upadeza Apyo che. tena tyaktana bhuMjIthA : - tyAgIne bhogavo. vinobAjIe dharmanuM viziSTa svarUpa ahIM darzAvyuM che. sAMprata-samayanI AvazyakatAone pArakhIne temaNe navo mArga cIMdhyo che. alabatta A badhAM zraddhA, prema, satya, tyAga e dharmanAM ja aMgo che. ene samayanA saMdarbhamAM temaNe yogya rIte ja samajAvyAM che. vinobAjIe vijJAna ane dharmano samanvaya ane baMnenI AvazyakatA paNa sacoTa rIte nirdezI che. sAme ghero aMdhakAra hoya to tyAM prakAza karavo te vijJAnaniSThA che. ane sAme dveSa ke vaimanasyanuM Adhikya hoya to tenI sAthe premapUrNa vyavahAra karavo te dharmaniSThA che. paraMtu jyAM sudhI mAnavasamAjamAM teno AvirbhAva nahIM thaI zake, tyAM sudhI satya, ahiMsA, zraddhA vagere zraddhArUpe ja raheze, dharmarUpe te pragaTa nahi thAya. sArvabhauma ane sanAtana evA hindudharmanuM svarUpa pU. vinobAjIe A rIte samajAvyuM che: je varNAzrama vyavasthAmAM AsthA rAkhe che, gobhakta che, vedone mAtA samAna mAne che, mUrtipUjAnI avajJA karato nathI, sarva dharmo pratye samAna Adara rAkhe che, punarjanmamAM vizvAsa dharAve che ane tenAthI mukta thavAnI AkAMkSA rAkhe che, tathA prANImAtra prati anukULavRtti (temanA hita mATenI vRtti) rAkhe che, tene ja hindu mAnavo joIe. jJAnadhArA- 1 Y 130 =jaiinasAhitya jJAnasatra-1= Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatra kahe cheH hindu te ja kahevAya che ke jenuM citta hiMsAthI duHkhI thAya che. ahIM pU. vinobAjIe hindu zabdano tAtparyArtha darzAvyo che, temAM vizvamAnavatAno saMketa jovA maLe che. samagra vizvanA mAnavono dharma paNa A ja hoI zake. te uparAMta sarvadharmamAM nItimUlaka je siddhAMto varNavavAmAM AvyA che, temAM paNa vismayakArI samAnatA jovA maLe che. satya, ahiMsA, asteya, aparigraha, brahmacarya, prema, maitrI vagere bhAvanAonuM pAlana eka ke bIjI rIte zrImad bhAgavagItA, kurAna, bAIbala, dhamapada, Agamo ke zIkhadharma ane anya dharmomAM paNa anivArya manAyuM che. samatA ane zAMti sthApavAno e ja eka mArga sarvadharmoe batAvyo che, tyAM virodhane mATe ke anyonya karavA mATeno koI avakAza raheto ja nathI. A naitika mUlyo nirapekSa ane zAzvata che. manuSyamAM samajadArIno je abhAva che, te A mUlyone ane dharmane paNa vikRtarUpe rajU kare che. vinobAjIesarvodayanI vAta mukhyatve karI che. te kahe che ke dharma-vicArano koI saMkucita artha ApaNe na karIe ane samajavAno prayatna karIe ke sarvathI zreSTha ane sarvathI nirdoSa koI dharma hoya to te sarvodaya dharma che. jemAM sarvanA udayanI vAta che, pratyekane saMpUrNa poSaNa ane vikAsanI taka maLe, sarvanuM hita jemAM samAna rIte sAdhI zakAya che - te sarvotra dharma che. ane A ja mukhyadharma che. vinobAjI jaNAve che ke A sarvodayanI viruddhaje kAMI paNa hoya te kevaLa adharma che... A je alaga alagadharmanA nAma che te to nadIo che, paNa sarvodayadharma koI nadI nathI, eto samudra che. TUMkamAM pratyeka prANInuM hita sAdhavA je samartha che, te ja vinobAjInI daSTie sAco dharma che, ane te dharma te sarvodaya dharma che. vinobAjI gAMdhIjItarapha AkarSAyA, tenA pAchaLa bApumAM je tatva rahyAM haze tenI preraNA to kharI ja, paNa vinobAmAM potAnAmAM paNa eka jJAnadhArA-1 131 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samanvayAtmaka daSTi, racanAtmaka vRtti, satya-zodhaka ane jene bhagavAna mahAvIre satyAgrahitA kahI che tevI manovRtti mULamAM ja hatI. A vRttinA sahaja pariNAma svarUpe vizvanA tamAma mahAna dharmonA adhyayana tarapha e vaLyA. tattvataH vizvanA sarvadharma samAna che evI emanI samajamAMthI ApaNane kurAnasAra, khristI dharmasAra, gItApravacano, jApujIdhamapada, bhAgavatadharmasAra, tAo upaniSada- vagere aneka graMthomaLyA che. jainadharmanA aneka phAMTAo hovAne kAraNe teno sarvasAmAnya sAra Apavo muzkela hato, paNa pU. vinobAjIe te ati muzkela kArya paNa samaNasuttanA saMpAdananI preraNA ane samAja dvArA pAra pADyuM. jagata parivartanazIla che. samayanA pravAhanI sAthe sAthe lokonAM jIvana, rUDhi, bhASA vagere badalAya che. bhUgoLa badalAya che ane khagoLa paNa badalAya che. A badhAnI vacce na badalAya tevI eka vastu che ane te che dharma, dharma eTale vastuno svabhAva, dareka padArthano sahaja guNa, arthAt kudaratanA kAnUna. e to sanAtana ja hoya. dharmanI bIjI paNa vyAkhyA che, dharma eTale kartavya, AcArasaMhitA. jIvananA mArgadarzaka siddhAMto. hajAro varSa pahelA ahiMsA, satya, prema, saMyama, namratA jevAM jIvana-mUlyonI jeTalI mahattA hatI teTalI ja Aje che ane hajAro varSa pachI paNa enI mahattA eTalI ja raheze. satya haMmezAM satya ja che. prema ke karuNA bhUtakALamAM jeTalA hatAM, teTalAM ja Aje che. saMyamanI jarUra paNa rahevAnI ja.dharma Aje paNa prastuta che, kAraNakedharmazAzvata che. dharmanA rUpa ane prakAra aneka che, tenI vyAkhyAo vividha che. upaniSadanI ukti cheH 'ekaMsaviprA: bahudhA vadanti' - eka ja satyane jJAnIo vividharUpe varNana che. tatvaciMtakokorI tatvacarcA ja nathI karatA, tene anusaratI koI jIvanacarcA paNa prabodhatA hoya che. Ama carcA ane carcA- e baMne bhUmikAe vibhinna daSTikoNa dharAvatI aneka dharmaparaMparAo vikasI che. bhAratanA jJAnadhArA-1 132) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - arvAcIna RSisamAna zrI vinobAjIe pAramArthika ane AdhyAtmika bhUmikAmAM tathA vyavahAranA kSetramAM Adharmo vacce je bhedamUlaka vibhinnatAo jovA maLe che, tene dUra karIne, sarvadharmanA svarUpa samanvayavAdI sarvodayadharma prabodhyo che. potAnA dehagata ane Atmagata eTale ke aMdara - bahAranA vikAro upara, cittanI rAgadveSAdi malinatAo ke kaSAyo upara vijaya meLavavo ane zraddhApUrvaka vivekanI AMkho vaDe sRSTinuM yathArtha jJAna prApta karIne jIvanamAM utAravuM te ja sAcA dharmanuM lakSaNa che. satya, ahiMsA, prema, saMyama, paropakAra, vizALa mAnavabhAva Adi dharmanAM sanAtana evA guNonI keLavaNI ane vyavahAramAM tenuM pAlana karavAnI temaNe je preraNA ApI che, te temanI sarvadharma samanvayavAdI dRSTino ja paripAka che. temaNe potAnI kaThora sAdhanA, maulika ciMtana, nIti-niSThA ane mAnava-jAtinuM satata hita vicAratA sarvadharmanA samanvaya dvArA vyakti ane samaSTinA utkarSa mATe navo ja rAha cIMdhyo che ane yuvApeDhIne uttama mArgadarzana ApyuM che. jJAnadhArA-1 I 133 jainasAhitya jJAnasatra-1| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvadharma samabhAvathI samadharma upAsanA munizrI saMtabAlajI, saMta vinobAjI ane mahAtmA gAMdhIjI saMdarbhe (AMtararASTrIya jaina adhyayana kendra gujarAta vidyApITha, amadAvAda aneka rASTrIya parisaMvAda ane jJAnasatro sAhitya samArohamAM pUrNimAbena abhyAsapUrNa nibaMdho rajU kare che) DaoN. pUrNimA esa. mahetA durlalam bhArate janama, mAnuSyam taMtra durlalam - bhAratamAM janma prApta thAya e ja eka saubhAgyanI vAta che ane temAM paNa manuSya-jAtimAM janma e vaLI ahobhAgya. mahAvIra, buddha, rAma, kRSNa evA aneka mahAna puruSonA caraNanA sparzathI pAvana thayelI A mAtRbhUmimAM eTalA mahApuruSa sAdhaka, zodhaka, tattvaciMtaka, samAjasudhAraka thaI gayA ane emanI pratibhAe eTalA UMcA nizAna tAkyA ke te joIne koI paNa Azcaryacakita thaI jAya. emanA traNa mahAna vibhUti, pU. saMtabAla munizrI, mahAtmA gAMdhI ane vinobAjI jeo deza-samAja, mATe navajAgRtino navanirmANamAM ghaNo moTo phALo ApaNane ApatA gayA che. mAnava jIvanamAM dharmanuM ghaNu mahattvanuM sthAna che. dharma vinAnA mAnavajIvananI kalpanA zakya nathI. koI paNa eka dharma ja zreSTha che ane anya dharma enI tulanAmAM nabaLA che evI mAnyatAmAMthI dharma-dharma vaccenA saMgharSa ane azAMtinuM vAtAvaraNa sarjAya che. jagatanA koI paNa dharma sanAtana jIvana mUlya, krama nIti niyamo, satya ahiMsA ane vizva kalyANanA AdarzathI vimukha hoI zake nahIM, koI paNa vyakti janma letA pahelA dharmane svIkArIne janma leto nathI, paraMtu e dharma jJAnadhArA-1 134 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene vArasAmAM malyo che, ane mAro ja dharma zreSTha che te mithyA che, abhimAna che, AvI mithyA mAnyatAnuM khaMDana sarvadharma samabhAvathI ja zakya banI zake. AjanA yuganI jarUrata - sarvadharma samabhAva sarvadharma samabhAva AjanA yuganI sauthI mahattvanI jarUrata che. sarvadharma samabhAvadharma-dharma vaccenA bhedabhAva dUra kare che ane pratyeka dharma pratye sarakhA AdaranI apekSA rAkhe che. koI paNa prakAranI dhArmika asahiSNutAne sthAna ApatuM nathI, te dharmAtarano virodha kare che ane pratipAdana kare che ke pratyeka dharma satya tarapha dorI jAya che ane pratyeka dharma bIjA dharmamAMthI kaIMka zIkhI zake che. - pU. munizrI saMtabAlajI, sarva dharmopAlanamAM darzAve che keH 1) nIti, 2) sadAcAra, 3) svarUpasAdhanA yoga A traNeyanA AdhAre jagatanA sarva dharmonuM vargIkaraNa A rIte thaI zake. nItipradhAna dharma rUpe IslAmadharma, khristI dharma ane jarasthostI dharmane gaNAvI zakAya. vaidikadharma nItinI sAthe sadAcAra pradhAna che. baudharma nIti, sadAcAranI sAthe tattvajJAna pradhAna che. jyAre jaina dharma nIti, sadAcAra ane tattvajJAna sAthe AtmayogapradhAna che. AgaLa, saMtabAlajI kahe che ke, koIpaNa dharmane mUlavavo hoya to tene tattvajJAna ane sadAcAranI daSTie ja mUlavavo joIe. to ja dareka dharmano taphAvata samajI zakAze. sarvadharma pratye Adara rAkhanArAomAM gAMdhIjInI gaNanA thAya che. gAMdhIjIe hindu, khristI, IslAma vagere dharmonuM mULabhASAmAM UMDu adhyayana karyuM hatuM. gAMdhIjIprArthanAmAM kurAnanI AyAto paNa bolAvatA. teo kahetA ke kurAnanI vAto gItAthI alaga nathI, gAMdhIjI darekane kahetA ke tamAro dharma bIjAnA dharmothI judo nathI ke mahAna paNa nathI, badhA dharmo pratye Adara keLavo. temaNe sarvadharmane samAna mAna maLe tevo prayatna karyo che temaNe lokone dharmanI pavitra bhAvanA samajAvI. jJAnadhArA-1 ( 135 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nu temaNe lokone jaNAvyuM ke potAno ja dharma bIjA dharmo karatAM caDiyAto che athavA e ekaja sAco dharma che evI nItinuM pariNAma kharAba Ave tethI nIti ke sadAcAranA mULa siddhAMto sarvadharmamAM samAna che, tema temaNe kahyuM. badhA dharmone bhegA karavAnI dRSTie, rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjIe sarvadharma prarthanA calAvI. dharma ApaNo caturavidha mitra che. (vyaktigata, sAmAjika, aihika, pAralaukika) e saMdarbhamAM badhA dharmono samanvaya karyo, teo sarvadharmanA lokone eka, mAtra salAha ApavAnuM kAma nahotA karatA, paraMtu tamAma pravRttimAM temaNe pratyakSa bhAga lIdho, ane sarvanA vyavahArU ukelo zodhI batAvyA tenA pratyakSa udAharaNa tarIke joIe to gujarAtamAM amadAvAda zaheramAM AvelI gujarAta vidhApITha e eka jvalaMta udAharaNa puruM pADe che. jemAM sahu prathama gAMdhIjIe bAIbala khaMDanI sthApanA karI, temA sarvadharmanA loko bhegA thatA ane prArthanA karatA. A bAIbala khaMDanI aMdara jagatanA agiyAra dharmonI prArthanA temaja pratIko jovA maLe che. hAlamAM paNa gu. vidhApIThamAM sarva dharmanA loko eka sAthe prArthanA temaja zikSaNa kArya karI rahyA che. gAMdhIjInA A vicArone ... Adarzone... mUrtimaMta svarUpa ApavAnI satata pravRtti karatA AcAryazrI vinobA bhAvee sarvadharma samabhAva para vyApaka ane saraLa ciMtana rajU karyuM che. vinobA bhAve jaNAve che ke sarvadharma samabhAvamAM cAra bAbato jarUrI che. - 1) sarvadharma niSThA 2) bIjA dharma pratye AdaranI lAgaNI 3) sarvadharmanI sudhAraNA AvI sudhAraNA karyA vinA mANasanI pragati zakya nathI. 4) adharmano virodha A cAra muddAono samanvaya sadAya tyAre sarvadharmanI bhAvanA-siddhathAya che. vyakti - vyakti vaccenI ke dharma-dharma vaccenI azAMti ApoApa zamI jJAnadhArA-1 136 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che. sarvadharma samabhAvathI samadharma upAsanA sAdhI zakAya che ane mAnavakalyANa mATenI sAcI dizA prApta thAya che. gujarAtanI puNyapavitra bhUmi para pU. munizrI saMtabAlajIe paNa lokone A bAbatamAM preraNA ane mArgadarzana pUruM pADyuM che. teo sarva dharma pratye Adara bhAva jaLavAya teTalA mATe zibironuM Ayojana paNa karatA. sahune zista, zAMti ane maitrInA UMDAbhAva samajAvatA. zudramAM zudra mANasane jevuM mAMsa rUdhiranuM khoLiyuM maLyuM che, tevuMja ghaDImAM saDI ane kahevAya jAya tevuM khoLiyuM ApaNane sahune maLyuM che, tethI jagatanA sarva manuSya ane sahuno dharma e IzvaranI bheTa che, tethI sarvadharma eka samAna mAnI darekanA dharmane mAna ApavuM joIe. pU. munizrI saMtabAlajIe keTalAMka yAdagAra kAvyonI paNa racanA karI che, jemAM dareka dharmane saMyogIkaraNa karavAno bhAva jaNAya che, temanI sAtavAranI prArthanAmAM ApaNe badhA dharmo mATeno Adara ane snehajovA maLe che, somavArerAma, maMgaLavAre-mahAvIra,budhavAre-buddha, guruvAre-kRSNa, zukravAre-mohammada sAheba, zanivAre-azojarathutra ane ravivAre-Izu. Ama A sAtavAranI samUha prArthanAno anokho prayoga sarvasthaLe pUjyazrIe jAheramAM karyo ane lokonA hRdaya para anokhuM sthAna prApta karyuM. A sAtavAranI prArthanA sahukoIne anero AnaMda Ape che. temaja sarvadharma samabhAvathI Adara, mAnanI kiTa bhAvanA pragaTa thAya che. A uparAMta temane sarvadharmanA saMsthApakoe saMkSepamAM sacoTatAthI vaMdana karyA che. prANImAtrane rakSaNa ApyuM, mAnyA potA sama sahune, pUrNa ahiMsA AcaranArA, namana tapasvI mahAvIrane. jana sevAnA pATha zikhavyA, madhyama mArga batAvIne, sanyAsIno dharma ujALyo, vaMdana karIe buddha tane. eka patnI vrata pUraNa pALyuM, Teka vaNI che jIvataramAM, jJAnadhArA-1 137 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAya nItimaya rAma rahe, sadA amArA aMtaramAM, saghaLAM kAmo karyA chatAM je, rahyAM haMmezAM nirlepI, evA yogI kRSNa prabhumAM, rahejo ama manaDA khuMpI, premarUpa prabhuputra Izu che, kSamA siMdhu vaMdana ho, rahama nekInA paramapracAraka, hajarata mahamada dile raho, jarathostrInA dharmagurunI, pavitratA gharamAM jAgo, sarvadharma saMrathApaka smaraNo, vizvazAMtimAM khapa lAgo, AjanA komI tophAno tathA azAMta jagatane zAMtino zubha saMdeza ApavAnI tAkAta A kAvyamAM che. A uparAMta temaNe AtmaciMtanamAM lakhyuM che. hAlamAM Adhunika azAMta vizvamAM dharmanA nAme je, bhayaMkara yuddho khelAI rahyAM che, mAnava-mAnava vacce dhamadhatAnI UMDI khAI khodAi rahI che ane mAnavInI mUrahiMsA thai rahI che tyAre vizva vAtsalyatA jagADanAra evA pUjyazrIono sarvadharma samabhAvathI samadharma upAsanA parama zAMtinA mArge dorI jAya che. aMtamAM dharmatIdharma ja hoya..cAhe mahAvIrano. buddhano..mohammadano ke Izuno hoya .dharmanI upAsanA maMgalamaya ane zuddhatA tarapha ja laI jAya che. dhamo maMgala mukkig, ahiMsA saMjamo tavo devAvita namasaMti, jasma dhame sayAmaNo dharma utkRSTa maMgaLa rUpa che. te ahiMsA saMyama tapa ema tripuTI rUpe che. jenuM mana haMmezAM dharmamAM lIna rahe che tene devatA tathA bIjA samRddhazALI puraSo paNa namana kare che. jJAnadhArA-1 ( 138) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI vicAranA anusaMdhAnamAM saMtabAla prayoga Do. zobhanA Ara. zAha (AMtararASTrIya jaina adhyayanakendra gujarAta vidyApITha, amadAvAdanA prAdhyApaka aneka rASTrIya parisaMvAda ane jJAnasatro sAhitya samArohamAM zobhanAbena abhyAsapUrNa nibaMdho rajU kare che). vizvavaMdanIya mahAtmA gAMdhIe dezane svataMtratAnI sAthe racanAtmaka pravRtti ApI. jenAthI dezanA bahujana samAjane lAbha thayo. sAmAnya mAnavI, zoSita, dalita, AdivAsInA jIvanaparivartanamAM racanAtmaka pravRttino mahAmUlo phALo rahyo. gAMdhI vicAramAM samagra jIvana vikAsanI vAta che. gAmaDuM ane zaheramAM samatola vikAsa rahelo che. gAMdhI vicAra krAMtikArI vicAra che. temaNe satya ahiMsAnI aNamola bheTa ApI. gAMdhI vicArathI prerAine aneka sevako ane saMtoe potAnA samagra jIvanane samarpita karI dIdhA. gAMdhI vicAranI saMtabAla upara bhAre asara paDI. tethI saMtabAla prayoganA anusaMdhAnamAM zarU thayo. bhAla-naLakAMThAnA pradezamAM 200gAmamAM prayoga thayo. prayoganI pravRtti jotAM te racanAtmaka kAmo ja che. tethI gAMdhI ane saMtabAlanA vicAramAM bhAre sAmya che. eka jaina sAdhu tenA AgAra sAcavIne gAMdhI vicAranuM ATaluM moTuM kAma kare te navAi pamADe tevuM che. bannenA kArya ane pravRttimAM sAmya che. kendramAM gAmaDuM - garIba varga che. saMtabAlajInuM dharmadaSTie samAjaracanA karavAnuM dhyeya hatuM. krAMtikArI sAdhu tenA saMgheDA bahAra paNa mUkAyA. ghaNuM sahana karavAnuM AvyuM. Akhare saMghone paNa samajAyuM. vizva vAtsalya jha maiyA temano maMtra hato. prANImAtrane rakSaNa ApyuM ane dharma amAro ekamAtra e sarvadharma sevA karavI' sarvathA sau jJAnadhArA-1| jJAnadhArA-1 K139) 139 janasAhitya jJAnasatra-15 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhI thAo prArthanAnI racanA jotAM saMtabAlajInuM joDANa vizva sAthe hatuM. saMtabAlajIniyamitatA, samayapAlana ane cokasAipara vizeSa bhAra mukatA. gAMdhIjInA satyAgrahanuM svarUpa svataMtratAnI siddhi mATenuM hatuM. saMtabAla prayogamAM svataMtratA pachI satyAgraha svarUpa zuddhiprayoganA svarUpe vikasyuM. anyAyanApratikAra mATe zuddhiprayogano vicAra Apyo. je sAdhana, zuddhi, satyane ahiMsAnA pAyApara hatuM. hAla naLakAMThAnA prayoge siddha karI batAvyuM ke dharmadaSTie samAjaracanA zakya che. vinobA bhAve jayajagatanI saMkalpanA samAja AgaLa mUke che. gAMdhIjInI sarvadharma prArthanA, vratonI vAta, 'vaiSNavajana to tene kahIe tenuM priya bhajana satya-ahiMsA-sAdhanazuddhino Agraha, prArthanA e jIvanamaMtra hato. yugapuruSagAMdhInI vicArasaraNInA anusaMdhAnamAMja saMtabAlaprayoga che. bannenI mULabhUta bAbata janakalyANa, vizvavAtsalya, prema, karuNA, satya, ahiMsA, sAdhanazuddhianyAyanApratikAra mATe satyAgraha jIvanane saMtulIta rAkhavA mATe vrato, jIvananA AMtarika vikAsa mATe prArthanA, sAmUhika prArthanA vikasAvI. gAMdhIjI eTale karmayogI puruSa ane saMtabAlajI eTale vAtsalyanI bharapUra mUrti. je pote tare ane bIjAne tAre. gAMdhIjI ane saMtabAlajIe temanI prArthanAmAM agiyAra ane bAra vratane vaNI lIdhAM che. te moTe bhAge ApaNane samAna ja jovA maLe che. banne mahApuruSoe samAjane ApelA A vrata khUbaja jANItA che. jJAnadhArA-1 - 14 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjIe jaNAvyuM che ke vrata e sarva vyApaka vastu che. vratanI AvazyakatA vize ApaNAM manamAM kadApi zaMkA na thavI joie. vrata levuM eTale tenuM saMpUrNa pAlana karavAno pramANika, dRDha prayatna, mana, vacana ane karmathI mRtyu sudhI karavo. mahAvratone saMpUrNatAe traNe kALa pALavA je samartha che tene A jagatamAM kaMi karavA paNuM nathI, tethI gAMdhIjIe ApaNane mahAvratonI bheTa ApI je A pramANe che - satya, ahiMsA, corI na karavI, vaNa jotuM nava saMgharavuM, brahmacaryane jAte mahenata koi aDe nava abhaDAvuM. abhaya,svadezI, svAda tyAgane sarva dharma sarakhA gaNavA, e agiyAra mahAvrata samajI namra paNe dRDha AcaravA. Aja rIte vizva zAMtinA upAsaka saMtabAlajIe lokakalyANa ane Atma kalyANa arthe zarUAtamAM jainadharmanA pAyAnA pAMca mahAvratanI carcA karI che ane tyArabAda agiyAra vratonI carcA karI che. satya, ahiMsA, asteya, brahmacarya ane aparigraha. temaNe prArthanA samaye gavAtAM agiyAra vrata ApyAM che. te nIce pramANe che. che brahmacarya ja satya zraddhA sarva dharma upAsanA, mAlikI haka vyavasAya maryAdA na niMdA zlAdhanA; vibhuSA vyasana khAnapAna zayana viveka kSamApanA, ne rAtribhojana tyAga jagavAtsalya e vrata bAramA. temaNe upadeza Apyo che ke ApaNe sau A vrata anusAra jIvana jIvIe ane anyane paNa sanmArge lAvavAnI preraNA ApIe. temanA nIti, dharma ane ahiMsA, sadAcAra vagere uttama mUlyone sau svIkAre e mATeno pracaMDa puruSArtha hato. jJAnadhArA-1 141 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina siddAMto yukta jainadharma to sthULa zabdanA artha karatAM paNa enA sUkSma bhAva arthane vadhu mahattva ApIne sthULa ane sUkSma ema baMne dRSTie vratanuM pAlana karavAmAM mAne che. 1) brahmacarya - gRhasthanuM upAsya to brahmacarya ja che. 2) satya zraddhA - manuSya pote potAnA jIvanamAM pUrNa satya na parovI zake tyAM sudhI teNe tenA para aMtaranI niSThA rAkhavI. satya para zraddhA rAkhanAro mANasa vahema ane lAlacathI rahita hoya che. 3) sarvadharma upAsanA jagatanA dareka dharmamAM koine koi viziSTa guNa rahelo hoya che. ApaNA jIvana vikAsamAM mukhyatve traNa bhUmikAo rahelI che. nIti, dharma ane yoga. - nIti e mAnava jIvana mATe adbhuta sAmagrI che. jagatanA badhAM ja dharmono hetu jagatane tenI pAchaLa kArya karI rahelA sanAtana niyamane samajI tene anusarI potAnA jIvanane samRddha karavAno che. ApaNe dharmanA hArdane pakaDavAnuM bhulI gayA chIe. bahAranA dekhAvane vaLagI rahyA chIe. tevA samaye sarvadharmaupAsanAnI kalpanA temanA manamAM thai. temaNe jagatanA badhA dharmonA mahApuruSonA jIvanamAMthI temanA guNa grahaNa karyA che. hajarata mahaMmada payagaMbara sAhebanA jIvanamAMthI prAmANikatA ane bhAtRbhAva, aSojarathuSTra mahAtmAnA pavitra jIvanamAMthI paropakAra, IzukhristanA jIvanamAMthI kSamA ane arpaNatA ane mahAvIranA jIvanamAMthI ahiMsAnuM baLa. A rIte jagatanA badhA dharmone ApaNe sevIe chIe. bina sAMpradAyika chIMe. dharma eTale vizuddhakaranAra kriyA ane yoga eTale Atma prakAzano anubhava. A rIte badhA dharmonA guNa ApaNane pyArA che. chatAM ApaNe ekaniSTha rahIe chIe. jJAnadhArA-1 142 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) mAlikI hakanI maryAdA- enA mATe parigraha zabda paNa vAparI zakAya che. samAjamAM dareka vyaktimAM koine koi prakAranI Azakti rahelI ja hoya che. A mAlikI hakanI AzaktinA pApathI choDAvI zake che. A vratamAM potAnI pAse hoya tenAthI vadhu maryAdA karavI tenA karatA hoya tenAthI ochI maryAdA karavI ane bAkIno sadupayoga karavo e caDatInI nizAnI che. 5) vyavasAya maryAdA - mAlikI hakanI maryAdAnI jema vyavasAyanI dhaMdhAdArInI paNa maryAdA hovI joie. sAMja paDayA pachI nivRttimaya jIvana gALavAno kudaratI Adeza che. 6) niMdA prazaMsA tyAga vrata - A samAjamAM niMdA ane prazaMsAno bahu moTo roga phelAyo che. mATe potAnI baDAi karavAthI ane pArakAnI niMdA-TIkAthI dUra rahevuM. e paNa eka mahAna sevA che. 7) vibhUSA vijaya - atyArano jamAno phezana ane TApa-TIpano che. jenI pAchaLa ApaNI akhUTa zakti ane sAdhanasaMpatti veDaphAi jAya che. tethI kudaratI rUpa raMga je maLyA che tene svIkArI kRtrima TApa-TIpano tyAga karavo ane ApaNI vyartha icchAo upara vijaya meLavavo. jethI zakti ane saMpatti banneno sadupayoga thAya. 8) vyasanatyAga-cA, tamAkuthI laine mAMsAhAra, corI, jugAra, vyabhicAra, dAru, vezyAgamana, zikAra, A badhA vyasanono tyAga karavo. jethI kensara jevA jIvaleNa rogamAMthI bacI zakAya che. 9) khAnapAna ane zayanamAM viveka- hAlanA moja majAnA jamAnAmAM loko bahAranA khAnapAna tarapha bahuruci dharAve che eTale teno tyAga karI sAdagI apanAvavI. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 143 143 = jainasAhitya jJAnasatra-1e sAhitya jJAnasatra-1) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) kSamApanA- jainadharmamAM kSamAne zreSTha guNagaNavAmAM Ave che. kSamApanA parva paNa ujavavAmAM Ave che. ApaNe Dagale ne pagale bhUla karatAM hoie chIe eTale bIjAne mAphI ApavI ane ApaNe paNa bhUla badala mAphI mAMgavI, jethI jIvana saraLa ane zuddha bane che. vipattio ghaTe che. 11) rAtribhojana tyAga- A vrata zreSThagaNavAmAM AvyuM che. narakagatinA cAra dvAromAMnuM eka dvAra gaNavAmAM AvyuM che. sUryAstabAda ghaNAM badhAM jIvonI utpatti thAya che. jene kAraNe jIvane hiMsAno doSa lAge che. halakI yoninA jIvo rAtre bhramaNa kare che. tethI jIvonI rakSA mATe paNa rAtribhojana tyAga karavo joie tema ja vaidakIya daSTie paNa A vrata upayogI che. ApaNe ApaNAM dhyeyane pahoMcI vaLavA mATe A agiyAra vratanuM sAMgopAMga pAlana karavuM joie. A vratonA pAlanathI vyaktimAM sadbhAva pragaTe che. rAga-dveSa dUra thAya che. jagatanA RSi samAna gAMdIjIne saMtabAlajIe je sarvadharma samabhAva, manuSyanA jIvanane upayogI siddhAMto temaja cittanI rAgadveSAdimalinatAo para vijaya meLavavo te ja sAco dharma che tema jaNAvyuM che. satya, ahiMsA, acaurya, aparigraha jevAdharmanA sadaguNonI keLavaNIne vyavahAramAM tenuM pAlana karavAnuM uttama mArgadarzana pUruM pADayuM che. temanA vicAro dvArA AjanI yuvA peDhIne jIvana jIvavAno eka navo mArga maLyo che. N jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 -1) 14 | jainasAhitya jJAnasatra-15 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastaprata saMzodhana - saMpAdananI pravRtti Do. jitendra zAha (zAradAbena cimanalAla lITararI enDaeDyukezanala risarca senTara amadAvAda, ela. DI. insTITyUTa opha inDolojI amadAvAdanA DAyarekTara, prAdhyApaka jidrabhAi dezavidezamAM jainadharma para avAranavAra zodhapUrNa nibaMdho rajU kare che, prAcIna ane madhyakAlIna jainahastapratonA saMzodhana kArya sAthe saMkaLAyelA che.) hastaprato e bhAratIya saMskRtino amUlya vAraso che. bhAratIya saMskRtinI traNa mukhya dhArAo vaidika, bauddha ane jaina paraMparAmAM potapotAnA darzana anusAra jJAnanI pravRttio niraMtara cAlatI rahI che. A pravRttiono prAraMbha to prAcIna kALathI ja cAlu thai gayo hato. bhAratanA RSimunio ane manISIoe jJAna ane vijJAnanI vibhinna zAkhAomAM ghaNuM ja UMDuM ciMtana karyuM hatuM. A ciMtananA paripAka rUpe jJAna-vijJAnanAM aneka adbhuta rahasyo prApta thayAM hatAM. zarUAtamAM to jJAnano A pravAha zrutaparaMparA eTale ke guru-ziSyanI paraMparAthI niraMtara cAlato rahyo. paraMtu jyAre smRti maMda paDavA lAgI ane jJAna naSTa thavAnAM eMdhANa jaNAvavA lAgyAM tyAre graMthalekhananuM kArya zarU thayuM. pUrvanA kALamAM to AjanA jevI yaMtrasAmagrI na hatI tethI teo graMtha hAthethI ja lakhIne taiyAra karatA ane eka ja graMthanI vadhu nakalonI jarUra paDe to lahiyAo dvArA graMtha lakhAvI taiyAra karAvavAmAM AvatA hatA. bhAratanI uparokta traNeya paraMparAmAM graMthalekhana ane tenI jALavaNInuM kArya thatuM hatuM. paraMtu koI agamya kAraNosara bauddha ane vaidika paraMparAmAM A pravRtti pratye jeTalo anurAga jAgavo joie teTalo jAgI na zakyo. vipula sAmagrImAM graMthanirmANa to thayAM paraMtu jainadharme je bhaktithI graMthonuM jatana karyuM tevuM ane teTaluM jatana bhAratanI anya dhArAo karI zakyA nathI. eka to jaina dharmamAM zrAvakanA kartavya tarIke putyayalihaNa arthAt jJAnadhArA-1 145 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakonuM lekhanakArya karAvavuM evuM samAveza karavAmAM AvyuM. tethI zrAvako jevI rIte potAnAdhanano vyaya karavA mATe jinamaMdira pratimA, tIrthodvAra ane dAnakArya karatA hatA, tevI ja rIte graMtha lekhananI pravRtti paNa avazya karatA hatAM. tethI ja Aje upalabdha thatA aneka hastalikhita graMthonA aMte je te gAmanA zrAvaka-zrAvikAoe graMtha lakhAvyAno ullekha prApta thAya che. pustakalekhanane jIvananA eka agatyanA kartavya tarIke samAveza karyAno jainadharma sivAya anya dharmamAM to ullekha maLato nathI. A eka evuM adbhuta kartavya che ke jenA dvArA ApaNo bhavya sAMskRtika vAraso TakI zakyo che. A uparAMta jJAnapaMcamInuM parva je mAtra jainadharmanuM maulikaparva che. jJAnanirmANa to bhAratanI badhI ja saMskRtioe karyuM paraMtu tenuM jatana karavAnI AgavI paddhati ane tenA jatanamAM pUrNa bhaktinI vAta to jainadharme ja karI che. jJAnapaMcamInA divase (kArataka suda pAMcama) jJAnabhaMDAranA samagra graMthonI jALavaNIpUrvaka, bhaktipUrvaka pUjA karavI ane punaH te graMthone bhaMDAramAM surakSita rIte mUkI devA. A parvane kAraNe graMthonI saMrakSaNa ane saMmArjananI pravRtti avirata rIte cAlu rahI. tethI jIvAta, Udhai Adine kAraNe naSTa thatAgraMthonuM saMrakSaNa thai zakatuM hatuM. AvA prayAsone kAraNe jainadharma pAse vipula graMthabhaMDAro surakSita rahI zakyA je bIjA dharmamAM zakya nahIM. vaidika ane bauddha dharmanA aneka graMtho Aje lupta thayA temAM surakSAno abhAva mukhya kAraNa che. graMthanA nirmANanuM kArya jeTaluM kaparuM che teTaluM ja kaparuM kAma saMrakSaNanuM che. graMthane naSTa karanArAM anekavidha paribaLo che.rAjakIya, sAmAjika, Arthika ane vAtAvaraNa. AvAM kAraNo sAme graMthone surakSita rAkhavA eka moTo paDakAra hoya che. Avo paDakAra jhIlavo bhakti vagara zakya nathI. jainadharme sAdhu ane gRhasthamAM AvI bhakti jamAvI hatI. tenA kAraNe pATaNa, khaMbhAta, amadAvAda, jesalamera jevAM zaheromAM moTA moTA graMtha bhaMDAronuM nirmANa thayuM ane tenuM jatana paNa thai zakyuM. jyAre anya dharmonA ghaNA jJAnadhArA-1 Y1463 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharA jJAnabhaMDAro naSTa thai gayA hatA. AthI ja bhAratamAM jainadharma pAse paNa ghaNA samRddha jJAnabhaMDAro astitva dharAve che. AvAjJAnabhaMDAromAM aneka prakAranI-viSayonI hastaprato palabdha thAya che. jaina bhaMDAromAM bhASAnI vividhatA to jovA maLe ja che. tenA AgamagraMtho ane karma sAhitya prAkRta bhASAmAM racAyeluM hovAthI prAkRta bhASAnA graMtho hoya te to sahaja ja che. A uparAMta prAkRta bhASAmAM racAyela vipula kathAsAhitya paNa upalabdha thAya che. Agama graMtho upara racAyelI saMskRta TIkAo ane saMskRta bhASAmAM racAyeluM dArzanika sAhitya paNa upalabdha thAya che. A uparAMta apabhraMza ane prAdezika bhASAomAM eTale ke gujarAtI, mAgurjara, rAjasthAnI ane hindI bhASAmAM paNa ghaNA graMtho prApta thAya che. Ama, bhASAnuM vaividhya jovA maLe che. jainadarzana anekAntavAdI darzana che. AthI badhAM ja darzananA satyAMzano svIkAra kare che. mAtra te te darzananA ekAtta Agrahano niSedha kare che. jyAM satyane pAmavA mATenI je tIvra tAlAvelI ke samyakraSTi joie te naSTa thai jAya che. satya pAmavA mATe anekAntavAdI daSTikoNa Avazyaka che ane te mATe tamAma darzanonAM badhAM ja aMzonuM mUlyAMkana Avazyaka che. A mATe te te darzanano mULabhUta siddhAMtonuM samyaka ane sUkSma avalokana jarUrI che. jainadarzananA AcAryo dareka darzanano abhyAsa karatA ane temAMthI satyAMzane pAmavAnI koziza karatA hatA. tethI jaina bhaMDAromAM mAtra jainadarzananuM ja sAhitya prApta thatuM na hatuM paraMtu jaina uparAMta anya darzananA mUlyavAna graMtho paNaprApta thatA hatA. mahAyogI AnaMdaghanajI mahArAja jaNAve che keSarzana jina aMgabhaNIejI arthAt jinadarzananA aMgasvarUpa chaye darzanano abhyAsa atyaMta Avazyaka che. AthI jaina graMthabhaMDAromAM jainetara darzananA keTalAka evA graMtho paNa upalabdha thAya che ke je graMtho anyatra naSTa thai cUkyA che ke anyatra kyAMya upalabdha thai zakatA nathI. Ama, jaina graMtha bhaMDAro mAtra jJAnadhArA-1 - 147HjainasAhitya jJAnasatra-1e 147 ihitya jJAnasatra-1 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMpradAyika jJAnanA bhaMDAro nathI paraMtu sAcA arthamAM binasAMpradAyika jJAnanA bhaMDAro che. jainadharma pAse amUlya graMthone sAcavavAnI ane tene surakSita rAkhavAnI viziSTa paddhati che. Aje paNa jaina bhaMDAromAM seMkaDo varSa jUnA graMtho jANe ke Aje ja lakhAyA hoya tevI sthitimAM upalabdha thAya che. te ja tenI sAcavavAnI AgavI paddhatinI sAkSI pUre che. nirdoSa vanaspatio ane dareka pothI upara suMdara kAgaLanuM repara karI tenA upara kapaDAMnuM baMdhana bAMdhavAmAM AvatuM, jethI bahAranI dhULa ke jIvajaMtuothI hastaprato saMpUrNa surakSita rahetI hatI. Ama hastaprato paNa sAganA lAkaDAnI peTIomAM mUkavAmAM AvatI jethI vAtAvaraNanA prabhAvathI paNa te surakSita rahetI hatI. Ama, viziSTa paddhatine kAraNe jaina bhaMDAromAM vipula pramANamAM graMtho surakSita rahI zakyA che. jaina jJAnabhaMDAronI vipula jJAnasAmagrIne laine dezavidezanA aneka vidvAno AzcaryamAM garakAva thai jAya che. AvA jJAnabhaMDAronA graMthonuM prakAzana ane anuvAdanuM kArya to chellAM so varSa pUrve zarU thai gayuM hatuM paraMtu A hastapratone AdhAre zuddhapAThavALo graMtha taiyAra karavAnI paddhati bhAratamAM yuropanA vidvAnonA Agamana pachI ja zarU thai. yuropanA vidvAno eka ja graMthanI judI judI hastaprato meLavIne temAMthI zuddha pATho tAravI bAkInAM pAThAnaro phUTanoTamAM mUkI graMtha taiyAra karavAmAM Avato hato. sarvaprathama bhImazI mANeke graMtho chapAvavAno prAraMbha to karyo hato paNa saMzodhita ke samIkSita vAcanAo ApavAmAM AvI na hatI. tyArabAda AcAryazrI sAgarAnaMdasUrijIe paNa Agama sAhityanA prakAzananuM bhagIratha kArya AraMvyuM hatuM. A kArya temaNe ekalA hAthe AraMbhya paNa temAM paNa samIkSita pAThono abhAva jovA maLato hato. sahu prathama videzI vidvAna hArvalee uvAsagadazAnI samIkSita AvRtti taiyAra karI hatI ane te royala eziyATika sosAyaTI, kalakattAthI prakAzita thai tethI tetarapha sahunuM dhyAna jJAnadhArA-1 148 ) - jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayuM ane graMthasaMpAdananI eka navI pravRttino prAraMbha thayo. banArasa sthita yazovijaya jaina saMskRta pAThazALAmAM prakAzananI pravRttino prAraMbha thayo temAM dara mahine eka laghu graMtha ane varSa daramyAna bRhadraMthaprakAzita karavAnI pravRtti zarU thai. A pravRttithI aneka navA graMtho prakAzita thayA, paNa A pravRttimAM paNa saMzodhanadRSTino abhAva hato. A pachI amadAvAdamAM gAMdhIjInI preraNAthI purAtattva maMdiranI sthApanA thai ane temAM kRpalANIjIne niyAmaka tarIke nImavAmAM AvyA. jainadarzananA be prakAMDapaMDitoe jainadharmanA graMthonuM saMpAdana karavAnuM kArya AraMbhyuM. paM. sukhalAla saMghavI ane paM. becaradAsa dozIe sanmatitarka sUtranI abhayadeva TIkAnuM kArya AraMbhyuM. judA judA prAMtanI 19 jeTalI hastaprato ekaThI karI temAMthI samIkSita pAThavALI zuddha nakala taiyAra karavAmAM AvI. A graMthamAM tulanAtmaka pATho paNa ApavAmAM AvyA. nava varSanA apAra parizrama pachI pAMca bhAgamAM A graMtha taiyAra thayo. teno pAMcamo bhAga to dArzanika koza jevo bahumUlya thayo che. jainadarzanano A graMtha jenuM saMpAdana vaijJAnika Dhabe thayuM ane te pachI to vaijJAnika Dhabe graMthasaMpAdananI pravRttimAM paNa vega Avyo. AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI ma.sA.e dezanA mahattvapUrNa graMthabhaMDAro saMmArjita karyA hatA ane temanI graMthasaMpAdanakAryamAM AgavI sUjha hatI. temaNe bRhadkalpa bhASyanA cha bhAgo saMpAdita karyA. A kAryamAM paNa temaNe aneka hastapratone AdhAre samIkSita pATho ane zuddha pAThone tAravI graMtha saMpAdita karyo che. tyArabAda temaNe aneka graMtho saMpAdita karI prakAzita karyA che. jainadarzanano eka lupta thayela dvAdazAranayacakra graMthane saMpAdita karavAnuM ane TIkAne AdhAre punaHnirmita karavAnuM kArya eka moTo paDakAra hato. pUrve pU. labdhicaMdrasUrijI ma.sA.e A mATe prayAsa karyo ane prastuta graMtha cAra bhAgamAM prakAzita karyo hato paraMtu tenI samIkSita ane saMzodhita AvRttinI AvazyakatA hatI. teozrIe A kAma mATe aneka bhASAono jainasAhitya jJAnasatra-1 jJAnadhArA-1 149 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa karyo ane chevaTe tibeTiyana bhASA paNa zIkhyA. aneka graMthono sahAro lai temaNe 30 varSanI jahemata pachI traNa bhAgamAM prastuta graMtha taiyAra karyo, AtmAnaMda sabhA bhAvanagara dvArA prakAzita thayela A graMtha jainadarzanano adbhuta graMtha che. dezavidezamAM A graMthanI anerI pratiSThA che. A graMthamAM temaNe saMpUrNa vaijJAnika Dhabe graMtha saMpAdita kevI rIte karAya tenI samaja keLavAya tevI rIte graMtha taiyAra karavAmAM AvyA che. A samayagALA daramyAna ja mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA AgamonI samIkSita AvRttio, lA.da.bhAratIya vidyAmaMdira dvArA aneka graMthonuM prakAzana ane prAkRta Teksa sosAyaTI dvArA paNa aneka graMthonuM samIkSita AvRttivALuM prakAzana kArya thayuM che. A dizAmAM munizrI puNyavijayajI, AcArya municaMdra ma. sA. AdinuM AgavuM pradAna che. paMDita vargamAM paM. zrI sukhalAla saMghavI, paM. zrI becaradAsa dozI, paM. zrI dalasukha mAlavaNiyA, paM. zrI haragoviMdadAsa zeTha,pro. zrI harivallabha bhAyANI,pro. zrI prabodha paMDita, hirAlAla rasikadAsa kApaDiyA AdinuM nAma mokhare che. Aje hastaprata uparathI graMthasaMpAdana ane saMzodhita zuddha pATha taiyAra karavAnuM kArya kaMika aMze maMda paDyuM che.te tIvra bane te mATe AvI saMsthAoe AgaLa AvavuM joie ane yuvAna vidvAnone protsAhita karavA joie. jJAnadhArA-1 150 1pa0 . jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna hastalikhita kRtinA saMzodhana - saMpAdananI prakriyA DaoN. kAntibhAi bI. zAha (bI. DI. ArTsa koleja amadAvAdanA prAdhyApaka jaina sAhityasamAroha, jJAnasatra ke parisaMvAdomAM abhyAsa pUrNa nibaMdho rajU karanAra, guNaratnAkara chaMda, vIravijayajI-yazovijayajI svAdhyAya graMtha, upadezamAlA bAlAvabodha jevA mUlyavAna graMtha uparAMta madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhityanI keTalIka kRtionA saMzodhana saMpAdananI noMdhapAtra kAmagIrI, jainadharmanA vidvAna prophesara.) koi vargamAM jaine meM hastapratavidhAno zAstrIya abhyAsa karyo nathI. paraMtu pIeca.DI nimitte lagabhaga pAMcaso varSa jUnI eka aprakAzita jaina kRtinI, hastapratone AdhAre samIkSita vAcanA taiyAra karatAM karatAM, ane te pachI A dizAmAM mArI keTalIka gatividhi rahI hovAne kAraNe saMzodhanasaMpAdananI prakriyA aMge svAnubhavone AdhAre ja keTalIka vAta karavAnuM ahIM prastuta che. kRtinI pasaMdagI sau prathama to ApaNane kyA prakAranI kRtimAM rasa che te nakkI karI levuM joie. jemake kRtigadhAtmaka kepadhAtmaka, kathanAtmaka ke dArzanika, dIrgha ke laghu e ApaNI ruci ane prayojana anusAra pasaMda karavI joie. kRtinI hastapratayAdI ane hastapratonI saMprApti ApaNe je kRtinuM saMpAdana karavAnA hoie tenI ekAda hastaprata prApta thai jatAM saMtoSa na mAnIe. ApaNe tyAM keTalIka hastapratasUcio upalabdha che.(jevI ke1) munirAjazrI puNyavijayajIsaMgrahagata gujarAtI ha.pra.sUci., jJAnadhArA-1 1pa1 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira (pATaNa) sthita jaina jJAnabhaMDAronuM sUcipatra, 3) jaina gUrjara kavio bhA.1thI 10 (bIjI AvRtti, 4) kavIzvara dalapatarAma hastalikhita pustaka saMgrahanI sUci, 5) keTaloga opha dhI menyuskiTsa ina pATaNa jaina bhaMDAra. (prakA. zA. cI. ejyuri.se.), 6) phArbasa gujarAtI sabhAnA hastalikhita graMthonI nAmAvali, vagere. A sUciono AdhAra laine, pasaMda karelI kRtinI samayanA jude jude tabakke keTalI hastaprato thayelI che enI eka yAdI taiyAra karavI joie. paNa saciomAM nirdiSTa A badhI ja hastaprato ApaNe kAMimeLavI zakatA nathI. hastaprato hAthavagI karavAmAM aneka avarodho UbhA thatA hoya che. keTalAka bhaMDAro to potAnI hastaprata bahAra kADhavA ja taiyAra hotA nathI. eTale evuM bane ke sUcimAM kRtinI jeTalI hastaprato nirdezAi hoya tenI aDadhI ke trIjA bhAganI ja ApaNe kharekhara prApta karI zakIe. ekathI vadhu hastaprato zA mATe meLavavI joie ? kRtinI pramANabhUta vAcanA taiyAra karavAmAM anya hastapratonI moTI sahAya maLI rahe che. eka hastapratano pAThabhraSTa hoya,pratanA koika bhAganuM lakhANa cerAi gayeluM hoya, vAcanakrama na hoya tyAre e ja kRtinI anya hastapratono pATha atyaMta upayogI thai paDe che. lipivAcana ane pAThanirNaya samayanA jude jude tabakke lakhAyelI ane judAjudA lekhanakAro dvArA lakhAyelI hastapratonI lipino maroDa judo paDato hoya che. eTale saMzodhake lipiukelano mahAvaro karI levo joie. hastaprato upara najara nAkhatAM enA lekhananI tarata najare caDI Ave evI eka lAkSaNikatya e che ke emAM badhA ja akSaro bhegA lakhavAmAM AvyA hoya che. zabda ke padamAM e jJAnadhArA-1 1pa2 janasAhitya jJAnasatra-1e Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAjita thayA hotA nathI. eTaleke padabheda karatA jaine pAThanirNaya karavAno abhyAsa anivArya banI jAya che. eka akSara paNa jo khoTI jagAe goThavAi jAya to arthano anartha thai bese. dA.ta. nIcenI paMkti juoH 'huM yauvanabhari tai kAM TAlI, lAgai seja have kAMTAlI." ahIM be vAra kAMTAlI varNasamUha che. paNa pahelAmAM 'kAM TAlI' ema be padamAM te vibhakta thayo che, jyAre bIjAmAM e eka ja pada bane che. Ama viSayavastujanya saMdarbha parathI pAThanirNaya karI zakAya che. vAcanA mATe eka hastapratano mukhya AdhAra ane bAkInI pratomAMthI pAThAMtara-noMdha je kRtinuM ApaNe saMpAdana karavAnA hoie enI jo vadhAre hastaprato upalabdha hoya to temAMthI je hastaprato aparNa hoya, ghaNAbadhA cerAi gayelA lakhANavALI hoya, atizaya bhraSTapAThovALI hoya, vartamAna samayathI ghaNI najIkanI lAgatI hoya to tevI prato choDI devI joie. kemake AvI hastaprato saMpAdanakAryamAM khAsa sahAyarUpa banatI nathI. je hastapratone ApaNe upayogamAM levAnuM nakkI karIe temAMthI vAcanA (Text) mATe ApaNe kai hastapratano mukhya AdhAra laizuM ? sAmAnya rIte to kRtinA racanAvarSathI je sauthI vadhu najIkanA lekhanavALI hoya eTaleke upalabdha hastapratomAMthI je sauthI vadhu jUnI hoya te hastapratane ApaNe pramANabhUta gaNavI joie. AvI pratane ApaNe vAcanA mATe svIkArI zakIe ane bAkInI pratone upayogapAThAMtaro noMdhavA mATe karavo joie. paraMtu, sauthI jUnI hastapratane vAcanA mATe mukhya AdhArarUpa prata gaNavAmAMye apavAda karavo paDato hoya che. jo sauthI jUnI hastapratanA pAko jJAnadhArA-1 = 153 ) - jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahiyA dvArA bhraSTa rIte lakhAyelA hoya ane pachInA samayanI hastaprata zuddha hoya to te zuddha hastapratane vAcanA mATe svIkArI zakAya. te uparAMta kRtinirmANamAM kavinAM lakhANo, kavino jhukAva je taraphano hoya ane kai hastaprata custIthI vaLagI rahe che e paNa mukhya pratanI pasaMdagImAM mahattvanuM paribaLa banI rahe che. dA.ta. guNaratnAkara chaMda'nA saMpAdana mATe meM je 10 hastaprato pasaMda karI hatI temAM sauthI jUnI hastaprata saM. 1618 nA lekhanavarSavALI hatI. (kRtinuM racanA varSa saM. 1572 hatuM, paNa A pratanA pATho bhraSTa hatA. jyAre saM. 1716 nA lekhanavarSavALI pratano mukhya AdhAra lIdho te eTalA mATe ke AkhI kRti je cAraNI chaMdonI layachaTAmAM cAlatI hatI e chaTAone, enAprAsAnuprAsane, kavie karelI kRtinA bahiraMganI mAvajatane A prata custIthI jALavI rAkhatI hatI. mukhyapratanI pasaMdagI thaigayA pachI bAkInI pratomAMthI pAThAMtaro noMdhavA mATe e pratono anukrama nakkI karavo joie. samayAnukrame enI kramikatA nakkI karI zakAya. jo mukhya pratane 'ka' saMjJA ApI hoya to bAkInI pratone anukrame 'kha", 'ga", 'gha" evI saMjJA ApI zakAya. je hastaprato lekhanavarSa vinAnI hoya enuM zuM? jo bIjI badhI rIte hastaprata zuddha jaNAtI hoya to kevaLa lekhanavarSano nirdeza na hovAne kAraNe ene choDI devI na joie. lipimaroDa ane bhASAkIya svarUpane dhyAnamAM rAkhIne AvidhAnA niSNAto dvArA anumAne hastapratalekhanano samayagALo nakkI karI zakAto hoya che. e samayagALAnI kamikatA anusAra AvI pratone pAThAMtara mATe upayogamAM lai zakAya. vAcanAmAM mukhya pratano pATha choDIne paNa anya pratonA pAThano svIkAra kRtinI vAcanA taiyAra karavAmAM je pratano mukhya AdhAra lIdho hoya eno artha evo nathI ke AkhIye vAcanA mATe te hastapratano samagra pATha jJAnadhArA-1 Y154 1pa4 = jainasAhitya jJAnasatra-1e hitya jJAnasatra-1 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAvat svIkArI levo ane bAkInI pratonA pAThabheda mAtra pAThAMtaro tarIke ja noMdhavA. mukhya prata sivAyanI pratomAMthI koi pATha vadhAre svIkArya jaNAya tyAre e pAThane vAcanA mATe svIkArI, mukhya pratano pATha pAThAMtara tarIke noMdhavAno rahe. anya pratonI AvI pATha svIkRtinAM ghaNAM kAraNo hoi zake che. AvAM aneka kAraNo paikInAM keTalAka ahIM noMdhyA che. 1) mukhyaH pratano pATha bhraSTa hoya ane anya prata/prato zuddhapATha ApatI hoya. mArA'guNaratnAkarachaMda' nA saMpAdanamAM meM je mukhya pratano vAcanA mATe AdhAra lIdho hato enI pahelI gAthAmAM ja eka pATha lekhadoSavALo hoine badalAvAno thayo hato. sarasvatIdevInI stutimAM mukhya prata sivAyanI badhI ja pratono pATha Ama hato - ' sarasvatIdevI vicarati kavijana hradaye same saMsArabhayaharaNI (saMsAranA bhayone harI lenArI sarasvatIdevI kavijananA sukomaLa hRdayamAM vicare che) paNa mukhya prata`vicarati' ne sthAne viracita'pATha ApatI hatI je spaSTapaNe lekhanadoSa che. ....... A parathI joi zakAze ke jo eka ja hastapratane AdhAre jo vAcanA karavAnI hota to A lekhanadoSavALo pATha vAcanAmAM sAmela rAkhIne kevaLa anumAnathI zuddha pAThano nirdeza karavAno raheta. jyAre anya pratone upayogamAM levAthI zuddha pAThanuM pratyakSa pramANa maLI rahe che. 2) padhAtmaka kRtinA chaMdolayamAM akSara/mAtrAnI thUnAdhikatA - e paNa pATha badalAvAnuM eka kAraNa bane che. sarasvatIvarNanamAM mukhya pratanI paMkti Ama hatI - 'hastakamaMDalapustakavINA suhamaNaggANanANaguNalINA' jyAre anya prato `maNa' zabda samAsamAMthI bAda karIne A paMkti ApatI hatI. chaMdAleyanA mApamAM e vadhAre zuddha pATha hato ane vaLI anya pratono jJAnadhArA-1 155 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene Teko maLato hato ethI mukhya pratano 'maNa' pATha choDyo hato. 3) padano anvaArtha baMdhabesato hoya tevo pATha svIkRta bane guNaratnAkarachaMda' mAM kozAnI eka zRMgArika ceSTA varNavatAM mukhya prata A pramANe paMkti Ape che. 'bhamuha-kamANi karI siMhA tAkai tIra-kaDakakha (kozA bhramararUpI kamAna upara kaTAkSa- tIra tAke che.) A kalpanAcitra spaSTa che. paNa anya pratomAM strIno saMdarbha Avyo eTale keTalAka lahiyAoe 'bhamuhakamANi" ne sthAne 'bhamuha - kAmiNI karI nAkhyuM jeno anvayArtha baMdhabesato thato nathI. jo ke ahIM mukhya prata sAco pATha ApatI hoi pATha choDavAno thayo nathI paNa A trIjA kAraNanA eka daSTAMta tarIke eno upayoga karyo che. 4) kAvyasauMdaryanI daSTie je pATha vadhu aucitya dharAvato hoya e paNa svIkRti pAme. 'guNaratnAkarachaMda mAM mukhya pratA sarasvatI varNananI paMkti Ama Ape che 'ravizazimaMDala kuMDala kiddhA, tArA masi mugatAphUla viddhA." (devIe sUrya-caMdranAM kuMDaLa karyA che ne mahIM tArArUpI motI parovyAM che) ahIM viddhA pArthI tArArUpI motIo parovavAnuM sauMdaryasabhara citra nirmANa thAya che. paNa bAkInI badhI ja prato viddhAne sthAne siddhArDane liddhA pATha Ape che. 'kiddhA thI eka ja paMktimAM kriyArUpa bevaDAya che ne prAsa-daSTie paNa e ucita jaNAtuM nathI. vaLI viddhA pATha choDavA jatAM motI parovavAnuM AkhuM saudaryacitra haNAi jAya che. eTale bAkInI badhI prato judo pATha ApatI hovA chatAM A eka ja pratano viddhA pATha ja ahIM svIkRta rAkhyo che. kevA pAThAMtaro noMdhavA joie ? jJAnadhArA-1 Y156 -janasAhitya jJAnasatra-1= Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koi kRtinI hastapratonI saMkhyA vadhAre hoya ane jo joDaNIbhedavALAM ke uccArabhedavALAM tamAmetamAma pAThAMtaro noMdhavA jaie to to bahu vicitra ghATa thaine rahe. AraMbhanA eka maryAdita aMza pUratuM Ama karo e ThIka che, paNa samagrakRti mATe e vyavahAru gaNAya nahIM. lahiyAnA lekhanamAM joDaNInI ataMtratA hoya, pratyeka zabda binajarUrI anusvAro karavAmAM AvyA hoya, to evA sAmAnya joDaNIbhedake uccArabhedavALA pAThAMtaronI noMdha e kevaLa mithyAzrama banI jaze. guNaratnAkarachaMdamAM harasiddhi zavividha pratomAM sAta rIte lakhAyelA che. (harasiddhI, harisiddhI, hariziddhI, harasidhI, harasidhi, hirasiddhi, harisiddhi) zabdabhedavALA (bhavodadhi - bhavasAgara), arthabhedavALA (bhavavanamAM - bhavaraNamAM),bhASAdaSTie mahattvanA (sAdhuhuiM- sAdhunAI) pAThAMtaro noMdhavA joie. kyAreka evuM bane ke nAno uccArabheda kAvyanuM bhAvajagata badalI nAkhato hoya to tevuM pAThAMtara noMdhavuM joie. jemake 'guNaratnAkarachaMda' mAM sthUlibhadrane joine hadayamAM gADha prItinI anubhUti thayA pachI te kahe che - 'gaNikA-bhAva syA mAMhi, jisyau jala upari lekhuM" mukhya pratanA gaNikA-bhAva" sthAne anya prato gaNikA-bhava pATha Ape che. paraMtu gaNikA-bhava'ne sthAne gaNikA-bhAva'pAThabhAvajagatanI daSTie vadhAre kalAtmaka ane sUkSma lAge che. prItinA anubhava pachI kozAne gaNikAbhAva - gaNikApaNuM jaLa uparanA lakhANa samuM vyartha bhAse che. Ama upara darzAvelI prakriyAmAMthI pasAra thato thato saMpAdaka kRtinI vAcanA taiyAra karI zake. kRti jo saMskRta-prAkRta-jUnI gujarAtI jevI bhASAnI hoya to sAthe anuvAda paNa ApI zakAya. pAisvIkRti ane pAThAMtara-noMdhanI pAThacarcA paNa karI zakAya. viSayanuM vivaraNa paNa saMpAdaka kare. kRtine cheDe sAthe vaMjJAnadhArA-1e 1pa7L 3 jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza to acUka Apavo joie. e ja rIte viSayasUci temaja anya zabdasUcio paNa ApI zakAya. bhASA, chaMda vagere dRSTie upayogI pariziSTo mUkI zakAya. paNa e badhA muddAonI carcA A lekhamAM meM prastuta gaNI nathI eTale ahIM eno ullekhamAtra karIne ja aTakuM chuM. hastaprata-saMpAdananuM kAma e kevaLa eka kAgaLa parathI bIjA kAgaLa parano utAro ke nakala nathI paNa satyazodhanI keDIe AgaLa vadhavAno prItipUrvakano puruSArtha che. jJAnadhArA-1 158 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratabAlapradezanA jaina hastapratabhaMDAro ane emAM saMgrahAyelI noMdhapAtra hastaprato DaoN. kanubhAi zeTha (prAcIna ane madhyakAlIna jaina sAhitya saMzodhana pravRtimAM kAryarata che. amerikA yuropa sahita aneka dezonI lAibrerI graMthAlayomAM jaina ane bhAratIyadarzananA pustakonI sUci banAvavAnA kAryamAM temanuM AgavuM yogadAna che. gujarAta yuni. nA pIeca. DI mATenA vidyArthIone mArgadarzana Ape che.) Adhunika yugamAM surakSita saMskArasaMpanna ane pragatizIla samAjamAM graMthAlaya - lAyabrerInuM je mahattva che, tevuM ja mahattva pUrvakAlamAM hastaprata graMthabhaMDAronuM hatuM. bhAratamAM vizvanA koipaNa pradeza karatAM moTI saMkhyAmAM hastapratabhaMDAro jaina paraMparAmAM jovA maLe che. kemake jainomAM graMthasaMgraha karavAnI saMgaThita vyavasthA paddhati hatI. AnA suphaLarUpe jainAnA aneka graMthabhaMDAro sArI rIte jaLavAyelA - rakSAyelA maLI Ave che. bhAratIya hastaprato sAmAnya ane khAsa karIne jaina paraMparAnI hastaprato samagra bhAratanA vividha sthaLe AvelA hastapratabhaMDAromAM, zaikSaNika saMsthAomAM, jaina upAzrayomAM ke derAsaromAM saMgrahAyelI che. evI rIte bhAratabAhyapradezamAM paNa jaina hastaprato vividha sthaLoe Avela hastaprata lAyabrerIomAM saMgrahAyelI che. atre AvA hastapratabhaMDAro aMge mAhitI ApavAno upakrama che. - briTizanA zAsanakALa daramyAna bhAratIya prajA emanI jIvanazailI, kAryapaddhati ane zaikSaNika vyavasthAthI prabhAvita thai ane pariNAme bhAratamAM jJAnadhArA-1 159 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navI zaikSaNika prathA cAlu thai. aneka navA zaikSaNika kSetre kheDANa zarU thayuM. hastaprata vidhAzAstramAM paNa navuM kheDANa thavuM- AnA vikAsamAM viTizarono noMdhapAtra phALo che. vividha - sarva - khojane aMte aneka hastaprato zodhI kADhavAmAM AvI. jemAM vipula pramANamAM jaina hastaprato maLI AvI. i.sa.1850thI A pravRtti cAlu thai hatI. yuropiyana vidvAnone hastapratomAM sAro evo rasa paDyo. teoe A saMdarbhamAM aneka saMzodhana karavA mAMDyAM. jene pariNAme bhAratIya hastapratokhAsa karIne jaina hastaprato bhArata bahAranA pradezo, jarmanI, osTrIyA, iTAlI, phrAnsa, yu.ke, vageremAM saMgrahAi. yuropIana saMzodhako DaoN. harmana jekobI, zubiMga, bulDara, benDala, pula, AlsaDorphavageree A kSetramAM talasparzI, UMDu ane sudIrgha kheDANa karyuM. jene pariNAme bhAratIya hastaprato bhArata bAhyapradezomAM sArI saMkhyAmAM saMgrahita thai. Aje briTiza lAyabrerI laMDana, briTiza myujhiyama(laMDana), velkama TrasTa(laMDana), oksaphorDa yunivarsiTI, royala ane eziyATika sosAyaTI (laMDana), kembrIja yunivarsiTI(laMDana), phlorensa yunivarsiTI( iTalI), sTrAnsabarga yunivarsiTI, perisa yunivarsiTI, barlina lAyabrerI, vageremAM aneka sthaLoe bhAratIya hastaprato - jaina hastaprato maLI Ave che. briTiza lAyabrerI, laMDana briTiza lAyabrerImAM Azare 42000 hastapratono vizALa saMgraha che. jemAM eziyAnI 80 jeTalI vividha bhASAnI hastaprato saMgrahAyelI che. jemAM saMskRta, prAkRta, apabhraMza, rAjasthAnI, gujarAtI, phArasI, urdu, balucI, avasthA baMgAlI, bhUtAnI, kamboDiyana, cAinIjha, hibru, jApAnIjha, barmIjha, malayAlama, oriyA,pahelavI, parziyana, siMhAlI, vagere bhASAnI hastaprato jovA maLe che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 160 160 = janasAhitya jJAnasatra-15 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bri. lA. mAM Azare vividhabhASA- saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hindI, prAcIna rAjasthAnI, prAcIna gujarAtI, ityAdi aneka bhASAnI 800 jeTalI jaina hastaprato saMgrahAyelI che. chellA daseka saikA daramyAna A hastapratoprApti aMgeno itihAsa paNa noMdhanIya che. A prAptistrota (sources) pAMcavibhAgamAM vibhakta thayelo che. 1) William Erskine Collection : bhAratamAM milITarI ophIsarsa tarIke pharaja adA karanAra smiles ane William Erskine dvArA saMgrahita hastaprata saMgraha. te hastapratasaMgraha bri. lA. e temanI pAsethI i.sa. 1891 mAM kharIdho hato. AmAM Azare 33 jeTalA jaina hastaprato kramAMko prApta thAya che. 2) Cecil Bendall Collection Mr. Cecil Bendall jeo bhAratIya sAhitya ane khAsa karIne bauddha sAhityanA jANakAra vidvAna hatA. temaNe potAnA aMgata rasanA hisAbe je hastaprato ekatrita karI hatI te hastapratano saMgraha temanIja pAsethI bri. lA. i. sa. 1886 mAM kharIdho hato. emAMthI 8 jeTalA hastaprata kamAMkamAM jaina hastaprato jovA maLe che. 3) Jacobi Collection Mr. Hermann Jacobi nAmanA jarmana vidvAna ke jeo bhAratIya saMskRtinA niSNAMta ane saMskRta-prAkRta bhASAnA prakhara vidvAna hatA. temaNe emanA bhAratanivAsa daramyAna potAnA saMzodhana kArya arthe bhAratanA jesalamera, jodhapura, bikAnera jevA sthaLoe uttama prakAranI vividha hastapratono saMgraha karyo hato. te saMgraha i.sa. 1886 mAM bri. lA. emanI pAsethI kharIdho hato. jemAM 84 jeTalI hastaprata kramAMka prApta thAya che. jJAnadhArA-1 161 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) Ratnavijayjisuri Collection :amadAvAdanA rahIza bhagavAnadAsa kevaLadAsa ke jeo yuropIyana saMzodhakone bhAratIya hastaprato pUrI pADatA hatA, tenI pAsethI keTalAka hastaprato bri. lA. kharIdI hatI. te saMgraha ratnasuMdarasUrinA saMgraharUpe oLakhAya che jemAM 63 jeTalI jaina hastaprata prApta thAya che. 4) Jambuvijayji Collection : A saMgrahamAM apabhraMza, jUnI gujarAtI rAjasthAnI bhASAnI keTalIka anya sthaLe prApta thAya evI virala hastaprato judA judA sources pAsethI bilA. e 20 sadImAM kharIdI hatI. jemAM Azare 200 jeTalI hastapratono saMgraha che. Ama 18mI sadIthI mAMDIne Aja divasa sudhI ji. lA. dvArA prAcIna hastaprato kharIdavAnuM kArya cAlu ja che jenA kAraNe briTiza lAyabrerIno hastaprata bhaMDAra dina-pratidina vizeSa samRddhathato rahe che. Ama uparyukta prAptistrota dvArA prApta lagabhaga 800 jeTalI jaina hastaprato bri. lA. mAM sacavAyelI che, jenuM viSayavAra vargIkaraNa karavAmAM Ave to emAM nIcenI vigate hastaprato saMgrahAyelI jovA maLe che. 1) Agamika sAhitya aMgaupAMga, chedasUtra, mULasUtra, prakIrNaka, nizItha, bhASya, cUrNi vagerenI hastaprato. 2) saiddhAMtika sAhitya tatvArthasUtra, karmagraMtha, dravyasaMgraha jevI hastaprato. 3) darzanazAstrIya sAhitya pravacanasAra, tattvabodha, tattvataraMgiNI vagere jaina hastaprato. 4) kosmilojika sAhityaH jaina khagoLa, bhUgoLa viSayaka- saMgrahaNIsUtra, kSetrasamAsa jevI hastaprato. jJAnadhArA-1 162 5 jenasAhitya jJAnasatra-1E Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5) kathA sAhitya : tIrthakaronAM caritra, zAlibhadra - kAlikAcArya jevA zrAvakonAM caritronuM nirUpaNa karatI hastaprato. 6) upadezAtmaka sAhitya : upadezamALA, upadezapada, vagerenI hastaprato. 7) stotra sAhitya : bhaktAmara, kalyANamaMdira stotra, navasmaraNa, sAtasmaraNa, jevI hastaprato. 8) vidhividhAna sAhitya caityavaMdana, vaMdanakabhASya, jevI hastaprato. 9) tIrtha sAhityaH zatruMjaya mahAvya, zatruMjyoddhAra vagere jevI hastaprato. 10) vyAkaraNa sAhitya abhidhAna ciMtAmaNi, nAmamALA, jevI hastaprato. 11) chaMdasAhitya prAkRta chaMda, prAkRta koza, prAkRta prakAza, jevI hastaprato. 12) jaina gaccha viSayaka sAhitya gaccha, paTAvalI, saMghapaTaka jevI hastaprato. 13) digaMbara jaina sAhitya : samayasAra, karmagraMtha jevI hastaprato. 14) purANa sAhitya : harivaMza purANa, padmapurANa jevI hastaprato. Ama moTA bhAganA viSayone AvarI letI hastaprato ahIM saMgrahAyelI keTalIka noMdhapAtra hastaprato nIce mujaba che. atre jainomAM savizeSa pracAra prasAra pAmIne ane sanmAnIya evA kArasanI aneka suMdara sacitra hastaprato sArI rIte sacavAyelI ane rakSAyelI jovA maLe che. i.sa. 1464mAM lakhAyela - citrAyela kalyarasanI hastaprata (OR 5149) mAM 37 jeTalAM tIrthakaronAM caritranA prasaMgone AlekhatA vividha raMgo vaDe dorAyela citro jovA maLe che. jenuM lakhANa hajIpaNa akabaMdha - jANe hamaNA ja lakhAyeluM hoya tevuM suvyavasthita ane suvAcya che. bIjI eka kalpasUtranI (GR11921) i.sa. 1487mAM lakhAyelI hastapratamAM suMdara 43 citro che. trIjI eka kalpasUtra (OR 12744) i.sa. 1493 mAM lakhAyelI hastaprata mAM 43 jeTalAM suMdara citro che. anya lagabhaga 40 jeTalI kalpasUtranI hastaprato, saMskRta, prAkRta, TIkAtmaka sAhitya, tathA, stavaka bALavabodha sahita che te atre saMgrahAyelI che jevI ke kalpamaMjarI kalpalattA jJAnadhArA-1 163 jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhabodhA, kalpadrama, stabaka, bAlAvabodha, kalpatara vAcya vagere. uttarAdhyayana sUtranI paNa eka sacitra suMdara hastaprata atre maLe che. chedasUtra - jitakalpa (OR 1385A) tADapatrIya jitakalpa cUrNa (OR 1385B) tADapatrIya tathA jita ka5 tADapatrIya (OR 1380) (i.sa.12mI sadI) hastaprato paNa noMdhapAtra che. saMgrahaNIsUtra(OR13454) 44 citrAMkano i.sa. 1643 tathA prajJApajJAsUtra (OR7619) nI 14mI sadInI be suMdara (samagra pRSThane AvarI benA) citrovALI hastaprata paNa atre saMgrahAyelI che. saMgrahaNI sUtra (OR13454) 44 citrAMkano (i.sa.1643) tathA saMgrahaNIsUtra (OR2116C) laghukSatra samAsa nI traNa hastaprato (OR2117) i.sa. 1681 nI lakhAyelI raMgIna rekhAkena citrokta jovA maLe che. jaMbusvAmI saMgrahamAM Azare 200 jeTalI hastaprato che. jemAM 14-15 sadIthI AraMjana Ajaparyukta nA rAmavanI vividha prakAranI vividha viSayaka prAcIna gujarAtI, prAcIna rAjasthAnI mAM lakhAyelI Agama paranI TIkAo - stabaka bALavabodha stavana/stotra/sajhAya/vivAhala/ svAdhyAya) kathA, rAsa, jevI racanAo saMgrahAyelI che. AvA prAcIna gujarAtI, rAjasthAnI hastapro, dharAvato saMgraha yuropamAM anya koi sthaLe prApta thato nathI. te rIte noMdha pAtra che. AmAMnI keTalIka hastaprato nIce pramANe cheH rAjImatI sajhAya-somavimalakRta patra 2(JV412) caitrInI zodha labdhiratnakRta patra41 (JVs/4) araNika muni svAdhyAya rUpavijayakRta patra 1(JV15) navakAra chaMda kuzalalAbhakRta patra 2 (JV38). sImaMdharasvAmI stava jJAnavimalakRta patra 1 (JV47) mahAvIraphAga vinayavijayakRta patra 3 (V8912) navatattvacopAi devacaMdrakRta patra 15 (JVi33) kSetrasamAsa ratnazakhAraguja bAlAavabodha (SV170) upadezamALA dharmadAsagaNikRta stavakasara (JV 180) zukasaptatikathA guNamerU zilpa patra 39(JV19) jJAnadhArA-1 164 164 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neminAtharAsa rUpacaMdrakRta patra 4 (JV29) madhyakAlIna gujarAtInI sacitra kathAtmaka kRtio paNa atre noMdha pAtra che. zAlibhadracopAi kuzalalAbhakRta suMdara 43 laghucitro sahita (0413520) TholumArU copAi kuzalalAbhakRta 33 laghu citro sahita (04146079) mAdhavAnaMda kAmakalA copAi kuzalalAbhakRta ( 1 laghucitro sahita (V146076) ullekhanIya che. A uparAMta AdityavAra kathA je vizAlalAbhakRta bhAratabharamAM khAsa koi jagyAe upalabdha nathI ke jemAM Aditya-ravivAranA vrata viSe suMdara kathA che-jenA 20 laghu citro che. racanA i. sa. 1470 (OR14290) atre saMgrahAyelI noMdhapAtra che. vaLI, yaMtramaMtra sAthe bhaktAmara stotranI eka suMdara hastaprata (OR13741) ke jemAM pratyeka pRSTha para bhaktAmara stotranI eka gAthA, tenuM yaMtra, teno maMtra, te karavAnI vidhi tathA tenuM phaLa suMdara rIte jUnI gujarAtImAM varNavela che. digaMbara sAhityamAM atre karmakAMDa nemicaMdrakRta (Add 25022/9)para parziyana bhASAmAM lakhAyelI kRti che. vaLI paMcAzikApa kuMdakuMda AcArya kRta (Add 2502216)para paNa parzIyana bhASAmAM vRtti lakhAyelI che. vaLI banArasIdAsa kRta samayasAra nATakanI hastaprata paNa atre saMgrahAyelI che. bi. li. nA ArkAijha (archies) vibhAgamAM `jaMbudvIpa, aDhIdvIpa''lokapuruSa' vagere cha jeTalA sudIrgha laMbAiyuktanakka hastaprato che jenA vividaraMgo vaDekarAyelA rekAMkano AkRtio mATe jovA maLe che. atre eka noMdhapAtra lakSaNa e che ke dareka hastapratane vyaktigata ke vadhu saMkhyAmAM tenI laMbAinA AdhAre pustaka AkAre bAinDa karavAmAM AvI che je ene vizeSa surakSita banAve che. ghaNAM pustakonA khUNAne Tizyupepara vaDe rIpera karavAmAM AvyA che. sacitrAtmaka hastapratomAM pratyeka pRSTane Transperent plastic sheet vaDe maDhI levAmAM AvyA che jethI pRSTane baMne bAjuthI sArI rIte vAMcI zakAya che. eka noMdhapAtra lakSaNa e che ke bi. lA. keTalIka jJAnadhArA-1 165 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastaprato evI che ke je bhAratanA hastaprata bhaMDAramAM bhAgye ja maLe che. atre hastaprato sArI rIte sacavAyelI che. jemAM briTiza myujhiyama ane viSTioriyA ane AlbarTa myujhiyamanI hastapratonuM keTaloga kAryamAM samAveza karavAmAM Avela che. saMzodhakone upayogI sAdhana sAmagrI pUrI pADe che. briTiza lAyabrerInI ati AvakArya ane ullekhanIya vizeSatA e che ke saMzodhakone te saraLatAthI upalabdha thai zake che. ahIM lAyabrerImAM saMzodhana kArya karavA mATe uttama sagavaDa ane suvidhA pUrI pADavAmAM AvatI hovAne kAraNe vizvabharamAMthI aneka saMzodhako Ave che ane potAnuM saMzodhana kArya saraLatAthI karI zake che. hAla atre rahela jaina hastapratanuM Descriptive catalouge laMDananA insTITyuTa opha jainolojI dvArA taiyAra karavAmAM AvyuM che. A kArya prathama bhAratanA jarmanasthita bauddha ane jainavidhAnA niSNAMta zrI caMdubhAi tripAThIe hAtha dharyuM hatuM. temanA ekAeka svargavAsathI A kArya aTakI paDayuM hatuM. temanuM A adhUruM kArya temanI saMzodhaka tripuTI mitroe hAtha dharyuM. amadAvAdamAM ela DI insaTiTyuTa opha inDolojI nA hastaprata vibhAganA nivRta vaDA ane hastaprata vidhAnA niSNAMta Do. kanubhAi va. zeThaperIsa yuni.nA pro. ane saMskRtaprAkRta vidhAnA niSNAMta DonAlInI tathA saMskRta-prAkRta bhASAmAM pIeca.DI upAdhi dharAvanAra kalpanA zeThe A kArya zarU karyuM ane pUrNa karyuM. hAlamAM A keTaloganI kemerA kopI DonAlInI taiyAra karI rahyA che. je lagabhaga 1300 pRSTa che. je be volyumamAM TUMka samayamAM prakAzita thaze. A projekTano sarva yaza inTiTyuTa opha jainolojI laMDana ane tenA mukhya sUtradhAra zrI nemubhAi caMdariyA tathA temanA parivArane phALe jAya che. briTiza myujhIyamamAM rahelI sarva hastaprato hAla briTiza lAyabrerInA hastaprata vibhAgamAM sAmela karI devAmAM AvI che jenA kalpasUtranI (1959, 4, 5) be suMdara citro vALI (i.sa. 1470) tathA anya keTalIka16 mI -17mI sadInI sacitra hastaprato maLe che. A hastapratonuM keTalogIMga briTiza lAyabrerInA keTalogamAM samAvI levAmAM AvyuM che. jJAnadhArA-1 - 166) jaiinasAhitya jJAnasatra-1e Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Victoria and albert museum, london A vizvavikhyAta myujhIyamamAM bIjI aneka hastaprato sAthe keTalIka sacitra hastaprato saMgrahAyelI che je emAM AlekhAyelA raMgIna citro mATe noMdhapAtra che. atre saLaMga hastaprato nahIM paNa enA sacitra patro sArI rIte sacavAyelA che. kalpasUtra (IM6-1931-IMI2-1931) mAM sAta raMgIna citro jovA maLe che. bIjI eka kalpasUtranI (1946-1959-1592-1959)hastapratamAM lagabhaga 31 suMdara raMgIna citro AlekhAyelA che. A uparAMta jaMbudvipano vastrapaTTa (CIRE 91-1970) 19bhI sadImAM citrAyela che jemAM vividha raMganA suMdara raMgIna citrAMkano prApta thAya che. saMgrahaNI sutra nI eka ati suMdara rekhAMkana yukta hastaprata (1535-1-1971-1935-141971) atre saMgrahAyelI WELLCOME INSTITUTE, LONDON laMDanamAM AvelI WELLCOME INSTITUTE FOR THE HISTORY OF MEDICINE nAmanI saMsthAnI lAyabrerImAM aneka bhASAnI hastaprata saMgrahAyelI che. A lAyabrerImAM saMskRta, prAkRta, apabhraMza, prAcIna gujarAtInI Azare 6000 hastaprato che. A saMgrahanI moTA bhAganI hastaprato i.saM 1911 thI i.saM 1921 nA samayagALAmAM A saMsthAnA sthApaka sara haeNrI velakamanA hastapratanA ejaMTa DaoN. pArIA mola dvArA prApta thayelI che. emaNe bhArata khAte amRtasaramAM rahIne paMjAba, rAjasthAna, dilhI, banArasa ane kalakattA mAMthI velakama vatI hastaprato kharIdI hatI. je velakamanI lAyabrerImAM saMgrahamAM AvI hatI. A pachI Do. banArasI jaina dvArA i.saM1926 thI 1943 nA samayagALA daramyAna je saMskRta hastaprato kharIdavAmAM AvI te atre velakamamAM rAkhavAmAM AvI. hastapratanA vikretA bhajanalAla pAsethI paNa i.saM 1926 thI 1935 mAM aneka hastaprato kharIdavAmAM AvI hatI. je velakamanI jJAnadhArA-1 167 jenasAhitya jJAnasatra-1 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAyabrerImAM mUkavAmAM AvI. keTalIka hastaprato sTivaMsa nAmanA laMDananA AUCTIONEERS harAjI ke lIlAma karanAra pAsethI meLavavAmAM AvI hatI. A hastapratonA keTaloganuM kArya-henDalIsTanuM kArya i.saM 154 mAM DaoN. rAghavananI velakama saMsthAnI TUMkI mulAkAta daramyAna karavAmAM AvyuM hatuM. emano mukhya rasa saMskRta bhASAnI hastapratonI noMdha karavAno hato ane A daramyAna emane keTalIka prAcIna gujarAtI, prAcIna rAjasthAnI ane keTalIka bhASA (vraja bhASA) nI hastapratanI noMdha paNa karI hatI. i.sa 170 mAM DiviDapiMgI nAmanA amerikana vidvAne jyotiSa viSayaka hastaprata aMge noMdha taiyAra karI hatI. i.saM 1977 mAM DOMONIK VYASTYEnAmanA saMskRta bhASAnAM vidvAne saMskRta bhASAnuM hastapratanuM keTaloga kArya karyuM, je i.sa 1985 mAM pragaTa thayuM che. i.saM 198182 daramyAna aMjanA zarmA nAmanI vidyArthinIe keTalIka prAcIna gujarAtI, prAcIna rAjasthAnI hastapratanuM keTaloga kArya karyuM. paNa ekAdahajAra hastapratanA rekorDa kArDa banyA pachI te koi kAraNe baMdha paDyuM. ApanI i.saM 196 mAM pITara pheMDalAMca dvArA DESCRIPTIVE CATALOUGE OH HINDI MANUSCRIPTSusipid SZAHI Zhic jemAM 830 jeTalI hastapratonuM kArya thayuM che jemAM 228 jeTalI jaina hastaprata che. A pachI i.saM 2002 mAM velakama TrasTa ane isTi. opha jainolojInA saMyukta upakrame velakama iMsTi.nI lAyabrerImAM rahelI jaina hastapratanA keTalogIMganuM kArya amadAvAdanI vizvavikhyAta zodha saMsthA inDolojInA nivRtta thayelA hastaprata vibhAganA vaDA Do. kanubhAi zeTha ane hastaprata vidhAnA niSNAMta DaoN. kalpanA zeTha dvArA DESCRIPTIVE CATALOUGetaiyAra karavAnA projekTano prAraMbha thayo. sarvaprathama velakamanI lAyabrerImAM rahelI saMgrahAyelI jJAnadhArA-1 168 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastapratomAMthI jaina hastaprato alaga tAravI levAmAM AvI ane eka heMDalIsTa taiyAra karavAmAM AvyuM. jenA lagabhaga 1500 jeTalI hastaprato noMdhavAmAM AvI. i.saM 2003 daramyAna A saMsthAnI hastapratanA DESCRIPTIVE CATALOUGE nuM kArya zarU karavAmAM AvyuM. pAMca mahinAnA TUMkA gALAmAM Azare 450 jeTalI hastapratanuM keTaloga kArya karavAmAM AvyuM. A lAyabrerInI keTalIka noMdhapAtra hastaprato nIce pramANe che H prAcInamAM prAcIna hastaprata zrI hemacaMdrAcAryakRta abhidhAnaciMtAmaNi (B369) i.saM 1293 nI kAgaLa para lakhAyelI patra 48 nI hastaprata khAsa noMdhapAtra che. jasaharacariu (I 125) nAmanI sacitra hastapratamAM 35 jeTalAM suMdara raMgIna citro che. gaNitapaMcavizaMti zrIdhara prata nAmanI virala hastaprata (MSQ 1217)eka noMdhapAtra prAcIna hastaprata che kAlikA AryakathA (MSB365)nI i.saM 15 mI sadInI suMdara sonerI citro sahita hastaprata lakSapAtra che. piMDavizuddhi (B1502)i.saM 13 mI sadImAM lakhAyelI hastaprata noMdhapAtra che. dhAtupAThazrIhemacaMdrAcArya kRta 13mI sadInI kAgaLa upara lakhAyelI hastaprata atre jovA maLe che. saMgrahaNI sUtra sacitra prato paNa atre saMgrahAyelI che. jainAcAryakRta Ayurveda ane cikitsA zAstranI paranA mULa graMtho ane tevI kRtio para lakhAyelA jainAcArya kRta TIkAtmaka sAhitya paNa atre vipula pramANamAM sacavAyela che. keTalIka jaMbudvIpa', 'aDhIdvIpa kSetra samAsanA raMgIna vastrapaTTo paNa ahIM jovA maLe che. jJAnadhArA-1 169 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Royal Asiatic Society, London A saMsthAnA hastaprata bhaMDAra aMtargata eka Toad no hastaprata bhaMDAra che jemAM bhAratIya bhASAnI 150 jeTalI hastaprato che jemAM Azare 60 jeTalI jaina hastaprato che jemAM keTalAka noMdhapAtra hastaprato che. Indian Institute Library, Oxford A lAyabrerImAM 40 jeTalI hastaprato che jenuM prAthamika keTaloga prakAzita thayela che. e C A Catalouge Of Sanskrit And prakrit MSS In The Indian Institute Library Oxford By A D Keith Bodleian Library ekaMdare 85 jeTalI hastaprato saMgrahAyelI che jenuM keTaloga prakAzita thayela che. Catalouge of Snaskrit manuskript In The Bodleian Library Vol 2 M . Winternit 2 A uparAMta Bodleian Library mAM prAkRta bhASAnI ekaMdare 80 jeTalI jaina hastaprato saMgrahAyelI che jenuM keTaloga prakAzita thayela che. Catalouge Of Sanskrit And prakrit MSS In The Indian Institute Library Oxford By A D Keith mAM nIce pramANe noMdhapAtra hastaprato che. rAjazekhara kRta kSetra samAsa (kramAMka 58) i.saM 17 mI sadImAM lakhAyela che jenA suMdara raMgIna citrAMkano che. caMdrasuri kRta saMgrahaNIsUtra(i.saM 25mI sadi) avayurinI hastaprata suMdara citrAMkana sahita maLe che. Bodleian Library mAM saMskRta hastapratomAM nIce pramANe noMdhapAtra hastaprato che. AvazyakakAvasUri jJAnasAgarakRta (i.saM 1402) svahastAkSaraprata eka coksAi pUrvakanA lakhANa mATe noMdhapAtra che. jinazataka jaMbugurukRta (i.saM 1 710) emAM hastapratanA madhya bhAgamAM zubhAMkano mukavAmAM AvyA che je lakSapAtra che. jJAnadhArA-1 170 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemicaMdrakRta karmakAMDa (i.saM 1800 mAM lakhAyelI) parziyana bhASAmAM jenA para TIkA lakhAyelI che te eka noMdhapAtra hastaprata che. phAnsanA Stasbours LibrarymAM 344 jeTalI jaina hastaprato saMgrahAyelI che jemAM sAmAnya rIte bIjI hastaprata lAyabrerImAM na saMgrahAyelI hastaprato che. khAsa karIne digaMbara saMpradAyanI sArI saMkhyAmAM (Azare 42) hastaprato atre jovA maLe che. A hastapratonuM keTalogakArya jarmanI sthita bhAratIya vidvAna (gujarAtI) DaoN. bhAlacaMdra tripAThI e taiyAra karI prakAzita karyuM che. Catalogue Of The Jain Manuscript Of Strasbours, 1975 AgraMthabhaMDAramAM Agama sAhityanI prAcIna hastaprato saMgrahAyelI che jemake upAdazAMkasUtra, vivAkasUtra, praznavyAkaraNa vagere naMdIsUtra jinadAsa kRtanI prAcIna tADapatrIya hastaprata (13mI sadi)7 patranI sArI sthitimAM sayavAyelI maLe che (sIriyala kramAMka 49) 140 patranI i.saM 13 mI sadI paNa noMdhapAtra che. rAmacaritra devavijayakRta (sIrIyala kra. 203) i.saM 1594 nI racanA ane lekhana i.sa 1594 sva hastAkSara prata che. upamitibhavaprapaMca kathA (racanA i.sa 906) nI (sI. kra. 192) 471 patranI hastaprata atre saMgrahAyelI che. keTalIka aprakAzita hastaprato jevI ke siddhAMtasAra bhAvasenakRta (sI. kra. 163), bhakti mukti vicAra bhAvasenakRta (sI.kra. 164) nyAyasUrAvalI bhAvasenakRta (sI. kra. 165) noMdhapAtra che. keTalIka sacitra hastaprato noMdhapAtra che Avazyaka niryukti ajJAtakRta avacarisakRta (sI. kra. 44) tIrthaMkaranA suMdara raMgIna citrayukta che. National Central Library Folorence Italy mAM bhAratIya bhASAnI saMskRta prAkRta vagere bhASAnI 1100 jeTalI hastaprato che jemAM 350 jeTalI jaina hastaprato jovA maLe che jenuM heMDalisTa EL. Pulle jJAnadhArA-1 171 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA taiyAra thayuM che. A saMgrahanuMDescriptive Catalogue taiyAra karavAnuM ste Florence University at Linguistic Department all yaco ane sahakArathI bhAratanI vizvavikhyAta saMzodhana saMsthAnA bhUtapUrva saMzodhana adhikArI ane hastaprata vibhAganA vaDA DaoN. kanubhAi zeTha tathA emanA sahAyaka hastaprata vidhAnA niSNAMta DaoN. kalpanA zeTha dvArA taiyAra karavAmAM AvI rahyuM che. A hastaprata bhaMDAranI noMdhapAtra bAbata e che ke emAM jaina Agama sAhityanI mULa hastaprata ane enA paranuM TIkAtmaka sAhityanI prAcIna nakala sArI rIte samavAyelI che. emAMnI keTalIka hastaprato noMdhapAtra che. AcArAMga sUtra (ha. pra. kramAMka 497) bhagavatI sUtra (ha. pra. kramAMka 499), jIvAbhigama sUtra (ha. pra. kramAMka 518), catu zaraNa (ha.pra. kamAMkapa28) karmagraMtha (ha.pra. kamAMkapa78), lokanAlikA (ha. pra. kramAMka 621) lokapuruSa (ha. pra. kramAMka 65) vagere lakSapAtra che. perIsa yuni. mAM paNa keTalIka jaina hastaprato saMgrahAyelI che. jJAnadhArA-|=A jJAnadhArA-1 4 172 =nisAhitya jJAnasatra-- jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmeghavAhana cakravartI rAjA khAravela DaoN. reNukA poravAla (bIesa.sI, ela.ela.bIpIeca.DIyoganiSThaAcArya zrImabuddhisAgarajI mahArAja eka adhyayana viSaya para pIeca.DI. karela che. DIplomA ina jainolojI karI rahyA che. jainajagata sAmAyikanA hindI vibhAganA saMpAdikA che.) mahAmeghavAhana cakravartI rAjA khAravelanA nAmathI have koI ajANa nathI. kaliMganA mahArAjA khAravela vidvAna, zUravIra, dAnavIra ane kalArasika hatA. temanA jIvana vizenI mAhitI phakta temaNe kotarAvelA zilAlekhonA AdhAre ja prApta thAya che. jainadharma pramANe vartamAna covIsI pahelAM paNa aneka covIsI thaI gaI ane bhaviSyamAM paNa thaze. ApaNe jo kepUrvakAlIna jaina paraMparAno itihAsa zaMkhalAbaddha rIte jALavI zakyA nathI, paraMtu jaino itihAsa saMrakSaNanI bAbatamAM jarA paNa pAchaLa nathI. temaNe potAnI amUlya dharoharane tAmapatro, tADapatro, zilAlekho, citrakaLA, zilpakaLA, vagerenA rUpamAM sadIothI guphAo, bhaMDAro, maMdiro, upAzrayo ke staMbhomAM jALavI rAkhyA che. kALanA pravAhamAM ghaNI alabhya kRtio nAza pAmI tathA yuddhanA samaye bhale maMdiro, hastapatro ane pratimAone sAcavavA zakya na hoya chatAM paNa Aje ApaNI pAse aneka sAmagrI yathAvata jaLavAyelI rahI che. kaliMgadezanI paurANika mAhitI : trasvedamAM kaliMga nAmanA dezano ullekha che. rAmAyaNamAM kaliMgadezanI sAthe ujAti ane utkala dezano paNa ullekha che. mahAbhAratanA yuddhamAM kaliMganI senA kauravonA pakSamAM hatI. kaliMganA rAjA zvetAyue potAnA putro bhAnumAna, ketumAna ane zukadevane sAthe rAkhI bhImanI sAme yuddha karyuM hatuM. teo sahu bhImane khUba haMphAvI aMte vIragati pAmyA. jJAnadhArA-1 173 | jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtramAM cAra pratyeka buddhanAM caritro ApavAmAM AvyA che. temAM karakaMDu kaliMgano rAjA hoya evo nirdeza che. karakaMDu kaliMgeSu, paMcAlesu yadummAho namIrAyA videhesu, gaMdhAresuya niggaI artha kaliMgamAM karakaMDu, paMcAlamAM yadumma, videhamAM namirAja ane gaMdhAramAM nagagati Adi rAjavIo thai gayA. bhaugolika mAhitI : Aje jene ApaNe orissA ke utkala prAMta tarIke oLakhIe chIe e prAMta tyAre kaliMgadeza tarIke jANIto hato. kaliMga traNa bhAgamAM vaheMcAyelo hato. 1) dakSiNa kaliMga ke mukhya kaliMga, 2) madhya kaliMga ane 3) uttara kaliMga ke utkala. dakSiNa kaliMga ke mukhya kaliMgaH emAM vaMzadharA nadIthI dakSiNano godAvarI nadI sudhIno praveza madhya kaliMgaH vaMzadharA nadIthI baSikulyA nadI sudhInA pradezano samAveza thato hato uttara kaliMga ke utkala emAMSikulyA nadIthI gaMgA nadI sudhInA pradezano samAveza hato. A pramANekaliMga eTale gaMgAthI godAvarI sudhIno bhAratanI pUrva dizAno pradeza ema kahI zakAya.khAravelarAjAtrikaliMgAdhipati tarIke okhakhAtA.. vepAra vANijya ahIM hAthIokhUba hovAthI mukhyatve hAthIdAMtano vyApAra agrasthAne hato. ahIMnA sAhasika vepArIo samudramArge dUranA TApuomAM vepAra arthe avarajavara karatAM. khAravelanuM jIvanaH eno janma I.sa.pU17 mAM thayo hato. khAravelanuM AyuSya mAtra 38 varSanuM hatuM. 15 varSanI umara sudhI bALakrIDAo karI. tyAra bAda 9 varSa saMgIta, citralekhana ane vividha jJAnadhArA-1) Y14 | jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa karavAmAM pasAra karyA. bAkInAM varSo kaliMgane samRddha karavAmAM gAvA. khAravelanA samaya pahelAM kaliMga deza kudaratI honArato ane bhISaNa saMgrAmane laine barabAda thaI cukyuM hatuM. tenI ImArato, killAo, nahero jIrNa thaI gayA hatA. rAjyagAdI para AvatAnI sAthe ja eNe jIrNazIrNa thayelA killAo sarakhAM karAvyA ane nahero, bAgIcAo, taLAvonuM samArakAma karAvyuM. jaina sAdhuo mATe eNe evI majabUta suvyavasthA karI hatI ke jene kAraNe orIsAmAM I.sa. 1200 thI 1300 sudhI jainadharma TakI zakyo. teNe vidarbha ane mahArASTramAM paNa jainadharmano pracAra karAvyo hato. lagnajIvana dhusInAmanI rAjakaLyA sAthe lagna karyA hatA. dhusIekhAravelanIparadezIo sAthenI laDAimAM AgevAnI lIdhI hatI. saMdhi mATe AvelA DemesTrIasa ke dIttamanA dagAthI teNe khAravelane bacAvyo. te siMhapathanA rAjA vijirarAjanI putrI hatI. tenA pitA paNa dIttamanA dagAno bhoga banyA hatA. rAjyAbhiSeka khAravelano rAjyAbhiSeka vaidika vidhipramANe thayo hato. teNe azvamedha yajJa nahIM paNa rAjasUya yajJa karyo hato. jIvananA chellA varSamAM eNe sAdhuvrata aMgIkAra karyuM hatuM. khAravelanA zilAlekho A zilAlekho orIssA rAjyamAM bhuvanezvara najIka AvelA khaMDagirinA pahADo paranI guphAomAM kotarelA che. khAravelano prakhyAta zilAlekha hAthI guphAnI eka zilA para kotarelo che. A zilAlekhanI UMcAI - 15 phuTa pahoLAI - 5 phuTathI saheja vadhu bhASA - pAlIne maLatI che jJAnadhArA-1 17pa - jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lipi - brAhmI paMkti- 17 paMktio (nAnA phakarAo) dareka paMktimAM lagabhaga 18 thI 26 zabdo che lekhanI prAraMbhanI paMkti A pramANe che: namo arAhaMtAnaM namo savasidhAnaM erena mahArAjena mahAmeghavAhanena cetirAjavasavadhanena pasatha zubhalakhanena caturaMtaluThitagunopahitena kaliMgAdhipatinA siri khAravelena / artha : arihaMtone namaskAra, siddhone namaskAra aura mahArAja, mahAmeghavAhana cedIrAja - vaMzavardhana prazasta lakSaNavALA, cAre dizAomAM phelAyelA guNavALA kaliMgAdhipati zrI khAravela. tyArabAdanI soLa paMktiono bhAvArtha A pramANe che. zrI khAravele kaliMgamAM jhaMjhAvAtathI paDI gayelA killAo, daravAjA vagere sarakhA karAvyA. zItalasara taLAvanI cAre bAjupALa karAvI. bAgIcAo sudharAvyA. pazcimamAM sAtakarNi rAjAnI paravA karyA vinA moTI senA ane hAthI ghoDA mokalyA je kRSNA nadI pAse jaIne parata thayA. nahero khodAvI ane nagara sudhI rAjamArgakarAvyA. brAhmaNone dAnamAM sonAmAMthI banAvelAM kalpavRkSo ApyAM. potAnA hAthIone sugAMgeya mahela (je mULa caMdraguptano hato) sudhI laI gayo. magadhanA rAjA bRhaspatimitrane potAnA pagamAM namAvyo tathA naMdarAjA je kaliMgajananI pratimA laI gayo hato te ane graho, ratno vagere pratihAro pAsethI lAvyA. moTA suMdara zikharo nimArNa karAvyA. ekaso kArIgarone jAgIro ApI. hAthIo lAvavA laI javAnA jahAjo ane ratna-mANeka jevA najarANAM pAMDava rAjA taraphathI maLyA. kaliMganI 35 lAkha jeTalI prajAne rAjI karI. jJAnadhArA-1 ( 176 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIMnA kumArI parvata para jyAM jainadharmanuM vijayacakra pravartana che tyAM kAyaniSidhi stupa para upavAsa karIne khAravele jIva ane dehano eTale ke jIva-ajIvano bodha prApta karyo. prastuta zilAlekhamAM bIjI vigato sAthe eka agatyanI noMdha e che ke- mauryayugamAM vichinna thayeluM 64 adhyAyavALuM aMgasaptikanA cothA bhAgano uddhAra karyo. A lekhamAM cakravartI khAravele svataH karelAM zubha kAryonuM varNana dazAvyuM che. aMtamAM sarvadharma para sadabhAva rAkhatA rAjarSi tarIke potAno ullekha teo kare che. khaMDagirInI vaikuMNUphAnI bhIMtamAM bIjo eka nAno lekha che jemAM enI patnIno paricaya maLe che. mULa lekhaH 3rahaMta pAlAnaM rtimAna samAnaM tene kArito rAjino lAlakasa arthaH arihaMta dharmanA kaliMgadezanA sAdhuone rahevA mATe eka (layana eTale guphA) kaMDAravAmAM AvI. mULa lekhaH hathasANAnaM pota thutunA liMkAva..vAvejo artha: hastizAhanA prapautranI putrI kaliMganA rAjAnI rANIe te karAvyuM. zrI khAravela kaliMganA bhISaNa yuddha pachI janamyA ane zithila prajAmAM navacetana lAvavA lalitakaLA temaja saMgItakaLAno sahAro lIdho ane prajAne utsAhita cetanAmaya karI, magadhamAMthI kaliMgajinanI pratimA pAchI lAvI sthApita karI. nahero, bagIcAo, killAo, imArato, maMdiro sarakhAM karAvyAM. samrATonI paraMparA enA jevI sAdhanA, vrata, upavAsa ane jaina jJAnadhArA-1 17 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvano bodha grahaNa karavAvALA rAjAo ochA che. temaNe yojelA sAdhusaMmelanane lIdhe te 'dvAdazAMgI rakSaka kahevAyA. e saMmelana pATalIputranI prathama vAcanA ane mannapurI vAcanAnI vacce hovuM ghaTe. enA pachI AvanArI trIjI peDhInA khemarAja ane pachI budharAja e mahAna paraMparA jALavI na zakyA- aMtamAM e sAmrAjya sAtavAhana vaMzamAM vilIna thayuM. pAchaLa mukatA gayA ApaNA sahu mATe jaina dharmanA agatyanA zilAlekho je bhaviSyanI dharohara che. itihAsa, zilAlekha ke bhUtakAlIna banAvonI kamabaddha noMdha ane prasaMgonuM varNana je Aje ApaNane taiyAra maLe che, e bAhyadehane saMpUrNa rIte suzobhita karavAmAM itihAsakAro ane saMzodhako potAnI vizALa sUmadaSTi ane AMtarasUjhano samanvaya karI emAM prANa reDe che tyAre eka anokhuM sarjana astitvamAM Ave che. have A zilAlekhane pragaTa karavAmAM paDelI muzkelIo vize joie. cakravartI rAjA khAravelanA zilAlekhonI lipi ukelavAmAM ane ene prakAzamAM lAvavA zrI suzIla ane paMDita zrI bhagavAnalAla iMdrajI jevApurAtattvavidono amUlya phALo che. sana 1825 thI 1880 sudhI phAdhara sTarlIga, kanIMgahAma, DaoN. rAjA rAjendralAla vageree khUba mahenata karI paNa saphaLatA na maLI. sau prathama i.sa. 1885 mAM paMDita bhagavAnalAla iMdrajIe eno pATha ane artha prakAzita karyo tyAre ja lokone enuM mahatva samajAyuM. prastuta lekhano ghaNo bhAga vAMcI zakAto na hovAthI purAtatvavibhAge e lekhanI kAgaLa para chApa meLavI. zrI suzIle keTalAye divasa ane rAtanI ekasarakhI mahenata, lagana, ciMtana ane mananane aMte e pATha ane artha taiyAra karyA. tyArabAda itihAsakAro ane vidvAnoe carcA- vicAraNA karyA pachI e artha kAyama rAkhyo. jJAnadhArA-1) 178 , jaiinasAhitya jJAnasatra-1e Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI suzIla ATalethI ja saMtuSTa na thayA. guphAmAM UMce kotarAyelA e zilAlekha para jAte pAlakha bAMdhIne nirAMtathI pharI badhA akSaro vAMcyA. sarakArane vinaMtI karIne e lekhanuM plAsTara opha perIsana bIjuM taiyAra karAvyuM jethI jarA jeTalI paNa bhUlacUka na rahevA pAme. aMte 1927 mAM prathamavAra citra sAthe A zilAlekha bihAranI patrikAmAM pragaTa thayo. jJAnadhArA-1 179 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamAM saikAnA siddhahasta jaina sAdhukavi - samayasuMdara le. cImanalAla kalAdhara (jainadharmanA abhyAsI lekha-patrakAra. 20 varSathI vividha dainikamAM kolamanuM saMpAdana tathA rIporTa ahevAla lakhe che. prabudhajIvana nA saMpAdanamAM sahabhAgI, kaccharacanA paryuSaNa vizeSAMkanA saMpAdaka, aneka jaina sAmAyikmAM aneka lekho pragaTa thayA che. saMpAdaka tarIke jainasAhitya samAroha guccha 3 jaina tIrtha darzana vagere bhagavAna mahAvIra, navakAra mahAmaMtra, zatruMjaya mahAtIrtha vagerenA kSamAparvanA vArSika vizeSAMkonuM saMpAdana jaina dharma para 300 jeTalA lekho lakhyA che. uparAMta be pustako pragaTa thai rahyA che.) jaina sAhityane samRddha karanArA je keTalAka sAdhu kavio che temAM samayasuMdaranuM sthAna viziSTa ane virala mAnavAmAM Ave che. samayasuMdara isvIsananA soLamAM saikAnA uttarArdhamAM ane sattaramAM saikAnA pUrvArdhamAM thai gayA che. samayasuMdarano janma mAravADamAMsAMcoranIprAgvATa(poravADa) jJAtimAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma rUpasiMha ane mAtAnuM nAma lIlAdevI hatuM. samayasuMdaranA kavanakALa ane kALadharma vize jevA nizcita pramANo maLe che tevA temanA janmasamaya ke bAhyakALa vize maLatA nathI. kavinI potAnI kRtimAM ke emane aMjali ApatAM kAvyomAM paNa janma samayano koi ullekha Avato nathI. temanA eka vidvAna ziSya vAdI harSanaMdane lakhyuM che - 'navauvana bhara saMyama saMgrahayojI sai hathe zrI jinacaMda....' ahIM vAdI harSanaMdane kavi mATe'navauvana'zabadano upayoga karyo che. tyAre saheje anumAna karI zakAya ke samayasuMdare ATha-dasa varSanI bAlyavaye nahIM paraMtu paMdara-vIsa varSanI taruNavaye dIkSA aMgIkAra karI haze. e dIkSAnA samayAnumAna para cAlIe to samayasuMdare saM. 1630 AsapAsa dIkSA lIdhI jJAnadhArA-1 180 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAnuM mAnI zakAya. e samayanA yugapradhAna jainAcArya zrI jinacaMdrasUrie potAnA svahaste temane dIkSA ApI hatI ane potAnA prathama ziSya sakalacaMdra gaNinA ziSya tarIke temane jAhera karI temanuM dIkSita nAma samayasuMdara rAkhyAnA ullekho maLe che. janma samayanI jema ja temanA janmanAmano paNa kyAMya ullekha prApta thato nathI. eTale dIkSA aMgIkAra karI samayasuMdara banatA pahelA emanuM bAlyavayanuM nAma zuM hatuM te vize kazuM jANavA maLatuM nathI. dIkSA lIdhA pahelA samayasuMdare kaMi abhyAsa karyo ke nahi e vize paNa koi nirdeza maLato nathI. mAravADanA sAMcora jevA pachAta gAmamAM abhyAsa mATe temane anukULatA maLI hoya te saMbhavita nathI. dIkSA pachI abhyAsa mATe temane ghaNI badhI taka maLI hatI ema emanA lakhANa parathI jANI zakAya che. samayasuMdare potAno abhyAsa vAcaka mahimarAja ane samayarAja upAdhyAya pAse karyo hato. 'bhavazataka' ane 'aSTalakSmI' nAmanI potAnI kRtimAM A baMnene ethI ja teo vidyAguru tarIke oLakhAve che. 'bhavazataka' ane aSTalakSmI' jevA graMtho jotA lAge che ke kavie vAcaka mahimarAja ane samayarAja upAdhyAya pAse besIne kAvyo, TIkAo, vyAkaraNa ane dharmazAstrono ghaNo UMDo abhyAsa karyo haze. kavinA ucca abhyAsa, tIkSNa buddhi, asAdhAraNa pratibhA ane tapasvI tathA saMyamI sAdhujIvana joine zrI jinacaMdrasUrie temane saM. 1940mAM mahA suda pAMcamanA divase gaNipadapradAna karyuM hatuM. dAdAguru zrI jinacaMdrasUrie saM. 1644mAM khaMbhAtamAM cAturmAsa karyuM e pachI teo amadAvAda padhAryA. emanA upadezathI poravADa jJAtinA somajI tathA emanA bhAi zivAe zatruMjaya mahAtIrthano saMgha kADhyo hato. e saMghamAM potAnA dAdAguru ane vidyAguru sAthe kavi samayasuMdara paNa joDAyA hatA. jJAnadhArA-1 181 jenasAhitya jJAnasatra-1 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe saM. 1644mAM caitra vada-4ne budhavAre zatruMjaya girIrAjanI yAtrA karI hatI. AcArya jinacaMdrasUrijI samrATa akabaranA nimaMtraNane mAna ApI saM. 1648mAM lAhora gayA tyAre temanI sAthesakalacaMdragaNi, mahimarAja, samayasuMdara vagere 31 sAdhuono samUha hato. e samaye samayasuMdare 'rAjAno vatesaukhyam e ATha akSaranA vAkyanA ATha lAkhathI vadhu artha karI batAvI potAnI 'aSTalakSI kRti vaDeakabara bAdazAhane prasanna karyA hatA.saM. 1949mAM phAgaNa suda-2nA divase lAhora mukAme zrI jinacaMdrasUrie samayasuMdarane vAcanAcAryanI padavI ApI hatI. vAcanAcAryapadavI pachI vIsa ke ekavIsa varSe samayasuMdarane upAdhyAya padavI maLI hatI. samayasuMdaranI sAhityasevA ucca ane uttama koTInI che. temaNe saMskRta, prAkRta temaja gujarAtI-rAjasthAnI bhASAmAM kRtionI racanA karI che. temaNe vyAkaraNa, TIkA, kAvyalakSaNa, chaMda, nyAya, jyotiSa, zAstracarcA, siddhAMtacarcA, anekArtha sAhitya, itihAsa, prabaMdha, rAsa, copAi, saMvAda, bAlAvabodha, covIsI-chatrIsI, stavana, sakjhAya vagere te samayanA sAhitya prakAro ThIka ThIka pramANamAM kheDyA che. gIta, sakjhAya, stavanAdi seMkaDo nAnI nAnI kRtio uparAMta temaNe saMskRtamAM lagabhaga vIseka ane gujarAtImAM trIseka jeTalI moTI kRtionI racanA karI che. saMskRta bhASAmAM temaNe bhAvazataka, kAlikAcArya kathA, samAcArIzataka, vicArazataka, jayatihuyaNavRtti, dazavaikAlika TIkA, vRttaratnAkAra vRtti ane bIjI keTalIka nAnI-moTI kRtionI racanA karI che. gujarAtI bhASAmAM temaNerAsa, copAi, stavana, sakjhAya, covIsI, chatrIsI vagerenI vipula racanA karI che. temanI utkRSTa kavitvazaktithI teo eka jJAnadhArA-1 182 mAhitya jJAnasatra-1 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama rAsakAra ane gItakAra tarIke pratiSThAne pAmyA che. emaNe sAMba-pradhumna copAi, mRgAvatIcaritracopAi, puNyasAra rAsa, naLadamayaMtIrAsa, sItArAma copAi, vastupAla-tejapAla rAsa, draupadI caupAi vagerenI racanA karI che. samayasuMdare lakhelAM stavano, sajhAyonI saMkhyA eka hajArathI vadhu che. emAMnI keTalIka kRtio to temanA potAnA hastAkSaramAM maLI AvI che. jaina sAdhu jIvanane lIdhe samayasuMdarane judA judA pradezomAM vicaravAnI taka maLatI hovAthI te pradezanI bhASA para temaNe sAruM evuM prabhutva meLavI lIdhuM hatuM. vaLI pote kharataragacchanA sAdhu hovA chatAM potAnA gacchanI ke dharmanI saMkucitatA temanAmAM bilakula na hatI. tethI temanA upadezanI aneka lokonA jIvana para UMDI asara paDI hatI. emanA tejasvI jIvanano prabhAva hindu ane musalamAna adhikArI varga upara ghaNo moTo hato. tenA pariNAma svarUpe temaNe ghaNA sthaLe ahiMsAno mahimA prasthApita karavAmAM mahattvano bhAga bhajavyo hato. teo jyAre siMdhamAM padhAryA tyAre tyAno adhikArI makhanama muhammada zekha kAjI temanI pavitra vANIthI prabhAvita thaine temanA upadezathI samagra siMdha prAMtamAMgo vadhanI, paMcanadImAM jalacaranI ane anya prANIonI hiMsA na karavA mATe abhayanI udaghoSaNA karAvI hatI. e ja rIte jesalamera ke jyAM sAMDhano vadha thato hato tyAM temaNe enA adhipati rAvala bhImajIne upadeza ApI sAMDhano vadha baMdha karAvyo hato. samayasaMdarano ziSyaparivAra vizALa hato. temanI keTalIka kRtiomAM - apAyelI mAhitIthI jANavA maLe che ke temane 40 thI vadhAre ziSyo hatA. keTalAka ziSyo atyaMta vidvAna ane samartha sAhityakAra hatA. keTalAka ziSyoe samayasuMdaranA sAhityasarjanamAM paNa madada karI hatI. vAdI harSanaMdana emanA mukhya ziSya hatA. emaNe nAnA-moTAbArekagraMthonI saMskRta bhASAmAM racanA karelI che. jJAnadhArA-1 183 jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasuMdare sudIrgha AyuSya bhogavyuM hatuM. potAnI apratimavidvatA, saMyamI sAdhujIvana, guNagrAhakatA ane udAracarita vRttine lIdhe teo mAtra potAnA gacchanA ja nahIM paNa samagra samAjanA teo sarvasAmAnya sAdhu banI gayA hatA. tema chatAM temanI uttarAvasthAmAM vRddhAvasthAnI parAdhInatAne lIdhe temane ghaNo mAnasika paritApa veThavo paDyo hato. tenuM eka kAraNa saM. 1687mAM gujarAtamAM paDelA bhayaMkara duSkALanuM hatuM. itihAsamAM A duSkALane 'satyAsIyA dukALa" tarIke varNavAyelo che. samayasuMdaranI saghaLI kAvyakRtiomAM temanI satyAsIyA duSkALa varNana chatrIsI' aitihAsika daSTiesavizeSa mUlyavAna che.saM. 1687mAM gujarAtamAM paDelA e mahAbhayaMkara dukALano anubhava khuda kavine potAne paNa thayo hato. bubhUkSa kiMna karoti pApam e uktine sArthaka karanAro A bhISaNa duSkALa manuSya pAse kevA kevA pApa karAve che tenuM AbehUba varNana kavie A chatrIsImAM karyuM che. samayasuMdare 90 varSanuM AyuSya bhogavyuM hatuM. saM. 1730 nA caitra suda- 13 nA divase amadAvAdamAM hAjApaTelanI poLanA kharataragaccha upAzrayamAM teo kALadharma pAmyA hatA. emanA eka praziSya kavi rAjasome temane aMjali ApatA lakhyuM che'aNasaNa karI ANagAra, saMvata sattara ho saya biDore; ahamadAbAda majhAra - paraloka pahutA ho caitra sudi terase." prakhara vidvAna, samartha sAhityakAra, siddhahasta kavi evA samayasuMdara jainazAsananA zaNagAra hatA. temanuM utkRSTasaMyamI sAdhu jIvana ane temanA vipula sAhityanI noMdha jaina itihAsanA pRSThomAM suvarNa akSare lakhAi che. agaNita vaMdana ho e mahAna jyotirdharane ! =jJAnadhArA-1 184 = janasAhitya jJAnasatra-1= Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakAratvamAM jainadaSTi padmazrI DaoN. kumArapALa desAI (jANItA sAhityakAra jainadarzananA AMtararASTrIya khyAtiprApta ciMtaka, gujarAta, samagrabhArata ane videzanA aneka gauravavaMtA pAritoSaka evorDa jemane prApta thayAM che. zikSaNa sAhitya ane saMskRtine anulakSIne karela kArya mATe bhArata sarakAra taraphathI DaoN. kumArapALa desAine padmazrIno khitAba enAyata karavAmAM Avyo che ane teozrI jinazAsananuM gaurava vadhAranAra mUlyaniSTha sAhityakAra, che.) jaina patrakAra eTale zuM ? cothI jAgIra gaNAtA patrakArane koI jAti, jJAti ke sImAthI bAMdhI zakAya kharuM ? enI AsapAsa koI dharmavizeSanI lakSmaNa-rekhA AMkI zakAya kharI ? svAbhAvika rIte ja Ano uttara nakAramAM ja Ave, paraMtu eka arthamAM e patrakAra evo hoya ke je patrakAra to hoya ja, paraMtu e sAthe enI pAse virala ane viziSTa evA jaina-darzanamAMthI sAMpaDelI AgavI daSTi hoya. jaina ItihAsa pAsethI maLeluM anubhavabhAthuM hoya. jinazAsananA vyApaka tattvonuM enI AMkhamAM aMjana hoya, jaina dharma pAsethI prApta jIvanakalA hoya ane emAM nihita mUlyo mATenI niSThA hoya. vartamAna samayamAM patrakAratva jagatamAM amuka viziSTa abhigama ke daSTivaMtapatrakAro jovA maLe che. Aje keTalAkapatrakArone amerikana patrakAra kahevAmAM Ave che. A patrakAra amerikAnAM daSTibiMduothI ghaTanAonuM tAraNa Apato hoya che. agiyAramI sapTembara pUrve amerikana patrakAra AtaMkavAdanI ghaTanAne deza-vizeSanA saMdarbhamAM joto hato. AvI ghaTanAomAM e koI rAjakIya IrAdo jotuM hatuM, have vizvamAM banatI AtaMkavAdI ghaTanAone jAgatika daSTie ekasUtre sAMkaLIne jue che ane vaizvika AtaMkavAdI saMgaThanonA kAryanA saMdarbhamAM ene mUlave che. vaizvikaeNghaTanAone jJAnadhArA-1) ( 1858 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amuka cokkasa abhigama dharAvato patrakAra kevI rIte mUlave che ane samaya badalAtAM kevAM navAM samIkaraNo sAdhe che eno khyAla uparanA udAharaNa parathI AvI zakaze. Ama jaina patrakAra e patrakAra to haze ja, paraMtu khIcaDImAM jeTaluM mIThAnuM mahattva hoya che teTaluM mahattva tenI jaina dRSTinuM haze. e jaina-ttvanA saMskAro, jaina dharmanI paraMparAo ane jainadarzananI mahattAnA pariprekSyamAM ghaTanAone mUlavato raheze. eka nArInA garbhamAM rahelA bALakanuM hradaya gaMbhIra khAmIo dharAvatuM hatuM. Adhunika vijJAne nArIgarbhamAM rahelA e bALakanA hradaya para oNparezana karIne adbhuta siddhi meLavI. jo garbhastha zizupara zastrakriyA karavAmAMAvI na hota to vaijJAnikonuM kahevuM hatuM ke A bALaka jiMdagIbhara gaMbhIra bImArIomAM paTakAyelo raheta ane rugNa jIvana gALIne akALe mRtyu pAmata. vijJAnanI AvI aneka siddhionI jANakArI jaina patrakAra jarUra rAkhaze. kampyUTara, roboTa ke TaeNknolaoNjInA vikAsa sAthe eno nAto haze, Ama chatAM e A vijJAnane prazna karaze ke tame eka bAju hradayanuM pratyAropaNa karo cho to bIjI bAju nirdayatAthI mAnavIno saMhAra kare tevAM zastronAM khaDakalAM zA mATekaro cho ? mAnavInA jIrNa aMgone badale navA aMgo nAMkhIne mAnavIne lAMbu jivADavAnI koziza karo cho ane bIjI bAju samULagI mAnavajAta nAza pAme tevAM zastro zA mATe sarje cho ? eka bAjuthI kutrima buddhi (ArTIphIziyala InTelijansa) no asIma vikAsa sAdho cho ane bIjI bAju mAnavabuddhine vizvakalyANagAmI kema karatA nathI ?udhogonI AMdhaLI doDa cAlatI hoya, tyAre jaina patrakAra paryAvaraNanI ane jayaNAnI vAta tarapha dRSTi rAkhIne mUlyAMkana karaze. jaina patrakAra evo vicAra mUkaze ke A vijJAna pAse koI nizcita dRSTi ke dizA che kharI ? kepachI vaijJAnika pragatinI pUrapATa doTa lagAvato mAnavI potAnuM lakSa khoi beTho che ? TaeNknolojIno vikAsa bhUkhI mAnavajAtinA kalyANamAM keTalo sahAyaka bane che ? AvatI kAle vijJAnane Avo paDakAra pheMkanAra koI vicArazIla patrakAra maLe e Avazyaka che. jJAnadhArA-1 186 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina patrakAratvanI eka bIjI saMbhAvanA para daSTipAta karIe. dharma e toDanAruM nahi, paNa joDanAruM paribaLa che. ApaNA dharmadarzananA vizva kalyANakArI tatvo patrakAratvanA mAdhyama mAraphate jagatanA cokamAM mUkavAM paDaze. ekko hu mANasajAI (AkhI mAnavajAta eka bane) kahenArA jainadharmamAM evAM saMvAdI tattvo che ke je Adhunika jIvananI viSamatA, vedanA ke viphaLatAne dUra karI zake. Aje varSothI ekabIjA sAme kAramI duzmanAvaTa dharAvatA amerikA ane raziyA ekabIjAnA vicArone Adara ApavA mAMDyA che. Aja sudhI yuropanA sAmyavAdI dezo ane binasAmyavAdI dezo vacce mAtra eka ja vyavahAra hato ane te paraspara pratye dhRNA, upekSA ane napharatano.gorbIcephe vaicArika mokaLAzanuM vAtAvaraNa sarjAyuM ane pariNAme vizva enuM e rahyuM. paNa vizvanI bhAvanAono nakazo badalAvA mADyo. AvI vaicArika mokaLAzane ApaNe anekAnta daSTithI jarUra nIrakhI zakIe. mahAtmA gAMdhIjIne dakSiNa AphrikAmAM jaina dharmanA anekAMtavAdanA siddhAMtono paricaya thayo. temaNe svIkAryuM ke Ane kAraNe teo zIkhane zIkhanI daSTie ane musalamAnane musalamAnanI daSTie jotAM zIkhyA. hiMsAnI Toca para pahoMcyA pachI have ahiMsAno avAja saMbhaLAya che, tyAre e ahiMsAne cheka bhagavAna mahAvIre pravartAvelI sUkSma ahiMsA sudhI laI javAnuM kArya jaina patrakAranuM che. vizvanA pratyeka praznone dharmasaMskAranI daSTithI mUlavI zakAya. Aje saMtatiniyamana ane garbhanivAraNa aMgenA vivAdo parAkASThAe pahoMcyA che. A praznonA mULamAM dharmasaMskAra rahelA che. amerikAnI sarakAra kahe che ke ame vastIvadhAro ocho karavAnA kAryakramamAM mAgo teTalI Arthika madada ApIzuM ane jarUra paDe enuM abhiyAna calAvIzuM. AnI sAthosAtha A ja sarakAra ema kahe che ke garbhanivAraNanI bAbatamAM ame eka rIte rAtI pAI paNa nahi ApIe. A ja rIte dharmadaSTipUta patrakAra pratyeka sAmAnki ane Arthika praznonI AgavI bhUmikA sAthe chaNAvaTa karI zakaze. jaina jJAnadhArA-1 (187 =3 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma paryAvaraNa sAthe pragADha nAto dharAve che, tethI paryAvaraNalakSI dRSTithI eka audhogika parivartanonI samIkSA karavI joIe. Arthika bAbato ane bhautikatAnI doDa vacce eNe aparigrahanI jIvanazailInI jikara karavAnI raheze.dharmasaMskAranI A dRSTi vartamAna Arthika praznone paNa vyApI vaLaze. moTA udyogo, sarakArI khAtAMo ke benkomAM ja nahIM. paNa have tIrthakSetranI peDhIonA vahIvaTamAM paNa TreDa yuniyanano prazna satAvato hoya che. Ave samaye jaina patrakAra zuM karaze ? e karmacArIonI vAjabI vaLatara meLavavAnI vAtane jarUra Teko Apaze, paraMtu enI sAthosAtha e kaheze ke pagAranI kAMTokAMTa tamAre kAma karavuM paDaze. vyaktigata jIvanamAM dharma mUlyaprasthApananuM kArya kare che. dhana-saMpatti pratye jaina dharmano Agavo dRSTikoNa che. e saMpattimAM mAlikIpaNAno hakka joto nathI. cAnI dukAne kAma karanAra cAvALAne eno mAlika kahe ke bheLaseLavALI cAnI bhUkIno upayoga karIne cA banAvaje. tyAre dharmabhAvanA dharAvato e cAvALo hiMmatabhera kaheze ke bhale mArI nokarI jAya, paNa huM AvI cA nahi banAvuM ? barAbara e ja rIte jaina patrakAra khumArIthI potAnAM mUlyo mATe khapI javAnI taiyArI rAkhaze. AjanA samayamAM ekTIvIsTa patrakArono mahimA che. mAtra kalamathI nahi, paNa sakriya rIte e praznamAM joDAIne jAgRtinI jehAda sarje che. vIra narmade enAM DAMDiyo dvArA samAjasudhArAnI jehAda jagAvI ane potAnA aMgata jIvanamAM paNa sudhArA karI batAvyA. karasanadAsa mULajIe satya prakAza mAM sAmAjika sudhArAnI himAyata karI ane ene mATe vakhata Ave Apattio sahana karI saurASTranAM aDhIso jeTalAM dezI rAjyonI dabAyelI prajAne jAgRta karavA mATe zrI amRtalAla zeTha saurASTra patrono prAraMbha karatA lakhyuM : :: e vartamAnapatro AjanI kALI zAhIthI nahi lakhAya, e to lakhAze amArA lohInI lAla zAhIthI. emAM duHkhanA, vedanAnA, baLavAnA pokArathI that jJAnadhArA-1 188 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharatI ghaNaghaNI UThaze. rAjAonA dila tharatharaze ane emanAM siMhAsano DolavA mAMDaze.prajAkalyANanA navA yajJo ame vartamAnapatronAM kAryAlayomAM mAMDIzuM. zrI amRtalAlazeThe dezI rajavADAomAM rAjAonI johukamI ane prajAnA zoSaNano citAra meLavavA jAnanI bAjI lagAvI hatI. veza badalIne cheka rajavADAonAM aMta:pura sudhI pahoMcIne teo sAcI hakIkato meLavI lAvatA hatA. zrI amRtalAla zeTha, zrI sAmaLadAsa gAMdhI ane zrIkakalabhAi koThArIe saurASTranI prajAnI janajAgRti mATe akhabAro zarU karyA ane sakriya rIte satyane paDakhe UbhA rahyA. AjanA ekTivisTa patrakAro kalamathI virodha pragaTa kare che ane pachI e praznono bhoga bananArAone kalamathI sAtha paNa Ape che. jaina patrakAra pAse AvI sakriyatA ke kriyAzIlatA hovI joie. patrakAratva vrata banavuM joie, vRtti nahi. eNe potAnI kalamathI aniSTone pragaTa karavAnAM che ane potAnA puruSArthathI ene dezavATo ApavAno che. AvA patrakAre aMdha rUDhicustono ke saMkucita saMpradAyavAdIono sAmano karavA mATe naitika hiMmata dAkhavavI joie. ghaNIvAra patrakAranA svataMtra avAjane hiMsAtmaka ke Akramaka humalAo dvArA ke kharcALa adAlato mAraphate gUMgaLAvavAnI koziza thAya che. kyAreka jaina patro eraTAiTa kampArTamenTa jevAM lAge che. kyAMka mAtra samAcAra hoya che, to kyAMka phakta ahobhAvayukta lakhANo hoya che. Ane badale pRthakkaraNAtmaka abhigama apanAvavAnI jarUra che. kyAreka vaijJAnika daSTikoNano abhAva lAge che ane ethIya vizeSa maulika arthaghaTananI achata dekhAya che. jemake bhUgarbhamAM aNudhaDAkAo thatA rahe che. akhabAramAM vAMcIe chIe ke bhUgarbhamAM cArasomo eNTamabomba phoDavAmAM Avyo. A samaye evo savAla jAgavo joie ke bhUgarbhamAM ATalA badhA aNuvisphoTa karavAnI jarUra zI ? ekano eka prayoga vAraMvAra zA mATe ? hakIkata evI che ke =jJAnadhArA-1= Y189 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNubombanI judI judI zaktio mApavA mATe A prayogo thatA hoya che. eka bomba evo hoya ke jenA 65 TakA zakti dhaDAkA (Blast) mAM jatI rahe, 20 TakA jeTalI zakti vaparAya. have bIjo bomba evo hoya ke dhaDAkAmAM mAtra 20 TakA jeTalI zakti vaparAya ane reDiyo ekTIva kiraNomAM 80 TakA hoya. Ama eka bombamAM mANasa mare tevo Azaya rakhAya che eNe bIjA bombamAM mANasa ocho mare, paNa milakatano pUro nAza thAya evo irAdo hoya che. AjanA jagatane saMhAramAM ja nahIM, paraMtu judA judA prakAranA saMhAramAM rasa che. patrakAra Adhunika saMdarbhamAM vicArIne ahiMsAnA siddhAMta dvArA saMhAra aTakAvavAno Agraha rAkhaze. AmAM jainadharmanI ahiMsAnI vibhAvanA dvArA vAta rajU thavI joie. vartamAna samayamAM hiMsA ane jAtIyatAne samUhamAdhyamoe bahekAvI dIdhA che, jaina patrakAra AnI sAme ahiMsA ane sayaMma-jIvananI vAta mUkIne AjanA vizvane adhaHpatanamAMthI ugAravAno prayatna karaze. AjanA jaina patrakAratvamAM vartamAna pravAhone dharmasaMskAranI daSTithI mUlavavAno abhigama hovo jarUrI che. Ane huM eplAiDa rilijiyana' (Applied religion) kahIza. A eka evI phUTapaTTI che ke jenAthI tame kapaDuMmApI zakazo ane kAgaLa paNa mApI zakazo. mAtra savAla e phUTapaTTInA upayogano che. ene yogya saMdarbhamAM rajU karavAnI daSTino che. ApaNA darzana ane graMthomAM badhI ja bAbatono samAveza thayelo che, paraMtu ene vartamAna saMjogomAMsamajavAnI cAvI tamArI pAse hovI joie. Aje pazcimanA vicArakoe mAnavajIvanane Huil SZAI HIERAS 211 HIV - 'The less I have, the more I am' 211 ja vicArane lakSamAM rAkhIne jaina dharmamAM AlekhelI aparigrahanI bhAvanAnI mahattA batAvI zakIe. AryonI saMskRtimAM gAyane pavitra gaNIne ene mAtA kahevAmAM AvI hatI. Aje Adhunika arthamAM gAya mAnavajAtanI mAtA che te ApaNe jJAnadhArA-1 190 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzAvI zakIe. gAya chANa Ape, jemAMthI khAtara thAya ane baLataNa paNa maLe. gAya dUdha Ape jenAthI mAnavajAtanuM poSaNa thAya. vaLI eno baLada khetIkAmamAM ane gADAmAM vaparAya. A rIte manuSya jAtipara gAye anekadhA upakAra karyA che. mAnavajAtane gAyathI je lAbha thAya che. tenA vikalpo Aje paNa kharcALa ane paravaDe nahi tevA che. AmadharmapUta daSTi dharAvatA patrakAre A vAta pragaTa karavI joie. pratyeka viSayano saMdarbha dharma sAthe sAMkaLavAmAM Ave to e sAmayika bIja patro jeTaluM rasaprada ane adhatana banI zake. gujarAtamAM enI jIvAdorI samI narmadA yojanAnI Thera Thera carcA cAle che. A samaye jaina patrakAra e tarapha paNa daSTi doDAvaze ke AmAM pazu-pakSI DubI jAya nahi te mATe enuM kai rIte sthaLAMtara thai zake ? AvI ja rIte e tIrthasthAnone hariyALA banAvavAnI pravRtti ke pAMjarApoLane svanirbhara banAvavAnI kAmagIrI samAja samakSa dharaze. AvuM jainadaSTinuM arthaghaTana vAMcavAnI jainetarane paNa jijJAsA raheze. AjanA patrakAratvamAM be tarAha spaSTapaNe jovA maLe che. eka prakAra evo che ke Aje samAjamAM je kaMi cAlI rahyuM che te cIlAcAlu bAbatone vaphAdAra hoya che. teo paraMparA ke rUDhinI daSTithI paNa kyAreka praznane jotA hoya che. AvA patrakArone ApaNe 'kanpharmisTa" (Confirmist) kahIzuM. jyAre patrakAratvano baujo prakAra te maulika arthaghaTanano che. AvAM arthaghaTana carcA ke vivAda jagADe che, paraMtu AvA vivAdathI DaravAnI koi jarUra nathI. hakIkatamAM te vivAda thAya te ja A arthaghaTanano hetu hoya che. bhaviSyamAM jaina patrakAratve taTastha praznone paNa potAnI vicAraeraNa para caDAvavA paDaze. bihAranA jamInamAlikoe bhUmisenA racIne harijanonI nirdaya hatyA karI. A samAcAro ane emAM thatAM nirdayI zoSaNane paNa patramAM sthAna maLavuM joie. jyAre AjanA ApaNAM moTAbhAganAM patro mAtra samAcAra ane te paNa potAnI AsapAsanAM maMDaLanA jJAnadhArA-1F 191 - jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAcArapatro banIne aTakI gayAM che. AvAM nathI enuM mUlya mAtra maMDaLanI mAhitImAM ja samApta thai jAya che. AthI kyAreka evuM samIkaraNa jovA maLe ke dharmaviSayaka patra eTale zuSka vAto karatuM akhabAra. ene nIcovo to paNa kaMi na maLe. ene to mAtra raeNpara kholIne bAjue mUkavAnuM hoya. na AvI sthiti ghaNI vedanAjanaka kahevAya. akhabAra eTale akhabAra ! emAM mAhitI, vizleSaNa ane rasapradatA hovAM jarUrI che. emAM vyavasAya karatI jaina mahilAnI samasyAnI carcA paNa AvavI joie. A aMge 'rIDarsa DAyajesTa' tarapha ApaNe najara karIe. aneka bhASAmAM pragaTa thatuM `rIDarsa DAyajesTa' vizvamAM bahoLo vAcakavarga dharAve che emAM caritra vArtA, TucakA, uktio, kRtinA saMkSepo - badhuM ja Ave. paraMtu A sAmAyika tame daseka varSa vAMcazo to tamAruM mAnasa pracchannapaNe amuka prakAranuM thai jAya che. enuM saMpAdanakArya evI rIte karavAmAM Ave che ke jethI khristI dharmamUlyonuM pratipAdana thAya. bAhya dRSTie rasaprada kathA ane vArtA hoya, paNa enI pAchaLa khristI dharmanA pratipAdanano dora satata vaheto hoya. patrakAratAnI khUbI ja e che ke e tamane jANa paNa na thAya e rIte tamAruM mAnasa palaTI nAkhe. patrakAranA lohImAM dharma pharato hoya to ja enAmAM AvI jIvaMta dharmadRSTi jAge. AjanA jaina sAmAyikomAM Avo anubhava thAya che kharo ? jo thAya to e patra ane patrakAra saphaLa banI zake. jaina patromAM ahobhAvayukta lakhANonI bharamAra jovA maLe che. vijJAnanI koi navI zodha thAya eTale tarata ja A patro lakhaze ke amAre tyAM to varSa pahelAM A zodha thai cUkI che. amArA dharmagraMthomAM enuM bayAna paNa maLe che ! majAkamAM ema paNa kahI zakAya ke sekanDa klAsanA DabbAnAM bAraNAnI pahoLAi keTalI hovI joie te vize paNa vedamAM lakheluM che. AvA jJAnadhArA-1 192 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdha ahobhAvamAMthI mukta thavuM joie. ene badale vijJAna ane dharmanuM sAmaMjasya sAdhavuM joie, kAraNa ke uttama dharma ane vijJAna eka ja dizAmAM cAle che; emanI vacce koi visaMvAda nathI. dharma kaheze ke aNagaLa pANI na pIvAya. rAtribhojanano tyAga karo. ukALeluM pANI pIo. kAyotsargakaro. vijJAna paNa vizleSaNa ane prayogane aMte A ja vAta kaheze. dharma kaheze ke kadI jUThuM bolazo nahi. manovijJAna kaheze ke juMbolazo to aneka mAnasika graMthiono bhoga banazo. ApaNe ApaNA siddhAMtone saMkucitatAnA sImADAmAM bAMdhI dIdhA che ane tethI vizvavyApI mahattva dharAvatI ghaTanAo uvekhAya che. koi jJAtinuM chApuM haze to mAtra jJAtimAM ja enI AkhI duniyA samAi jaze. saMpradAyanuM chApuM haze to e potAnA sImADA oLaMgI bIjA saMpradAyanI kalyANakArI ghaTanAno ullekha paNa nahi kare. je aMgreja sattAne mahAtmA gAMdhIjI e dezamAMthI hAMkI kADhI. e ja aMgreja prajAnA eka mAnavI lorDa eNTanabaroe jagatane "gAMdhI" philmanI bheTa ApI. ijharAyalamAM 'varlDa vejiTeriyana kaoNMgresa' nuM Ayojana thayuM. A ja ijharAyalamAM gelIlI nAmanI TekarInA DhoLAva para AmirIna nAmanuM zahera vasAvavAmAM AvyuM. A zaheramAM mAtra zAkAhArIone ja praveza maLe che. amerikAnA zikAgo rAjyanA eka gAmaDAmAM zAkAhArI ja vasI zake che. laMDananA hAiDa pArkamAM prativarSa vejiTeriyana relI yojAya che ane emAM sahu zAkAhAranA zapatha paNa letA hoya che. AvI jagatavyApI ghaTanAonuM jaina patrakAre Alekhana karavuM joie. mAnava bepaguM prANI nathI, kiMtu svapna-zIla prANI che. ApaNe paNa eka evuM svapna sevIe ke AvatIkAlanA patrakAratvamAM jainadaSTino viniyoga thAya. ene pariNAme jagatane dizA ane darzana maLe ane vizvadharmanA dhAraka evA ApaNe jagatakalyANamAM yatkiMcita phALo ApI zakIe. jJAnadhArA-1 193 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako ane patrakAronI bhUmikA -ku. taralA dozI (yu.ke ane yu.esa mAM jainadarzana para pravacano Ape che. jainaprakAza'ane 'bAlajyota nA saMpAdaka maMDaLamAM che temanA nibaMdha syAdavAda ne evorDa maLela che.) vizvadarzanomAM jainadarzananuM sthAna viziSTa che. AdinAtha baDhaSabhadeva paramAtmAthI prAraMbha pAmatI A vartamAna covIsIno ItihAsa darzAve che ke jainadharmatIrthanA sthApaka ane pravartaka tIrthakaro kevalajJAnanI prApti bAda caturvidha tIrthanI sthApanA kare che ane tethI ja teo tIrthakara kahevAya che. bharata, airAvata ane mahAvideha kSetromAM tIrthakaranI saMkhyA ane kALanuM vaividhya hovA chatAM caturvidha tIrthanA tAttvika svarUpamAM kazo taphAvata hoto nathI. ahIM ApaNe bhagavAna mahAvIra svAmInA pariprekSyamAM caturvidha - saMghanI vicAraNA karIe to paNa svarupa sarva - sAdhAraNa ja raheze. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kevaLajJAnanI prApti bAdadharmanA rakSaNa, saMvardhana ane samAyojana mATe sthApela caturvidha saMghamAM jeTaluM gauravavaMtu sthAna sAdhu-sAdhvIjInuM che, eTaluM ja gaurava zrAvaka-zrAvikAne paNa Apela che, eTaluM ja nahIM zAstrakAra to zrAvaka-zrAvikAne sAdhusAdhvIjInA ammApiyA" tarIke oLakhAve che. aneka janmonA puruSArtha pragaTayA hoya evA keTalAka ucca puNyavaMta AtmAo ja sarvotkRSTa evo sarvaviratidharma svIkArI zake che, jyAre zAsana prabhAvanA ane saMrakSA to dezavirati-dhAraka zrAvaka - zrAvikA dvArA ja akhaMDa rahI avirata saphaLatAne vare che. jJAnadhArA-1 - 1940 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karuNA sAgara, vizvavatsala caramajinezvara mahAvIrasvAmIe AtmakalyANanA kendrabiMdune jeTaluM mahattva ApyuM che eTaluM ja mUlya vyavahArajIvana ane vyavasthAtaMtrane lakSI dharmanuM AcaraNa pradhAna banAvyo che.pratyeka AtmAnuM dhyeya to sarvavirati bhAva ja darzAvyo che paraMtu zrAvakazrAvikAnA jIvananI pradhAnatA paNa abAdhita rAkhI che. vyAvahArika bhUmikAesAdhutA siddhana thAya tyAM sudhI traNa manoratha Atmapradeze bhAvavA chatAM zrAvakAcAra ja temanA mATe sulabha rahe che. mahAvIrasvAmIe sAdhusAdhvIjI mATe samAcArI darzAvI che to zrAvakAcAranI paNa upAsakadazAMga Adi AgamomAM vizada chaNAvaTa karI che. bhAratanI be mukhya zramaNa paraMparAmAM jaina ane bauddhono tulanAtmaka abhyAsa jainadharmanI viziSTatA mATe tenI caturvidha saMgha vyavasthAnae yaza Ape che bhArata bahAra prasarela paraMtu bhAratamAM ja pratidina kSINa thaI rahela bhauddhaparaMparAmAM zramaNa-zramaNInA khabhe ja dharmasaMvardhana ane saMrakSAno bhAra mukyo hovAthI jyAre prakhara zramaNa ke zramaNI na hoya tyAre dharma kSINa thato dekhAyo che jyAre jaina paraMparAnA rathanAM cAra cakoe gatinAM avarodhaka paribaLone phAvyA che. Aje bhAratavarSamAM lagabhaga12000 sAdhusAdhvIjIo dharmadhurA vahana karI rahyA che, to eka karoDa zrAvaka-zrAvikAo tene sahayoga ApI rahela che. ati mAmulI paraMparAbheda sAthe vartamAnamAM cAreya phirakAnA zrAvakazrAvikAo dharmAnuSThAno ane zrAvakAcAranI AcArasaMhitA nibhAvI rahela che. jainadharmamAM digaMbara ApnAyanA apavAda sAthe dIkSA ane mokSa prAptino adhikAra strIne prApta che. strInuM A gaurava ItihAsanuM eka suvarNapRSTha che. kadAca kahevuM hoya to ema paNa kahI zakAya ke Aja sudhI jJAnadhArA-1 195 | jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharA arthamAM dharmaparaMparAnA vahanamAM strIono phALo haMmezAM mukhya rahyo che. A thaI jaina dharmaparaMparAnI sAmAnya bhUmikA; have eka DokiyuM ItihAsanI ArasImAM karIe to bhAratavarSamAM eka kALakhaMDamAM dhArmika kSetre spardhAnA ghoDApUra umaTayA hatAM, jaina ane hiMduo, jaina ane bauddho, Ama vidharmIo vacce saMgharSa cAlato hato tyAre jainadarzananI saiddhAMtika vicAradhArA ke ciMtanadhArA sAthe pUrNarUpe susaMgata na hoya tevI keTalIka lokabhogya ane saraLa upAsanA ke ArAdhanA paddhationuM AkarSaNa thayuM ane kriyA ke anuSThAno rUpe teno moTA pAyA para svIkAra thayo, svIkArane anurUpa tarko paNa lokamAnya banI jainaparaMparAmAM bhaLI gayA. Agama paraMparA sAthe AcArya paraMparAno samanvaya thayo ane mahAprabhAvaka AcArya bhagavaMtonA prabhAva heThaLa jaina samAja bevaDI vicAradhArAmAM gati karavA lAgyo. Agama paraMparAnI oTa ane AcArya paraMparAnI bharatImAM keTalAMka vidhi-vidhAno ane anuSThAno mATe matamatAMtaropaNasarjAyA, sAmAnyajana mATe avaDhavano AraMbha thayo, mAnavasvabhAva sahaja DhALa tarapha DhaLato ja rahyo - spiritual ochuM ane ritual vadhu evuM vAtAvaraNa sarjAvA lAgyuM. chatAM Agama paraMparA avicchinna rahI zakI, ene zAsanapatinA prabaLa puNyano prabhAva kahIe to ayogya nathI. eka tarapha jainettaro sAtheno saMgharSa to bIjI tarapha jaina paraMparA jALavavAnI ane vikasAvavAnI mathAmaNe keTalAMka prabaLa paribaLo paNa janmAvyA. Aja kadAca jainettaro sAthe saMgharSanI bhUmikA nahivata gaNIe to AMtarika saMgharSanI bhUmikA baLavAna banI rahI che. maMca para ekatAno jhaMDo laI beThelAM ApaNI vacce haThAgraha-daDhAgrahakemaulikatAnA nAme aneka saMpradAyo phAlI phUlI rahyA che. anekAMtavAdanI buniyAdapara Ubhela jainadharma ekAMtamatanI nAgacUDamAM bhIMsAI rahela che. saMkSepamAM kahIe to, jainadharma mATe Aja eka taraphathI AMtarika AkramaNa ane bIjItarapha bhautikavAdanA bAhya AkramaNanA kAraNe te zraddhAnA mULamAM prahAra veThI rahela che. AnI jJAnadhArA-1 196 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADaasara e che ke ApaNe lokabhAgya ane janamanoraMjaka aMzonA gulAma banI tene ja dharmarUpe svIkArI rahyA chIe.dharmapracAranuM mahoruM paherI zaithilya Ave ane udAratAnA bahAne AcaraNa sarakatuM ja jAya evI bhUmikA sarjAi rahI che. A vikAsa kahevAya ke rakAsa? Ano uttara kadAca samaya ja Apaze, paraMtu ApaNI akhaMDa zraddhA kahe che ke paramapitAnuM panotuM zAsana akhaMDapaNe 21000 varSanI yAtrA pUrNa karaze ja. A vikAsayAtrAmAM saMto (satIjIo)nI bhUmikA viSe vicArIe to prakRSTa puNyanA prAgaTaya sAthe prabaLa purUSArthathI jinezvara kathita sarvaviratinA vikaTa mArge cAlatA jaina zramaNa-zramaNIonuM jIvana - 'astitva ja eka moTuM AzvAsana che; AzvAsana nahIM paNa AzIrvAda che. vItarAganI AjJAmAM rahI ajoDa kArya karavAnI AMtara - bAhya zakti 'saMtatva' mAMsamAyela che. saMsAramAM saMtanuM hovuM eja pRthvIne patananI gatimAMthI udbhUta karI zake che. e AMtarika paribaLanA svIkArapUrvaka saMtonI vyavahArika bhUmikA vicArIe to jainaparibhASAnA jaMgalonI ghATImAM aTavAyA vinA saraLatAnI keDIe jIvana vikAsanuM mArgadarzana karAvI samAjane dizAsUcana e kare, lokakalyANanAM kAryonA Adezaka nahiM paNa nirdezaka bane, jainamunione mizanarIo banAvavAnI jarUra nathI, muni maTI munima banavAnI paNa temane jarUra nathI. zramaNa zaktinuM saMvardhana ane rakSaNa e samAjanI naitika nahiM AdhyAtmika javAbadArI che. sAdhu-sAdhvIjI ane zrAvaka-zrAvikAnIparasparanI javAbadArIno laya cUkAya to pachI pralaya ja sarjAya. vartamAna yuga paDakArano yuga che.sAdhu-sAdhvIjI samakSa paDakAra che. svAra kalyANaka siddhathavAno. sAdhanAmayajIvanamAMthI pragaTatI zaktino durvyaya na thAya te rIte vADAbaMdhI, vyaktigata pUjA, sAMpradAyikatAnuM dhImuM jhera UtArI sAdhu samAja tenI prabhAvaka zaktino prayoga kare. kSullaka ane kSaNika svArthoke AkarSaNo temane sparzI na jAya teTalI sajjatA sAthe zramaNa saMsthA 'jainatva" sAthe susaMgata na hoya tevI eka paNa pravRttimAM kahevAtA jJAnadhArA-1 G197 -jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakone sahayoga ApyA vinApragaTa ane prabaLa virodha darzAvavAnuM naitika baLa vyakta kare, nivRttinA mArganA vartulanuM kendrabiMdu chUTI na jAya ane chatAM vartula vikasatuM ja rahe evI cAritraniSThA tenA lalATanuM tejomaya AbhAmaMDaLa race ane tenA sevya padanI rakSA kare. saMto sevya che. sevaka nahIM, e svayaM na bhUle ane zramaNopAsakone bhUlavA na de. sAdharmika kalyANanI vartamAnanI tIvra mAMgane pahoMcI vaLavA kharA arthamAM prerakabanI svastha, samRddha, sajAja aNe svadharma priya zramaNopAsakonuM vizva sarjAvAmAM mArgadarzaka bane e bhUmikA AjanI sauthI prathama mAMga che. sAdhunA mArgadarzana vinAno zrAvakasamAja haMmezAM adhUro ja rahe. jaina zrAvako jagatamAM haMmezAM vizvanA dAnavIromAM mUrdhanya sthAne rahyAM che. AvA dAnavIro jainadarzananA prANasamI sarva jIvonA kalyANanI bhAvanAne sAkAra karI zake che.nAmI, anAmI dAtoonuM sthAna gauravavaMtu che ja. jaina dharma dAna' zabda sAthe aparigraha bhAvane joDe che. parigrahasaMjJA toDavAnA utkRSTapragaTatuM dAna ane e paNa AtyaMtara tapanA bAhya lakSaNarUpa jo hoya to e dharmanuM aMga, anyathA vyavahAra kriyA mAtra ja gaNAya evI samajaNa sAthe dAnavIro jo dAnanIgaMgA vahAveto jainadharmaprabhAvanAnA aneka kAryo saMbhavita banI zake. zrI bhagavatIjIAgamanI vAMcanA sAMbhaLatA gautama (goyama) zabda kAnamAM jeTalI vakhata paDe eTalI sonAmahora mUkI 36000 suvarNamudrA dvArA Agama pracAra-prasAra karanAra pethaDazA hoya ke duSkALo nivAravA dhana bhaMDAra khullA muktA dAnavIro hoya! vastupALa, tejapALanI jinezvara bhakti hoya ke puNyAzrAvakanI sAdharmabhakti hoya jainaItihAsa tejasvI tAralAthI jhaLahaLato ja rahe che. A prakAzamAMthI preraNA laI, kIrtidAna, ahaM poSaka ke preraka tuccha dAnonI vibhAvanAmAMthI bahAra AvI dAnavIro temAM dAna dvArA caturvidha tIrthanA uddhAramAM ananya phALo ApI zake. saMsAranI koI paNa kalyANapravRtti Arthika sahayogavinA =jJAnadhArA-1F 198 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhavita nathI. ahiMsAnI ArAdhanA karavA, karAvavA, anumodavA paNa 'atha' nI jarUra che AvA udAradAtAonuM mArgadarzana karavA tIvra buddhimatA ane prakhara pAMDitya dharAvatA dUradezI ane ArSadRSTA vitavarganI AvazyakatA rahe che. vidvAnonI bhUmikA haMmezAM samAjamAM mUrdhanya rahI che. sarasvatInA pUtro sivAya jagatane kalyANanI keDI koNa cIMdhI zake? kamanasIbe vartamAnamAM jaino jeTalA vyApArI ( lakSmIputro) dekhAya che teTalA vidvAno (sarasvatI putro)nathI dekhAtA tema kahevuM taddana ayogya to nahIM ja kahevAya ne? samajadArI pUrvaka tATasthya ane tulanAtmaka rIte vIravANIno droha na thAya tevI sajjatA sAthe vitAno prayoga karavo te sau prathama kartavya ane vaizvika darzana pravAhanA abhyAsa mATe khullI mAnasikatA e pharajiyAta kartavya gaNIe to jainadarzana vartamAna jIvanamAM kaI rIte upakAraka ja nahIM, anivArya che enuM vAstavika ciMtana pradhAna kartavya che. maulika matadarzananA moha vinAzAstrajJAnanuM vaphAdArI pUrvaka nIra-kSIranA vivekathI uttama jIvana mUlyo vizva samakSa mUkavAno samyak purUSArtha mukhya kartavya banI rahe che. Ama vidvAno mukhya, pradhAna ane pharajiyAta kartavyanI trevaDI bhUmikA nibhAvI jyAre zodha-satya viveka ane varNanazaktinA caurAhA para le che tyAre dIvAdaMDI banI jAya che. svAdhyAya, lekhana, manana, ciMtana, prakAzananA stare AMtararASTrIya kSitija para tenuM yogadAna ApI zake, ane uttama patrakAratvano Adarza siddhakarI kompyuTara vagere Adhunika upakaraNono sahayoga laIjainapratomAM bhaMDArAyela jJAnane vizvanA khUNe khUNe pahoMcADavA hastapratonI jALavaNI, saMvardhana, mUlyAMkana, prakAzananI javAbadArI laI zake. nirbaLa thatI yAdadAsta, vyaktigata purUSArthamAM zramalAghava ane doDadhAmanA yugaprabhAvathI bhIMsAtI mAnavajAta kaMTha paraMparAthI jJAnano vAraso nibhAvanAra nathI tyAre jJAnadhArA-1 199 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ komyuTaranA upayogathI sAyabara lAIbrerI sarjI zake. ekaC.D mAM seMkaDo graMthono samAveza, eka vakhatanA prayatnathI banela C.D haMmeza mATe priMTIMgano zrama, samaya ane dhana bacAve che ane vizvanA koI paNa khUNe jijJAsune saMtoSI zake. to vidvAno A dizAmAM paNa AgaLa vadhe te vartamAna samayanI mAMga che. alabatta sAdhano parAvalaMbana ane je te dizAnI zakti hAsanI ADa asara to nipajAve ja che. chatAM kALa prabhAvane anurupa badalatA saMyogamAM upayogI kArya svIkAra - e paNa jarUrI gaNI zakAya. dharmakSetre thatI sarasvatI putronI avahelanA ane upekSAnI bhUla sudhArI sArasvatonI pUjA ane Adara sAthe yogya mUlyAMkana paNa thAya te jovAnI javAbadArI jaina samAjanI che. vidvAna kharA arthamAM syAdavAdano pUjArI na bane to sAkSarAH viparItA rAkSasAH bhavanti' jevuM thAya mATe vidvAno tenI javAbadArI nibhAve e paNa eTaluM ja jarUrI che. AjanuM jJAnasatra vidvatajanonI abhivaMdanA che ema kahIe to asthAne nathI. Ayojakone abhinaMdana. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-16 200 200. {nAsAhitya jJAnasatra-|= tya jJAnasatra-1) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, ane patrakAronI bhUmikA -pro. navinacaMdra kubaDiyA (jayahiMda koleja muMbainA gujarAtI vibhAganA adhyakSa, muMbai yuni.nA borDa opha sTaDIsa ina gujarAtInA sabhya, DaoN. Ara.e. mAzelakara lAipha TAima acivameMTa avaoNDanA vijetA navInabhAi dAdaranI paryuSaNa vyAkhyAnamALAnA adhyakSa che.) ApaNe sahu jANIe chIe tema jaina dharma atyaMta prAcIna ane vizvadharma banavAnI saMpUrNa kSamatA dharAvato dharma che. Ama chatAM te vizvadharma banI zakyo nathI. mAtra 2000 varSa jUno khristI dharmavALA aneka dezo che. mAtra 1500-1600 varSa jUno IslAma dharmavALA aneka dezo che. lagabhaga 2600 varSa jUno bauddhadharmanAM paNa thoDAMka rASTro che. jyAre ApaNA ATalA prAcIna ane vizvadharma banavAnI kSamatA dharAvatA jainadharmI kahI zakAya tevuM jaina rASTra che ? ekeya jaina rAjya kahI zakAya tevuM rAjya che? are ekeya evuM vartamAnamAM zahera paNa che? A paristhiti Atmadarzana ane prAmANika vicAraNA mAgI le che. jainadharmano vistAra vyApa eTalo ocho kema ? eka kAraNa to evuM lAge che ke 'ahiMsA' e jainadharmano prANa che. ahiMsAnI bAbatamAM jainadharme atyaMta atyaMta sUkSma vicAraNA karI che. vanaspatikAya, agnikAya, trasa Adi jIvonI paNa hiMsA na thAya te aMge viziSTa vicAraNA jainadharmamAM thaI che. Ano pratyakSa jIvanamAM amala karavAnuM azakya nahito ghaNuM kaparuM che. jainadharmanA ochA prasAranuM A paNa eka kAraNa che. paraMtu mAtra A ja kAraNa nathI. ApaNo jainadharma atyAre saMpradAyo ane, vADAo ane peTA vADAomAM vaheMcAI gayo che. digaMbara, zvetAMbara, derAvAsI, sthAnakavAsI, terApaMthI, chakoTI, AThakoTI, tapAgaccha, khataragaccha Adi keTalA badhA vibhAgo ane peTA vibhAgo ! cAra to mukhya saMpradAya ane dareka saMpradAyamAM paNa vibhAgo. jJAnadhArA-1 201 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka vibhAgomAM paNa AcAryonA anuyAyIo tarIke pAchA vaNalakhyA vibhAgo. ApaNA ekAda vizALa saMpradAyamAM to evuM paNa jovA maLe che ke amuka upAzrayomAM amuka AcArya ane tenA sAdhuo UtarI zake paraMtu te ja saMpradAyanA anya AcAryanA sAdhuo na UtarI zake. A paristhiti che. pariNAma rUpe ApaNAmAM samagratayA ekatAno abhAva che. jema khristI dharmanA sarvocca dharmagurUpopa che, tema ApaNA sahunA jainadharmanA eka ja gurU e atyAre zakya to nathI ja, kalpanA bahAranI vAta che, AnA kAraNe ApaNe ghaNI bAbatamAM pAchaLa rahI jaIe chIe. sarva saMpradAyonA AcAryo ane TrasTIo vicAre to sAruM. jaino mAtra bhAratamAM ja vasatA nathI. dhaMdhArthe, abhyAsa arthe athavA anya kAraNasara vizvanA aneka bhAgomAM jaino vaselA che.briTana, AphrikA, amerikA Adi dezomAM jainonI saMkhyA moTI che. teo jyAM che tyAM jainadharma uttama rIte pALavA ane pAmavA Icche che.paraMtu ApaNA pUjya gurubhagavaMto paMcamahAvratadhArI che, ane teo sarve bhAratamAM ja che. teo paMca mahAvratadhArI hovAthI vimAna dvArA tyAM jaI zakatA nathI. pariNAme dUranA dezomAM vasatA jaino gurubhagavaMtonA yogathI vaMcita rahI jAya che. banavA joga che ke ekAda be peDhI pachInAM temanAM saMtAno dharmavihoNA banI jAya. alabatta, keTalAka vidvAno samayAMtare, AmaMtraNa maLavAthI tyAM jarUra jAya che.koIka sAdhusAdhvIjIo potAnI rIte chUTa laI temane dharmapamADavAno prayatna kare che. alabatta teo vivAdamAM paNa rahe ja che. paraMtu A badhI saMkhyA ati jUja che. AcArya tulasIe temanA saMpradAyamAM AnA karelA upAya yogya lAge che. temaNe paMcamahAvratadharI nahIM tevA, paraMtu saMsAranAma tyAgI, prabhunA ane temanI vANInA rAgI samaNa ane samaNIonI prathA zarU karI che. teo koI paNa vratanA bhaMga vinA videza jaI tyAM satata anya saMpradAyanA AcAryoe paNa 'sAdhusaMmelanamAM AnuM anukaraNa karavAnuM jJAnadhArA-1 202 - jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakkI karI, amala karavA jevo che. jainadharmano tethI vistAra thaze ane aneka zrAvaka-zrAvikAo dharma pAmaze. jainadharma aMge eka mata evo paNa pravarte che ke "yuvAno jaina dharmathI vimukha thatA jAya che." alabatta temanedharmAnurAgI banAvavA ane zaktizALI banAvavA aneka dharmaguruo zibiro dvArA prayatnazIla che ja. chatAM sarerAza yuvAna dharmaniSTha ochA che. jainadharmamAM vartamAnamAM jJAna ane kriyA para ghaNo ja bhAra apAya che. tenA pramANamAM sevA para ocho bhAra apAya che. jo sevA para sauthI vadhu bhAra apAya, cAlo jinAlaya" ne badale 'cAlo jinAlayathI janAlaya' evuM sUtra Ave to A racanAtmaka, mAnavatAnA kAmathI yuvAno to AkarSAya ja. uparAMta mahAna racanAtmaka mAnavatAnuM kArya thAya. eka AdivAsI, sagarbhA strIne pUche ke thoDA divasa pachI tArI prasUti che. tane tenI ciMtA nathI? to te kaheze "bAjuvALA phAdhara, madhara, bradhara ke sisTara mArI prasUtinI vyavasthA karaze mane ciMtA nathI" tene khristIo para zraddhA che. vizvAsa che. ApaNe jaino sevAdharmane agratA ApI Avo vizvAsa utpanna na karI zakIe? atre e yAda karavuM asthAne nahi gaNAya ke bhAratabharamAM sahuthI vadhAre dAna jeno Ape che. jyAM jyAM derAsara, upAzraya, sthAnaka ke jaina dharmasthAna baMdhAya tyAM tyAM eka nAnakaDuM davAkhAnuM, Arogya kendra ke zALA - mahAzALA bAMdhavAnuM paNa TrasTIoe rAkhavuM joIe. zravako, TrasTIo ane mahAtmAo mATe agharuM nathI. mAtra eka abhigama keLavavAno che. tenAthI lAMbAgALe, anAyAse jainadharmanI pratiSThA ane vyApa paNa vadhaze. binasAMpradAyika bhArata sarvadharmane mAna ApI vyAyadharmanI prabhAvanA karI zake che. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 2 03 203 nUrjanasAhitya jJAnasatra-1= | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAno prayatna kare che. paraMtu temAM kharekhara to kAMI saMpradAya mATe kAma thatuM ja nathI, sivAya ke rAjakAraNIoe potAno roTalo zekavo hoya, pariNAme skUla kolejanA abhyAsakramamAM jainadharmanI viziSTa vAtonI apekSA asthAne che. te khoTApUravA ApaNe ApaNe gAmaDe gAmaDe ane dareka zaheramAM pAThazALA kholI che. hajAro zikSako adhyApananuM kArya kare che. chatAMyamAbApo ane vidhArthIone AkarSavAmAM pAzALAone ghaNI ochI saphaLatA maLI che. hetu, bhAvanA ane prayatno sArA hovA chate saphaLatA na maLavAnA mULamAM zikSakonA pagAronI bAbatamAM lobhavRtti ane arvAcIna abhigamano abhAva jaNAya che. pagAra dhoraNa AkarSaka na hovAthI paMDito ke vidvAno A tarapha DhaLatA nathI,gRharathoke gRhiNIo ApArTaTAIma kAma karavA Ave che jemanAmAM nathI pUruM jJAna kenathI keLavaNI kauzalya. dezanI keTalIka uttamapAThazALAomAM UMcA pagAranA vidvAna adhyApako. sakriyatA, pravRttio ane prabhAvanA tathA TrasTIo tathAsAdhu bhagavaMtono jIvaMta rasavageree bhAga bhajavyo che. jo ApaNA saMta satIo paNa pAThazALAnI niyamita mulAkAta le to paNa ghaNuM kArya thAya. jaina TrasTo dvArA skUlo cAlu karavAmAM Ave athavA jaina TrasTo dvArA cAlatI vartamAna skUlonA TrasTIo paNa mana para le to sarakArI niyamono bhaMga karyA vinA bALakomAM nAnapaNathI jainatva siMcI zake. jaina zrAvako ane sAdhuo sAthe maLIne A karI zake kharA. zikSaNanI bAbatamAM AvI ja pecIdI paristhiti keLavaNInA mAdhyame karI che. vartamAna sadImAM vadhune vadhu bALako aMgrejI mAdhyama tarapha kheMcAI rahyA che, khAsa karIne zaheromAM. tene gujarAtI bolatA jarUra AvaDe che paraMtu lakhatAM ke vAMcatAM AvaDatuM nathI. ApaNA dharmanA graMtho saMskRta, prAkRta, abhabraza, jUnI gujarAtI ke gujarAtImAM che. A aMgrejI mAdhyamavALI peDhI jaina tattvavALA graMtho kema samajI zakaze? ApaNe kaMI badhA pustako aMgrejImAM bhASAMtarita karI zakaze nahi. jJAnadhArA-1 204 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI pAse lAkho hastaprato che. te to temanA mATe nirarthaka ja nIvaDaze. vartamAnamAM keTalA sAdhu mahAtmAoe keTalAMka sUtrone aMgrejI lipimAM utAryA che. paraMtu te sAmAyika pratikramaNa pUratAM ja, jAgavAnI jarUra che. aMgrejI mAdhyamamAM bhaNatuM bALaka dhoraNa pAMcamuM pAsa kare, hindI mULAkSaro AvaDI jAya ke tarata tene gujarAtI zIkhavavuM joIe. AmAM mAbApa Adi samagra kuTuMbe bhUmikA bhajavavAnI raheze. nahi to AvatI peDhI ghaNe aMze dharmajJAnathI vaMcita rahI jaze. saMgho paNa AmAM bhUmikA bhajavI zake. zikSakonA pagAradhoraNanI vAta karI che tyAre sAthe tevI ja bIjI vAta paNa vicArI laIe. ghaNAM dharmasthAnako, derAsaro ke upAzrayo ke saMghono vahIvaTa kathaLato jAya che. kAraNa ke ApaNI pAse hoMziyAra, sakSama. niSThAvAna, dharmapremI evo sTApha nathI athavA ati ocho che. kAraNa? tenuM kAraNa che pUjArIo ane menejara AdikarmacArIonA ochApagAro. A eka prakAranuM zoSaNa ja che. temAM dRSTi badalI udAratAno abhigama apanAvIzuM to vAstavikatA sudhI pahoMcAze.ghaNe aMze TrasTIo, saMsthAnA karmacArIonuM jarUrI mAna paNa jALavatA nathI. vartamAna yugamAM dIkSAo ThIka ThIka pramANamAM thAya che. e svAbhAvika che ke teo khUba hoMzathI ane AtmonnatinI bhAvanAthI dIkSA le che ane saMgho paNa teTalI ja bhAvanAthI dIkSA Ape che. teonI saMgho, zrAvako vaiyAvacca paNa uttama kare che. paraMtu ghaNI vakhata eka ja saMghADAmAM 400-500 ke vadhAre sAdhvIjI bhagavaMto hoya che. AcAryo saMkhyA vadhAratA jAya che. paraMtu pachI temanA abhyAsa ane utArAnI (upAzrayonI) pUratI vyavasthA thatI nathI. muMbaI jevA zaheramAM amuka saMpradAyomAM sAdhvIjI bhagavaMtone upAzraya khAlI hoya to paNa utaravA maLatuM nathI. jJAnadhArA-1 205 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe ja dIkSA Apela ApaNA ja sAdhvIjI bhagavaMtonI AvI avahelanA ApaNe ja karIe? TrasTIo ane pachI samagra saMghe vicAravuM rahyuM. A ja sthiti zaheramAM sAMjanI gocarInI bAbatamAM che. covihAra karanAra ati ochAM. tethI sAMje vahelI rasoI teTalA ja gharomAM thAya, pariNAme sAMje gocarI vahoravAmAM sAdhu-sAdhvIone ghaNI ja agavaDa paDe che. dareka saMghamAM sAMje amuka gharomAM vahelI rasoI karavI ja evuM nakkI karAya to sAdhu vaiyAvacca sArI thAya. A sAthe eka gaMbhIra prazna paNa Ave che. khUba sArI rIte dIkSA le ane teTalI ja sArI rIte mahAtmAo dIkSA pALe paraMtu koIka vakhata mAnava nabaLAIne kAraNe koIka khalana thaI jAya. tevuM paraMparAthI thatuM AvyuM che. A sahaja che. tyAre A bAbatane saMghanA agraNIoe sArAsArano vicAra karI patAvavI joIe. jarUra paDe to temanA guru bhagavaMtone sAthe rAkhIne saMgha ane dharmanA hitamAM ati kaDakAIthI paNa kAma levuM paDe . kyAreka mArga kADhavo paDe. kyAreka ghaNuM kaparuM paNa hoI zake. jarUrI badhAMja pagalAM laI dAkhakhalo paNa besADavo paDe. A badhuM zAsananA hitamAM karavuM ja joIe. paraMtu te cAra divAlanI aMdara. A vAto chApe na ja caDavI joIe. vartamAnapatroe investigative journalism nA nAme aneka vakhata vAtone cagAvI cagAvIne jainadharmanI avahelanA karI che. patrakAroe A bAbatamAM saMyama rAkhavo joIe . ane patrakAra jo saMyama na rAkhe to jaina saMghoe je vartamAnapatrano bahiSkAra karavo joIe. ahI media nI javAbadArI moTI che. vartamAna yugamAM AsapAsa je kaMI dekhAya che temAMthI keTalIka bAbato Apa sahunI samakSa mArI vivekazakti mujaba rajU karI che. A koI zAstrokta vAto nathI tethI koInA bhinnamata paNa hoI zake. to te bAbatamAM micchAmi dukkaDam 3 jainasAhitya jJAnasatra-1 janasAhitya jJAnasatra-1 20) 206 ) jJAnadhArA-1 = jJAnadhArA-1 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako ane patrakAronI bhUmikA -chAyA zAha (amadAvAdanA jainadharmanA abhyAsu chAyAbena avAranavAra jainasAhitya samAroha ane paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM pravacano Ape che, jainadharmanA viSaya para pIeca.DI no abyAsa karI rahyA che.) vartamAna saMghanA sthApaka : / vartamAna caturvAdha saMghanA saMsthApaka IkSavAku vaMzanI jJAta zAkhAmAM janmelA mahAugra tapasvI, jina, sarvajJa, zramaNa nigrantha, AptazreSTha, dharmacakrI devAdhideva covIzamA bhagavAna mahAvIrasvAmI che. sthApanA, sthaLa, samaya : (?) Aje paNa enA cAre pAyA majabata che. Aje, sUrimaMtranI ArAdhanA karatA AcAryo, zAsananI rakSA karatA, bhaNatA ne bhaNAvatA upAdhyAyo, ugra tapa karatA sAdhuo joIne kahevAnuM mana thAya che ke A ImArata aDIkhama che. caturvidha saMghanI vartamAna sthiti H vartamAna caturvidha saMsthAne sakSama rAkhavAmAM ApaNI AjanI carcAnA mukhya pAtro, saMto, vidvAno, lekhako, dAnavIro ane patrakAronI zuM bhUmikA che te viSe vicArIe eka to A saMsthAne surakSita rAkhavA A badhA kaI bhUmikA bhajavI rahyA che ane tene uttarottara vadhu suzobhita banAvavA teo kaI bhUmikA bhajavI zake. jJAnadhArA-1 207 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtonI bhUmikA sau prathama sAdhu-saMto viSe vicArIe to zAstromAM AcAryane gaNadhara sama gaNadharA" ane 'tirthIyara samo sUri' arthAta tIrthakara bhagavAnanI gerahAjarImAM tIrthakara sama kahyA che. Aje AvA ghaNA AcArya bhagavaMto zAsananI dhUrA saMbhALI rahyA che. upAdhyAya bhagavaMto jJAnadAna pradAna karI rahyA che ane sAdhu bhagavaMto vaiyAvacca, tapazcaryA ane jJAnaprApti dvArA zAsanane sIMcI rahyA che. pratyakSa sevA karatAM mAnasika ane te karatAM AdhyAtmika sevA tIvra hoya che. A saMgha saMsthAnA sabhyo potAnuM vyaktitva jALavI zaktA che. tenuM mukhya kAraNa saMtonI A AdhyAtmika sevA che. potAnA AcAronA prabhAva dvArA te duSitatattvone dUra rAkhe che. hemacaMdrAcArya jevapUrvAcAryoe sAdhutAne leza mAtra choDyA vagara jIvananI dareka paLo zruta sevAmAM samarpe che. saMto sAdhutAne bhoge kazuM ja na kare. A temanI mahAna AdhyAtmika sevA che. saMghane tenAthI dIghArtha prApta thAya che. saMto paropakAra kare te mATe potAnuM sarvasva tyajI de paraMtu pavitratA tyaje nahIM. kAraNake paropakAranuM AcaraNa paNa AtmAnI pavitratA vadhAravA mATe che. tethI paropakAra karavA pavitratA to khovAya ja nahI jainasaMghanA saMtonI dinacaryA e AjanA yuganuM eka Arya che. Aje temanA AcaraNanI mahekathI ja jaiNa saMgha mahekI rahyo che. potAnI bhUmikA teo vaphAdArIpUrvaka nibhAvI rahyA che. paraMtu AjanA saMjogo jotA evuM vicAravAnuM mana thAya ke saMto AjanA saMjogomAM jJAnapradAnanI pravRttine vadhu mahattva Ape to ghaNuM kalyANa thAya. saMto jo zAstronI vAto bhASAMtara karIne temanA hAthamAM mUke to khAtarIpUrvaka kahI zakAya ke yuvAnavarga tene jhIlIne AkhA yuganI sIkala pheravI nAkhe. hamaNAM amadAvAdamAM pU. yazovijayajIe batrIza, batrIzI' graMthano AThabhAgamAM gujarAtImAM vivecana sAthe anuvAda karavAnuM prazaMsanIya kArya karyuM. AvAM aneka kAmo karavAnI jarUra che. jJAnadhArA-1 -208 = janasAhitya jJAnasatra-1= Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAnanI bhUmikA vidvAnonI bhUmikA viSe vicArIe to kharI rIte dareka zrAvaka vidvAna hovo joIe. svAdhyAya karI vidvatAprApta karavI eto prabhu mahAvIranI AjJA che. prabhu mahAvIranA samayamAM taMgiyA nagarInA lagabhaga badhA ja zrAvako vidvAna hatA bhagavatIsUtramAM prabhu mahAvIrane pUchAyelA 36000 praznomAMnA keTalAka prazno tuMgiyA nagaranA vidvAna zrAvakonA pUchAyelA che. vartamAna samayamAM paNa vijayadharmasUrijIe banArasamAM sthApela 'yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA' ane mahesANAanI zeTha veNIcaMda sUracaMdabhAIe sthApela pAThazALAe aneka vidvAnone janma Apyo. paMDita sukhalAlajI, becaradAsajI, haragoviMdadAsa, paMDita prabhudAsa becaradAsa pArekha, bhagavAnalAla IMdrajI, bhAMDArakara, satIzacaMdra, vidhAbhUSaNa, dalasukhabhAI mAlavaNiyA, bhogIlAla sAMDesarA, harIlAla kApaDiyA, munizrI jinavijayajI, munizrI jaMbuvijayajI, paM chabIladAsajI, paM mukatabhAI, paMDita dhIrUbhAI ane ApaNI samakSa upasthita para darzana abhyAsI paMDita zrI jitubhAI, vartamAna vidvajanonA pitAmaha jevA DaoN. ramaNalAla cI zAha ane mahAna pitAnA vidvAna putra zrI kumArapALa desAI, guNavaMta bhAI ane anya vidvajano. sAmAyika, pratikramaNa, kAyotsarga, vagere rojanI kriyAonuM sUkSma svarUpa lokone samajAve, nita navA banatA jIvanamaMdiromAM beThelA prabhujInuM mUlya samajAve, aticAra eTale zuM te samajAve, tapAcAra thI maLatA adbhuta AnaMdanuM rahasya samajAve to kathA sAthe jJAna bhaLatA tenA adbhuta, alpaniya pariNAmo prApta thAya. vidvatajano bIjI e vAta para lakSya Ape temanA vArasadAro taiyAra karavAnuM. temanA jevI yogyatAvALA vArasadAro taiyAra haze to jainasaMghanI jJAnadhArA-1) 209) jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIvAjyota vadhu divya banaze. Aje paryuSaNa vyAkhyAnamALAomAM vidvAna vaktAonI khoTa jaNAya che. paradeza jainadharmano yogya pracAra-prasAra karanAra yuvAna vidvAno alpa che. 'gurU karatAM savAyo' evA ziSya keTalA che. lekhakonI bhUmikA lekhakonI bhUmikA viSe vicAra karIe to 'bahuratnA vasuMdharA' ema kahevAnuM mana thAya. jainazAsananA gaganamAM lekhakarUpI asaMkhya tAralAo dedIpyamAna che. siksena divAkara, AcArya haribhadrasUri, sAmaMtabhadra, devacaMdrasUri, pUjyapAdajI, gaMdhahAsti, kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryajI, u. yazovijayajI, vartamAnanA A. rAmasurijI, bhuvanabhAnusUrijI, ratnasuMdarajI, caMdrazekharavijayajI, tarUNaprabhajI jevA aneka saMtoe dvAdazAMgInA vividha viSayo para potAnI kalama calAvI che. vartamAnamAM paNa sughoSA, divyajIvana, kalyANa, prekSAdhyAna, dharmadhArA AvA ghaNA sAmAyikomAM ghaNAM lekhako vicAradhArA pragaTa kare che. badhuM ja suMdara che. sAtvika che. basa, vartamAna lekhakone eka vijJapti karavAnuM mana thAya ke temanA lekhanano viSaya mahattama tattvajJAnano rahyo che. jaina darzananA bIjA viSayono bahu ocho sparza thAya che. jema ke paurANika kAvyo paumariyama, tathA samarAI kahA, kuvalayamAlA jevA sAhityika graMthoke Aryuveda-gaNIta vagerenA graMtho ke azokakhAravela jevA zilAlekho ke zilpo, sthApatyo A badhA viSayo para khUbaja ochuM lakhAya che. jekobIe lakhyuM che ke bhAratIya sAhityamAM jaina sAhityano bahu moTo phALo che. jo vartamAna lekhako A badhAja viSayone Avare to jaina prajAne potAne maLela A vividha vArasAthI pote keTalA dhanavAna che teno khyAla Ave. temanI jJAnanI jijJAsAnI bhUkha vadhe. dAnavIronI bhUmikA jainadharma mATe evuM sAmAnya rIte kahevAya che ke lakSmI jainone varelI gaMjJAnadhArA-1 210 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tenuM eka rahasya e che ke jaina zrImaMto lakSmI ne satkAryo mATe sahaja rIte tyAgI zake chene tevIja rIte lakSmI temanI sAthe svayaM pAchI AvIne vasavATa karavAnuM pasaMda kare che. jaina zreSThI jagaDuzAhanuM nAma dAnavIro cheka bhUtakALathI Aja sudhI vividha kSetromAM udAra hRdaye dAna ApI rahyA che. vividha paurANika hastapratonI sAcavaNI, bhaMDAro, kabATo A badhA surakSita rAkhavAmAM dAnavIrono moTo phALo che. jinamaMdironI bhavyatA, samRddhi badhu ja dAnavIrothI ja che. tapovana, mahAvIra jaina vidhAlaya, virAyatana, zrAvikAzALA jevI saMskAra sIMcatI saMsthAomAM paNa dAnavIrono bahu moTo phALo che. sAdharmikonuM jatana, sAta kSetranI samRddhi badhuM ja dAnavIronI sahAyathI vyavasthita cAle che. A dAnathI dAnavIro paNa aDhaLaka puNya kamAya che. bhavAMtaramAM paNa A dharma ane taka maLe tevuM puNya teo prApta kare che.lakSmIno moha choDavAnuM A kAma atyaMta kaThIna che. prazaMsanIya che. lakSmI sAthe nAmano paNa moha choDe to zrImaMtAI dIpI UThe ane parabhavanuM paNa uMcuca bhAtuM baMdhAya. kAraNake nAmano mahimA mRtyu pachI maTI jAya che.maryA pachI navo janma laI koI potAnA bAvalA pAse Ave to pote paNa te bAvalAne kyAM oLakhI zake che ? guptadAna UMcuM puNyAnubaMdhI puNya baMdhAve che. patrakAronI bhUmikA prathama amadAvAdamAMthI `jaina dIpaka' nAmanuM mAsika patra pragaTa thayuM A patrathI jaina patrakAratvano dIpaka pragaTathayo. te Aja sudhI akhaMDajhaLahaLe che.. saM 1959 thI 1982 mAM badhA phIrakAnA maLIne 600 thI vadhu jaina patro pragaTa thayA che. prathama tabakkAnA jainadharmaprakAza, jaina hitecchu ane jaina sAptAhika A traNeyanuM AgavuM pradAna che. aitihAsika mAhitI dharAve che. jJAnadhArA-1 211 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA tabakkAmAM 1910 thI 1959mAM mukhapatra ane sAdhu saMcAlita patroe / mukhya kAmagIrI bajAvI, jaina jyoti jevA mAM paramAnaMda kApaDiyA ane dhIrajalAla bApAderAe bALadIkSA, devadravya, vagere praznone laI sArI carcA thaI. pariNAmarUpe paryuSaNa vyAkhyAnamALA astitvamAM AvI. tithi carcA tIrthonI mAlikI, devadravyanI vyavasthA, sAdhvAcAra nI zithilatA, jinAgamono duraupayoga, kriyAdharmanI avagaNanA A badhA prazno ubhA thayA che. A popaDAonae rIpera saravA tene vyavasthita karI raMgarogAna karavA patrakAro mahattvano bhAga bhajavI zake che. patrakAro cAre phirakAnI pariSado ekaThI karI vicAronI Apa-le karI avyavasthAne dUra karI zake che. patrakAro bIjuM kAma e karI zake che ke Aje jyAre samagra vizva vAsanA, yuddha, azAMti, vera, dveSa tarapha haraNaphALa bharI rahyuM che tyAre jaina patrakAro, jainadarzananA syAdvAda, ahiMsA, asteya, aparigrahanA siddhAMtone vizvabharamAM keLavavA adhaMtana sAmagrIno upayoga kare ane samagra vizvane kalyANarAja banAvavA zaktimAna bane. saMkSiptamAM kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke caturvidha saMgharUpI ImAratano prANa saMto che. vidvAno tenuM mastaka che. lekhako tenA hAtha che. patrakAro tenA paga che ane dAnavIro tenA alaMkAra che. badhAja potAnI bhUmikAne yogya rIte, prazasta rIte bhajave to prabhumahAvIranuM A zAsana haMmezAM jayavaMtu varte. 'jainama jayati zAsanam jJAnadhArA-1 212 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti aNe temAM saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako ane patrakAronI bhUmikA - DaoN. haMsA zAha (bhAratIya vidyAbhavana muMbainA graMthAlaya sAthe saMkaLAyelA haMsAbena jainasAhitya samAroha ane jaina jJAnasatramAM avAranavAra abhyAsapUrNa nibaMdho rajU kare che ane jaina ekeDemInA vijhITIMga prophesara che.) caturvidha saMghanI sthApanA, bhagavAne karI che. bhagavAnanA nirvANa pachI emanA anubhavajJAnane jene ApaNe zruta ane Agama kahIe chIe, teno AsvAda ApavA ane levA ApaNA sAdhu-sAdhvIbhagavaMtono tema ja zrAvaka-zrAvikAno phALo ananya che. tyAgI gurUoe khabhe jJAnanI kAvaDa nAMkhI, tenA bhAre bojane lAkaDInA TekethI upADI, pagapALA cAlI, keDa vaLI jAya tyAM sudhI ane dhoLAM Ave tyAM sudhI jahemata uThAvI, jJAna pipAsu eka eka jaNane gurubhagavaMtoeniyaMtraNapUrvaka ane IcchApUrvaka jJAna ApyuM ane Aje paNa ApI rahyAM che. gAmegAma, deza deza jJAnabhaMDAro banyA jethI zAstra saMgraha ane lakhANono mahimA vadhato ja cAlyo. prAcIna tema ja madhyakAlIna je bhaMDAroe siddhasena, samaMtabhadra, hiribhadra, akalaMda, hemacaMdra, yazovijaya ane buddhisAgara janmAvyA. te ja bhaMDArone have ApaNe pustakAlayo (lAyabrerIo) jJAna maMdiro, sarasvatI maMdironA nAme oLakhIe chIe. temAM vividha viSayo ane vividha saMpradAyonuM jJAna saMgharAtuM cAlyuM, enI sAthe ja lekhaka varga Ubho thayo. lekhanakaLA vikAsa pAmI ane abhyAsI varga paNa vadhyo. A rIte jaina jJAnano AcAra je maukhika paddhatithI cAlI rahyo hato te AjanA yaMtrayugamAM aneka pheraphAro sAthe ApaNI samakSa che. dharmanI daSTie mahAvIrano eka ja saMgha chatAM gAma, zahera ane pradezonA bheda pramANe e saMgha nAnA nAnA bhAgomAM vaheMcAto gayo. durdevathI jJAnadhArA-1 | 213 jenasAhitya jJAnasatra-1E Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDelA zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI, terApaMtha vagere. A saMgha cAra bhAgomAM vaheMcAI gayo. nAnA nAnA gacchomAM pheravAto gayo, ane A badhuM chatAM jaina samAje bhagavAna mahAvIre vArasAmAM ApelA zreSTha, zAzvata ane sadA upayogamAM Ave evA be sAmAnya tattvo jevA ke ahiMsA-AcAra aNe anekAMta-vicAra, upAsanA ane vItarAgapaNAnI bhAvanAne surakSitatAthI eka sAMkaLamAM bAMdhI AgaLa pragati karye ja rAkhI che. Ama sahiSNutA ane jJAnanA pracAra mATe janamelAdharmanuM akhaMDatva sAdhubhagavaMto, vidvAno, saMto, lekhako ane patrakAroe temanA banatA prayatnothI jALavI rAkhavAnI koziza karI che. vartamAna paristhitimAM te AdaraNIya ane AvakAravA lAyaka che. jethI jaina samAja sAmAjika daSTie saMgaThita thato jAya che ane AjanA prasaMgane ja laIe to A saMmelane sAcA dilathI, buddhipUrvaka, sahakAra sAdhavAnI sAcI dizAmAM sAhasikatAnI pahela karI che. e na mAnavA jevuM eka kAraNa nathI. A ja kArya vartamAnamAM dharma che ema kahI zakIe. - sAdhubhagavaMtono keTaloka varga evo che ke jemAM gRhastho ane sAdhuo vacce tAdAtmayatA che. tethI karIne nava prajAne navazikSaNa, navA vicAra ane vicArasvAtaMtryathI paraMparAnuM saMtulana jALavavAno prayatna gRhastha ane gurabhagavaMto sAthe maLIne kare che. AjathI pacAsa-sATha varSa pahelAM keTalAka gurabhagavaMtoe pazcimanA navazikSaNanI asara ane te pacAvavAmAM zikSita gRhastha vargane taRyAra karavAnI pahela karI. pazcimanA navA zikSaNanI asarano eka bhaya hato ke ApaNI navI peDhIne tenA zikSaNa ke vicAra svAtaMtryamAM jUnI gharaDenI dhArmika vRtti ADe Avaze. jUnI gharaDenI dhArmika vRttine navazikSaNa ane vicAra svAtaMtryatAnI paribhASAthI parAmarjita karIdharmanA marmathI sugaMdhita karI che. tethI ja AjanA yuvako saMtone, vidvAnone, dAnavIrone, lekhakone ane patrakAronuM bahumAna jJAnadhArA-1 214 jaiinasAhitya jJAnasatra-1e Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. Ama dhIre dhIre samAjamAMthI navIna mAnasane pArakhanAra, doranAra ane teonI sAthe tanmaya thanAra koI ne koI satata nIkaLatA ja AvyA che. jUnA jamAnAmAM jaina prasiddha vidvAna gRhasthane loko sAdhu jeTalA samartha vidvAna nahotAM gaNatA, je ApaNe yuropanA zikSaNathI zIkhavAnI zarUAta karI. Ama Aje vyavahArika zikSaNa sAthe dhArmika zikSaNa ApathI zALAo uparAMta`jaina cera' mahAvidhAlayomAM zarU thaI. phakta hindustAnanA zaheronA mahAvidhAlayomAM ja nahipaNa videzonI vidhAlayo temaja mahAvidhAlayomAM paNa zarU thaI. sAdhubhagavaMtonA trIjA vargamAM sAdhuono prabhAva vyAvahArika kSetre eTale ke zrAvakonI bAbatamAM bilkula che ja nahi, kAraNa zrAvaka gRhastho sAdhu bhagavaMtone mAne, vaMde ane poSe teTaluM ja. jyAre te varganA jUnA ! ane navA mAnasa vacce vicArabhedatAya to teo jema bApa beTA vacce, mA dIkarI vacce, bhAI bhAI vacce thatI samajutI pramANe teno ukela lAve. Ama dhArmika bAbatamAM sAdhu bhagavaMtonuM dRSTibiMdu eja gRhasthonuM dRSTibiMdu. zAstro e ja gRhasthonAM aMtima pramANo, sAdhuo dvArA darzAvatA zIkhavavAno viSayo e ja gRhasthonA paNa abhyAsa viSayo, tema ja sAdhuoe pUrA pADelAM pustako e ja gRhasthonI vAMcanamALA ane lAyabrerI. mahAvIranA A vArasAnI asarathI ja gAMdhIjInI ahiMsA dvArA prApta thayela durlabha evI ApaNi svataMtratAno citAra sonAnA akSare vizvanA ItihAsamAM prasiddha che. ahiMsAnA A kAryamAM hiMduo tema ja jaino sAthe keTalAka musalamAna varga paNa joDAyo hato. enI asara hindustAna pUratI maryAdita na rahetAM vizvabharamAM vistarI che. jeno mojUda dAkhalo che nelsana maMDelA. dIrghadRSTi vicAra karIe to ahiMsA va. e naitika guNa che. A zuddha saMskAro jaLavAI rahezeto pavitra jIvananI vibhUtithI ApaNe kRtArtha thaIzuM. jaina ItihAsano dAkhalo laIe to kAlakAcArya koI sthUla mAlamilakata jJAnadhArA-1 215 jainasAhitya jJAnasatra-1| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe nahotA laDyA, temanI laDAI jIvananI pavitratA mATe ja hatI. ApaNe I.sa. 2003nI vAta karIe to IndradinnasUri ane traNathI cAra mahinA pahelAM ja nAnAlAla mahArAje lokone samajAvI sAta vyasanathI dUra rakhAvyA ane jaina saMghe jene lokapAla nAma ApIne sthApanA karI. Ama sAdhu bhagavaMtoe dezakAryamAM phALo Apyo. Ama hajAro varSathI mahattvanuM ane zaktisaMpannasAdhusaMghanuM astitva TakyuM che ane AvanAra hajAro varSa sudhI Ama ja TakI raheze tenI khAtarI che. A daSTine ApaNe vizvastare pahoMcADavAmAM sAdhubhagavaMtonI sthiratA, buddhipUrvakanuM teonuM sthAna ane kAryapradezane AMkI vizvalokonA jIvanamAMthI kSudratAo, kalahone viramAvI, najIvI bAbatomAM kharcA apAra zaktine durvyaya taraphathI savyaya tarapha vALavAnA temanA prayatnone phakta dezakalyANa nahi, paNa vizvakalyANa tarapha vALavAnuM bhagavAna mahAvIranI bhAvanAnuM zreya temanA phALe jAya che. jemAM jaina samAjanuM to kalyANa raheluM ja che. bhagavAna mahAvIranA sAdhubhagavaMto buddhanI bhASAmAM kahIeto dhamadAyada' eTale dharmavArasAnA sAcA hakadAro bhAgIdAro kahI zakIe. Ama jovA jaIe to A vizALa kAma ja yugadharma che. Ama saMyama sAdhanA svIkAro pachI sAdhubhagavaMto vinaya, kRtajJatA, jJAnaprIti, sahanazIlatA, udAratA vagere guNone kramazaH AgaLa vadhAratA AtmakalyANanI sarva pravRttione maitrI bhAvathI potAnAmAM otaprota kare che. sAthesAthe sarva jIvone mitra mAnI temanuM kalyANa cAhe che. temaja badhA jIvo sarvajJanuM zAsana pAmI potAnuM jIvana saphaLa kare ema Icche che. Ama teo vairAgyarasane ghoLI ghoLIne pIe che. tethI teonI vANImAM vairAgyano dhodha vahe che. ane teo aneka bhavya AtmAonA kalyANanA nimitta bane che.hiMsakane ahiMsaka banAvavA, dUrAcArIne sadAcArI banAvavA, svacchede caDatA mAnavone niyamamA lAvavA e ja teonA jIvanano sAtvika AnaMda hoya che ane teo Aje paNa kare che. HjJAnadhArA-1 216 216 | jainasAhitya jJAnasatra-1= jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna ApavuM ejIvana zuddhino eka prakAra che. bhagavAna mahAvIranI AtmapaumyanI daSTi jIvana zuddhinI vAta to AvI ja jAya che. jo tAtvika daSTie jIvana svarUpa zuddha ja che to te svarUpa keLavavA ane meLavavA bhagavAna mahAvIre kahyuM ke saraLa, sAduM ane niSkapaTa jIvana jIvavuM eTale jene jaina zailImAM caraNakaraNa kahIe chIe. raheNI karaNInI bAbatamAM eka bAbata mukhya samajavA jevI che ane te e ke karmathI maLelI saMpattino upayoga evo na karavo ke jethI emA ApaNI jAta ja khovAI jAya. dAnavIronI A bhUmikAmAM ApaNane jaina saMghanA ItihAsamAM sonerI akSaramAM kotarAyelAnAM nAmo yAda Ave che. jevo ke jagaDUzA, pethaDazA, bhAmAzA vagere vagere. jyAre vartamAna jaina saMghanI bhUmikAnI vAta karIe to dAnavIromAM kasturabhAI lAlabhAI dalapatabhAInA pUrvajothI zarU thayelo A ja bhUmikAe dAnano pravAha vahAvyo ane Aje paNa temanA vArasadAro vahAvI rahyA che je vartamAna samayamAM Adarane pAtra che. dAnavIrone dAnavIra banAvanAra ane temane sAtha ApanAra zrAvikAone paNa kema visarI jaIe. zrAvikAomAM paNa tejapALanI patnI anupamAdevI dravyopArjana karatAM utpanna thayelI rajabhArathI (karma bhArathI) jANe adhogatie javAne IcchatA hoya evA prANIo che. gheryasaMpana ane sUkSma-pratibhagavAna mahAvIre tAtvikarUpe sarva cetana tattva eka ja prakAranuM che, ahiMsA aparigraha ane anekAntanA trividha saMdezane temaNe jIvana dvArA te kALe siddha karI teno vAraso jainasaMghane Apyo. A siddhAMto agatyanA hoI samagra jIvanamAM te dhruvasthAne che. mahAvIranA vItarAgadvaitapaNAnA muddAne dhyAnamAM rAkhIne ja aneka vidvAna stutikAroe temanI stuti karI che. jyAre mAnatuMga AcArya stutya tattvane buddha kahe che. zaMkara kahe che, vidhAtA kahe che ane puruSottama kahe che. tyAre te sadgaNADhatanI bhUmikAne ja sparze che. AnaMdaghanajI mahArAja rAma, rahIma, kAna vagere jJAnadhArA-1 217 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAya pracalita zabdo vAparI evA ja koI paramatattvane stave che. gujarAtI madhyakAlIna sAhityamAM nayasuMdara, samayasuMdara, RSabhadAsa, cazovijaya jevA pratibhAzALI vidvAnoe paNa bhagavAna mahAvIrano maMgaLa vAraso saMbhALI rAkhyo. gujarAtI bhASA - sAhityano AraMbha jaina dhArAthI thayo che. Ama jaina aNagAro zrutabhaktithI zrutarakSA mATe kharekhara prayatna karatA. e zrutaparaMparAnI samaya samayanI navI goThavaNa, navA vicArono samAveza, Avazyaka saMkSepa-vicAra vagere badhu aNagAro ane zrAvaka vidvAnone AbhArI che. A bAbatamAM jaina sAdhvIo paNa pAchaLa nathI. soLamAM zatakamAM padamazrI (jaina) ane hamezrI (jaina - nayasuMdarajInI ziSyA) e gujarAtI kaviyitrIoe paNa potAno yathAzakti phALo Apyo che. arvAcIna yugamAM joIe to gujarAtI sAhityamAM AcArya vijaya labdhisUri ane AcArya vijaya kIrticaMdrasUrIno phALo ananya che. temaja zrAvakomAM DaoN.nathurAma premI, DaoN. dalasukha mAlavaNiyA, DaoN. sAgaramalajI jaina vagere evA aneka vidvAnoe jaina tattvajJAnane surakSita rAkhI aneka bhASAmAM prakAzita karyuM che. jaina zrutane vebara, yAkobI jevA videzI vidvAno, tema ja jainetara bhAratIya vidvAnoe vizvamAM paricita karyuM che. bhAratavarSamAM jainonuM prathama mAsika patra jaina dharma prakAza" saMvata 141 mAM pUjya zrI AtmArAmajI mahArAja ane temanA ziSya zrI zAMtivijayajI mahArAjanI AgevAnI nIce zarU thayuM, teo je viSaya Ape te para lekhako lekha lakhI prakAzita kare, A rIte jaina samAjamAM prathama lekhaka ane jaina patrakAritvanA pagaraNa jaina dharma prakAza nA prasAraNathI thaI. lekhakoe phakta dharma ke kriyAkAMDa viSe je lekho na ApatAM, jaina saMghamAM sAMsArika anartho jevAke kanyAvikraya, bALa vivAha, aneka patnI vivAha, kajoDAM vagerenA lekho lakhI loka jAgRtinuM kAma karyuM. jJAnadhArA-1, 218 na janasAhitya jJAnasatra-1e Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM jyAM zAstrIya vidyAonuM adhyayana- saMzodhana thatuM hoya tyAM sarvatra jaina vicAronuM sthAna anivAryapaNe levAya che. tethI lekhakonI daSTi evI hovI joIe ke je sAdhAraNa ane ucca koTinA vidvAnone saMtoSI zake. Ama teonI jainazveta pratyenI bhakti, paraMparAe maLelA AcAravicArano vAraso ane emanA saMgha uparanI lAgavaga e badhuM bahu kImatI che. jaina saMghamAM patrakAronI bhUmikA : ApaNe joIe chIe ke jainasaMgha tapa, tyAga ane AdhyAtmaciMtananA pAyA para che. dhArmika- AdhyAtmika bhAvanAno vikAsa teno pracAra-prasAraNa jaina patra- patrikAo vizeSa prakAre yogadAna ApI rahyA che. A patra- patrikAomAM dharma, darzana ane adhyAtmanI bAbatonI racanAo to Ave ja che paNa dhArmika jagatanI visaMgatAo, vikRtio, burAIo tathA ADaMbarapUrvaka thatI pravRttio para paNa khullAmAM virodha batAvI rahyA che. jaina jaina patro patrikAo AtmajAgaraNa ane naitikatAno saMdeza phelAve che. dhArmika vikRtionI viruddha thaI lokonuM dhyAna dore che. dhArmika sabhAva tema ja ekatA rAkhavAno saMdeza Ape che. parva ke tahevAronI yAda apAve che. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 2 19) 219 janasAhitya jJAnasatra-15 jana hitya jJAnasatra-16 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSya-purAvI DaoN. ramaNalAla cI. zAha (AMtararASTrIya khyAtiprApta vidvAna-DaoNramaNalAlacI. zAhamuMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA pUrva adhyakSa, jaina sAhityanA samartha abhyAsI, lekhaka, saMpAdaka, vivecaka, patrakAra, aneka seminAra tathA vyAkhyAnamALAnA saphaLa Ayojaka - saMyojaka tathA jaina sAhitya samArohanA adhyakSa, vizvapravAsI, pIeca.DI.nA mArgadarzaka deza-videzamAM aneka pravacano dvArA dharma, samAja ane sAhityano yathArtha paricaya karAvanAra che.) pudagala (prAkRta-pugala,pogala) eTale jaDa tatva. parAvarta (parAvartana) eTale pAchuM pharavuM. pudgala parAvarta eTale jIve jaDa tattvanA bhogavaTAnuM cakra pUruM karavuM. jIva kayA prakAranAM jaDa tattvono bhogavaTo kare che? kyAM kyAM kare che? kyAre kare che? kevI rIte kevA bhAvathI kare che?evA badhA praznonA uttara rUpe koI saMsArI jIva potAnI aMgata vAta kare to te bIjAne rasika lAge che.paraMtu mohAsaktithI karelo e bhogavaTo ja, mANasane emAMthI kaMTALIne bahAra nIkaLavuM hoya to nIkaLavA deto nathI. jIva jyAM sudhI saMsAramAM che tyAM sudhI jaDa tatva sAtheno eno saMbaMdha avinAbhAvI che, paraMtu jaDatatvanA bhogavaTA karatAM paNa kaMIka ucca vastu che ane e joItI haze to jaDa tattva sAtheno saMbaMdha toDayA vagara chUTako nathI e bahu ochA lokone samajAya che. jainadharma pramANe cauda rAjalokapramANasamasta vizva ane emAM bhamatA corAzI lAkha jIvAyoninA jIvo-A badhAMno mukhya be dravyanI daSTie vicAra karI zakAya-cetana ane jaDa athavA jIva ane ajIva. ajIva dravyanA pAMca prakAra cheH (1) pudgala (2) dharmAstikAya (3) adharmAstikAya (4) AkAzAstikAya ane (5) kALa. emAM jIvane savirzaSa ghaniSTha saMbaMdha jo hoya to te pudgala sAthe che. A saMbaMdha anAdikALathI eTale ke jyAre jIva jJAnadhArA-1 == 220) jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigoda avasthAmAM hato tyArathI che. e avasthAmAMthI bahAra nIkaLI anaMtAnaMta cakkaro cAre gatimAM mArato mArato jIva manuSyapaNuM pAmyo che, paNa keTalAka mANasone jema apriya bhUtakALa yAda karavo gamato nathI, tema manuSyane pote vItAvelA e cakkaronA kALane yAda karavo gamato nathI. e vize sUjha paNa nathI. paraMtu mANaso jo samaje ane pote AgalA janmomAM keTalAM kaSTo veThyAM che ane keTalo badho puruSArtha karyo che e vize jANe to ja A cakkaramAMthI jaladI chuTavAno ene bhAva thAya. jIvano jaDa tattva eTale ke pudgala sAtheno saMbaMdha anAdi che ema kahevuM saheluM che, paNa anAdinI kalpanA karavI ghaNI agharI che. anAdi kALathI, nigoda avasthAthI jIvano jaDa tattva, pudgala sAthe joDAyelA saMbaMdha satata A manuSyabhava sudhI cAlato Avyo che. ApaNe ApaNA samagra jIvanakALa daramiyAna AhAra mATe ane anya vaparAza mATe je badhAM pudgala paramANuono upayoga karIe chIe tenA jeTalo Dhagalo karIne koI ApaNane batAve to Azcaryacakita thaI javAya. mANasa potAnA sittera, eMsI ke so varSanA AyuSyamAM phakta anAja, zAkabhAjI, pANI vagere vApare che e badhAM eka ja sthaLe ekatra karavAmAM Ave to paNa moTo parvata thaI jAya. eka vizALa sarovara karatAM vadhu pANI ApaNe pIvAmAM-nahAvAdhovAmAM vAparatAM hoIzuM. jema bhojana vageremAM tema zaucAdi kriyAmAM je pudgalonuM ApaNe visarjana karIe chIe enuM pramANa paNa eTaluM ja moTuM che. zvAsocchavAsamAM prANavAyuno upayoga eka jiMdagImAM je thAya che eno hisAba to kevI rIte thaI zake? ApaNe je pudgala paramANuo bhojanAdimAM grahaNa karIe chIe ane enuM UMjhana-visarjana karIe chIe emAM dareka vakhate enAM e ja paramAANuonuM paNa grahaNa-visarjana thAya che. A badhAMno hisAba koNa rAkhe? ane A to vartamAna jIvana pUratI vAta thaI. bhUtakALamAM je anaMtajanmo ekendriyathI manuSyapaNA sudhImAM pasAra thaI gayo teno hisAba paNa vicAravo joIe. jJAnadhArA-1 221 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva je padagala paramANoonuM grahaNa-visarjana janmajanmAMtarathI karato Avyo che tene mATe pAribhASika vicAraNA jainadharmamAM vyavasthita rIte thayelI che. A prakriyA taLa sAdI rIte sAmAnya daSTie samajAvavI hoya to ema kahevAya ke cauda rAjalokamAM rahelA tamAme tamAma pudgala paramANuonuM koIpaNa jIva grahaNa-visarjana pUrNa kare ene eka pudgala parAvarta kahevAmAM Ave che. jo ke ATalI vAta pUratI nathI, kAraNa ke parAvartanA svarUpa, krama ItyAdi vize ApaNA Agama graMthomAM gahana vicAraNA thayelI che. pudgala zabdaput ane gala evA be padono banelo che. put (athavA pura) eTale pUraNa, eTale purAvuM, bhegA thavuM, joDAvuM ItyAdigala eTale galana, eTale ke gaLI javuM, chUTA paDavuM, judA thavuM, Ama, pudgala eTale evuM dravya ke jenAmAM saMyojana ane vibhAjananI prakriyA niraMtara cAlatI rahe che. - cha dravyomAMthI bIjA koI dravyamAM AvI saMyojana, vibhAjananI kriyA thatI nathI. e mAtra pudgala dravyanI ja A viziSTatA che. * pudgala (prA. pugala, pogala) zabdanI vyAkhyA 'pravacana sArodvAra' TIkAmAM nIce pramANe ApavAmAM AvI che. dravyAd galanti - viyujyante kiMcit dravyaM svayaMyogataH pUrayanti - puSTaM kurvanti putA: | jadravyathIgalIta thAya che, viyukta thAya che ane vasaMyogathI kiMcita puSTa kare che te pudgala che. bIjI vyAkhyA che? pUraNagalaNattaNatto puggalo / athavA pULAk bananArthe put tA: | eTale ke jenAmAM pUraNatva ane galaNatva che te pudgala che. ApaNe paththara, lAkaDuM, dhAtu nirjIva jaDa vastune joie chIe ane oLakhIe chIe. e vastunA TukaDA karatAM karatAM, bArIka bhUko karatAM jJAnadhArA-1 222 = nasAhitya jJAnasatra-1= Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evA tabakke AvIe ke jyAre have enA be vibhAga thaI zake ema na hoya ene aNuathavAparamANu kahIe chIe. zrI bhagavatIsUtranA pAMcamA zatakanA sAtamA uddezakamAM kahyuM che ke paramANu pudgala avibhAjya, acchadha, adAla ane agrAhya che, eTale ke pudgala paramANunA vibhAga thaI zakatA nathI, tenuM chedanabhedana thaI zakatuM nathI. vaLI te anardha, amadhya ane apradezI che.eTale ke tenA be bhAga thaI zakatA nathI, temAM Adi, madhya ane aMta evA bhAga thaI zakatA nathI ane te eka pradezarUpa hovAthI tenA vadhu pradezo thaI zakatA nathI. navatattva prakaraNamAM kahyuM che ke punA vahAM (arthAt pudgala dravyanA cAra prakAra che) vaMdhA, vesa-pAsA paramANu veva nAyabrA | Ama pudgala skaMdha, deza, pradeza ane paramANu evA cAra prakAra che.emAM skaMdho anaMta che, tevI rIte deza, pradeza ane paramANu paNa anaMta che.A rIte paramANu e pudgalano sUkSmatama aMza che.te nitya, avinAzI ane sUkSma che.evA sUkSma paramANumAM rasa, gaMdha, varNa ane sparza e cAra guNalakSaNa hoya che.be tethI vadhu paramANu ekatra thAya, eTale ke ekabIjA sAthe joDAI jAya to skaMdha thAya che.be,traNa ema saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA paramANuonA piMDane skaMdha kahevAmAM Ave che. bhagavatIsUtranA AThamA zatakanA pahelA uddezakamAM kahyuM che ke pudgalanA traNa prakAra cheH (1) prayoga pariNata-eTale jIvanA vyApArathI pariNata yugalo jema zarIrAdi, (2)visTasA pariNata eTale jIvanA prayatna vinA svabhAvathI pariNata pudgalo jema ke taDako, chAMyo, (3) mizra pariNata eTale ke prayoga ane vismasA e banne dvArA pariNata yugalo - jema ke mRtakalevaro. pudgala dravyamAM niraMtara parivartana thayA kare che.paramANu pulamAM saMghAta ane bhedathI anaMta parivartana satata cAlyA kare che.eka paramANu bIjAM anaMta paramANuo sAthe athavA skaMdha sAthe saMghAta ane bhedane prApta thAya che. A prakAranuM parivartana anaMta che, kAraNa ke pudgala paramANuo jJAnadhArA-1 223 . | jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta che. eTale A parivartananA prakAra paNa anaMta che. A parivartananA AdhAre pudagalono uparAvarta thAya che tenI vicAraNA ApaNA zAstragraMthomAM thayelI che. cauda rAjalokamAM anaMtAanaMtapudgalaparamANuo che.emAM koIpaNa eka jAtinA samUhane vargaNA kahe che.evI anaMta vargaNAo pudgala paramANuomAM che.e badhI vargaNAone sAta mukhya prakAranI vargaNAmAM vibhakta karavAmAM AvI che. jema ke (1)audArika vargaNA, (2) vaikriya vargaNA, (3) tejasa vargaNA, (4)kAmaNa vaNA, (5) manovargaNA (6) vacana vargaNA, (7) zvAsocchavAsa vargaNA. anAdikALathI jyAM sudhI mukti na maLe tyAM sudhI jIva paribhramaNa karI rahyo che. A paribhramaNano AdhAra te pudagala paramANuonuM grahaNa ane eno tyAga che.A grahaNa ane tyAganI prakriyAne pudgala parAvata kahevAmAM Ave che. jIva jyAre cauda rAjalokamAM rahelA samasta pudgala paramANuone grahaNa kare ane pariNamAve tyAre eka pudgala parAvartana thAya. emAM anaMta kALacaka pasAra thaI jAya che. eka kALacakra eTale eka avasarpiNI ane eka utsarpiNIno kALa athA vIsa koDAkoDI sAgaropamAM jeTalo phALa. palyopama ane sAgaropama e kALane mApavAnAM be virATa mApa che. palyopama eTale jene palyanI upamA ApI zakAya. palya eTale kUvo athavA moTo khADo .cAra gAu lAMbo, eTalo ja pahoLo ane eTalo ja UMDo eka goLAkAra virATa kUvo karavAmAM Ave ane temAM yugalIAnA komaLa vALa (vadhu saMkhyAmAM samAya evA)nA agrabhAganA TukaDA evI rIte ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave ke jethI jarApaNakhAlI jagyA rahenahi. enA uparathI pANIno dhodha vahI jAya to paNa ekapaNa TIpuM aMdara Utare nahi ane cakravartInI senA enA uparathI cAlI jAya to paNa e palya jarA paNa dabAya nahi ke name. nahi. have e palyamAM rahelA asaMkhyAtA vALanA TukaDAomAMthI dara so varSe eka TukaDo bahAra kADhavAmAM Ave ane e rIte Akho kUvo khAlI thatAM jeTalo vakhata lAge te vakhata eka palyopama kahevAya. jJAnadhArA-1 224 jainasAhitya jJAnasatra-1) Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palyopamanA cha prakAra zAstrakAro batAve che ane emAM dara so varSe vALano eka TukaDokADhavAnuM je daSTAMta ApyuM che te sUkSma addhApalyopamanuM che. sAgaropama eTale sAgaranI upamA apAya evuMmoTuM,have palya eTale ke kUvAne badale sAgara jeTalA vizALa kUvAmAM ke khADAmAM vALanA TukaDA e ja pramANe bharavAmAM Ave te pachI e ja pramANe khAlI karavAmAM Ave to tene sAgaropama kALa kahevAmAM Ave che. A sAgara jevo kUvo keTalo moTo hoya ? te mATe kahe che ke dasa koDAkoDI palyopama barAbara eka sAgaropama thAya. koDAkoDI eTale karoDagaNyA karoDa. palyopamanI jema sAgaropamanA paNa cha bheda thAya che. ahIM sUkSma addhA sAgaropamanuM daSTAMta che. have kalpanA karI zakAze ke eka sAgaropama eTale keTalo kALa. evA dasakoDAkoDI sAgaropama barAbara aDadhuM kAlacaka-utsarpiNI athavA avasarpiNI. utsarpiNI ane avasarpiNI banne bhegA maLIne eka kAlacakra eTale ke vIsa koDAkoDI sAgaropama (sarvArthasiddhavimAnanA devonuM athavA sAtamI narakanA jIvonuM AyuSya tetrIsa sAgaropamanuM hoya che.) thAya. eka kebenahipaNa anaMta kALacakra jeTalo kALa eka pudagalaparAvartanamAM pasAra thaI jAya che.ApaNe A vAta tarata mAnI na zakIe, paNa zAstrakAro kahe che ke cauda rAjaloka ane coryAsI lAkha jIvAyonimAM paribhramaNa karato karato, anaMta pugala parAvarta karato karato ApaNo jIva manuSyagatimAM Avyo che. A pramANe pudgala parAvarta mukhya cAra prakAranA cheH (1) dravya pugala parAvarta (2) kSetra pudgala parAvarta (3) kALa pudgala parAvarta ane (4) bhAva pudagala parAvarta. A cAra prakAranA pudgala parAvartanA bAdara (sthUla) ane sUkSma evA bheda karIe to kula ATha pugala parAvarta nIce pramANe thAyaH (1) bAdara dravya pudgala parAvarta, (2) sUkSma dravya pudgala parAvarta (3) bAdara kSetra pudgala parAvarta, (4) sUkSma kSetra pudgala parAvarta jJAnadhArA-1 225 = jaiinasAhitya jJAnasatra-1E Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) bAdara kALa pudgala parAvarta, (6) sUkSma kALa pudgala parAvarta (7) bAdara bhAva pudgala parAvarta ane (8) sUkSma bhAva pudgala parAvarta pravacana sAroddhAramAM kahyuM che poggala pariyaTTo iha davvAi cauvviho muNeyavvo / thUleyarabheehiM jaha hoi tahA nisAmei / / (dravya vagere pudgala parAvarta cAra prakAranA jANavA. emAM paNa sthUla ane sUkSma evA bhedo kahelA che.) saMsAraparibhramaNamAM jIva A ATheprakAranA pudgala parAvarta karato Avyo che.A AThe pudgala parAvartamAM eka pUruM thAya pachI jIva bIjuM pudgala parAvarta cAlu kare evuM nathI.AThe pudgala parAvarta sAthe sAthe ja cAle che. vaLI evuM nathI ke eka parAvarta pUruM thayuM eTale kAma patI gayuM, athavA AThe parAvarta pUrAM thayA eTale vAtano aMta AvI gayo.eka parAvarta puruM thatAM bIjuM tatkSaNa cAlu thaI jAya che. e rIte jIve anAdi kALathI vartamAnakALa sudhImAM anaMta pudgala parAvarta karyA che. AThe prakAranA pudgala parAvartanuM svarUpa koIne tarata na samajAya evuM che. e mATe udAharaNa tarIke meM nIce ApelI ramato upayogI thaI paDaze. ramata-1 - UbhI ane ADI lITIo dorIne UbhAM dasa ane ADAM dasa - e rIte gaNatAM kula 100 khAnAM karavAM. e dareka khAnAmAM anukrame 1 thI 100 nI saMkhyA lakhavAmAM Ave. have eka jaNa eka kothaLImAM Dhagalo karIne rAkhelI 100 sogaThIomAMthI eka pachI eka sogaThI kADhe. dareka sogaThI upara koI eka AMkaDo lakhyo hoya. evI ekathI so sudhInI sogaThI kothaLImAM che. jema jema eka eka sogaThIM nIkaLatI jAya tema tema bIjA ramanAre kAgaLanA koThAmAM te te AMkaDA upara cokaDI karavI. e rIte badhI sogaThI pUrI thaze tenI sAthe kAgaLa paranI cokaDIo paNa pUrI thaze.A eka prakAranuM parAvartana pUruM thayuM kahevAya. jJAnadhArA-1 226 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAM naMbara upara ekathI anukrame cokaDI karI nathI, paNa jema jema je je naMbara nIkaLe te pramANe cokaDI karavAmAM AvI che eTale A vyutkrama athavA krama-ulkama parAvartana che ene sthala athavA bAdara parAvartana kahI zakAya. ramata - 2 have e ja pramANe 1 thI 100 sudhInA AMkaDA lakhyA hoya evA koThAvALA kAgaLa upara cokaDI karavAnI che, paNa kothaLImAMthI jyAre naMbara 1 nIkaLe tyAre ja cokaDI karavAnI. tyAra pachI jyAre naMbara 2 nIkaLe tyAre ja cokaDI karavAnI. vacce bIjA AMkaDAvALI sogaThI nIkaLe to tenI cokaDI nahi karavAnI. have eka kothaLI pUrI thaI, paNa thoDAka ja AMkaDA upara anukrame cokaDI thaI zakI che.eTale ramata AgaLa laMbAvavA e badhI sogaThIone kothaLImAM pAchI mUkI daIne halAvIne pharIthI sogaThIo eka pachI eka kADhavAnI. emAM AgaLa karelI cokaDIomAM anukrame ja AgaLa vadhavAnuM. A kothaLI pUrI thatAM bIjA keTalAka naMbaramAM anukrame AgaLa vadhAze. tyAra pachI trIjI vAra, cothI vAra, ema anukrame kothaLImAMthI pharI pharI sogaThIo kADhavAnI ane ema karatAM 1 thI 100 sudhInA AMkaDA upara anukrame badhI ja cokaDI thaI jAya tyAre eka parAvartana thAya. A parAvartana kramathI thayuM che. emAM be traNa vAra kothaLI pharIthI bharIne kADhavAthI cokaDI pUrI karavAnuM kArya nahi paDe. ghaNI badhI vAra karavuM paDaze. koIvAra paMdaravIsa kothaLIthI parAvartana pUruM thAya ane na thAya to chevaTe so vAra kothaLI bharavAthI to e avazya pUruM thaze ja. A pramANethayeluM parAvartana kramathI thayuM che ema kahevAya. Ane sUkSma parAvartana kahI zakAya. ramata ne 3. AgaLa pramANe ja 1 thI 100 khAnAmAM anukrame AMkaDA lakhavA. paNa evA naMbaravALA cAra kAgaLa sAthe rAkhavA. eka lAla raMgano, eka vAdaLI raMgano, eka lIlA raMgano ane eka kesarI raMgano. cAra bAjavALI corasa sogaThImAM pratyeka bAju anukrame lAla, vAdaLI, lIlo ane kesarI raMga rAkhavo. dareka raMga upara 1 thI 100 mAMthI jJAnadhArA-1 227) jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI eka AMkaDo lakhelo hovo joIe. jarUrI nathI ke eka ja AMkaDo cAre raMgamAM eka sarakho lakhelo hoya. e lakhelo hoI paNa zake ane na paNa hoya, paNa dareka raMgamAM 1 thI 100 sudhInA AMkaDA hovA joIe. 1 have kothaLImAMthI eka sogaThI kADhavAmAM Ave. enA upara lAla raMgamAM je AMkaDo hoya te pramANe lAla raMganA kAgaLa paranA AMkaDA para cokaDI karavI. eja vakhate e ja sogaThImAM vAdaLI, lIlA ane kesarI raMgamAM je je AMkaDA lakhyA hoya te pramANe te te raMganA kAgaLanA AMkaDAmAM cokaDI karavI. Ama, 1 thI 100 sudhInI badhI sogaThI bahAra nIkaLaze tyAre cAre raMganA kAgaLa para cokaDIo pUrI thaze. A badhI cokaDI kramathI nahi paNa akramathI ke vyutkramathI thaI. A akrama parAvartana eka sAthe cAra raMganuM thayuM, e cAra raMga te dravya, kSetra, kALa ane bhAva - e cAranAM che. eTale eka sAthe cAra akrama athavA sthUla parAvartana thayAM. - ramata naM. 4 AgaLa pramANe cAra raMganA kAgaLa ane cAra raMgavALI sogaThI rAkhavAnI. paNa have dareka raMganA kAgaLamAM AMkaDAo upara 1 thI 100 sudhI anukrame ja cokaDI karavAnI. vacce bIjA AMkaDA nIkaLe te choDI devAnA. eTale AgaLa pramANe cAra parAvartana anukrame ja thaze. A dravya, kSetra, kALa ane bhAvanuM pratyekanuM anukrame parAvartana thayuM kahevAya. Ane sUkSma parAvartana kahI zakAya. ahIM to samajavA mATe ramatamAM ApaNe 1 thI 100 sudhInA AMkaDA udAharaNa svarUpe rAkhyA. jo ke A ramato saMpUrNa nathI, paNa bALajIvone samajavA mATe che paNa e AMkaDA 1 thI lAkha, karoDa ke abaja sudhInA nahi, paNa asaMkhyAtA ke anaMtA hoya to A ramata ramatAM keTalo badho samaya lAge ? ApaNI kalpanAmAM paNa na Ave eTalo samaya lAge. alabatta, A pudgala parAvartanamAM eka sekanDano, eka samaya mAtrano bagADa thato nathI. ramata satata cAlu ja rahe che-eka bhavathI bIjA bhava sudhI ane bhavobhava sudhI e pramANe cAlyA ja kare che. jJAnadhArA-1 228 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI AvI rIte eka parAvartana thayuM eTale ramata pUrI thaI evuM nathI. eka prakAranA parAvartana pachI tarata ja - tatkSaNa te prakAranuM bIjuM parAvartana cAlu thaI jAya che. ema anaMta parAvartano karato jIva saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. ' have dravya, kSetra, kALa, ane bhAva A cAre prakAranA pudgala parAvartana vize vigate joIe. sthUla ane sUkSmadravya pudgala parAvarta 'zrI pudgala parAvartastava" nAmanI kRtimAM kahyuM cheH maurveidriya tejasabhASAprANacita karmatayA / sarvANupariNaterbhe sthUlo'bhUtpudgalAvartaH / / [audArika, vaikriya, tejasa, bhASA, prANa (zvAsocchavAsa), mana ane karmaesAta vargaNAnA sarva aNuone pariNAvavAthI (grahaNa karIne mUkavAthI) yUla dravyapudgalaparAvarta thAya che. pudgalaparamANuonA vargaNAnI daSTie sAta pudgala parAvarta gaNavAmAM Ave che. jema ke (1) audArika pugala parAvarta, (2) vaikriya pudgala parAvarta, (3) tejasa pugala parAvarta, (4) kArmaNa pula parAvarta, (5) mana pudgala parAvarta, (6) vacana pudgala parAvarta, (7) zvAcchavAsa pudgala parAvarta. jIve jyAre jyAre audArika zarIra dhAraNa karyuM hoya tyAre tyAre audArika vargaNAnA lokavartI samasta pudgalone kramazaH audArika zarIrarUpe grahaNa kare ane pariNamAve.emAM jeTalo kALa pasAra thAya tene audArika parAvarta kahe che. e rIte saMsAracakramAM paribhramaNa karato jIva, kramazaH audArika vagere sAte prakAranI vargaNAnA samasta pudgala paramANuone pariNamAve tyAre sAta vargaNAno eka parAvarta pUro thAya. jIve je gatimAM je prakArano deha dhAraNa karyo hoya tene anurUpa vargaNAnA pudgala paramANuone te pariNamAve che. udAharaNa tarIke jIva manuSya hoya to vaikriya vargaNAnA pudgalone na pariNamAvI zake, jo te devagatimAM ke narakagatimAM hoya tyAre te teTalo vakhata audArika pugalone jJAnadhArA-1 229 jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na pariNamAvI zake. e pramANe jIva jo asaMjJI hoya to te vakhate te mana vargaNAnA pudgalone na pariNamAvI zake. ekendriya jIvo vacana vargaNAnA pudagalone na pariNamAvI zake. narakagatinA jIve pUrvanA janamomAM audArika pudagala parAvarta anaMta vAra karyA hoya. A pramANe judI judI gatinA jIvo vize te gati anusAra pUrvajanama ane punarjanma vize kathana karavAmAM Ave che. pUrvajanmomAM sarva jIvoe anAdi kALathI saMsAra paribhramaNa karavAmAM sAta vargaNAnA prakAranA anaMta pula parAvarta karyA che. anAgata eTale ke bhaviSyakALanI daSTie vicArIe to abhavya jIvo sAte prakAranAM pudgala parAvarta karaze, kAraNa ke temano mokSa nathI. bIjA badhA jIvo mATe anAgata kALa vize judI judI sthiti hoI zake. | audArika zarIravALo jIva audArika vargaNAnA pudgalonuM parAvartana kevI rIte kare che te vize bhagavAna mahAvIrasvAmIe zrI gautamasvAmIne kahyuM che ke te jIve prathama audArika zarIranA nirmANane yogya pudgala dravyone audArika zarIra rUpe grahaNa karyA che, pachI tene AtmapradezonI sAthe baddha karyA che.(zarIramAM dhULanI jema pahelAM sparza karyo che) pUrva pariNAmamAMthI anya pariNAma rUpe pariNamita karyA che, tene prasthApita karyA che, tene niviSTa karyA che (pote teno praveza karAvyo che), abhiniviSTa karyA che (AtmAnI sAthe saMpUrNapaNe saMlagna karAvyA che), abhisamanvAgata karyA che (pudgalono rasAnubhava karyA che), pariyAta karyA che (sarva avayavothI rasAnubhava karyA che, anya rUpe pariNAmita karyA che), nijIrNa (kSINa rasavALAM) karyA che, niHsRta ane niHsRSTa(pRthaka) karyA che ane e rIte te pudgalo Atma pradezothI pRthapha arthAt chUTAM thayAM che. Ama jIva potAnA zarIramAM audArika pudgalo grahaNa karIne, pariNamAvIne pachI choDI de che. emAM gRhIta, baddha, spaSTa, kRta, prasthApita, niviSTa, abhiniviSTa, abhisamanvAgata, prarathApita, pariNAmita, nijIrNa, niHsRta ane niHsRSTa ema tera prakAranI prakriyA thAya che. evI ja rIte pratyeka vargaNAnAM pudgalaparamANuo vize A tera prakAranI prakiyA thAya che. jJAnadhArA-1 230 - jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIsUtramAM bhagavAna mahAvIra svAmI gaNadhara zrI gautamasvAmIne kahe che : he gautama ! sauthI ochAM vaikriya pudgala parAvarta che. enAthI anantaguNA vadhAre vacana-pudgala parivarta che. enAthI anaMtaguNA mana pudagala parivarta che. enAthI anantaguNA AnA prANa (zvAsocchavAsa) pudgala parivarta che. enAthI anaMtaguNA audArika pudgala - parivarta che. enAthI anaMtaguNA tejasa pudgala-parivarta che ane enAthI anaMtaguNA kArmaNa pugala parivarta che. bIjI bAju A sAta vargaNAnA pudgala parAvartanA nivartanA (niSpatti) kALanuM alpabadutva kevuM che te vize bhagavAne kahyuM che ke sauthI thoDo nivartanA kALA kArmaNa pudgalaparAvartano che. enAthI tejasa pudagalano kALa anaMtaguNo che. enAthI audArika pudgalano kALa anaMtaguNo che, enAthI zvAsicchavAsa pudgalano kALa anaMtaguNo che. enAthI mana pudagalano kALa anaMtaguNo che. enAthI vacanapudgalano kALa anaMtaguNo che ane enAthI vaikriya pudgala parAvartanano nivartanA kALa anaMtaguNo che. A pramANe cauda rAjalokamAM rahelA sAta vargaNAnA sarva pudgala paramANuono upabhoga thatAM eTale ke grahaNa karIne mUkI detA je parAvarta thAya tene sthUla dravya pudgala parAvarta kahe che. saMsAramAM bhramaNa karato jIva cauda rAjalokamAM rahelA sarvaparamANune sAta vargaNAmAMthI anukrame eka pachI eka vargaNArUpe pariNamAve eTale ke grahaNa karIne mUke tyAre sUkSma dravya pudgala parAvarta kahevAya. jIva prathama audArika vargaNArUpe sarva pugala paramANUne bhogave, tyAra pachI vaikriya vargaNA rUpe bhogave, ema karatAM sAta vargaNA rUpe anukrame bhogave tyAre sUkSma dravya pudgala parAvarta thAya. jIva pudgala paramANane audArika vargaNA tarIke bhogavato hoya tyAre vacce vaikriyAdi varmaNArUpe =jJAnadhArA-1 231 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ game teTalI vAra bhogave ta na gaNAya. tevI ja rIte vaikriyAdi anya vargaNA mATe paNa samajavuM. - keTalAka zastrakAro dravya parAvartanA be bheda batAve cheH (1) agRhita - grahaNa kALa, (2) gRhita - grahaNa kALa ane (3) mizra kALa sthala (bAdara) ane sUma kSetra parAvarta sthala kSetra parAvarta vize zrI parAvartastavamAM kahyuM che? niravazeSaloddezAn bhave bhave pUrvasaMbhavairmaraNai / spRzataH kramottmAbhyAM kSetre sthUlastadAvataH / / / (cauda rAjalokanA badhA ja AkAza pradezone bhave bhave krama - utkamathI maraNa vaDe sparze tyAre sthUla kSetra parAvarta thAya.) lokAkAzanA asaMkhya pradezo che. enA pratyeka pradezane bukamathI jIva maraNathI sparze ane ema karatAM badhA ja AkAzapradezone sparzI le tyAre eka bAdara kSetra parAvartha thayo kahevAya (anya eka mata pramANe jIva janmathI sparze ane ema karatAM badhAMja AkAza pradezone janmathI sparzI le tyAre eka bAdara kSetra parAvarta thayo kahevAya.) jIva cauda rAjalokanA samagra AkAza pradezone pratyekane anukrame maraNathI sparze tyAre sUkSma kSetra parAvarta thayo kahevAya. keTalAka zAstrakAro kSetra parAvartanA be bheda batAve che: - (1) svakSetra parAvarta ane (2) parakSetra parAvarta. svakSetra parAvarta eTale koI jIva sUkSma nigodanI jaghanya avagAhanA sAthe utpanna thaI uttarottara kramathI eka eka pradeza adhika avagAhanA sAthe utpanna thato thato chevaTe mahAmasthanI utkRSTa avagAhanA sudhI pahoMce ane emAM jeTalI vAra lAge tene svakSetra pudagala parAvarta kahe che. parakSetra parAvarta eTale koI jJAnadhArA-1 jainasAhitya jJAnasatra-1e = 232 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva samagra lokAkAzanA eka eka pradezane janmakSetra banAvatAM banAvatAM badhA ja pradezone janmakSetra banAvI rahe tyAre eka parakSetra parAvarta thAya. sthala ane sUkSma kALa pugala parAvarta pravacana sAroddhAramAM sthUla kALa parAvarta mATe kahyuM cheH osappiNIha samayA jAvaiyA te ya niyayamaraNeNaM / puTThA kamukkameNa kAlaparaTTo bhave thUlo / / (avasarpiNI tathA utsarpiNImAM enA samayone jIva krama- utkramathI maraNe vaDe sparze tyAra sthala kALa pudgala parAvarta thAya.) jIva avasarpiNI ane utsarpiNInA jeTalA samaya thAya te sarva samayane kama-akathI maraNa dvArA sparze tyAre eka sthala kALa pudgala parAvarta thAya. koI jIva avasarpiNInA prathama samaye maraNa pAmyo tyAra pachI te u ja athavA bIjI avasarpiNInA bIjA samaye maraNa pAme to te samayagaNAya. vacce te avasarpiNInA paMdaramAM ke pacAsamA ke anya koI samaye maraNa pAme to te na gaNAya. tevI rIte avasarpiNInA badhA ja samayane anukrame spezavA joIe. A rIte jIva utsarpiNI ane avasirpaNInA eTale ke eka kALacakranA sarva samayone anukrame maraNa vaDe sparze tyAre te eka sUkSma kALa pudgala parAvarta thayo kahevAya. yUla ane sUkSma bhAvaparAvarta zrI pudgala parAvartastavamAM skUla bhAva parAvarta mATe kahyuM cheH anubhAgabandhahetun samasta lokAgradezaparisaMkhayAn / mriyataH kramotkramAbhyAM bhAve sthUlastadAvartaH / / (samasta lokAkAzanA pradeza pramANa anubhAga baMdhanA sthAnonehetuone jJAnadhArA-1 233) vanasAhitya jJAnasatra-1= Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama-umathI maraNa pAmIne jIva sparze tyAre bAdara bhAva pudgala parAvarta thAya, krodha, mAna, mAyA, libha e cAra kaSAyomAM maMda-maMdatara, tIvra-tIvratara ema emAM ghaNI taratamatA hoya che. kaSAyanA adhyavasAyathI karmabaMdha thAya. kaSAyonI taratamatAne lIdhe asaMkhya anubaMdhasthAno thAya che. A pramANe AThe karmanAM pudgalomAM rahelA asaMkhyAtA rasabhedonA pudgala paramANuone jIva bukamathI maraNa vaDe spaze tyAre bAdara bhAva parAvartana thAya ane karmathI sparze tyAre sUkSma bhAva parAvartana thAya. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e pratyeka bAdara ane sUkSma ema kula ATha prakAranAM pudgala parAvartana batAvavAmAM AvyAM che, paraMtu zAstrakAro kahe che ke bAdara athavA pUla parAvarta eTale ke vyutkamavALAM parAvarta to sUma parAvarta samajavA mATe che. jIve je pudgala parAvarta anaMtavAra karyA che e to sUkSma samajavAnA che. digaMbara paraMparAmAM dravya,kSetra, kALa ane bhAva e cAra prakAranA pudgala parAvarta uparAMta pAMcamo bhava pudgala parAvarta gaNAvavAmAM Ave che. sarvArthasiddhi graMthamAM jaNAvyuM che keH tatra parivartanaM paMcavidhaM, dravyaparivartana, kSetraparivartanaM, kAlaparivartanaM, bhavaparivartanaM, bhAvaparivartanaM ceti / mithyAtvayukta jIva narakagitanuMochAmAM ochuM AyuSya bhogave tyAMthI te pramANe aneka vAra bhogavyA pachI tyAM ja te gatimAM jyAre Ave tyAre eka eka samaya vadhAre AyuSya bhogavato jaI chevaTe narakagatimAM utkRSTa AyuSya bhogave, tyAra pachI tiryaMcagatimAM jaghanya AyuSyathI utkRSTaAyuSyakramekamebhogavItyAra pachI manuSyagatimAM jaghanya AyuSyathI utkRSTa AyuSya anukrame bhogave ane pachI devagatimAM paNa e rIte AyuSya bhogave (je devone eka ja bhava bAkI hoya temanA jJAnadhArA-1 234 tya jJAnasatra-1) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyanIgaNanA karInathI).tyAre jIvavuM saMsAraparibhramaNanuM eka bhavaparivartana thayuM gaNAya che. TUMkamAM coryAzI lAkha jIvAyonimAM pratyeka jIva utpanna thaI, jaghanya AyuSyathI anukrame uttarottara vadhatuM AyuSya bhogavIne ema chevaTe utkRSTa AyuSya bhogavIne maraNa pAme tyAre ekabhava parAvarta pUro thayo kahevAya. evA anaMta bhavaparAvarta AjIve bhUtakALamAM kayAM che. Ama, pudgala parAvartano ane enA prakArono vicAra karIe to buddhi kAma na kare. koIkane ema lAge ke kharekhara Ama thatuM haze? vastutaH sUkSma ekendriyAdi jIvone ane tiryaMca gatinA jIvone lakSamAM rAkhI pote paNa A badhAM bhavacakromAMthI pasAra thayA che enuM zAMta citte manana karIe to kaMIka aMtaramAM pratIti avazya thAya. mAtra potAnA manuSyabhavano vicAra karavAthI A tarata nahi mAnI zakAya. sarvajJa bhagavAne jyAre zrI gautamasvAmIne svamukhe A pramANe kahyuM che tyAre to emAM aDaga zraddhA thavI joIe. koIne prazna thAya ke to zuM A parAvartano aMta na Ave ? avazya Ave. jo jIvanuM mithyAtva maMda thaI gayuM hoya ane tenAmAM amuka guNalakSaNo pragaTa thayAM hoya to te tene have chello eka parAvarta karavAno bAkI rahe che. evA jIvo carama (chellA) Avarta (parAvarta) mAM AvelA hovAthI teo caramAvartI jIva kahevAya che. zrI haribhadrasUrijIe 'yogabiMdumAM (zloka72) jaNAvyuM cheH carame pudgala parAvarte yato yaH zukalapAkSikaH / bhinnagranthizcaritrI ca, tasyaivetadudAhRtam / / (chellA pudagala parAvartamAM vartato jIva zuklapAkSika jANavo. te ja AtmA graMthibheda karanAro ane cAritra pALanAro thAya che e pramANe kaheluM che.) jJAnadhArA-1 235) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIvone saMsAraparibhramaNamAM eka vakhata paNa graMthibheda ane samyagadarzana thAya che to te jIvo dezauNa adhdhA pudgalaparAvartamAM AvI jAya che. bhavasthiti anusAra vacce kadAca koInuM samakita cAlyuM gayuM hoya to paNa te jIvane ardhapudgala parAvarta jeTalo kALa bhavabhramaNa karavAno rahe che. jema samakita nirmaLa thatuM jAya tema bhAva ochA karavAnA rahe. eTale ApaNe 'zrI pudgalaparAvartastava'nA racanAra mahAtmAe emAM aMte je prArthanA karI che te ja prArthanA karIe nAnA pudgala pudgalAvali parAvartAnantAnahaM , pUraMpUramiyaciraM kiyadazaM vADhaM dRDhaM noDhavAn / dRSTavA dRSTacaraM bhavantamadhunA bhaktyArthayAmi prabho, tasmAnmocaya rocaya svacaraNaM zreyaH zriyaM prApaya / / (aneka pudgala paramANuonI zreNIvALA anaMta parAvarta sudhI bhamI bhamIne he prabhu! huMghaNuM duHkha pAmyo che. have Apane daSTivaDe nihALavAthI bhaktithI prArthanA karuM chuM ke mane duHkha (za) thI choDAvo. ApanuM cAritra mane ruce ane kalyANarUpI (mokSarUpI) lakSmIne huMprApta karuM.) -jJAnadhArA- jJAnadhArA-1 =13 236 -janasAhitya jJAnasatra-15 hitya jJAnasatra-16 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvRtya e dhyAnanA UMDANanI pArAzIzI che - guNavaMta baravALiyA (akhila bhAratIya ce. sthA. jaina konpharansanA maMtrI, saurASTrakesarI prANaguru jaina rIsarca seMTara muMbainA mAnad saMyojaka, 'jainaprakAza", 'kAThiyAvADI jaina', 'vizva vAtsalyanA taMtrI maMDaLanA sabhya, jainadharma para 35 jeTalA pustakonuM sarjana saMpAdana kyuM che, sI.e. sudhI abhyAsa karIne TeksaTAila inDasTrImAM pravRtta che.) nagarathI upavana tarapha jatAM rAjamArga para cAlI jatI be sahiyaroe eka dazya joyuM. kautukabharelA dazyane nihALavA e banne sakhI AgaLa cAlI. nagarazreSThI hAthInI aMbADI para beThelA hatAM. bAjumAM mahAvata, AgaLa pAchaLa sevako cAlI rahyA hatA. rAjamArgathI rasto phaMTAyo, nAnakaDo rasto upavana tarapha jato hato tyAM zreSThI hAthI parathI utaryA ane ghoDA para beThA. thoDuM AgaLa cAlatA eka pagadaMDI AvI zreSThI ghoDAparathI utaryA, anucaro pAlakhI laIne UbhA hatA temAM zreSThIne besADI ubaDa-khAbaDa keDI para jarA paNa AMcako na Ave tema bhoI-anucaro pAlakhI uMcakIne cAlavA lAgyA. upavana AvatAM zreSThI nIce utaryA ane makhamalI taLAI sAthenI phlazaiyA para sUtA. anucaro paga dabAvavA lAgyA e kautukabharyuM dazya jotA eka sakhI bIjI sakhIne pUche che : "hAthI beTho, ghoDe beTho, beTho pAlakhImAMya kiyA dinako thako, sakhIrI paDyo dabAvata pAya?" A zeTha hAthI-ghoDAne pAlakhImAM ja beThA che cAlyA lagIre nathI, to kayA divasano evo te tene thAka lAgyo ke paga dabAve che. sakhI javAba Ape che : jJAnadhArA-1 237 ) jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu saMta kI sevA kiMnI cAlyo aNavaNa pAya tA' dinako thako sakhIrI paDyo dabAvata pAya. he sakhI tuM sAMbhaLa! pUrvabhavamAM A zeThe sAdhu saMtanI khUba vaiyAvacca sevA suzruSA karI hatI. pAdavihAramAM sAdhusaMta sAthe ughADe page cAlyo hato. pUrvanA e thAkane utAravA tenA dehane vizrAma ApavA anucaro paga dabAve che. sakhIonA saMvAdano evo saMketa che ke pUrve sAdhusaMtanI vaiyAvacca sevA zuzruSA karanArane tenA pracaMDa puNyodaye kevI samRddhi maLe che. ahIM bhAvapUrvaka vaiyAvacca karanArane thanAra puNyabaMdha prati aMgulinirdeza abhipreta che. vaiyAvacca ke vaiyAvRtta zabdamAM, sevA zuzrUSAnI pavitra bhAvanA abhipreta che. jaina dharmamAM bAra prakAranA tapa darzAvavAmAM AvyA che. cha bAhyatapa ane cha AvyaMtara tapa. vrata-tapanA preraka jainAcAryoe trIjA AtyaMtara tapanuM jaina vrata-tapamAM vizleSaNa karatAM kahyuM che keH jJAnI ane tapasvI, AcArya, upAdhyAya, sAdhu-sAdhvI tathA vaDIla, vRddha, bImAra, apaMga AdinI vividha prakAre ucita sevAbhakti karavI te ja vaiyAvRtya nAmanuM tapa. guNomAM anurAgapUrvaka saMyamI puruSo temaja aThThama athavA tethI vadhu tapa karanAra tapasvIono kheda dUra karavo, paga vagere dAbavA-coLavA, caMdana ke zItaLadravyanuM lepana karavuM, laviMgano kharaDa karavo temaja temanAM sukhasagavaDano khyAla rAkhavo ane ema karIne jJAnadhArA-1 238 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane sukhazAtA upajAvavAthI A tapa thAya che. caturvidha saMghanI ane kuTuMbIjanonI ucita sevAbhakti karavI te paNa A tapano ja prakAra che. A sarva pAtrone yogya rItanAM zayana-sthAnanI vyavasthA, samayasara auSadhi ApavI, zArIrika svacchatA jALavavAmAM madada karavI, aMgata vaparAzanAM sAdhanonI saphAI karavI, nirdoSa AhAra yogya samaye Apavo, vyAdhipIDita aMgonI saphAI karavI, vastro dhoI ApavAM, pravAsamAM madada karavI, halanacalanamAM Teko Apavo, haLavo vArtAvinoda karavo, patravyavahAramAM madada karavI evI anekavidha rIte sevAzuzraSA karavI te ja vaiyAvRtya. vaiyAvRtya karanArane zraddhA, bhakti, vAtsalya, vicchinna samyattvanuM punaHsaMdhAna, tapa, pUjA, tIrtha, samAdhi vagere prApta thAya che. jinAjJAnuM pAlana, saMyama, sahAya, dAna, nirvicikitsA, prabhAvanA, kArya-nirvahaNa, maitrI, karuNA vagere vaiyAvRtya karanAranA guNa che. vaiyAvRtyatA zrAvako mATe mukhya ane sAdhuo mATe gauNa che. vaiyAvatya e dhyAnanA UMDANanI pArAzIzI che. vaiyAvRtya e potAnI jAtamAMthI bahAra nIkaLavA mATenuM bAraNuM che. dhyAna dvArA tapasvI jene aMtaranA UMDANamAMthI pAmavA mathe che tene ja vaiyAvRtya dvArA pratyakSapaNe pAmI zakAya che. AtmAno vistAra thato anubhavAya che. eka evI parama avasthA pAmI zakAya che. jyAM dhyAna ane vaiyAvRtya ekarUpa banI jAya che. zrI AcArAMga sUtranA prathama udezakanI 18mI gAthAmAM kahyuM che ke, "sAdhake mAna ane apamAnamAM keTalI samatA keLavI che? tenI bhikSAmaya jIvanathI kasoTI thAya che. bhikSA e tyAgI jIvananuM kaparuM ane kaThIna vrata che. bhikSA ane pAdavihAra e be evAM jJAnanAM sAdhano che, ke je jJAna bhUgoLanA ke mAnasazAstronA anaMta graMthothIya na maLI zake evuM lokamAnasanuM jJAna A be sAdhano dvArA maLI rahe che ane tyAgI jIvananA jJAnadhArA-1 Y239 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarzano pracAra paNa A be sAdhano dvArA sahelAIthI, gAmaDe gAmaDe ghera ghera pahoMcI vaLe che e dRSTie ja zramaNasaMsthA mATe A be sAdhano nirmAyA che. prathama tIrthaMkara RSabhadeva AdinAthathI zarU karI caramatIrthaMkara bhagavAna mahAvIrasvAmI sudhInA tamAma tIrthaMkaroe pAdavihAra ane bhikSAcarI dvArA saMyamajIvananuM pAlana karyuM. bhagavAna mahAvIra nirvANa pachInA keTalAka samaya sudhI to jaina muni bhagavaMto gAmabahAra udyAnamAM cAturmAsa karatAM. zeSakALamAM paNa munio gAmabahAra rAjA, zreSThI, zrAvakonA caityo, upavano, vihAro ke udhAnamAM rokAtA ane svanI sAdhanA sAthe paranuM kalyANa karatAM. samayanA sAMprata vaheNamAM zrAvakonA vasavATane kAraNe gAmanagara ane mahAnagaromAM aneka dharmasthAnako thayA ane sAdhusaMto temA cAturmAsa arthe ke zeSakALamAM padhArI svasAdhanA ane dharmajAgRtinuM kArya karavA lAgyA. pradUSita havA pANInA kAraNe ane kALanA prabhAve, zarIranA saMThANa parivartanone kAraNe khAsa karIne moTI umaranA sAdhu saMto mATe pAdavihAra kaThIna banI gayo. zrAvako mATe saMtonI vaiyAvacca mATe be pAsAM upasI AvyA. eka vihAra karI zake tevI uMmara ane zArIrika kSamatA dharAvatA saMtonI bimArI ke akasmAta vakhatenI vaiyAvacca ane moTI uMmaranA vihAra ke gocarI mATe pharI na zake tevI zArIrika kSamatA gumAvelA saMto, nAnI uMmara hovA chatAM bhayaMkara rogano bhoga banelA ke akasmAtane kAraNe zArIrika vikalAMgatA ke azakti AvatA jJAnadhArA-1 240 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihArAdinI zArIrika kSamatA gumAvatA saMtonA sthiravAsa ane vaiyAvaccanI vyavasthA karavAnuM zrAvako mATe jarUrI banyuM. vizvanI tamAma dharmaparaMparAe sahAnubhUtinI vAta kahI che jyAre jainadharme tyAMthI AgaLa vadhIne samAnAbhUtinI vAta karI che. sahAnubhUtimAM anukaMpA ane dayA abhipreta che jyAre samAnAbhUtimAM gaurava abhipreta che. anyane duHkha ke pIDA utpanna thatAM huM duHkhI thAuM, pIDita vyakti pratye sahAnubhUti pAThavuM te eka vAta paNa anyanA duHkha ke pIDA joI mAtra duHkhI na thAuM paraMtu mane evA ja prakAranuM duHkha thayuM che evI anubhUti karu. jevo mAro AtmA che evo ja sAmenI pIDita vyaktino AtmA che. A dukha mane thaI rahyuM che evI vedanAnI anubhUti karuM ane pachI tenI sevA vaiyAvRtta karuM to e nijI saMvedanA banI jaze. vaLI paMcamahAvratadhArI saMto to ApaNA pUjanIya che mATe sevA ane vaiyAvaramAM pharaka che. sevA eTale rAhatanuM guMjana, vaiyAvacca eTale ratnatrayInuM pUjana. sAdhusaMto to pariSaho sahetA AvyA che. upasargo sAme jhajhame che mATe vaiyAvacca e saMtonI sevA jarUriyAta nathI, ApaNA hRdayanI saMvedanA che. jyAre kAyAnI mAyA visAranArA saMtane asamAdhi thAya tyAre ApaNe namratA sAthe vaMdanA karI vinaMtI karIe ke amane vaiyAvaccano lAbha Apo. upa eTale samIpa, yoga eTale joDAvuM, je kriyA AtmAnI samIpa javAmAM sahakArI nIvaDe e upayoga gaNAya. sevA e sahayoga che to vaiyAvacca e upayoga che. jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 4 241) ---janasAhitya jJAnasatra-15 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvaccano dharma ApaNAmAM evI rIte pratiSThita thavo joIe ke je sAdhujInAM vratone lakSamAM rAkhIne ja karavAmAM Ave. vratamAM zakya eTalA doSa na lAge tenI jhINavaTa bharI kALajI sAvadhAnImAM ja viveka abhipreta che. - saMtasatIjIo mATe zakya eTalI vadhu ArAdhanA dhAmomAM vaiyAvaccanI sagavaDo upalabdha thAya. jarUriyAta pramANenA sevAkendronuM nirmANa thAya tenI mahAsaMgho ke mahAjana saMsthAoe kALajI leze to zAsananuM gaurava jaLavAze. tIrthakara nAma karma upArjananA vIza bolamAM 16mo bola vaiyAvaccano che. sAdhu-saMtonI utkRSThabhAve vaiyAvacca sevA karavAthI svayaM bhagavAna banI zakAya che ane kahyuM che ke, vaiiyAvacca guNadharANe namoH namoH vaiyAvaccano guNa dhAraNa karanAra, ene jIvanamAM caritArtha karanAra vaMdanane pAtra che. sevAmUrti naMdISeNanI kasoTI karavA paranI durgadhavALA muni deharUpa khuda IMdra AvyA ane naMdISeNe bhAvapUrvaka vaiyAvacca karI kasoTIthI pAra utaryA. marUdevI mAtA, zailakarAjarSi ane bahusUbI paMthakamuni, pU.samarthamalajInI vaiyAvacca bhAvanAnuM pAvana smaraNa karI abhivaMdanA karIe. - nazAnadhArA-J jJAnadhArA-1 242 -janasAhitya vAnara- - - jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhasena divAkara ketakIbena zAha (jaina dharma ane jaina sAhityamAM khUba rasa dharAvanAra zrI ketakI bahene muMbai yunivarsiTIno jainijhamano DIplomA korsa karela che.) anekAnta, ahiMsA ane aparigraha - e traNa AdhArastaMbhe samA e jainadarzanane 'A' grade mAM sthAna apAvyuM che. anekAnta eTale vicAromAM ahiMsA, vicAronI ahiMsA ja vANI ane vartanamAM paNa ahiMsA lAve che. jaina tAttvikaciMtana tathA AcAra nirNayano AdhAra anekAntadRSTi che. syAdvAda anekAntano ja bhASA prayoga che. evA mULa strotane pakaDI AcArya siddhasene ghaNI UMcAi prApta karI che. jainadarzanamAM badhA darzanono samAveza karI anekAntanI navI imArata khaDI karI dIdhI che. AcArya siddhasenanA pitA devarSi ane mAtA devazrI hatAM. vRddhavAdI sAthe sarvajJapaNAnI bAbatamAM vAdamAM UtaryA paNa hArI javAthI vRddhavAdI pAse jaina dIkSA aMgIkAra karI. camatkArika rIte temaNe be vidhA prApta karI.eka samaya sarasava vidhA - pANImAM sarasava nAMkhavAthI thoDA nipajAvI - zakAya ane bIjI suvarNa siddhi. te vidhAothI temaNe kumArapALanA devapALa nAmanA rAjAne madada karI, tene jainI banAvyo. paNa tyAM teo pramAdamAM phasAyA, pAlakhImAM darabAramAM AvavA lAgyA. vRddhavAdIsUrio A vAta sAMbhaLI ane temane bodha pamADyo. siddhasenane bAlyAvasthAthI ja saMskRtano abhyAsa sAro hato. eka vakhata maggadayANaM vagere prAkRta pATha bolatA anya darzanIone hAMsI karatAM joi te lajjAyAM. temaNe prAkRtanuM saMskRta karavA saMghane vinaMtI karI paNa saMghe te jinAjJA virudha gaNyuM. jenuM temane 'pArAMcita' nAmanuM prAyazcita AvyuM. jenA mATe temane bAra varSa gaccha bahAra mUkavAmAM AvyAM ane teo sAdhuno veSa gopavI, avadhUta banI saMyama sahita vicaravA lAgyAM. jJAnadhArA-1 jainasAhitya jJAnasatra-1 243 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgha bahAranA sAtame varSe ujjayanI nagarImAM rAjA vikramAdityanI sAme mahAkALezvaranAM maMdiramAM zivaliMga samakSa je camatkAra saryo te jagaprasiddhi che. zivaliMgane namaskAra karavAnAM anurodha para jyAre siddhasene ema kahyuM ke, "A devatA mArA namaskAra nahIM sahI zake" tyAre rAjAnA AgrahathI temaNe iSTadevanI stuti karatAM vIra dvAtrizikA'nI racanA karI ane pachI pArzvanAthanI stuti karatAM kalyANa maMdira' no agiyAramo zloka racatAM zivaliMga phATIne temAMthI vIjaLI jevuMjhaLatuM dedIpyamAna pArzvanAthasvAmInuM biMba pragaTa thayuM. tyAre rAjAe prasanna thaine kahyuM, "deDakAnAM bhakSaNa karanArA catura evA sarpa ghaNA che paNa dharatIne dhAraNa karanAra zeSanAga to eka ja che tema phakta nAmanA paMDita to ghaNA che paNa tamArA jevuM koi nathI." Ama, AcArya siddhasene jainazAsananI unnati karAvI. bAra varSa AlocanAmAMthI sAta varSa vyatIta thayAM hatAM ne pAMca varSa bAkI hatAM to paNa temane zrIsaMghe maLIpAchAgacchamAM lai AcAryapade sthApyA. tyAMthI kuvAdarUpa timirane nAza karavAmAM divAkara samAna 'siddhasena divAkara sUri' kahevAyA. paMDita kailAzacatemane jaina vADamayarUpI nIlAmbaranA jAjavalyamAna nakSatra kahyAM che. zvetAMbara ane digambara baMne paraMparAmAM teonI khyAti che. AcArya siddhasena zreSTha stutikAra, nyAya pratiSThApaka, svataMtra ciMtaka, samartha sAhityakAra hatAM. zreSTha kavi hatA tenA mATe kahevAya che keH "mAsiddhasena vAM" arthAta badhAkavi siddhasenanI pAchaLa che, kaviomAM siddhasena ja agraNI che. temanI badhI kRtiomAM temanuM maulika-ciMtana pragaTa thAya che. temAM pUrvAgrahano abhAva che. temaNe racelI kRtiomAM : 1) nyAyAvatAra : jemAM pramANanuM vivecana che, 32 saMskRtamAM kArikAo che. je sthAna dinnAganuM bauddhadarzanamAM che te sthAna AcArya siddhasenanuM jainadarzanamAM che, jemaNe pUrvaparaMparAnuM sarvathA anukaraNa karI potAnI svataMtrabuddhithI nyAyAvatAranI jJAnadhArA-1, 24 na jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanA karI, je sarvathA maulika che. jaina nyAyano saMskRta bhASAmAM e sarvaprathama graMtha che. e laghu kRtimAM pramANa,pramAtA,prameya ane pramiti A cAra tattvonI jainadarzana sammata vyAkhyA karavAno anokho prayAsa karyo che, sAthe sAthe nayanAM lakSaNonuM paNa vivecana karyuM che. 2) kalyANamaMdirastotraH jemAM pArzvanAtha bhagavAnanI suMdara stutigAthArUpe saMskRtamAM che. 3) dvAtriziMkAH AcArya siddhasenaracita 21 dvAtrizikA Aje upalabdha che. temAM prathama pa dvAjhizikAmAM bhagavAna mahAvIra prati UMDI bhakti vyakta karI che. zeSa dvAtriziMkAomAM jainetara darzana, jainadarzana, AtmasvarUpa vagere vividha viSayo para ciMtana karyuM che. AcArya siddhasenanI dvAtriziMkAno prabhAva AcArya hemacaMdranI baMne batrIsIo ane samattabhadranA svayaMbhU stotra ane yukatyanuzAsana nAmanI dArzanika stutio para dekhAi Ave che, jemAM temanuM anukaraNa karavAmAM AvyuM che. 4) sanmatiprakaraNagraMtha AcArya siddhasena dvArA viracita AgraMtha dArzanika jagatamAM eka gauravapUrNa graMtha mAnavAmAM Ave che. caMdranI soLa kaLAnI jema temanuM kalA-kauzalya ahIMkhIleluM jaNAya che.prAkRtamAM racita A graMthamAM traNa kAMDa che. jemAM prathama kAMDamAM pa4 gAthA, dvitIyamAM 43 ane tRtIyamAM 70 gAthAo che. prathama ane tRtIya kAMDamAM vibhinna virodhI avadhAraNAomAM anekAntanA AdhAra para samanvaya sthApita karyo che ane dvitIya kAMDamAM jJAna ane darzananI vistRta mImAMsA karI che. sanmati prakaraNa graMtha prabhAvaka graMtha tarIke prasiddha che. prabhAvaka graMtha mATe evuM kahevAya che ke jeo AgraMtha bhaNatAM hoya tyAre koi pratibaMdhita vastuno upayoga kare to paNa tene koi prAyazcita AvatuM nathI ane te pustakane nAza thatuM aTakAvavA mATe tene koi anArya dezamAM lai javAnI paNa chUTa apAya jJAnadhArA-15 245) jenasAhitya jJAnasatra-1E Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, jo tyAM koi sAdhue anazana dhAraNa karyuM hoya paNa sanmati prakaraNa jevA graMthanA jANakAra hoya. sanmati prakaraNanA ullekhanIya muddAoH titthayaravayaNasaMgaha - visesapatthAramUlavAgaraNI / davvaThThio ya pajjavaNao ya sesA viyapA siM / / tIrthakaronAM vacanonI sAmAnya ane vizeSarUpa be rAzio che. te baMne rAzionA mUla pratipAdaka be naya che - dravyArthika ane paryAyArthika. zeSa A baMne nayono vistAra che. dravyArthika ane paryAyArthika A be sivAya guNArthikanaya nAmano trIjo naya hoi na zake. tyAM AcArya siddhasenano tarka che ke dravya ane paryAyathI vyatirikta guNanI svataMtra sattA hota to bhagavAna guNArthikanayanI prarUpaNA paNa karata!AcArya siddhasenanA mate guNa ane paryAya baMne vastutaH eka ja che. paNa guNArthikanayanI parikalpanA sarvaprathama siddhasenanA mastiSkamAM ja udbhUta thai. 2) be mUla naya sivAya uttarAyonA bheda-prabhedamAM paNa temanI svopajJa vicAraNA che. jaina paraMparAmAM sAmAnya rIte sAta naya pracalita che. temaNe dArzanika jagatamAM sarvaprathama SaDjhayavAdanuM nirUpaNa karyuM. mAmejhAdI naina ne chUTuM pADI abhedagrAhI naigamane saMgrahanaya ane bhedagrAhI naigamano vyavahAranayamAM samAveza karyo.digambara ane zvetAMbara vidvAnoo SaDmayanI paraMparAnA aucityanuM samarthana karyuM che je nizcaya temanI prabhAvakatAnuM pratIka che. 3) temaNe cAra nikSepanI be mUla naya sAthe saMbaMdha-yojanA darzAvI che, je saMbhavataH sarvaprathama temano ja prayAsa che. nAma, sthApanA ane dravya e traNeyamAM jJAnadhArA-1 Y246 -janasAhitya jJAnasatra-1= Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koine koi prakArano abheda che mATe te traNe dravyArthika nayano viSaya bane che ane paryAyArthika nayamAM bhedanI pradAnatA hovAnA kAraNe teno viSaya bhAva nikSepa bane che. 4) temaNe naya ciMtananI eka vizeSa paddhati darzAvI che. jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoti NayavAyA / jAvaiyA NayavAyA tAvaiyA ceva parasamaya / / jeTalAM vacana patha che, teTalA nayavAda che, jeTalA naya che teTalA para samaya che, dArzanika matavAda che. Ama temaNe sAbita karyuM ke anekAna ananta nayono samavAya che. 5) have Ave che AcArya siddhasenanI ciMtanazailInI carama sImA. jyAM temaNe bhinna-bhinna dArzanika maMtavyonI nayonA AdhAre vyAkhyA karI che ane sApekSa daSTithI samanvaya sthApita karyo che. teo kahe che ke sAMkhyadarzana dravyArthika nayanI daSTie kharo Utare che kAraNa ke sAMkhya matAnusAra AtmA Ado padArthanitya che. bauddhadarzana paryAyArthika nayanI daSTie barAbara che kAraNa ke bauddhamatAnusAra badhA padArtha anitya che, kSaNika che. vaizeSika nityatva ane anityatva baMnene mAne che kAraNa ke vaizeSikonA mate paramANu, AtmA Adi keTalAka padArtha ekAMte nitya che ane ghaTa, paTa Adi keTalAka padArtha ekAMte anitya che. emanI daSTimAM badhA naya mithyAdaSTi che, jo te nirapekSatAthI potAnA pakSane prastuta kare to, paNa eka-bIjAthI sApekSa hoya to badhA naya samyaga banI jAya che. ekAMgI avadhAraNA vikarNa ratnonI samAna che. hAranI mUlyavattA e ja ratna meLavI zake che je potAnI svataMtratA choDIne sumabaddha thai jAya. evI ja rIte anekAntavAdanI mUlyavattA e ja naya(vicAra) pAmI zake je bIjA nayonI sApekSa rahIne vicAre che. jJAnadhArA-1 - 247 247 =jainasAhitya jJAnasatra-1= janasAhitya jJAnasatra-1) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya siddhasenanI vyApaka dRSTi ane Agrahayukta vicAradhArAe darzana jagatamAM samanvayano svara relAvI dIdho. temanA pUrve khaMDana-maMDananuM pracalana hatuM paNa temaNe khaMDana-maMDananI paraMparAne samAdhAnanuM rUpa pradAna karyuM. e ja kAraNa hatuM jenAthI siddhasenanuM nAma anekAntanA pratiSThApaka AcAryonI agrima paMktimAM levAvA lAgyuM. AcArya siddhasene sanmati prakaraNamAM anekAnta mATe aneka vAra samyagdarzana zabdano prayoga karyo che. dravyArthika naya dravyane grahaNa kare che ane paryAyArthika naya paryAyane grahaNa kare che. e baMne dRSTie alagaalaga rahIne kyAreya vastunuM yathArtha vizleSaNa na karI zake. baMnenI paraspara sApekSatA ja samyagdarzana che ane te anekAnta che. anekAnta eka vyApaka vicArapaddhati che. te jevI rIte anya padArtho para lAgu paDe che, tevI rIte svayaM potA para lAgu paDe che temaNe anekAntane anekAntAtmaka siddha karatAM lakhyuM che ke H bhAva bhaiyatvA jaha bhayaNA bhayai savvadavvAI | evaM bhayaNA Niyamo vi hoi samayAviroheNa / / sanmatiprakaraNa graMthamAM pratyeka prajoya vastu para anekAnta dRSTi lAgu karatAM temaNe keTalAMka dRSTAMta ApyAM che paheluM dRSTAMta H jyAre koi vastu vizeSane gatizIla joie chIe tyAre ApaNe ema kahIe chIe ke vastu gativALI che paNa UMDANamAM utarIne samIkSA karIe tyAre te mAnyatA AMzika rUpamAM ja yathArtha che. koi paNa taNakhaluM jyare gati kare che tyAre pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, badhI dizAovidizAomAM gati nathI karatuM. koi paNa eka dizAmAM ja gati saMbhava che. phala svarUpe anya dizAomAM agatizIlatA athavA sthiratA svataH siddha thai jAya che. . jJAnadhArA-1 248 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM daSTAMta- vati ni vahana : je bALe che te agni che te paNa AMzika satya che. kAraNa ke agni te padArthone ja bALavAmAM samartha che je dAhya che, baLavA yogya che. AkAza, AtmA ke paramANu jevA adAhya padArthone Aga paNa bALavAmAM samartha nathI. Ama, AcArya siddhasena divAkare anekAntavAdane vyApaka saMdarbhomAM prasatuta karIne na kevala jaina paraMparA paraMtu saMpUrNa dArzanika jagatamAM anekAntavAdano DaMko vagADyo. siddhasena prabaLa vAdI to hatAM ja mATe temaNe jaina siddhAMtone tArkika bhUmikA para lai jaine eka vAdInI kuzaLatAthI dArzaniko madhya anekAntavAdanI sthApanA karI. temanI vizeSatA e rahI che ke temaNe tatkAlIna vividha vAdone sanmati prakaraNanA vibhinna nayavAdomAM samAviSTa karI dIdhA. 6) temaNe utpAda, vyaya ane dhrauvyane vastunuM svarUpa batAvI tenuM nayadaSTithI je vizleSaNa karyuM che te temanI AMtarika phuraNAnuM pratIka che. dravyArthika nayathI daSTie badhA padArtha dhruva che ane paryAyArthika nayanI daSTie badhA padArtha niyamathI utpanna thAya che ane naSTa thAya che. 7) utpAda, vyaya ane dhrauvya vacce bhedabhedanI tarkabaddhasamajaNa ApI. be kramavartI paryAyonI daSTie traNeya abheda che ane eka paryAyanI daSTie e traNeya bhinna che. 8)vaizeSiko mAne che ke draSnapattino AdhAra saMghAta ja che. paNa AcArya siddhasena kahe che ke jema paramANuonAM yogathI drayaNukanetrayaNukanI utpatti thAya che tema rAyaNukanA vibhAgathI kayaNuka ane drayaNukanA vibhAgathI paramANurUpa kArya dravyanI utpatti thAya che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 249 249 janasAhitya jJAnasatra-1= Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9) kArya - kAraNa, hetu - ahetuvAda, jJAna - kriyA, jIva - pudgala, astitva - nAstitva, sAmAnya - vizeSa Adi aneka pakSo je sAmAnya darzananI bhUmikA para virodhI pratIta thAya che paNa temaNe tenI vacce bhedAbheda darzAvI anekAntanI bhUmikA para tenI parasparAzrayatA darzAvI. 10) pAMce samavAya sAthe maLIne kAryanI utpatti thAya che. e darzAvatAM kahe che keH kAlo sahAva NiyaI puvvakaya purisa kAraNegaMtA / micchattaM te ceva samAsao hoMti sammataM / / sanmati prakaraNanA dvitIya kAMDamAM anekAntanAM aMgabhUta jJAna ane darzananI vistRta mImAMsA karI che. dravyArthika dRSTi dravya arthAt sAmAnyane ane paryAyArthika dRSTi paryAya athAMta vizeSone grahaNa kare che. e sAmAnya bodha ane vizeSabodhane ja ApaNe kramazaH darzana ane jJAna paNa kahIe chIe. khaM sAmaLAhaLa haMsaLa kahI sAmAnyagrAhI bodhane darzana kahyuM ane vizeSa dharmone jJAna kahe che. AcArya siddhasena jaina paraMparAmAM abhedavAdanAM puraskartAnAM rUpamAM pratiSThita che. jJAna ane darzana, matijJAna ane zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryavajJAnamAM abhedatA darzAvI che paNa kevaLajJAna ane kevaLadarzanamAM abhedaviSayaka maMtavya to kharekhara temanI bahuzrutagrAhI meghAno paricaya Ape che.. kevaLajJAna ane kevaLadarzananA upayoga saMbaMdhI traNa mata pravarte che. kAM to upayogI kramathI hoya, kAM to yugapat hoya, kAM to abheda hoya. AcArya siddhasene te abhedabhAvathI puravAra karyuM ke upayoga mUlataH abhinna che. tenAM tarkamAM teo kahe che ke 1) kevalI pratisamaya saMpUrNa jagatane sAmAnya ane vizeSa ubhayarUpathI grahaNa kare che eTale je kevaLajJAna che, te kevaLadarzana che. jJAnadhArA-1 250 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) Agama-graMthomAM nADu - pAsaDu padano eka sAthe prayoga kevalInA ekopayoganuM saMsUcaka che. 3) kevalI sadA jJAtA, sadA draSTA hoya che ane te rUpa ekopayogamAM cA abhedopayogamAM ja surakSita rahI zake che. 4) kevaLInuM jJAna ane darzana sAdi-ananta che. te sAdi-anantatva ekopayoganuM pratIka che. 5) mati, kRta Adi cAra jJAna kSAyopathamika ane asarvArthagrAhI che. temAM jJAna ane darzana viSayaka bheda hoya che paNa kevaLInuM jJAna kSayajanya ane sarvArthagrAhI hoya che mATe temAM krama-akrama athavA sAmAnya-vizeSa jevo koi bheda hoto nathI. Ama, AcArya siddhasenanuM dArzanika jagatamAM vaizidhyapUrNa sthAna che. temanA dvArA racita aneka graMthomAM eka mUlyavAna graMtha sanmati prakaraNa che, jemAM temanI maulika zaktinuM darzana thAya che. temanI e navonmeSa pratibhA jainazAsana mATe varadAnarUpa sAbita thai che. ApaNe paNa temanA tattvajJAnanuM paThana-manana-ciMtana karIne sattva grahaNa karI, tenuM pAcana karI, tene sUkSma ane skUla baMne rIte jIvanamAM vaNI laie to jIvyuM sArthakagaNAze. temaNe apanAvelI anekAna daSTijo vyAvahArika, sAMsArika, sAmAjika, rAjakIya, vaijJAnika ke dArzanika ke koipaNa kSetramAM apanAvIzuM to badhI samasyAonuM samAdhAna ApoApa thai jaze. A Agrahamukta zailI mATe AcArya tulasI kahe che keH AgrahIna gahana ciMtana kA dvAra haMmezAM khulA rahe, kaNa-kaNameM Adarza tumhArA paya-mizrI jyoMdhulA rahe. jJAnadhArA-1 251 | jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAcAra ane tattvajJAnanA pracAra prasAra mATe mAdhyamono upayoga prA. nalinI zAha (jainadharmamanA abhyAsu nalinIbena svAdhyAya ane satsaMgamAM rata rahe che ane jainadharmanA semInAromAM bAga le che.) bhagavAna mahAvIre emanA aMtima upadezamAM zrI gautamasvAmInekahyuMhatuMke samaya goyama mA pamAyaNa he gautama ! tuM eka kSaNano paNa pramAda karIza nahi. sadA apramata raheje. sadA jAgRta raheje. jAgRti e ja jIvana che, pramAda e ja mRtyu che. prabhu mahAvIranI vANI ApaNe satata yAda rAkhavA jevI che. no nAmata hai, vo pAvata hai / no sovata hai, vo hovata hai / je jAge che e kaiMka prApta karI le che ane je uMghato rahe che e gumAvato ja rahe che. jIvananA dareka kSetre ApaNe jo najara nAkhIe to ApaNane A satyanI pratIti thAze. bhagavAna tIrthaMkara devoe samagra vizvanA kalyANa mATe je dharmamArgano upadeza Apyo, temAM samattvanI sAdhanA mukhya hatI. samatvanI sAdhanA mATe bhagavAna mahAvIre anekAMtadRSTinuM dAna karyuM. syAdvAdamaya bhASA paddhati zIkhavADI. paraMtu bhagavAnanI anekAMtadRSTine bhUlIne mahAvIranA anuyAyIo, ApaNe zuM ekAMtavAdI nathI banyA ? ne tethI jaina paraMparAnuM gaurava khaMDita karavAmAM zuM ApaNe ochA javAbadAra chIe ? jainadarzananI sarvamAnya be vizeSatAono ullekha karI dauM to anekAMta ane ahiMsA e be muddAonI carcA upara ja AkhA jaina sAhityanuM maMDANa che. jaina AcAra ane saMpradAyanI vizeSatA A be bAbatathI ja batAvI zakAya. tethI anekAMta vicArasaraNIno kharo artha e che ke satyadarzanane lakSamAM rAkhI tenA badhA aMzo ane bhAgone eka vizALa mAnasavartuLamAM yogya rIte sthAna ApavuM. jJAnadhArA-1 252 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemajema mANasanI vivekazakti vadhe che tema tema tenI daSTimaryAdA vadhavAne lIdhe tene potAnI aMdara rahelI saMkucitatAo ane vAsanAonA dabANanI sAme thavuM paDe che. jyAM sudhI mANasa saMkucitatAo ane vAsanAo sAme na thAya, tyAM sudhI te potAnA jIvanamAM anekAMtanA vicArane vAstavika sthAna ApI ja nathI zakato. tethI anekAMtanA vicAranI rakSA ane buddhinA praznamAthI ja ahiMsAno prazna Ave che. jaina ahiMsA kharA Atmika baLanI apekSA rAkhe che. koipaNa vikAra Ubho thayo, koi vAsanAe DokiyuM kADhayuM ke koi saMkucitatA manamAM sarakItyAM jaina ahiMsA ema kahe ke tuM e vikAro, e vAsanAo e saMkucitatAothI na haNA, na hAra, na dabA, tuM enI sAme jhajhama ane e virodhI baLone jIta. A AdhyAtmika jaya mATeno prayatna e ja mukhya jaina ahiMsA che, Ane saMyama kaho, tapa kaho ke dhyAna kaho ke koipaNa tenuM AdhyAtmika nAma Apo paNa e vastutaH ahiMsA ja che. jaina darzana ema kahe che ke ahiMsA e mAtra sthaLa AcAra nathI paNa te zudhdha vicAranA paripAka rUpe avatarelo jIvanotkarSaka jainAcAra che.upara varNavelA ahiMsAnA sUkSma ane vAstavika rUpamAMthI koipaNa bAhyAcAra janamyo hoya agara e sUkSma rUpanI vRSTi mATe koi AcAra nirmAyo hoya to tene jaina tattvajJAnamAM ahiMsA tarIke sthAna che. paDhamaM nANaM tao dayA prathama jJAna pachI dayA. jJAnathI jIva AjIvane jANe to ja tenI rakSA karI zake. jene jJAnano abhyAsa nathI te potAnA AtmAnuM sukha kalyANa kyA karmothI thAya che ane duHkho kyA karmothI Ave che te jANe nahiM. je sukhaduHkha lAvanArA karmone nahIM jANe te zuM karI zakaze ? kaMi ja nahiM. nA satvarUpaIIII hadayamAMjJAnarUpI divya prakAza thavAthI ajJAna ane mohano nAza thAya che. e divya prakAzathI jagatanA tamAma padArthonuM ane rAgadveSathI thatAM karmabaMdhanA phaLonuM hastakamalavata jANapaNuM thAya che jJAnadhArA-1 253 - jenasAhitya jJAnasatra-1E Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema jANI rAgadveSano tyAga karazuM to ekAMta zAzvata ane avinAzI mokSanA sukhone sadeva bhogavI zakazuM. AcAra eTale AcaravA yogya, AcaravA yogya kriyA e ja hoya ke jenAthI sukhanI prApti thai zake. sukhaprAptinA kAraNabhUta pAMcapadArtha che. 1) jJAna - 2) darzana 3) cAritra 4) tapa 5) vIrya A pAMca jainAcAranuM samyaka prakAre AcaraNa karavuM joie. 1) jJAnAcAra - jJa eTale jAkhu e dhAtu parathI jJAna zabda banyo che. jJAna vinA arthanI siddhi na hoya tethI jJAnAcAra AcaraNIya che. 2) darzanAcAra - padArthano bhAva hRdayamAM dekhavo tene darzana kahe che. darzanathI satya ane asatya padArthanuM svarUpa oLakhAya che. je padArthanuM jevuM svarUpa hoya tevo ja bhAva hRdayamAM darzAyate samyaga darzana. jema kamaLAnA rogavALo zveta padArthane paNa pILo dekhe tema asatyane satya ane satyane asatya je darzAve te mithyA darzana. have ApaNane haMmezAM thAya ke zA mATe jJAnAcAra pahelA Ave che ne darzanAcAra pachI ? 3) caritrAcAra - krodhAdi cAre kaSAyothI athavA narakAdi cAra gatithI choDAvI AtmAne mokSagati prApta karAvete cAritrAcAra, zudhdha AtmasvarUpanI prAptimAM gamana karAve te cAritrAcAra. 4) tapAsAra - jevI rIte mATI mizrita suvarNAdidhAtune agnimAM tapAvavAthI tedhAtumATIthI chUTI paDI potAnuM asalIrUpa dhAraNa karI zake che tema karmarUpI melathI kharaDAyelo jIva tapazcaryArUpa agninA prayogathI zuddhathai nijarUpane prApta kare che. tapanAM be prakAra che. bAhya tapa(pratyakSa tapa) - anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, kAyakleza, prati saMlInatA jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 - 254 254 , -nisAhitya jJAnasatra-15 hitya jJAnasatra-1 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMtara tapa (gupta tapa) - prAyazcita, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya,dhyAna, kAyotsarga 5) vIryAcAra - cAre tIrthane yathocitta sahAya pote ApIne tathA bIjA pAse apAvIne dharmavRdhdhinA kAmamAM vIryabaLa phorave che te vIryAcAra. bhAratIya tattvaciMtakoe mAnava jIvananI zreSThatA ane sArthakatA mATe uMDANathI ciMtana karyuM che vulamo hatna mAnuse bhave mAM mAnavajanmanI durlabhatA darzAvI che. jIvanane gatizIla banAvI rAkhavA vrataniyamanuM pAlana atyaMta jarUrI che. mahAvrata ne aNuvratathI phakta samasyAo ja nathI ukelAtI paNa vyaktigata, sAmAjika ane rASTrIya samasyAnuM samAdhAna paNa kare che. jema saMskAra cenala para rojano eka prazna prAcIna saMskRti para pUchavAmAM Ave che, tema ApaNe paNa eka Question Bank taiyAra karIe jainAcAranI, rojano prazna cenala para rAkhIe, reDiyo para broadcast karIe ne javAba ApanArAone sArA inAmothI mAnapAna ApI, temanuM sAmAnya bahumAna karazuM to jarUrathI moTo varga jaina tattva jANavAmAM ne pachI anusaravA mAMDaze. lADanuM temaja hemacaMdrAcArya jevI jaina vidhApITho zarU thai e AnaMdanI vAta che paNa hajI vadhu ne vadhu jaina vidyApITho sthapAya ne abhyAsakramamAM jaina tattvane sthAna maLe to kevuM sarasa ! vartamAnapatra, megejhIna, reDiyo, TI. vI., kebala cenala, sI. DI. temaja vebasAiTa, kompyuTara, AkAzavANI, vijJAne avanavI zodho dvArA jagatabharanI prajAne ekamekanI khUba najadIka lAvIne eka nUtana navaracanAnuM kArya AraMbhI dIdhuM che. dhArmika kSetre rUDhigata praNAlikAo ane svIkRta mAnyatAomAM paNa parivartanano pavana phUMkAyo che. bhAratanA dhArmika itihAsamAM DokiyuM karIe to sanAtana dharma, bauddhadharma, khrIstI, islAma, ne pArasI dharmanA paNa tattvadarzano cAlI Ave che. jJAnadhArA-1 255 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama buddha ane bhagavAna mahAvIra banne samakAlIna hovA chatAM bauddhadharma eziyA bharamAM phelAi gayo. AkhAne AkhA dezo baudhdha dharmanA anuyAyIo banI gayA, jyAre jaina dharmane ApaNe anya dezo to nahIM paNa pUrA bhAratamAM phelAvI zakyA nathI. bhAratanA eka gAmaDAmAMya pUrepUro pracAra karI zakyA nathI. je dharmanuM pravartana vizvanA sarva jIvo mATe thayeluM che, je dharmanI upara vizvanA sarva jIvono adhikAra che ane vizvane Aje jenI sahuthI vadhu jarUra che tevA atyaMta vaijJAnika ane vyavahAru A vizvadharmane Aje ApaNe ApaNI cAra divAlonI vacce jANe ke keda karI dIdho che ! vizvanA vizALa phalaka sudhI A dharmane mahoMcADavAno prayatna jANe apUrato che tenI pUrti karavA judA judA mAdhyamono upayoga karIe. patrikAonuM pramANa vadhArIe. patrikAone gujarAtI sAthe aMgrejI, hiMdI, kannaDA, tAmIla, marAThI tema ja videzI bhASAo jevI ke spenIza, jarmana, phreMca ke cAinIjha vageremAM bhASAMtara karIe to kevuM. jethI dareka dezanAM, balka vizvanAM lokone paNa jainadharmanuM jJAna thAya ne ApaNA A vizvadharmane duniyAnA dareka loko vadhAvI le ! ApaNA daSTipUrvaka Ayojanano sarasa rIte vivekapUrNa upayoga thAya. vizvanAM aneka dezo Aje saMskRtinA mUlyavAna tattvone tathA jainadharmanA vaijJAnika siddhAMtone jANavA- apanAvavA Atura che paraMtu ApaNe tene Adhunika zailImAM ane navA saMdarbhamAM prastuta karavA taiyAra chIe kharA ? e mATe paraMparAgata mAnyatAomAM ke bAhya rItarivAjomAM kadAca thoDA ghaNA pheraphAro karavA paDe to te karavAnI ApaNI taiyArI che kharI? dhArmika vicArone mahAvIre ApelA jaina tattvajJAnamAM ane jainAcAramAM jarApaNa pheraphAra karyA vagara dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI AcAra vicAramAM parivartana thAya che tevA jaina itihAsanA dAkhalA mojUda jJAnadhArA-1 - 256 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che to Aje paNa deza-videzomAM Ane dhyAnamAM rAkhIne pheraphAra thAya e icchavA yogya che. Website kholatA Computer mAM jainadharmanuM jJAna to ghaNuM maLI rahe che paNa ghaNIvAra joie to bhASAMtaramAM anartha thai jato hoya che. to A bAbatamAM sabhAna rahevAnI khUba jarUra che. jaina samAje kaiMka evuM karavuM ke temAM Certiy thaine ja bahAra Ave to bhUlo thavAnAM Chance ochA thai jaze. baheno mATe paNaKitty Party mAM vividha progrAmo racI zakAya, dhArmika koyaDAo paNa ramI zakAya ne mAdhyamothI jAheramAM ApI pracAra karI zakAya. Entertainment nA sAdhanathI reDiyo, TI. vI., kapyuTara, cenala, sI. DI., dvArA dharmano phelAvo thAya che paNa hajI vadhu karI zakIe ? hA. pratISThA mahotsava TI. vI. para batAvatI vakhate kriyAkAMDa karatA tattva para ja vadhu dhyAna apAya to jJAna ane kriyA banne darzAvavAthI sonAmAM sugaMdha bhaLe. ApaNe tyAM kiyAkAMDomAM pheraphAra karavAnI bahuja jarura nathI lAgatI tamane ? ApaNo moTAbhAgano jaina vargasamRddha hoya che to evA koiSponsor maLe ne AsthA, Care t.v. saMskAra jevI 24 kalAkanI eka jaina cenala cAlu thAya evI AzA vyakta karatAM viramuM chuM. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 -2pa7 janasAhitya jJAnasatra-15 2pa7 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuprekSA zubhamAMthI zuddha tarapha javAnI yAtrA DaoN. madhubena jI. baravALiyA (dharma ane adhyAtmamAM abhiruci dharAvatAM madhubahene hindI sAhityamAM saMzodhana karI pIeca.DI karela che. hindImAMthI temaNe karelA anuvAdanuM pustaka 'jaina darzananA pariprekSyamAM zAkAhAra' eTaluM lokapriya baneluM ke tenI atyAra sudhImAM sAta AvRtti ane eka lAkha nakalanuM prakAzana thai cUkyuM che. caMdana jaina mahilA maMDaLa- cembaranA pramukha che. uvasaggaharaM bhaktigRpa nA kanvInara che.) karmanA bojathI bhAre banela AtmAne zuddha ane haLavo banAvavA, pUrvAcAryoe AtmazuddhinI paddhatio batAvI che. sarva prathama bhAvanA para ciMtana pU. kArtikeya svAmIe kareluM. mahopAdhyAya zrI vinayavijayajIe bAra bhAvanA ane cAra parAbhAvanAnuM zAMti sudhArasarUpe vivecana karI ane mumukSa jIvo para parama upakAra karyo che. bhAvanA eTale anuprekSA-aMtaradaSTi- AtmadaSTi. AtmadaSTie jovAthI AMtaracakSu khUlI jAya che ane AMtaradarzanathI adhyAtma mArgane navI dizA maLe che. ApaNe svane kadI barAbara oLakhyo nathI ane pAnepara rUpe jANela nathI. e kAraNe ja sAcA sukhathI vaMcita rahyAM chIe. ApaNe ja ApaNAM caitanyane karmanA jALAmAM baMdI banAvI dIdho che. karmonAM AvaraNathI DhaMkAyelo AtmA dekhAya ja nahito teno paricaya kai rIte thAya. jJAnIoe AtmAne karmathI mukta banAvavA mATenI prakriyAne vegavaMtI banAvavA vairAgyavardhaka bAra bhAvanAo batAvI che. dharmadhyAnamAM kAraNabhUta AtmAnuM enI potAnI sAthe enI mULa sthitimAM anusaMdhAna karAvanAra A bhAvanAo AkhA jIvananuM pRththakaraNa kare che. ApaNo potAno para vastu sAtheno saMbaMdha kevo jJAnadhArA-1 258 jainasAhitya jJAnasatra-1) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane zA kAraNe thayelo che ane keTalo vakhata cAle tevo che tenuM spaSTa bhAna karAve che. sAMsArika padArtho, saMbaMdho ane sagapaNo ciraMjIva ke zAzvata nathI. Atmika vastuthI para sarva paudgalika vastuo te svarUpe anitya che. A anitya bhAvanAnuM ciMtana karatAM zarIra-sagapaNa nAzavaMta che. te satya samajAya che. jIvanane anyanA AdhAra para TakavA devA jevuM nathI. AdhAra Teko ke zaraNa ApanAruM ja sthAyIpaNuM nathI. te azaraNa bhAvanA AtmazaraNa prati jAgRta thaze. saMsAranI vicitra racanA karmanA prakAro, manovikAranA AvirbhAvo, kSaNe kSaNe svArtha, rAgadveSanI pariNatI e saMsAra bhAvanAnuM ciMtana jIvane vItarAga prati dorI jaze. A jIva ekalo Avyo che ane ekalo javAno che. sarva snehasaMbaMdho khoTA che. ekatva bhAvanAnA ciMtanathI cetananuM ekatva sthAyI che. teno sAkSAtkAra thaze. potAnA AtmabhAva sivAya . tamAma poGgalika vastuo AtmAthI para che. anyatva bhAvanAthI sva ane paranI samajaNano ughADa thAya che. paramAM rAcavuM te alpajJatA che tenuM bhAna thatAM bhavacakranI guMcavaNano jaldIthI nikAla thAya che. A zarIrane ApaNe ApaNuM potAnuM mAnyuM che. te to hADa, mAMsa, lohI ane carabI jevA padArthothI bharyuM che. vaLI temAM pArAvAra azuci jJAnadhArA-1 259 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharI paDI che. A azucibhAvanAnA ciMtanathI pavitra zuddha caitanya AtmA prati lagAva vadhaze. jJAnIone A saMsAra bhava vana samAna lAge che. A bhava vanamAM AzravonI vAdaLomAMthI satata varSA thatI dekhAya che. eTale A jIvatA saMsAra paribhramaNamAM AtmAne satata karmo coMTatA rahe che. cittavRttinA saMyoganuM pariNAma Azrava che. jJAnIonI sUmadaSTi jIvAtmAne taLAvarUpe ane jharaNAMone AzravarUpe nihALe che. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga AstravanuM kAraNa che. Azrava bhAvanAnA ciMtanamAM vicAravAnuM ke, mArA puruSArtha ane sadgurunI kRpAthI mithyAtvanA vAdaLo dUra thai samyakadarzanano sUrya mArA Atmapradezane prakAzita kare.viratinI chatrI ja AzravanA varasAdathI jIvanuM rakSaNa karI zake che. AvatA kamane aTakAvavA tenuM nAma saMvara che. pU. umAsvAti mahArAje tattvArtha sUtranA navamA adhyAyamAM Azrava nirodhane ja saMvara kahela che. je nimittathI karmabaMdhana thAya che te Azrava che. teno pratibaMdha karavo eTale saMvara. AtmA ane karmono anAdikALathI saMbaMdha che. A saMbaMdhano uccheda karavA AtmAthI chUTA pADavA mATe nirjarA bhAvanA khUba mahattvano bhAga bhajave che. tapazcaryA eka nirjarAno prakAra che. bAra prakAranA tapane kAraNe nirjarA paNa bAra prakAranI che. cha AtyaMtara ane cha bAhyatAnuM anusaMdhAnayukta tapa nirjarAmAM sahAyaka bane che. karmarUpI vyAdhinuM auSadha tapa che. vyAdhi dUra karavA mATe jema auSadhi levAmAM Ave che tema karmarUpI vyAdhino upAya tapa che. AyurvedamAM auSadha jJAnadhArA-1 260. jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kai cIja sAthe levuM te cIjane anupAna" kahe che. paraMtupUrvAcAryoe karmaroganA upAya mATe anupAna ane auSadha bannemAM tapano ja svIkAra karavA jaNAvyuM che. jema ke auSadhamAM atyaMtara tapamAMthI dhyAna ke kAyotsarga lIdho hoya to 'anupAna" tarIke upavAsa Adi bAhyatapa lai zakAya. vadhArAmAM brahmacarya pAlana ke abhakSya tyAga jinAjJA anupAna che. sakAma ane akAma ema nirjarAnA be prakAra che. akAma nirjarA mAtra AgaMtuka hoi saheje banI Ave che. sakAma nirjarAmAM puruSArtha abhipreta che. sakAma nirjarAmAM atyaMtara tapa anivArya che. pUrvAcAryoe batAvelI vairAgya bhAvanAomAM mokSa nAmanI koi bhAvanA nathI. paraMtu A nirjarA bhAvanAmAM ja saMpUrNa rIte mokSa bhAvanAno samAveza rahelo che. dharma e zuM cIja che, eno AtmA sAthe kevo saMbaMdha che, enA vyavahAra svarUpo kevA che. dAna, zIla, tapa ane bhAvanuM ciMtana dharmabhAvanAmAM karI AtmAne vadhu nirmaLa banAvavAno che. saMsAranI vyavasthA vicArI enA aneka sthAno samajI tyAM A prANI Ave jAya che. eka khADAmAMthI bIjAmAM paDe che e rIte enuM bhavacaka bhramaNa cAlyA kare che. emAM anitya sukha duHkho AvyA kare che. loka svabhAvanI bhAvanAnuM ciMtana karatAM karatAM sarvakALanI zAMtinA sthAnanuM ciMtana kalyANakArI bane che. samyakajJAna, samyakradarzana ane samyasacAritrane samajavA bahu ja muzkela che. samajyA pachI tenI prApti muzkela che. daza daSTAMte durlabha mAvanabhavamAM sAdhanA dvArA bodhiratnathI prApti bodhidurlabha bhAvanAnuM upakArI che. jJAnadhArA-1 261 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAnamAM praveza karavA mATe A bAra bhAvanAnuM ciMtana bhavacakanA pherA TALI AtmA sAthe anusaMdhAna karAvanAra che. bAra bhAvanA pachI bhAvanAnI kSitijano vistAra jJAnIoe cAra parAbhAvanA dvArA karyA che te maitrI, pramoda, karaNA ane mAdhyastha bhAvanAnA nAme che. A sRSTinA tamAma jIvo sAthe mAre maitrI che. mArA koi virodhI ke duzmana nathI, tevI maitrInI bhAvanA jIvarAzi mATe maMgaLakArI che. maitrIbhAva ane kSamApanA vizvane jainadarzananI aNamola bheTa che. guNavAnanA guNa joi AnaMdathavo, eguNonI prazaMsA karavI ane evA ja guNonuM ApaNAmAM avataraNa thAya tevI bhAvanAne pramodabhAvanA che. dukhI vyaktinA duHkha-darda joi ApaNA hRdayamAM anukaMpAnuM jharaNuM pravAhita thAya, enuM darda ApaNuM ja darda che tevI anubhUti sAthe tenuM duHkha darda dUra thAya tevo upAyo karavAnuM ciMtana ane puruSArtha dvArA tenuM AcaraNa karuNA bhAva che. jyAM potAno upAya na cAle, zikhAmaNa na cAle tevA hadayadrAvaka prasaMgo, anyanuM vartana trAsa upajAve tevuM hoya e vyakti ane banAvo pratye upekSAbhAva rAkhI krodha karyA vagara, samatA rAkhI, zAMta vicAraNA dvArA tenuM yogya sthAna samajAvavAnI dhIraja te madhyastha bhAva che. pApI pApa kare tenI sAme dveSano abhAva ane tenA pratye sahAnubhUtino paNa abhAva te mAdhyasthabhAvanA che. A soLa bhAvanAo jIvanane AMtaravaibhava che. anuprekSAzubhamAMthI zuddha tarapha javAnI yAtrA che. A bhAvanAothI jIva zAMta sudhArasanuM pAna karI jIvamAMthI ziva banAvavAnA rAjamArga prati jai zake che. HjJAnadhArA-1 262 ) na jenasAhitya jJAnasatra-1 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tADapatrIya hastalikhita jainagraMtha ane tenI saMrakSaNa pravRttio varSA zAha (jainadharmanA abhyAsu varSAbena jainajJAnasatro ane seminAramAM avAranavAra potAnA abhyAsapUrNa nibaMdho rajU kare che.) prAga - ItihAsa ane ItihAsa kALamAM tADapatralekhana prAga aitihAsika kALa :- Aje ApaNane prAga aitihAsika kALanI vividha purAtattvIya sAmagrI saMgrahAlayamAM jovA maLe che, e Azcaryacakita karI de che. mohanajoDero, DholAvIrA, lothala vagerenI harapanna, esIriyana, mesopoTemiyama, sumeriyana vageremAM prAcInatama sabhyatAnA zilAlekho, pazu-pakSI, phUla-pAMdaDAM AdimudrAo aMkAyelI jovA maLe che . siMdhukhINanI temaja mohanajoDeronA khodakAma daramyAna je avazeSo maLyA che, jevA ke sabhAbhavana, hATabajAra, zastro, AbhUSaNo, parathI vidvAno evuM anumAna kare che ke te lokono saMbaMdha zramaNa athavA jaina paraMparA sAthe che. vidvAnonuM evuM mAnavuM che ke siMdhukhINanI saMskRtinI trIjA tIrthaMkaranA samayathI zarUAta thai haze. pro. prANanAtha vidhAzaMkara ema mAne che ke A sabhyatAno AraMbha, trIjA tIrthaMkaranA samayathI nahIM, paNa sAtamA tIrthaMkaranA samayathI thayo hovo joie. siMdhukhINamAM svastika cinha pracalita hatuM ane rastAo, zerIo svastikAkAra maLe che. sauthI jUnI lipi brAhmI hatI ane azokanI lipi, zAradAlipi, devanAgarI tathA dakSiNa bhAratanI lipino brAhmImAMthI ja janma thayo. jJAnadhArA-1 263 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tADapatra - bhurjapatranA lekhananI zarUAta zramaNa bhagavAna mahAvIranA bIjA saikAnI ja vAta tarapha lakSa karatAM jaNAya de ke magadhamAM eka sAthe uparAupara mahAbhISaNa bAravarSa duSkALa paDayo. A kAramAM duSkALanI asara sAdhubhagavaMtonA zrutajJAna para paNa paDI. sAdhuonA ciMtana, manana, svAdhyAya AdinA abhAve zrutajJAna visarAvA lAgyuM. AryazrI sthUlibhadra khUba ciMtita thayA ane lokakalyANanA zubha AzayathI emaNe pATalIputramAM sAdhuo ane zrAvakone ekaThA karyA ane kaMThastha jJAnane tADapatra para utAravAno prAraMbha thayo ane agiyAra aMga utArI zakAyA jyAre bAramuM aMga dRSTivAda nAza pAmyuM kAraNake eka mAtra bhadrabAhusvAmIne ja dRSTivAdanuM jJAna hatuM, anya koine nahIM. vIra nirvANanA bIjA saikAthI ja zrutajJAnamAM bhinna bhinna bhASA tathA bhAvomAM parivartana thavA lAgyuM. vIra nirvANanA pAMcamA - chuThThA saikAmAM bIjo bhISaNa dukALa paDayo. sukALa thatAM ja pU. skaMdIlAcArye, kAlikasUtranuM saMkalana karyuM. dazamAM saikAmAM trIjo duSkALa paDayo. sukALa thatAMnI sAthe pU. devardhigaNi kSamAzramaNe zrutajJAnano punaH saMkalita karyuM. A rIte duSkALanA bhISaNa prahArothI prahArita thayela hovA chatAM vartamAnamAM zrutajJAna ApaNA sau mATe mATe khUba upakAraka banI rahela che uparAMta tattvajJAna, khagoLa, jyotiSa, Ayurveda, arthazAstra, nItizAstra vagere viSayonI asaMkhya hastaprato ApaNo bhavya vAraso che, amUlya sAMskRtika saMpatti che. hastalikhita tADapatra AdinuM saMrakSaNa paramaupakArI ApaNA pUrvajoe jJAnano amUlya bhaMDAra ApaNA kalyANa mATe sAcavavA mUkI gayA che enI sArasaMbhALa, saMrakSaNa ane mAvajata ApaNA saunuM parama kartavya che. jJAnadhArA-1 264 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropa, amerikA, jarmanI Adi dezamAM prAcIna sAhitya, tattvajJAna, ItihAsa vagere viSayonI zodhakhoLa karanArI aneka saMsthAo che. ApaNA dezamAM AvI saMsthA bahu moDethI astitvamAM AvI che. AMtararASTrIya stara para yunesko (UNESCO) jevI saMsthAo, prAcIna hastalikhita pratonA saMrakSaNa mATenI javAbadArI upADI lIdhI che. 2102Tu zdz uz Indira Gandhi National Centre For Arts dvArANational Commission For ManuscriptkAma karI rahI che. temaNe vyavasthita sUci, keTaloga taiyAra karela che ane jUnI, jIrNazIrNa hastapatronI mAikrophilma taiyAra karI tene sAcavavAnuM navuM rUpa ApavAnuM mahattvanuM kAma karI rahela che. DaoN. sara rAmakRSNagopAla bhAMDArakaranuM nAma saMskRtanA prakAMDa paMDita temaja purAtattvanA samartha vidvAna tarIke vizva vikhyAta che. temanA mitro, ziSyo ane zubhecchakoe maLIne temanI 80 mI varSagAMThane divase tA. 6-7-1917 nA roja, punA zaheramAM bhAMDArakara prAcyavidyAmaMdiranI sthApanA karI che. muMbainA mAjIgarvanara zrI veliMgaTananA hAthe A saMsthAnuM udghATana thayuM hatuM. dAnavIra pArasI gRhastha tAtAbaMdhue A saMsthAne ghaNI moTI Arthika sahAya paNa karI hatI. muMbainI sarakAre Dekkana kolejamAM saMrakSita hastaprato, A saMsthAne soMpI dIdhI. hastalikhita pratonA e amUlya saMgrahamAM jaina hastapratonI saMkhyA ghaNI vizALa che. 600 jeTalA jainagraMtho tADapatra upara lakhAyelA che ane 6000 jeTalA kAgaLa upara lakhAyelA che. A uparAMta, pATaNa, khaMbhAta, jesalamera, bIkAnera vagere sthaLomAM prakhyAta jaina bhaMDAranA aneka pustako, sarakAre kharIdIne A prAcya vidyA maMdirane saMrakSaNa mATe Apela che. jJAnadhArA-1 265 na jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcyavidhA saMzodhana maMdira punAno, saMrakSaNanI javAbadArI, svIkAravA pAchaLano udezaH 1) prAcyavidhAnI zodhakhoLamAM rasa lenAra vidvAno ane vidyArthIone apekSita evuM saghaLuM sAhitya pUruM pADavuM, te mATe adhatana graMthAlaya sthApavuM. 2) zodhakhoLanI pravRttimAM rasa lenAra grejyueTo ane paMDitone, saMzodhana vidhAnuM, arvAcIna Dhabe vaijJAnika rIte, uttama zikSaNa ApI navA saMzodhako taiyAra karavA. punAnI A saMsthA uparAMta, muMbai yuni. nI paMDita javAharalAla nahera graMthAlaya, amadAvAdanI ela.DI. inasTITayuTa, bho. je. vidyAbhavana, gujarAta vidhApITha tathA sTeTa ArakAiva, eziyATika sosAyaTI lAyabrerI, trivendramanI lAyabrerI tathA ratnakoza vallabhIpura vizeSa ullekhanIya che. jaina hastalikhita prato kema nAza pAme che ? 1) kudaratI, bhejavALA vAtAvaraNano bheja lAgavAthI. 2) lAMbA samayanA kAraNe jIrNa thai javAthI. 3) phUga lAgavAtI, DAgha paDavAthI, jIva jaMtunA AkramaNathI. 4) zAhI vagere kemikala dvArA kANAM paDavAthI. hastapratone sAcavavAnI (marAmatanI) rIta: 1) TIzyapeparano upayoga - pratyeka pAnAnI upara ane nIce TIzya (Tissue) pepara rAkhavAthI pAnAM ekameka sAthe coMTI jatA nathI. 2) kharAba thayela hastaprato bIjA kAgaLa para lagAvavAthI - Mounting - Stick karavAthI. jJAnadhArA-1 266 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) lemineTa karavAthI. 4)surakSita kabADamAM ke jagyAe rAkhI, niyamita sApha karavAthI. 5) lImaDAnA sUkAM pAna, taMbAkunAM sUkAM pAna, kapUra, taja laviMganA pAvaDaranA chaMTakAvathI. 6) taDakAmAM mUkavAthI - varSamAM ekAda vakhata. 7) hastapratone lAla kapaDAMmAM bAMdhavAthI. 8) dhUmaDAnI prakriyAthI - rasAyaNonA chaMTakAvathI. hastapratonuM keTaloga taiyAra karavAnI paddhati H1) sauthI prathama viSayavAra sUci taiyAra karavI. 2) kramAMka ApavA. 3) graMtha kartAnAM nAma pramANe. 4) graMthanA nAma mujaba. 5) mAdhyama 6) kai bhASAmAM lakhAyela che. 7) AkAra (Size) kevo che ? 8) keTalAM pAnAM che ? 9) samaya - keTalI prAcIna prata che. - kyA mAdhyamAM lakhAyela che. dharmagraMtho, hastaprato, pustako vagerenI kALajIpUrvaka sArasaMbhALa levAthI jJAnAvaraNIya karma tUTe che. jJAnadhArA-1 267 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanA prANa tattvo (ema.esa.sI, pIeca.DI thai seMTrala solTa enDa marIna kemikalsa rIsarca insTITayUTamAM saMzodhana kAryamAM joDAyA ane pIeca.DInA gAiDa che.) vizvanA uttama sAhityamAM jaina sAhitya eka AgavuM sthAna dharAve che. jaina sAhityakAroe jaina dharmanA siddhAMto, tattvajJAna, karma svarUpa vagere upara aneka graMtho racIne vizvane uttama sAhityanI bheTa Apela che. A sAhityanuM vAMcana, ciMtana ane manana jIvanane eka navI dizA Ape che. A uparAMta itihAsa, jyotiSa zAstra ane kAvyo jevI sAhityika kRtiothI jaina dharmanA graMthabhaMDAro samRdhdha banyA che. jaina dharmanuM darzanazAstra manohara kIrtisamAna, paramapAvaka, ujjavala jyota samAna, anaMta upakArI zrI tIrthaMkaronA jIvana sAthe evI rIte vaNAyeluM che ke temAMthI bodha pAmIne bhavyAtmAo Atmika AnaMdanI prApti karI zake che. DaoN. ramaNIkabhAi jI. pArekha adhyAtma AjanA mAnavI mATe atyaMta anivArya che je mAnavIne jIvana jIvatA zIkhave che. jainadharma vizvano advitIya ati uttama dharma che. dharma satyano rAha batAve che. dhArmika vyaktinA satyanuM pratibiMba jhaLakavA lAge che. dharma eTale sadAcAra, nIti, sevA, prabhubhakti, paropakAra, pharaja, kartavyaparAyaNatA, vyavahAra zuddhi, vagere. AvA dareka vicAronA samanvaya che. dharmanI surakSAmAM prANImAtranuM hita hoi enA pratye sajAga thavuM khUba ja jarUrI che. zrI mahAvIra jema eka divasa karamAi jaze. saMpatti vijaLInA camakArI jema zramika che. vaibhavo saMdhyAnA raMganI jema asthira che. jJAnadhArA-1 AyuSya pANInA parapoTAnI jema aMzAzvata che. dharma ja evo cheke je zAzvata che. temanA upadezamAM ahiMsA satya brahmacarya aparigraha asteya dAna, zIla, tapa, bhAva zrAvakanA vrato, sAdhakanA AcAro nava tattvo vagere mukhyatve che. 268 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA jainadarzana ahiMsAne paramadharma mAne che jagatanA je kAMi jIvo che te tamAma tarapha ane te jIvomAMnA je koi ApaNA mItro che ke virodhIo che e tamAma pratye samatAbhAva keLavavo temanuM nAma ahiMsA che. ahiMsA dharmanuM paheluM lakSaNa che. dharmanA stotra che. ahiMsA eTale prANI pratye maitrIbhAva, rAga, dveSa moha Adino abhAva. mahAtmA gAMdhIjIe kahyuM ke dharmanuM sAratattva enuM bIjuM nAma ahiMsA, jIva mAtra pratye karUNAvaMta bano. jIvanamAM saphaLatA mATe vANIno saMyama keLavavo Avazyaka che. koino vAMka jovAnI vRtti na rAkhavI joie ane vartanamAM sakArAtmaka vRtti (Positive attitude) rAkhavI joie. pratyeka paristhitimAM prasanna rahevAnI manane keLavaNI ApavI joie. sadguNomAM mArga sAdhanAno che. sadgaNonA jatana mATe satata jAgRti Avazyaka che. tyAga ane samarpaNanI paNa taiyArI rAkhavI paDe. kSamAne prathama Adarza gaNavAmAM Ave che. jIvanamAM samatvanI ArAdhanA karavA mATe ane saMbaMdhanA setune tUTavAthI bacAvavA mATe kSamAbhAva ati uttama che. kSamA mAMgavI saraLa che paNa ApavI kaThina che evo saMkalpa karIe ke huM badhA jIvone mitratAnI daSTie joiza ane sau jIvo paNa mitratAnA daSTie jue. jIvanamAM AvelA ahaMkArathI mAnavInuM patana thAya che. jJAna prApta karavuM. eTaluM kaparU nathI. paNa jJAna prApta karyA bAda namratA jALavavI te khUba kaThina che. namatA e dharmano ane premano pAyo che. mANasa namratA ane vinaya bhAvathI mahAna bane che. sAro svabhAva manuSyanI slos ziura Ed. Good nature is human's great capital. Aceiaj AcaraNa paNa dharma che. There is no higher religion than truth. jJAnadhArA-1 269 jenasAhitya jJAnasatra-1E Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMghonI vartamAna paristhiti ane temAM saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako ane patrakAronI bhUmikA dhanalakSmIbena badANI (nAgapUra sthita dhanalakSmIbena jainaprakAza, kAThIyAvADI jaina vagere sAmAyikomAM avAranavAra lekho lakhe che, pU. jagajIvanajI mahArAja adhyAtma keMdra peTarabAra sAthe saMkaLAyelA che.) bhagavAna mahAvIra svAmIe kevaLa jJAna pazcAt caturvidha saMghanI sthApanA karI. jemAM jainazAsananA cAra sthaMbha gaNAvyA ? 1) sAdhu, 2) sAdhvI, 3) zrAvaka, 4) zrAvikA kevaLajJAna pazcAta bhagavAnanA zrImukhethI nIkaLela amRtavANInuM cauda pUrvadhArI gaNadharoe zAstra rUpe guMphana karyuM. je ApaNA paMcama ArAnA saMgho mATe, tIrthakaronAviyogamAM 32 zAstro ja sarvasva che. atyAre ApaNI pAse tIrthakaro nathI, gaNadharo nathI, ane AcAryo tathA upAdhyAyo paNa lagabhaga nathI ja.tyAre vartamAnamAM sthAnakavAsI saMpradAya mATe hAla vicaratA tyAgI jJAnI sAdhu-sAdhvI Adi gurUbhagavaMto 'namo loe savvasAhUNa rUpe virAjita che. teo ja ApaNA devagurU, dharmapUjanIya tathA ArAdhya deva che. jAgo niMda tyAgo zIkha suno saMtokI Ina saMtomeM jhalaka arihaMtokI A saMta satIo ja jainazAsananA sthApaka, saMcAlaka tathA chaThThA ArAsudhI jaina zAsanane jhaLahaLatuM jayavaMta cirasthAyI rAkhanAra che. jJAnadhArA-1 200 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. AnaMdaRRSijIe saMtone TiphIna tathA mAika vAparavAnI chUTa Apela. AnI sAthe ApaNe saMtonA sAdaDI saMmelanane paNa yAda karavuM joie. jemAM samarthamalajI, AtmArAmajI Adi AcAryoe UbhA thaine potAnA AcAryapada rUpI parigrahano paNa tyAga karI. ekaja AcAryanI nizrA svIkArela. paraMtu Aje paNa amuka saMpradAya TiphIna letA nathI, mAika paMkhA vagere vAparatA nathI. tyAre eka jJAnI saMte kahyuM ke vartamAna samayamAM zAstranA niyama pramANe je cAritra pALe che temanI paNa jarUra che ane jamAnA pramANe jaina dharmano vizvamAM pracAra kare tevAM Adhunika saMtonI paNa jarUra che. caturvidha saMghe saMpradAyanA AcAryone maLI samAdhAna karavuM joie. eka bIjA gacchasAdhunI niMdA na karAya ane jeone dharma-pracAranI utkaTa bhAvanA hoya to terApaMthInI jema saMyama-nirvAhanA paNa vibhAga karI devA joie. eka paMca mahAvratadhArI saMta, bIjA traNa mahAvratadhArI. jeo parigrahanI maryAdA sAthe vAhana vAparI dharma pracAraka bane. pachI rAga-dveSa, niMdAne avakAzaja nahIM. amuka gacchanA saMto to temaja kahe che ke bhagavAne sAbu, soDA vagere vAparI saMtone svaccha-suMdara rahevAnuM kahyuM nathI. comAsAmAM temane aThama paNa varasAdanA lIdhe thai jAya che. tyAre temanA tyAgane namana thai jAya che. jo ke ammApiyA zrAvaka-zrAvikAe turataja daravAjA khulA rAkhI, sUjhato AhAra rAkhI bhAvanA bhAve kAraNa ke gocarI vahorAvatI pahelA, vahorAvyA pachI tathA vahorAvatI vakhate utkRSTa bhAva hoya to bhagavAna RRSabhadevanI jema tIrthaMkara gotra baMdhAi jAya. AnA mATe vartamAna tathA bhaviSyanA zrAvaka-zrAvikA rUpI tIrthane zAstranuM paThana, jJAna tathA vyAkhyAnamAM javuM Avazyaka che. pratidina navakAra maMtra gaNavA, sAmAyika pratikramaNa zIkhavuM tathA karavuM, jainattvanI prAraMbhika nizAnI che. vartamAna - paristhitimAM A badhA guNo ApaNe dharAvIe chIe ? javAba nakArAtmaka hoya to AnA samAdhAna mATe saMto-dAnavIro-vidvAno, lekhako, patrakAro potAnI samAdhAna pratyenI naitika javAbadArI nibhAve che ? ApaNeja zithilAcArI banAvI ApaNeja niMdA karIe chIe. zrAvako saMtonI sAdhanAmAM sahAyaka bane, virAdhaka nahIM. jJAnadhArA-1 271 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja amuka pradezomAM lAMbo vihAra karI Avela zramita saMtone amuka saMpradAya upAzrayamAM utaravA nathI detA. saMta-satIke zrAvaka-zrAvikA paraspara vaMdanA paNa vyavahAra nathI rAkhatA. jyAre bhagavAna mahAvIrano syAdavAda tathA anekAMtavAda che. namo loe savvasAhUNaM no artha zuM ? navapuSyamAM eka namaskAra puNyazAstramAM varNita che. rAga-dveSathI zuM mukti maLaze ?25 mithyAtvamAM avinaya mithyAtva, azAtanA mithyAtva, akriyA ApaNane muktinI maMjhIla sudhI pahoMcADaze ? amuka saMta pAse jaie to mithyAtva lAge, samakita cAlyu jAya AvuM samakita kone joie? ApaNane kSAyaka samakita joie che. 15 bhede tIrthakara siddha kahyA che. purUSaliMge, strIlIMge, napuMsakaliMge. marudevI mAtAne hAthI para kevaLajJAna thayuM tathA nirvANa thayuM? bhagavAna mahAvIra kyA saMpradAyanA hatA ? amuka zrAvakone TiphIna lai javAnAM paccakhANa apAya che. AnAthI zuM aMtarAya karma na lAge? A vAta sAcI che ke saMtone betAlIza doSa TALIne gocarI karavAnuM kahela che. bAvIza pariSahanA jItaNahAra batAvyA che. tenA mATe brahmacaryanI navavADanuM pAlana thavuM anivArya che. rAta ke ekAMtamAM saMto pAse sAdhvI ke zrAvikA besI na zake. paMkhAthI vadhu e.sI. nI chUTa sthAnakamAM na apAya. tabiyatavaza saMta-satIne vAhana vAparavAnI AjJA guru ke saMgha Ape, to pachI prAyazcita paNa anivArya che. Ano artha ema nathI ke jIvanabhara vAhana vApare. kAraNa ke jaina saMta-satIo vihAra tathA aparigrahanA kAraNe ja vizva tathA anya dharmonI daSTimAM mahattvapUrNa sthAna dharAve che. mATe jamAnAnuM bahAnuM ApI je divase cakra vihArI ke gaganavihArI thai javAnI zrAvako AjJA Apaze te ja divase jaina dharmanI teTalI mahattA nahIM rahejeTalI vartamAnamAM che. saMtonAM saMyama-nirvAhamAM ammApiyArUpI zrAvaka-zrAvikAe vAtsalya sAthe jAgratI rAkhavAnI jarUra che. je divase temane parivArano tyAga karyo, jJAnadhArA-1 272 ) jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teja divasathI ammApiyA saMghanI javAbadArI cAla thai gai. zrAvako mATe upAsakadazAMga che to saMto mATe dazavaikAlika sutra che. zuM ApaNe daza zrAvako jevA chIe, upAsaka dazAMganuM jJAna dharAvIe chIe ? Aje zrAvako keTalAne rAtri bhojanano tyAga tathA garama pANInAM paccakhANa che ? cAritra-tanamAM zrAvaka varga0%javAbadAra che. ApaNe saMtonegocarI samaye daravAjA khulA rAkhI, sujhato AhAra rAkhI bhAvanA-bhAvatA rAha joie chIe zuM saMta bela vagADI, zithilAcArI bane ? Aje lagabhaga saMtone savAranA garama gocarI tathA sAMje garama gocarI nathI maLatI. bImAra vRdhdha nava-dIkSitanuM dhyAna anya samAja rAkhaze? Aje paNa saMtomAM traNa guNonA darzana thAya ja che. 1) karUNA 2) tyAga 3) jJAna karUNAnA sAgara hovAthI ApaNe svArtha mATe temanA pAse jaie. teo karUNAvaza mALA jApa jainavidhithI ja batAve che. phemilI DaoNkTaranI jema eka phemilI guru paNa hovAja joie. bhagavAnanA samayamAM paNa zrAvako prazna pUchI samAdhAna meLavatA. jaina saMta nahIM batAve to ApaNA yuvA varga tAMtriko, jyotiSo pAse cAlyA jaze. vartamAnanI caturvidha saMgha sAme moTI samasyA e che ke upAzraya lAkho rUpiyAnA, paraMtu AvanArI saMkhyA saMtoSaprada nathI. temAMya yuvA-yuvatI jeo bhaviSyanA jainazAsananA karNadhAra-saMcAlaka che, teo bilakula AvatA nathI. jainazALA lagabhaga baMdha thai gai che athavA sAptAhika thai gai che. saMyukta parivAra tUTatA dAdA-dAdI dvArA dhArmika saMskAra nathI maLatA. vyAkhyAna, saMtsaMganA abhAve pahelA jene saMta-satIne jotA ApaNA hRdayamAM je utkRSTha bhAva AvatA, te vilIna thai gayA che. saMpradAyavAdanA kAraNe paNa moTA tathA bALako A ApaNA sAdhu ane A temanA sAdhu - jevA rAga-dveSa dharmamAM AvI gayA gayA che. jenA kAraNe moTI vikaTa paristhiti te utpanna thai che ke jJAnadhArA-1 273 ) jenasAhitya jJAnasatra-1= Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvA zikSita varga kahe che ke AnA karatA upAzraya na javuM sArU. tethI dara varSe lagabhaga sthAnakavAsI daza paMdara ghara derAsara, svAmInArAyaNa athavA zrImadbhA mA jairahyA che. joke zrImadabhagavAna mahAvIranA ja anuyAyI hatA. temane sAgara rUpI zAstrano sAra saraLa bhASAmAM gAgara rUpe jaina samAja samakSa mUkI dIdho che. jemAMthI mukhya navanIta rAga-dveSane choDavAnuM ja che. mokSano sIdho rasto batAvela che. tethI yuvA-varga upAzraya tathA saMta-darzana choDI svAdhyAya maMDaLa ke maMdira tarapha javA lAgyA che. zrImadga ApaNe guru tarIke mAnIe chIe. tyAgI saMta-satInI azAtanAto koi kALe karI ja na zakAya. kAraNa temanAthIja caturvidha saMgha tathA cirakALa sudhI jaina zAsana cAlavavAnuM che. dharma tathA guru kyAreya na badalAya. jaina saptavyasanathI dUra rahe paraMtu Aje sAMbhaLIe chIe ke amuka jaina nabIrAo hoTalamAM mAMsAhAra kare che - dArU pIe che tathA jugAra rame che, tyAre ApaNuM mastaka zaramathI jhUkI jAya che. AnApara breka mAravI caturvidha saMghanI naitika pharaja che. jainatvanuM mULa lakSaNa ja ahiMsA che. ahiMsAno saMdeza vizvane koNa Apaze ? mUka pazu jagata, konA pAse karUNA tathA bacAvanI AzA rAkhaze ? jaino jAgo, eka thAo. vizva saMpradAya tathA AcAryone nathI oLakhatuM. bhagavAna mahAvIrane oLakhe che. mATe saMpradAyavAda baMdha karo. AnA mATe saMto, dAnavIro, vidvAno, lekhako mATe tathA patrakAronI vartamAna samayamAM pharaja celeMja banIne sAme UbhI che. bhaya nahIM hai, hameM durjano kI duSTatA se bhaya hai, hameM sajjanoM kI niSkriyatA sen hAlanI paristhitimAM uparokta vibhUtioe kamara kasIne tene dUra karavA kaTibaddha thai javAnI jarUra che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 2) 24 janasAhitya jJAnasatra-15 jJAnasatra-1 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoe sarvaprathama yuvAnono saMparka vadhAravo joze. padAdhikArIoe yuvAvargane kAryakAriNImAM levA joze athavA mahattvapUrNa pada Apazo to teo upAzraya AvatA thaze. temanA para javAbadArInAkho. vaDIlonI salAha- yuvAnI zaktino saMgama-sarvatra susarjana karI deze. saMtoe saMtAnone maLavA, sahamArge lAvavA ghera ghera padAdhikArIo sAthe javuM joze. skUla, kolejamAM pravacano goThavavA joze. saMto pAse jJAnano khajAno che. tenomahAvIra banI bhAratabharamAM jora-zorathI pracAra karo. mAMsAhArI hoTalono jaina-samAja saMpUrNa paNe bahiSkAra kare. na vyaktirUpe jAya na samAroha rUpe jAya. lupta thai gayela jainazALA, dAnavIro cAlu karAve. saptAhamAM eka divasa jainadharmanA jJAna sAthe gujarAtI bhASAnuM jJAna Ape. vekezanomAM svAdhyAya zibiramAM vidvAno saMto bhaNAve tathA dAnavIro Arthika madada tathA InAma Ape. bhaNanAra, bhaNAvanAra banne Aje nAnA gAmaDAomAM ke, sarvatra saMta-satIo nathI pahoMcI zakatA tenA mATe gujarAtanuM eka svataMtra svAdhyAya maMDaLa banavuM ati-ati Avazyaka che. bIjA saMpradAyonuM che paraMtu gujarAtanuM kema nahIM? jyAre gujarAtanA saMta satIomAM jJAnanI Takkara lai zake tevA ghaNA ochA che. gujarAtamAM dIpacaMda gArDI jevA aneka che. svAdhyAyI bhAi bahenone taiyAra kare, jeo paryuSaNamAM gAmaDAomAM dharma-ArAdhanA karAvavA jAya. vekezanamAM bALakonI dazadivasIya svAdhyAyI zibira lai sAmAyika-pratikramaNa, covIsa bhagavAnanuM nAma, jaina kathAnaka, pacIsa bola vagere zIkhavADe. anya dhArmika tahevAronuM TI. vI. mAM jema prasAraNa Ave che tema jainadarzana, paryuSarNa, saMvatsarI parvanuM paNa vidvAno, dAnavIro dvArA TI. vI. mAM ApavuM joie. vidvAno lekhana tathA vaktatva kalA dvArA jainadharmano prasAra kare. A zrAvakano eka guNa tathA kartavya bhagavAne batAvela che. vAMdA mAravAnI davA ke hiMsaka davAno pracAra dAnavIro TI. vI. para baMdha karAve. =jJAnadhArA-1 275 = jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sIriyala bhagavAna mahAvIranI, caMdanabALAnI, amarakumAra jevI cAlu karAve. koi jainanuM nAma kaubhAMDamAM na AvuM joie. goMDalamAM jaina saMskAra kendra cAle che jenI saMkhyA pa50 che, temAM jainetara - muslima paNa Ave che. navakAra bole che. patrakAro tathA vidvAno mATe khAsa-jyAre paNa koi saMta-satImAM vadhu patA zithilAcAra jovAmAM Ave to samAjanA pAMca padAdhikArI prAiveTamAM jai AMkhomAM azru tathA dilamAM vAtsalya bharIne sAcA amApiyA banI be hAtha joDI samajAve ke tamoe mahAvIranuM kohInUrathI paNa moMghuMcAritra aMgIkAra karyuM che, tenekSaNika sukha mATenaSTa na karo. tamoe je utkRSTabhAvathI aMgIkAra karela - teja bhAvothI pALazo to tamArI sAthe jaina saMghanuM paNa kalyANa thaze. AvA vartanathI temano AtmA jAgI, saMyamamAM sthira thai jaze. utAvaLA thai kyAreya peparabAjI na karo. peparamAM ApavAthI ApaNI ja jainadharmanI TIkA thaze. yuvAvargane mAThI asara kare che. temanI muhapattI kheMcavAnI utAvaLa na karo. saMtonI saMkhyA vadhAro, ochI na karo. jaina-zAsana mahAvIra zAsananA camakatA jayavaMtA cirasvAmI sitArA che. temane saMbhALo, teo tamanejainazAsanane saMbhALaze. sAco jaina kyAreya duHkhI nahIM hoya. yuvA varga tathA ajainane jainadharma tarapha AkarSita karo. temAM jainazAsananuM kalyANa che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 276 276 janasAhitya jJAnasatra-15 jainasAhi ya jJAnasatra-1) Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane ekyuprezara DaoN. devendra vorA (muMbaInA jainadharmanA vidvAna DaoN. devendra vorA ekyuprezaranA niSNAMta che. jainadharmanA tathyone vaijJAnika rIte rajU karavAmAM uttama puruSArtha kare che, dezavidezamAM jainadharma upara pravacano Ape che.) jainadharma e mAtra AtmA mATeja AcaravAno dharma nathI. temAM samagra jIvanane AvarI levAyuM che. mAnavI ja samajIne dharmanuM AcaraNa karI zake te mATe jaina dharmamAM mAnavajIvananA dareka pAsA mATe vaijJAnika daSTithI vicAra karavAmAM Avyo che. jainadharmamAM varNavelI badhI vAto mAtra AtmalakSI nathI.paNa je dehamAM AtmA rahe che te deha kema taMdurasta rahe tenuM vijJAna samajAvyuM che. jJAnadhArA-1 G 277 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe eka vAta to svIkArIe chIe ke mokSa na maLe tyAM sudhI AtmA nArakI, tiryaMca, deva ane manuSya gatimAM bhaTake che, paraMtu jyAre tene manuSyagati prApta thAya che tyAre ja te dharmanuM ArAdhana karI zake che. to dharmanuM ArAdhana karavuM hoya, sAdhanA karavI hoya to te ApaNA deha-zarIra dvArA ja thai zake. zarIramAdha khalu dharmasAdhanam kahevAmAM AvyuM che. to A deha-zarIra taMdurasta rahe te khAsa jarUrI che. temaja jainadharmamAM jayaNA upara vizeSa bhAra ApavAmAM Avela che. jayaNA eTale jIvananA rojiMdA vyavahAramAM - gRhapAlanamAM evI rIte vartavuM - saphAi rAkhavI jethI jIvonI utpatti vinA kAraNe na thAya jethI pachI A jIvone mAravA-haNavA paDe. jemake thALImAM eThuM na rAkhavuM - thALI dhoine pI javI ane pachI A thALImAM bekTerIyA - sUkSma jIvo paNa pedA na thAya mATe te thALI vAsaNone 48 miniTa pahelAM ja sApha karavA - mAMjI levA. ApaNe jyAre anya jIvonI A pramANe jayaNA karIe chIe tyAre zarIra evuM taMdurasta rAkhavuM joie jethI temAM rogonI - roganA jaMtuonI utpatti ja na thAya ane tevA jaMtuo-rogonA bekaTerIAne mAravA mATe enTI-bAyoTika davAo levI paDe. - samAjakalyANano paNa khyAla jainomAM rAkhavAmAM Avela che. jemake pAkhI pratikramaNa ke saMvatsarI pratikramaNa karatI vakhate moTo samudAya bhego thayo hoya tyAre chIMkano niSedha che. kAraNa ke tapasvIo tapa karIne zArIrika rIte nabaLAM paDayAM hoya - puruSo mAtra dhotiyuM paherIne khullAM zarIre beThA hoya. tyAre jo koine chIMka Ave to bIjAne zaradIno cepa lAgavAno saMbhava thAya. eTale te vakhate chIMka na Ave te mATe ApaNane AcArya mahArAje samajAvyuM che ke baMne TacalI AMgaLI baMne aMgUThAnI vacce jorathI dabAvI rAkhavI. A vAta pAchaLa paNa vijJAna che. jyAre baMne TacalI AMgaLIo jJAnadhArA-1 278 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne aMgUThAnI vacce satata dabAvI rAkhIe chIe tyAre aMgUThAnI vacce pInIala nAmanI aMtaHstrAvI graMthInuM biMdu Avela che ane tyAM satata dabANa ApavAthI enestheTika asara thAya che ane chIMka AvatI aTakI jAya che. ATalI nAnI vAtathI khyAla Ave che ke ApaNuM zarIra taMdurasta rahe. rogo thayAM hoya to maTADI zakAya - tenA vijJAnane ekyuprezara kahe che - tenuM vijJAna paNa AgamomAM samajAvyuM ja haze. AgamonA jANakAra - paMDito - sAdhusamAjane mArI namra vinaMti che ke teo A aMge vicAra kare ane tevI jANakArI mane Ape. - jemake mAnavInA janmasamaye mastika merUjaLa kevI rIte utpanna thAya ane AkhA dehamAM bhramaNa kare che te vAta rUpaka dvArA snAtrapUjAmAM samajAvela che. ekyuprezara eTale zarIramAM roga na thavA devAnI tathA roga thayA hoya to temane pArakhIne vInA davAe maTADavAnI paddhati. A paddhati jaina dharmane khUba ja anurUpa che. kAraNa ke vizvanI aneka Arogya paddhatiomAM A ekamAtra padhdhati evI che ke je zarIramAM nAnA-moTA aneka rogone thatAM ja aTakAve che. aMtaHstrAvI graMthione kAryarata rAkhe che. zakti TakAvI rAkhe che ane taMdurastI Ape che. taduparAMta koipaNa jAtanA TesTa ke kharca vInA game tevA roganuM tAtkAlika nidAna karI Ape che. temaja game tevA bhayaMkara - haThIlA dardono upacAra kare che. A padhdhati karanArane hArTaeTeka, kIDanInA roga, motiyo, pakSaghAta, kensara jevA rogo paNa thatA nathI. A paddhati dareka paMcendriya prANIne janmathI ja temanA dehamAM rAkhavAmAM AvelI che. tenI jANa manuSyo sivAya kudaratanA badhAM prANIone che. mAnavI potAnA aham ne kAraNe kudaratathI vimukha thayo che ane eTale A padhdhatine bhUlI gayo che. jJAnadhArA-1 279 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A paddhati ApaNI prANazakti - cetanA dehamAM rahelI vidhuta -: jene meDIkala bhASAmAM (Bioelectricy) bAyoilekTrIsITI kahe che. tenA para AdhArita che ane teno sidhdhAMta che ke jyAM sudhI A vidhuta zarIranA badhAM avayavo ane zarIranI niyAmaka agatyanI evI aMtaHstrAvI graMthio sudhI barAbara pahoMcatI rahe che to zarIra barAbara kAma kare che ane rogo thavAnI saMbhAvanA rahetI nathI. temaja zarIramAM kaMi paNa roganI zarUAta ja thai hoya to tenuM turaMta nidAna thai jAya che ane game tevA gaMbhIra rogo thayA hoya to paNa A vidhuta tevA roganA kendra avayavomAM pahoMcaDavAthI AvA roga vagara davAe maTI jAya che. baMne hatheLIo tathA paganA taLIyAmAM dabANa ApIne A dehanI vidhutane dehamAM badhe ja pahoMcADavAnI A paddhatine ekyuprezara kahe che. A prAcIna vidhAne sarvaprathama graMthastha kaurava-pAMDavanA rAjavaidha zrI zuzrutAcArye karela che. A padhdhatino chellAM vIsa varSomAM eTalo badho vikAsa thayo che ke kensara, magajanA rogo ane eca. Ai. vI/ eiDasa jevAMrogo paNa maTI zake che. bhAratamAM ane vizvanA anya dezomAM pAMcathI vadhu karoDa lokoe A paddhatino lAbha le che. atyArasudhI amArA niHzulka ekyuprezara kendramAM deza ane paradezanA4000 thI vadhu meDIkala prekTIzanaro potAnI sAravAra mATe AvI gayA che, je A paddhatinI vizvasanIyatA puravAra kare che. nIcenAM citro dvArA khyAla Avaze ke zarIramAM vidhuta kevI rIte phare che ane zarIramAM rahelA avayavo ane aMtaHstrAvI graMthionAM biMdu (Switch) kyAM AvelA che. roga 1) zaradI-kAkaDA 2) zaradI khAMsI 3) sAinasa poinTa 1 thI 7 tathA 34 1 thI 7-39 tathA 34 1 thI 7-34 tathA badhI AMgaLInAM TeravAM jJAnadhArA- 1 jJAnadhArA-1 1 80- 280 ) janasAhitya jJAnasatra-15 jaba tya jJAnasatra-1 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA-1 20: bhAInamAM tuo r Ama nathI mArgo 281 MANS maLyuM ane ana ba. 2) 1922 $2 3 31 MM W jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) tAva zaradIno ke bronkAiTIsa1 thI 7-30 tathA 34 5) tAva-maleriyA 1 thI 7 tathA 34 6) mAthAno duHkhAvo zaradIne lIdhe 1 thI 7 tathA 34 garamIne lIdhe AdhAzIzI 22-23-25-27 peTanA rogo 7) jhADA thavA peTamAM duHkhavuM, ulaTI 19-20-22-23 8) gesa 19-22-23-27 9) kamaLo 22-23-26-27 10) esIDITI pitta hAyapara Tenzana 22-23-25 11) epenDikSa 21 12) kabajiyAta dADhInA vacalA bhAga para traNathI cha miniTa prezara ApavuM-bhArapUrvaka ghasavuM peTanA dareka jAtanA rogamAM karakariyAvALa velaNa jamIna para rAkhI tenA upara baMne paga mUkI dasa miniTa sudhI pheravavuM - ragaDavuM 13) elarjI 21+phelakeriyA phosa 12Xdararoja cha goLIo be vakhata 14)patharI mUtrAzayanAM dardI 11-18-26 15) thAka 28 + navazekuM pANI pIvuM 16) vAi-phepharuM 1 thI 5 - 30 17) enImiyA 37 18) harasa masA 10, kabajiyAta mATe upacAra,visamAM pravAhI vadhAre pIvuM roga poinTa 19) harniyA sAraNagAMTha 20) vALa kharavA badhI AMgaLIyonA nakha ekabIjA sAthe 10 miniTa ghasavA 21) lo blaDaprezara 4-22-23-25-28 11 jJAnadhArA-1 282 | jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAi blaDaprezara 22) hArTa eNTeka 23) AMkhanA roga tathA motiyo 26) strIonA roga mAsika aMge badhI phariyAda tathA hormonanI khAmI mAnasika tANa narvasa brekaDAuna 27) dama-khUba chIMka, tAva ane kSaya 24) kAnanA roga, rasI, baherAza 25) bALakonA roga zaradI, khAMsI, tAva bALaka raDatuM hoya tyAre vikAsa na thato hoya, vadhu paDato thato hoya 3-8-38 AMcakI kheMca 28) saMdhivA-Artha rAiTIsa rUmeTijhama perelisisa polio 29) DAyAbiTIsa madhuprameha 30) yauvana TakAvavA 4-25-20 badhAM ja poinTa be jJAnadhArA-1 vakhata, 36 35 roja karavAthI motiyo thaze nahi ane zarU thato maTI jaze 283 31 1 thI 7 - 30, 34 1 thI 7-23-27 10-11-12-14,15 ja kamarano duHkhAvo 1 thI 5-28-28 9-16(hatheLInAM pAchaLanAM bhAgamAM 1thI4, 1thI 7-30-44, hAtha, paganAM TeravAM saraLa rIta badhA biMduo hathelInI nIce eka iMca sudhImAM AvelA che. eTale taMdurastI jALavavA ane roga thatAM aTakAvavA, dararoja baMne hatheLI athavA paganAM taLiyAmAM pAMca/pAMca miniTa sAravAra karo. jo koi roga hoya to upara jaNAvyA mujabanA binduo para divasamAM traNa vakhata be be miniTa paMpIMganI jema sAravAra karo. zarUAtamAM be traNa divasa pariNAma na maLe to aTakavuM jainasAhitya jJAnasatra-1 badhAMja poinTa, paganAM TeravAM, tAMbAMnuM pANI 25-26 badhAMpoinTa, jamaNI koNI ane kAMDA vacce eka iMcamAM prezara ApavuM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM. A dabANa bindu ane tenI AjubAju ApavAnuM che. biMdu na. 3, 4, 8, 11 thI 15, 25, 28 ane 38 aMtaHstrAvI graMthionA che. te zarIramAM UMDe che eTale tyAM thoDuM vadhAre bhAra ApIne dAbavuM. badhA bijuo para dabANa ApyA pachI kIDanInA biMdu naM 26 para dabANa jarUrI che. 40/4pa varSanI ke vadhu vaya hoya temaNe nIcenA citra mujaba mAtra jamaNA hAthamAM hatheLI ane koNInI vacce Avela eka iMcanA vartuLamAM be miniTa paMpIMganI jema dabAvavuM. Ama karavAthI vRdhdhAvasthA AvatI aTake che ane jemanI umara 45/50 thI vadhu hoya temane anubhava thaze ke temanI kAryazakti 45/50 varSanI vaye hatI teTalI thatI jAya che ane jIvanaparyatA tevI zakti cAlu raheze. keTaluM dabANa ApavuM hatheLImAM biMdu na. 3, 4, 8, 11 thI 15, 25, 28 ane 38 sivAya badhI jagyAe ApaNane lAge ke dabANa ApyuM che teTaluM ja dabANa paMpiMganI jema ApavAnuM che. vadhAre nahiM jyAre aMtaHstrAvI graMthIonA biMduna. 3, 4, 8, 11 thI 15, 25, 28 ane 38 para bhArapUrvaka vadhu dabANa ApavuM jarUrI che. dabANa kyAre ApavuM divasanA 24 kalAkamAM game te samaye ekyuprezaranuM dabANa ApI zakAya che chatAM bhojana pachI eka kalAka sudhI dabANa na ApavuM hitAvaha che, jethI pAcana kriyAmAM khalela na paDe. kevI sthitimAM dabANa levuM sUtA, beThA, ubhAke doDatA hoie tyAre paNa A dabANa lai zakAya. - ekyuprezara paddhati ApaNA magajamAM rahela beTarImAMthI utpanna thatI vidhuta para AdhArita che ane AbeTarI dararoja rIcArja karavI jarUrI che jJAnadhArA-1 284 jainasAhitya jJAnasatra-1e Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je nIce mujaba karI zakAya 1) sArI UMgha levI 2) navazekAthI vadhu garama pANI pIvuM. 3) pANI ukALIne banAvIe tyAre temAM sonuM (baMgaDI ke ceina) 15 grAma zuddha cAMdInI lagaDI ke sikkA 30 grAma 60 grAma tAMbAnA sIkkA/pleTa/vAsaNa ane nona gelvenAijhaDa lokhaMDanA khIllAM 60 grAma A badhuM svaccha karIne 4 glAsa pANImAM nAMkhIne ukALavuM . (sTeinalesa sTIlanuM vAsaNa cAle) 3 glAsa pANI rahe te uttama Tonika che ane dareka vyakti, bALako, vRddho, sagarbhA baheno 1 glAsa pANI dararoja pI zake. A pANI bahu upayogI che. 4 glAsamAMthI 2 glAsa pANI uttama enTIbAyoTika davA bane che ane dareka prakAranA rogo mATe davAnI jema upayogI karI zakAya che. A paddhati viSe saMpUrNa jANakArI meLavavI hoya to DaoN. devendra vorAnAM pustako Health In Your Hands gujarAtImAM - taMdurastI tamArA hAthamAM bhAga1- bhAga 2 prakAzanamAM che vAMco ane mAtra tamArA ke tamArA kuTuMbanA ja nahIM paNa samAjane upayogI DaoNkTara banI zakazo. jJAnadhArA-1 285 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvodaya ane pU. vinobAjI pravINAbena gAMdhI (amadAvAda sthita jainadharmanA abhyAsu pravINAbene dariyApurI saMpradAyanA saMta satIonA jIvana kavana para pustaka saMpAdana karyuM che.). vinobAjIe kahyuM che ke mahAvIra,budhdha, Izue prema, ahiMsA, satya ane karUNAnA maMtro jagatane ApyA paNa e to AtmAnA hitanI vAta thai. jagatanA sukhanI vAta nathI. sAmAjika samasyAono temAM koi ukela nathI. madhyayugamAM tulasI, caitanya deva, zaMkaradeva, tukArAma, vagere bhaktoe paNa lAtmAno hitAya nata mulAya gha teoe potAnA hita mATe janatAnA sukhanI nahIM paNa potAnuM hita ane jagatanA sukhanI vAta karI. vinobAjIe AgaLa kahyuM ke dhArmika, bhASAkIya, jAtionAjhaghaDA ane Arthika muzkelIo AvavAthI joDAyelA dila judA thai jAya che. A mATe grAma-svarAjya e dila joDavAnI eka yukti che tethI bhUmidAna yajJanuM kAma zarU karyuM. kAraNa bhUminI mAlikIno khyAla dharmaviruddha che. tethI huM premathI ane hakkathI mAMgato. lokonA evo AkSepa hato ke bhUmidAnathI jamInanA nAnA nAnA TukaDA thai jAya che. paNa mAro javAba hato ke jamInanA TukaDA karavA nahIM paNa dilanA thayelA TukaDAne joDavAno mAro prayAsa che. Izvara kRpAe darekanI pAse zrama, saMpatti, buddhi, prema kAMikane kAMika che ja. jo tene potAnA ghara pUratI mAtra baMdhiyAra rAkhIzuM to tenI tAkAta eTalI UbhI nahIM thAya jeTalI tene gAmane samarpita karavAmAM Ave to ja gAmaDuM dareka jIvana jarUriyAtanI bAbatamAM svAvalaMbI thaze. tene Arthika AkramaNathI bacAvavAno eka mAtra upAya che grAmadAna je saMrakSaNanuM eka pagaluM che. jJAnadhArA-1) 286 = jenasAhitya jJAnasatra-1e Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhale kadAca grAmadAna, bhUdAna, vagerethI jamInanAM mAtra prazna hala thavo e nAnI vAta che, paNa moTI vAta to e che ke tenAthI ciMtananuM stara UMcuM UThe che. amAruM AkhuM gAma eka kuTuMba banaze, paraspara sahayogathI kAma karIzuM, huM mAre mATe nahIM paNa samAjane mATe kAma karIza. dareka dharmonI judI judI sabhyatAnI abhadra vAtone miTAvavA mATe ja grAmadAna che. AgaLa teo kahe che ke saMpattinI paNa jeTalI vaheMcaNI thAya eTaluM samAjanuM kalyANa thAya che. jharamara varasato varasAda to sarvatra mATInA ekaeka kaNane bhIMjavIne alaMkRta kare che. khAdImAM paNa evI ja divyatA che, vyApakatA che. mIlanA kApaDanI kharIdIthI paisA zrImaMtonI tijorImAM jAya che, jyAre khAdI dvArA atyaMta kaMgAla, mahenatuM ane kaMgAla majUromAM dravyanI vaheMcaNI thAya che. ahIM gupta dAna che. dAtAne khabara nathI huM dAna ApuM chuM. lenAra potAnA zramanuM mahenatanuM samajI le che. A kevuM dAna ! te koine dIna na banAve. vinobAjIe kahyuM ke maMdiromAM darzana karyA vagara varSothI harijana pAchA pharatA. 20-25 videzI yAtrikone temanI sAthe maMdira praveza na maLatA pAchA pharavuM paDayuM hatuM. eka phenca bahenane laine jatA paNa maMdiramAMthI pAchA pharavuM paDayuM hatuM. temaNe kahyuM ke huMekAkI vicarI rahyo chuM. upara AkAzamAM sUrya ekalo vicarI rahyo che. huM nIce dharatI para ekAkI vicarI rahyo chuM. ravibAbunuM pada yAda karatA kahe che ekalo jAne......re o abhAgI...paNa huMto mArI jAtane bhAgyavAna gaNuM chuM. tethI huM gAmegAma pharI rahyo chuM. koi pUche che ke mArI A bhUdAna yAtrA kyAM jaI rahI che to huM kahuM chuM ke mArI yAtrA janatArUpI viThobAnA darzane jai rahI che. dareka ghara mArUM tIrtha sthAna che. temAM vasatA AbAlavRdhdho mArA devo che. 1942 mAM AMdolana aMge pote jelamAM hatA tyAre svarAja meLavavA mATe ApaNe kAMika karI chUTavuM joie e viSe emaNe bolatA kahyuM hatuM ke ApaNe jo harijano mATe maMdira khullu na rAkhI zakIe to svarAjya meLavavAno ApaNane zuM adhikAra che? lokamAnya tilake kahyuM ke svarAjya ApaNo janmasiddha adhikAra che te tevAM AcaraNathI jJAnadhArA-1 287 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjya Takaze kevI rIte ? sAne garajIe ghoSaNA karI ke jyAM sudhI harijanono maMdira praveza na thAya tyAM sudhI pote upavAsa upara utaraze ane harijano mATe maMdiranA praveza dvAra khulyA. pU. gAMdhIjI harijanone laine maMdiramAM jatA ane temane mAra paNa khAvo paDato. pote upavAsa upara paNa utaratA. be varSanA A banelA banAvomAM khAsa hRdayaparivartana dekhAyuM na hatuM paNa eka, be chApAo sivAya 20-25 chApAoe maMdira-praveza na karavA bAbata kaDaka TIkAo karI. pachI maMdiramAM temane AmaMtraNa maLyuM. vinobAjI kahe che ke maMdira pravezano Agraha na rAkhuM to hiMdu dharmanI zAkha nahIM rahe. musalamAnoe masjidomAMzIkhoe gurudvArAmAM, khristIoe carcamAM atyaMta premathI mAruM svAgata karyuM. ajameranI daragAhamAM dasa hajAra musalamAno vacce mane bolAvyo. namAjamAM beTho, gItA prArthanA paNa karI. vedAMta ane baudhdha matano samanvaya karato bauddhagayAmAM temaNe samanvaya Azrama kholyo. bauddha lokoe premathI kahyuM ke budhdha je dharmacakra parivartana karyuM hatuM tene ja vinobAnI yAtrA AgaLa calAvI rahI che. khristIonA cAreya paMthanA bizapoe patrikAmAM chapAvyuM ke vinobA je kAma karI rahyA che te bhagavAna IzunuM ja kAma che. tethI badhAM devaLoe sahakAra Apavo. A rIte hiMdu dharmanAM maMdironA daravAjA khulyA. kaho ke badhAMnA hadayanA daravAjA khulyA. A no bhadrA : katavo yantu vizvataH duniyAbharanA maMgala vicAro ApaNI pAse Ave. ApaNe badhAM vicAronuM svAgata karIe. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA-1 18) jinasAhitya jJAnasatra-15 288 jainasAhitya jJAnasatra-1) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japa ane dhyAnanA saMdarbhe bhinna bhinna jaina sAdhanA padhdhati maMjulAbena vasA (ghATakopara jaina saMghanA bhUtapUrvapramukha ane mahilA maMDaLanA pUrva pramukha maMjulAbena jainadharmanA abhyAsu che ane jaina zikSaNa pravRtti sAthe saMkaLAyelA che.) ApaNo jaina dharma ghaNoja sUkSma tathA vizALa jJAnavALo che. temAM ahiMsA, satya, acaurya, tapa, dhyAna, japa Adi anuSThAnonI vividha prakAre vividha zAstromAM nirUpaNa karavAmAM Avela che. jainadharma e koi vyaktigata dharma nathI paNa jemAM vyakti karatAM tenAmAM rahelA AMtarika guNone mahattva Ape che. japa ane dhyAna e jaina dharmanA mahattvanA aMgo che. jenA viSe ApaNe vizeSa lakSa ApavAnI jarUra che ke jenAthI karmanI nIrjarA thai zake. dhyeya padArthanA viSayamAM atUTatelanI dhArA jevuM che. je citta vRttino pravAha che. tene dhyAna kahevAmAM Ave che. dhyAyate vastu Anena Iti dhyAnama cintayate vastu carita dhyAnAti dhyAyate vastu aneneti dhyAna ThANAMgasUtranA vizeSArtha A dhyAna zabdano artha samajAvatAM zrI paMDita muni kanaiyAlAlajI ma. sAhebe kahyuM che ke jenA dvArA vastunuM ciMtana karavAmAM Ave tene dhyAna kahe che. koi paNa eka vastu para manane ekAgra karavAmAM Ave tene dhyAna kahevAya. te dhyAna eka aMtarmuhUrta kALa sudhInI ja cittanI sthiratA rUpa hoya che. jJAnadhArA-1 jJAnadhArA- 1 2 89 ( 289 - janasAhitya jJAnasatra-1= Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA dhyAnanA cAra prakAra che. 1) ArtadhyAna 2) raudradhyAna 3) dharmadhyAna 4) zukla dhyAna ArtadhyAna tathA raudradhyAna to varjya che. chatAM paNa tene jANavA ane samajavA eTalAja jarUrI che. svayaM bhagavAna dvArA racAyela, pU. guruvaro dvArA siddha karAyela maMtra jyAre bhakta ananya zraddhA bhakti bhAvanAthI bole che ane e vAraMvAra bole tyAre tenI rageragamAM A maMtranuM raTaNa lohInI jema vahevA lAge che ane tenA romeroma pulakita bane che. tene dhyAna (japa) kahevAya. AvI jApanI vyAkhyAne anusarIne maMtra jApa karavAmAM Ave che. temAM evI amodha zakti prApta thAya che ke je karmonI prakhara nirjarA karAve che ane AtmA para lAgelA karmo (jema sAbuthI mela dhovAya jAya) nIrjare che athavA to kSINa thai thAya che ane maMtra jApathI tanane ane manane parama Atmika zAMti maLe che, je japano asaMkhya vAra raTaNa karyA pachI paNa jo mana zAMta na thAya, Atmika AnaMda na anubhavAya to ApaNe poteja zodha karavAnI rahe che ke jApa sAdhanAmAM ApaNI kyAM bhUla che. bhUla nA mULane zodhI vaLI pAchI tevI bhUla na karatAM zraddheya guruvaryonA sAtha ane sahakArathI je japasAdhanA thAya che te parama phaLadAyI hoya che. AvI ja5 sAdhanA pU. gurUvaryo vividha prakAranA maMtro sidhdha karI ane karAve che tyAre tenI urjA tenA zabdonA dhvanithI je vAtAvaraNa sarjAya che te kharekhara avarNanIya hoya che ane AtmA sudhI te japa nA zabdo pahoMce jJAnadhArA-1 290 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ane tenI AlhAdaka asara ApaNe pote anubhavIe chIe. jANe ke ApaNA AtmAno sAkSAtkAra thato hoya ane eja Atmika AnaMda vadhune vadhu sakriya karavA AgamAM Idhana nAkhatA Aga vadhune vadhu prajvalIta bane tema vadhune vadhu samaya ane parama zraddhAthI karela maMtra jApa paramAtmA sudhI lai jAya tevI jApanI parama zakti che. vividha prakAranA jApamAM sUra, laya, tAla tathA zvAchozvAsanI prakriyA paNa eTalI ja mahattvanI che ke je tamArAmAM Atmika urjA ApI AtmA jyoti pragaTAvI zake. AtmAnA dhyAne bhavanA bedhyAna tuTI jAya che. ApaNo parama kalyANaka mahAmaMtra navakAra no jApa evo che jene koi samaya tathA vAtAvaraNanuM baMdhana nathI.game tyAre game te paristhitimAM tame parama zraddhA bhakti bhAvanAthI karo to paNa phaLadAyI che. dhyAna mATe zarUAtamAM mana ekAgra na bane. halacala macI jAya tene prayatna karI sthiratA lAvavI.manane paNa lagAma rAkhavI. jevA tevA vIcAro AvavA na devA. ekAgratA jema keLavAze tema dhyAna tarapha vadhu UMDA javAze ane lakSabiMdu sAdhya thaze. A dhyAna RSI munioe karela che. F jJAnadhArA-1 291 = 3 jainasAhitya jJAnasatra-1E Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japa ane dhyAnanA saMdarbhe bhinnabhinna jaina sAdhanA padhdhati razmi saMghavI (jainadarzananA abhyAsu ghATakoparanA razmibena, jainazikSaNa pravRtti sAthe saMkLAyelA che.) dhyAna dhUpa manaH puSpama ! paMcendriya hutAzanaM kSamA jApa saMtoSa pujA deva niraMjana namo siddha niraMjana AvI sarasa bhAvanAbharI bhakti ke jemAM dhyAna tathA japa banne samAyelA che. jevI mati evI gati tevA nyAye. siddhaprabhunuM dhyAna dharatAM, sidhdhaprabhunA nAmanA jApo japatA, sidhdha prubhunA guNonuM avalokana karatA temanAmaya banI javAno puruSArtha karatA, temanA guNo jIvanamAM utAravAno prayatna karatAM, ApaNuMdhyeya-maMjila nakkI thaze. dizA sUjhaze. mArgamAM AvatAM baMdhano-kaSAyo-kudhyAno-hiMsAdipariNAmone jaLamULathI ukheDavA paDaze. khaDakALa jamInane khodI khodIne kheDUta paNa tene samathaLa karI bIja rope che ane pachI tenI jALavaNI yogya rIte kare che to bI eka vaTavRkSa rUpe ke anAjarUpe ke phaLarUpe Ave che. tevI ja rIte ApaNe paNa ApaNuM dhyeya - maMjila zodhavAnI che te maMjilane anurUpa ApaNuM jIvana - ghaDatara haze to ja ApaNe kAMika pAmI zakIzuM. choDavAnuM zuM che tenuM paNa jANapaNuM eTaluM jarurI che jeTaluM grahaNa karavAnuM. AvA parama dhyeyane siddha karavA ApaNA jIvanabAgane sadguNonI mahekathI mahekAvavA sadguru rUpa mALInI ApaNane jarura che. kadama jenA asthira che tene rasto paNa jaDato nathI aDaga mananA mAnavIne himAlaya paNa naDato nathI |jJAnadhArA-1 292 | jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heprabhu tArA bhaNI mAre asthira kadamathI AMdhaLI doTa nathI mUkavI ke pAchaLathI pastAvuM paDe paNa je japa je dhyAna karuM te nizcayathI game teTalI muzkelI vacce paNa mArI sAdhanA khaMDita na thAya tevuM mane ekAgra karatuM dhyAna Apaje ! haiye hoya te hoThe Ave - hoThathI nIkaLelA e maMgalamaya prabhunA nAmanA raTaNanA zabdo jyAre vAtAvaraNamAM guMjavA lAge che, japa kare tenA to rome roma pulakita thAya paNa tenI AjubAjunuM vAtAvaraNa paNa eTaluM ja pavitra, AhalAdaka ane nirmaLa banI jAya ke te jagyAe koi moTo gunegAra paNa AvIne bese to te paNa potAnA gunA kabUla karI ane prAyazcitanI punita gaMgAmAM potAnA pApo jhaboLI pavitra thai jAya, te ja sAcA aMtaranA UMDANathI nIkaLelA jApa che. AvAjApanA raTaNathI evuM sAtvika vAtAvaraNa dhUpanI jema madhamadhatuM banI jAya che. jApa vahelI savAramAM sUryodaya pelAM nIrava zAMtimAM ekAgra cittathI thai zake che. ghoMghATavALuM vAtAvaraNa japa dhyAnamAM ekAgratA rahevA devuM nathI yogya vAtAvaraNa paNa mananI ekAgratA para asara kare che. je jagyAe dhyAna-japa karatA doie te jagyAnuM uSNatAmAna bahAranA vAtAvaraNa jevuM ja hovuM jarurI che. e. sI. ke paMkhA nIce dhyAna karavAthI dhAryuM pariNAma AvatuM nathI. japa-dhyAna karatI vakhate zveta gaNaveza paheravAthI tenI asara vAtAvaraNane paNa zAMtimaya banAve che. zveta raMga zAMti ane zuddhatAno pratika che. japa-dhyAna mATe UNodarI tapa, viSayano tyAga hoya to dhyAna vadhu ne vadhu vizuddha thAya che. zarIra halaku ane svastha hoya to ALasa na Ave ane mana sthira rahe. jJAnadhArA-1 293 jainasAhitya jJAnasatra-16 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japa-dhyAna karatAM hoie te rUmamAM najara sAme eka evuM zubha citra hovuM paNa jarUrI che. oma-navakAramaMtra vagere, ke jethI mana calita thavAno prayatna kare to te citra ke vastu para najara paDatA ja mananI vyagratA dUra thai jAya. Agamadarzana ke japanA zabdo paNa najara sAme Ave to paNa te cittanI ekAgratA rakhAvI zake. mUrtipUjaka zrAvako-zrAvikAo sthApanAjI rAkhe che, jenAthI tenA upara najara jatA asthira mana stira thai zake. AvI nAnI lAgatI sAmanya bAbatonuM paNa ghaNuM ja mahattva che. AjanA let yugamAM koi paNa vyakti pAse samaya ja nathI. paisAnI pAchaLa AMdhaLI doTa mukavA sivAya bIjuM kazuM ja nathI. Ray Of Inspiration Gives The Light Of Knowledge preraNAnuM eka kiraNa jJAnano prakAza Ape che. japa paNa eka prakAranuM svAdhyAya tapa ja che, tevuM kathana pU. namramuni mahArAja sAheba anumodita uvasaggaharaM stotramAM kahela che. japa svAdhyAya dvArA bhAre karmo haLavA bane - tIvraphaLa ApanArA karmo maMda phaLadAyI bane. japa sAdhanA vadhatI jAya tema tema karmo kSINa thatA upasargo - muzkelIo bImArIo rogo, pratikuLatAo zAMta thai jAya che. jApano maMtra sidhdha karAyela guruvaryo pAsethI svIkArI tenI ArAdhanA karavAnI vidhAnuM akSarasaha pAlana karavAmAM Ave to te sAdhanA uttama phaLadAyI bane che. amuka prakAranI siddhio, karmonI nirjarA, jJAna, labdhione prApta karavA amuka maMtra stotra vidhI-vidhAna sAthe gurugamathI karavAmAM Ave to te ghaNAja zubha hoya che. utkRSTa bhAve Apelo gurumaMtra utkRSTa bhAva ane pariNAma lAvyA vinA raheto ja nathI ane emAM Azcarya paNa zuM che ? ja navakAra maMtranA jApa evA che ke je koi paNa vAtAvaraNamAM koi paNa samaye ane game te paristhitimAM thai zake che. AvA parama nisvArthI guruvaryo ane guruNIonA upakAro mAnIe eTalA ochA che. jJAnadhArA-1 294 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "lAkha guNe tame gurunA saMbhAraje aMtaramAM AnaMda ubharAya"AvA parama punita guruvaryonA dUrathI paNa bhAva darzana karatA mana pulakita thai UThe che. paisA kharacavAthI dhyAna nahIM daihika saTTatA maLe che. japanI prabhAvanAnI lAlasAthI AtmIya lajjA gumAvI besAya che. je japa ke dhyAna aMtaranA baMdha dvArane kholI nAkhe- aMtarane nirmaLa banAvI zake - rAgadveSanI graMthione toDI zake te ja jApa, te ja dhyAna sAcA arthamAM Atmika utthAna karAvanAra che. jema jema saMkhyA ane samaya vadhato jAya tema tema Atmika AnaMda sAgaranI jema uchALA mAre romeroma prabhunI laganathI pulakita banI jAya. tijJANa - tAriyANa jevA guravaryo ane mahAnubhAvo potAnI parama zuddhavizuddha bhAvanAthI ApatA rahe ane amArA jevA pAmara paNa teTalI ja bhAvanAthI japa-dhyAna karatA rahIzuM to jarUra tenuM pariNAma zreSTha raheze.nAnA bALakanI raDavAnI koi bhASA nathI hotI tevI ja rIte japa-dhyAnanI rIta-niyamo thoDA alaga hoi zake paNa badhAM eka ja Atmasukha tarapha ja vaLelA che. AvA parama samyakatvI japa-dhyAnanI sAdhakonI sAdhanAmAM dina pratidina vadhAro thato rahe, teo paNa bIjA AtmAone A tarapha vALatA rahe te ja maMgala prArthanA. jJAnadhArA-1 25 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakti muktinI duti varSA pI. dozI (jainadarzananA abhyAsu muMbainA varSAbena DaoN. klAbena zAhanA mArgadarzana heThaLa bhakti sAhityapara pIeca.DI no abhyAsa karI rahyA che.) "bhUtaLa bhakti padAratha moTuM, brahmalokamAM nAhI re" bhakti evo padArtha che je brahmalokamAM paNa nathI. bhakti padAratha bhUtaLanuM viziSTa sadbhAgya che. bhagavAna taraphathI bhUtaLane maLeluM eka viziSTa varadAna che. bhakti eTale AtmAno paramAtmA pratyeno prema. bhaktipathamAM hRdaya AdhArasvarUpa che. hRdayamAM anubhavAto bhAva e ja bhaktayogano pAyo che. e bhAvanI vyAkhyA ApavAnuM zakya nathI. e to hRdayanI anubhUti che. tethI anubhavagamya che. jyAre hRdayanI A bhAvadhArA bhagavAna tarapha vahe tyAre te bhaktinuM svarUpa dhAraNa kare che. - zraddhA - prema ane samarpaNanI tripuTI e bhaktipathanA traNa devatA che. traNe arasaparasa anivArya rIte joDAyelA che. zraddhAnI gaMgotrImAMthI premanI gaMgA vahe che ane samarpaNanA sAgaramAM samAya che. bIjI rIte kahIe to bhagavAnamAM zraddhA e bhaktino udgama che. bhagavAna pratyeno prema e bhaktinI vikAsayAtrA che ane bhagavAnane vizeSa samarpaNa e bhaktinI pariNatI che. jainadarzananA SavazyakamAM samatA pachI bhaktine bIjuM Avazyaka batAvavAmAM AvyuM che, tethI dareka sAdhakanI e pharaja che ke e tIrthaMkaronI bhakti kare. kAraNa ke vItarAga dazAne pAmelA zrI jinezvara bhagavAna rAgadveSa, mohAdi jevA samasta aMtaraMga zatruone jItI lai, sakala karmakaMTakano jJAnadhArA-1 296 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAjaya karI, zuddhasahaja Atma svarUpamAM birAjamAna thayelA zuddha AtmA che. anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMta vIryathI yukta evA mukta siddhaparamAtmA che. evA paramayogI sAkSAta zuddhasvabhAvamaya mokSane pAmelA siddha AtmAne Adarza sthAne sthApI, tenI ekaniSTa ArAdhanA, bhakti karavI, e mAnavabhavano durlabha lhAvo che. vaLI prabhunA samAdhistha svarUpanA darzanathI ciravismRta nija svarUpanuM bhAna thAya che. avakulagata kesarI lahe re, nija pada siMha nihALa, tima prabhubhakta bhavi lahere, Atama zakti saMbhALa jema koi siMhanuM baccuM janmathI gheTAnAM ToLAmAM vasyuM hoya, ucharyuM hoya, te potAne gheTuM ja mAnI bese che paNa tyAM e koi siMhane jue che tyAre te e siMhane dhArIdhArIne jue che ane pAchuM potAnuM paNa svarUpa nihALe che. tyAre tene bannenuM svarUpa samAna dekhAya che. tene bhAna thAya che ke pote gheMTuM nathI paNa siMhazizu che. tema A AtmA paNa anAdikALathI parabhAvanA sahavAsamAM vaselo hovAthI potAnI sAcI oLakhANane bhUlI gayo che, paNa prabhunA pAvana darzanathI te jita sama potAnA AtmAnI svarUpa sattA oLakhe che ane paramAtmA sama banavAnI tIvra jhaMkhanA jAge che. jevo upAsya Adarza tevI siddhi thAya che. tema sAdhaka AtmA paNa Adarza rUpa prabhune niraMtara daSTi sanmukha rAkhI nija AtmasvarUpanI pUrNa kalAmaya ghaTanA kare che. prabhunA rUpa darpaNamAM nija svarUpanuM darzana kare che. AtmA paramAtmAnI upAsanA karatAM karatAM svayaM paramAtmA thAya che. upasyanI upAsanAthI upAsaka pote upAsya thAya che. jJAnadhArA-1) 27 27 janasAhitya jJAnasatra-15 jainasAhitya jJAnasatra-1= Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo dharmane zarIra kabhIe to bhakti e tenuM hadaya che, teno mArmika tyAga che. tene jIvana ApanArI mahAna zakti che ane to ja jagatanA sarva dharmomAM te uttama sthAna pAmelI che. jo jJAnI maharSioe bhaktiyogane ATalo bhavya mAnyo na hota to ATalAM maMdiro, masjido ane ATalAM tIrtho kema hota ? temaja tyAM pUjA, AMgI tathA bhAvanApUrNa stavano, stotra, pUjA, kIrtana vagerenuM ATaluM vipula pramANamAM sAhitya zI rIte nimArNa thAta? jJAnadhArA- jJAnadhArA-1 198) 298 janasAhitya jJAnasatra-15 jana jJAnasatra-1 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- - --------- -------- - -- -- --- - --- - - - - - caturvidhasaMghanI vartamAna paristhiti ane patrakAranI bhUmikA Do. kalA zAha (jANItA lekhikA ane vaktA che. lAlA lajapatarAya koleja muMbai gujarAtI vibhAganA adhyakSa ane muMbai yuni. nA pIeca.DI nA gAiDa che.) jainazAsananA anuyAyIone sAmUhika saMgha tarIke oLakhavAmAM Ave che. saMghanAcAra aMgo che. sarvavirati cAne mahAvratadhArI sAdhutathA sAdhvIo ane dezavirati eTale ke aNuvratadhArI zrAvaka-zrAvikAo. sAmAnya arthamAM pahelA be aMgo sAdhu-sAdhvIo e saMsAratyAga karelo hoya che, jyAre bIjA be aMgo zrAvaka-zrAvikAoe tyAga nathI karyo hoto. caturvidha saMghanI vartamAna paristhiti vartamAna eTale bhautika sukha sAmagrI, suvidhAomAM rAcavAno samaya. nAnAmAM nAnA bALakothI mAMDIne yuvAno, gRhastho, vayovRddho badhAM ja bhautika sukho prApta karavAmAM paDyA che. vartamAna para "GlobalCulture" nuM satata AkramaNa thai rahyuM che. mAnavanI raheNI, teno paheraveza, teno AhAra , tenA AhAra, tenA AcAra vicAra badhAM para comera pAzcAtya ane khAsa karIne amerikana saMskRtino pahelo prabhAva UDIne AMkhe vaLage evo che. jainadharmavizvadharmabanavAnI zakyatAdharAvato dharma che. paMca mahAvratadhArI zramaNa zramaNIonA tyAga, vairAgya, tapa, dhyAna, samatA, AtmaparAyaNatA tathA mokSamArganI abhilASA vagere sadguNo jainadharmane UMcuM sthAna apAve che. jJAnadhArA-1 Y299 299 == jenasAhitya jJAnasatra-1= janasAhitya jJAnasatra-16 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna jainazAsananA prabhAvano vistAra vadhyo che. pracAra ane prasAranI bolabAlA vadhI che. bhAratamAM ane bhAratanI bahAra vividha zaheromAM jaina ekeDemIonI sthApanA thai che. lADanUmAM, pATaNamAM, banArasamAM jaina yunivarsiTIonI sthApanA thai che. amadAvAdamAM ela.DI. inasTiTyUTa oNpha inDolojI, keTalAka jaina rIsarca senTaro tathA virAyatana dvArA 21mI sadImAM mahAvIranA siddhAMto vagere dvArA jaina tattvajJAnano abhyAsa vadhyo che. bauddhikonI jaina tattvajJAnane pAmavAnI bhUkha vadhatI jAya che. DaoNkTaro, enjiniyaro, cATarDa ekAunTanTo vagere jaina tattvajJAna ane dharmanA abhyAsamAM UMDA UtarI tene vaijJAnika rIte samajavAno prayatna karI rahyA che. amerikA, laMDana, japAna vageremAM jaina derAsaro baMdhAyA che ane videzamAM vasatA jaina mAbApo potAnA bALakone potAnI mAtRbhASA dvArA tathA aMgrejI dvArA jaina sutro jaNAve che ane jainatvane sAcavI rAkhavAno prayatna kare che ane keTalAka to pIeca.DI paNa kare che. keTalAka sAdhako ane saMto potapotAnI rIte jainadharmanA vikAsa, pracAra ane prasAra mATe kAryarata che. teoe paradezamAM paNa jainadharmanA siddhAMtonApracAra mATe noMdhapAtra yogadAna ApyuM che. samagra jaina samAjanI sAme A varga to mAtra eka be TakA jagaNI zakAya. sAdhujanoejJAnanI upAsanA karI, tapa, svAdhyAya ane upadeza Apavo, jJAnI ziSyo taiyAra karI temane gAmogAma jainadharmano pracAra prasAra karavA, jainaprajAne sadAcArI jIvana jIvavAno mArga batAvavo e temanA jIvanano uddeza che. A sAdhu saMsthAmAM vikAsa paNa thayo che ane vikAra paNa thayo che. sarvaviratinA ArAdhako paMcamahAvratonuM pAlana to kare ja che ane tethI ja teo 'jaina aNagAra' jaina sAdhu kahevAya che. samagra vizvamAM jeno joTo jaDe nahi evA jaina sAdhuono pAdavihAra, temano aparigraha tathA samAjamAM jJAnadhArA-1 300 jaiinasAhitya jJAnasatra-1E Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadAcAra ane saMskAranuM siMcananuM kArya karatA A sAdhuone mAtra jaino ja nahi paNa jainettaro paNa name che. muMbai jevA zaheramAM madhyama varganA nokarIyAta kuTuMbomAM moDA jamavAnuM hovAthI sAdhu sAdhvIone sAMjanA samayanI gocarI meLavavAmAM bahu muzkelI paDe che. zrIsaMgha A bAbate vicAra kare. ziSyo banAvavAnI lAlacamAM yogyatA pUravAra karyA vinA ghaNIvAra dIkSA ApavAmAM Ave che ane kyAMka kyAMka ziSya-ziSyAo kharIdavAmAM Ave che. mokSanI icchAvALA yogya pAtrane ja dIkSA ApavI joie. kyAMka to nAnI sAdhvIo mAnasika tanAvathI pIDAya che kAraNa ke dIkSA lIdhA pachI temanA jIvanamAM jhAjho pharaka paDyo hoto nathI. nAnA nAnA kalezo, matabhedo nAnI vAtonI irSA vagerene kAraNe tathA keTalIka vAra ajJAnane kAraNe AvuM vAtAvaraNa jovA maLe che. AvA samadAyamAM jJAnamArganI upAsanA karAvavA, zrIsaMghe kAryarata thavuM joie. to bIjItarapha nidhisUrI TrasTapATaNamAM candrakAntabhAi paMDita pAse dararojanA traNa cAra kalAka doDhaso sAdhvIone jJAna ApavAmAM Ave che. sthAnakavAsI saMghamAM sAdhvIjIone pIeca.DI. sudhIno abhyAsa karAvavAnAM daSTAMto ApaNI najara samakSa hAjara che. jainadharmamAM nArInuM sthAna prAcInakALathI garimApUrNa rahyuM che. aSabhadevanA samayathI brAhmI-suMdarIne jJAna ApavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIre nArIne phakta zramaNasaMghamAM saMmilita karI eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe tene kevaLajJAna tathA mokSanI adhikArI paNa mAnI. te chatAM keTalAka ThekANe sAmAjika parivartananI sAthe nArInI sthiti dayanIya banI gai che. jAta anubhava kahe che ke keTalAMka dhArmika samAraMbhomAM jJAnadhArA-1 - Y301 ) 301 janasAhitya jJAnasatra-1 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryonI hAjarImAM vidUSI strIone paNa potAnuM vaktavya rajU karavA devAnI paravAnagI ApavAmAM AvatI nathI. bIjI bAju strIomAM zaikSaNika tathA dhArmika ajavAsanI ruci vadhI rahI che. jJAnaprAptinA mArge strIo AgaLa vadhI rahI che. mahilA svAdhyAya saMgho, mahilA bhakti maMDaLo tathA samAjasevAnAM kSetramAM strIo dvArA nirmANakArI cetanA jAgRta thai rahI che. . prabhu mahAvIranA anuyAyIo, syAdvAda ane anekAntanA upAsako potapotAnA saMpradAya ane gaccho-peTAgacchomAM vaheMcAi-vikharAi gayA che. teo potAnA nAnAmAM nAnA ahama poSe che. jaina ekatA mATe khAsa koi nakkara vicAraNA AkAra letI nathI. A kAryamAM sauthI mahattvano bhAga sAdhujano bhajavI zake, paraMtu duHkhanI sAthe kahevuM paDe che ke teo pote ja potAnA ahamane poSavAmAM paDyA che. AjathI traNaso varSa pahelA AnaMdaghanajI, upAdhyAya yazovijayajIe gacchanA A bhedo vize baLApo ane vyathA vyakta karI hatI. Aje paNa paristhitimAM jhAjho phera paDyo nathI. caturvidha saMghanA mahattvanA aMga samAna zrAvako-madhyama varganA ane garIba varganA samAjanA lokone mATe AvAsano prazna muMbai jevA zaheramAM ati mahattvano che. rojI-roTI raLavA mATe potAnuM vatana choDIne AvelA A vargane rahevA mATe sastA bhADAnA gharonuM suvyavasthita Ayojana thAya e ati Avazyaka che. A kriyAmAM zrIsaMgha tathA AcArya mahArAjo preraNA Ape. alabatta A bAbate hamaNAM keTalAMka AcAryo kAryarata che paNa te AMgaLIne veDhe gaNI zakAya eTalAja che. jJAnadhArA-1 302. jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI vadhu vicAra mAMgI le tevo prazna jainonI khANI-pINInI che. 'phAsTa phUDa' nI phezanamAM potAnAM bALako keTalAM jaina ane keTalAM ajaina padArtho khAya che tenI ciMtA mAtApitAe karavI joie. keka, cIjha, khAsa karIne pIjhA, pAMu-bhAjI, cAinIjha vagere khAvAnI yuvaka yuvatIomAM phezana banI gai che. muMbai zaheramAM moTA bhAganI haoNTalo jaino para cAle che to keTalIka haoNTalo jaino pote calAve che. dharmane Agho mUkIne AvuM karavuM te ucita che ke kema e vicAravuM joie. jainadharmamAM sagRhasthanA mATenI prAthamika zarata e che ke teo sAta vyasanothI (jUgAra, zarAba, mAMsa, vezyA, zikAra, corI ane parastrIgamana) mukta rahe. moTA bhAganA jaino A sAta vyasanomAMthI kadAca saMpUrNapaNe mukta haze paNa yuvApeDhIne guTakA, bIyara, dArU, jugAra jevAM vyasanothI bacAvavAM paDaze. dhanika kuTuMbonI strIo paNa kITIpArTIonA nAme jugAra, dArUnI late caDelI jovA maLe che. alabat keTalAMka sAdhu-saMto tathA sAdhvIjIo tathA mahAprajJajI aNuvrata AMdolana dvArA vicAra krAMti lAvI rahyA che. te AjanA bhraSTAcArathI pIDita yugamAM aNuvrata AMdolanano sUra maraNAsanna mAnavInA mukhamAM amRtajaLa nAMkhavA samAna che. patrakAranI bhUmikA vize vicAra karIe to kahevAya che ke patrakAre 'Commitment' karyuM hovuM joie. dharmanI-samAjanI pragati, sAmAjika unnati, bauddhika samAjanI racanA vize enI pAse cokkasa mizana hovuM joie. zikAgo sanaDeTAimse potAnA patrakAro mATe eka 'code of professional' taiyAra karela che. temAM kahyuM che, 'our management & staff must remain free of obligation to any special interest & be commited to only to the public's right to know'. jainasAhitya jJAnasatra-1 303 jJAnadhArA-1 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakAra mATe sauthI moTI pratibaddhatA A ja che. 'lokone jANavAno adhikAra ane jANavuM eTale "satya" jANavAno adhikAra'. 'patrakAra eTale UMghatI janatAne jAgRta karavAnuM mAdhyama. jaina patro bhAratanI vividha bhASAomAM - hiMdI, gujarAtI, marAThI, kannaDa, baMgALI. tamila, vagere bhASAomAM pragaTa thAya che. ekAda be patro paradezathI aMgrejImAM thai rahyAM che. duHkhanI vAta to e che ke jaina patromAMthI keTalAMka to thoDA samayamAM ja baMdha paDI jAya che. je cAle che temAMnA keTalAka sAdhuo dvArA, saMsthAo dvArA ke vyaktigata mAlikInA hoya che. keTalAMka mAtra jJAtinA athavA potapotAnA senTaronA samAcAro pragaTa karavA pUratA cAle che. jainazAsana, jaina dharma ke jaina samAjanA utthAna mATe ke vAcakonI AdhyAtmika, dhArmika vRttine saMtoSe evA patro bahu jUja che. patrakAre potAnA A kArya mATe nIcenI bAbato dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che. 1) sau prathama potAnA patra dvArA vAcaka vargamAM vAcavAnI jijJAsA jAgRta karavI joie. 2) patrakAre taMtrI, saMpAdaka ke TrasTIo vagere sAthe carcA-vicAraNA karI potAnA dRSTikoNano upayoga karI lekhanasAmagrI taiyAra karavI jethI sAdhu bhagavaMto ke saMghanA zrAvaka-zrAvikAonI lAgaNI dubhAya nahi. 3) patrakAre koipaNa banAvanI jaDa sudhI pahoMcI satya zodhI lAvavuM joie. 4) patrakAre dAnavIronI zehamAM ke sAdhuonI zehamAM taNAvuM joie nahi. 5) caturvidha saMgha vize upara darzAvelA dareka muddAne dhyAnamAM rAkhIne potAnA patromAM spaSTa, saraLa ane lokonA hradayane sparze e rIte vividha lekho, jJAnadhArA-1 304 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya athavA taMtrIlekho lakhI sAmAjika-dhArmika jAgRti lAvavAno prayatna karavo joie. 6) strI patrakAro patro calAvavA zrIsaMghe paribaLa UbhuM karavuM joie jemAM nArI jagatanA prazno - sAdhvI tathA zrAvikAonI pravRttione biradAvatA patro pragaTa thavA joie. jainapatroe dhArmika tathA sAmAjika sudhArA mATe A prakAranA pragatikAraka vicAro prakaTa karyAnAM udAharaNo maLe che. jaina mahilA" nAmanA patramAM ghUMghaTaprathAno virodha karatAM lakhyuM che, zuM A bhAratanI gauravazALI nArI che jeNe potAnA gauravane, potAnI saMskRtine naSTa karI che ?" jaina patrakAroo A prakAranI prathAone dUra karavA sajAga prayatna karI sAmAjika cetanAne jAgRta karavAno prayatna karavo joie. patrakAre potAnA patra dvArA vivAha sudhAraNAnI dizAmAM jaina vidhithI lagna karAvavA, divasanuM bhojana rAkhavA, dahejanI leNa-deNana karavI vagere vicArone potAnI dhAradAra kalama dvArA pragaTa karavA joie. patrakAra vartamAna samayamAM yuvAna-yuvatIomAM vadhelAM vyasano bAbatamAM AMkha ADA kAna na karI zake...saMskAranirmANa ane jIvanazuddhinA kAryamAM patrakAre samAjane sahAyarUpa thavuM joie. e enuM mukhya kartavya che. jainapatrakAroe vyasanamukti mATe AMdolanAtmakapa apanAvavuM joie ane samAjane, mAtApitAne tathA vaDIlone enA duSpariNAmothI avagata karavA joie. A bAbate jinavANI' mAM lakhyuM che, "jo ApaNe prathama kSeNInA bAra vratadhArI zrAvaka na banI zakIe to bIjI zreNInA sAta kuvyasanono tyAga karIne sagRhastha banI zakIe." jJAnadhArA-1 305 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhAM vyasanone dUra karavA ke rokavA mATe eka samaye keTalAMka patroe wAfk jaina', jinavANI', 'aNuvrata', 'osavAla sudhAraka', 'jaina siddhAMta sAra', vageree ghaNuM kAma karyuM hatuM. vartamAnamAM A dizAmAM keTalAkapatro khAsa karIne 'aNuvrata AMdolananI' dizAmAM aNuvrata pAkSika mahattvanuM kArya karI rahyuM che. jaina patroe zuddha zramaNa dharmanI ArAdhanA para bhAra mUkavo joie. dharmakriyAo para paMjIpationA vadhatA jatA varcasva para aneka patroe kaTAkSa karyAnAM udAharaNo che. AjanI yuvApeDhI veSapUjA, nAma-pUjA, padavI-pUjA, zAstra-pUjA ane jAtajAtanA nirjIva kriyAkAMDonI pUjA pratye zraddhA batAvatA nathI. emanI zraddhAnA pAtra banavA mATe cAritranI uccatA, niSkAma prANavAna karmazakti , ane jJAnano bhavya prakAza hovo joie. Ama vartamAna caturvidha saMghanI zithilatAone dUra karavAmAM patrakAranI bhUmikA ati mahattvanI che. patrakAre potAnI naitikatA, niSThA ane nirbhayatApUrvaka potAnI A bhUmikA sAkAra karavA sadAya tatpara rahevuM joie. jJAnadhArA-1 306 jainasAhitya jJAnasatra-1 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saurASTra kesarI prANa jaina philosophikala enDa liTararI rIsarca seMTara, ghATakopara, muMbai-86. seTaranI kAyamI yojanAnA thatAo mAnavamitra TrasTa, sAyana muni saMtabAlajI prerita vizvavAtsalya prAyogika saMgha, muMbai-cIMcaNI * uvasaggaharaM sAdhanA TrasTa-muMbai-baroDA senTaranA peTransa zrI akhila bhAratIya sthAnakavAsI jaina konpharansa, muMbai * dhrAMgadhrA nivAsI hAla ghATakopara zrI manasukhalAla amRtalAla saMghavI Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI paMDita ratnacaMdrajI jaina kanyAzALA TrasTa pI.ena.dozI vImensa koleja opha ArTsa saMcAlita saurASTrakesarI prANagarajena philosophikala enDa liTararI rIsarca senTara - saurASTrakesarI pU.prANalAlajI mahArAja sAhebanI mRtaprabhAvanA viziSTa hatI zAstragraMthonuM parizilana, tADapatrIcagraMthono saMgraha ane jALavaNI, zAstrabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. ' A saMrdabhanA pariprekSyamAM adhyAtma yoginI pU.lalitAbAi ma.sA.nA vidvAna ziSyA pU.Do. tarUlatAjInI preraNAthI saurASTra kesarI pU.prANaguru janma zatAbdI samiti muMbainA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjayazrInI janmazatAbdI prasaMge saMsthAe saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTaranI sthApanA karI che. seMTaranA uddeza A pramANe che. - jaina tatvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAzana karavuM. 1. jaina dharmanA tattvonI vaijJAnika rIte rajuAta karavI.. prAcIna hastalikhita ane tADapatrIyagraMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRttiravI. * jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityanA adhyayana ane saMzodhanano abhyAsa karatA vidyArthIone | ziSyavRtti (skolarazIpa) ApavI. * vidvAno ane saMtonA pravacanonuM Ayojana karavuM. dharma ane saMskAranA vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonA Ayojana karavuM. saMskAralakSI, sattvazIla ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha vAMcana (Paper Reading) lIpI vAMcana ane prAcIna jaina graMtho (Old Jain Manuscript) nuM vAMcana, jaina dharmaparasaMzodhana M.A., Ph.D., M.Phil karanAra jIjJAsu, zrAvaka, saMtasatIjIone sahayoga, suvidhA ane mArgadarzana pUrA pADavA ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vigerenI sI.DI.taiyAra karAvavI. - deza-videzamAM jainadharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana, inTaraneTa para vebasAiTa dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. ApanA sahayogI apekSA sAthe. TraSTIH - mAnad saMyojakaH navanItabhAi zeTha guNavaMta baravALiyA saurASTrakesarI prANaguru jaina phIlosophikala enDa lITararI rIsarca seMTara S.P.R.J. kanyAzALA TraSTa, kAmA lena, ghATakopara (vesTa), muMbai-400 086. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI prANagura jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTara ghATakopara-muMbaI SPra jaina kanyAzALA TrasTa, kAmAlena, ghATakopara (vesTa), phona H 2512 5658 zrI uvasaggaharaM bhakti grupa- muMbaI preritA jainasAhitya jJAnasatra -2 sthaLaHpArasa hola pArasa sosAyaTI nirmalA konvenTa roDa, rAjakoTa tArIkha: 8-9-10 jAnyuArI, 2005 zanivAra, ravivAra ane somavAra pAvana nizrAH tapasamrATapU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. nA ziSya zAsana aSNodaya pU. garadeva zrI namramunijI ma. sA. pU. zrI piyuSamunijI ma. sA. tathA rAjakoTamAM birAjamAna pU. saMta satIjIo jainasAhitya jJAnasatra -2 udghATana samAroha zanivAra tA. 8-1-05 savAre 9.30 kalAke maMgalA caraNa ? zAsana aSNodaya pU. zrI namramunijI ma.sA. svAgata ane prAthanA : zrI guNavaMta baravALiyA -pustaka vimocana - arpaNavidhi : jJAnadhArA-1 munizrI saMtabAlajI janmazatAbdI saMpAdana: guNavaMta baravALiyA sI. DI. projekaTanI (prathama jJAnasatranA nibaMdhono saMgraha) vimocanakartA madhyakAlIna jaina sAhitya sI. DI. zrI maganalAla harIlAla dezI DaoN. jItendra bI. zAha | (pramukha a. bhA. jaina konpharansa) arpaNa karaze. nimaMtraka: zrI guNavaMta baravALiyA - mAnadda saMyojaka saurASTra kesarI prANagura jaina philosophikala enDa lITararI rIsarca senTara ghATakopara-muMbaI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya jJAna satramAM viSayavAra satranA adhyakSa sthAne vidvAno birAjazeH viSayaH adhyakSa sthAna caturvidha saMghano maryAdA mahotsava zrI razmibhAIjhaverI. jaina ekatA saMgaThana ane saMvAditA DaoN. ramaNalAla cI. zAha yuvAnone dharmAbhimukha karavAnA ane DaoN rasIkalAla mahetA jaina dharmanA pracAra prasAra mATenA upAyo ane kAryakramo jaina dharmamAM mAnavasevA, jIvadayA DaoN. bIpIna dozI ane rASTraciMtana ahiMsA mImAMsA DaoN. premasumana jaina karmasidhyAMtakA vaijJAnika aivam DaoN. zekharacaMdra jenA dArzanika vivecana Spectrum of Jainism in India & DaoN. baLavaMta jAnI Commentry on Non-violence jaina darzananA vaijJAnika tathyo DaoN. pro. jItendra bI. zAha namaskAra mahAmaMtra ArAdhaka zrI zazIkAMtabhAI mahetA navakAra bhAvayAtrA karAvaze. 10-1-05 savAre 9.30 thI 12.30 adhyakSa sthAna padmazrI DaoN. kumArapALa desAI DaoN. je. je. rAvaLa, tathA vizeSa vidvAno dvArA pepara vAcanA prastuti pU. gurudeva zrInamramunijI ma. sA. Adi saMtasatIjInA pravacana AbhAra darzana : guNavaMta baravALiyA saMcAlana zrI praviNabhAI pArekha. A avasaranA atithIH rAjakoTanA AMgaNe prathama vAra yojAtA A jJAnasatramAM pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. ane sAdhvIjI bhagavaMto tathA bhArata bharanA jaina sAhityakAronA viziSTa jJAna bhAvonuM pAna karavA aneka jaina saMgho zreSThivaryo ane sAhitya premio upasthita raheze Apane paNa A jJAna satramAM padhAravA bhAvabharyuM AmaMtraNa ApatA AnaMda anubhavIe chIe. ApazrI avazya padhArazo. jaina sAhitya jJAnasatra Ayojana samiti mAnasaMyojaka guNavaMta baravALiyA. * praviNabhAI pArekha - yogezabhAI bAvIzI - milanabhAI ajamerA * pradIpabhAI zAha 0 navanItabhAI dozI * dInezabhAI mahetA - saMparka sUtra - guNavaMtabhAI baravALiyA Adm. OfficeH 1/316, siddhivinAyaka, hiMgavAlAlena esTenzana, ghATakopara (I), muMbaI - 400 07pa. phonaH 2512 5658 E-mail gunjanbarvalia@yahoo.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya gurudeva zrI namramuni ma. sA. prerita zrI uvasaggahara bhakti grupa ( (2|4ott, goDa, 4DoharA, bhutuMDa, ghATopara, sAMtA, pasa/mAhI) : zrI navanItabhAI dozI, zrI madhubena baravALIyA, zrI aruNAbena kAmadAra, zrI parAgabhAI zAha muMbaI, zrI zailezabhAI desAI vaDodarA, zrI barjIsa desAI muMbaI bhuMja hoya, rASaThoTa hoya he voharA hoya avasagaharaM lamti grupa sevA dharbhane vareluMche. mAtra pasane tapa meTaluM lakSya nathI pArAyAM pArA bhAnavatA poThArechetyAM-tyAMmAgrupano meTha-mevyatighoDIpya. prerAzAstotra lale hoya bhAnavatAnAM bhasIhA pU. gurudeva pAza mebhAze ApelI bhAnavatAnI bhazAsano praSThAza, aMdhAre apavANA hare che. Agrupa pota potAnA parisaramA pariyAtavANA bhAnavone sanA-havA ane zANAnI DrI vagere to pUrA pAuche.A uparAMta pArAmaneTakSetrobhAsevAThArtha pArAyAluche. . bhiyAgAbha-rAnAM mANaTone TerInI sInabhAM DerI to-bhUpabhAM-- dharAzAyIthayelA gharane jAMdhavA bhATesUpabhAM bhaTabhoDalAvI. . punA bhane AmA choTo ane skulanI jhI tebha pustaTho vagere ApIne DeTalAiteSasvI vidhArthInA chavanabhAM saMpati nA abhAve thanArA aMdhArAbhAM teSa puryA. . voharA-sAMgalI-rAThoTa-surendranagara vagere gAbhobhA DeTalAMTa Trone rokiMghA vaparAzamAM AvatA manA vagerenI sahAyatA niyamita ApavAmAM Ave che. * auSadhiya kSetranI bhaTanuM to oTha bhoTuM lIsTane tebha che. pU. guradeva pAse potAnI jibhArInI vigatolachane ThochapArAvyanti Ave to vinA viTametenI havA - chanza na - bheDiTa yeSThIMga vagere bhATe abhA3 grupa taiyAra ? hoya. abhaghAvAha, sUrata, naDiyA, ThAlAvA',dhArI, verAvaNa, rASpachoTa, punAgaDha vagere manegAbhobhAMA bhacho pahoMyIche. * A4 prabhArI bhuMgA prAzImonI anuTapAthI prerAcha A grupe sArI mevI sahAyatAavaghyAnI sabhasta bhahAna saMsthAne mane aneThapArApoNo ne rela . vaNI na saMsthAmone bhinna-bhinna praThArehAnanI rAzisaharSa bhoDalI che. sAdhu -sAdhvI lagavaMtanI vaiyAvayya bhATe to Amata bhaMDaNava japaNe hAyara hoya che. thijodrAnI AhospiTala, goM'nuM vAzI lopa nAlaya hoya he rASaSThoTanA tapasabhrATamatIrthadhAbha navanirbhAnuM DArya - mastigrupe reDa sthaNe potAnAthInatIsahAya avazya rIche. * AsarvasatchArtho haptaroza. nA nahIM paraMtu tAjo a. nA AMDAme pahoMyyAM che.abhArI bhAvanAmA tAjo jha.nAmAMDAne roDo sudhI pahoMyA'vAnIche bhAM Apasarvano sAthasahaThArI che. Avo ! ApATho pArA, A sarva ThAryonAM preraNA ghAtA pU. gurudhvanI bhAnavatAnI bhazAsabhAM hivelanAM meDa sinne pUrI, mazAlane pravalita rAjavAnA zubha, chArthabhAMpoDAse.