Book Title: Gurugunshat Trinshtshatrinshika Kulak
Author(s): Hemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022237/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha prakAza bhAga 21 zrIguruguNaSatriMzadghatriMzikAkulaka (padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vivRti) parama pUjya vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha prakAza bhAga 21 zrIguruguNaazatkarvAzakAkulaka (padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vivRti) jI saMkalana + saMpAdana ja parama pUjya vairAgyadezanA dakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAja vIra saM.2540 vi.saM. 2070 I.sa.2014. cha prakAzaka ja saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa sthApaka - zrAddhavaryA mULIbena aMbAlAla zAha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CS S S na prAptisthAna 8 cha bAbubhAI saremalajI beDAvALA siddhAcala baMglojha, senTa ena hAIskUla pAse, hI2A jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5. mo. 94265 85904. G pI. e. zAha jvelarsa 110, hIrApannA, hAjIalI, muMbaI-400 026. phona : 23522378/23521108 dilIpa rAjendrakumAra zAha 4, naMdita epArTamenTa, bhagavAnanaga2no Tekaro, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 26670189 caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI 6/bI, azokA komplekSa, pahelA ga2nALA pAse, pATaNa-384265. (utta2 gujarAta), phona : (02766) 231603 Do. prakAzabhAI pI. gAlA bI/6, sarvodaya sosAyaTI, sAMInAtha naga2, sAMghANI esTeTa, ela.bI.esa.mArga, ghATakopa2 (vesTa), muMbaI-400086. phona : 25005837, mo. 98205 95049 akSayabhAI je. zAha 502, padma epArTamenTa, jainaderAsa2nI sAme, sarvodayanaga2, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. phona : 25674780, mo. 95945 55505 prathama AvRtti * nakala 350 *mUlya rUA.90.00 Printed by SHREE PARSHVA COMPUTERS, 58, Patel Society, Jawahar Chowk, Maninagar, A'bad-8. Tel.9909424860 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - divya vaMdanA chIparama pUjya siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA, parama pUjya vardhamAnataponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnurIzvarajI mahArAjA ane parama pUjya samatAsAgara panyAsapravara zrI paTTavijayajI mahArAjA A pUjyonA caraNomAM anaMtazaH vaMdanA - zubhazaya thIparama pUjya siddhAMtadivAkara gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA ane parama pUjya vairAgyadezanA dakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI amIdaSTI sadA amArI upara varasatI raho. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakAe upakAra tamAro kadIya na vicarIe amArA kuTuMbamAMthI dIkSita thayela pa.pU.vairAgyadezanAkSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrizvarajI mahArAjA pU.pravartatI zrI vasaMtaprabhAzrIjI mahArAja pU.sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI mahArAja pU.sAdhvIjI zrI didhyayazAzrIjI mahArAja A pUiA caraNomAM bhAvabharI vaMdati Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WWprakAzakIya* padArthaprakAza bhAga 21' saharSa prakAzita karIe chIe. A pustakamAM zrIratnazekharasUrijIkRta zrIguguNaSaTrizasi~zikAkulaka ane tenI svopaNa vivRtinA padArthasaMgraha ane mULagAthA-vivRtinuM saMkalana karyuM che. A pUrve padArthaprakAzanA bhAga 1 thI ra0mAM ame cAra prakaraNa, traNa bhASya, cha karmagraMtha, bRhasaMgrahaNi, kSetrasamAsa, karmaprakRti, bAra prakIrNaka graMtho, tattvArthAdhigamasUtra, zrAvakavratabhaMgaprakaraNa, gAMgeyabhaMgaprakaraNa, siddhaprAkRta, siddhapaMcAzikA, saMskRta niyamAvalI ane vicArasamatikA - A graMthonA padArthasaMgraha ane mULagAthA-zabdArtha-avacUri-TIkAnuM prakAzana karyuM che. A padArthaprakAzazreNinuM saMkalana -saMpAdana parama pUjya vairAgyadezanAdakSa gurudeva AcAryadevazrImadvijaya hemacandrasUrizvarajI mahArAjAe karela che. A prasaMge pUjya gurudevazrInA caraNomAM kRtajJabhAve namana karIe chIe. vivRti sahita zrIguruguNaSatriMzaSatriMzikAkulanuM pUrve pUjyapAda pravartaka zrIkAMtivijayajI mahArAjanA ziSya munirAjazrI caturavijayajI mahArAje saMzodhanasaMpAdana karela. te vikrama saMvat 1971mAM bhAvanagaranI jainaAtmAnaMdasabhA taraphathI prakAzita thayela. A punaHprakAzana prasaMge pUrvenA saMzodhaka-saMpAdaka-prakAzakano ame khUba khUba AbhAra mAnIe chIe ane temane kRtajJabhAve dhanyavAda ApIe chIe. A pustakamAM suMdara TAIpaseTIMga karanAra zrI pArzva komyuTarsavALA vimalabhAIne A avasare dhanyavAda ApIe chIe. bhaviSyamAM paNa uttarottara caDhiyAtI zrutabhakti karI zakIe evI zrutAdhiSThAyikA zrI sarasvatI devIne prArthanA karIe chIe. A pustakanA abhyAsa dvArA sahu koI gurunA guNone jANIne temanI pratye tIvra ahobhAvavALA bane ane bhavasAgarane tare e ja abhyarthanA. lI. saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTanA TrasTIgaNa tArAcaMda aMbAlAla zAha dharaNendra aMbAlAla zAha puMDarIka aMbAlAla zAha mukeza baMsIlAla zAha upendra tArAcaMda zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru - guNanA bhaMgAra) ekavAra sikaMdara potAnA guru erisToTala sAthe kyAMka jaI rahyo hato. vacce nadI AvI. sikaMdara bolyo, "gurudeva! Apa ahIM beso. pANI keTaluM UMDuM che te tapAsIne pachI Apane sAme kinAre laI jaIza." gurudeva bolyA, nA sikaMdara ! pahelA huM nadI pAra karIne pANInI UMDAI mApIza, pachI tane sAme kinAre laI jaIza." sikaMdare gurudevanI AjJA na mAnI. te pANImAM kUdI paDyo. te sAme kinAre pahoMcyo. tyAMthI teNe gurudevane kahyuM, 'gurudeva! padhAro, pANI bahu UMDuM nathI." gurudeve nadI pAra karI. sAme kinAre jaI temaNe sikaMdarane pUchyuM, "pANI UMDuM hota ane tuM DUbI jAta to ?' sikaMdara bolyo, "gurudeva ! huM DUbI jAta to mArA jevA seMkaDo sikaMdarone Apa pedA karI zakata, paNa Apa pahelA nadImAM UtaryA hota ane DUbI jAta to huM ApanA jevA tattvaciMtaka gurudevane pedA na karI zakata." sikaMdaranA hRdayamAM gurunuM keTaluM UMcuM sthAna haze ! A prasaMga ema kahe che ke guruno mahimA aparaMpAra che. mAtra jainadarzana nahIM paNa bIjA darzanoe paNa guruno mahimA khUba khUba gAyo che. kahyuM che ke, "saba pRthvI kAgaja karuM, kalama karuM vanarAI; sAta samaMdara syAhI karuM, to bhI guruguNa likhyA na jAI." apekSAe paramAtmA karatA paNa gurunuM mahattva vadhI jAya che, kemake paramAtmAnI ane paramAtmAe batAvelA dharmanI oLakhANa karAvanAra guru che. mATe ja ApaNe tyAM deva-guru-dharma A tattvatrayImAM gurutattvane vacce mUkyuM che. anya darzanamAM paNa kahyuM che ke - "guru goviMda donuM khaDe, kAko lAgu pAya; balihArI gurudeva kI, jo goviMda diyo batAya." hari sevA solaha barasa, gurusevA pala cAra; to bhI nahIM barAbarI, vedana kayo vicAra." Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru paramAtmAnA pratinidhi che. gurumAM paramAtmAne jovAnA che. jevI paramAtmAnI bhakti karIe chIe tevI gurunI bhakti karavAnI che. gurunI paramAtmA jevI bhakti karanArane badhI samRddhio maLe che. kahyuM che ke - 'yasya deve parA bhaktiH, yathA deve tathA gurau| tasyaite sakalA arthAH, prakAzante mhaatmaanH||' guru ApaNane dharma pamADanAra che. temanA upakArano badalo vaLI zake ema nathI. prazamaratimAM kahyuM che - 'duSpratikArau mAtApitarau, svAmI guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca, suduSkaratarapratIkAraH // 71 // ' mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje paNa kahyuM che ke - "samakitadAtA guru taNo, paccevayAra na thAya; bhava koDAkoDe karI, karatA koTi upAya." bIje paNa guruno mahimA gAtA kahyuM che - "guru dIvo guru devatA, guru vinA ghora aMdhAra; je guruvANI vegaLA, te raDavaDiyA saMsAra. kuMbhe bAMdhyuM jala rahe, jala viNa kuMbha na hoya; zAne bAMdhyuM mana rahe, guru vinA jJAna na hoya. nirlobhI nirlAlacI, nirmala nirahaMkAra; niSkAraNa baMdhu guru, zuddha prarUpaNahAra. guru caMdana guru ArasI, guru gautama avatAra; evA guruvara kaba mIle, TALe sarva vikAra. muMgA vAcA pAmatA, paMgu giri caDhI jAya; gurukRpA bala ora hai, aMdha dekhana laga jAya." Ama gurunI garimA avarNanIya che. guru aneka guNothI alaMkRta che. temanA mukhya 36 guNo che. A 36 guNo "paMciMdiya sUtramAM batAvelA che. gurunA 36 guNonI A to mAtra eka ja chatrIzI batAvI che. gurunA guNonI AvI aneka chatrIzIo che. "zrIguruguNaSatriMzaSadgizikA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phulaka' nAmanA prastuta graMthamAM gurunA guNonI AvI chatrIza chatrIzIo batAvI che. saMbodhaprakaraNamAM zrIharibhadrasUri mahArAje gurunA guNonI 45 jeTalI chatrIzIo batAvI che. samyakttaprakaraNamAM ane pravacanasAroddhAramAM paNa gurunA guNonI amuka chatrIzIo batAvI che. vIzasthAnakanI pUjAmAM zrIlakSmIsUri mahArAje kahyuM che ke - 'bArase chaThThuM guNe guNavaMtA, sohama jaMbU mahaMtA; AyariyA dIThe te dIThA, svarUpa samAdhi ullasaMtA.' samyaktvasamatikAnI 38mI gAthAnI TIkAmAM kahyuM che, 'AcAryaH SaNNavatyadhikadvAdazazataguNAlaGkRtaH / ' AcArya bAraso channu guNothI alaMkRta hoya che. mokSe javA mATe gurubahumAna e asAdhAraNa kAraNa che. enA vinA mokSa zakya nathI. gurubahumAnathI paramAtmAno saMyoga thAya che. paramAtmAno saMyoga thavAthI avazya mokSa thAya che. paMcasUtramAM kahyuM 'Ayo guruvakumALo, avaMdbhajaLaseLa / ao paramagurusaMjogo, tao siddhI asaMsayaM / ' - gurunA guNonuM jJAna thavAthI guru pratyenuM bahumAna vadhe che. mATe ApaNA hRdayamAM gurubahumAnane vadhAravA prastuta graMthamAM graMthakAre gurunA guNonI chatrIza chatrIzIo batAvI che, eTale ke gurunA 1,296 guNo batAvyA che. A mULagraMtha prAkRta bhASAmAM racAyo che. tenI 40 gAthAo che. A graMthanA racayitA bRhadgacchamAM thayelA zrIdevasUri mahArAjanI paraMparAmAM thayelA zrIjayazekharasUri mahArAjanA ziSya zrIvrajasenasUri mahArAjanA ziSya zrIratnazekharasUri mahArAja che. teo zrIhematilakasUri mahArAjanI pATe birAjamAna hatA. teo vikramanI 15mI sadImAM thayA hatA. temaNe prastuta graMtha sivAya zrIpAlakathA, guNasthAnakramAroha, kSetrasamAsa vagere graMtho racyA che. A mULagraMthanA rahasyone samajAvavA graMthakAre saMskRtabhASAmAM suMdara vivRti paNa racI che. te 1300 zloka pramANa che. temAM temaNe mULagAthAonA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthone aneka zAstrapAThonA AdhAre samajAvyA che. prastuta pustakamAM ame pahelA mULa graMtha ane vikRtinA AdhAre padArthasaMgrahanuM saMkalana karyuM che. A padArthasaMgrahamAM padArthone saraLa, saMkSipta ane sacoTa rIte samajAvyA che. A pustakanA mAdhyame e padArthono zIdhra bodha thAya che. padArthasaMgrahamAM dareka chatrIzI navA pAne zarU karela che. dareka chatrIzImAM pahelA saMkSepamAM 36 guNo batAvI pachI temane vigatavAra samajAvyA che. pustakanI zarUAtamAM Apela vistRta viSayAnukramamAMthI chatrIzIonA viSayonuM sAmAnya jJAna thaze. padArthasaMgrahanA saMkalana pachI ame mULagraMtha ane tenI vivRtinuM paNa saMkalana karyuM che. A pustakanA abhyAsa dvArA sahu koI gurunA guNone jANIne temanA pratye apratima bahumAnavALA thaIne zIdhra potAnI muktine sAdhe e ja zubhecchA. parama pUjya paramagurudeva karmasAhityaniSNAta AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA, parama pUjya pragurudeva nyAyavizArada AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA ane parama pUjya gurudeva samatAsAgara panyAsapravara zrIpadmavijayajI mahArAja - A gurutrayInI asIma kRpAnA baLe ja A pustakanuM saMkalana-saMpAdana thayuM che. te pUjyonA caraNomAM anaMtazaH vaMdanAvalI. A pustakamAM matimaMdatA ke presadoSanA kAraNe koI paNa kSati rahI gaI hoya to tenI ame kSamA yAcIe chIe ane tene sudhAravA bahuzratone vinaMti karIe chIe. - paramapUjya samatAsAgara panyAsakavarathI paghavijayajI mahArAjano mahA suda 15, caraNopAsaka vi.saM. 2070, AcArya vijaya hemacandrasUri serisAtIrtha. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA dvArA likhita-saMpAdita-saMkalita-prerita graMthonI sUci maja gujarAtI sAhitya ja (1) padArthaprakAza bhAga-1 (jIvavicAra-navatattvano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (2) padArthaprakAza bhAga-2 (daMDaka-laghusaMgrahaNIno padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (3) padArthaprakAza bhAga-3 (1lA, rajA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (4) padArthaprakAza bhAga-4 (3jA, 4thA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (5) padArthaprakAza bhAga-5 (traNa bhASyano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (6) padArthaprakAza bhAga-6 (pAMcamA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (7) padArthaprakAza bhAga-7 (ThA karmagraMthano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (8) padArthaprakAza bhAga-8 (bRhatsaMgrahaNino padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (9) padArthaprakAza bhAga-9 (bRhaetrasamAsa ane laghukSetrasamAsano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (10) padArthaprakAza bhAga-10 (karmaprakRti baMdhanakaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (11) padArthaprakAza bhAga-11 (karmaprakRti saMkramakaraNa, udvartanAkaraNa, apavartanAkaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdAthI) (12) padArthaprakAza bhAga-12 (karmaprakRti udIkaraNAkaraNa, upazamanAkaraNa, nidhattikaraNa, nikAcanAkaraNano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (13) padArthaprakAza bhAga-13 (karmaprakRti udayAdhikAra, sattAdhikArano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (14) padArthaprakAza bhAga-14 (zrIphulakabhavAvaliprakaraNa, zrIsiddhadaMDikAstava, zrIyonistava ane zrIlokanAlidvAaizikAno padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (15) padArthaprakAza bhAga-15 (zrIkAyasthitistotra, zrIlaghualpabadutva, zrIdehasthitistava, zrIkAlasatatikaprakaraNa, zrIvicArapaMcAzikA, zrIpudgalaparAvartastotra, zrIaMgulasattarI ane zrIsamavaraNastavano padArthasaMgraha tathA gAthA-zabdArtha) (16) padArthaprakAza bhAga-16 (zrItattvArthAdhigamasUtrano padArthasaMgraha tathA mULasUtra-zabdAthI (17) padArthaprakAza bhAga-17 (zrIzrAvakavratabhaMgaprakaraNa ane zrIgAMgeyabhaMgaprakaraNano padArthasaMgraha tathA mULagAthA-avacUri). (18) padArthaprakAza bhAga-18 (zrIsiddhaprAbhRta ane zrIsiddhapaMcAzikAno padArthasaMgraha tathA mULagAthA TIkA-avacUri) (19) padArthaprakAza bhAga-19 (saMskRta niyamAvalI) (ra0) padArthaprakAza bhAga-20 (zrIvicArasamatikAno padArthasaMgraha tathA mULagAthA-vRtti) (21) muktinuM maMgalakAra (catuH zaraNa svIkAra, duSkatagartA, sukatAnumodanAno saMgraha) (22) zrI sImaMdharasvAmInI ArAdhanA (mahimAvartana-bhaktigIto vagere) (23) cAturmAsika ane jIvananA niyamo (24) vIza viharamAna jina sacitra (25) viza viramAna jina pUjA (ra6) baMdhanathI mukti tarapha (bAravrata tathA bhava-AlocanA viSayaka samajaNa) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) namaskAra mahAmaMtra mahimA tathA jApanoMdha (28) paMcasUtra (sUtra 17) sAnuvAda (29) tattvArtha uSA (le.pU.A.zrI bhuvanabhAnUsUri ma.sA.) (30) sAtvikatAno teja sitAro (5.paM.padmavijayajI ma.sA.nuM jIvanacaritra) (31) premaprabhA bhAga-1 (pU.A.premasUri ma.nA guNAnuvAda) (32) premaprabhA bhAga-2 (vividha viSayonA 160 zloko sAnuvAda) (33) premaprabhA bhAga-3 (brahmacarya samAdhi aMge zAstrIya zloko-vAkyo sAnuvAda) (34) sAdhutAno ujAsa (le.pU.paM.padmavijayajI ma.) (premaprabhA bhAga-4) (35) vairAgyazataka, IndriyaparAjayazataka, siMdUraprakaraNa, gautamakulaka sAnuvAda (pU.A.jayaghoSasUri ma.sA.) (premaprabhA bhAga-2) (36) guru dIvo, guru devatA (premaprabhA bhAga-6) (37) prabhu ! tuja vacana ati bhaluM (premaprabhA bhAga-3) (38) samAdhi sAra (premaprabhA bhAga-8) (39) prabhu ! tuja vacana ati bhaluM bhAga-2 (premaprabhA bhAga-9) (40) kAma subhaTa gayo hArI (premaprabhA bhAga-1) (41) gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI bhAga-1 (premaprabhA bhAga-11) (42) gurunI zIkhaDI, amRtanI velaDI bhAga-2 (premaprabhA bhAga-12) (43) paramaprArthanA (arihaMta vaMdanAvalI, ratnAkara paccIzI, AtmaniMdA dvArkiMzikA Adi stutiono saMgraha) (44) bhaktimAM bhIMjANA (le.paM.padmavijayajI gaNivarya) (vIravijayajI ma. kRta snAtranuM gujarAtImAM vivecana) (45) AdIzvara alabelo re (saM.pU.gaNi kalyANabodhivijayajI) (zatruMjaya tIrthanA caityavaMdano-stutio-stavanono saMgraha) (46) upadhAnatapavidhi (47) ratnakukSI mAtA pAhiNI (48) satI-sonala (49) nemidezanA (50) naraka duHkha vedanA bharI (51) paMcasUtranuM parizIlana (para) pUrvajonI apUrva sAdhanA (mULa) (53) pUrvajonI apUrva sAdhanA (sAnuvAda) (54) adhyAtmayogI (A.kalApUrNasUrijInuM saMkSipta jIvanadarzana) (55) citkAra (56) manonuzAsana (57) bhAve bhajo arihaMtane (58) lakSmI-sarasvatI saMvAda (59-61) arihaMtanI vANI haiye samANI bhAga-1 thI 3 (62-65) rasathALa bhAga 1 thI 4 (66) samatAsAgara (pU.paM.padmavijayajI ma.nA guNAnuvAda) (67) prabhu darisaNa sukha saMpadA (68) zuddhi (bhava-AlocanA) (69) RSabha jinarAja muja Aja dina atibhalo (70) jayavIyarAya (71) pratikAra (72) tIrtha-tIrthapati (73) vedanA-saMvedanA aMgrejI aAhitya che 1. A Shining Star of Spirituality (sAttvikatAno teja sitArono anuvAda) 2. Padarth Prakash Part-1 (jIvavicAra-navatattva). 3. Pahini-A Gem-womb Mother (ratnakukSI mAtA pAhiNIno anuvAda) A saMskRta sAhitya na che. samatAsa Rvaritam (paM. padmavijayajI ma.nuM jIvana caritra) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A viSayAnukrama kra. viSaya...................................... pAnA naM kra. viSaya... ............... pAnA naM. 1 gurunA guNonuM kIrtana zA mATe ? 1| (i) 6 prakAranA Avazyako..... 21-22 ra paDelI chatrIzI..................... ra-8 (iv) 6 prakAranA dravyo.......... 22-23 (i) 4 prakAranI dezanA................... ra (6 prakAranA tarko......... ra3-ra6 (i) 4 prakAranI kathA................. ra-3] (vi) 6 prakAranI bhASA .......... (iii) 4 prakArano dharma...........................3-56 pAMcamI chatrIzI ............... 27-28 (iv) 4 prakAranI bhAvanA .................. | (i) 7 prakAranA bhaya........................ (V) 4 prakAranA smAraNA vagere .... 5-6| (ii) 7 prakAranI pipaiSaNA.... ra7-28 (vi) 4 prakAranA dhyAna. .6-8(ii) 7 prakAranI pAraiSaNA............... 3 bIjI chatrIzI.............. 9-13] (iv) 7 prakAranuM sukha ............................. 28 ( 5 prakAranuM samyakatva ........ 9-10[(v) 8 prakAranA madasthAno .. (i) 5 prakAranuM cAritra. ... 10-11|7 chaThI chatrIzI................ 29-43 (ii) 5 prakAranA vrata............... 11-12 | (i) 8 prakAranA jJAnAcAra.. ra9-35 (iv) 5 prakArano vyavahAra ...12| (i) 8 prakAranA darzanAcAra. 35-4ra (V) 5 prakArano AcAra..................12| (ii) 8 prakAranA cAritrAcAra ..............4ra (i) 5 prakAranI samiti....... 12-13] (iv) 8 prakAranA AcAravAna (vi) 5 prakArano svAdhyAya..........13| vagere guNo....... 42-43 (viii) 1 prakArano saMvega . .............13(5) 4 prakAranI buddhi .....43 * trIjI chatrIzI............ 14-1858 sAtamI chatrIzI ............... 44-48 (i) 5 Indriyo................. 14-15| (i) 8 prakAranA karmo.....................44 (i) 5 viSayo........................... 15-16 | (i) 8 prakAranA yoganA aMgo. 44-45 (ii) 5 pramAdo.... ......................16 | (i) 8 prakAranI mahAsiddhio..........45 (5) 5 Asravo ................. 16-17| (iv) 8 prakAranI yogadRSTio. 45-47 (V) 5 nidrA... .......................17 (v) 4 prakAranA anuyoga............48 (vi) 5 kubhAvanAo. ... 17-1859 AThamI chatrIzI ........... 49-51 (vi) 6 kAya ..... ........................185i) 9 tattvo .........49 5 cothI chatrIzI ............ 19-ra6) (i) 9 brahmacaryanI vADo.... .. 50 (i) 6 prakAranA vacananA doSo ........19| (i) 9 prakAranA niyANA . 50-51 (i) 6 prakAranI lezyAo..... 19-20| (iv) 9 kalpI vihAra ......................51 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. viSaya................................ pAnA naM. 4. viSaya.................................... pAnA naM. 10 navamI chatrIzI ........... para-pa3 16 paMdaramI chatrIzI .......... 70-7ra (i) 10 prakAranA asaMvara. .| (i) 12 upayoga................. 70-71 (i) 10 prakAranA saMkuleza ..... para-pa3| (i) 10 prakAranA prAyazcitta........71 (ii) 10 prakAranA upaghAta . ...pa3 (ii) 14 prakAranA upakaraNo... 71-72 () 6 prakAranA hAsya vagere 53 17 soLamI chatrIzI....73-76 11 dazamI chatrIzI .................. 54-58| (i) 12 prakAranA tapa....................73 (i) 10 prakAranI sAmAcArI.... 54-56 | (i) 12 prakAranI (i) 10 prakAranA cittasamAdhisthAno. 56 sAdhunI pratimA .. 73-75 (i) 16 kaSAyo.... .... 56-58 | (i) 12 prakAranI bhAvanA..... 75-76 12 agyAramI chatrIzI.............59-62 | 18 sattaramI chatrIzI.......... 70-80 (i) 10 prakAranI pratisevA .... 59-60| (i) 14 guNaThANA....... 77-79 (i) 10 prakAranA (i) 14 pratirUpa vagere guNo .79 AlocanAnA doSo..... 60-61 (ii) 8 sUkSmo ..................80 (ii) 4 prakAranI vinayasamAdhi ...61 19 aDhAramI chatrIzI.... ... 81-84 (M) 4 prakAranI zrutasamAdhi...............61| (i) 15 prakAranA yoga............. 81-82 () 4 prakAranI tapasamAdhi .... 61-62 | (i) 15 prakAranI saMjJA ........... 8ra-83 (i) 4 prakAranI AcArasamAdhi...62 (ii) 3 prakAranA gAravo .......... 83-84 13 bAramI chatrIzI........... 63-64] (iv) 3 prakAranA zalyo..............84 (i) 10 prakAranI vaiyAvacca .63 20 ogaNIsamI chatrIzI..... 85-88 (i) 10 prakArano vinaya. .63-64) (i) 16 prakAranA udgamanA (ii) 10 prakArano dharma ................64 | doSo ............ 85-86 (iv) 6 prakAranA akathya..............64| (i) 16 prakAranA utpAdananA 14 teramI chatrIzI................... 65 | doSo............. 86-88 (i) 10 prakAranI ruci. | (ii) 4 prakAranA abhigraha...............88 (ii) 12 aMgo ............ ....... 21 vIzamI chatrIzI ........... 89-90 (i) 1ra upAMgo................................ 66| i) 16 prakAranA vacano................89 () ra prakAranI zikSA .......................66 | (i) 17 prakAranuM saMyama .. . 89-90 15 caudamI chatrIzI. 7-6 (ii) 3 prakAranI virAdhanA .90 D 11 zrAvakanI pratimAo ........67 22 ekavIsamI chatrIzI....... 91-94 (i) 12 zrAvakanA vrato.................68) (i) dIkSA mATe ayogya (i) 12 kriyAsthAno .......... 68-69) puruSanA 18 doSo....... 91-93 1 3ii ................. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra. viSaya.......................... pAnA naM 4. viSaya........................ pAnA naM. (i) 18 pApasthAnako ....... 93-94 (i) 8 prabhAvako. ............. 120-121 ra3 bAvIzamI chatrIzI......... 95-96 31 trIzamI chatrIzI ......1rara-123 (i) 18 hajAra zIlAMgo . 95-96 | (i) ra9 prakAranA pApakRto 122-123 (i) 18 prakAranuM brahmacarya............96 | (i) 7 prakAranA zuddhinA guNo 123 24 trevIsamI chatrIzI.......... 97-993ra ekatrIzamI chatrIzI... 124-126 (i) 19 kAussagnanA doSo... 97-98|(i) 30 prakAranA mohanIyanA (i) 17 prakAranA maraNa...... 98-99| baMdhasthAno ..... 124-125 ra5 covIsamI chatrIzI.....100-104|(i) 6 prakAranA aMdaranA zatruo .126 (i) 20 asamAdhisthAno .. 100-101,33 batrIzamI chatrIzI..127-128 (i) 10 eSaNAnA doSo.. 101-104|(i) 31 siddhaguNo . 127-128 (i) 5 grAmaiSaNAnA doSo.............. 104 | (i) 5 jJAna................... 128-132 (i) 1 prakAranuM mithyAtva ..........10434 tetrIzamI chatrIzI...133-137 26 pacIzamI chatrIzI ...10-107 (i) 32 prakAranA jIvo.... 133-135 (i) 21 zabalo................. 105-106(i) 4 prakAranA upasargo. 136-137 (i) 15 sthAno vaDe 35 cotrIzamI chatrIzI...138-141 zikSAzIla.. ... 106-107) vaMdananA 32 doSo ..... 138-141 ra7 chavvIzamI chatrIzI...108-111 (i) 4 prakAranI vikathA .................. 141 () 22 parISaho . 108-11136 pAMtrIzamI chatrIzI.....14ra-144 (ii) 14 abhyatara graMthI ...........111i) guru pratyenI 33 28 sattAvIzamI chatrIzI..112-114| AzAtanA. .. 14ra-144 (i) 5 prakAranA vedikAdoSo. .... 112 (i) 3 prakAranA varyAcAra.......... 144 ii) paDilehaNamAM varjavAnA |37 chatrIzamI chatrIzI...145-147 6 doSo. .. 112-117|) 32 prakAranI gaNI(iii) 25 prakAranuM paDilehaNa 113-114 saMpadA.......... 145-147 29 aThyAvIzamI chatrIzI.115-116 (i) 4 prakArano vinaya....................147 (i) sAdhunA ra7 guNo... 115-116/38 zrIguruguNaSaTridhvaMzatpaTrizikA(i) 9 koTI................116 kulakanI mULagAthA ane 30 ogaNatrIzamI chatrIzI 117-1ra1 vikRti ..................148-242 (i) 28 labdhio ........... 117-120 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIratnazekharasUriSkRta zrIguruguNarSAbhraMzatriMzikAkulaka svaupajJa vivRti yukta padArthasaMgraha zrIguruguNaSatriMzaSatriMzikAkulaka zrIratnazekharasUrijIe racela che. tenI upara temaNe vivRti paNa racela che. A bannenA AdhAre A padArthonuM saMkalana karyuM che. A graMthamAM gurunA guNonI 36 chatrIzIonuM varNana che. prazna :- A rIte gurunA guNonuM kIrtana zA mATe karAya che ? javAba :- A pAMcamA ArAmAM ajJAnaaMdhakArathI sanmArga DhaMkAI gayo che. tethI sanmArga batAvavA guNavAna guru tejasvI dIpaka samAna che. tethI te guru ghaNA gauravane yogya che. umAsvAti mahArAje prazamaratimAM kahyuM che ke, 'gurunA upakArano badalo vALavo A bhavamAM ane parabhavamAM muzkela che. A zAstronuM jJAna gurune AdhIna che. mATe hitanI IcchAvALAe gurunI ArAdhanAmAM tatpara thavuM.' Ama guru gauravapAtra che. mATe A rIte temanA guNonuM kIrtana karAya che. gurunA guNonuM kIrtana zA mATe ? ...... Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((1) pahelI chatrIzI) 4 prakAranI dezanA svayaM karavAmAM, bIjAne 4 prakAranI kathA karAvavAmAM ane teno 4 prakArano dharma upadeza ApavAmAM 4 prakAranI bhAvanA kuzaLa buddhivALA 4 prakAranA smAraNA vagere 4 prakAranA ArtadhyAnane jANanArA 4 prakAranA raudradhyAnane jANanArA 4 prakAranA gharmadhyAnane jANanArA 4 prakAranA zukladhyAnane jANanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo jI 4 prakAranI dezanA ja (1) AkSepiNIH - je dezanA vaDe AcAra, vyavahAra, hetu, daSTAMta, dRSTivAda vagere kahIne jIvone jainadharma tarapha AkarSita karAya che te AkSepiNI dezanA. (2) vikSepiNI :- je dezanAmAM paramatane jANanArA paramatanA vacano vaDe jIvone paramatathI dUra kare che te vikSepiNI dezanA. saMvejanI :- je dezanAmAM upazama, viveka, saMvara, samatA, saMtoSathI thatAM sukhanuM varNana karAya che te saMvejanI dezanA. saMvega eTale mokSanI abhilASA, saMvejanI dezanA vaDe mokSanI abhilASA utpanna karAya che. nirvedanI:- je dezanAmAM jarA, maraNa, roga, zoka vagerethI atibhayaMkara evuM saMsAranuM svarUpa varNavAya che te nirvedanI dezanA. nirveda eTale saMsArano kaMTALo. nirvedanI dezanA vaDe saMsAra pratye vairAgya utpanna karAya che. jI 4 prakAranI kathA ja (1) arthakathA - dhanane prApta karavAnA upAyo (vyavasAyo)ne kahenArI kathA ...... 4 prakAranI dezanA, 4 prakAranI kathA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te arthakathA. te cittane saMkliSTa karatI hovAthI ane pApano baMdha karAvatI hovAthI durgatinuM kAraNa che. (2) kAmakathA :- kAma saMbaMdhI kathA te kAmakathA. te kAmone viSe rAga karAvanArI hovAthI ane bhramita karanArI hovAthI durgatinuM kAraNa che. (3) dharmakathA :- dayA, dAna, kSamA vagere dharmanA aMgo saMbaMdhI kathA te dharmakathA. te cittane zuddha karanArI hovAthI ane puNyabaMdha tathA nirjarA karAvanArI hovAthI devaloka ane mokSanuM kAraNa che. (4) saMkIrNakathA :- dharma-artha-kAmanA hetuonuM pratipAdana karanArI kathA te saMkIrNakathA. te aneka phaLa ApanArI ane hoMziyAra karanArI hovAthI sadgatinuM kAraNa che. jI 4 prakArano dharma ja (1) dAna - dAna traNa prakAranuM che. te A pramANe : (1) zAnadAna :- samyajJAna ApavuM te jJAnadAna. (ii) abhayadAna :- potAnI zakti pramANe jIvonI rakSA ane jayaNA karavI te abhayadAna. (ii) dharmopaSTabhadAna :- dharmanI sAdhanA karanArA sAdhu bhagavaMtone AhAra, pANI, vastra vagere ApavA te dharmopaSTabhadAna. (2) zIla - zIla traNa prakAranuM che. te A pramANe : (i) sadAcAranA pAlanarUpa zIla. (ii) aDhAra hajAra zIlAMgonA pAlanarUpa zIla. (i) brahmacaryanA pAlanarUpa zIla. (3) tapa :- tapa be prakArano che. te A pramANe : (a) bAhya tapa :- loko jANI zake evo tapa, athavA jenAthI bAhya zarIra vigerene asara thAya evo tapa te bAhya tapa. te 6 prakArano che - (I) anazana - alpakALa mATe ke bhavanA aMta sudhI jainasiddhAMtanI vidhipUrvaka AhArano tyAga karavo te anazana. 4 prakArano dharma Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (i) UNodarI - bhUkha karatAM ochuM vAparavuM te UNodarI. (ii) vRttisaMkSepa - dravya-kSetra-kALa-bhAvathI bhojanasaMbaMdhI abhigrahone dhAraNa karavA te vRttikSepa. () rasatyAga :- vigaIono tyAga karavo te vRttikSepa. (W) kAyakleza - loca, vihAra vagerenA kaSTo sahana karavA te kAyakleza. (vi) saMlInatA :- aMgo-upAMgone saMkocI rAkhavA te saMlInatA. (b) atyaMtara tapa - loko jANI na zake evo tapa, athavA jenAthI bAhya zarIra vagerene asara na thAya evo tapa te atyaMtara tapa. te 6 prakArano che - I) prAyazcitta :- aticAro, doSo, pApone guru samakSa pragaTa karI teno daMDa levo ane tene vahana karI Apavo te prAyazcitta. (I) vinaya :- bhagavAna, guru, saMgha, sAdharmiko vagere pratye namratAno bhAva rAkhavo te vinaya. (ii) vaiyAvacca :- bALa, vRddha, glAna, tapasvI vagerenI sevA-bhakti karavI te vaiyAvacca. (iv) svAdhyAya :- te 5 prakArano che - vAcanA - bhaNavuM, bhaNAvavuM. pRcchanA - zaMkA paDe to pUchavuM. parAvartanA - pATha karavo, AvRtti karavI. anuprekSA - ciMtana karavuM dharmakathA - bIjAne dharmano upadeza Apavo. () dayAna - te be prakAre che - dharmadhyAna ane zukladhyAna. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM.6-8 upara) batAvAze. (vi) kAussagna :- sthAna-mauna-dhyAna pUrvaka kAyAno tyAga karavo te kAussagga. athavA, bIjI rIte tapa traNa prakArano che. te A pramANe :(1) zArIrika tapa :- deva-atithi-guru-vidvAnanI pUjA, pavitratA, ... ... 4 prakArano dharma Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraLatA, brahmacarya, ahiMsA e zArIrika tapa che. tenAthI jaghanya nirjarA thAya che. (i) vAcika tapa :- uga vinAnuM - sAcuM - priya - hitakArI vacana, svAdhyAya, abhyAsa e vAcika tapa che. tenAthI madhyama nirjarA thAya che. te zArIrika tapa karatA vadhu zubha che. (i) mAnasika tapa :- mananI prasannatA, saumyatA, mauna, AtmAno nigraha karavo, bhAvanI zuddhi e mAnasika tapa che. tenAthI utkRSTa nirjarA thAya che. te vAcika tapa karatA vadhu zubha che. athavA, trIjI rIte tapa traNa prakArano che. te A pramANe - (i) sAtvika tapa - phaLanI AkAMkSA vinA, zraddhApUrvaka karAyelo upara kahevAyelo traNa prakArano tapa te sAtvika tapa che. (i) rAjasatapa - satkAra-mAna-pUjA mATe karAyelo, mAyAthI karAyelo tapa te rAjasa tapa che. (i) tAmasa tapa - kadAgrahathI potAne pIDavA ke bIjAno nAza karavA karAyelo tapa te tAmasa tapa che. bhAva :- kSAyopathamika vagere zubha legyAnA pariNAmavizeSathI dAnazIla-tapamAM potAnA rasathI thayelo cittano ullAsa te bhAva dharma che. jI 4 prakAranI bhAvanA ja (1) jJAna bhAvanA :- vAcanA, pRcchanA, parAvartana, anuprekSA, dharmadazanA e jJAnabhAvanA che. (2) darzanabhAvanA - saMvega, prazama, dhairya, amUDhadaSTipaNuM, mAnano abhAva, Astikya, anukaMpA e darzanabhAvanA che. (3) cAritrabhAvanA :- pAMca samiti, traNa gupti, parISaho sahana karavA e cAritrabhAvanA che. (4) vairAgyabhAvanA - viSayomAM rAga na karavo, zarIranA svarUpanuM ciMtana karavuM, jagatanA svabhAvanuM ciMtana karavuM e vairAgyabhAvanA che. 4 prakAranI bhAvanA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha 4 prakAranA smAraNA vagere ba (1) smAraNA H (2) vAraNA :- anAcArathI aTakAvavuM te vAraNA. (3) nodanA :- pharI bhUla thAya to Thapako Apavo te nodanA. (4) pratinodanA :- vAraMvAra bhUla kare to kaDaka zabdomAM Thapako Apavo te pratinodanA. dharmakriyA bhUlI javA para yAda karAvavuM te smAraNA. cha 4 prakAranA dhyAna ra (A) ArtadhyAna :- tenA 4 prakAra che. te A pramANe (1) aniSTayogArta :- kharAba zabda vagere viSayonA viyoganuM ciMtana ane pharI saMyoga na thAya ema vicAravuM te aniSTayogArtadhyAna. (2) ISTanAzArta:- ISTa viSayo vagere ane sukhano viyoga na thAya ema vicAravuM ane temanA saMyoganI IcchA te ISTanAzArtadhyAna. - (3) rogArta :- zULa, mAthu duHkhavuM vagere rogonA pratikAranuM ciMtana, temane dUra karavAnuM ciMtana ane temano saMyoga na thAya tema vicAravuM te rogArtadhyAna. ...E... : (4) nidAnArta :- devendrapaNuM, cakravartIpaNuM vagerenI RddhinI prArthanArUpa niyANuM karavuM te nidAnArtadhyAna. ArtadhyAnathI tiryaMcagati maLe che. (B) raudradhyAna tenA 4 prakAra che. te A pramANe (1) hiMsAnandaraudra :- krUramanavALAnuM aMtikrodhapUrvakanuM jIvonA vadha, vedha, baMdhana, DAma devA, cihna karavA, mAravA vagerenuM tIvra ciMtana te hiMsAnaMdaraudradhyAna. - (2) mRSAnandaraudra : - bIjAne ThagavAmAM tatpara evA mAyAvInuM cALI khAvI, avidyamAnane pragaTa karavuM, vidyamAnano nAza karavo vagerenA vacanonuM tIvra praNidhAna te mRSAnandarodradhyAna. (3) cauryAnandaraudra :- tIvra krodhI ane tIvra lobhInuM paralokanA nukasAnathI 4 prakAranA smaraNA vagere, 4 prakAranA dhyAna Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirapekSa evuM bIjAnA dhanane haravAnuM tIvra ciMtana te cauryAnandaraudradhyAna. (4) saMrakSaNAnandaraudra - badhAnI zaMkA karavAmAM tatpara evuM, zabda vagere viSayonA sAdhanarUpa dhananA saMrakSaNanuM tIvra ciMtana te saMrakSaNAnandaraudra. raudradhyAnathI narakagati maLe che. (C) dharmadhyAna :- tenA 4 prakAra che. te A pramANe - (1) maitrI - koI pApo na kare, koI duHkhI na thAya, badhA jIvonI mukti thAya evI buddhi te maitrI. (ra) pramoda :- doSo vinAnA ane vastunA sAcA svarUpane jonArA evA guNavAnonA guNomAM je pakSapAta te pramoda. (3) kAruNya :- dIna, pIDita, DarelA, jIvana mAMganArA jIvonA duHkho dUra karavAnI buddhi te kAruNya. mAdhyazya - krUra kAryo karanArA, devatA-gurunI niSpharapaNe niMdA karanArA, potAnI prazaMsA karanArA jIvonI je upekSA karavI te mAdhyacya. athavA, bIjI rIte dharmadhyAnanA 4 prakAra che. te A pramANe - (1) AjJAvicaya:- sarvajJonI abAdhita AjJAne AgaLa karIne padArthonA sAcA svarUpane vicAravo te AjJAviya dharmadhyAna. (2) apAyaricaya :- rAga-dveSa-kaSAyo vagerethI thatAM nukasAnone vicAravA te apAyaricaya dharmadhyAna (3) vipAkavicayaH- karmanA phaLanI vicAraNA karavI te vipAkavicaya dharmadhyAna. (4) saMsthAnavicaya :- anAdi anaMta ane utpatti-sthiti-vyaya svarUpa evA lokanI AkRtine vicAravI te saMsthAnaviya dharmadhyAna. athavA, trIjI rIte dharmadhyAnanA 4 prakAra che, te A pramANe - (1) rUpastha - jinezvara prabhunA sAcA rUpanuM dhyAna karavuM te rUpastha dharmadhyAna. (2) padastha :- svAdhyAyamAM, manTamAM ke gurudevanI stutimAM cittanI ekAgratA te padastha dharmadhyAna. 4 prakAranA dhyAna Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) piMDastha:- yogIo nAbhimala vageremAM je ISTadevatA vagerenuM dhyAna kare che te piMDastha dharmadhyAna. (4) rUpAtIta - nirlepa, nirUpa, cidAnaMdamaya evA siddha paramAtmAnuM dhyAna te rUpAtIta dharmadhyAna. (D) zukladhyAna :- tenA 4 prakAra che. te A pramANe :() pRthakatvavirtasavIcAra - dravyanA aneka paryAyonuM vividha nayone anusAre artha, vyaMjana ane yoganI parAvRttivALuM ciMtana te pRthakatvavitarkasapravIcAra zukladhyAna. te traNa yogavALAne hoya che. (I) ekatvavitarkaapavIcAra - dravyanA eka paryAyanuM artha, vyaMjana ane yoganI parAvRtti vinAnuM abhedapradhAna ciMtana te ekatvavitarka apravIcAra zukladhyAna. te eka yogavALAne hoya che. (i) sUkSmakriyApratipAtI - nirvANa samaye sUkSma kAyayoganA AlaMbanathI bAdara kAyayogano nirodha karanArA kevaLInuM dhyAna te sUkSmakriyApratipAtI zukladhyAna. te kAyayogavALAne hoya che. (5) vyavacchinnakriyAapratipAtI - zaileSI avasthAmAM rahelA kevaLInuM dhyAna te vyavacchitrakriyAapratiprAtI zukladhyAna. te yogarahita kevaLIne hoya che. vaiSaparivartananI sAthe hRdayanuM parivartana thavuM joIe. svaccheda ane pramAda e banne patananA kAraNa che. a vANI karatA vartananuM mUlya adhika che. Asakti e ja duHkharUpa baMdhana che. tethI tevuM baMdhana thAya tevI vastuo choDI devI. 4 prakAranA dhyAna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bIjI chatrIzI) 5 prakAranA samyaktamAM rata 5 prakAranA cAritramAM rata 5 prakAranA vratamAM rata 5 prakAranA vyavahAramAM rata 5 prakAranA AcAramAM rata 5 prakAranI samitimAM rata 5 prakAranA svAdhyAyamAM rata 1 prakAranA saMvegamAM rata kula 36 guNovALA guru jaya pAmo jI 5 prakAranuM samyaq (1) kSAyika samyakta - mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samyakvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI 4 - A 7 karmaprakRtionA kSayathI utpanna thatuM samyatva te kSAyika samyakatva. teno kALa sAdhika 33 sAgaropama che. te bhavacakramAM eka ja vAra maLe che. thAyopathamika sabhyatva :- jeNe mithyAtvamohanIyanA samyaktamohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya ema traNa puMja karyA che evA jIvane apUrvakaraNamAM udayamAM Avela mithyAtvamohanIyano kSaya thavAthI ane udayamAM nahIM Avela mithyAtvamohanIyano upazama thavAthI anivRttikaraNamAM utpanna thatuM samyatva te kSAyopathamika samyakta. teno kALa sAdhika 66 sAgaropama che. te bhavacakramAM asaMkhyavAra maLe che. vedaka samyakta - anaMtAnubaMdhI 4, mithyAtvamohanIya, mizramohanIyano kSaya karyA pachI samyatvamohanIyano ghaNokharo kSaya thaye chate samyakvamohanIyanA chellA pudgalone vedatAM je samyakta hoya te vedaka samyakta. teno kALa eka samaya che. te bhavacakramAM eka ja vAra maLe che. (4) opazamika samyakta :- apUrvakaraNa vaDe granthibheda karIne, udayamAM 5 pakAranuM samyakatva ...... Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvelA mithyAtvamohanIyano kSaya karIne udayamAM nahIM AvelA mithyAtvamohanIyano upazama karIne aMtarakaraNamAM aMtarmuhUrta sudhI mithyAtvamohanIyane sarvathA nahIM vedanArA jIvanuM samyakta te opazamika samyakta. teno kALa aMtarmuhUrta che. te bhavacakramAM pAMca vAra maLe che. sAsvAdana samyakatva :- opazamikasamyaktathI paDIne mithyAtve janArA jIvane anaMtAnubaMdhI 4 no udaya thayo hoya paNa mithyAtvamohanoyano udaya thayo na hoya tyAre tene samyaktanA kaMIka svAdano anubhava thato hovAthI je samyakta hoya te sAsvAdana samyakta. teno kALa jaghanyathI eka samaya che ane utkRSTathI cha AvalikA che. te bhavacakramAM pAMca vAra maLe che. jI 5 prakAranuM cAritra ja (1) sAmAyika cAritra :- sama eTale jJAna-darzana-cAritra. Aya eTale lAbha. jenAthI jJAna-darzana-cAritrano lAbha thAya te sAmAyika. zrAvakanuM be ghaDInuM sAmAyika ane pauSadha e Itvarakathika sAmAyika cAritra che. sAdhunuM bhavanA aMta sudhInuM cAritra e yAvatkathika sAmAyika cAritra che. chedopasthApanIya cAritra:- jUnA cAritraparyAyano cheda karI jemAM pAMca mahAvratonuM AropaNa karAya te chedopasthApanIya cAritra. te traNa rIte hoya che - (I) nAnI dIkSAvALAne vaDI dIkSAthI A cAritra hoya che. (i) pArzvanAtha prabhunA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto cAra mahAvratavALuM zAsana choDI mahAvIra prabhunA pAMca mahAvratavALA zAsanane svIkAre tyAre temane paNa A cAritra hoya che. (ii) munine mULaguNanA ghAte pUrvacAritraparyAyano cheda karI pharI mahAvratonuM AropaNa karAya tyAre temane A cAritra hoya che. parihAravizuddhi cAritra:- A cAritra 18 mahinAnuM che. eka sAthe 9 sAdhuo A cAritra svIkAre che. temAM 4 parihAraka tapa kare, 4 anucAraka sevA kare ane 1 vAcanAcArya vAcanA Ape. Ama 6 mahinA kare. pachI tapa karanArA sevA kare, sevA karanArA tapa kare ane vAcanAcArya 10.. 5 prakAranuM cAritra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta5 cotha | varSo vAcanA Ape. Ama 6 mahinA kare. pachI vAcanAcArya tapa kare, eka sAdhu vAcanAcArya thAya, bAkInA 7 sevA kare. Ama 6 mahinA kare. Ama 18 mahine A tapa pUro thAya che. tapa karanArAno tapa - Rtu jaghanya | madhyama | utkRSTa grISma chaTha aThama zIta | chaTha | ama | dazama* | ama | dazama | dvAdaza pAraNe abhigrahapUrvaka AyaMbila kare. anucAraka roja AyaMbila kare. A cAritra pUrNa thayA pachI koI pharI A cAritra svIkAre, koI jinakalpa svIkAre athavA koI gacchamAM praveza kare. (4) sUTamasaparAya cAritra:- sUkSma lobha kaSAyano ja jyAM udaya che, mohanIyakarmanI anya sarva prakRtiono jyAM kSaya ke upazama che evuM cAritra te sUkSmasaMparAya cAritra. te 10mA guNaThANe hoya che. yathAkhyAta cAritra:- aticAra vinAnuM saMpUrNa niraticAra cAritra te yathAkhyAta caritra. te 11mA, 12mA, 13mA, 14mA guNaThANe hoya che. jI 5 prakAranA vrata ja (1) prANAtipAtaviramaNa mahAvata :- mana-vacana-kAyAthI trasa-sthAvara jIvonI hiMsA karavI nahIM, karAvavI nahIM, anumodavI nahIM te prANAtipAtaviramaNa mahAvrata. mRSAvAdaviramaNa mahAvata :- krodhathI-lobhathI-bhayathI-hAsyathI thatAM mRSAvAdano mana-vacana-kAyAthI tyAga karavo te mRSAvAdaviramaNa mahAvrata. (3) adattAdAnaviramaNa mahAvata :- mana-vacana-kAyAthI sUkSma ke bAdara paradhanane grahaNa na karavuM te adattAdAnaviramaNa mahAvrata. (4) maithunaviramaNa mahAvata :- mana-vacana-kAyAthI audArika ane vaikriya * dazama = 4 upavAsa. - dvAdaza = 5 upavAsa. 5 prakAranA vrata 11... Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maithunano tyAga karavo te maithunaviramaNa mahAvrata. (5) parigrahaviramaNa mahAvata :- mana-vacana-kAyAthI dhana-dhAnya vagere vastuono ane tenI mUrchAno tyAga karavo te parigrahaviramaNa mahAvrata. jI 5 prakArano vyavahAra ja (1) AgamavyavahAra:- kevaLajJAnI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvI, dasapUrvI, navapUrvI je prAyazcitta Ape te AgamavyavahAra. (2) zrutavyavahAra - ATha pUrvathI mAMDIne ghaTatAM ghaTatAM eka ke aDadhA pUrva tathA 11 aMga ane AcAraprakalpa (nizItha) vagere zrutanA AdhAre je prAyazcitta apAya te zrutavyavahAra. (3) AzAvyavahAra - anya dezamAM rahelA AcArya pAse gUDha padothI lakhela ke kahela AlocanA mokalavI ane te AcArya dvArA gUDha padothI prAyazcitta apAvuM te AjJAvyavahAra. (4) dhAraNAvyavahAra :- gItArthe ApelA prAyazcittanuM avadhAraNa karIne te ja rIte prAyazcitta ApavuM te dhAraNAvyavahAra. (5) jItatyavahAra - dravya-kSetra-kALa-bhAvane vicArIne saMghayaNa vagerenI hAnine AzrayIne je prAyazcitta apAya te, athavA je gacchamAM je rUDha hoya te prAyazcitta apAya te jItavyavahAra. jI 5 prakArano AcAra ja (1) jJAnAcAra, (2) darzanAcAra, (3) cAritrAcAra, (4) tapAcAra, vIryAcAra. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcArano vistAra chaThThI chatrIzImAM batAvAze. pahelI chatrIzImAM tapanA 1ra bheda batAvyA te ja 12 prakArano tapAcAra. vIryAcArano vistAra 35mI chatrIzImAM batAvAze. jI 5 prakAranI samiti ja (1) IryAsamiti - lokoe khUMdelA, sUryaprakAzathI prakAzita thayelA mArga upara sADA traNa hAtha bhUmine dRSTi vaDe jotAM jIvonI rakSA mATe upayogapUrvaka cAlavuM te IryAsamiti. (2) bhASAsamiti :- muhapattinA upayoga pUrvaka kAraNe nirava vacano 12.. 5 prakArano vyavahAra, 5 prakArano AcAra, 5 prakAranI samiti l ii Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolavA, akAraNe na bolavuM te bhASAsamiti. (3) eSaNAsamiti:- 4ra doSothI rahita gocarI lAvavI ane pa doSothI rahita te vAparavI te eSaNAsamiti. (4) AdAnanikSepaNAsamiti - vastu letAM-mUkatAM AMkhathI jovuM ane pramArjavuM te AdAnanikSepaNAsamiti. (5) pAriSThApanikAsamiti:- aMDila, mAtru, thuMka, baLakho, zleSma, mela, azuddha AhAra-pANI, nirupayogI vastra vagerene jaMturahita bhUmi para vidhipUrvaka paraThavavA te pAriSThApanikAsamiti. jI 5 prakArano svAdhyAya ja (1) vAcanA:- palAThI-Teko-paga pasAravA-vikathA-hAsya - A badhAno tyAga karIne bhaNavuM-bhaNAvavuM te vAcanA. (2) pRcchanA :- zaMkA paDe to Asana-zayyAno tyAga karI, guru pAse AvI, ubhaDaka page besI, hAtha joDI pUchavuM te pRcchanA. (3) parAvartana :- IriyAvahI karIne prasanna citte, muhapattinA upayogapUrvaka, doSarahita ane padonA chedapUrvaka sUtrono pATha karavo te parAvartanA. (4) anuprekSA - pUrve jinapravacananA tattvone samajAvavAmAM kuzaLa evA guru pAsethI tattvo samajIne ekAgra citte sArA vicAronuM ciMtana karavuM te anuprekSA. (5) dharmakathA - gurukRpAthI sArI rIte jANelA dharmano sva-paranA upakAra mATe yogya jIvone zuddha upadeza Apavo te dharmasthA. jI 1 prakArano saMvega si zraddhAthI samRddha manavALA jIvono saAgamaabhyAsa, sakriyAAcaraNa vageremAM AlAda te saMvega. jema jema navA navA zrutanuM avagAhana thAya tema tema navA navA saMvega ane zraddhAthI muni bhIno thAya. saMvega vinA tapa, cAritra, zrata, bAhya anuSThAna vagere nirarthaka che. eka varasamAM eka vAra paNa jenA hRdayamAM saMvega na UchaLe tene dUrabhavya ke abhavya samajavo. * * * * 5 prakArano svAdhyAya, 1 prakArano saMvega 13.. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((3) trIjI chatrIzI) 5 IndriyonA tyAgamAM yatnavALA 5 viSayonA tyAgamAM yatnavALA 5 pramAdonA tyAgamAM yatnavALA 5 AsravonA tyAgamAM yatnavALA pa nidrAnA tyAgamAM yatnavALA 5 kubhAvanAnA tyAgamAM yatnavALA 6 kAyanI rakSAmAM yatnavALA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 5 Indriyo ja Indriyo - te 5 che. te A pramANe - zrotrendriya (kAna), cakSurindriya (AMkha), dhrANendriya (nAka), rasanendriya (jIbha), sparzanendriya (cAmaDI). A darekanA ra-ra prakAra che. te A pramANe - (1) dravyendriya ane (2) bhAvendriya (1) dravyendriya :- tenA 2 prakAra che. te A pramANe - 4) nivRttiIndriya ane (i) upakaraNaIndriya (I) nivRtti Indriya - nivRtti eTale Indriyono AkAra. tenA ra prakAra che. te A pramANe :- (a) bAhya nivRtti ane (b) atyaMtara nivRtti. (a) bAhyanivRttiIndriya - Indriyono bAhya AkAra te bAhyanivRttiIndriya. te badhA jIvonI bhinna bhinna hoya che. (b) atyaMtaranivRttiIndriya :- Indriyono aMdarano AkAra te atyaMtaranivRttiIndriya. te badhA jIvonI sarakhI hoya che. te A pramANe - *..14... 5 Indriyo Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgula 12 yojana aMgula aMgula saMkhyAta annAnA Indriya | atyaMtaranivRtti jADAI | pahoLAI keTale dUra rahelA viSayane grahaNa kare? utkRSTathI | jaghanyathI | zrotrendriya | kadaMbapuSpanA aMgula AkAra jevI asaMkhya asaMkhya asaMkhya cakSurindriya masUranI dALanA aMgula sAdhika 1 lAkha | aMgula AkAra jevI asaMkhya asaMkhya yojana ghaNendriya atimuktapuSpanA | aMgula | aMgula 9 yojana | aMgula AkAra jevI asaMkhya | asaMkhya asaMkhya aMgula | 1 aMgula 9 yojana aMgula AkAra jevI asaMkhya asaMkhya sparzanendriya vividha AkAranI aMgula | zarIranA 9 yojana aMgula asaMkhya | vistAra jeTalI asaMkhya (i) upakaraNaIndriya - nivRttiIndriyanI zakti te upakaraNaIndriya. (2) bhAvediya :- tenA ra prakAra che. te A pramANe - (0) labdhiIndriya ane (ii) upayogaIndriya. (i) labdhiIndriya :- te te Indriya janya jJAnane AvaranArA karmono kSayopazama te labdhiIndriya. (i) upayogaIkriya - mananI ekAgratA te upayoga Indriya. IndriyonA svarUpane jANIne potAnA viSayo tarapha doDatAM IndriyorUpI ghoDAone jJAnarUpI doraDAothI aMkuzamAM rAkhavA. jI 5 viSayo ja Indriyo viSayo | viSayanI AsaktithI nAza pAmanArAonuM dRSTAMta | zrotrendriya | zabda | haraNa cakSurindriya rUpa pataMgiyuM dhrANendriya gaMdha sarpa rasanendriya rasa mAchaluM sparzanendriya | sparza | pADo, hAthI 5 viSayo Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMce IndriyonA anukULa viSayomAM rAga na karavo ane pratikULa viSayomAM dveSa na karavo. pAMce IndriyonA viSayomAM samAna rahenAro vItarAga bane che. pAMce IndriyonA viSayomAM rAga karavAthI jIvo akALe nAza pAme che. pAMce IndriyonA viSayothI virakta thayelA jIvo A duHkhonI paraMparAthI lepAtAM nathI. cha 5 pramAdo ra (1) magha H- madya eTale dArUM. te jIvane mohita kare che. (2) viSaya :- te 5 prakAranA che. te upara kahyA che. (3) kaSAya :- kaSa eTale saMsAra. Aya eTale lAbha. jenAthI saMsArano lAbha thAya te kaSAya. te 4 prakAranA che. te A pramANe - krodha, mAna, mAyA, lobha. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM.56-58 upara) batAvAze. A (4) nidrA :- tenA 5 prakAra che. te pracalA, pracalApracalA, thiNaddhi. tenuM upara) kahevAze. pramANe - nidrA, nidrAnidrA, svarUpa AgaLa (pAnA naM.17 (5) vikathA :- virUpa (kharAba) kathA te vikathA. tenA 4 prakAra che. te A pramANe - strIkathA, bhaktakathA, dezakathA, rAjakathA. temanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM.141 upara) batAvAze. A 5 pramAdo jIvane saMsAramAM pADe che. mATe temane tyajavA. cha 5 Asavo (1) hiMsA H- pramAdI jIva mana-vacana-kAyAnA yogothI sva-paranA AtmAthI prANone judA kare te hiMsA. (2) jUTha :- pramAdI jIva mana-vacana-kAyAnA yogothI je asat bole te jUTha. (3) corI :- pramAdI jIva mana-vacana-kAyAnA yogothI nahIM dIdhelAnuM ke bIjAe grahaNa karelAnuM svecchAthI, haThathI ke corIthI je grahaNa kare ke dhAraNa kare te corI. ...16... 5 pramAdo, 5 Asravo Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) abrahma (maithuna) - strI-puruSanA yugalanuM karma te abrahma eTale ke maithuna. (5) parigraha :- sacetana ke acetana bAhya ke atyaMtara padArthono saMgraha karavo ane temanI upara mUccha karavI te parigraha. A 5 AsravothI nivRtta thavuM. jI 5 nidrA ja (1) nidrA - jemAMthI capaTI vagerethI sukhethI jANI zakAya te nidrA. (ra) nidrAnidrA - jemAMthI muzkelIthI jAgI zakAya te nidrAnidrA. (3) pracalA :- jemAM beThA beThA ke UbhA UbhA uMghe te pracalA. (4) pracalAmacalA :- jemAM cAlatAM cAlatAM ughe te pracalapracalA. (5) thINaddhi - jemAM divase ciMtavelA kAryane rAtre nidrAvasthAmAM kare te thINaddhi. 5 kubhAvanAo ja (1) kAMdapiMka bhAvanA - kaMdarpa (UMcA svare hasavuM) karato, kocca (bhAMDaceSTA) karato, kharAba zIlavALo, bIjAne hasAvato, bIjAne Azcarya pamADanAro jIva kAMdapika bhAvanA kare che. kilbiSika bhAvanA :- jJAna, kevaLI, dharmAcArya, saMgha ane sAdhunA avarNavAda karanAro jIva kilbiSika bhAvanA kare che. Abhiyogika bhAvanA :- kautuka (bALakanI rakSA karavA mATe snAna karAvavuM vagere) karanAro, bhUtikarma (vasati, zarIra, vAsaNanI rakSA mATe ene bhasma, sUtara vagerethI vIMTavuM) karanAro, prazna karanAro (aMguThA, darpaNa, talavAra, pANI vageremAM pUchAyelA praznonA javAbo svayaM juve ke bIjA pAse jovaDAve te), praznaprazna karanAro (svapnamAM AvIne vidyA svayaM kahe, ghaMTaDI vageremAM utArela devatA zubhAzubha kahe te), nimitta karanAro, traNa gAravavALo jIva Abhiyogika bhAvanA kare che. (2) 5 nidrA, 5 kubhAvanAo 17.. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) AsurIbhAvanA :- jhaghaDAkhora, saMsaktatapavALo, nimittathI AjIvikA calAvanAro, pazcAttApa vinAno, anukaMpA vinAno jIva AsurIbhAvanA kare che. (5) saMmohabhAvanA H- unmArgano upadeza ApanAro, mArgano nAza karanAro, jJAna vagere padArthomAM muMjhAnAro, paratIrthionI samRddhi joIne muMjhAnAro, mArgano viparyAsa karanAro, bIjAne anya darzanamAM moha pamADanAro jIva saMmohabhAvanA kare che. O kAya bhai : (1) pRthvIkAya pRthvI e ja jenuM zarIra che te pRthvIkAya (2) akAya :- pANI e ja jenuM zarIra che te akAya. (3) teukAya :- agni e ja jenuM zarIra che te teukAya. (4) vAyukAya :- vAyu e ja jenuM zarIra che te vAyukAya. (5) vanaspatikAya :- vanaspati e ja jenuM zarIra che te vanaspatikAya. (6) trasakAya :- tApa vagerethI pIDita thaye chate potAnI IcchAmujaba ekasthAnathI bIjA sthAne jaI zake te trasakAya. te 4 prakAre che. te A pramANe beIndriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya. - ...18... * * saMsAramAM rahelA dareka padArtho satata kaMIka ne kaMIka navIna bodha Ape che. mAtra temanI sanmukha jo amRtadRSTithI joIe to jagatamAMthI amRta maLyA ja karaze. D duHkhanuM kAraNa janma-maraNa, janma-maraNanuM kAraNa karma, karmanuM kAraNa moha ane mohanuM kAraNa rAga-dveSa. Ama rAga-dveSa AkhA saMsAranuM mULa che. tyAgamAM sanAthatA che, AsaktimAM anAthatA che. 6 kAya Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) cothI chatrIzI 6 prakAranA vacananA doSonA paramArthane jANanArA 6 prakAranI lezyAonA paramArthane jANanArA 6 prakAranA AvazyakonA paramArthane jANanArA 6 prakAranA dravyonA paramArthane jANanArA 6 prakAranA tarkonA paramArthane jANanArA 6 prakAranI bhASAnA paramArthane jANanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 6 prakAranA vacananA doSo ba (1) alikavacana : - jUThuM bolavuM te alikavacana. (2) hIlitavacana :- asUyA-IrSyAvALuM vacana te hIlitavacana. (3) khisitavacana :- niMdAvALuM vacana te khisitavacana. (4) karkazavacana :- kaThora vacana te karkazavacana. dA.ta. kANAne kANo kahevo te. (5) nAtrakonavacana :- saMsArI saMbaMdhothI bolAvavA te nAtrako ghaTTanavacana. (6) adhikaraNavacana :- zAMta thayelA jhaghaDAnI udIraNA karAvanAruM vacana te adhikaraNavacana. cha 6 prakAranI lephsAo ra kALA vagere dravyonA sAMnidhyathI AtmAmAM Ubho thato pariNAma te lezyA. te 6 prakAranI che. te A pramANe (1) kRSNalezyA :- kRSNalezyAvALo raudra, duSTa, haMmezA krodhI, jhaghaDA karavAnA svabhAvavALo, dharma vinAno, nirdaya, vairavALo hoya che. (2) nIlalezyA :- nIlalezyAvALo ALasu, maMdabuddhivALo, strImAM lubdha, prapaMcI, lAMbo samaya gusso karanAro, haMmezA mAnI hoya che. 6 prakAranA vacananA doSo - ...19... Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) kApotalezyA :- kApotalezyAvALo ciMtAtura, viSAda karanAro, bIjAnI niMdA karanAro, potAnI prazaMsA karanAro, saMgrAmamAM maraNane IcchanAro hoya che. (4) tejolezyA :- tejolezyAvALo vidyAvALo, karuNAvALo, kArya-akAryane vicAranAro, lAbhamAM ane alAbhamAM sadA prItivALo hoya che. (5) padmalezyA :- padmalezyAvALo zaktizALI, kSamAvALo, haMmezA tyAgI, prabhupUjAmAM udyamavALo, pavitra, zIlavAna, haMmezA AnaMdavALo hoya che. (6) zuklalezyA :- zuklalezyAvALo bIjAnuM ane potAnuM kArya karanAro, svastha, IcchA ane zoka vinAno, rAga-dveSa-bhaya vinAno hoya che. lezyAnA pariNAmane samajavA jAMbu khAvA IcchatAM cha manuSyonuM dRSTAMta - 6 manuSyone jAMbu khAvAnI IcchA thaI. teo jAMbunA jhADa pAse gayA. pahelAe kahyuM ke, 'jAMbunA jhADane mULathI ukheDI nAMkhIe.' bIjAe kahyuM ke, 'mAtra moTI DALIo kApIe.' trIjAe kahyuM ke, 'nAnI DALIo kApIe.' cothAe kahyuM ke, 'jAMbunA jhumakhAM kApIe.' pAMcamAe kahyuM ke, 'mAtra jAMbu toDIe.' chaThThAe kahyuM ke, nIce paDelA jAMbu khAIe.' lezyAnA pariNAmane samajavA gAmano ghAta karanArA cha manuSyonuM dRSTAMta - cha manuSyo gAmane lUMTavA gayA. pahelAe kahyuM ke, 'badhAne mArI nAMkhIe.' bIjAe kahyuM ke, mAtra manuSyone mArIe.' trIjAe kyuM ke, 'mAtra puruSone ja mArIe.' cothAe kahyuM ke, 'mAtra zastravALA puruSone ja mArIe.' pAMcamAe kahyuM ke, 'mAtra yuddha karanArAone ja mArIe.' chaTThAe kahyuM ke, koIne mAravA nathI. mAtra dhana lUMTIne jaIe.' banne dRSTAMtomAM pahelA manuSya jevA atyaMta krura pariNAma te kRSNalezyA, bIjA manuSya jevA ochA krura pariNAma te nIlalezyA, trIjA manuSya jevA tenAthI ochA krura pariNAma te kApotalezyA, cothA manuSya jevA kaMIka sArA pariNAma te tejolezyA, pAMcamA manuSya jevA vadhu sArA pariNAma te padmalezyA, chaTThA manuSya jevA atyaMta sArA pariNAma te zuklalezyA. 6 prakAranI lezyAo ...20... Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 prakAranA Avazyako ra (1) sAmAyika :- jeno AtmA saMyamamAM, niyamamAM ane tapamAM parovAyelo hoya tathA je trasa-sthAvara badhA jIvone viSe sama hoya tene sAmAyika hoya. (2) caturvizatistava :- A avasarpiNImAM thayelA 24 tIrthaMkaronI stavanA karavI te caturviMzatistava. stava be prakAre che bhAvastava ane dravyastava. bhAvastava sAdhuone hoya. zrAvakone dravyastava ane bhAvastava banne hoya. (3) vaMdana :- tenA traNa prakAra che - (i) pheTAvaMdana :- be hAtha joDI mastaka namAvavuM te pheTAvaMdana. te caturvidha saMghamAM paraspara karAya che. (ii) chobhanaMdana :- be khamAsamaNA, IcchakAra, abyuTThio pUrvakanuM vaMdana te chobhavaMdana. te sAdhubhagavaMto ane sAdhvIjIbhagavaMtone karAya che. (III) dvAdazAvartavaMdana :- vAMdaNApUrvaka rAImuhapatti karAya che te dvAdazAvartavaMdana. te padasthone karAya che. - (4) pratikramaNa :- pramAdane lIdhe svasthAnamAMthI parasthAnamAM gayelAnuM pharI potAnA sthAnamAM AvavuM te pratikramaNa. tenA 4 prakAra che - (i) mithyAtvanuM pratikramaNa. (ii) asaMyamanuM pratikramaNa. (iii) kaSAyonuM pratikramaNa. (iv) aprazasta yogonuM pratikramaNa. athavA, bIjI rIte pratikramaNanA 4 prakAra che (i) pratiSiddhanA karaNanuM pratikramaNa. (ii) kRtyo na karavAnuM pratikramaNa. (iii) azraddhAnuM pratikramaNa. (iv) viparItaprarUpaNAnuM pratikramaNa. 6 prakAranA Avazyako ...21... Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA, trIjI rIte pratikramaNanA 5 prakAra che. (I) devasI pratikramaNa. (i) rAI pratikramaNa. (iii) paSmI pratikramaNa. (i) comAsI pratikramaNa. (0) saMvatsarI pratikramaNa. pahelA ane chellA bhagavAnanA sAdhuoe roja pratikramaNa karavAnuM hoya che. vaccenA bAvIza bhagavAnanA sAdhuoe kAraNe (doSa lAge tyAre) pratikramaNa karavAnuM hoya che. kAussaga :- tenA be prakAra che - I) ceSTAno kAussagna :- pratikramaNa vageremAM karAto kAussagna te ceSTAno kAussagna. te rAI pratikramaNamAM ra logassano, devasI pratikramaNamAM 4 logassano, paknIpratikramaNamAM 12 logassano, comAsI pratikramaNamAM 20 logassano ane saMvatsarI pratikramaNamAM 40 logassa ane 1 navakArano hoya che. (I) abhibhavano kAussagna :- karmakSaya mATe karAto kAussagga te abhibhavano kAussaga. te utkRSTathI 1 varasano hoya che ane jaghanyathI aMtarmuhUrtano hoya che. (6) paccakhANa :- tenA be prakAra che - (I) mUlaguNapaccakhANa :- te sAdhune 5 prakAre che - 5 mahAvata, zrAvakane 12 prakAre che - 12 vrata. (i) uttaraguNapaccakhANa :- te sAdhune ane zrAvakane navakArazI vagere aneka prakAre che. jI 6 prakA2nA dravyo ja (1) dharmAstikAya :- jIva ane pudgalane gatimAM sahAya karanAruM dravya te dharmAstikAya. te codarAjalokavyApI dravya che. 22.. 6 prakAranA dravyo Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) adharmAstikAya :- jIva ane pudgalane sthira rahevAmAM sahAya karanAruM dravya te adharmAstikAya. te cauda rAjalokavyApI dravya che. (3) AkAzAstikAya:- jIva ane pudgalane rahevA mATe sthAna ApanAruM dravya te AkAzAstikAya. te sarvavyApI dravya che. (4) kALa :- vartanA e kALanuM lakSaNa che. te jUnAne navuM ane navAne jUnuM kare che. te manuSyakSetravyApI dravya che. jIva :- upayoga, jJAna, darzana, sukha, duHkha e jIvanuM lakSaNa che. (6) pudgala :- jenAmAM varNa-gaMdha-rasa-sparza hoya te pudgala. zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, taDako - e pudgalanA pariNAma che. jI 6 prakAranA tarko ja tarka eTale te te darzananI mAnyatA. te 6 prakAranI che. te A pramANe - (1) jainadarzana - (i) arihaMta deva che. (i) jIva-ajIva-puNya-pApa-Asrava-saMvara-baMdha-nirjarA-mokSa - e - nava tattvo che. ' (i) pratyakSa ane parokSa - e be pramANa che. () nityAnitya vagere anekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (5) samyagdarzana-samyajJAna-sammacAritra - e mokSamArga che. () badhA karmono kSaya thavA para lokanA agra bhAge nitya, jJAnamaya, AnaMdamaya evA AtmAnuM rahevuM te mokSa che. ItyAdi mAnyatAovALuM jainadarzana che. (2) mImAMsakadarzana :(i) sarvajJa devatA nathI, paNa nityavedavAkyothI ja tattvano nirNaya thAya che. (i) pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama, arthApatti ane abhAva e ja pramANa che. 6 prakAranA tarko ...23... Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ii) nitya vagere ekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (iv) vedamAM kahela anuSThAna e mokSamArga che. (4) nitya ane niratizaya sukhano prAdurbhAva e mokSa che. ItyAdi mAnyatAovALuM mImAMsakadarzana che. (3) bauddhadarzana : (i) buddha devatA che. (ii) duHkha-Ayatana-samudaya-mArga rUpa Aryasatya nAmanA cAra tattvo che. (iii) pratyakSa ane anumAna e be pramANa che. (iv) kSaNika ekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (v) jema dIvo bujhAI jAya tema sarvakSaNikatva ane sarvanairAtmyanI vAsanA vaDe klezanA samudAyano cheda karavo ane jJAnasaMtAnano uccheda karavo te mokSa che. ...24... ItyAdi mAnyatAovALuM bauddhadarzana che. (4) naiyAyikadarzana : (i) Izvara devatA che. (ii) (1) pramANa (2) prameya (3) saMzaya (4) prayojana (5) dRSTAMta (6) siddhAMta (7) avayava (8) tarka (9) nirNaya (10) vAda (11) jalpa (12) vitaMDA (13) hetvAbhAsa (14) chala (15) jAti (16) nigrahasthAna - A 16 tattvo che. A (ii) pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama A cAra pramANa che. (iv) nitya-anitya ekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (v) AtmA vagere prameyonuM tattvajJAna e mokSamArga che. (vi) 6 Indriyo, 6 viSayo, 6 buddhio, sukha, duHkha ane zarIraA 21 bhedavALA duHkhano atyaMta cheda thavo e mokSa che. ItyAdi mAnyatAovALuM naiyAyikadarzana che. (5) vaizeSikadarzana : (i) Izvara devatA che. - 6 prakAranA tarko Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ii) (1) dravya (2) guNa (3) karma (4) sAmAnya (5) vizeSa (6) samavAya A 6 padArtho e tattva che. (iii) pratyakSa ane anumAna e be pramANa che. (iv) nitya-anitya ekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (v) AtmAnuM zravaNa-manana-nididhyAsana-sAkSAtkAra e mokSamArga che. (vi) buddhi-sukha-duHkha-IcchA-dveSa-prayatna-dharma-adharma-saMskArarUpa vizeSaguNono atyaMta nAza thavo e mokSa che. ItyAdi mAnyatAovALuM vaizeSikadarzana che. nava (6) sAMkhyadarzana : - (i) Izvara ke kapila e deva che. (ii) AtmA, prakRti, mahAn, ahaMkAra, 5 tanmAtra (gaMdha-rUpa-rasasparza-zabda), 5 bhUta (pRthvI-jala-teja-vAyu-AkAza), 6 buddhIndriya (ghrANendriya-rasanendriya-cakSurindriya-sparzanendriyazrotrendriya-mana), 5 karmendriya (pAyu (gudA), upastha (guhyendriya), vacana, hAtha, paga) A 25 tattvo che. - - 6 prakAranA tarko (iii) pratyakSa, anumAna, Agama e traNa pramANa che. (iv) nityaekAMtavAdathI vastunA svarUpano nirNaya thAya che. (v) 25 tattvonuM jJAna thavuM te mokSamArga che. (vi) prakRti ane puruSanA bhedanA darzanathI prakRtinI nivRtti thavA para puruSanuM svarUpamAM rahevuM te mokSa che. ItyAdi mAnyatAovALuM sAMkhyadarzana che. keTalAka naiyAyikadarzana ane vaizeSikadarzananuM bheguM eka ja zaivadarzana mAne che. temanA mate chaTyuM nAstikadarzana che. (7) nAstikadarzana : (i) sarvajJa nathI, adharma nathI, dharma nathI, jIva nathI, paraloka nathI, mokSa nathI. ...25... Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ii) pratyakSa e eka ja pramANa che. ItyAdi mAnyatAovALuM nAstikadarzana che. cha u prakAranI bhASA 2 (1) prAkRtabhASA :- bALako, govALo, strIo vagere badhA bolI zake tevI, vacananA sahaja vyApArarUpa, bIjI badhI vizeSabhASAonA mULakAraNa rUpa bhASA te prAkRtabhASA. nATaka vageremAM prAkRtabhASA strIpAtro mATe nakkI thayelI che. (2) saMskRtabhASA :- zabdonA lakSaNa (vyAkaraNa)thI saMskArAyelI bhASA te saMskRtabhASA. te devonI bhASA che. : (3) zaurasenIbhASA - zUrasena dezamAM utpanna thayelI bhASA te zaurasenIbhASA. nATaka vageramAM adhama ane madhyama pAtro mATe zaurasenIbhASA nakkI thayelI che. (4) mAgadhIbhASA :- magadha dezamAM utpanna thayelI bhASA te mAgadhIbhASA. nATaka vageremAM mAchImAra vagere atizaya nIca pAtro mATe mAgadhI bhASA nakkI thayelI che. (5) paizAcikIbhASA :- pizAca dezamAM utpanna thayelI bhASA te paizAcikI bhASA. cUlikApaizAcikI bhASA e paizAcikIbhASAno ja eka prakAra che. nATaka vageremAM rAkSasa, pizAca ane nIca pAtro mATe be prakAranI paizAcikIbhASA nakkI thayelI che. (6) apabhraMzabhASA :- bharavADa vagerenI bhASAono samUha te apabhraMza bhASA. nATaka vageremAM caMDALa, yavana vagere pAtro mATe apabhraMzabhASA nakkI thayelI che. ...26... * kharAba vicAra karavA te jhera pIvA barAbara che. 6 prakAranI bhASA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((5) pAMcamI chabIzI) 7 prakAranA bhayathI rahita 7 prakAranI piDeSaNAthI yukta 7 prakAranI pAraiSaNAthI yukta 9 prakAranA sukhathI yukta 8 prakAranA sadasthAnathI rahita kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 7 prakAranA bhaya ja (1) Ihalokabhaya :- devothI devane, manuSyothI manuSyane, tiryacothI tiryaMcane, nArakothI nArakane je bhaya che te Ihalokabhaya. (ra) paralokabhaya :- manuSyo-tiryacothI devane, devo-tiryacothI manuSyane, devo-manuSyothI tiryaMcane, devothI nArakane je bhaya che te paralokabhaya. (3) AdAnabhaya :- "A vyakti parANe mArI A vastu laI na jAya." evo bhaya te AdAnabhaya. (4) Akasmika bhaya:- koI paNa hetu vinA mAtra potAnA mananA bhramathI thato bhaya te Akasmika bhaya. AjIvikAbhaya - AjIvikAnA upAyanI ciMtAthI thato bhaya te AjIvikAbhaya. (6) maraNabhaya :- maraNano bhaya te maraNabhaya. (7) azlokabhaya :- apayazano bhaya te azlokabhaya. jI 7 prakAranI piDeSaNA ja (1) saMsRSTA :- kharaDAyelA hAtha ane pAtrathI apAya te, dahIM vagere. (2) asaMtRSTA :- nahIM kharaDAyelA hAtha ane pAtrathI apAya te, lADu vagere. (3) uddhatA :- koIne pIrasavA mATe upADeluM hoya te. 7 prakAranA bhaya, 7 prakAranI piDeSaNA ..ra7... Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * (4) alpalepA :- jenAthI vAsaNa vagere kharaDAya nahIM te. (5) avagRhItA - moTA vAsaNamAMthI nAnA vAsaNamAM kADhela hoya te, vAla-caNA vagere. (6) pragRhItA :- jamavA mATe pIrasAyela hoya te. (7) hakkitadharmA:- tyajavA yogya hoya te. jI 7 prakAranI pAraiSaNA ja (1) saMsRSTA - kharaDAyelA hAtha ane pAtrathI apAya te, cokhAnuM dhovaNa vagere. (2) asaMsRSTA - nahIM kharaDAyelA hAtha ane pAtrathI apAya te, ukALeluM pANI vagere. (3) uhItA - koIne pIrasavA mATe upADela hoya te. (4) alpalepA:- jenAthI vAsaNa vagere kharaDAya nahIM te, kAMjI vagere. (5) avagRhItA - moTA vAsaNamAMthI nAnA vAsaNamAM kADhela hoya te. (6) pragRhIta :- jamavA mATe pIrasAyela hoya te. (7) ujhitadharmA - tyajavA yogya hoya te. jI 7 prakAranuM sukha ja (1) saMtoSa, (2) Indriyajaya, (3) prasannacittavALApaNuM, (4) dayALupaNuM, (5) satya, (6) zauca, (7) durjanano tyAga. 8 prakAranA madasthAno ja (1) jAti, (2) kuLa, (3) rUpa, (4) baLa, (5) zrata, (6) tapa, (7) lAbha, (8) aizvarya. jeno mada karAya te vastu bhaviSyamAM halakI maLe. mATe madasthAnone tyajavA, eTale ke A 8 sthAnono mada na karavo. ..28... 7 prakAranI pAneSaNA, 7 prakAranuM sukha, 8 prakAranA sadasthAno Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) chaThI chatrIzI ) 8 prakAranA jJAnAcArathI yukta 8 prakAranA darzanAcArathI yukta 8 prakAranA cAritrAcArathI yukta 8 prakAranA AcAravAna vagere guNothI yukta 4 prakAranI buddhithI yukta kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 8 prakAranA jJAnAcAra ja (1) kALa :- kALe bhaNavuM, akALe na bhaNavuM. dhamakanuM dRSTAMta, sAdhunuM dRSTAMta. dhamaka (zaMkha phUMkanAra)nuM dRSTAMta :- zAlIgrAmamAM eka kheDUta sAMjathI savAra sudhI khetaranuM rakSaNa kare. zaMkha vagADIne duSTa jIvone dUra kare. ekavAra coro godhana corI tenA khetara pAse AvyA. kheDUte zaMkha vagADyo. zaMkhano avAja sAMbhaLI coro gAyo choDI bhAgyA. kheDUtane godhanano lAbha thayo. pharI ekavAra coro gAya corI khetara pAse AvyA. tyAre kheDUte zaMkha vagADyo. coro vicAre che, "A koka duSTa mANasa jIvone bhagADavA zaMkha vagADe che. gayA vakhate ApaNe phogaTa gAyo choDI bhAgI gayA." coroe khetaramAM pesI kheDUtane mAryo. tenuM badhuM luTI lIdhuM. coro bhAgI gayA. savAre gAma lokoe kheDUtane pUchyuM. kheDUte badhuM jaNAvyuM. loko bolyA, "akALe zaMkha na pheMkavo." jema kheDUte akALe zaMkha phaMkyo to coro tene lUMTI gayA, tema akALe svAdhyAya karavAthI duSTa devatA chaLI jAya che. sAdhunuM dRSTAMta - eka sAdhu sAMjanuM kAlagrahaNa laIne pahelo prahara pasAra thaI gayA bAda paNa upayoga na rahevAthI kAlika zrutano pATha karatA hatA. samyagdaSTi deve vicAryuM, "bIjo halako deva A sAdhune 8 prakAranA jJAnAcAra .29.. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ herAna na kare !...' eTale gAgaramAM chAsa laIne chAza lo, chAza lo' ema bolato te sAdhunI AgaLa vAraMvAra gamanAgamana kare che. tenAthI sAdhune svAdhyAyano vyAghAta thAya che. tethI sAdhu pelAne kahe che, 'abhaNa mANasa, A vaLI chAza veMcavAno kALa che ? samaya to jo,' deve paNa kahyuM, 'aho ! A kayo kAlikazrutano svAdhyAya karavAno kALa che.' pachI sAdhue jANyuM ke, 'A sAmAnya manuSya nathI.' eTale eNe upayoga mUkyo. khabara paDI ke, aDadhI rAta thaI che. eNe micchAmi dukkaDa ApyuM. deve kahyuM, 'AvuM na karazo. kadAca halakA devatA tamane parezAna kare. tethI kALe svAdhyAya karavo, akALe nahIM.' (2) vinaya :- vinaya eTale bAhya sevA-bhakti. jJAna-jJAnI-jJAnanA sAdhanono vinaya karavo. zreNikanuM dRSTAMta. zreNikanuM dRSTAMta :- zreNika rAjAne tyAM eka bagIco hato jemAM badhI RtunA puSpo ane phaLo UgatAM hatA. ekavAra nagaramAM eka caMDALanI strIne akALe AMbA khAvAno dohalo thayo. teNe patine vAta karI. caMDALa pAse avanAminI ane unnAminI vidyAo hatI. tenI sahAyathI teNe rAjAnA bagIcAmAMthI AMbA corIne patnIne khavaDAvyA. rAjAne corInI khabara paDI. rAjAe abhayakumArane cora pakaDI lAvavA kahyuM. abhayakumAre yuktithI corane pakaDyo. tene darabAramAM hAjara karyo. core guno kabUlyo. rAjAe kahyuM, 'jo vidyAo ApIza to nahIM mAruM, nahIMtara zULIe caDAvIza.' maraNanA bhayathI core vidyAo ApI. paNa rAjAne te vidyAo caDhI nahIM. rAjA pUche che, 'vidyAo kema caDhatI nathI ?' caMDALa bolyo, 'Apa avinayathI zIkho cho. huM nIce beTho chuM ane Apa siMhAsana para beThA cho. mATe vidyAo caDhatI nathI.' rAjAne bhUla samajAI. te caMDALa karatA nIcA Asane beTho. vidyAo tarata caDhI gaI. Ama vinayathI bhaNavuM. ...30... 8 prakAranA jJAnAcAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) bahumAna :- bahumAna eTale aMdaranI prIti. jJAna-jJAnI-jJAnanA sAdhano upara bahumAna rAkhavuM. bhIlanuM dRSTAMta. bhIlanuM dRSTAMta :- eka jaMgalamAM eka bhIla raheto hato. ekavAra te eka zivamaMdiramAM jaI caDyo. zivajInA darzana karI ene thayuM ke, "A koI moTA bhagavAna che, mATe emanI pUjA karuM." paNa ene pUjA kema karavI ? te AvaDatuM na hatuM. eTale nadIethI moDhAmAM pANI bharI zivajI para kogaLo karI teNe abhiSeka karyo. teNe DAbA hAthe zivajIne puSpo caDAvyA. pachI teNe DAbo paga UMco rAkhI zivajInuM dhyAna karyuM. ane te zivajInA caraNamAM paDyo. zivajI tenA para prasanna thayA. temaNe tenI sAthe vAta karI. A joI pUjArIne gusso Avyo. bhIlanA gayA pachI eNe zivajIne Thapako Apyo, huM varasothI roja vidhipUrvaka tamArI pUjA karuM chuM, chatAM mArI sAthe koI divasa tame vAta nathI karI ane A bhIla avidhithI jema tema pUjA karI gayo, chatAM pahele ja divase tame enI sAthe vAta karI. tame pakSapAtI cho." zivajIe kahyuM, "huM pakSapAtI nathI. paNa bhIlanA hRdayamAM mArI upara vadhu bahumAna che. mATe mArI tenA para vadhu kRpA che ane tArA hRdayamAM mArI upara evuM bahumAna nathI mATe tArI upara mArI evI kRpA nathI. jo tane vizvAsa na Avato hoya to kAle khAtarI karAvIza." bIjA divase zivajIe potAnI eka AMkha kADhI nAkhI. savAre pUjArI Avyo. teNe te joyuM. teNe cAre bAju bUmo pADI ane lokone bhegA karyA. te raDavA lAgyo. paNa teNe zivajInI bIjI AMkha pAchI lAgI jAya tevA vizeSa prayatno na karyA. rojanA krama mujaba bhIla Avyo. zivajInI eka AMkha teNe na joI. ene khUba duHkha thayuM. teNe tarata charIthI potAnI eka AMkha kADhI zivajInI AMkhanA sthAne besADI. te zivajInI baMne AMkho joI AnaMdita thayo. zivajIe pragaTa thaI pUjArIne kahyuM, 'mArI vAtanI tane khAtarI thaI ?' tarata temaNe bhIlanI AMkha pAchI sajIvana karI. 8 prakAranA jJAnAcAra ...31... Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIlanA hRdayamAM zivajI pratye jevuM bahumAna hatuM tenA karatA paNa caDhiyAtuM bahumAna jJAna-zAnI-jJAnanA sAdhano pratye ApaNA hRdayamAM hovuM joIe. (4) upadhAna : - te te sUtronA upadhAna (joga) karavA. mAtRmuninuM dRSTAMta, azakaTapitAnuM dRSTAMta. azakaTapitAnuM dRSTAMta H- eka AcArya hatA. te vAcanA ApavAthI khUba thAkelA hatA. tethI svAdhyAyakALamAM paNa teo khoTI khoTI asajjhAyanI ghoSaNA karavA lAgyA. tethI temaNe jJAnAvaraNakarma bAMdhyuM. teo kALa karIne devalokamAM gayA. tyAMthI cyavIne teo bharavADanA kuLamAM AvyA. te bharavADane saMsAranA bhogo bhogavatA eka dIkarI thaI. te khUba rUpALI hatI. badhA bharavADo gAyone carAvavA anya gAmomAM jAya che. tyAre te chokarInA pitAnuM gADu badhAthI AgaLa cAle che. te chokarI te gADAnA AgaLanA bhAgamAM beThI che. yuvAnoe teNIne jovA mATe gADA unmArge AgaLa vadhAryA. tethI temanA gADA bhAMgI gayA. tethI lokoe te chokarInuM azakaTA nAma pADyuM. tethI tenA pitAnuM nAma azakaTapitA paDI gayuM. A prasaMgathI azakaTapitAne vairAgya thayo. dIkarIne yogya puruSa sAthe paraNAvI teNe dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI teNe uttarAdhyayanasUtranA yogodahana zarU karyA. temAM traNa adhyayana sudhI bhaNyA. cothA adhyayanano uddezo thayo. tyAre pUrvabhavanuM jJAnAvaraNakarma udayamAM AvyuM. tethI te munine te adhyayana yAda rahetuM nathI. guru kahe che, 'chaThTha karI le, tane apavAdamArge AnI anujJA karAvI dauM.' te muni pUche che, 'utsargamArge A adhyayananA yoga kevI rIte thAya ?' guru kahe, 'jyAM sudhI A adhyayana na bhaNAya tyAM sudhI AyaMbila karavA paDe.' muni kahe, 'huM e rIte ja bhaNIza.' e rIte bhaNatA e munie bAra varSamAM te adhyayana kaMThastha karyuM. tyAM sudhI temaNe AyaMbila karyA. tyAre temanuM jJAnAvaraNakarma kSaya pAmyuM. Ama je rIte azakaTipatAe AgADha yoganuM pAlana karyuM tema yoganuM (upadhAnanuM) barAbara pAlana karavuM. ...32... 8 prakAranA jJAnAcAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) aninavana - jJAnadAtA guruno apalApa na karavo. dakasUkaranuM daSTAMta, parivrAjakanuM dRSTAMta. parivrAjakanuM dRSTAMta :- eka hajAmanI astrAnI sAmagrI vidyAnA sAmarthyathI AkAzamAM addhara rahe che. eka parivrAjaka tene ghaNI sevAothI khuza karI tenI pAsethI te vidyA meLavI le che. pachI anya sthAne jaIne te potAnA tridaMDane AkAzamAM rAkhe che. tethI loko tenI pUjA kare che. rAjAe pUchyuM, "bhagavAn ! zuM A vidyAno atizaya che ? ke tapano atizaya che ?" te kahe che ke, "vidyAno atizaya che." rAjAe pUchayuM, "konI pAsethI A vidyA zIkhyA ?" te bolyo, "himAlaya upara phalAhAra karanArA RSionI pAsethI meM A vidyA meLavI che." tarata ja tridaMDa ghaDu karatuM paDI gayuM. Ama vidyAguruno apalApa na karavo. (6) vyaMjana - akSaro, pado, vAkyo vadhu ke ochA na bolAI jAya teno upayoga rAkhavo. dAmannakanuM dRSTAMta, kuNAlanuM dRSTAMta. kuNAlanuM TarNata :- samrATa azokagrIne potAnA putra kuNAlane bhaNAvavA mATe paMDitanA ghare mUkavAno hato. te mATe temaNe paMDitane patra lakhyo. temAM temaNe lakhyuM, "gathIyatA kumAra: kumAra bhaNAvAya. patra lakhatAM lakhatAM rAjA anya kAma mATe gayA. kuNAlanI sAvakI mAtA tyAM AvI. patra vAMcyo. IrSAthI teNIe 3 nI mAthe mIMDuM karyuM. tethI 'paMthIyatA gumAra' thayuM - kumArane AMdhaLo karAya. te tarata tyAMthI cAlI gaI. rAjAe pAchA AvI patra pharI vAMcyA vinA baMdha karI maMtrIone patra ApI temanI sAthe kuNAlane paMDitanA ghare mokalyo. maMtrIoe paMDitane rAjAno patra Apyo. patra vAMcI paMDita avAka thaI gayo. kuNAle kAraNa pUchyuM. patra batAvyo. kuNAle patra vAMcyo. paMDitane kahyuM, "vicAra zuM karo cho ? pitAjInI AjJAnuM pAlana karo." paMDita kahe, "mArAthI e nahIM bane." kuNAle jAte 8 prakAranA jJAnAcAra ..33... Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be saLIyA laI potAnI AMkho phoDI nAMkhI ane pitAjInI AjJAnuM pAlana karyuM. jema 3 nI upara eka anusvAra AvI jatAM arthano anartha thaI gayo. tema sUtronA akSaro, pado, vAkyo vadhu ke ochA bolAya to artha badalAI jAya. mATe tevuM na thAya enI kALajI rAkhavI. (7) artha - sUtrono aghaTita artha na karavo, yogya artha karavo. vasurAjAnuM dRSTAMta. vasurAjAnuM dRSTAMta :- kSIrakadaMbaka upAdhyAyane tyAM parvata, vasu ane nArada nAmanA vidyArthIo bhaNatAM hatA. parvata upAdhyAyano putra hato, vasu rAjaputra hato. pitAe dIkSA lIdhA bAda vasu rAjA thayo. vasu rAjA sphaTikanI zilAmAMthI vedikA banAvI tenI upara siMhAsana rAkhIne besato. tethI lokomAM temanI khyAti phelAI ke satyavAdIpaNAthI rAjAnuM siMhAsana AkAzamAM addhara rahe che. upAdhyAye paNa dIkSA lIdhI. ekavAra parvata 'bairyagvya' evA zAstravacanano artha "bakarAthI yajJa karavo joIe.' ema karyo. tyAre nArade kahyuM ke, "gurujIe mana no artha DAMgara karyo hato. tethI DAMgarathI yajJa karavo joIe.' evo artha thAya." banne vacce jhaghaDo thayo. samAdhAna karavA temaNe nakkI karyuM ke vasurAjAne pUchavuM. je khoTo hoya teNe jIbha chedavI. parvatanI mAtA satya jANatI hatI. tethI putra maraze ema jANI teNIe vasurAjA pAse jaI putranI bhIkha mAMgatA kahyuM, "te banne pUchavA Ave tyAre mana no artha bakaro karajo." te banne AvyA. artha pUchyo. vasurAjA khoTuM bolyo. devIe lohI vamato karI siMhAsana parathI pADyo. Ama zAstravacanano viparIta artha na karavo. (8) tadubhaya:- sUtra ane artha te tadubhAya. te upayogapUrvaka barAbara bolavA. kuNAlanuM dRSTAMta. 34... 8 prakAranA jJAnAcAra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNAlanA dRSTAMtamAM jema vAkya ane artha badalAI jatAM anartha thayo tema zAstranA sUtra ane artha badalAI jatAM anartha thAya. mATe sUtra ane artha banne badalAya nahIM tenI kALajI rAkhavI. 8 prakAranA darzanAcAra << (1) niHzaMkita :- jinavacanamAM zaMkA na karavI. be bALakonuM daSTAMta. be bALakonuM dRSTAMta - eka bhAInI patnI marI gaI. eTale eNe bIjA lagna karyA. jUnI patnIthI tene eka bALaka hato. navI patnIthI paNa tene eka bALaka hato. navI patnI banne bALakone samAna rIte pALatI-poSatI hatI. paNa jUnI patnInA dIkarAne sAvakI mAtA pratye manamAM zaMkA hatI. eka vAra mAtAe banne putrone aDadanI rAba pAI. teno dIkaro to koI zaMkA vinA rAba pI gayo. jUnI patnIno dIkaro vicAre che ke, "A rAbamAM marelI mAkhIo nAMkhI che." AvI zaMkA sAthe te rAba pIe che. pachI te vamana kare che. te valthalI rogathI mare che. mAtA sArI ane sAcI hatI. chatAM jUnI patnInA dIkarAe zaMkA karI to marI gayo. tema jinavacanamAM zaMkA karavAthI samyaktathI bhraSTa thavAthI AdhyAtmika maraNa thAya che. mATe zaMkA na karavI. niSkAMti :- anya anya darzananI kAMkSA na karavI. sevakanuM dRSTAMta. sevaka (Indradata) nuM daSTAMta - jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM mAlavanagara nAme nagara hatuM. tyAM pRthvIpAla nAme rAjA hato. tenI ratisuMdarI nAme paTarANI hatI. te ja nagaramAM Indradatta nAme kulaputra hato. tenI guNavatI nAme patnI hatI. ekavAra rAjAe Indradattane comAsAmAM rAjyanA kArya mATe ujjayinI mokalyo. tenI patnIe gharamAM devAlaya karI temAM yakSanI pratimA sthApI. te dararoja te yakSanI pUjA karIne vinaMti karatI hatI, "he yakSarAja ! Apa mArA patinuM rakSaNa karajo." yakSa paNa IndradattanuM rakSaNa karato hato. kArya pUrNa thatAM Indradatta 8 prakAranA darzanAcAra 35.. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayinIthI ghara tarapha Avato hato. vacce nadIne pAra karavA te temAM utaryo. pUranA kAraNe te nadImAM taNAvA lAgyo. yakSe tene sAmA kinAre pahoMcADyo. te ghare Avyo. patnIe kahyuM, "tamArA gayA pachI huM yakSanI pUjA karIne vinaMtI karatI hatI. tethI te tamAruM rakSaNa karatA hatA." Indradatte kahyuM, "jo eka yakSano ATalo prabhAva hoya to havethI badhA devonI pratimA devAlayamAM sthApI temanI ArAdhanA kara." patnIe e pramANe karyuM. ekavAra pharI comAsAmAM rAjyanA kArya mATe tene bahAra javAnuM thayuM. teNe patnIne kahyuM, "badhA devonI vizeSa pUjA karaje.' patnIe te pramANe karyuM. Indradatta pAcho Avato hato tyAre nadInA pUramAM cha yojana sudhI taNAyo. AyuSya bAkI hovAthI te bacI gayo. ghare AvI teNe patnIne dhamakAvI, "teM kema devonI pUjA na karI ?' patnIe kahyuM, "meM devonI pUjA karI hatI. tame jAte joI lo." teNe devonI pUjA karAyelI joI. eTale te kuhADI laI te pratimAone toDavAnI taiyArI karavA lAgyo. pUrvenA yakSe teno hAtha pakaDIne kahyuM, pahelA jyAre mArA ekalAnI pUjA thatI hatI tyAre huM mArA apayazathI DarIne tane sahAya karato hato. have to tuM badhA devone pUje che. tethI bIjA devo tane sahAya karaze ema vicArI meM tArI upekSA karI. bIjA devoe paNa ema ja vicArI tArI upekSA karI. mATe koIe tane sahAya na karI. Indradatta samajI gayo. teNe te eka yakSa sivAya bIjA badhA devonI pratimAo pAchI mUkI. Ama kAMkSA karavAthI jIva badhI bAjuthI asahAya bane che. mATe samyagdaSTie tene varjavI. (3) nirvicikitsA - dharmanA phaLamAM zaMkA na karavI. sAdhu-sAdhvInI jugupsA na karavI. pRthvI sAra-kIrtidevanuM dRSTAMta, durgadhikAnuM daSTAMta. pRthvI sAra-kIrtidevanuM dRSTAMta :- zrIpuramAM zatruMjaya rAjA hato. tenI jayazrI rANI hatI. temanA be putro hatA- pRthvIsAra ane kIrtideva. 36.. 8 prakAranA darzanAcAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA banne putrone dharma karavAnI ghaNI preraNA karatAM hatA. paNa banne mAnatAM na hatA. ekavAra kIrtidevanuM zarIra pUrvakarmanA doSathI ekadama kRza ane zaktihIna thaI gayuM. eTalAmAM saMyamasiMhasUri nAmanA kevaLI tyAM AvyA. rAjAe vaMdana karIne temane pUchyuM, mArA banne putrone ATalI preraNA karuM chuM chatAM teo dharma kema nathI karatAM ? kIrtidevanuM zarIra ATaluM kRza kema thaI gayuM ?' kevaLIe kahyuM, 'tamArA banne putrone ahIM lAvo, pachI huM emano pUrvabhava kahIza.' bIje divase putro sahita rAjA kevaLI pAse Avyo. kevaLIe banne putrono pUrvabhava kahyo, 'tilakapuramAM suraprabha rAjA ane candrazrI rANI hatA. te nagaramAM nAgazreSThI ane tenI nAgazrI patnI paNa rahetAM hatA. temanA be dIkarA hatA - vIracaMda ane sUracaMda. ekavAra municaMdrasUri pAsethI bannee zrAvakadharma svIkAryo. azubhakarmodayanA kAraNe vIracaMdane vicikitsA thaI, 'huM jinapUjA vageremAM ghaNuM dhana kharcu chuM. bhagavAnanI AjJAmujaba vartanArAne svarga-mokSanI prApti thAya che e nizcita che. chatAM A badhAnuM mane phaLa maLaze ke nahIM ?' Ama vicikitsA karatAM karatAM teNe kALa pasAra karyo. sUracaMdane tyAM paNa ekavAra be sAdhu bhagavaMto AvyA. temane joI sUracaMdane jugupsA thaI, jema bIjAne pIDA na karavI joIe tema potAne paNa pIDA na karavI joIe. dAna-dayA vagere sukhethI thaI zake tevA bIjA dharmo che. tenAthI mokSa thaI jaze. bIjA darzanoe paNa mokSano sahelo mArga ja batAvyo che. mATe jo bhagavAne paNa sahelo dharma batAvyo hota to sAruM thAta.' A vidvajjugupsA karIne teNe paNa kALa pasAra karyo. A banne doSo vaDe samyaktvane dUSita karI bodhidurlabhatAvALuM karma bAMdhI marIne te banne vyaMtaradevo thayA. tyAMthI cyavI ahIM te pRthvIsAra ane kIrtideva thayA che.' jyAM ATaluM kahyuM tyAM te bannene 8 prakAranA darzanAcAra ...37... Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNajJAna thayuM. kevaLI bhagavaMtane hAtha joDI temaNe vinaMti karI, "amAre yogya dharma batAvo." kevaLIe temane zrAvakadharma batAvyo. temaNe bhAvapUrvaka tene svIkAryo. ane te banne dIkSA laI sarvArthasiddha vimAnamAM gayA. tyAMthI rAjapuramAM rAjaputra thaI teo siddha thayA. Ama vicikitsA ke viddhajugupsAthI bodhi durlabha bane che. mATe tene varjavI. durgadhikAnuM dRSTAMta - zAli gAmamAM ghanamitra zeThanI ghanazrI nAme putrI rahetI hatI. ekavAra unALAmAM zeThe tenA vivAhano mahotsava karyo. tyAre koI muni zeThanA ghare vahoravA AvyA. zeThe vahorAvavA mATe putrIne AjJA karI. teNI munine vahorAvavA gaI. muninA vastromAMthI ane zarIramAMthI pasInAM tathA mela vagerenI durgadha AvavAthI teNIe mukha maraDyuM ane vicAryuM, "aho ! nirdoSa jainamArgamAM rahelA A sAdhuo jo kadAca acitta jaLathI paNa snAna karatAM hoya to temAM zuM doSa che ?' Ama teNIe jugupsA karI. AlocanA karyA vinA te marI ane rAjagRhImAM gaNikAnA udaramAM putrIpaNe utpanna thaI. teNInA duSkarmane lIdhe garbhamAM paNa te mAtAne atyaMta uga pedA kare che. mAtAe garbhapAta mATe ghaNA auSadho karyA. paNa te na marI. teNIno janma thayo. janmathI ja tenA zarIramAMthI durgaMdha vachUTatI hovAthI mAtAe viSTAnI jema teNIne tyajI dIdhI. lokoe teNInuM durgadhikA nAma pADyuM. pUrvabhavamAM bAMdhela azubha karma bhogavAI gayA pachI durgadhikA zreNika rAjAnI rANI banI ane aMte teNIe vIraprabhu pAse dIkSA lIdhI. Ama sAdhu-sAdhvInI jugupsA na karavI. (4) amUDhaSTi :- paravAdIonA ADaMbarothI mUDhadRSTivALo na thAya. sulasAnuM dRSTAMta. sulasAnuM dRSTAMta - rAjagRhI nagarImAM sulasA zrAvikA rahetI hatI. 38.. 8 prakAranA darzanAcAra Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavAra vIraprabhu caMpApurImAM samosaryA. aMbaDa parivrAjaka bhagavAnane vaMdana karIne rAjagRhI tarapha prayANa karato hato. prabhue tene kahyuM, "mArA vatI sulasA zrAvikAne sukhazAtA pUchaje. abaDa vaikriyalabdhithI rAjagRhImAM Avyo. teNe vicAryuM, "bhagavAne bharasabhAmAM sulatAne sukhazAtA pUchAvI, bIjA koIne nahIM. rAjagRhImAM to bIjA paNa ghaNA mahAnubhAvo vase che. prabhue Avo pakSapAta kema karyo ? nakkI bIjA karatA sulatAmAM koIka guNa adhika hovo joIe. mATe enI parIkSA karuM." Ama vicArI rU5-parAvartana karIne teNe sulasA pAse bhikSA mAMgI. sulatAe bhikSA na ApI. eTale pUrvadvAre teNe brahmAnuM rUpa vikuvyuM. sulasA na gaI. bIjA divase aMbaDe dakSiNAre viSNunuM rUpa vikuvyuM. chatAM sulasA na gaI. trIjA divase abaDe pazcima dizAmAM zaMkaranuM rUpa vikuvyuM. chatAM sulasA na gaI. cothA divase aMbaDe uttaradizAmAM tIrthakaranuM rUpa vikuvyuM. sulasA na gaI. sakhIoe kahyuM, "tArA bhagavAna AvyA chatAM kema nathI AvatI ?' sulasAe kahyuM, "vIraprabhu covIzamAM tIrthakara che. pacIzamAM tIrthakara kyAreya thatAM nathI. A to koI dhUtAro rUpa vikurtIne lokone Thage che." A joI aMbaDe vicAryuM, "sulAsAnuM samyakatva daDha che." badhI mAyA saMkelI aMbai sulasAnA ghare gayo. teNe teNIne kahyuM - prabhue tamane sukhazAtA pUchAvI che." sulasA paNa e sAMbhaLI harakhaghelI thaI gaI. Ama bIjA darzanomAM mUDhavizvAsavALA na thavuM. (5) upabRhaNA - tapa, mRta vagere guNonI anumodanA karavI. kRSNanuM dRSTAMta. kRSNanuM daSTAMta - Indra svargamAM potAnI sabhAmAM, kRSNanA guNAnurAga guNanI prazaMsA karI. eka devatA parIkSA karavA nIce Avyo. te vakhate kRSNa mahArAjAnI savArI nIkaLelI. tenA rastA para eNe 8 prakAranA darzanAcAra ...39... Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAjumAM eka durgaMdhamaya saDeluM kUtarInuM maDaduM mUkI dIdhuM. savArI najIka AvI eTale sipAIoe moDhe-nAke kapaDAno DUco dharIne ghoDA doDAvI mUkyA. paNa kRSNa mahArAje ghoDo jema cAlato hato tema ja cAlavA dIdho. maDadA tarapha AMgaLI cIMdhIne teNe kahyuM, juo juo, A maDadAmAM pelI dAMtanI paMkti kevI motInA dANA jevI camakI rahI che !' Ama bIjAnA guNonI anumodanA karavI. (6) sthirIkaraNa :- sIdAtAMne dharmamAM sthira karavA. ASADhAcAryanuM dRSTAMta. ASADhAcAryanuM daSTAMta :- nigranthagacchamAM ASADhAcArya thayA. teo kALadharma pAmatAM potAnA ziSyane niryAmaNA karAvI hitazikSA ApatAM, 'tAre devalokamAM jaIne mane darzana ApavuM.' Ama temaNe ghaNA ziSyone kahyuM. chatAM koI paNa devalokamAMthI na AvyuM. ekavAra atyaMta vhAlA potAnA ziSyane niryAmaNA karAvIne temaNe kahyuM, 'he vatsa ! tAre avazya mane darzana ApavuM.' Ama temaNe khUba prArthanA karI. ziSya svIkAryuM. deva thaIne tyAMnA kAryamAM moDuM thatAM te ziSya jaldI na Avyo. eTale gurue vicAryuM, meM aneka ziSyone niryAmaNA karAvI, temaNe mArI vAta mAnI paNa kharI. paNa temanAmAMthI eka paNa mane darzana ApavA na Avyo. mATe svarga ane naraka kaMI nathI. AjasudhI meM phogaTa kriyAnuM kaSTa karyuM.' Ama vicArI te mithyAtva pAmyA. teo gacchane choDIne nIkaLI gayA. deve avadhijJAnathI potAnA gurunuM svarUpa jANyuM. teNe gurunA javAnA rastAmAM eka gAma pAse divya nATaka batAvyuM. sUrijIne te nATaka jotAM cha mahinA vItI gayA. devatAI prabhAvathI temane bhUkhatarasa na lAgyA. deve te nATakano saMhAra karyo. teo AgaLa cAlyA. temaNe vicAryuM, 'aho ! Aje sukhethI eka nATaka joyuM.' deve 'temanAmAM vrata che ke nahIM ?' enI parIkSA karI. pachI deve pragaTa thaIne kahyuM, 8 prakAranA darzanAcAra ...40... Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM tamAro gayA bhavano ziSya chuM. tamArI vANIthI baMdhAyelo huM ahIM Avyo chuM. devalokamAM utpanna thayA bAda devakAryamAM vyasta hovAthI samaya pasAra thaI gayo. tethI huM tarata na Avyo. AgamomAM devatAne manuSyalokamAM na AvavAnA kAraNo kahyA che te Apa jANo cho. divya nATakamAM ekatAna evA Ape paNa cha mahinA aMtarmuhUrtanI jema pasAra karyA. mATe svarga ane naraka badhuM che." Ama te deve gurune pAchA sthira karyA. Ama dharmamAM sIdAtAne sthira karavA. (7) sAdharmikavAtsalya:- sAdharmikonuM vAtsalya karavuM. vajasvAmInuM dRSTAMta. vajasvAmInuM dRSTAMta - ekavAra bAra varasano dukALa paDyo. saMgha vyAkuLa thayo. vajasvAmI saMghane kapaDA para besADI sukALavALI nagarImAM laI gayA. tyAM ekavAra paryuSaNaparva AvyA. bauddha rAjAe jinamaMdiromAM phalo ApavAno niSedha karyo. zrAvakoe vajasvAmIne vinaMti karI. vajasvAmI AkAzagAminI vidyAthI mAhezvarIpUrImAM potAnA saMsArI pitAnA mitra mALI pAse gayA ane vAta karI. tyAre mALIe ekavIsa karoDa phalo ApyA. pachI teo laghuhimavaMtaparvata para gayA. tyAM zrIdevIe moTuM kamaLa ApyuM. pachI hutAzanayakSanA vanamAMthI phulo laIne jaMbhakadeve karelA vimAnamAM besIne pAchA AvyA ane mahotsava karyo. jainadharmanI prabhAvanA karatAM temaNe bauddharAjAne zrAvaka banAvyo. Ama vajasvAmInI jema sAdharmikonuM vAtsalya karavuM. zAsanaprabhAvanA :- jinazAsananI prabhAvanA karavI. AryarakSitasUri vagere ATha prabhAvakonA dRSTAMto. AryaratisUrinuM dRSTAMta :- dazapuramAM somadeva brAhmaNa hato. tenI rudrasomA nAme patnI hatI. te zrAvikA hatI. teno moTo putra AryarakSita aMga-upAMga sahita veda bhaNIne pAcho Avyo tyAre rAjAe tenuM sanmAna karyuM. tenI mA na AvI. ghare AvI teNe mane kAraNa pUchyuM. 8 prakAranA darzanAcAra Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA kahe, 'tuM dRSTivAda bhaNe to mane AnaMda thAya." te bhaNavA teNe tosaliputra guru pAse dIkSA lIdhI. te sADA nava pUrva bhaNyA. temaNe potAnA kuTuMbane pratibodha karyo, rAjAne samyakta pamADyuM. ekavAra saudharmendra mahAvidehakSetramAM zrIsImanvarasvAmI pAse sUkSmanigodanuM svarUpa sAMbhaLyuM. pachI pUchyuM, "bharatakSetramAM paNa nigodanuM AvuM svarUpa kahenAra koI che ?' prabhue kahyuM, "AryarakSitasUri che.' Indra AvI AryarakSitasUrijIne vaMdana karIne temanI pAsethI nigodanuM svarUpa sAMbhaLyuM. te khuza thaIne svarge gayo. pachI AryarakSitasUrijIe cAra anuyoga judA karyA. teo anazana karI devaloka pAmyA. Ama AryarakSitasUrijInI jema jinazAsananI prabhAvanA karavI. jI 8 prakAranA cAritrAcAra ja praNidhAnapUrvaka 5 samiti ane 3 guminuM pAlana karavuM. pAMca samitinuM svarUpa pAnA naM. 12-13 upara batAvyuM che. traNa guminuM svarUpa A pramANe che - (1) managumi :- manane azubha vicArothI rokavuM ane zubha vicAromAM pravartAvavuM te. (2) vacanagumi - sAvadha vacanono tyAga karI muhapatinA upayogapUrvaka niravadya vacana bolavA te. (3) kAyamumi :- kAyAne sAvadha pravRttithI aTakAvavI ane niravadya pravRttimAM pravartAvavI te. cha 8 prakAranA AcAravAna vagere guNo ja (1) AcAravAna :- pAMca prakAranA AcArane jANe ane Acare te. (2) avadhAravAna:- AlocanA karanAranI AlocanAnuM avadhAraNa kare che. (3) vyavahAravAna :- Agama, zrata, AjJA, dhAraNA ane jIta e pAMca vyavahArone jANe te. ..42... 8 prakAranA cAritrAcAra, 8 prakAranA AcAravAna vagere guNo Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) apavIDaka :- lajjAthI je potAnA doSo chupAvato hoya tenI lajjA dUra karAvI badhI AlocanA karAve te. prakurtI - Alocake AlocanA karyA pachI je tenI zuddhi karAve te. (6) aparistrAvI - AlocanA karanAranA doSo bIjAne na kahe te. (7) niyamaka :- prAyazcittathI pAra utAre che, eTale ke AlocakamAM jevuM sAmarthya hoya tene anusAre prAyazcitta Ape che. (8) apAyadarzI - AlocanA nahIM karavAthI Aloka-paralokamAM thatAM apAyo batAvI AlocanA karAve te. jI 4 prakAranI buddhi ja (1) otpAtikI buddhiH- jenAthI pUrve nahIM jANelI, nahIM joyelI vastune vizuddha rIte samajI zake te autpAtikI buddhi. dA.ta. rohaka vagerenI buddhi. vainacikI buddhi :- guru vagereno vinaya karatAM karatAM utpanna thatI buddhi te vainayikI buddhi. dA.ta. nimiriyA vagerenI buddhi. (3) kArmikI buddhi :- kArya karatAM karatAM utpanna thatI buddhi te kArmikI buddhi. dA.ta. sonI vagerenI buddhi. (4) pAriNAmikI buddhi - vayanA paripAkathI thatI buddhi te pAriNAmikI buddhi. dA.ta. abhayakumAranI buddhi. 2 khinnatAthI buddhi, magaja ane zarIranA tamAma avayavo zithila ane becena banI jAya che, mATe haMmezA khuzamijAjamAM prasannatAnA vAtAvaraNamAM rahevuM a tiraskAra karavo e tIra mAravA barAbara che. 8 prakAranI buddhi 43... Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma ((7) sAtamI chatrIzI) 8 prakAranA karmone jANe 8 prakAranA yoganA aMgone jANe 8 prakAranI mahAsiddhione jANe 8 prakAranI yogadaSTione jANe 4 prakAranA anuyogamAM hoMziyAra hoya kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 8 prakAranA karmo ja vyAkhyA bheda dRSTAMta jJAnAvaraNIya vastunA vizeSa bodharUpa 5 AMkhe pATA jJAnane DhAMke te bAMdhavA jevuM darzanAvaraNIya vastunA sAmAnya bodharUpa dvArapALa jevuM darzanane DhAMke te vedanIya jIvane sukha-duHkhano madhathI lepAyelI anubhava karAve te talavAra jevuM mohanIya jIvane sAcA-khoTAnA 28 dArUpAna jevuM | viveka vinAno kare te. | AyuSya jIvane bhavamAM jakaDI rAkhe che.* beDI jevuM nAma jIvane gati, jAti vagere |14/4/93/103 citrakAra jevuM paryAyono anubhava karAve che. jIvane UMcA-nIcA kuLamAM | kuMbhAra jevuM janma apAve te. | * aMtarAya jIvane dAna, lAbha, bhoga, 5 khajAnacI jevuM upabhoga vagerethI aTakAve che. - 69/97/148/158 8 prakAranA karmono vizeSa vistAra karmagraMtha-karmaprakRti vageremAMthI jANavo. cha 8 prakAranA yoganA aMgo ja (1) yama:- ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha - e yama che. gotra ...44... 8 prakAranA karmo, 8 prakAranA yoganA aMgo Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) niyama :- zauca, saMtoSa, svAdhyAya, tapa, devanuM praNidhAna - e niyamo che. (3) Asana :- padmAsana vagere. (4) prANAyAma ucchvAsa niHzvAsano nirodha karavo te prANAyAma. Indriyone viSayothI pAchI pheravavI te pratyAhAra. (5) pratyAhAra (6) dhAraNA - koIka dhyeyamAM cittane sthira bAMdhavuM te dhAraNA. (7) dhyAna dhyeyamAM ekamekatA te dhyAna. (8) samAdhi dhyeyanI sAthe samApatti te samAdhi. - - - R 8 prakAranI mahAsiddhio ra (2) vazitA (3) IzitA (1) laghimA - jenAthI AMkaDAnA rU karatA paNa halakA thavAya te laghimA. jenAthI krUra jaMtuo paNa vazamAM thAya te vazitA. jenAthI Indra karatA paNa vadhu Rddhi thAya te IzitA. (4) prAkAmya - jenAthI pANImAM bhUminI jema ane bhUmi upara pANInI jema calAya te prAkAmya. (5) mahimA - jenAthI meruparvata karatA paNa moTuM zarIra banAvI zakAya te mahimA. - -- (6) aNimA - jenAthI soyanA chidramAMthI pasAra thaI zake evuM nAnuM zarIra banAvI zakAya te aNimA. (7) yatrakAmAvasAyitva jenAthI IcchA mujaba gamana karI zakAya te yatrakAmAvasAyitva. -- (8) prApti - jenAthI bhUmi upara rahela vyakti sUrya vagerene sparzI zake te prApti. cha 8 prakAranI yogadaSTio ra (1) mitrAdyaSTi :- mitrAdaSTivALAno bodha ghAsanA agni jevo hoya che. ghAsano agni maMda prakAza Ape che ane thoDIvAramAM bujhAI jAya che. A dRSTimAM pAMca yama svarUpa vratanI prApti thAya che, zubhakAryamAM kheda thato nathI, bIjA azubha pratye dveSa pedA thato nathI, yoganA bIjanI prApti thAya che. dravyathI niyama pALavA, sAdhubhagavaMtane auSadha vagerenuM dAna karavuM, 8 prakAranI mahAsiddhio ...45... Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamamAM Adara rAkhavo, AgamanuM lekhana vagere kArya karavuM bIjo mitrAdaSTimAM prApta thAya che. - A yoganA (2) tArAdaSTi :- tArAdaSTivALAno bodha chANanA agni jevo hoya che. chANano agni thoDo sthira hoya che ane kramazaH vadhe che. A sRSTimAM zauca-saMtoSa-tapa-svAdhyAya-IzvarapraNidhAnarUpa pAMca niyamo prApta thAya che, hitakArI kriyAmAM udvega thato nathI, tattvanI jijJAsA hoya che, yoganI kathAmAM ghaNI prIti hoya che, zuddha yogavALA yogIo upara bahumAna hoya che, zakti anusAre yogI mahAtmAonI AhAra vagere vaDe bhakti karAya che, tenAthI yogavRddhinA phaLane pAme che. (3) balAdaSTi :- balAdaSTivALAno bodha kASThanA agni jevo hoya che. kASThano agni ekadama bujhAI jato nathI paNa amuka vakhata sudhI rahe che. A dRSTimAM Asana nAmanA trIjA yogAMganI prApti thAya che, tattva sAMbhaLavAnI IcchA utkRSTa hoya che, dharmaanuSThAnomAM kSepa (vilaMba) thato nathI, paudgalika vastunI Asakti hotI nathI, tethI dharmakAryomAM zAMti ane sthiratApUrvaka sthita thavAya che. (4) dIprAdyaSTi :- dIprAdyaSTivALAno bodha dIvAnI prabhA jevo ghaNo samaya rahenAro hoya che ane avasare smRti paNa prApta thAya che. A dRSTimAM yoganA cothA aMga prANAyAmanI prApti thAya che, utthAna doSa (cittanI azAMti thavAthI ekAkAratAno abhAva) hoto nathI, tattvazravaNa prApta thAya che, prANa karatA paNa dharmane mahAna manAya che. pahelI cAra daSTivALo jIva mithyAdaSTi guNaThANe hoya che. (5) sthirArdaSTi :- sthirAdaSTivALAno bodha ratnanI prabhA jevo sthira hoya che. A dRSTimAM yoganA pAMcamA aMga pratyAhAra (Indriyone viSayothI pAchI vALavI) nI prApti thAya che, bhrama doSa hoto nathI, sUkSmabodha prApta thAya che, granthibheda thavAthI samyaktva prApta thAya che. ahIM cothuM guNaThANuM hoya che. (6) kAMtADhaSTi :- kAMtAdaSTivALAno bodha tArAnI prabhA jevo hoya che. tArAnI prabhA ghaNe dUra sudhI jAya che ane temAM malInatA AvatI nathI. A dRSTimAM yoganuM chaThThuM aMga dhAraNA (koI vastu upara cittanI ...46... 8 prakAranI yogadaSTio Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAgratA) prApta thAya che, anyamud doSa (prastuta kriyA choDI bIjI kriyA upara rAga thavo) hoto nathI, mImAMsA guNa (tattvasaMbaMdhI zubhavicArazreNI)nI prApti thAya che. ahIM pAMcamuM-cha guNaThANuM hoya che. (7) prabhADhaSTi :- prabhAdaSTivALAno bodha sUryanI prabhA jevo sthira ane ekasarakho hoya che. A dRSTimAM yoganuM sAtamuM aMga dhyAna (dhyeyamAM cittanI ekAgratA) prApta thAya che, ruc doSa (sArA anuSThAnono sarvathA uccheda karavo, te lAbha ApanAra nathI - Avo nirNaya karavo ane bIjAne tevo upadeza Apavo) hoto nathI, tattvapratipatti (tattvanI AdaraNA) sUkSma rIte thAya che. mULaviSayamAM cittanI ekAgratA e dhAraNA che, mULaviSayanA avAMtara eka viSayamAM cittanI ekAgratA e dhyAna che. ahIM sAtamA guNaThANAthI teramA guNaThANA sudhInA guNaThANA hoya che. (8) parASTi :- parAdaSTivALAno bodha caMdranI prabhA jevo zAMti ApanAra che. A dRSTimAM yoganuM AThamuM aMga samAdhi (dhyeyamAM tadAkArarUpa thavuM-paramAtmasvarUpa banI javuM) prApta thAya che, AsaMga doSa (saMsAra upara mamatva) hoto nathI, pravRtti guNa (AtmaguNomAM saMpUrNa rIte pravartana) prApta thAya che. ahIM caudamuM guNaThANuM hoya che. 8 yogadaSTio yoga- kA dRSTi kA yogAMganI doSano prApti ? nAza? kheda udvega Asana kSepa mitrA tArA balA dIprA sthirA pratyAhAra bhrama kAMtA dhAraNA prabhA dhyAna parA samAdhi yama niyama prANAyAma | utthAna 8 prakAranI yogadaSTio kA guNanI prApti zuzrUSA zravaNa bodha anyamud | mImAMsA rug AsaMga adveSa jijJAsA guNaThANA 19 19 1luM 1luM kazuM pamuM-6ThuM tattvapratipatti 7mA thI 13muM pravRtti 14muM bodha kronA jevo ? ghAsano agni chANano agni kASThano agni dIvAnI prabhA ratnanI prabhA tArAnI prabhA | sUryanI prabhA caMdranI prabhA ...47... Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI 4 prakAranA anuyoga che sUtranA arthanuM vyAkhyAna te anuyoga. te cAra prakAranA che. te A pramANe - (1) caraNakaraNAnuyoga - caraNa eTale mahAvata vagere 70 prakAranA AcaraNa, karaNa eTale AhArazuddhi vagere 70 prakAranA kartavyo. caraNa ane karaNa saMbaMdhI anuyoga te caraNakaraNAnuyoga. temAM agiyAra aMgo vagereno samAveza thAya che. (2) dharmakathAnuyoga - dharmasabaMdhI kathA te dharmakathA. tenA saMbaMdhI anuyoga te dharmakathAnuyoga. temAM uttarAdhyayanasUtra, pannA vagereno samAveza thAya che. (3) gaNitAnuyoga - gaNAya te gaNita. tenA saMbaMdhI anuyoga te gaNitAnuyoga. temAM sUryaprajJami vagereno samAveza thAya che. (4) dravyAnuyoga - te te paryAyone pAme te dravya. tenA saMbaMdhI anuyoga te dravyAnuyoga. temAM dRSTivAda vagereno samAveza thAya che. athavA, jema moTA nagaramAM pravezavA mATenA daravAjA hoya che tema anuyoga mATenA dvArA te anuyogadvAro. te cAra prakAranA che. te A pramANe - (1) upakrama - dUra rahelI vastune samajAvavAnA che te prakAro vaDe najIka lAvIne nikSepane yogya karavI te upakrama. (2) nikSepa - vastunI nAma, sthApanA vagere bhedo vaDe vyavasthA karavI te nikSepa. (3) anugama - sUtrane anukULa artha kahevo, eTale ke sUtranI vyAkhyA karavI te anugama. (4) naya - anaMtadharmavALI badhI vastuonA eka aMzane grahaNa karanAro bodha te naya. vastune judA judA nayothI vicAravI. * * * * *. 4 prakAranA anuyoga ...48... Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((8) AThamI chatrIzI) 9 tattvone jANanAra 9 brahmacaryanI vADothI gupta 9 prakAranA niyANA vinAnA 9 kalpI vihAra karanAra kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 9 ja tattvo 9 che. te A pramANe - (1) jIva :- jenAmAM cetanA hoya te jIva. tenA 14 bheda che. (2) ajIva :- jenAmAM cetanA na hoya te ajIva. tenA 14 bheda che. (3) puNya :- jenAthI saMsArI jIvane sukhano anubhava thAya te puNya. tenA 4ra bheda che. (4) pApa :- jenAthI saMsArI jIvane duHkhano anubhava thAya te pApa. tenA 82 bheda che. (5) Asrava :- jenAthI AtmAmAM karmo Ave te Asava. tenA kara bheda che. (6) saMvara :- jenAthI AtmAmAM karmo AvatAM aTake te saMvara. tenA pa7 bheda che. (7) nirjarA - AtmA uparathI karmonuM chUTuM paDavuM te nirjarI. tenA 12 bheda che. (8) baMdha - AtmAmAM kArmaNa vargaNAnA pudgalonI thayelI ekamekatA te baMdha. tenA 4 bheda che. (9) mokSa :- badhA karmo dUra thavAthI zuddha banelo AtmA te mokSa. tenA 9 bheda che. A 9 tattvono vistAra navatattvaprakaraNamAMthI jANavo. 9 tattvo ...49... Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 brahmacaryanI vADo ja (1) vasati :- strI, pazu, napuMsaka rahita vasatimAM rahevuM. (2) kathA - strInI kathAne ane strI sAthe kathAne varjavI. (3) niSadyA :- strI beThI hoya tyAM puruSe be ghaDI sudhI na besavuM. puruSa beTho hoya tyAM strIe eka prahara sudhI na besavuM. strIno paricaya varjavo. (4) Indriya :- strInA aMgopAMga nIrakhavA nahIM. (5) kucaMtara - jyAM dIvAlane AMtare strI rahetI hoya tyAM na rahevuM. (6) pUrvakrIDita - pUrve karelI kAmakrIDAnuM smaraNa na karavuM ane tenuM kutUhala na karavuM. (7) praNItAhAra - ghI vagerethI lacapaca AhAra vAparavo nahIM. (8) atimAtrAhAra - atimAtrAvALo AhAra vAparavo nahIM. (9) vibhUSA :- zarIranI vibhUSA na karavI. prakAranA niyANA ja (1) rAjApaNAnuM niyANuM - ghaNA sukRtone veMcIne cakravartI vagere rAjAonI padavInI prArthanA karavI te. (2) ugrAdi kuLanA putrapaNAnuM niyANuM - ghaNA sukRtone veMcIne ugra vagere kuLomAM huM putra thAuM evI prArthanA karavI te. (3) strIpaNAnuM niyANuM - ghaNA sukRtone vecIne puruSa parabhavamAM strI banavAnI IcchA kare te. (4) puruSapaNAnuM niyANuM - ghaNA sukRtone veMcIne strI parabhavamAM puruSa banavAnI IcchA kare te. (5) paramavIcArI devapaNAnuM niyANuM - ghaNA sutone veMcIne bIjA deva-devInI sAthe pravIcAra (methuna) karanArA devake devI banavAnI prArthanA karavI te. (6) AtmapravIcArI devapaNAnuM niyANuM - je devo kAmamAM atRpta hoya che teo potAnA ja deva-devInA ubhayarUpo vipharvIne banne vedonA 9 brahmacaryanI vADo, 9 prakAranA niyANA ...50... Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravIcAranA sukhane bhogave che. ghaNA sukRto veMcIne tevA deva banavAnI prArthanA karavI te. (7) apravIcArI devapaNAnuM niyANuM :- ghaNA sukRtone veMcIne jyAM pravIcAraNA nathI tevA nava greveyaka vagerenA deva banavAnI prArthanA karavI te. (8) zrAvakapaNAnuM niyANuMH- bodhi mATe zrAvakakuLamAM janma levAnI IcchA karavI te. jo ke A IcchA sArI che, chatAM karelA sukRto veMcAI javAne lIdhe e niyANuM che. * : (9) daridraputrapaNAnuM niyANuM H- cAritra mATe daridranA putra banavAnI IcchA karavI te. cha 9 kalpI vihAra bha zeSakALamAM 8 mahinA 1-1 sthAnamAM 1-1 mahino rahevuM ane comAsAmAM 1 sthAnamAM 4 mahinA rahevuM te 9 kalpI vihAra. 9 kalpI vihAranA guNo - (1) darzanazuddhi (2) zrAvakone dharmamAM sthira karavA. (3) zAstromAM kuzaLa thavuM. (4) dezono paricaya thavo. nityavAsanA doSo - (1) pratibaMdha (rAga) (2) laghutA (3) loko upara upakAra na thavo. (4) dezonuM jJAna na thavuM. (5) jJAnanI vRddhi na thavI. niMdA karanAra potAnA gharano sAbu laIne anyanA melane dhove che. ekAda mahApuruSanI muMgI pavitratA-zuddha cAritra samasta loko upara je asara kare che te vaktA tathA upadezakonA jiMdagI sudhInA bhASaNo paNa karI zaktA nathI. D maunapaNuM e zaktinI cAvI che. 9 kalpI vihAra ...51... Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) navamI chatrIzI 10 prakAranA asaMvarathI rahita 10 prakAranA saMklezathI rahita 10 prakAranA upaghAtathI rahita 6 prakAranA hAsya vagerethI rahita kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 10 prakAranA asaMva2 9 (1-5) 5 Indriyono asaMvara :- ISTa-aniSTa zabdAdi viSayomAM thatAM rAga-dveSane na rokavA te. (6-8) 3 yogono asaMvara :- mana, vacana, kAyAnI akuzalapravRttine na rokavI te. (9) aukSika upadhino asaMvara :- zAstramAM kahelA saMkhyAthI ane pramANathI viparIta ke akalpya vastra-pAtrAdi upakaraNone grahaNa karavA, athavA jyAM tyAM veravikhera paDelA vastra-pAtrAdine yathAsthAne na mUkavA te. (10) aupagrahika upadhino asaMvara :- soya, nakharadanI (nelakaTara), astro vagere zarIrano upaghAta kare tevI aNIvALI vastuo ane bIjI aupagrahika upadhine surakSita na rAkhavI te. 10 prakAranA saMkleza ra (1) upadhisaMkleza H- sArI ke kharAba upadhimAM rAga-dveSa thavA te. (2) upAzrayasaMkleza H- sArA ke kharAba upAzrayane viSe rAga-dveSa thavA te. (3) kaSAyasaMkleza : - krodhAdi kaSAyone vaza thavuM te. H : (4) AhArasaMkleza :- AhArAdimAM rAga-dveSa thavA te. (5) manasaMkleza manathI rAga-dveSa thavA te. (6) vacanasaMkleza :- vacanathI rAga-dveSa thavA te. (7) kAyasaMkleza H- kAyAthI rAga-dveSa thavA te. ...12... 10 prakAranA asaMvara, 10 prakAranA saMkleza Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) ajJAnasaMkleza :- jJAnanI avizuddhi (9) AdarzanasaMkleza :- darzananI avizuddhi. (10) acAritrasaMkleza :- cAritranI avizuddhi. jI 10 prakAranA upaghAta ja (1) umaupaghAta :- udgamanA 16 doSomAMthI koI doSa lAgavo te. (2) utpAdanaupaghAta :- utpAdananA 16 doSomAMthI koI doSa lAgavo te. (3) eSaNAhapaghAta - eSaNAnA 10 doSomAMthI koI doSa lAgavo te. (4) parikarmaNAhapaghAta :- vastra-pAtra vagerenuM parikarma karavuM te, eTale ke zobhA mATe raMgavA, dhovA vagere. (5) pariharaNaupavAta :- saMyamamAM akathya, niSiddha ke lakSaNarahita upakaraNono upabhoga karavo te. jJAnaupaghAta :- jJAnAcAramAM aticAra lagADavA te. (7) darzanaupaghAta :- darzanAcAramAM aticAra lagADavA te. (8) cAritrapighAta :- cAritrAcAramAM aticAra lagADavA te. (9) amItikaupaghAta - guru vagere sAdhugaNa pratye aprIti vagere karavI te. (10) saMrakSaNaupaghAta :- zarIra vagerenuM mUrchApUrvaka saMrakSaNa karavuM te. jI 6 prakAranA hAsya vagere ja (1) hAsya :- nimittathI ke nimitta vinA hasavuM te. (2) rati :- bAhya-abhyatara vastu para prIti karavI te. arati :- bAhya-abhyatara vastu para aprIti karavI te. ) bhaya :- nimittathI ke nimitta vinA bhaya pAmavo te. zoka :- ISTaviyoga vageremAM raDavuM, nisAsA nAkhavA, mAthuM kuTavuM vagere karavuM te. (6) jugupsA :- sArI ke kharAba vastu upara durgachA karavI te. (6) 10 prakAranA upaghAta, 6 prakAranA hAsya vagere .53.. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) dasamI chatrIzI) 10 prakAranI sAmAcArImAM lIna manavALA 10 prakAranA cittasamAdhisthAnamAM lIna manavALA 16 kaSAyono tyAga karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 10 prakAranI sAmAcArI ja (1) IcchAkAra sAmAcArI :- koInuM kaMI kAma karavuM hoya athavA koI pAse kaMI kAma karAvavuM hoya to "ApanI IcchA hoya to ApanuM A kAma karuM ?" ke "ApanI IcchA hoya to mAruM A kAma karI Apazo ?" ema kahevuM te IcchAkAra sAmAcArI. (2) mithyAkAra sAmAcArI :- potAnI bhUla thaI hoya to "mAruM A duSkRta mithyA thAo." ema kahevuM te mithyAkAra sAmAcArI. (3) tathAkAra sAmAcArI - gurujanonI vAtane "tahatti' kahIne svIkAravI te tathAkAra sAmAcArI. (4) Avazyaka sAmAcArI :- Avazyaka kArya mATe vasatinI bahAra javuM hoya tyAre 3 vAra AvassahI kahIne javuM te Avazyaka sAmAcArI. (5) maiSelikI sAmAcArI :- vasatimAM pravezatAM anya kAryonA niSedhane sUcavatI 3 vAra nisihI kahIne pravezavuM te nepedhikI sAmAcArI. ApRcchA sAmAcArI :- koI kArya karatAM pahelA gurujanane pUchavuM te ApRcchA sAmAcArI. (7) pratipRcchA sAmAcArI :- pUrve gurue niSedha karela kArya kAraNasara karavAnI IcchA thAya tyAre pharI gurune pUchavuM te pratipRcchA sAmAcArI, athavA pUrve gurue pharamAvela kAryane karatI vakhate pharI gurune pUchavuM te pratipRcchA sAmAcArI. (8) chaMdanA sAmAcArI :- pote lAvelA dravyano lAbha ApavA bIjA sAdhuone nimaMtraNa karavuM te chaMdanA sAmAcArI. 54.. 10 prakAranI sAmAcArI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) abhyutthAna sAmAcArI : bahumAnayogya AcArya, glAna vagerene gocarI jatAM pahelA pUchyuM ke, 'ApanI mATe zuM lAvuM ?' ane yathocita AhAra vagere lAvIne temanI bhakti karavI te abhyutthAna sAmAcArI. tene nimaMtraNA sAmAcArI paNa kahevAya che. (10) upasaMpadA H - jJAna mATe, darzana mATe, vaiyAvacca mATe, aMtima ArAdhanA mATe anya AcAryanI pAse 'ATalA kALa sudhI huM ApanI pAse rahIza.' ema kahIne rahevuM te upasaMpadA sAmAcArI. bIjI rIte 10 prakAranI sAmAcArI - (1) pratilekhana :- savAre ane sAMje vastra-pAtrA vagerenuM paDilehaNa karavuM te. (2) pramArjana :- savAre ane sAMje vasatinI pramArjanA karavI te. (3) bhikSA :- 42 doSa rahita nirdoSa bhikSAne grahaNa karavI te. (4) IriyAvahI :- bhikSA laIne nisihIpUrvaka vasatimAM pravezIne 'namo khamAsamaNANuM' rUpa vAcika namaskAra karIne yogyadezane joIne ane pramArjIne IriyAvahI karavI te. (5) AlocanA :- kAussaggamAM gocarImAM lAgelA doSone vicAravA. kAussagga pArIne logassa bolavo. pachI guru samakSa gocarImAM lAgelA doSonuM nivedana karavuM te AlocanA. (6) bhujanA :- tyAra pachI je eSaNA-aneSaNA thaI hoya ke jenI AlocanA na thaI hoya tenI mATe IcchAmi paDikkamiuM goyaracariyAe bhikkhAyariyAe... tassa micchAmi dukkaDaM, tassa uttarIkaraNeNaM... vosirAmi' kahIne kAussagga karavo. temAM navakAra ke 'jaI me aNuggahaM mujjA sAh" vagere ke 'aho jihiM asAvajjA' vagere gAthAne ciMtavavI. pArIne logassa kahevo, zrama dUra karavA svAdhyAya karavo. pachI navakAra bolI 'anujJA Apo, vAparuM chuM.' ema kahI sAgArikarahita sthAnamAM rAgadveSarahita vAparavuM te bhuMjanA. 10 prakAranI sAmAcArI ...55... Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) pAtrakadhAvana :- bhojana pachI svaccha pANIthI traNa vAra pAtrA dhuve. pachI paccakhkhANa le. (8) vicAra :- tyAra pachI saMjJAnuM sutsarjana karavA bahAra IMDilabhUmie jAya. spaMDila - sAMje mAtRvisarjana mATe vasatinI aMdara 6 svaDilabhUmivasatinI bahAra 6 spaMDilabhUmi, malavisarjana mATe vasatinI aMdara 6 spaMDilabhUmi - vasatinI bahAra 6 spaMDilabhUmi ane kAlagrahaNa mATe 3 bhUmi - ema kula ra7 aMDilabhUmi juve. (10) AvazyakAdi :- Avazyaka, kAlagrahaNa vagere karavA te. jI 10 prakAranA cittasamAdhisthAno ja (1) strI-pazu-napuMsakathI saMsakta zayana-Asanane varjavA. (2) strIne kathA na kahevI. (3) praNIta (ghIthI lacapaca) AhAra na karavo. (4) ati ghaNo AhAra na karavo. (5) pUrvakrIDAnuM smaraNa na karavuM. (6) strI beThI hoya tyAM be ghaDI sudhI na besavuM. (7) strInA aMgopAMga na nIrakhavA. (8) zabda, rUpa, gaMdhamAM Asakta na thavuM. (9) yaza-kIrtinI apekSA na rAkhavI. (10) sAtAsukhamAM Asakta na thavuM. ' jI 16 kaSAyo ja kaSAyo 4 prakAranA che. te A pramANe - (1) krodha :- aprIti, aruci. krodhathI prItino nAza thAya che. (2) mAna :- svautkarSa, paraapakarSa. mAnathI vinayano nAza thAya che. (3) mAyA - aMdarathI juduM, bahArathI juduM. mAyAthI mitro dUra thAya che. (4) lobha - tRSNA, Asakti. tRSNA eTale ke na hoya te meLavavAnI 10 prakAranA cittasamAdhisthAno, 16 kaSAyo * 56.. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchA. Asakti eTale je hoya te na choDavAnI IcchA. lobhathI sarvano vinAza thAya che. A dareka kaSAyo 4 prakAranA che. te A pramANe - (1) anaMtAnubaMdhI kaSAya :- jenAthI anaMta saMsArano anubaMdha thAya te anaMtAnubaMdhI kaSAya. (ra) apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya:- jenA udayamAM alpa paNa paccakhANa na thaI zake te apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya. (3) pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya - jenA udayamAM alpa paccakhANa thaI zake paNa sarvasAvadyanA paccakhANa na thaI zake te pratyAkhyAnA varaNIya kaSAya. (4) saMjavalana kaSAya - je kaSAya cAritramAM aticAra lagADe te saMjvalana kaSAya. krodha mAna | mAyA | lobha anaMtAnubaMdhI | parvatanI phATa jevo | paththaranA | kaThaNa vAsanA | kiramajanA thAMbhalA jevo | mULa jevI raMga jevo apratyAkhyAnA-] pRthvInI phATa jevo | hADakAnA kAdavanA | varaNIya thAMbhalA jevo | | siMgaDA jevI raMga jevo pratyAkhyAnA- || retImAM rekhA lAkaDAnA | gomUtrikA jevI gADAnI maLInA varaNIya thAMbhalA jevo. raMga jevo saMjvalana pANImAM netaranI vAMsanI haLadaranA rekhA jevo soTI jevo chAla jevI raMga jevo kaSAya | gheTAnA jevo kaSAya kayA guNane keTalo samaya DhAMke ? Take ? anaMtAnubaMdhI samyakta mAvajIva apratyAkhyAnAvaraNIya | dezavirati 1 varSa pratyAkhyAnAvaraNIya | | sarvavirati 4 mAsa saMjvalana yathAkhyAta cAritra | 15 divasa kaI gati apAve ? narakagati tiryaMcagati manuSyagati devagati 16 kaSAyo ...57... Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyo 4 x 4 = 16 prakAranA che. te A pramANe - (1) anaMtAnubaMdhI krodha (2) anaMtAnubaMdhI mAna (3) anaMtAnubaMdhI mAyA (4) anaMtAnubaMdhI lobha (5) apratyAkhyAnAvaraNIya krodha (6) apratyAkhyAnAvaraNIya mAna (7) apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA (8) apratyAkhyAnAvaraNIya lobha (9) pratyAkhyAnAvaraNIya krodha (10) pratyAkhyAnAvaraNIya mAna (11) pratyAkhyAnAvaraNIya mAyA (12) pratyAkhyAnAvaraNIya lobha (13) saMjvalana krodha (14) saMjvalana mAna (15) saMjvalana mAyA (16) saMjvalana lobha * * * * * 2 ApaNA aMtarAtmAmAM ja vijaya tathA parAjaya rahelo che. zraddhA vinA kAryanI siddhi thatI nathI, jema bane tema thoDI jarUrIyAtothI calAvI letAM zIkho. veza paheravo sahela che paraMtu bhajavavo muzkela che. 2 saddaguruthI je prApta karI zakAya che te pustakothI prApta karI zakAtuM ' nathI. kevaLajJAna thayuM che evA vItarAga bhagavAnane paNa pUrvopArjita karma vaidavA paDe che, to tenAthI ochI bhUmikAmAM rahelA evI jIvone karma bhogavavA ja paDe temAM Azcarya zuM? koI paNa jAtanA duHkha ke roga kudaratI nathI, paraMtu manuSya pote ja gaphalatathI temane utpanna kare che. ...58... 16 kaSAyo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) agiyAramI chatrIzI 10 prakAranI pratisevAne jANanArA 10 prakAranA AlocanAnA doSone jANanArA 4 prakAranI vinayasamAdhine jANanArA 4 prakAranI zrutasamAdhine jANanArA 4 prakAranI tapasamAdhine jANanArA 4 prakAranI AcArasamAdhine jANanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo cha 10 prakAranI pratisevA ja pratisevA eTale doSonI sevanA. te 10 prakAre thAya che. te A pramANe(1) darSa pratisevanA :- doDavA, kUdavA vagerethI doSo sevavA te. (2) pramAda pratisevanA :- dArUpAna vagere pAMca prakAranA pramAdathI doSo sevavA te. (3) anAbhoga pratisevanA :- vismaraNa thavAthI doSo sevavA te. (4) Atura pratisevanA :- roga, bhUkha vagerethI doSo sevavA te. (5) Apatti pratisevanA H- dravya-kSetra-kALa-bhAva na maLavArUpa ApattithI doSo sevavA te. dravyathI Apatti prAsuka dravya na maLavuM. kSetrathI Apatti - vihAramAM AvatI Apatti. - kALathI Apatti - dukALa vageremAM AvatI Apatti. bhAvathI Apatti - glAnapaNAmAM AvatI Apatti. (6) zaMkita pratisevanA :- zuddha AhArAdimAM paNa je doSanI zaMkA rAkhe te doSa lAge. te zaMkita pratisevanA. (7) sahasAkAra pratisevanA :- acAnaka doSanuM sevana thavuM te. dA.ta. pahelA jaMtu na dekhAvAthI paga mUkavA jAya ane pachI jaMtu dekhAya tyAre pagane rokI na zake ane virAdhanA thAya te sahasAkAra pratisevanA. 10 prakAranI pratisevA ...59... Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) bhaya pratisevanA :- bhayathI doSo sevavA te. dA.ta. rAjAnA bhayathI rasto batAvavo, siMhanA bhayathI jhADa para caDhavuM vagere. (9) dveSa pratisevanA :- krodha vagere kaSAyothI doSo sevavA te. (10) vimarza pratisevanA :- nUtanadIkSita vagerenI 'zuM e jIvonI zraddhA kare che ke nahIM ?' evI parIkSA karavA mATe sacitta para gamana vagere kriyA karavI te. cha 10 prakAranA AlocanAnA doSo ja (1) AkaMpaIttA :- 'mane thoDuM prAyazcitta Ape' ema vicArIne vaiyAvaccathI pahelA AcAryane vazamAM karIne pachI AlocanA karavI te. (2) anumAnaIttA H- dhanya che je tapa kare che. huM tapa karI zakato nathI. mArI kyAM zakti che ? Apa mArI zakti jANo cho ?' Ama mIThA vacanothI AcAryane khuza karIne AlocanA karavI te, athavA AcAryanA svabhAvanuM anumAna karIne AlocanA karavI te. (3) jIM di. :- bIjAe potAnA je doSo joyA hoya teTalA AcAryane kahevA, prAyazcittanA bhayathI ke AcArya mAro aparAdha jANI jaze evA bhayathI bIjA doSo na kahevA te. (4) bAdara :- moTA moTA doSonI AlocanA karavI paNa nAnA nAnA doSonI AlocanA na karavI te. te ema samajato hoya ke AcArya ema mAnaze ke, je moTA doSonI AlocanA karato hoya te zuM nAnA doSonI AlocanA na kare ? avazya kare.' (5) sUkSma :- nAnA nAnA doSonI AlocanA karavI paNa moTA moTA doSonI AlocanA na karavI te. te ema samajato hoya ke AcArya ema mAnaze ke, je nAnA doSonI AlocanA karato hoya, te zuM moTA doSonI AlocanA na kare ? avazya kare.' (6) channa :- amuka aparAdhamAM zuM prAyazcitta Ave ? ema pUchI pote jAte ja prAyazcitta karavuM te, athavA eTaluM dhImethI bole ke AcArya paNa sAMbhaLe nahIM. ...O... 10 prakAranA AlocanAnA doSo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) zabdAkula :- pAkSika, cAturmAsika, sAMvatsarika prAyazcitta kALe ghaNA avAjamAM AlocanA karavI te, athavA evA moTA avAje bole ke AcArya barAbara samajI na zake, athavA bIjA paNa sAMbhaLe te rIte AlocanA karavI te. (8) bahujana :- eka AcArya pAse AlocanA karIne prAyazcitta laIne tenI zraddhA na karatA anya anya AcAryane prAyazcitta pUchavuM te. (9) avyakta :- je zrutathI ane paryAyathI avyakta hoya tenI pAse AlocanA karavI te. zrutathI avyakta eTale jeNe chedagraMthono abhyAsa na karyo hoya te. paryAyathI avyakta eTale jene dADhI-mUchanA vALa na AvyA hoya te. (10) tatsavI :- pote je doSa sevyo hoya te ja doSa sevanArA AcArya pAse prAyazcitta levuM te. te ema samajato hoya ke AcArya mArI samAna doSone sevatA hovAthI mane alpa prAyazcitta Apaze. cha 4 prakAranI vinayasamAdhi 2 (1) guru anuzAsana kare tyAre sAMbhaLavA Icche. (2) gurunuM anuzAsana sArI rIte samaje ane svIkAre. (3) AgamamAM kahela anuSThAna karavA vaDe AgamanI ArAdhanA kare. (4) 'huM vinIta chuM, huM susAdhu chuM.' evo potAno utkarSa na kare. cha 4 prakA2nI zrutasamAdhi ra (1) 'mane zrutajJAna maLaze'- ema vicArIne bhaNavuM. (ra) 'huM ekAgracittavALo thaIza' - ema vicArIne bhaNavuM. - (3) 'huM potAne jinazAsanamAM sthira karIza' - ema vicArIne bhaNavuM. (4) 'jinazAsanamAM sthira thayelo huM bIjAne jinazAsanamAM sthira karIza.' ema vicArIne bhaNavuM. cha 4 prakAranI tapasamAdhi 2 (1) Aloka mATe (labdhi vagere mATe) tapa na karavo. 4 prakAranI vinayasamAdhi, 4 prakAranI zrutasamAdhi ...61... Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) paraloka mATe (parabhavamAM badhI sukhasAmagrI vagere mATe) tapa na karavo. (3) yazakIrti-varNavAda mATe tapa na karavo. (4) mAtra nirjarA mATe tapa karavo. cha 4 prakAranI AcArasamAdhi 2 (1) Aloka mATe (mAna-sanmAna vagere mATe) AcAra na pALavA. (2) paraloka mATe (parabhavamAM badhI sukhasAmagrI vagere mATe) AcAra na pALavA. (3) yazakIrti-varNavAda mATe AcAra na pALavA. (4) bhagavAne batAvelA hetuo mATe ja AcAra pALavA. * ...6ra... * - jyAre jJAnI puruSo vRttiono (kaSAyo-viSayono) tyAga karavAnuM kahe che tyAre jIva 'be divasa pachI tyAgIza' ema kahe che, eTalAmAM zithilapaNAnA kAraNo maLe che ke 'Ano tyAga karavAthI to roga utpanna thaze, mATe AgaLa upara tyAgIza.' AvI rIte vRttio anAdikALathI jIvane chetare che ane jIva chetarAya che. dAkhalA tarIke koIno vIza varSano yuvAna putra marI jAya te vakhate tenA kuTuMbIone saMsAra khAro jhera lAge che. paraMtu bIje ja divase e vicAranuM bAhya vRttio vismaraNa karAve che ane 'e chokarAno chokaro che. te kAla savAre moTo thaze. jagatamAM ema thatuM ja Ave che, zuM karIe ?' AvA vicAra karAve che. paraMtu ema sphuraNa thAtuM nathI ke 'te putra marI gayo tema huM paNa marI jaIza, mATe have to samajIne vairAgya pAmI cAlyo jAuM to vadhAre sArUM.' 4 prakAranI AcArasamAdhi Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) tapa* (12) bAramI chatrIzI ) 10 prakAranI vaiyAvaccane sArI rIte prakAzita karanArA 10 prakAranA vinayane sArI rIte prakAzita karanArA 10 prakAranA dharmane sArI rIte prakAzita karanArA 6 prakAranA akathyane varjanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 10 prakAranI vaiyAvacca ja (1) AcAryanI vaiyAvacca. (2) upAdhyAyanI vaiyAvacca. tapasvInI vaiyAvacca. (4) zaikSaka (nUtana dIkSita) nI vaiyAvacca. (5) glAna (bImAra)nI vaiyAvacca. (6) sAdhunI vaiyAvacca. (7) manojJa (samAna sAmAcArIvALA sAdhu)nI vaiyAvacca. (8) caturvidha saMghanI vaiyAvacca. (9) kula (eka AcAryanI paraMparA) nI vaiyAvacca. (10) gaNa (kulono samudAya) nI vaiyAvacca. jI 10 prakArano vinaya ja (1) arihaMta :- vicaratAM tIrthakaro. (2) siddha - sarva karmono kSaya karI mokSamAM gayelA zuddha AtmAo. (3) caitya :- jinapratimA. (4) zrata :- sAmAyika vagere adhyayano. dharma :- cAritradharma. (6) sAdhuvarga - cAritradharono samUha. (7) AcArya :- 36 guNavALA mahAtmA. 10 prakAranI vaiyAvacca, 10 prakArano vinaya 63.. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) upAdhyAya - ra5 guNavALA mahAtmA. (9) pravacana - saMgha. (10) darzana - samyakta. A 10 nA bhakti, bahumAna, varNavAda, avarNavAdanAza ane AzAtanAtyAga karavA e vinaya che. jI 10 prakArano dharma ja (1) kSamA :- krodhano nigraha. (2) mArdava :- mAnano nigraha. (3) Arjava :- mAyAno nigraha. (4) mukti - lobhano nigraha. (5) tapa - IcchAnirodha. (6) saMyama :- prANIonI dayA. (7) satya :- sAcuM, hitakArI ane parimita vAkya bolavuM. (8) zauca :- AtmAnI vizuddhi. (9) akiMcanA:- nirgasthapaNuM, koI paNa vastu upara mamatva na rAkhavuM. (10) brahmacarya :- maithunanuM varjana. A 10 prakArano yatidharma che. jI 6 prakAranA akathya ja (1) akathya vastra, pAtrA, AhAra, pANI vagere. (2) gRhasthanuM vAsaNa. (3) palaMga. (4) gRhasthanI niSaghA beThaka (khurasI vagere). (5) snAna. (6) zobhA. A cha vastuo sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto mATe akathya che. * * * * * 64... 10 prakArano dharma, 6 prakAranA akathya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) teramI chatrIzI 10 prakAranI rucimAM hoMziyAra 12 aMgomAM hoMziyAra 12 upAMgomAM hoMziyAra ra prakAranI zikSAmAM hoMziyAra kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 10 prakAranI ruci ra (1) nisaruci - bhagavAne batAvelA padArthonI svayaM zraddhA karavI te nisargaruci. (2) upadezaci - bhagavAne batAvelA padArthonI bIjAnA upadezathI zraddhA karavI te upadezaruci. - (3) AzAruci - bhagavAnanI AjJAne mAnavI te AjJAruci. (4) sUtraruci - aMga-upAMga vagere zrutane mAnavuM te sUtraruci. (5) bIjaruci eka padathI aneka padone jANavA te bIjaruci. - (6) abhigamaruci - sUtrone arthathI jANavA te abhigamaruci. (7) vistAraruci - badhA bhAvone badhA pramANothI jANavA te vistAraruci. (8) kriyAruci samiti vageremAM upayoga rAkhavo te kriyAruci. (9) saMkSeparuci - cilAtIputranI jema saMkSepamAM tattvane jANavA te saMkSepaci. (10) dharmaruci - jinezvarabhagavAne kahelA dharmanI zraddhA karavI te dharmaruci. cha 12 aMgo ba - (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprajJami (6) jJAtAdharmakathA 10 prakAranI ruci, 12 aMgo (7) upAsakadazAMga (8) aMtakRdazAMga (9) anuttaropapAtikadazAMga (10) praznavyAkaraNa (11) vipAkasUtra (12) dRSTivAda ...65... Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI 12 upAMgo ja (1) papAtika (7) sUryaprajJapti (2) rAjapakSIya (8) kalpikA (3) jIvAjIvAbhigama (9) kalpAvataMsikA (4) prajJApanA (10) puSpikA (5) jaMbUDhIpaprajJapti (11) puSpacUlikA (6) caMdraprajJapti (12) vRSNidazAjI 2 prakAranI zikSA ja (1) grahaNazikSA- abhyAsarUpa zikSA (2) AsevanazikSA - AcaraNarUpa zikSA L nirayAvalikA | guNo ja pUjAya che, mAtra veSa ke vaya pUjAtA nathI. a jene dekhI AMkhamAM amI-prema Ave te pUrvajanmano snehI ane jene dekhI AMkhamAM khUna varase-dveSa utpanna thAya te pUrvajanmano virodhi samajavo. 3jo tamAre AkhI duniyAne vaza karavI hoya to paranA doSI sAmuM na juo, tenAmAM guNa hoya te grahaNa karI, hita ane miSTa vacana bolo tathA udAratAmAM vadhAro karatA raho. a jyAM sudhI zarIra svastha che tyAM sudhI tenAthI jeTalA sukRto thAya teTalA karI levA. . iMdhanathI agni tama thato nathI, tema viSayabhogothI tRpti thatI nathI. mATe saMtoSavRtti sevavI yogya che. 66.* 12 upAMgo, 2 prakAranI zikSA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) caudamI chatrIzI 11 zrAvakanI pratimAono sArI rIte upadeza ApanArA 12 zrAvakanA vratono sArI rIte upadeza ApanArA 13 kriyAsthAnono sArI rIte upadeza ApanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 11 zrAvakanI pratimAo R uttarottara pratimAomAM pUrva pUrva pratimAonA anuSThAno avazya karavAnA hoya che. (1) darzanapratimA :- temAM eka mAsa sudhI zuddha samyagdarzana dhAraNa karavuM. (2) vratapratimA :- temAM be mAsa sudhI vizuddha aNuvratonuM pAlana karavuM. sAmAyikapratimA H- temAM traNa mAsa sudhI dararoja zuddha sAmAyika karavuM. pauSadhapratimA :- temAM cAra mAsa sudhI AThama vagere parvadivase sArI rIte pauSadha karavo. (3) (4) (5) (6) (7) pratimApratimA H- temAM pAMca mAsa sudhI parvarAtrIe niSprakaMpa rahIne kAussagga karavo. brahmacaryapratimA H- temAM cha mAsa sudhI brahmacaryanuM pAlana karavuM. sacittavarjanapratimA :- temAM sAta mAsa sudhI prAsuka AhAra-pANI vAparavA. (8) AraMbhavarjanapratimA H- temAM ATha mAsa sudhI sAvadya AraMbhanuM varjana karavuM. (9) preSyavarjanapratimA H- temAM nava mAsa sudhI bIjA pAse paNa AraMbha na karAvavo. (10) uddiSTavarjanapratimA H- temAM dasa mAsa sudhI prAsuka evA paNa potAne uddezIne banAvela AhAra vagere vAparavA nahIM. (11) zramaNabhUtapratimA H- temAM agiyAra mAsa sudhI sAdhunI jema loca karIne pAtrA ane veSa dhAraNa karavo. 11 zrAvakanI pratimAo ...... Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI 12 zrAvakanA vrato ja (1) sthUla prANAtipAta viramaNa vrata - saMkalpapUrvaka niraparAdhI trasajIvone mana-vacana-kAyAthI haNavA nahIM-haNAvavA nahIM. (2) sthUla mRSAvAda viramaNa vrata:- kanyAlika vagere sthUla mRSAvAda na bolavuM. (3) sthUla adattAdAna viramaNa vrata - khAtara pADavuM vagere corI na karavI, bIjAe nahIM dIdhela na levuM. (4) sthUla maithuna viramaNa vrata:- svadArAmAM saMtoSa rAkhavo ke padArAno tyAga karavo. (5) sthUla parigraha viramaNa vrata:- dhana-dhAnya vagere parigrahanuM parimANa karavuM. e. (7) (6) diziparimANa vrata - badhI dizAonI maryAdA karavI. bhogapabhoga viramaNa vrata - mahAvigaIono tyAga karavo, vigaIo vagerenI saMkhyA nakkI karavI, 15 karmAdAna varjavA. (8) anarthadaMDa viramaNa vrata - anarthadaMDa (binajarUrI pApo) varjavo. (9) sAmAyika vrata :- sAmAyika karavuM. (10) dezAvaLAzikavrata :- badhA vratono saMkSepa karavo. (11) pauSadhadrata - yathAzakti dezapauSadha ane sarvapauSadha karavA. (12) atithivibhAgavataH-bhaktithI sAdhuone zuddha AhAra vagere vahorAvavA. jI 13 kriyAsthAno ja arthakriyA :- kAraNe thatI kriyA. saMyamanirvAha na thAya tevA prasaMge athavA glAna vagerene kAraNe, ema potAnI mATe ke bIjAnI mATe doSita AhAra vagere levA vagere rUpa virAdhanA karavI te. anarthakriyA - vinA kAraNe thatI kriyA. vinA kAraNe virAdhanA karavI te. (3) hiMsAkriyA - prANIono vadha karavArUpa kriyA. deva, guru ke saMghanA zatruonI hiMsA karavI te, athavA sarpa vagerene eNe hA, haNe 68.. 12 zrAvakanA vrato, 13 kriyAsthAno Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke haNaze, ema teonI traNa kALa saMbaMdhI hiMsA mATe daMDa karavo, mAra mAravo te. akasmakriyA :- acAnaka thatI kriyA. koI bIjAne haNavA mATe bANa vagere zastra pheMkavA chatAM anyano ghAta thAya te. dRSTikI kriyA :- dRSTinA bhramathI thatI kriyA. mitra chatAM zatru samajIne ke cora na hoya tene cora samajIne haNavo vagere. (6) mRSAkriyA :- jUThuM bolavArUpa kriyA. potAnI mATe ke svajana mATe jUThuM bolavuM te. . adatakriyA :- corI karavArUpa kriyA. potAnI mATe ke svajana mATe svAmIadatta, jIvaadatta, tIrthakaraadatta ane guruadatta e cAra prakAranuM adatta grahaNa karavuM te. adhyAtmakriyA :- cittane kaluSita karavArUpa kriyA. koMkaNa dezanA sAdhunI jema ciMtavavuM te, athavA koI kaMI kahe nahIM to paNa pote hRdayamAM krodha-mAna-mAyA-lobhathI duHkhI thAya te potAnA AtmAmAM thatI kriyA. - ' (9) mAnakriyA :- ahaMkAra karavArUpa kriyA. pote jAti, kuLa vagereno mada karIne bIjAnuM apamAna karavuM te. (10) amitrakriyA - mitradveSarUpa yiA. mAtA-pitA-svajana vagerene alpa aparAdha chatAM mAravuM, tiraskAra karavo, bALavA vagere rUpa sakhata daMDa karavo te. (11) mAyAkriyA :- cittanI kuTilatAvALI kriyA. (12) lobhakriyA - AsaktirUpa kriyA. lobhathI azuddha AhArAdi grahaNa karavA te, athavA pApAraMbhamAM ke strIbhogamAM Asakta jIva potAnI rakSA mATe bIjA jIvone mAre, haNe, bAMdhe vagere kare te. (13) IryApathikIkriyA - vItarAgIne thatI mAtra yogarUpa hetuvALI kriyA. temAM pahelA samaye karma baMdhAya, bIjA samaye karma bhogavAya ane trIjA samaye karmanI nirjarA thAya. 13 kriyAsthAno ...69... Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) (3) (15) paMdaramI chatrIzI 12 upayogane jANanArA 10 prakAranA prAyazcitta ApavAmAM hoMziyAra 14 prakAranA upakaraNane dhAraNa karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 12 upayoga 2 12 upayoga 5 jJAna, 3 ajJAna ane 4 darzana. 5 jJAna - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevaLajJAna. 3 ajJAna - matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaMgajJAna. 4 darzana - cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaLadarzana. 5 jJAna ane 3 ajJAna = 8 sAkAropayoga. darzana = 4 anAkAropayoga. vastuno vizeSa bodha te jJAna. samyagdaSTinA vizeSa bodhane jJAna kahevAya che. = mithyATaSTinA vizeSa bodhane ajJAna kahevAya che. vastuno sAmAnya bodha te darzana. pAMca jJAnanuM svarUpa AgaLa (pAnA naM.128 thI 132 upara) batAvAze. traNa ajJAnanuM svarUpa A pramANe che (1) matiajJAna :- mithyAdaSTine pAMca Indriyo ane manathI thato vizeSa bodha te matiajJAna. ...90... zruta ajJAna :- mithyAdaSTine zrutanA AlaMbanathI thato vizeSa bodha te zrutaajJAna. vibhaMgajJAna :- mithyASTine thato amuka maryAdAmAM rahelA rUpI padArthono vizeSa bodha te vibhaMgajJAna. cAra darzananuM svarUpa A pramANe che (1) cakSudarzana :- AMkhathI thato sAmAnya bodha te cakSudarzana. 12 upayoga Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) acakSudarzana :- AMkha sivAyanI cAra Indriyo ane manathI thato sAmAnya bodha te acakSudarzana. (3) avadhidarzana :- amuka maryAdAmAM rahelA rUpI padArthono sAkSAt sAmAnya bodha te avadhidarzana. (4) kevaLadarzana :- lokAlokanA sarva padArthono sAmAnya bodha te kevaLadarzana. cha 10 prakAranA prAyazcitta ra (1) Alocana :- guru samakSa aparAdhone pragaTa karavA te Alocana. (2) pratikramaNa pratikramaNa H- doSo pharI na sevavAnA bhAvapUrvaka micchAmidukkaDaM ApavuM te pratikramaNa. (3) tadbhaya :- jemAM Alocana ane pratikramaNa banne hoya te tadubhaya. (4) viveka : - azuddha AhAra vagereno tyAga karavo te viveka. (5) vyutsarga :- kAussagga karavo te vyutsarga. (6) tapa :- nivi vagere cha mAsa sudhIno tapa karavo te. (7) cheda :- amuka cAritraparyAyano cheda karavo te cheda. (c) (9) mUla :- samasta cAritraparyAyano cheda karI pharI mahAvratonuM AropaNa karavuM te mUla. anavasthApya H- viziSTa tapa na kare tyAM sudhI aparAdhIne vrata ane veSamAM rokI rAkhavAmAM Ave, viziSTa tapa pUrNa thatAM vratonI upasthApanA karAya te anavasthApya. (10) pArAMcita :- jaghanyathI 6 mahinA ane utkRSTathI 12 varSa sudhI apragaTa liMga dhAraNa karavApUrvaka, jinakalpInI jema AcArapUrvaka bahAra rahIne, vipula tapa karavApUrvaka aparAdhanuM je prAyazcitta karAya ane vizuddha thayA pachI ja pharI dIkSA apAya te pArAMcita. cha 14 prakA2nA upakaraNo 2 (1) muhapatti. (2) rajoharaNa. 10 prakAranA prAyazcitta ...71... Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3-5) 3 kapaDA (1 Unano kapaDo, ra sUtaranA kapaDA). (6-12) 7 pAtrAnA upakaraNo (pAtrA, jhoDI, paDalA, rajastrANa, gucchA, puMjaNI, pAtrAsana). (13) mAtraka. (14) colapaTTo. 0 jema zaMkara eka vakhata grahaNa kareluM viSa hajI sudhI paNa choDatA nathI, kAcabo pote dhAraNa karelI pRthvIne mUkI deto nathI, samudra paNa durvaka vaDavAgnine vadana karyA kare che, tema puNyavAna puruSa pote AdareluM satkArya moTA viMI AvavA chatAM paNa choDatA nathI. a meghanI garjanA, bhavitavyatA, strIcaritra, meghanuM varasavuM ane janma maraNa-ATalA vAnA daiva paNa jANato nathI, to manuSyanI zI visAta? vairI, vahi (agni), vyAdhi, vAda ane vyasana e pAMca vakAra jo vadhe to moTuM nukasAna kare. a deva-gurunI pUjA, dayA, dAna, tIrthayAtrA, tapa, japa, satazAstranuM zravaNa ane paropakAra - e ATha manuSyajanmanA phaLo che. kaThora ane niSphara manuSya paNa mRdutAthI vaza thAya che. juo ! kaThora evA dAMta mRdutAvALI jIbhanI sevA kare che, kaThaNa padArtho cAvIne teNIne Ape che. n je vastu vikAsanA paMthe laI janArI che te ja vastu UlaTI thAya to nIce paNa laI jAya che. ...7ra... 14 prakAranA upakaraNo Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) soLamI chatrIzI 12 prakAranA tapamAM haMmezA udyamavALA 12 prakAranI sAdhunI pratimAmAM haMmezA udyamavALA 12 prakAranI bhAvanAmAM haMmezA udyamavALA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 12 prakAranA tapa bhai 6 prakArano bAhyatapa :- (1) anazana, (2) UNodarI (3) vRttisaMkSepa, (4) rasatyAga, (5) kAyakleza, (6) saMlInatA. 6 prakArano atyaMtara tapa :- (1) prAyazcitta, (2) vinaya, (3) vaiyAvacca, (4) svAdhyAya, (5) dhyAna, (6) kAussagga. 12 prakArano tapa pUrve (pAnA naM.3-4 upara) pahelI chatrIzImAM batAvela che. cha 12 prakAranI sAdhunI pratimA ra saMghayaNa - dhRtithI yukta, mahAsattvazALI, bhAvitAtmA, guruthI anujJAta sAdhu A pratimAo svIkAre. gacchamAM rahIne teNe jaghanyathI navamA pUrvanI trIjI vastu sudhInuM jJAna meLavyuM hoya ane utkRSTathI nyUna dasa pUrva sudhInuM jJAna meLavyuM hoya. teNe zarIranI ciMtA choDI hoya. jinakalpInI jema te upasargone sahana karanAro hoya. te eSaNAnA abhigraha svIkAranAro hoya. tenuM bhojana alepakRta hoya. (1) ekamAsikI pratimA H- gacchamAMthI nIkaLIne A pratimA svIkAre. temAM bhojananI 1 dattI hoya ane pANInI 1 dattI hoya. jyAM sUryAsta thAya tyAMthI 1 DagaluM paNa na cAle. eka gAmamAM eka rAta rahe. jo loko na jANe to eka gAmamAM eka ke be rAta rahe. duSTa hAthI vagerenA bhayathI eka DagaluM paNa anya mArge sarake nahIM. A niyamonuM pAlana karato 1 mAsa sudhI vicare. pachI gacchamAM Ave. 12 prakAranA tapa ...93... Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) dvimAsikI pratimA :- uparanI jema. bhojananI ra dattI hoya, pANInI ra dattI hoya. 2 mAsa sudhI A pratimA pALe. trimAsikI pratimA :- uparanI jema. bhojananI 3 datI hoya, pANInI 3 datI hoya. 3 mAsa sudhI A pratimA pALe. caturmAsikI pratimA :- uparanI jema. bhojananI 4 dattI hoya, pANInI 4 dattI hoya. 4 mAsa sudhI A pratimA pALe. (5) paMcamAsikI pratimA :- uparanI jema. bhojananI 5 dattI hoya, pANInI 5 dattI hoya. 5 mAsa sudhI A pratimA pALe. pathyAsika pratimA :- uparanI jema. bhojananI 6 dattI hoya, pANInI 6 dattI hoya. 6 mAsa sudhI A pratimA pALe. saptamAsikI pratimA :- uparanI jema. bhojananI 7 datI hoya, pANInI 7 datI hoya. cha mAsa sudhI A pratimA pALe. (8) pahelI sAta rAtadivasanI pratimA :- temAM cauvihAra cothane pAraNe cauvihAra cotha kare. pAraNe AyaMbila kare. dattIno niyama nathI. te catto sUve, paDakhe sUve ke kAussagnamAM rahe. te kaMpyA vinA devatA vagerenA upasargone sahana kare che. (9) bIjI sAta rAtadivasanI pratimA :- uparanI jema. te gAmanI bahAra kare. te utkaTuka AsanamAM rahe, vAMkA kASThanI jema rahe ke daMDanI jema lAMbo thaIne rahe. (10) trIjI sAta rAtadivasanI pratimA - uparanI jema. te godovikAsanamAM rahe, vIrAsana (siMhAsana para beThelAnuM siMhAsana kADhyA pachI te ja rIte beThA rahevuM te vIrAsana) mAM rahe ke AMbAnI jema kunja tarIke rahe. (11) ahorAtrIkI pratimA :- cauvihAra chaTha kare. gAma-nagaranI bahAra hAtha lAMbA rAkhIne (kAussaga mudrAmAM) Ubho rahe. (12) ekarAtrIkI pratimA :- cauvihAra aThama kare. sthAnanI bahAra rahe. AgaLano bhAga kaMIka namAvIne animeSa nayanapUrvaka ekadaSTivALo 12 prakAranI sAdhunI pratimA ...74... Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha 12 prakAranI bhAvanA 2 (1) anitya bhAvanA :- dhana, svajana, ghara, zarIra, AyuSya, rUpa, yuvAnI, sukha, prabhutva vagere badhuM anitya che, kAyama rahenAruM nathI, ema bhAvavuM te. rahe. A pratimA pALatAM sAdhune avadhijJAna, mana:paryavajJAna ke kevaLajJAna utpanna thAya. (2) azaraNa bhAvanA :- pitA, mAtA, bhAI, patnI, putra, hAthI, ghoDA, karoDo subhaTo zaraNarUpa nathI, mRtyu temanI vaccethI paNa raMkanI jema azaraNa evA jIvane laI jAya che, ema bhAvavuM te. (3) saMsAra bhAvanA :- anya anya zarIra, jAti, gati, saMbaMdha, veda, vayanA parAvartanathI saMsArarUpI raMgamaMDapamAM jIva naTanI jema nATaka kare che, ema bhAvavuM te. (4) ekatva bhAvanA :- duHkha, sukha, janma, maraNa, baMdha, mokSa vagere ekalA jIvanA thAya che, tethI svajanone viSe pratibaMdha (rAga) na karavo, ema bhAvavuM te. (5) anyatva bhAvanA :- A zarIra anya che ane A jIva anya che, mATe duHkhanA ghara samAna A zarIra para mamatva na karavuM, ema bhAvavuM te. (6) azuci bhAvanA :- maLa, mUtra, lohI, carabI, mAMsa, pitta, AMtaraDA, hADakA vagerethI bharelA durgaMdhI zarIrane paNa jIva zuddha mAne che, ema bhAvavuM te. (7) (8) Asrava bhAvanA :- mithyAtva, pramAda, avirati, kaSAya, yoga rUpI Asravo rUpa dvAro vaDe karmo rUpI pANIthI AtmA rUpI taLAva bharAya che, ema bhAvavuM te. saMvarabhAvanA :- samyaktva, apramAda, virati, akaSAya, gupti rUpI daDha daravAjA vaDe AsravadvArone DhAMkIne AtmArUpI taLAvamAM AvatuM karmorUpI pANI aTake che, ema bhAvavuM te. 12 prakAranI bhAvanA ...75... Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) nirjarAbhAvanA :- navA karmo rUpI pANInA Agamanane aTakAvyA pachI pUrve karelA pAporUpI kAdavamAMthI bAra prakAranA tArUpI tApathI jIvano chUTakAro thAya che, ema bhAvavuM te. (10) dharmabhAvanA :- koI dharmamAM kriyA che paNa dayA nathI, koI dharmamAM dayA che paNa nirmaLa samatA nathI, samatA-dayA-kriyAthI yukta evo jainadharma jayavaMto che, ema bhAvavuM te. (11) lokasvabhAvabhAvanA :- jyAM pUrve lAkho yonimAM anaMtIvAra jIva bhamyo te lokasvarUpane ciMtavavuM te. (12) bodhidurlabhabhAvanA - pharIthI bodhI maLe ke na paNa maLe, mATe ahiM bodhi pAmIne dharmamAM udyama karavo, ema bhAvavuM te. a maMdatAvALA vicAro maMda pariNAmone ja pedA kare che. vicAranA pramANamAM ja kAryanI siddhi thAya che. zraddhAnA pramANamAM ja phaLanI prApti thAya che. juo ! atyaMta garamI loDhAne pIgaLAvI nAMkhe che. vIjaLInuM baLa kaThaNamAM, kaThaNa hIrAne paNa ogALI nAMkhe che. tema eka daDha nizcaya, majabUta manobaLa ke ajeya uddezathI manuSya saphaLatA meLavI zake che. 2 vakhata vagaranuM ane jarUra vagaranuM je bola bola karavuM te paNa eka jAtanuM dUSaNa che. bhakti, zraddhA ane vizvAsathI bhagavAna paNa vaza thAya che, to mANaso ke anya devo vaza thAya temAM to Azcarya zuM ? a ahaMkAra e jJAnano AgaLIyo che. ahaMkAra gayo ke khajAno khullo thayo samajavo. 12 prakAranI bhAvanA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) sattaramI chabIzI) 14 guNaThANAomAM hoMziyAra 14 pratirUpa vagere guNovALA 8 sUkSmono upadeza ApanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 14 guNaThANA ja (1) mithyAdaSTi guNaThANuM - bhagavAne kahelA jIvAdi padArthonI zraddhA na karavI, khoTI zraddhA karavI, viparIta prarUpaNA karavI, zaMkA karavI, anAdara karavo te mithyAtva. te jenAmAM hoya te mithyASTi. tenuM guNaThANuM te mithyAdaSTi guNaThANuM. sAsvAdana samyagdaSTi guNaThANuM - upazamasamyatvathI paDIne mithyAtve janArAne anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya thayo hoya paNa mithyAtvamohanIyano udaya na thayo hoya tyAre te samyattvanA kaMIka svAdane anubhavato hovAthI tene jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTathI 6 AvalikA sudhI sAsvAdana samyagdaSTi guNaThANuM hoya. samyamithyASTi guNaThANuM - jema goLa ane dahIMnuM mathana karavA para mizra thaI jAya che tema banne dRSTivALA jIvanuM guNaThANuM te samyamithyAdRSTi guNaThANuM (mizra guNaThANuM). tene jinezvara bhagavaMte kahelA tattvo upara zraddhA ke AzraddhA hotI nathI. aviratisamyagdaSTi guNaThANuM - traNa prakAramAMthI eka prakAranuM samyakatva hoya paNa apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyamohanIyakarmanA udayathI alpa paNa viratine svIkArI na zake te aviratisamyagdaSTi. tenuM guNaThANuM te aviratisamyagdaSTi guNaThANuM. (5) dezavirati guNaThANuM - dezathI viratine svIkAre paNa pratyAkhyAnA varaNIya kaSAyamohanIyakarmanA udayathI sarvathI viratine svIkArI na zake te dezavirati. tenuM guNaThANuM te dezavirati guNaThANuM. 14 guNaThANA ...77... Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) pramattasaMyata guNaThANuM - sarvasAvadyayogonA paccakhANa karyA hovAthI saMyata hoya, paNa vikathA, kaSAya, nidrA, zabdAdi viSayomAM rata hoya. tethI te pramattasaMyata. tenuM guNaThANuM te pramattasaMyata guNaThANuM. (7) apramattasaMyata guNaThANuM - pramAda vinAno saMyata te apramattasaMyata. tenuM guNaThANuM te apramattasayata guNaThANuM. apUrvakaraNa guNaThANuM - sthitighAta, rasaghAta, apUrva sthitibaMdha, guNazreNi, guNasaMkrama - A pAMca apUrva vastuo jyAM kare te apUrvakaraNa guNaThANuM. A guNaThANe eka samayavartI jIvo paNa paraspara vizuddhithI nivRtta thAya che eTale ke bhinna bhinna vizuddhivALA hoya che, mATe A guNaThANAne nivRtti guNaThANuM paNa kahevAya che. anivRtti bAdarabhaMparAya guNaThANuM - A guNaThANAnA koI paNa eka samayavartI jIvo paraspara vizuddhithI nivRtta thatAM nathI, eTale ke ekasarakhI vizuddhivALA hoya che. saMparAya eTale kaSAya. A guNaThANe bAdara kaSAyono udaya hoya che. tethI A guNaThANAne anivRtti bAdarasaparAya guNaThANuM kahevAya che. (10) sUmasaMparAya guNaThANuM - sUkSma lobhakaSAyanA udayavALA jIvonuM guNaThANuM te sUkSmasaMparAya guNaThANuM. (11) upazAMtamohavItarAgachadhastha guNaThANuM - mohanIyakarma sarvathA upazAMta thaI javAthI vItarAgapaNuM prApta thayuM che. paNa jJAnAvaraNadarzanAvaraNa karmonA udayane lIdhe hajI chavasthapaNuM che. tevA jIvanuM guNaThANuM te upazAMtamohavItarAgachadmastha guNaThANuM. (12) kSINamoDavItarAgachaghastha guNaThANuM - mohanIyakarmano sarvathA kSaya thaI javAthI vItarAgapaNuM prApta thayuM che. paNa jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa karmonA udayane lIdhe hajI chadmasthapaNuM che. tevA jIvanuM guNaThANuM te kSINamohavItarAgachabastha guNaThANuM. (13) sayogIkevaLI guNaThANuM - cAra ghAtI karmono kSayathI kevaLajJAna ...78... 14 guNaThANA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLadarzana prApta thayuM che. traNe yogo varte che. tevA jIvanuM guNaThANuM te sayogIkevaLI guNaThANuM. (14) ayogIkevaLI guNaThANuM :- kevaLajJAna-kevaLadarzana che. traNamAMthI eka paNa yoga nathI. ayogI evA kevaLInuM guNaThANuM te ayogI kevaLI guNaThANuM. cha 14 pratirUpa vagere guNo ra pratirUpa : - tIrthaMkara vagere jevA suMdara. (1) (2) tejasvI :- kAMtivALA. (3) yugapradhAnaAgama :- vartamAnakALe vartatAM sarva zAstranA pAragAmI, athavA anya lokonI apekSAe sarvathI vizeSa jJAnavAna. (4) madhuravAkya :- mIThA vacana bolanArA. (5) gaMbhIra HjANI na zake. atuccha hRdayavALA hoya ke jethI bIjA tenA hRdayane (6) dhRtimAna : saMtoSavALA, niSvakaMpa cittavALA. (7)upadezamAM tatpara :- bhavya jIvone upadeza ApavAmAM tatpara. aparisrAvI: - bIjAnI guptavAto anyane na kahe. (8) (9) saumya H - darzanamAtrathI AhlAda karanArA. (10) saMgrahazIla :- ziSya vagere mATe vastra, pAtrA, pustaka vagereno saMgraha karavAmAM tatpara. (11) abhigrahamati :- dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI abhigrahane dhAraNa karavAnI buddhivALA hoya. bahu na bole. (12) avikatthana : (13) acapala :- sthira bhAvavALA hoya, caMcaLa pariNAmavALA na hoya. (14) prazAMtahRdaya :- krodha vagerethI rahita cittavALA hoya, eTale ke zAMtamUrti hoya. 14 pratirUpa vagere guNo ***60*** Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) cha 8 sUmo ja (1) snehasUma :- jhAkaLa, barapha, dhUmmasa, karA, ghAsa vagerenA agra bhAga upara jamInamAMthI AvIne rahelA pANInA TIpA. (2) puSpasUkSma :- vaDanA puSpo, udumbaranA puSpo. (3) prANasUkSama :- kaMthavA. uniMgasUma :- kIDInA nagarA. panakasUma :- pAMca varNavALI nigoda. bIjabhUmi - zAli (DAMgara) vagere bIjanA mukhanA mULamAM (mukhanA mukhya bhAgamAM) kaNa hoya che te. haritasUkSma :- pRthvInA jevA ja varNavALI atyaMta navI UgelI vanaspati. (8) aMDasUma :- mAkhI, kIDI, garoLI, bAmaNa (trasajIva), kAciMDo vagerenA IMDA. (6) (7) * * * a duHkhI avasthAmAM potAnA karatA vadhAre duHkhIonI sthitino vicAra karatA potAnA duHkhano bhAra ghaNo ocho thaI jaze. 2. nadI kAMThe besI rahI pANInA UMDANano hisAba gaNyA kare te kadI sAme pAra jaI zakato nathI parAjaya zuM che ? e eka prakAranuM zikSaNa che. sArI sthiti tarapha javAnuM te paheluM pagathiyuM che. 3 namratA e mahattA prAptinI nIsaraNI che. a jene mokSanI IcchA hoya teNe saddaguru zodhavA, kemake sara vinA mokSaprApti thAya, e vAta spote paNa banavA joga nathI 8 sUkSmo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((18) aDhAramI chabIzI) 15 prakAranA yogone kahe 15 prakAranI saMjJAone kahe 3 gAravono tyAga kare 3 zalyone varSe kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 15 prakAranA yoga ja * 4 prakAranA manoyoga - (1) satya manoyoga :- jIva che, sadasat che, dehamAtravyApI che vagere vastunA sAcA svarUpane vicAravuM te satya manoyoga. (2) asatya manoyoga :- jIva nathI, jIva sarvavyApI che vagere vastunA sAcA svarUpathI viparIta vicAravuM te asatya manoyoga. satyAsatya manoyoga :- ghava, khadira, palAza, azoka vagere vRkSovALA vana mATe A azokavana che ema vicAravuM te satyAsatya manoyoga. (4) asatyaamRSA manoyoga :- "he devadatta ! ghaDo lAva, dharma kara." vagere AmaMtraNa, samajAvavA vagere rUpa vicAravuM te asatyaamRSA manoyoga. * 4 prakAranA vacanayoga - (1) satya vacanayoga :- jIva che, sadasat che, dehamAtravyApI che vagere vastunA sAcA svarUpane kahevuM te satya vacanayoga. (2) asatya vacanayoga :- jIva nathI, jIva sarvavyApI che vagere vastunA sAcA svarUpathI viparIta kahevuM te asatya vacanayoga. satyAsatya vacanayoga :- ghava, khadira, palAza, azoka vagere vRkSovALA vana mATe A azokavana che ema kahevuM te satyAsatya vacanayoga. 15 prakAranA yoga 81.. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) asatyaamRSA vacanayoga :- 'he devadatta ! ghaDo lAva, dharma kara.' vagere AmaMtraNa, samajAvavA vagere rUpa kahevuM te asatyaamRSA vacanayoga. 0 7 prakAranA kAyayoga : (1) audArika kAyayoga :- audArika zarIrathI thatI pravRtti te audArika kAyayoga. (2) audArikamizra kAyayoga :- manuSyo ane tiryaMcone utpattinA prathama samayathI audArika zarIra pUrNa na thAya tyAM sudhI audArika ane kAryaNa zarIronI bhegI pravRtti te audArikamizra kAyayoga. (3) vaikriya kAyayoga H- vaikriya zarIrathI thatI pravRtti te vaikriya kAyayoga. (4) vaikriyamizra kAyayoga :- devatA ane nArakIne utpattinA prathama samayathI vaikriya zarIra pUrNa na thAya tyAM sudhI vaikriya ane kAryaNa zarIronI bhegI pravRtti te vaikriyamizra kAyayoga. (5) AhAraka kAyayoga :- AhAraka zarIrathI thatI pravRtti te AhAraka kAyayoga. (6) AhArakamizra kAyayoga :- AhAraka zarIra karanArA 14 pUrvadhara munibhagavaMtone AhAraka zarIra pUrNa na thAya tyAM sudhI AhAraka ane audArika zarIronI bhegI pravRtti te AhArakamizra kAyayoga. (7) kArmaNa kAyayoga :- tejasa-kArmaNa zarIrothI thatI pravRtti te kAryaNa .kAyayoga. cha 15 prakAranI saMjJA ra (1) AhArasaMzA :- khAvuM te. te kSudhAvedanIya karmanA udayathI thAya che. jala vagere AhArane grahaNa karanArA ghAsanI jema. (2) bhayasaMjJA :- bhaya pAmavo te. te bhayamohanIya karmanA udayathI thAya che. saMkocinI velaDInI jema. : (3) maithunasaMjJA maithuna sevavuM te. te vedamohanIya karmanA udayathI thAya che. caMpaka, tilaka, azoka vagerenI jema. 15 prakAranI saMjJA ...82... Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) parigrahasaMzA : - badhuM bheguM karavuM ane tenI upara mUrchA karavI te. te lobhamohanIya karmanA udayathI thAya che. tAMtaNAthI vADane vIMTanArI velaDInI jema. (5) krodhasaMzA :- gusso karavo te. te krodhamohanIya karmanA udayathI thAya che. kUvAmAMthI kheMcanArA tarapha doDanArA pAradanI jema. (6) mAnasaMjJA :- abhimAna karavuM te. te mAnamohanIya karmanA udayathI thAya che. huMkArA karatAM kokanada(rAtA kamaLa)nA kaMdanI jema. (7) mAyAsaMzA H- mAyA karavI te. te mAyAmohanIya karmanA udayathI thAya che. pAMdaDAthI phaLone DhAMkanArI cIbhaDInI velaDInI jema. lobhasaMjJA :- lobha karavo te. te lobhamohanIya karmanA udayathI thAya che. nidhAnane mULIyAthI vIMTanArA bilvapalAza vagerenI jema. oghasaMjJA :- te jJAnanA upayogarUpa che. janArA lokonA mArgane varjanArI ane vADa vagere upara caDhanArI velaDInI jema. (10) lokasaMjJA :- te darzananA upayogarUpa che. sUryodayathI vikasatAM kamaLa vagerenI jema. (8) (9) (11) sukhasaMjJA te sAtAnA anubhavarUpa che. te asAtAnA anubhavarUpa che. (12) duHkhasaMjJA : (13) mohasaMzA :- te mithyAdarzanarUpa che. sUrya tarapha hAtha joDanArI auSadhinI jema. (14) vicikitsAsaMjJA :- te mananA DAmADoLapaNA (caMcaLatA) rUpa che. azucinA sparzathI ke daSTidoSathI murajhAI janArI velaDInI jema. (15) zokasaMjJA :- zoka karavo te. te zokamohanIyakarmanA udayathI thAya che. AMsuM pADanArI raDatI velaDInI jema. (1) - 0 3 prakAranA gAravo ja RddhigArava :- 'mArA vastra-pAtrA-Asana-upakaraNa suMdara che, A mAro vaibhava che, huM ghaNA lokono netA chuM.' - e pramANe gaurava karavo te RddhigArava. 3 prakAranA gAravo ...<3... Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) rasagArava :- arasa, virasa, lUkhA, svAbhAvika rIte maLelA AhArane na Icchavo, sArA ane snigdha AhArane mAMgavo te rasagArava. sAtAgArava :- zarIranI zuzruSA karavI, zayana-Asana-vAhanano vAraMvAra upayoga karavo, duHkhane sahana na karavuM te sAtAgArava. jI 3 prakAranA zalyo ja (1) mAyAzalya :- mAyA, prapaMca, kapaTa vagere karavA te. (2) niyANazalya - tapanA phaLarUpe bhautika vastunI AzaMsArUpa niyANuM karavuM te. (3) mithyAdarzanazalya - jinezvara bhagavAnanA vacana para zraddhA na karavI te. a eka pitAe potAnA putrane nIcenI zIkhAmaNo aMta vakhate ApelI (1) sarvane priya thavuM. (2) kadi paNa parAdhIna thavuM nahIM (3) lekhita patra vinA levaDa-devaDano vyavahAra karavo nahIM (4) hIna jAtanuM RNa levuM nahIM (5) sabhAmAM juThI vAta karavI nahIM (6) jyAM Adara na hoya tyAM bolavuM nahIM. (7) anItithI aMgabaLano upayoga karavo nahIM. (8) ghaNuM anna khAvuM nahIM, tema ghaNI nidrA levI nahIM. (9) potAnI kIrti potAne moDhe karavI nahIM sAcAmAM sAcuM DahApaNa daDha saMkalpamAM raheluM che. * 84., 3 prakAranA zalyo Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) ogaNIsamI chatrIzI 16 prakAranA udgamanA doSothI rahita AhAra vAparanArA 16 prakAranA utpAdananA doSothI rahita AhAra vAparanArA 4 prakAranA abhigrahamAM nirata kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 16 prakAranA udgamanA doSo ra (1) AdhAkarma :- cha kAyanI virAdhanA karIne sAdhu mATe azana vagere karavA te AdhAkarma. tha (2) auddezika :- je gRhasthe potAnI mATe karyuM hoya ane pachI sAdhune uddezIne juduM karAya te auddezika. te 3 prakAre che - (i) jene je rIte juduM karyuM hoya tene te ja rIte yAvadarthika vagere cAra mATe rAkhavuM te uddiSTaauddezika. (ii) judA karAyelA krUra vagerene dahI vagerenI sAthe ke zAka vagerenI sAthe jIvavirAdhanA vinA saMskArAya te kRtaauddezika. (iii) judA karAyelA AhArane jIvavirAdhanApUrvaka saMskArAya te karmaaudezika. A traNenA darekanA 4 prakAra che - yAvadarthiko (badhA) mATe saMkalpeluM hoya te uddeza. (i) (ii) pAkhaMDio mATe saMkalpeluM hoya te samuddeza. (iii) zramaNo (bauddha sAdhuo vagere) mATe saMkalpeluM hoya te Adeza. (iv) nigrantho (jaina sAdhuo) mATe saMkalpeluM hoya te samAdeza. Ama auddezikanA 3 4 4 12 bheda thAya che. (3) pUtikarma :- udgamanA doSathI duSTa AhAranA saMgathI zuddha AhAra = paNa apavitra bane te pUtikarma. (4) mizra :bannenI mATe rAMdhavuM te mizra. gRhasthe pahelAthI potAnI mATe ane sAdhu bhagavaMto mATe 16 prakAranA udgamanA doSo ...85... Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6). (5) sthApanA :- sAdhu mATe gRhastha sthApIne rAkhavuM te sthApanA. prAkRtikA:- sAdhu AvavAnA che athavA javAnA che ema jANIne gRhasthe potAnI mATe paNa AhAra vagere pahelA ke pachI banAvavA te prAkRtikA. (7) prAduSkaraNa :- aMdhArAmAM rahela vastu sAdhu mATe dIvA vagerethI prakAzita karavI ke bahAra prakAzamAM lAvavI te prAduSkaraNa. (8) kriIta :- sAdhu mATe potAnA ke bIjAnA dravyathI kharIdavuM te krIta. (9) prAmItya:- sAdhu mATe gRhastha uchInuM lAvIne vahorAvavuM te prAmItya. (10) parAvartita :- sAdhu mATe gRhastha parAvartana (vastunI adalAbadalI) karIne vahorAvavuM te parAvartita. (11) abhyAhata :- sAdhu mATe bIjA gAmamAMthI ke bIjA gharamAMthI sAme lAvavuM te abhyAhata. (12) utri - sIla karelA baraNI vagerenA moDhA kholIne gRhastha sAdhune ghI vagere vahorAvavuM te uddhia. (13) mAlApahata:- hAthethI muzkelIthI utArI zakAya evI vastu gRhastha mALIyA uparathI utArIne sAdhune vahorAvavI te mAlApahata. (14) Acchedya :- gRhastha bIjA pAsethI parANe vastu laIne sAdhune vahorAvavI te Acchedya. (15) anivRSTa :- je vastu ghaNAnI hoya ane temAMthI bIjAoe na ApI hoya tene eka gRhastha vahorAvavI te anisukha. (16) adhyavapUraka :- gRhastha potAnI mATe jene rAMdhavAnI zarUAta karI hoya temAM sAdhu mATe vadhu umeravuM te adhyavapUraka. jI 16 prakAranA utpAdananA doSo ja (1) dhAtrIdoSa :- bhikSA mATe gRhasthanA saMtAnone khoLAmAM besADI ramADavA vagere dhAvamAtAnA kRtyo karavA te dhAtrIdoSa. (2) dUtIdoSa :- bhikSA mATe gRhasthano saMdezo eka sthAnathI bIje Aja 86. 16 prakAranA utpAdananA doSo Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAne laI javo vagere dUtanuM kArya karavuM te dUtIdoSa. (3) nimittadoSa :- bhikSA mATe lAbha-alAbha kahevA te nimittadoSa. (4) AjIvanadoSa :- bhikSA mATe dAtAnI jAti vagere pramANe potAnI jAti vagere kahevI te AjIvanAdoSa. (5) vanIpakadoSa :- je dAtA jeno bhakta hoya tenI AgaLa potAne teno bhakta batAvI bhikSA meLavavI te vanapakadoSa. (6) cikitsAdoSa :- bhikSA mATe dAtAnA gharamAM auSadha vagerethI ke vamana vagerethI cikitsA karavI ke vaidya vagere batAvavA te cikitsAdoSa. kopiMDa:- baLa, vidyA, rAjA, tapazakti, prabhAva vagere rUpa kopano bhaya dekhADIne je meLavavuM te kopapiMDa. mAnapiMDaH- koI prazaMsA kare ke apamAna kare tyAre dAtAne abhimAna utpanna karAvIne je meLavavuM te mAnapiMDa. (9) mAyApiMDa :- eka gharamAMthI bhikSA laIne mAyAthI bIjuM rUpa karIne pharI e ja gharamAM bhikSA levA javI te mAyApiMDa. (10) lobhapiMDa :- koI vastunI AsaktithI ghaNuM bhaTakIne te vastu meLavavI te lobhapiMDa. (11) pUrvapazcAtsastavadoSa :- bhikSA mATe dAtAnI AgaLa lagnanI pahelAnA ane pachInA saMbaMdho kahIne paricaya karavo ke dAnanI pahelA ke pachI dAtAnI prazaMsA karavI te pUrvapazcAtsastavadoSa. (12) vidyApiMDa :- bhikSA mATe strIdevatAthI adhiSThita ane pUrvasevAthI ArAdhya evI vidyA (prabhAvazALI akSaronI racanA) no prayoga karavo te vidyApiMDa. (13) maMtrapiMDa - bhikSA mATe puruSadevatAthI adhiSThita ane pAThasiddha evA matra (prabhAvazALI akSaronI racanA) no prayoga karavo te maMtrapiMDa. (14) cUrNapiMDa - bhikSA mATe adRzya karavAmAM kAraNabhUta evuM AMkhamAM AMjaNa AMjavuM vagere karavuM te cUrNapiMDa. 16 prakAranA utpAdananA doSo ...87... Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) yogapiMDa - bhikSA mATe saubhAgya-daurbhAgyanA phaLavALA paganA lepa vagere yogono prayoga karavo te yogapiMDa. (16) mUlakarma - bhikSA mATe maMgalasnAna, mUlikA vagere auSadhi, rAkha vagere vaDe garbha karAvavo, vivAhano bhaMga karAvavo, vazIkaraNa vagere karavuM te mUlakarma. jI 4 prakAranA abhigraha ja (1) dravyaabhigraha :- dravyono abhigraha te. (2) kSetraabhigraha :- kSetrano abhigraha te. (3) kALaabhigraha :- kALano abhigraha te. (4) bhAvaabhigraha :- bhAvano abhigraha te. bhagavAna mahAvIranA 4 prakAranA abhigraha - (1) dravyaabhigraha :- sUpaDAnA khUNAmAM aLada hoya. zetraabhigraha :- dAtAnA be paganI vacce DelI hoya. kALaabhigraha :- divasanA be prahara vItI gayA hoya. bhAvaabhigraha :- dAsI banelI, beDImAM baMdhAyelI, muMDita thayelI, bhUkhI, raDatI rAjAnI dIkarI vahorAve to pAraNuM karavuM. jagatamAM evI eka paNa vastu nathI, evo eka paNa mANasa nathI, tathA evo eka paNa saMjoga nathI ke je ApaNane koI paNa prakArano bodha ApI zake nahIM vazIkaraNa maMtra jIbhamAM rahelo che. a amRta ane jhera banne jIbhamAM rahelA che. dareka roganuM mULa kAraNa ajIrNa hoya che. ...88.. 4 prakAranA abhigraha Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) vIzamI chatrIzI 16 prakAranA vacanone jANanArA 17 prakAranA saMyamamAM udyamazIla 3 prakAranI virAdhanA vinAnA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 16 prakA2nA vacano 2 (1-3) kALatrika :- bhUtakALa, vartamAnakALa, bhaviSyakALanA vacano. dA.ta. karyuM, karuM chuM, karIza. (4-6) vacanatrika :- ekavacana, dvivacana, bahuvacananA vacano. dA.ta. eka ghoDo, be ghoDA, ghaNA ghoDA. (7-9) siMgatrika :- strIliMga, puliMga, napuMsakaliMganA vacano. dA.ta. nadI, parvata, jharaNuM. (10) parokSavacana :- parokSanuM vacana. dA.ta. te devadatta. (11) pratyakSavacana :- pratyakSanuM vacana. dA.ta. A devadatta. (12) upanItaupanIta vacana :- sAruM ane sAruM vacana. dA.ta. A puruSa RddhivALo ane udAra che. (13) u5nItaapanItavacana :- sAruM ane kharAba vacana. dA.ta. A puruSa RddhivALo che paNa kRpaNa che. (14) apanItaupanItavacana :- kharAba ane sAruM vacana. dA.ta. A puruSa daridra che paNa udAra che. (15) apanItaapanItavacana :- kharAba ane kharAba vacana. dA.ta. A puruSa daridra ane kRpaNa che. (16) adhyAtmavacana H- manamAM raheluM kaMI paNa bolavA na Icchato acAnaka te ja bolI de te. 0 17 prakA2nuM saMyama 2 (1) pRthvIkAyasaMyama H- pRthvIkAyanI hiMsAno tyAga karavo te. akAyasaMyama :- akAyanI hiMsAno tyAga karavo te. (ra) 16 prakAranA vacana, 17 prakAranuM saMyama ...89... Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) teukAyasaMyama :- teukAyanI hiMsAno tyAga karavo te. (4) vAyukAyasaMyama :- vAyukAyanI hiMsAno tyAga karavo te. vanaspatikAyasaMyama :- vanaspatikAyanI hiMsAno tyAga karavo te. (6) beIndriyasaMyama :- beIndriyanI hiMsAno tyAga karavo te. (7) teIndriyasaMyama :- teIndriyanI hiMsAno tyAga karavo te. (8) caurikriyasaMyama :- caurindriyanI hiMsAno tyAga karavo te. (9) paMcendriya saMyama :- paMcendriyanI hiMsAno tyAga karavo te. (10) ajIvasaMyama :- pratilekhanA-prArthanA ane jayaNApUrvaka pustaka vagere rAkhavA te. (11) prazAsaMyama - AMkhathI joIne jaMturahita sthAna upara zayana, Asana, cAlavuM vagere karavuM te. (12) upekSAsaMyama :- pApavyApAra karatA gRhasthanI upekSA karavI, athavA saMyamamAM sIdAtA sAdhune preraNA karavI te. (13) prArthanAsaMyama - joIne rajoharaNathI pramAjIne zayana-Asana vagere levA-mUkavA te. (14) pAriSThApanasaMyama - AhAra, pANI, vastra, pAtrA vagere jo jIvathI saMyukta, azuddha ke saMyamane anupakArI hoya to jaMturahitasthAne vidhipUrvaka paraThavavA te. (15) manasaMyama - manamAMthI droha, IrSA, abhimAnanI nivRtti ane dharmadhyAna vageremAM mananI pravRtti karavI te. (16) vacanasaMyama - hiMsaka, kaThora vANIthI nivRtti ane zubha bhASAmAM pravRtti karavI te. (17) kAyasaMyama - gamanAgamanamAM upayogapUrvaka kAyAno vyApAra karavo te. jI 3 prakAranI virAdhanA ja (1) zAnavirAdhanA :- jJAnanI virAdhanA karavI te. (2) darzanavirAdhanA - darzana (samyakta)nI virAdhanA karavI te. (3) cAritravirAdhanA :- cAritranI virAdhanA karavI te. * * * * * 90... 3 prakAranI virAdhanA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) ekavIzamI chatrIzI dIkSA mATe ayogya puruSanA 18 doSone varjanArA 18 pApasthAnakone varjanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. dIkSA mATe ayogya puruSanA 18 doSo ra (1) bAla :- 7 varSa sudhIno hoya te bAla kahevAya. (2) vRddha :- 70 varSathI vadhu vayanA hoya te vRddha kahevAya. (3) napuMsaka :- trIjA vedavALo te napuMsaka. (4) klIba :- strInA bhogothI nimaMtrita karAyelo, strInA khullA aMgaupAMga joIne ke strIno mITho avAja sAMbhaLIne jene kAmanI abhilASA thAya ane tene je sahana karI na zake te klIba. jaDa :- te traNa prakArano che. te A pramANe (5) (i) bhASAjaDa :- te traNa prakArano che. te A pramANe(a) jalamUka :- pANImAM DUbelAnI jema je buDabuDa karato bole te jalamUka. - (b) manmanamUka Hje bolatAM bolatAM acakAya te manmanamUka. (c) elamUka :- je avyakta mUMgo hovAthI gheTAnI jema mAtra avAja kare te elamUka. A traNamAMthI manmanamUka jo hoMziyAra hoya to dIkSA ApavI, bAkInA bene dIkSA na ApavI. : (ii) zarIrajaDa :- je bahu jADo hovAthI cAlavAmAM, gocarI javAmAM ke vaMdana vagere karavAmAM zaktimAna na hoya te zarIrajaDa. (iii) karaNajaDa :- je kriyAmAM jaDa hoya te kriyAjaDa. samiti, gupti, paDilehaNa, saMyamapAlana vagere kriyAono vAraMvAra upadeza ApavA chatAM je jaDa hovAthI grahaNa na karI zake te karaNajaDa. dIkSA mATe ayogya puruSanA 18 doSo ...91... Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) vyAdhita :- bhagaMdara, atisAra vagere rogo vALo hoya te vyAdhita. skena H - cora. (7) (8) rAjAno apakArI :- rAjAnA bhaMDAra, aMtaHpura, zarIra, putra vagereno droha kare te rAjApakArI. (9) unmatta :- bhUta vagerethI grahaNa karAyela te unmatta. (10) adarzana :- kANo, AMdhaLo ke thINaddhinidrAnA udayavALo. (11) dAsa :- dAsa tarIke aMkita karAyelo ke dAsa thayelo. (12) dRSTa :- te be prakAre che. te A pramANe ...92... - (i) kAyaduSTa :- utkaTa kaSAyavALo. sarasavanI bhAjInA kadAgrahavALA sAdhunI jema. (ii) viSayaduSTa :- parastrI vagerene viSe khUba ja Asakta hoya te. tenA be prakAra che. te A pramANe - (a) svapakSaviSayaduSTa :- jainastrImAM Asakta. (b) parapAviSaduSTa :- jainetarastrImAM Asakta. ahIM caturthaMgI che - (1) svapakSaviSayaduSTa hoya, parapakSaviSayaduSTa na hoya. (2) svapakSaviSayaduSTa na hoya, parapakSaviSayaduSTa hoya. (3) svapakSaviSayaduSTa hoya, parapakSaviSayaduSTa hoya. (4) svapakSaviSayaduSTa na hoya, parapakSaviSayaduSTa na hoya. bIjI rIte viSayadRSTanA traNa prakAra che - sAdhvImAM Asakta. (a) svaliMgaviSayaduSTa (b) gRhIliMgaviSayaduSTa :- zrAvikAmAM Asakta. (c) anyaliMgaviSayaduSTa :- anyastrImAM Asakta. (13) mUDha : - mUrkha ke mohAdhIna (snehathI vastunA yathAvasthita jJAna vinAno). (14) RNArta:- RNathI pIDAyela. (15) juMgita :- dUSita. te traNa prakAre che. te A pramANe - dIkSA mATe ayogya puruSanA 18 doSo : Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jAtigita - caMDALa, koLI vagere aspRzya te jAtijaMgita. (i) karmagita :- spRzya hovA chatAM paNa strI, mora, kukaDA vagerene poSanArA, vAMsa-doraDA upara caDhavuM-nakha dhovA-kasAIpaNuM vagere nIca kArya karanArA te karmajaMgita. (i) zarIrajaMgita :- hAtha, paga, kAna vagere vinAnA hoya te zarIrajaMgita. (16) upasthita :- paisA levApUrvaka ke vidyA vagere bhaNavA mATe potAnI jAtane bIjAne parAdhIna karI hoya, teMcI hoya te upasthita. (17) bhUtaka :- pagAradAra nokara. (18) zaikSaniSphaTika :- rajA vinA jene dIkSA apAya te zaikSaniSphaTika. jI 18 pApasthAnako ja (1) prANAtipAta :- sUkSma ane bAdara jIvonI hiMsA karavI. mRSAvAda - nAnuM ke moTuM jUTha bolavuM. (3) adattAdAna :- nAnI ke moTI corI karavI. (4) maithuna - tiryacasaMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ke devasaMbaMdhI maithuna sevavuM. parigraha :- thoDo ke ghaNo dhana-dhAnya vagereno saMgraha karavo ane tenI upara mUccha karavI. krodha :- pote gusse thavuM, bIjAne gusse karavA. (7) mAna :- pote abhimAna karavuM, bIjAne abhimAnI karavA. (8) mAyA :- pote mAyA karavI, bIjAne mAyA karAvavI. (9) lobha :- pote lobha karavo, bIjAne lobha karAvavo. (10) rAga :- pote rAga karavo, bIjAne rAga karAvavo. (11) 8Sa :- pote dveSa karavo, bIjAne dveSa karAvavo. (12) kalaha :- pote jhaghaDo karavo, bIjAne jhaghaDo karAvavo. (13) abhyAkhyAna - pote ALa mUkavuM, bIjA pAse ALa mUkAvavuM. (ra) 18 pApasthAnako ...93... Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) vaizunya :- pote cADI khAvI, bIjA pAse cADI khavaDAvavI. (15) rati-ati :- pote rati-ati kare, bIjA pAse rati-arita H karAve. (16) paraparivAda :- pote bIjAnA doSo bole, bIjA pAse bIjAnA doSo bolAvaDAve. (17) mAyAmRSAvAda :- pote mAyApUrvaka jUTha bole, bIjA pAse mAyApUrvaka jUTha bolAve. (18) mithyAtvazalya :anyadharmomAM zraddhA karAve. pote anya dharmomAM zraddhA kare, bIjA pAse * ...94... ajIrNa thaye bhojana karavuM nahIM. zastrano ghA kALAMtare paNa rujhAze paraMtu marmavacanano ghA jiMdagI paryaMta rujhavo muzkela che. D kAmaviSayanuM ciMtana sarvanAzanuM mULa che ane prabhunuM ciMtana sarva duHkhathI chUTavAno mULamaMtra che. Q koIne paNa madada karIne bhUlI jAo ane tame ii zuM paNa karyuM ja nathI tema mAno. ArAma nahIM paNa prayatna ane sagavaDatA nahIM paNa muzkelI ja mANasane uttama banAve che. mANasane potAnI durdazAnuM jeTaluM duHkha nathI thatuM teTaluM duHkha potAnI durdazAnI bIjAne jANa thAya tenuM thAya che. saMsAramAM rakhaDAvanAra mana che, tema saMsAramAMthI choDAvanAra paNa mana che. 18 pApasthAnako Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) bAvIzamI chatrIzI 18 hajAra zIlAMgone dhAraNa karanArA 18 prakAranA brahmacaryane dhAraNa karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 9 18 hajAra zIlAMgo ra karaNa mana AhAra |karAvaNa 34| vacana3x|bhaya anumodana kAyA = 18,000 = sparzanendriya pRthvIkAya rasanendriya akAya ghrANendriya 54 taukAya 4x maithuna parigraha | cakSurindriya zrotrendriya beIndriya teIndriya 104 vAyukAya mukti vanaspatikAya caurindriya paMcendriya ajIva kSamA mRdutA saraLatA tapa saMyama satya |zauca acinatA brahmacarya 10 AhArasaMzAne jItelA, sparzanendriyane damelA, kSamAthI yukta sAdhue manathI pRthvIkAyano AraMbha karavo nahIM. AhArasaMzAne jItelA, sparzanendriyane damelA, kSamAthI yukta sAdhue manathI pRthvIkAyano AraMbha karAvavo nahIM. AhArasaMzAne jItelA, sparzanendriyane damelA, kSamAthI yukta sAdhue manathI pRthvIkAyanA AraMbhanI anumodanA karavI nahIM. A manathI traNa zIlAMgo thayA, ema vacanathI ane kAyAthI paNa 3-3 zIlAMgo thAya. Ama 9 zIlAMgo thayA. A 9 zIlAMgo AhArasaMzAne jItelAnI apekSAe thayA. ema anya traNa saMjJAone jItelAnI apekSAe paNa 9-9 zIlAMgo thAya. Ama 36 zIlAMgo thayA. A 36 zIlAMgo sparzanendriyane damelAnI apekSAe thayA. ema 18 hajAra zIlAMgo ...95... Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya cAra Indriyone damelAnI apekSAe paNa 36-36 zIlAMgo thAya. Ama 180 zIlAMgo thayA. A 180 zIlAMgo kSamAthI yuktanI apekSAe thayA. ema anya 9 yatidharmothI yuktanI apekSAe paNa 180-180 zIlAMgo thAya. Ama 1,800 zIlAMgo thayA. A 1,800 zIlAMgo pRthvIkAyano AraMbha vagere na karavAnI apekSAe thayA. ema akAya vagere 9 no AraMbha vagere na karavAnI apekSAe paNa 1,800-1,800 zIlAMgo thAya. Ama kula 18,000 zIlAMgo thAya. jI 18 prakAranuM brahmacarya ja (1) manathI devasaMbaMdhI maithuna karavuM nahIM. vacanathI devasaMbaMdhI maithuna karavuM nahIM. kAyAthI devasaMbaMdhI maithuna karavuM nahIM. manathI devasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. vacanathI devasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. kAyAthI devasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. manathI devasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. (8) vacanathI devasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. (9) kAyAthI devasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. (10) manathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna karavuM nahIM. (11) vacanathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna karavuM nahIM. (12) kAyAthI manuSya-tiryaMcasaMbadhI maithuna karavuM nahIM. (13) manathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. (14) vacanathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. (15) kAyAthI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna karAvavuM nahIM. (16) manathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. (17) vacanathI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. (18) kAyAthI manuSya-tiryaMcasaMbaMdhI maithuna anumodavuM nahIM. * * * * * 96... 18 prakAranuM brahmacarya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) (2) (3) (4) (5) cha 19 kAussaganA doSo ra ghoTaka H ghoDAnI jema paga UMcA-nIcA rAkhavA te. latA :- pavanathI halatI velaDInI jema kaMpavuM te. staMbhAdi :- thAMbhalAne ke dIvAlane TekIne UbhA rahevuM te. mALa H- mALa upara mAthuM TekIne UbhA rahevuM te. uddhi :- gADAnI udhanI jema be aMguThA ke be pAnI bhegI karIne UbhA rahevuM te. (6) zabarI :- vastra rahita bhIlanI strInI jema guhyasthAnanI AgaLa be hAtha rAkhIne UbhA rahevuM te. nigaDa :- beDImAM baMdhAyelAnI jema be paga bhegA ke pahoLA karIne UbhA rahevuM te. (8) khaliNa :- lagAmanI jema rajoharaNa AgaLa rAkhIne kAussagga karavo te. (9) vahu :(10) laMbuttara :- colapaTTo DhIMcaNathI nIce sudhI paheravo te. vahunI jema moDhuM nIcuM rAkhavuM te. (11) stanasaMyatI :- macchara vagerenA daMzathI bacavA mATe ke ajJAnathI hRdayane sAdhvIjInI jema DhAMkavuM te. (12) bhramara :- bhramara calAvavI te. (13) aMgulI upara halAvavo te. (14) vAyasa :- kAgaDAnI jema AMkhanA DoLA pheravavA te. (19) (23) trevIzamI chatrIzI 19 kAussaganA doSa varjanArA 17 prakAranA maraNane kahenArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. o T - 19 kAussagganA doSo logassa, navakAra vagere gaNavA aMgUTho AMgaLIo ...97... Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) kapittha :- pahereluM vastra bagaDI javAnA bhayathI ke bhamarI vagerenA bhayathI tene koThAnA phaLanI jema goLa Duco karIne be jAMghanI vacce saMkocI rAkhavuM te. (16) zirakaMpa :- yakSAviSTanI jema mAthuM halAvavuM te. (17) mUka :- mUMgAnI jema "hu, hu avAja karavo te. (18) vAruNI :- dArU banatI vakhate jema buDa buDa avAja Ave te rIte avAja karatAM kAussaga karavo te. (19) prekSA :- vAMdarAnI jema hoTha halAvavA te. 17 prakAranA maraNa ja AvIcimaraNa :- pratisamaya AyuSyakarmanA dalikono kSaya thavo te AvI cimaraNa. (2) avadhimaraNa:- AyuSyakarmanA je dalikone anubhavIne ekavAra karyo hoya te ja dalikone anubhavIne pharI mare to e avadhimaraNa che. AtyaMtikamaraNa - naraka vagere AyuSyanA je dalitone anubhavIne mare pharIvAra te ja dalikone anubhavIne maravAnuM na hoya to e AtyaMtikamaraNa che. balAkAmaraNa :- saMyamayogomAM sIdAtAnuM maraNa te balAkAmaraNa. vazartamaraNa - IndriyonA viSayomAM Asakta thayelAnuM maraNa te vazArtamaraNa. sazalyamaraNa :- prAyazcitta vinAnA jIvanuM maraNa te sazalyamaraNa. tabhavamaraNa :- marIne pharI tevA bhavamAM maravuM te tadbhavamaraNa. asaMkhyavarSanA AyuSyavALA manuSyo - tiryaMco, devI, nArakIo sivAyanA keTalAka zeSa manuSyo - tiryaMcone A maraNa hoya che. (8) bAlamaraNa :- aviratanuM maraNa te bAlamaraNa. (9) paMDitamaraNa :- viratidharanuM maraNa te paMDitamaraNa. (10) mizramaraNa :- dezaviratanuM maraNa te mizramaraNa. (3) (4). (6) saza .98.. 17 prakAranA maraNa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) chadmasthamaraNa :- cArajJAnavALA sudhInAnuM maraNa te chadmasthamaraNa. (12) kevalImaraNa :- kevaLajJAnInuM maraNa te kevaLamaraNa. (13) vRdhapRSThamaraNa - gIdha vagerenA khAvAthI thatuM maraNa te gRdhrapRSThamaraNa. (14) vaiThAnasamaraNa :- gaLe phAMso khAIne thatuM maraNa te vahAnasamaraNa. (15) bhaktaparikSAmaraNa - badhA AhArano tyAga karavA pUrvaka ane parikarmapUrvaka maravuM te bhaktaparijJAmaraNa. (16) IMginImaraNa :- badhA AhArano tyAga karavA pUrvaka ane parikarma vinA maravuM te IMginImaraNa. (17) pAdapopagamanamaraNa :- badhA AhArano tyAga karavApUrvaka kapAyela vRkSanI jema nizcala rahIne maravuM te pAMdapopagamanamaraNa. dIvAnA glAsamAM pANI ane tela bane bharelA hatA. pANIe telane kahyuM, "huM tArA karatA zreSTha chuM, chatAM tuM zA mATe mArA mastaka upara patharAI gayuM che ?" teNe javAba Apyo, "meM to aneka prakAranA duHkho sahana karyA che. pahelA talarUpe huM bhUmimAM TAyo, choDa banI kapAyo, kacaDAyo, ghANImAM pIlAyo ane chelle lokone prakAza ApavA agnimAM baLyo. tyAre huM bIjAne prakAza ApavA zaktimAna thayo. tethI ja tArA karatA mArAmAM zreSThatA AvI che ane huM tArA mAthA upara caDhI besuM chuM." 3 ati utAvaLa ane ati adhirAI - ati hAnirUpa nIvaDe che. 2 "jo Ama hota to Ama thAta" - evA zabdo nirbaLatAnuM pradarzana kare che, kuzaLatAnI gerahAjarInI kabUlAta kare che. jAtamahenata te duHkhanuM auSadha che. 17 prakAranA maraNa *99... Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) covIzamI chabIzI) ra0 asamAdhisthAnono tyAga karanArA 10 eSaNAnA doSono tyAga karanArA 5 grAseSaNAnA doSono tyAga karanArA 1 mithyAtvano tyAga karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 20 asamAdhisthAno ja (1) duhutacArI :- utAvaLathI joyA vinA cAlavuM. (2) apramArjitasthAyI :- pramArjanA nahIM karela sthAnamAM rahevuM. (3) duSyamArjitasthAyI - kharAba rIte prArthanA karela sthAnamAM rahevuM. ghaMghazAlAdisevI :- zAstrajJAthI vadhAre zayyA vAparavI, ghaMghazAlA vageremAM rahevuM. atiriktazayanAdisevI :- zAstrAjJAthI vadhAre zayana-Asana-vastra pAtrA vagere upakaraNo vAparavA. (6) ratnAdhikaparibhASI :- ratnAdhikanI sAme bolavuM. (7) sthaviropaghAtI :- sthavirano upaghAta (vinAza) karavo. (8) bhUtopaghAtI - pRthvIkAyAdi jIvono nAza karavo. (9) saMvalanopaghAtI - kSaNika kopa karavo. (10) dIrghakopI:- lAMbA samaya sudhI gusso karavo. (11) parANukhAvarNavAdI :- pIThanI pAchaLa avarNavAda karavA. (12) abhISaNaM cauravamityAdivAdI - koI doSitane vAraMvAra "tuM cora che." ema kahevuM. (13) upazAntaadhikaraNodaka - zAMta karelA jhaghaDAnI udIraNA karavI. (14) akAlasvAdhyAyakArI :- akALe svAdhyAya karavo. (15) saraskapANipAda :- sacitta pRthvIvALA hAtha-paga hovA chatAM pravRtti karavI. 100... 20 asamAdhisthAno Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (16) rAtrAguccaH zabdakara :- rAtre (divase paNa) moTethI avAja karavo. (17) kalahakara :- jhaghaDo karavo. (18) gaNabhedakArI :- gaNano bheda karavo. (19) sUryapramANabhojI :- sUrya asta thAya tyAM sudhI bhojana karavuM. (20) eSaNAyAmasamita :- eSaNAsamitinuM pAlana na karavuM. jI 10 eSaNAnA doSo ja (1) zaMkita - zuddha evA bhojanamAM paNa "A azuddha che." evI zaMkA karavI te zakita. (2) prati :- acittathI ke AgamamAM niMdita vastuthI kharaDAyeluM te prakSita. (3) nizita :- sacitta pRthvI vagere upara rAkheluM te nizcita. pihita :- sacitta phaLa vagerethI DhaMkAyeluM te pihita. saMhata :- vAsaNamAM rahelI vaherAvavA mATe ayogya vastune ayogya evA sacitta vageremAM nAkhIne te vAsaNathI apAya te saMhata. dAyaka :- tenA ghaNA prakAra che. te A pramANe - (i) sthavira :- 70 varSanI (matAMtare 60 varSanI) uparano hoya te sthavira. (ii) aprabhu - mAlika na hoya te aprabhu. (ii) napuMsaka :- trIjA vedavALo hoya te napuMsaka, () kaMpato :- dhrujatAM zarIravALo hoya te kaMpato. () varita :- tAvavALo hoya te jvarita. (vi) aMdha :- AMkha vinAno hoya te aMdha. (ii) avyakta :- 8 varSanI nIcenI vayano hoya te avyakta. (vi) matta :- dArU pIdhela hoya te matta. (i) unmatta :- abhimAnI ke graha-bhUta vagerethI gherAyela hoya te unmatta. 10 eSaNAnA doSo 101,... Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...102... (x) (xi) (xii) (xill) (xiv) pAdukADha :- pAdukA paherelA hoya te pAdukArUDha. khAMDato :- anAja vagere khAMDato hoya te. (xv) (xvi) pIsato H- anAja vagere pIsato hoya te. - (xvii) bhUMjato caNA vagere bhUMjato hoya te. (xviii) kAMtato :- reMTIyAthI rUnI pUNIne sUtara rUpe karato hoya te. (xix) chizakara :- jenA hAtha kapAyelA hoya te chinnakara. chinnacaraNa :- jenA paga kapAyela hoya te chinnacaraNa. pragalita :- gaLatAM koDhavALo hoya te pragalita. nigaDita :- beDIthI baMdhAyela hoya te nigaDita. (xx) loDhato :- lokhaMDanI pATalI para lokhaMDanA saLIyA vaDe kapAsIyAne chUTA karIne rU banAvato hoya te. chUTuM karato H be hAtha vaDe vAraMvAra rUne chUTuM karato hoya te. piMjavA vaDe rUne chUTuM karato hoya te. ghaMTImAM anAja daLato hoya te. dahIMnuM valoNuM karato hoya te. (xxi) piMjato H(xxii) daLato :(xxii) mathato :- (xxiv) khAto :- jamato hoya te. (xxv) garbhiNI :- garbhavALI strI hoya te. (xxvi) bAlavatsA H- nAnA bALakavALI strI hoya te. (xxvii) cha kAyane grahaNa karato. (xxviii) cha kAyano saMghaTTo karato. (xxix) cha kAyano AraMbha karato. (xxx) cha kAyane nAMkhato. (xxxi) anAja vagerene anya sthAne laI jato. (xxxii) coreluM Apato hoya te. 10 eSaNAnA doSo Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (xxxiil) pArakuM Apato hoya te. (xxxiv) bIjA mATe Apato hoya te. (xxxv) balIne rAkhato hoya te. (xxxvi) koThI vagere pheravato hoya te. (xxvii) sapratyapAya :- jyAM apAya hoya te sapratyapAya. AvA dAyakonA hAthe vahoravuM nahIM. unmizra :- kalpya ane akalpyane bheguM karIne Ape te unmizra. apariNata :- te be prakAre che (7) (8) (9) (i) (ii) lima :- saMsRSTa-asaMsRSTa hAtha, saMsRSTa-asaMsRSTa vAsaNa, sAvazeSaniravazeSa dravya A traNa padanA ATha bhAMgA thAya. te A pramANe - dravya niravazeSa sAvazeSa niravazeSa sAvazeSa niravazeSa sAvazeSa niravazeSa sAvazeSa . hAtha 1 ra 4 5 6 dravyaapariNata :- acitta nahIM thayeluM te dravyaapariNata. bhAvaapariNata :- dAyakanA ApavAnA bhAva na hoya te bhAvaapariNata. saMsRSTa saMsRSTa saMsRSTa saMsRSTa asaMsRSTa asaMsRSTa asaMsRSTa asaMsRSTa saMsRSTa kharaDAyela, asaMsRSTa nahIM kharaDAyela, sAvazeSa = vAsaNamAM thoDuM bAkI rAkhela, niravazeSa = bAkI rAkhyA vinA, badhuM. A ATha bhAMgAmAMthI 1lA, 3jA, pamA, 7mA bhAMgAvALuM Ape te lisa. 8 = 10 eSaNAnA doSo - vAsaNa saMsRSTa saMsRSTa asaMsRSTa asaMsRSTa saMsRSTa saMsRSTa asaMsRSTa asaMsRSTa = ...103... Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) parizATi :- DhoLatAM DhoLatAM vahorAvAya te parizATi. 5 grAmaiSaNAnA doSo ja (1) saMyojanA - svAda mATe be ke vadhu dravyone bhegA karavA te saMyojanA. dA.ta. dUdhamAM sAkara nAMkhavI te. pramANAtirikta :- pramANa = hojarInA chaThA bhAga jeTaluM ochuM vAparavuM te. pramANa karatA vadhu vAparavuM te pramANAtirikta. puruSono AhAra 32 koLiyAno hoya che. strIono AhAra 28 koLiyAno hoya che. napuMsakono AhAra ra4 koLiyAno hoya che. (3) IMgAla :- rAgapUrvaka prazaMsA karIne vAparavuM te IMgAla. (4) dhUma - dveSapUrvaka niMdA karIne vAparavuM te dhUma. (5) akAraNa :- vAparavAnA che kAraNo che. te A pramANe (1) vedanA :- bhUkhanI vedanAne zAMta karavA bhojana karavuM. (II) vaiyAvacca :- vaiyAvacca karavA mATe bhojana karavuM. (ii) IryAsamitinuM pAlana :- IryAsamitinuM pAlana karavA mATe bhojana karavuM. (iv) saMyama :- saMyamanuM pAlana karavA mATe bhojana karavuM. (5) prANavRtti :- prANone TakAvavA bhojana karavuM. (vi) dharmadhyAna ke zrutAbhyAsa karavA bhojana karavuM. A che kAraNo vinA vAparavuM te akAraNa. 1 prakAranuM mithyAtva ja adevane viSe devapaNAnI buddhi, agurune viSe gurupaNAnI buddhi, adharmane viSe dharmapaNAnI buddhi ne mithyAtva. mithyAtva e parama roga che. mithyAtva e parama aMdhakAra che. mithyAtva e parama zatru che. mithyAtva e parama viSa che. roga, aMdhakAra, zatru ane viSa eka bhavamAM duHkha Ape che, mithyAtva aneka bhavomAM duHkha Ape che. ...104... 5 grAmaiSaNAnA doSo, 1 prakAranuM mithyAtva Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) pacIzamI chatrIzI) 21 zabalono tyAga karanArA 15 sthAnone svIkAravA vaDe zikSAzIla (15 sthAnone svIkArIne teno abhyAsa karanArA) kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 21 zabalo ja cAritrane kAbaracItaruM kare te zabala. te mULathI cAritranI virAdhanA na kare paNa cAritrane malina kare. te 21 che. te A pramANe - (1) eka mahinAmAM traNa vAra dagalepa karavA (nAbhi jeTalA pANImAM UtaravuM) ane eka mahinAmAM traNa vAra mAyA karavI (bhUlo karIne chupAvavI). (2) eka varSamAM dasa vAra dagalepa karavA (nAbhi sudhInA pANImAM UtaravuM). ane eka varSamAM dasa vAra mAyA karavI (bhUlo karIne chupAvavI). IrAdApUrvaka 1, 2 ke 3 vAra vanaspatine toDavA vagere rU5 hiMsA karavI. IrAdApUrvaka 1, 2 ke 3 vAra jUThuM bolavuM. IrAdApUrvaka 1, 2 ke 3 vAra adata vastu levI. atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe divyAdi traNa prakAranuM diva manuSya-tiryaMca saMbaMdhI) maithuna sevavuM. (7) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe rAtribhojana karavuM. (8) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe AdhAkarmI vAparavuM. (9) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe rAjapiMDa vAparavo. (10) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe kriItapiMDa vAparavo. (11) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe prAmityakapiMDa vAparavo. (12) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe abhyAhatapiMDa vAparavo. (13) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe AcchedyapiMDa vAparavo. 21 zabalo *..105... Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) atikrama, vyatikrama ane aticArarUpe vAraMvAra paccakkhANa karela vastu vAparavI. (15) IrAdApUrvaka kaMda vagere vAparavA. (16) sacitta pANIthI bhIMjAyelA-gaLatAM jaLabiMduvALA hAthavALA ke pAtravALA gRhastha pAsethI bhojana vahorIne vAparavuM. (17) IrAdApUrvaka bhInI, kIDI-maMkoDA vagerenA IMDAvALI, trasa jIvavALI ke sacitta bIjavALI jamIna upara, sacitta paththara upara, kIDAvALA lAkaDA upara UbhA rahevuM, besavuM. (18) aMtara (Asana) vinA pRthvI upara besavuM. (19) citta pANIthI bhInA ane sacitta rajavALA zarIrapUrvaka vAparavuM. (20) jJAnAdi prayojana vinA cha mAsamAM eka gaNamAMthI bIjA gaNamAM saMkramaNa karavuM. (21) hastakarma, anaMgakrIDA vagere karavA-karAvavArUpa abrahma karavuM. cha 15 sthAno vaDe zikSAzIla ra (1) nIcavRtti :- uddhata na hoya, gurujanone viSe namratAvALo hoya. (2) acapaLa :- capaLa na hoya. capaLanA cAra prakAra che. te A pramANe - (i) gaticapaLa :- jhaDapathI cAlanAro hoya te. ...20... (ii) sthAnacapaLa :- je beThelo hovA chatAM hAtha vagere calAvato ja hoya te. (iii) bhASAcapaLa :- tenA cAra prakAra che (a) asatpralApI :- je vidyamAna na hoya te vidyamAna che ema kahe te. dA.ta. 'AkAzapuSpa che' ema kahe. (b) asabhyapralApI :- karkaza, kaThora bhASA bole te. (c) asamIkSyapralApI :- vicAryA vinA bole te. (d) adezakAlamalApI :- je kArya thaI gayA pachI kahe ke, 'jo 15 sthAno vaDe zikSAzIla Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre tyAM Ama karyuM hota to sAruM thAta.' te. (i) bhAvacapaLa :- je prastuta sUtra-artha pUrNa thayA pahelA ja anya sUtra-artha grahaNa kare te. amAyI :- mAyAvI na hoya, sArA AhAra vagerene pAmIne guru vagerene Thage nahIM. (4) akutUhalI:- kutUhalavALo na hoya. IndrajALa vagere kautuko jovAmAM tatpara na hoya. (5) anadhikSepI - tiraskAra na kare. prabaMdha na kare :- lAMbo gusso na kare. maitrI karanArA para upakAra kare :- upakArano badalo vALavA prayatna kare. upakArano badalo vALavA azakta hoya to kRtana na thAya. (8) zrata pAmIne mada na kare - zrata pAmIne tenAthI madanA doSo jANIne namra bane. (9) apApaparikSepI - AcArya vagerenI skUlanA thAya to niMdA na kare. (10) mitro upara gusso na kare :- kadAca mitra aparAdha kare to paNa gusso na kare. apriya mitranuM paNa ekAMtamAM kalyANakArI kahe - mitra seMkaDo apakAra kare to paNa teNe karelA upakArane yAda karIne ekAMtamAM paNa tenA doSa na kahe. kalakaDamaravajI - kalaha-Damara na kare. kalaha eTale vacanothI thato jhaghaDo. Damara eTale hAtha-paga vagerethI thato jhaghaDo. (13) abhijAta :- kulIna hoya. UMcI jAtinA baLadanI jema upADelA bhArane barAbara vahana kare. (14) lajjAvAna - lajjALu hoya. te kharAba bhAva Ave to paNa akArya karatAM lajA pAme. (15) pratisaMlIna :- pratisalIna hoya. guru pAse ke anyatra rahelo te kArya vinA ceSTA na kare. 15 sthAno vaDe zikSAzIla ...107... Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((26) chablIzamI chatrIzI) 22 parISadone sahana karanArA. 14 atyaMtara graMthIno tyAga karanArA. kula 36 guNovALA guru jaya pAmo jI 22 parISaho ja karmanI nirjarA mATe saMyama mArgano tyAga karyA vinA samatApUrvaka sahana karavA yogya pratikULatAo te parISaha kahevAya che. tevA bAvIza parISaNo che. parISahane sAMbhaLI, jANI ane abhyAsathI jItI levA joIe, paNa saMyamano nAza thavA na devo. (1) sudhA :- bhUkhane sahana karavI, paNa doSita AhArane grahaNa karavo nahi tathA manamAM ArtadhyAna na karavuM. tRSA :- tarasane sahana karavI, paNa sacitta pANI ke mizra pANIno upayoga karavo nahIM. zIta:- ThaMDI sahana karavI, paNa akathya vastrAdi ke agninI IcchA karavI nahIM. (4) uSNa :- unALAmAM garamImAM cAlavA chatAM chatrInI, snAnavilepananI ke zarIra upara pANInA TIpA nAMkhavAnI IcchA na karavI. daMza - macchara, ju, mAMkaDa, DAMsa vagere DaMkha mAre to paNa tyAMthI khasI anya sthAne javAnI IcchA na karavI. temane mAravA nahIM, temaja dveSa na karavo. acela :- vastra na maLe, athavA jIrNa maLe to paNa dInatA na karavI, temaja bahu mUlyavAna vastronI IcchA na karavI, paNa jIrNa vastra dhAraNa karavA. arati :- saMyamamAM pratikULatAdi Ave tyAre kaMTALo na karavo, paNa zubha bhAvanA bhAvavI, temaja saMyama choDavA IcchA na karavI. (8) strI :- strI saMyamamArgamAM vidanakartA che. tethI tenA upara rAgapUrvaka dRSTi paNa karavI nahi. tathA tenA aMgopAMga jovA nahIM. tenuM dhyAna 108. 22 parISaho (3). che (6 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavuM nahIM ane tene AdhIna thavuM nahIM. (9) caryA :- eka sthAne sadAkALa na rahetAM grAmAnugrAma vicaravuM, navakalpI vihAra karavo, vihAramAM kaMTALavuM nahIM. (10) naiSedhikI sthAna :- zUnyagRha, zmazAna vagere sthAnomAM rahevuM, athavA strI, napuMsaka, pazu, Adi rahita sthAnamAM rahevuM, pratikULa sthAna hovA chatAM udvega na karavo. (11) zayyA :- UMcI-nIcI ItyAdi pratikULa zayyA (saMthArAnI jagyA) maLavAthI udvega na karavo, anukULa zayyA maLavAthI harSa na karavo. (12) Akroza :- koI tiraskAra kare to tenA upara dveSa na karavo, paNa tene upakArI mAnavo. (13) vadha :- koI haNI nAkhe, mArI nAkhe to paNa mAranAra upara dveSa na karavo, temaja manamAM kharAba vicAra na karavA. (14) yAcanA - gocarI, pANI, vastrAdinI yAcanAmAM lajjA na rAkhavI. (15) alAbha :- yAcanA karavA chatAM vastu na maLe to lAbhAntarAya karmano udaya che ema vicArI udvega na karavo. : (16) roga - roga Ave tyAre sthavirakalpI muni zAstravidhi mujaba nirdoSa upacAro kare ane roga dUra na thAya to paNa dhIraja rAkhI potAnA karmanA udayane vicAre. (17) tRNa :- tRNa, DAbhano saMthAro hoya ane tenI aNIo zarIramAM vAge athavA vasrano saMthAro karkaza hovAne kAraNe khUMce to paNa udvega na karatAM sahana karavuM. (18) mala :- zarIra, kapaDAM vagere malina hoya to paNa durgaMcchA na karavI ane te dUra karavAno prayatna na karavo. (19) satkAra H- lokamAM mAna, satkAra maLe tethI AnaMda na pAmavuM tathA na maLe to udvega na karavo. (20) prajJA :- bahu buddhizALI ke jJAnI hoya, tethI loko bahu prazaMsA kare, te sAMbhaLI garva ke abhimAna na kare, paNa ema vicAre ke pUrve mArAthI 22 parISaho ...109... Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekaguNA buddhizALI ane jJAnI thayelA che to huM koNa ? (21) ajJAna :- alpabuddhi ane ajJAna hovAthI udvega na kare, kaMTALo na lAve, paNa jJAnAvaraNIya karmano udaya vicArI saMyamabhAvamAM lIna bane. (22) samyaktva parISTha :- kaSTa ke upasarga Ave athavA zAstranA sUkSma artha na samajAya ke paradarzanamAM camatkAra dekhAya to paNa sarvajJabhASita jinadharmathI calAyamAna na thavuM. kyA karma saMbaMdhI keTalA ane kyA parISaho ? parISaha prajJA, ajJAna alAbha cAritramohanIya arati, acela, strI, naiSidhikIsthAna, yAcanA, Akroza, satkArapuraskAra darzanamohanIya samyaktva vedanIya karma jJAnAvaraNa aMtarAya kula 13muM, 14muM kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala guNaThANA 1lA thI 9muM 10muM, 11muM, 12muM ...110... kyA guNaThANe keTalA ane kyA parISaho ? parISaha sarva kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza, caryA, prajJA, ajJAna, alAbha, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza, carcA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala kula 2 hy cha 1 11 22 kula 22 14 11 22 parISaho Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekasAthe eka jIvane jaghanyathI eka parISaha hoya ane utkRSTathI 20 parISaha hoya, kemake zItaparISaha ane uSNaparISaha eka jIvane eka sAthe na hoya tathA carcAparISaha ane niSadyAparISaha eka jIvane eka sAthe na hoya. tattvArthAdhigamasUtra (sUtra 9/17) mAM eka sAthe eka jIvane utkRSTathI 19 parISaha kahyA che. tenuM kAraNa ema kahyuM che ke zItaparISTha ane uSNaparISaha eka jIvane eka sAthe na hoya ane caryAparISaha- niSavAparISahazayyAparISaha eka jIvane eka sAthe na hoya. ahIM tattva kevaLIgamya che. cha 14 atyaMtara graMthI 2 (1) rAga :- Asakti. (3) (2) dveSa :- tiraskAra. mithyAtva :- jinavacanathI viparIta mAnyatA. krodha : - krodha :- aprIti, aruci, gusso. (4) (5) mAna :- svautkarSa, paraapakarSa. (6) mAyA :- aMdarathI juduM, bahArathI juduM, kapaTa. (7) lobha :- tRSNA, mUrchA. (8) hAsya :- hasavuM. (9) rati :- prIti. (11) bhaya :- DaravuM. :(13) jugupsA :- durgaMchA, cItarI, sakhata aNagamo. (14) veda :- strI, puruSa ke ubhayane bhogavavAnI IcchA. cha matAMtare 14 anvaMtara graMthI ja (1) mithyAtva (4) mAyA (7) rati (10) zoka (12) puruSaveda (13) strIveda - (14) napuMsakaveda 14 atyaMtara graMthI - - (10) ati :- aprIti, kaMTALo. (12) zoka H- kheda, saMtApa. (2) krodha (5) lobha (8) arita (11) jugupsA strIne bhogavavAnI IcchA. puruSane bhogavavAnI IcchA. strI-puruSa bannene bhogavavAnI IcchA. * * * (3) mAna (6) hAsya (9) bhaya * ...111... Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((27) sattAvIzamI chatrIzI) 5 prakAranA vedikAdoSothI vizuddha paDilehaNa karanArA 6 doSa rahita paDilehaNa karanArA 25 prakAranuM paDilehaNa karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 5 prakAranA vedikAdoSo ja (1) UrvedikA - baMne DhIMcaNanI upara baMne hAtha rAkhIne paDilehaNa karavuM te. (2) adhovedikA - baMne DhIMcaNanI nIce baMne hAtha rAkhIne paDilehaNa karavuM te. (3) tiryadikA - be hAtha be saMDAsA (vALelA paga) nI vacce laI jaIne paDilehaNa karavuM te. (4) ubhayavedikA - be hAthanI aMdara be DhIMcaNa rAkhIne paDilehaNa karavuM te. ekavedikA - be hAthanI aMdara eka DhIMcaNa rAkhIne paDilehaNa karavuM te. cha paDilehaNamAM varjavAnA 6 doSo ja (1) ArabhaTA - viparIta paDilehaNa karavuM, athavA jhaDapathI anya anya vastrone grahaNa karavA te. ' (2) saMmardA - paDilehaNa karAtAM kapaDAnA cheDA aMdara hoya, athavA paDilehaNa karatAM upadhi upara besavuM te. (3) mosalI :- paDilehaNa karatI vakhate kapaDA upara mALIyAne, nIce bhUmIne ane tIrachA dIvAlone aDADavA te. (4) prasphoTanA :- paDilehaNa karatI vakhate dhULa lAgelA vastranI jema vastro jhATakavA te. ...112.. 5 prakAranA vedikA doSo, paDilehaNamAM varjavAnA 6 doSo Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) vizikSA - paDilehaNa karelA vastrane paDilehaNa nahIM karelA vastramAM nAMkhavuM, athavA paDilehaNa karatI vakhate vastrano cheDo UMce nAkhavo te. nartita :- vastrane ke potAne nacAve che. ahIM 4 bhAMgA che - (i) vastrane nacAve, potAne nahIM. (i) vastrane na nacAve, potAne nacAve. (ii) vastrane nacAve, potAne nacAve. (iv) vastrane na nacAve, potAne na nacAve. jI 25 prakAranuM paDilehaNa ja (1) daSTi paDilehaNA - vastranA paDa ukheDIne dRSTi sanmukha tIrachuM pahoLuM karIne paheluM pAsuM barAbara tapAsavuM. tyArabAda pAsuM badalI bIjuM pAse tapAsavuM. A vakhate paheluM pAsuM tapAsatAM "sUtra ane bIjuM pAse tapAsatAM "artha, tattva karI sadahuM ema ciMtavavuM. (2-7) UrdhvapaSkoDA 6 - dRSTi paDilehaNa karI vastrano DAbA hAtha taraphano bhAga 3 vAra khaMkheravo. e traNa vakhata "samyakvamohanIya, mizramohanIya, mithyAtvamohanIya pariharuM e traNa bola ciMtavavA. pachI vastranuM pAsuM badalI jamaNA hAtha taraphano bhAga traNa vAra khaMkheravo. te traNa vakhate "kAmarAga, sneharAga, dRSTirAga pariharuM' e traNa bola ciMtavavA. (8-25) aphakhoDA ane paphoDA 18 :- Urdhva paphoDA thaI gayA bAda vastrano madhyabhAga DAbA hAtha upara nAkhIne madhyabhAgano cheDo jamaNA hAthe evI rIte kheMcI levo ke jethI barAbara be paDa thAya. tyArabAda tarata tenA traNa vadhuTaka (pATalI) karIne jamaNA hAthanI cAra AMgaLIonA traNa AMtarAmAM bharAvI DAbA hAthanI hatheLI para aDe nahIM te rIte traNa vAra khaMkheravApUrvaka kAMDA sudhI laI javuM. te traNa akhoDA thayA. tyArabAda nIce utAratI vakhate DAbI hatheLIne 25 prakAranuM paDilehaNa ...113.... Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparza kare e rIte traNa ghasarakA karavA te traNa paznoDA (pramArjanA). A ekavAra thayuM. evuM traNa vAra karavuM. eTale 9 akboDA ane 9 pakSoDA thAya. ema kula 18 thAya. akboDA-pakkhoDA paraspara AMtarita che. akhoDA-pakhoDA vakhate nIcenA bola ciMtavavA :pahelA 3 akboDA karatAM :- sudeva, suguru, sudharma AdaruM. pahelA 3 poDA karatAM kudeva, kuguru, kudharma pari. bIjA 3 akboDA karatAM H- jJAna, darzana, cAritra AdaruM. bIjA 3 pakSoDA karatAM H- jJAnavirAdhanA, darzanavirAdhanA, cAritravirAdhanA parie. trIjA 3 akboDA karatAM :- managupti, vacanagupti, kAyagupti AdaruM. trIjA 3 pakSoDA karatAM H- manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa parie. ...114... * * * * * eka bAdazAha potAnA raMgamahelamAM sUto hato. tyAM acAnaka eka phakIra AvI 'musApharakhAnuM kyAM che ?' ema pUchavA lAgyo. bAdazAhe hyuM, 'A musApharakhAnuM nathI, paNa raMgamahela che.' phakIra bolyo, pahelA A makAnamAM koNa rahetuM hatuM ?' bAdazAha haiM, 'mArA pitAjI.' ThThIra kahe, 'te kyAM che ?' bAdazAha kle, 'gujarI gayA.' phakIra kahe, 'emanI pahelA koNa rahetuM hatuM ?' bAdazAha kle, 'mArA dAdA. phakIra kakke, te kyAM che ?' bAdazAha kahe, 'te paNa gujarI gayA.' phakIra kahe, 'jyAre A makAnamAM navA navA mANaso AvIne jatA rahe che to pachI A musApharakhAnuM nahIM to bIjuM zuM che ?' bAdazAha samajI gayo, 'huM eka musAphara chuM ane A raMgamahela e kharekhara musApharakhAnuM che.' manuSya jevuM dhyAna dhare che tevuM ja tenuM AMtarika vAtAvaraNa banI jAya che ane Akhara te tevo ja banI jAya che. 25 prakAranuM paDilehaNa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) ((28) aThyAvIzamI chatrIzI) ra7 sAdhunA guNothI bhUSita 9 koTithI zuddha grahaNa karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI sAdhunA 27 guNo ja (1) prANAtipAtaviramaNa mahAvratane dhAraNa karanArA. mRSAvAdaviramaNa mahAvratane dhAraNa karanArA. adattAdAnaviramaNa mahAvratane dhAraNa karanArA. (4) maithunaviramaNa mahAvratane dhAraNa karanArA. (5) parigrahaviramaNa mahAvratane dhAraNa karanArA. rAtribhojanaviramaNavratane dhAraNa karanArA. (7) sparzanendriyano nigraha karanArA. (8) rasanendriyano nigraha karanArA. (9) ghrANendriyano nigraha karanArA. (10) cakSurindriyano nigraha karanArA. (11) zrotrendriyano nigraha karanArA. (12) bhAvazuddhivALA. (13) paDilehaNa vagere kriyAnI zuddhivALA. (14) kSamAne dhAraNa karanArA. (15) vairAgyane dhAraNa karanArA. (16) manano nirodha karanArA. (17) vacanano virodha karanArA. (18) kAyAno virodha karanArA. (19) pRthvIkAyanI rakSA karanArA. (20) apakAyanI rakSA karanArA. sAdhunA 27 guNo ...115... Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) teukAyanI rakSA karanArA. (22) vAyukAyanI rakSA karanArA. (23) vanaspatikAyanI rakSA karanArA. (24) trasakAyanI rakSA karanArA. (25) vinaya-vaiyAvacca-svAdhyAya vagere saMyamanA vyApAronuM sevana karanArA. (26) zItAdi parISahonI vedanAne sahana karanArA. (27) mAraNAMtika upasargone sahana karanArA. 9 koTI ja (1) haNe nahIM. (ra) hasAve nahIM. haNatAnI anumodanA kare nahIM. (4) rAMdhe nahIM. (5) raMdhAve nahIM. (6) rAMdhatAMnI anumodanA kare nahIM. kharIde nahIM. kharIdAve nahIM. (9) kharIdatAMnI anumodanA kare nahIM. (9) dhaMtarASTra aMdha hatA. temanI strI gAMdhArI mahAsatI hatI. temaNe vicAryuM, "mArA pati aMdha che ane huM dekhatI chuM. A barAbara nathI. mAre AMkhe pATA bAMdhavA joIe. Ama vicArI jyAM sudhI pote jIvyA tyAM sudhI potAnI AMkhe pATA bAMdhI chatI AMkhe aMdha rahyA hatA. 116... 9 koTI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) (4) (29) ogaNIzamI chabIzI) 28 labdhione pragaTa karavAmAM hoMziyAra 8 prakAranA prabhAvakapaNAne prakAzita karanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. jI 28 labdhio ja AmazauSadhi :- jenAthI sparzathI rogo zAMta thaI jAya te. vimuDISadhi :- jenAthI viSTA ane mUtranA biMdu sugaMdhi thAya ane roga dUra karavA samartha thAya che. khelauSadhi :- jenAthI zleSma vagere sugaMdhI thAya ane roga dUra karavA samartha thAya che. jallauSadhi :- jenAthI zarIrano mela sugaMdhI thAya ane roga dUra karavA samartha thAya te. sarvoSadhi :- jenAthI viSTA, mUtra, keza, nakha vagere badhA avayavo sugaMdhI thAya ane roga dUra karavA samartha thAya che. saMbhirazrotA :- jenAthI zarIranA badhA dezothI saMbhaLAya, pAMce IndriyothI pAMca viSayo jaNAya ke ghaNA prakAranA zabdo saMbhaLAya te. avadhijJAna :- jenAthI amuka, maryAdA sudhImAM rahelA rUpI padArtho jaNAya te. Rjumatima paryavajJAna :- jenAthI aDhI dvIpamAM rahelA saMnnI paMcendriya jIvoe ciMtavelA padArtho sAmAnyathI jaNAya che. vipulamatina paryavajJAna :- jenAthI aDhI dvIpamAM rahelA saMzI paMcendriya jIvoe ciMtavelA padArtho vizeSathI (paryAyo sahita) jaNAya (6) (7) (10) cAraNaH- jenAthI atizaya cAlavA samartha thavAya te. cAraNalabdhivALA be prakAre che - 28 labdhio 117... Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (i) jaMghAcAraNa - te sUryanA kiraNonuM avalaMbana karIne jaMghAthI jAya. te tIrachuM eka utpAtathI rucakadvIpamAM jAya, pAchA pharatAM bIjA utpAtathI naMdIzvaradvIpamAM jAya ane trIjA utpAtathI ahIM Ave. te upara eka utpAtathI paMDakavanamAM jAya, pAchA pharatAM bIjA utpAtathI naMdanavanamAM jAya ane trIjA utpAtathI ahIM Ave. (ii) vidyAcAraNa :- te vidyAnI sahAyathI gamana kare. te tIrachuM eka utpAtathI mAnuSottaraparvata para jAya, bIjA utpAtathI naMdIzvaradvIpamAM jAya ane caityone vAMde, pAchA pharatAM trIjA utpAtathI ahIM Ave. te upara eka utpAtathI naMdanavanamAM jAya, bIjA utpAtathI paMDakavanamAM jAya ane pAchA pharatAM trIjA utpAtathI ahIM Ave. (11) AzIviSa :- jenAthI dAMtamAM jhera thAya te. te be prakAre che - (i) jAtithI :- sarpo vagerene hoya. (ii) karmathI :- tapazcaryAthI ke bIjA guNathI sarpa, vIMchI vagerethI sAdhya kriyA karanArA tiryaMco, manuSyo, devone hoya. (12) kevaLI :- kevaLajJAna-kevaLadarzananI prApti thavI te. (13) gaNadhara :- gaNadharapaNuM prApta thavuM te. (14) pUrvadhara :- pUrvadharapaNuM prApta thavuM te. (15) arihaMta :- arihaMtapaNuM prApta thavuM te. (16) cakravartI :- cakavartIpaNuM prApta thavuM te. (17) baladeva :- baladevapaNuM prApta thavuM te. * ...118... (18) vAsudeva :- vAsudevapaNuM prApta thavuM te. (19) kSIramadhusarpirAsrava :- jenAthI dUdha jevA, madha jevA, ghI jevA zarIra ane manane sukhakArI vacano bolAya te, athavA jenAthI pAtrAmAM paDeluM kharAba anna paNa khIra, madha ane ghI jevI zakti Ape te. 28 labdhio Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) koSTabuddhi :- koThAramAM nAMkhelA dhAnyanI jema jenAthI sUtra-artha khUba nizcala rahe, bhUlAya nahIM te. : (21) padmAnusArI jenAthI sUtranA eka padathI ghaNuM zruta jaNAya te. (22) bIjabuddhi :- jenAthI eka arthapadathI ghaNA arthapado jaNAya te. (23) tejasa :- atigussAthI duzmana upara mukhathI aneka yojano sudhInI vastuone bALavA samartha evuM teja mukAya te. (24) AhAraka :- jenAthI AhArakazarIra banAvAya te. eka bhavamAM utkRSTathI 2 vAra AhArakazarIra banAvI zakAya. samastabhavacakramAM utkRSTathI 4 vAra AhArakazarIra banAvI zakAya. AhArakazarIrInuM jaghanyaaMtara 1 samaya che, utkRSTaaMtara 6 mAsa che. AhArakazarIrI utkRSTathI 9,000 hoya che. caudapUrvadharane tattvaciMtanamAM zaMkA thAya tyAre zaMkA nivAravA ke tIrthaMkaranI Rddhi jovA A zarIra banAvI tIrthaMkara pAse jAya. sAdhvI, avedI, parihAravizuddhicAritravALA, pulAkalabdhivALA, apramattamunio, caudapUrvI, AhArakazarIrInuM kyAreya saMharaNa na thAya. (25) zItalezyA :- atikaruNAne lIdhe Azrita prati tejolezyAne zamAvavA samartha evI zItalezyA mUkavI te. (26) vaikriyazarIra :- jenAthI vaikriyazarIra banAvAya te. tenAthI aNunI jevA sUkSma thavAya, meruparvatanI jevA moTA thavAya, AkaDAnA rUnI jevA halakA thavAya, eka kapaDAmAMthI karoDo kapaDA banAvAya, eka ghaDAmAMthI hajAro ghaDA banAvAya, Icchita rUpa karI zakAya te. uttaravaikriyazarIrano kALa : gati narakagati tiryaMcagati, manuSyagati devagati 28 labdhio uttaravaikriyazarIrano utkRSTa kALa aMtarmuhUrta . 4 muhUrta 15 divasa ...119... Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula ra8 18 (ra7) alINamAnasa - jenAthI je vyakti bhikSA lAvyo hoya te vApare to ja te khAlI thAya, bIjA ghaNA vApare to paNa te khAlI na thAya te. akSINamahAlayalabdhi paNa AnI aMtargata jANavI. jenAthI ghaNA loko rahe to ya bharAya nahIM evo moTo Alaya banAvAya te akSINamahAlayalabdhi. (28) julAka:- saMgha vagerenuM kArya Ave tyAre jenAthI cakravartIne paNa cUrI naMkhAya te. kone keTalI labdhi hoya? jIvo labdhio bhavya puruSo | sarva bhavya strIo arihaMta, cakravartI, vAsudeva, baladeva, saMbhinnazrotA, cAraNa, pUrvadhara, gaNadhara, pulAka, AhAraka sivAyanI abhavya puruSo | uparanI varjelI 10 ane kevalI, Rjumatimana:paryavajJAna, vipulamati mana:paryavajJAna sivAyanI abhavya strIo | uparanI varjelI 13 ane kSIramadhusarpirAsrava sivAyanI jI 8 prabhAvako , (1) pravacanI:- te te kALane ucita badhA zratane dhAraNa karanArA, tIrthane vahana karanArA. dA.ta. AryarakSitasUrijI. (2) dharmakathI - bhavyajIvone pratibodha karanArA, upadezanI labdhivALA. dA.ta. naMdISeNa. (3) vAdI:- te pramANamAM kuzaLa hoya. rAjadarabAramAM paNa temaNe mahattva prApta karyuM hoya. dA.ta. zrIguNAcAryano ziSya. ...120... 8 prabhAvako Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) naimittika :- kArya Ave tyAre sUkSma nimittano prayoga kare che. dA.ta. bhadrabAhusvAmIjI. (5) tapasvI :- vikRSTa tapa karIne jinazAsananI prabhAvanA kare te. dA.ta. kSapaka. (6) vidyAvAna :- ghaNA vidyA-maMtro jene siddha thayA hoya te. dA.ta. AryakhapuTAcAryajI. siddha :- saMgha vagerenA kAryanA sAdhaka evA cUrNa, aMjana, yoga jene siddha thayA hoya che. dA.ta. AryasamitAcAryajI. (8) kavi - jinazAsanane jANanArA, ghaNA kAvyo-zAstro vagere racanArA. dA.ta. siddhasena divAkarasUrijI. AThe prabhAvakomAM dRSTAMta tarIke batAvelA mahAtmAonA caritro darzanasaptatikAnI TIkAmAMthI jANI levA. * * * * * 9 eka bhUkhyo bhikSuka eka manuSyanA ghara AgaLa jaI kahevA lAgyo, "ghaNAM divasano bhUkhyo chuM, kaMI khAvAnuM Apo." pelA manuSya kahyuM, "mArI pAse sArAmAM sArI mIThAI che paNa aMdara jhera bhareluM che. te cAlaze ?e sAMbhaLI te bhUkhyAe kahyuM, "tArI mIThAI tArI pAse rahevA de, game eTalo huM bhUkhyo chuM, paNa kaMI jherI mIThAI khAIne maruM ?" pachI bhUkhyo bhikSuka bIjA ghare gayo tyAM tene khAvAnuM maLyuM. te jamIne te pAcho potAnA sthAne jato hato. eTalAmAM pelA manuSya kahyuM, "bhAI, Avo ane jamo. A mIThAI bahu ja svAdiSTa che. tame jamazo to uparathI kaMIka paisA paNa AvIza." bhUkhyAe javAba Apyo, "huM jyAre bhUkhyo hato tyAre paNa tArI jhera bharelI mIThAI na khAdhI to have mAruM peTa bharAyA pachI maravA mATe tAruM bhojana karuM ? ane te paNa paisAnI lAlace. maryA pachI e paisA zuM kAmamAM AvavAnA ?" ema kahI te cAlyo gayo. pAMca viSayo jherI mIThAI jevA che. jema bhikSuke atizaya bhUkha lAgavA chatAM jherI mIThAI na khAdhI tema pAMca viSayone jherI samajI temanAthI dUra rahevuM, nahIMtara AdhyAtmika maraNa thatAM vAra nahIM lAge. 8 prabhAvako ...121... Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) trIzamI chatrIzI 29 prakAranA pApazrutane dUrathI varjanArA 7 prakAranA zuddhinA guNane jANanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 0 29 prakA2nA pApazruto ja pApanA kAraNabhUta zruta te pApazruta. te 29 prakAre che. te A pramANe - nimittazAstranA ATha aMgo che : (1) divya :- vyaMtarAdi devonA aTTahAsya vagerenA phaLanuM varNana jemAM hoya te. (2) utpAta H- lohInA varasAda vagerenA phaLanuM varNana jemAM hoya te. (3) aMtarIkSa :- AkAzamAM thatAM grahonA bheda vagerenA phaLanuM varNana jemAM hoya te. (4) bhauma :- bhUmikaMpa vagere pRthvInA vikAra joIne ja enA phaLane jaNAve te. (5) svapna :- svapnanuM phaLa jaNAve te. (6) svara :- 'SaDjha' vagere svaro ane pakSio vagerenA svaronuM phaLa jaNAve te. (7) vyaMjana :- zarIra uparanA masA, tala vagere uparathI tenuM phaLa jaNAve te. lakSaNa :- avayavonI rekhAo uparathI temanuM phaLa jaNAve te. A AThe aMgonA darekanA traNa-traNa bhedo che (8) - (i) sUtra :- mULagraMtha. (ii) vRtti :- sUtranA arthanuM saMskRtamAM vistRta vivaraNa. (iii) vArtika :- vRttinA koI koI bhAganuM vadhu spaSTIkaraNa. Ama 8 4 3 = 24 pApazruta thayA. - matAMtare aMga - 'puruSonuM jamaNuM aMga pharake ane strIonuM DAbuM aMga pharake to zubha thAya.' vagere jaNAve te. ...122... 29 prakAranA pApazruto Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) saMgItazAstra (26) nRtyazAstra (27) vAstuvidyA (zilpazAstra) (28) Ayurveda (auSadhazAstra) (29) dhanurveda (zastrakaLAzAstra) jI 7 prakAranA zuddhinA guNo ja laghutA :- pUrve bhegA karelA karmono samUha ocho thAya che. lAdIjanana :- navA navA saMveganI zraddhAthI AnaMda thAya che. AtmaparanivRtti :- prAyazcittanA bhayathI pote pharI pApa na kare. tene pApa na karato joI bIjA paNa pApa na kare. adhyAtmazuddhi :- adhyAtmanI zuddhi thAya che. (5) duSkarakaraNa :- aneka bhavomAM sadA abhyAsa karAyelA mahAbaLavAna lajjA, abhimAna vagerene nahIM gaNakArIne je AlocanA karAya che te duSkara kArya thAya che. (6) vinaya :- tIrthaMkaranI AjJAnuM pAlana thAya che, gurujanano vinaya thAya che, jJAnAdino vinaya thAya che. (7) niHzalyapaNuM - pAporUpI zalya nIkaLI javAthI svastha thavAya che. * * * * * n mahApuruSone temanA jIvanakALa daramyAna ghaNA thoDA manuSyo oLakhe che. ja anya graMthomAM ahIM Arjava ane zuddhi ema be guNa kahyA che. Arjava - potAnA mukhe doSo pragaTa karavAthI mAyAno nAza thAya che. zuddhi - doSorUpa mela javAthI AtmAnI zuddhi thAya che. anya graMthomAM Ane AzA guNa kahyo che. 9 prakAranA zuddhinA guNo ...1ra3... Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) ekatrIzamI chatrIzI 30 prakAranA mohanIyanA baMdhasthAnone nivAranArA 6 prakAranA aMdaranA zatruone nivAranArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 0 30 prakAranA mohanIyanA baMdhasthAno bha mohanIyakarma bAMdhavAnA kAraNo te mohanIyanA baMdhasthAno. te 30 che - (1) krUratAthI pANImAM DubADIne strI vagere trasa jIvone haNavA. (ra) hAthathI ke kapaDA vagerethI bIjAnuM mukha baMdha karIne nirdayapaNe temane mArI nAkhavA. (3) roSathI cAmaDAnI lIlI vAdhara vagerethI mastake vIMTIne jIvone mArI nAkhavA. (4) krUratAthI mastake kuhADI, hathoDo, ghaNa vagere mArIne mAthuM vagere phoDIne jIvone mArI nAkhavA. (5) saMsArasamudramAM DUbatA prANIonuM rakSaNa karavAmAM samartha dharmanA nAyakagaNadhara, AcArya vagerene haNavA. (6) chate sAmarthya kaThora pariNAmathI glAnanI auSadhAdithI sevA na karavI. (7) sAdhune ke dIkSArthIne baLAtkAre dharmabhraSTa karavA ke dIkSA letAM rokvA. (8) mokSamArganI viparIta prarUpaNA ane dharma-sAdhu vagerenI niMdA vagere karIne lokone jainazAsananA dveSI banAvavA. (9) kevaLajJAna che ja nahIM.' athavA 'koI kevaLI bane ja nahIM.' vagere tIrthaMkaronI ke kevaLajJAnIonI niMdA karavI. (10) AcArya, upAdhyAya vagere sAdhuvarganI niMdA karavI. (11) jJAnadAna vagerethI upakAra karatAM potAnA upakArI AcArya, upAdhyAya, guru AdinI sevA-vaiyAvacca na karavI. (12) vAraMvAra nimittakathanAdi dvArA adhikaraNa (AhAra, upadhi vagere) meLavavA. ...124... 30 prakAranA mohanIyanA baMdhasthAno Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) tIrthano bheda (kusaMpa) karAvavo. (14) vazIkaraNa vagere karavuM. (15) tyAga karelA bhogonI IcchA karavI. (16) bahuzruta na hovA chatAM potAne bahuzruta tarIke ke tapa na karavA chatAM potAne tapasvI tarIke vAraMvAra jAhera karavA. (17) agninA dhumADAmAM gUMgaLAvIne ghaNAne mArI nAkhavA. (18) pote pApa karIne bIjAne mAthe caDhAvavuM. (19) potAnA upadhi-pAtrAne kapaTathI chupAvavA, potAnA asad AcaraNane kapaTathI chupAvI bIjAone ThagavA, sadAcArImAM gaNAvavA. (20) sabhAmAM satya bolanArane asadbhAvathI jUThA TharAvavA. (21) nitya jhaghaDo karavo. (22) bIjAne vizvAsa utpanna karAvIne aTavI vageremAM laI jaIne tenuM dhana vagere lUMTI levuM. (23) bIjAne vizvAsa pamADIne tenI strIne lobhAvavI-vaza karavI. (24) kumAra na hovA chatAM bIjAnI AgaLa potAne kumAra tarIke jaNAvavo. (25) brahmacArI na hovA chatAM potAne brahmacArI tarIke jaNAvavo. (26) jenI sahAyathI pote dhanADhya thayo hoya tenA dhanano lobha karavo. (27) jenA prabhAvathI pote lokaprasiddha thayo hoya tene ja koI rIte aMtarAya (duHkhI) karavo. (28) rAjA, senApati, maMtrI, rASTraciMtaka Adi ghaNA jIvonA nAyakane haNavA. (29) nahIM jovA chatAM 'huM devone dekhuM chuM.' ema kahI lokomAM prabhAva vadhAravo. (30) devonI avajJA karavI, arthAt 'viSayAMdha devonuM zuM prayojana che ? huM ja deva chuM.' ema bIjAne jaNAvavuM. 30 prakAranA mohanIyanA baMdhasthAno ...125... Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ $ jI 6 prakAranA aMdaranA zatruo ja (1) kAma :- paraNelI ke nahi paraNelI strIone viSe duSTa pravRtti te kAma. krodha :- bIjAnA ke potAnA nukasAnano vicAra karyA vinA gusso karavo te krodha. lobha :- dhanane yogya jIvone potAnuM dhana na ApavuM ane vinA kAraNe bIjAnuM dhana levuM te lobha. (4) mAna - kadAgraha karavo ke sAcI vAta na svIkAravI te mAna. (5) mada :- jAti, lAbha, kuLa, aizvarya, baLa, rUpa, tapa, vyuta vaDe ahaMkAra karavo ke bIjAnuM apamAna karavuM te mada. (6) harSa - vinA kAraNe bIjAne duHkha pahoMcADIne manamAM khuza thavuM ke pote jugAra, zikAra vagere anarthono Azraya karIne manamAM khuza thavuM te harSa. a eka zrImaMtane potAnA vaibhavanuM bahu ja abhimAna hatuM. te badhA AgaLa potAnA vaibhavanI vAto karato. tenA dIkarAne bhaNAvavA eka mAstara AvatA temaNe pRthvIno nakazo kADhI zeThanA dikarAne pUchyuM, bhArata batAva." dIkarAe batAvyuM. pachI mAstare kahyuM, "tArA pitAjInI baMgalo batAva. chokaro bhoMTho paDI gayo ne kahevA lAgyo, "sAheba! A pRthvInA nakazAmAM mArA pitAjIno baMgalo kyAMthI dekhAya ? jyAM hiMdustAna ja sopArI jeTalo dekhAya che tyAM mArA pitAjIno baMgalo zA hisAbamAM ?" zeTha A sAMbhaLI bhoThA paDyA ane vicAravA lAgyA, "pRthvInA pramANamAM mArI zuM sthiti ? huM khoTuM abhimAna karuM chuM." zeThe abhimAna choDI dIdhuM. **.1ra6. 6 prakAranA aMdaranA zatruo Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((32) batrIzamI chatrIzI) 31 siddhaguNonuM sArI rIte kIrtana karanArA. 5 jJAnanuM sArI rIte kIrtana karanArA. kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha 31 siddhaguNo ja (1) adIrgha :- lAMbA nahIM. avRtta :- goLa nahIM.' (3) abhyatra :- trikoNa nahIM. acaturastra - corasa nahIM. (5) aparimaMDala :- valayAkAra nahIM. (6) akRSNa :- kALA nahIM. (7) anIla :- nIla nahIM. (8) alohita :- lAla nahIM. (9) ahAlidra :- pILA nahIM. (10) azukla :- sapheda nahIM. (11) asurabhigaMdha :- sugaMdhI nahIM. (12) adurabhigaMdha :- durgadhI nahIM. (13) atikata :- kaDavA nahIM. (14) akaTu :- tIkhA nahIM. (15) akaSAya - turA nahIM. (16) anasla - khATA nahIM. (17) amadhura - mIThA nahIM. (18) akarkaza :- karkaza nahIM. (19) amRdu - mRdu nahIM. (20) aguru :- bhAre nahIM. 31 siddhaguNo ...127... Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) alavuH- halakA nahIM. (22) azIta :- ThaMDA nahIM. (23) anuSNa :- garama nahIM. (24) asnigdha :- snehavALA nahIM. (25) avRkSa :- lUkhA nahIM. (26) apuruSa :- puruSa nahIM. (27) astrI :- strI nahIM. (28) anapuMsaka :- napuMsaka nahIM. (29) asaMga :- saMgarahita. (30) aruha :- janmarahita. (31) akAya :- kAyArahita. athavA bIjI rIte 31 siddhaguNo. 5 prakAranuM jJAnAvaraNIya karma, 9 prakAranuM darzanAvaraNIya karma, ra prakAranuM vedanIyakarma, darzanamohanIya ane cAritramohanIya ema ra prakAranuM mohanIyakarma, 4 prakAranuM AyuSyakarma, zubhanAmakarma ane azubhanAmakarma ema 2 prakAre nAmakarma, 2 prakAranuM gotrakarma ane 5 prakAranuM aMtarAyakarma - ema 31 prakAranA karmono kSaya thavArUpa 31 siddhaguNo che. jI 5 jJAAna ja (1) AbhinibodhikazAna :- arthane abhimukha thato niyata bodha te AbhinibodhikajJAna, eTale ke yogya dezamAM rahela vastu viSayI pAMca Indriyo ane manathI thatuM jJAna. tene matijJAna paNa kahevAya che. tenA 28 bheda che. te A pramANe - () vyaMjanAvagraha :- Indriya ane viSayano saMparka thavo te vyaMjanAvagraha. (I) arthAvagraha:- vyaMjanAvagraha pachI A kaMIka che tevo avyakta bodha te arthAvagraha. (AmAM zabda, rUpa vagerenA avAMtara bhedano nirNaya hoto nathI.) ...128. 5 jJAna Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (i) IhA :- "A zuM haze ?' evA saMzaya pachI "AvA liMgo parathI A vastu AvI hovI joIe ?' evo bodha te I. () apAya H- "A vastu A ja che." evo vastuno nirNayAtmaka bodha te apAya. () dhAraNA :- nirNita vastune smRtirUpe dhAraNa karI rAkhavI te dhAraNA. A pAMcamAMthI vyaMjanAvagraha sivAyanA cAre pAMca Indriyo ane manathI thatAM hovAthI temanA cha-cha bheda che. vyaMjanAvagraha Indriya ane viSayanA saMyogarUpa che. cakSu ane manathI viSayanA saMyoga vinA ja bodha thAya che. tethI vyaMjanAvagraha cAra IndriyothI thato hovAthI tenA 4 bheda che. vyaMjanAvagrahanA 4 prakAra che. arthAvagrahanA 6 prakAra che. IhAnA 6 prakAra che. apAyanA 6 prakAra che. dhAraNAnA 6 prakAra che. Ama AbhinibodhikajJAnanA kula 28 prakAra che. (1) sparzanendriya vyaMjanAvagraha (10) mAnasa athavagraha (2) rasanendriya vyaMjanAvagraha (11) sparzanendriya IhA (3) ghrANendriya vyaMjanAvagraha (1ra) rasanendriya IhA (4) zrotrendriya vyaMjanAvagraha (13) ghrANendriya IhA (5) sparzanendriya arthAvagraha (14) cakSurindriya IhA (6) rasanendriya arthAvagraha (15) zrotrendriya IhA (7) dhrANendriya arthAvagraha (16) mAnasa IhA (8) cakSurindriya arthAvagraha (17) sparzanendriya apAya (9) zrotrendriya arthAvagraha (18) rasanendriya apAya 5 jJAna ...129... Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) (2) (19) ghrANendriya apAya (24) rasanendriya dhAraNA (20) cakSurindriya apAya (25) ghrANendriya dhAraNA (21) zrotrendriya apAya (ra6) cakSurindriya dhAraNA (22) mAnasa apAya (27) zrotrendriya dhAraNA (23) sparzanendriya dhAraNA (28) mAnasa dhAraNA zrutajJAna :- zravaNathI ke zabdathI thatuM jJAna te zrutajJAna. tenA 14 bheda che. te A pramANe - (1) akSaradyuta :- tenA 3 prakAra che - () saMzAkSara :- 18 prakAranI lipi. (m) vyaMjanAbhara :- a thI 7 sudhInA para akSaro. (i) ladhyakSara :- zabdazravaNa ke rUpadarzana vagerethI arthanI pratIti karAvatuM akSarAtmaka jJAna. anAzruta - akSara vinA hAtha vagerenI ceSTAthI ke chIMka bagAsA vagerethI thato bodha. (3) saMjJIzruta :- saMjJI jIvonuM zrutajJAna. asaMzAzruta :- asalI jIvonuM zrutajJAna. sabhyazruta :- samyagdaSTi jIvonuM zrutajJAna. (6) mithyAzruta - mithyAdaSTi jIvonuM zrutajJAna. sAdiSNuta :- zarUAtavALuM zrutajJAna. (8) anAdikRta:- zarUAta vinAnuM zrutajJAna. saparyavasitakRta - saMtavALuM zrutajJAna. (10) aparyavasitakRta :- aMta vinAnuM zrutajJAna. (11) gamikazruta :- jemAM sarakhA pATha (AlAvA) Ave tevuM zrutajJAna. (1ra) agamikazruta - jemAM sarakhA pATha (AlAvA) na Ave tevuM zrutajJAna. (4). ...130... 5 jJAna Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) (13) aMgapraviSTazruta :- 12 aMgomAM raheluM zrutajJAna. (14) anaMgapraviSTazruta :- 12 aMgo sivAyanuM zrutajJAna. avadhijJAna :- amuka maryAdAmAM rahelA rUpI padArthono IndriyothI nirapekSa AtmA dvArA thato sAkSAt bodha te avadhijJAna. tenA 6 prakAra che. te A pramANe (1) (2) 5 jJAna ananugAmI :- sAMkaLathI baMdhAyelA dIvAnI jema jyAM utpanna thayuM hoya tyAM ja rahe, paraMtu anyatra jatAM sAthe na Ave evuM avadhijJAna. vardhamAna :- utpanna thayA pachI prazasta adhyavasAyanA kAraNe vadhatuM jAya evuM avadhijJAna. A avadhijJAna jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA viSayanuM utpanna thaI utkRSTathI alokamAM loka pramANa asaMkhya khaMDone joI zakavAnA sAmarthyavALuM utpanna thAya che. hIyamAnaH- utpanna thayA pachI ghaTatuM jAya evuM avadhijJAna. pratipAtI :- pragaTa thayA pachI nAza pAme evuM avadhijJAna. apratipAtI H- pragaTa thayA pachI kyAreya nAza na pAme evuM avadhijJAna. (i) (4) mana:paryavajJAna :- aDhI dvIpamAM rahelA saMzI paMcendriya manuSyo tathA tiryaMconA manodravyanA mana tarIke pariNamAvela paryAyo jenAthI jaNAya te mana:paryavajJAna. tenA be prakAra che. te A pramANe - RjumatimanaHparyavajJAna :- sAmAnyathI jANe te. jemake, ANe ghoDo vicAryo che. vipulamatimanaHparyavajJAna :- vizeSathI jANe te. jemake, ANe mATIno lAla raMgano amukanI mAlikIno moTo ghaDo ciMtavyo che. (3) (4) (5) (6) anugAmI :- cakSunI jema jyAM jaIe tyAM sAthe Ave evuM avadhijJAna. (ii) ...131... Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) kevaLajJAna :- lokAlokanA sarvadravyonA trikAlika sarva paryAyo eka samaye eka sAthe jenAthI jaNAya te kevaLajJAna. kevaLajJAnanA 6 artha : ...132... (1) zuddha :- te jJAnAvaraNa karmanA AvaraNathI saMpUrNa rahita che. tethI zuddha che. (2) sakala :- te utpanna thatAMnI sAthe badhu jANe che. tethI sakala che. (3) asAdhAraNa :- tenA samAna bIjuM koI jJAna nathI. tethI asAdhAraNa che. (4) anaMta :- te anaMta vastune jANe che athavA anaMtakALa rahe che. tethI anaMta che. (5) nirmAghAta :- te koIpaNa jAtanA vyAghAtathI rahita che. tethI nirvyAghAta che. (6) eka H- te matijJAna vagere cAra zAnothI rahita che. tethI eka che. * * A saMsAramAM sarvottama kArya kyuM ? prabhu sivAyanI bIjI koIpaNa bAbata tarapha mane vaLagavA mAgatuM hoya to tyAMthI tene pAchuM vALIne ApaNI jAtane temAM paDatI bacAvavI e ja A saMsAramAM sauthI uttama kArya che. jeNe prabhubhaktino rasa cAkhyo che tene anya bAbatomAM rasa nathI. je je divasa-rAtri-klAka-miniTa dharmakAryamAM-satkAryamAM jAya che te te saphaLa thAya che. 5 jJAna Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) tetrIzamI chatrIzI) 3ra prakAranA jIvonuM rakSaNa karanArA, 4 prakAranA upasargone jItanArA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. 32 prakAranA jIvo ja ekendriya 22 + vikasendriya 6 + paMcendriya 4 = 3ra ekendriya 22 (1) paryAptA sUkSma pRthvIkAya (12) aparyAptA sUkSma pRthvIkAya (2) paryApta bAdara pRthvIkAya (13) aparyApyA bAdara pRthvIkAya (3) paryAptA sUkSma akAya (14) aparyAptA sUkSma akAya (4) paryApyA bAdara apakAya (15) aparyApyA bAda akAya (5) paryAptA sUkSma teukAya (16) aparyAptA sUkSma teukAyA (6) paryApyA bAda teukAya (17) aparyApta bAdara teukAya (7) paryAptA sUkSma vAyukAya (18) aparyAptA sUkSma vAyukAya (8) paryApyA bAdara vAyukAya (19) aparyApyA bAdara vAyukAya (9) paryAptA sUkSma sAdhAraNa (20) aparyAptA sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAya vanaspatikAya (10) paryApta bAdara sAdhAraNa (21) aparyApyA bAdara sAdhAraNa vanaspatikAya vanaspatikAya (11) paryApyA bAda pratyeka (22) aparyApyA bAda pratyeka vanaspatikAya vanaspatikAya ekendriya - jene sparzanendriyarUpa eka ja Indriya hoya te ekendriya. tenA mukhya 5 bheda che - (1) pRthvIkAya ?- pRthvI e ja jenuM zarIra che te jIvo. dA.ta. mATI, ratno, sonuM vagere. 32 prakAranA jIvo ...133.... Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) akAya H- pANI e ja jenuM zarIra che te jIvo. dA.ta. bhUminuM pANI, varasAdanuM pANI vagere. (3) teukAya :- agni e ja jenuM zarIra che te jIvo. dA.ta. aMgArA, taNakhA, dIvAno prakAza vagere. (4) vAyukAya :- vAyu e ja jenuM zarIra che te jIvo. dA.ta. nIce pharato vAyu, UMce pharato vAyu vagere. (5) vanaspatikAya :- vanaspati e ja jenuM zarIra che te jIvo. tenA be prakAra che - (i) pratyeka vanaspatikAya :- je vanaspatikAyanA eka zarIramAM eka jIva hoya te. dA.ta. phaLa, phUla, pAMdaDA vagere. (ii) sAdhAraNa vanaspatikAya :- je vanaspatikAyanA eka zarIramAM anaMta jIvo hoya te. dA.ta. baTATA, gAjara, lasaNa vagere. (1) sUkSma - anaMtA jIvonA asaMkhya zarIro bhegA thAya to paNa :carmacakSuthI joI na zakAya te sUkSma. (2) bAdara :- eka ke be ke saMkhyAtA ke asaMkhyAtA jIvonA zarIra bhegA thAya tyAre carmacakSuthI joI zakAya te bAdara. (1) paryAptA :- svayogya paryApti pUrNa karI hoya athavA pUrNa karIne :ja maravAnA hoya te paryAmA. (2) aparyAptA :- svayogya paryApti pUrNa karyA vinA ja maravAnA hoya te aparyAmA. pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAyukAya, sAdhAraNa vanaspatikAyanA darekanA sUkSma-bAdara ema be bheda che. pratyeka vanaspatikAya bAdara ja hoya che. Ama 11 bheda thayA. A dareka paryAsA ane aparyAptA ema be bhede hoya che. tethI 22 bheda thayA. Ama ekendriyanA 22 bheda thayA. ...134... 32 prakAranA jIvo Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikalendriya 6 (23) paryAptA beIndriya (24) paryAmA teIndriya (25) paryAmA caurindriya (26) aparyAptA beIndriya (27) aparyAmA teIndriya (28) aparyAptA caurindriya vikalendriya :- jene paripUrNa pAMca Indriyo na hoya te vikalendriya. tenA mukhya 3 bheda che (1) beIndriya :- jene sparzanendriya ane rasanendriya rUpa be Indriyo hoya te beIndriya. dA.ta. zaMkha, kRmi, kASTanA kIDA vagere. (2) teIndriya :- jene sparzanendriya, rasanendriya ane ghrANendriya rUpa traNa Indriyo hoya te teIndriya. dA.ta. kIDI, makoDA vagere. caurindriya :- jene sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya ane cakSurindriya rUpa cAra Indriyo hoya te caurindriya. dA.ta. bhamarA, mAkhI, macchara vagere. (3) A traNenA paryAmA-aparyAptA ema be-be bheda che. tethI vikalendriyanA kula cha bheda che. paMcendriya 4 (29) paryAJA asaMjJI paMcendriya (31) aparyAptA asaMjJI paMcendriya. (30) paryAptA saMzI paMcendriya. (3) aparyAptA saMzI paMcendriya. paMcendriya H- jene paripUrNa pAMca Indriyo hoya te paMcendriya. dA.ta. deva, nArakI, manuSya, tiryaMca. tenA be bheda che (i) asaMnnI :- jene mana na hoya evA paMcendriya te asaMzI paMcendriya. 32 prakAranA jIvo - (i) saMnnI :- jene mana hoya evA paMcendriya te saMzI paMcendriya. A bannenA paryAmA-aparyAmA ema be-be bheda che. tethI paMcendriyanA kula 4 bheda che. Ama jIvonA kula bheda 22 + 6 + 4 = 3ra che. ...135... Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jI 4 prakAranA upasargo ja devakRta upasarga - 3 4 prakAranA che - () hAsyathI :- kriIDAthI. vyaMtarIe IDaranA bhulakamunine karelA upasarganI jema. (I) rAgathI :- snehathI. sItendra rAmacandrajIne karelA upasarganI jema. (ii) praaSathI :- dveSathI. saMgamadeve zrIvardhamAnasvAmIne karelA upasarganI jema. (5) vimarzathI :- "potAnI pratijJAthI A calAyamAna thAya che ke nahIM, evA vicArathI. zraddhA nahIM karanArA deve naMdiSaNane karelA upasarganI jema. manuSyakRti upasarga - te 4 prakAre che - (0) hAsyathI - krIDAthI. vezyAnI dIkarIe mulakamunine karelA upasarganI jema. (i) rAgathI :- snehathI. kozA vezyAe sthUlabhadramunine karelA upasarganI jema. (i) maDheSathI - dveSathI. saumile gajasukumAlane karelA upasarganI (ra) jema. () vimarzathI :- "potAnI pratijJAthI A calAyamAna thAya che ke nahIM', evA vicArathI. hAthI upara beThelA mahAvate karelA trAsathI krame karIne choDyA che keTalAka vastro jeNe evI vRddha sAdhvIne rAjAe karAvelA upasarganI jema. tiryacakRta upasarga :- te 4 prakAre che - (I) bhayathI - kUtarA, sApa vagere bhayathI upasarga kare te. (3) matAMtare ubhayapadathI-vimarza, praaSa vagere padonA dvisaMyoga-trisaMyogathI thanAra upasarga. | matAMtare kuzIlapratisevanathI - durAcArIonI sobatathI. 136... 4 prakAranA upasargo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (I) DSathI :- caMDakauzika sApe vIraprabhune karelA upasarganI jema. (i) AhAra mATe - vAghaNe sukozalamunine karelA upasarganI jema. () apatya-AlayanA saMrakSaNa mATe :- saMtAna ane gharanuM saMrakSaNa karavA mATe gAya-siMha vagere upasarga kare te. AtmasaMvedanathI :- te 4 prakAre che - () saMghaTTanathI :- AMkhamAM raja javAthI svayaM masaLavAthI thato upasarga. (ii) prapatanathI :- paganI skUlanAthI paDI javAthI thato upasarga. (i) staMbhanathI :- utpanna thayelA vAyunA prayogathI kSaNa mATe hAtha-paga vagere akkaDa thaI javAthI thato upasarga. (v) lezanathI :- gADha rogane lIdhe zarIranA bhAgo kRza thavAthI thato upasarga. 0 eka kIDIe phulamAM jaIne vAsa karyo. te kulanI sugaMdha mANatI. eka divasa mALIe e phulane potAnA grAhakane ApavA cuMTI lIdhuM. temAM kIDI paNa sAthe hatI. grAhake phula rAjAne ApyuM. rAjAe phula prabhune caDAvyuM. Ama phulanI sobatathI kIDI cheka prabhunA mastaka sudhI pahoMcI gaI. tema uttamanI sobatathI uttama pada anAyAse maLe che. grahasthanA gharamAM pAMca sthAna pApanA gaNAya - (1) cUlo, (2) ghaMTI, (3) sAvaraNI, (4) khAMDaNIyo ane (5) pANIyAruM. a jema paDI raheluM loDhuM kATathI khavAya che, tema ALasathI manuSyanuM jIvana nakAmuM thaI jAya che. 4 prakAranA upasargo ...137... Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) cotrIzamI chatrIzI 32 doSa rahita vaMdananA adhikArI 4 prakAranI vikathA vinAnA kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha vaMdananA 32 doSo ja (1) anAdata :- anAdarapaNe cittanI utsukatA vinA vaMdana karavuM te. (2) stabdha :- jAtimada vagere mada vaDe stabdha thaIne vaMdana karavuM te. (3) paviddha :- vaMdanA karatAM karatAM vaMdanA adhUrI rAkhIne bhAgI javuM te. (4) paripiMDita :- ghaNAMne eka vaMdanathI vAMdavA, athavA akSaroAvartone chUTA na karavA, athavA be hAtha keDa upara sthApIne Avarta karavA te. (5) Tolagati :- tIDanI jema kUdakA mAratAM vaMdana karavuM te. (6) aMkuza :- vaMdanArthe vaMdanIyane kapaDuM jhAlIne Asane kheMcI javA, athavA rajoharaNane aMkuzanI jema be hAthathI jhAlavuM, athavA aMkuzathI jema hAthInuM mastaka UMcuM-nIcuM thAya tema mastaka UMcuM-nIcuM karavuM te. (7) kacchapariMgita : - vaMdana karatI vakhate kAcabAnI jema zarIrane sanmukha ane vimukha calAyamAna karavuM te. (8) matsyovRtta :- vaMdana karatI vakhate besatAM-UThatAM ekadama UchaLavA sarakhuM zIghra UThavuM ane besavuM te, athavA eka sAdhune vaMdana karyA pachI bIjA sAdhune vaMdana karavA mATe tyAM rahyA thakA ja zarIra ghumAvavuM te. (9) manaHpraduSTa :- vaMdanIyanA doSa manamAM lAvI asUyA-arucipUrvaka vaMdana karavuM te, athavA sva ke para nimitte thayelA manodveSapUrvaka vaMdana karavuM te. ...138... vaMdananA 32 doSo Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) vedikAbaddha :- te pAMca prakAre che - (i) be hAthane be DhIMcaNanI upara rAkhavA te. | (i) be hAthane be DhIMcaNanI nIce rAkhavA te. (i) be hAthane be saMDAsA (vALelA paga)nI vacce rAkhavA te. (i) be hAthanI aMdara be DhIMcaNa rAkhavA te. (5) be hAthanI aMdara eka DhIMcaNa rAkhavo te. A pAMca rIte vaMdana karavuM te vedikAbaddha doSa. bhajaMta:- guru mane bhaje che athavA bhajaze evI buddhithI vaMdana karavuM te, athavA "he gurujI ! ame Apane vaMdana karavA UbhA chIe,' ema kahIne vaMdana karavuM te. (12) bhaya :- vaMdana nahIM karuM to guru mane gaccha vageremAMthI bahAra kADhI mukaze evA bhayathI vaMdana karavuM te. (13) gaurava :- sAdhuo jANe ke A sAdhu ke zrAvaka samAcArImAM kuzaLa che, evA garvathI vaMdana karavuM te. (14) maitrI :- "A mArA mitra che athavA thaze, ema jANIne vaMdana karavuM te. (15) kAraNa :- jJAnAdi kAraNa sivAyanA "mane vastra Apaze" vagere kAraNathI vaMdana karavuM te. (16) sainya :- "vaMdana karavAthI mArI laghutA thaze, ema dhArI chUpA rahIne vaMdana karavuM te, athavA koI dekhe na dekhe tema vaMdana karavuM (17) pratyenIka :- anavasare vaMdana karavuM te. (18) rukha :- guru gussAmAM hoya athavA pote gussAmAM hoya tyAre vaMdana karavuM te. (19) tarjita :- 'lAkaDAnA zaMkaranI jema Apa khuza paNa nathI thatAM ane gusse paNa nathI thatAM." ema tarjanA karatAM athavA AMgaLI vagerethI tarjanA karatAM vaMdana karavuM te. vaMdananA 3ra doSo ...139... Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) zaTha :- vizvAsa upajAvavA mATe vaMdana karavuM athavA mAMdagI vagere bahAnuM kADhI yathAvidha vaMdana na karavuM te. (21) hIlita :- 'he gurujI ! Apane vAMdavAthI zuM ?', ema avazA karIne vaMdana karavuM te. (22) viparikuMcita :- aDadhI vaMdanA karIne dezAdinI kathA karavI te. (23) dRSTADhaSTa :- ghaNA sAdhuo vaMdana karatAM hoya tyAre koI sAdhunI othamAM rahIne vaMdana karavA te, athavA aMdhArAmAM guru na dekhe tyAre vaMdana na karavuM, dekhe eTale turaMta vaMdana karavuM te. (24) zRMga :- Avarta karatI vakhate lalATanI bAjumAM hAthano sparza karavo te. (25) kara :- 'vaMdana karavuM e bhagavAnano ke guruno kara che.' ema mAnI vaMdana karavuM, nirjarA mATe vaMdana na karavuM te. (26) karamocana :- 'A kara cukavyA vinA mokSa nahIM thAya.' ema vicArI vaMdana karavuM te. (27) AzliSTa-anAzliSTa :- Avartta vakhate rajoharaNane ane mastakane hAtha sparze nahIM te. ahIM 4 bhAMgA thAya rajoharaNane sparze - mastakane sparze, rajoharaNane na sparze - mastakane sparze, rajoharaNane sparze - mastakane na sparze, - rajoharaNane na sparze - mastakane na sparze. ahIM pahelo bhAMgo zuddha che bAkInA bhAMgAmAM doSa lAge. (28) Una :- vaMdana karatAM akSara, pada ke Avazyaka ochA karavA te. (29) uttaracUDa :- vaMdana karyA pachI jorathI 'matthaeNa vaMdAmi' kahevuM te. (30) mUka H- mUMgAnI jema AlAvAno uccAra karyA vinA vaMdana karavuM te. (31) 4ra :- moTA avAjathI uccAra karatAM vaMdana karavuM te. (32) cuDalika :- UMbADIyAnI jema oghAne bhamAvatAM thakA vaMdana karavuM te, athavA hAtha lAMbo karI 'vaMdana karu chuM.' ema kahetAM thakA vaMdananA 32 doSo ...140... Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) vaMdana karavuM te, athavA hAtha lAMbo karI bhamAvatAM chatAM "sarvene vaMdana karuM chuM." ema kahI vaMdana karavuM te. je vyakti A 3ra doSo rahita vaMdana gurune kare che te zIdhra nirvANa pAme che, athavA vaimAnikadevapaNuM pAme che. jI 4 prakAranI vikathA ja strIkathA - strI ke puruSa saMbaMdhI kAmottejaka vArtAlApa karavo te strIkathA. bhaktakathA - baLa-rUpa-svAda vagerene uddezIne rAga-dveSa thAya tevI rIte bhojananI vAta karavI te bhaktakathA. dezakathA - rAga-dveSane vaza thaI te te dezanA sukha-saMpatti vagerenI prazaMsA-niMdA vagere karavI te dezakathA. rAjakathA - rAga-dveSathI te te rAjAonA guNa-doSa vagere bolavA te rAjakathA. (4) eka mahAtmA kahe che, eka rAtre meM svapna joyuM temAM ghaNAM mANaso eka dhoLA pakSInI vATa jotAM hatAM. akasmAta peluM paMkhI nIce UtaryuM ane eka eka jaNane pakaDIne svargamAM laI javA lAgyuM. meM pUchuyuM ke, "A paMkhIno marma zo ?' tyAM dhvani saMbhaLAyo ke, "paramezvara potAnA bhakto upara kRpA karIne dhoLA paMkhIne A lokamAM mokale che." pachI akasmAta eka kAgaLano kakaDo AkAzamArgethI AvIne mArI pAse paDyo. te kakaDAmAM lakheluM hatuM te vAMcyuM ke, A paMkhI e viSaya-vairAgya che. 4. prakAranI vikathA ...141... Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((35) pAMtrIzamI chatrIzI) 33 guru pratyenI AzAtanAne varjanArA. 3 prakAranA vIryAcAranuM pAlana karanArA. kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. cha guru pratyenI 33 AzAtanA ja (1-3) purogamana, purasthAna, puroniSAdana - gurunI AgaLa cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM te. (4-6) pAgamana, pakSasthAna, paniSadana:- gurunI bAjumAM cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM te. (7-9) Asanagamana, AsanasthAna, AsaniSadana:- gurUnI pAchaLa najIkamAM cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM te. (10) Acamana :- guru sAthe spaMDilabhUmie gayA pachI tyAM guru karatA pahelA pote zuddhi karavI te. (11) Alocana :- bahArathI upAzrayamAM pAchA AvyA pachI guru karatA pahelA IriyAvahi karavI te. (12-13) apatizravaNa - divase guru bolAve to paNa javAba na Apavo te. rAtre guru pUche, " koNa sUtuM che ? koNa jAge che ?' tyAre pote jAgato hovA chatAM javAba na Apavo te. (14) pUrvAlApana :- gRhasthAdine gurue bolAvyA pahelA pote bolAvavA te. pUrvAlocana :- gocarInI AlocanA guru karatA pahelA bIjA pAse karavI te. (16) pUrvopadarzana - guru karatA pahelA bIjAne gocarI batAvavI te. (17). pUrvanimaMtraNa :- gocarI vAparavA mATe guru karatA pahelA bIjAne nimaMtraNa karavuM te. (18) baddhadAna - gurunI AjJA vinA pote bIjAne gocarI vaheMcavI te. 14ra. guru pratyenI 33 AzAtanA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) khaddhAdana :- gurune thoDuM ApI sAruM sAruM pote vAparavuM. (20) khaddhabhASaNa :- karkaza svare moTA ghAMTA pADIne guru sAthe bolavuM te. (21) tatragata :- guru bolAve tyAre 'martyaeNa vaMdAmi' kahI temanA Asane javuM joIe. tenI badale potAnA Asana para beThA thakA ja javAba Apavo te. (22) kiM bhASaNa :- guru bolAve tyAre 'AjJA pharamAvo.' ema kahevuM joIe. tenI badalI kema ? zuM kaho cho ? zuM che ?' ema kahevuM te. (23) tuM bhASaNa :- gurune 'bhagavaMta, pUjya, Apa' kahI bolAvavA joIe. tenI badale 'tuM, tame' vagere kahevuM te. (24) tajjAta bhASaNa :- gurune sAme UlaTo javAba Apavo te. guru kahe ke, 'A glAna sAdhunI vaiyAvacca kema nathI karatAM ?' tyAre sAmo javAba Ape, 'tame pote ja vaiyAvacca kema nathI karatAM ?' vagere. (25) nosumana :- guru ke ratnAdhika dharmakathA karatAM hoya tyAre 'aho Ape uttama dharmakathA kahI.' ema prazaMsA na kare paNa manamAM dubhAya. (26) nosmaraNa :- guru dharmakathA karatAM hoya tyAre ziSya ema kahe, tamane e artho yAda nathI. e artha e pramANe na hoya.' vagere. (27) kathAcheda :- guru dharmakathA karatAM hoya tyAre ziSya gRhasthone kahe, 'e kathA tamane huM pachIthI sArI rIte samajAvIza.' vagere. (28) pariSabheda :- gurunI kathAmAM sabhA ekatAna thaI hoya tyAre ziSya kahe, 'have kyAM sudhI kathA laMbAvavI che ? vAparavAno samaya thayo.' vagere. (29) anutthita kathA H- gurue dharmakathA karyA bAda e ja sabhAmAM potAnI caturAI batAvavA vizeSathI dharmakathA kahevI te. (30) saMthArapAdaTTana :- gurunI zayyA, saMthArA vagerene potAno paga lagADavo, AjJA vinA sparza karavo te. guru pratyenI 33 AzAtanA ...143... Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) saMthArAvasthAna - gurunI zayyA, saMthArA, Asana vagere upara UbhA rahevuM, besavuM, sUvuM vagere. (32) uccAsana - guru karatA UMcA Asane besavuM te. (33) samAsana :- gurunI samAna Asana upara besavuM te. A 33 AzAtanAo varjavI. jI 3 prakAranA vIryAcAra ja (1) mAnasika vIryAcAra :- kriyAomAM manano upayoga, ullAsa vagere rAkhavo vagere. (2) vAcika vIryAcAra :- sUtro vagere asmalita uccAra vagere pUrvaka bolavA. (3) kAyika vIryAcAra :- kriyA vageremAM kAyAne vidhipUrvaka pravartAvavI te. * * * * * 2. eka nagaramAM dukALa paDyo. loko herAna thaI gayA. teo manuSyanuM mAMsa paNa khAvA lAgyA. eka mahAtmA A dazya joIne jatA hatA. tyAM temaNe eka gulAmane prasanna vadane hasato joyo. temaNe tene pUchayuM, "zuM A AnaMda-ullAsano avasara che ? tuM joto nathI ke anna vagara lokonI zI dazA thaI rahI che ?" gulAma - "mAre zI phikara ? mAro mAlIka eka moTo jAgIradAra che. tenA bhaMDAramAM puSkaLa dravya ane anAja che. eTale mAre bhUkhe maravuM nahIM paDe. mahAtmA bolyA, he prabhu! A gulAma potAnA zeThane lIdhe ATalo badho saMtuSTa ane nirbhaya che. to pachI tuM to AkhA brahmAMDano adhIzvara che. sarva prANIono pitA che. to pachI ame nakAmI ciMtAmAM zA mATe muMjhAIe chIe ? ...144... 3 prakAranA vIryAcAra Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((39) chatrIzamI chatrIzI) 3ra prakAranI gaNIsaMpadAthI yukta 4 prakAranA vinayamAM pravRtta kula 36 guNovALA guru jaya pAmo. che 32 prakAranI gaNIsaMpadA ja gaNIsaMpadA 8 prakAranI che. darekanA 4-4 bheda che. eTale gaNIsaMpadAna kula 8 x 4 = 32 prakAra che. (1) AcArasaMpadA :- tenA cAra prakAra che - (1) caraNasatiyuktatA :- caraNasittarInuM pAlana karavuM. (i) nirmadatA :- madarahitapaNuM. (ii) aniyataviTAritA :- aniyata vihAra karavo. () acaMcalejiyatva :- IndriyonI caMcaLatAne rokavI. (2) zrutasaMpadA :- tenA cAra prakAra che - () yugapradhAnA mannatA :- te te kALanA badhA AgamazAstro jANavA. (i) paricitasUtrArthatA :- sUtra-artha paricita hovA. bahuzrutapaNuM te yugamAM anyanI apekSAe viziSTa jJAna hovuM. (ii) utsargAdivedityam - utsarga-apavAda vagerene jANavA. (iv) udAttAdipaTuvarNoccAritvam - udAtta vagere guNothI yukta varNo uccAravA. (3) zarIrasaMpadA :- tenA cAra prakAra che - () samacaturaasaMsthAnatA - samacaturastrasaMsthAnavALuM zarIra hovuM lakSaNa-pramANathI yukta evI laMbAI-pahoLAI hovI. (i) saMpUrNaaMgopAMgatA :- aMgopAMga saMpUrNa hovA. (ii) avikalejiyatvam - Indriyo paripUrNa hovI, alpa na hovI 3ra prakAranI gaNIsaMpadA ...145... Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (iv) tapaHparihAdeH sahiSNutA :- tapa, parISaha vagerene sahana karavA samartha hovuM. (4) vacanasaMpadA : - tenA cAra prakAra che (i) anAhatapratibhAtvam :- pratibhAnI skhalanA na thavI, vacana ATheya (sarvamAnya) hovuM. (ii) madhuravAkyatA - sAMbhaLanAranA manane prIti thAya tevA madhura :vacano bolavA. - (iii) nirvikAravacanatA :- vikArarahita akaluSita vacano bolavA. (iv) sphuTavacanatA :- spaSTa vacano (badhA loko sukhethI samajI zake tevA vacano) bolavA. (5) vAcanAsaMpadA H- tenA cAra prakAra che (i) yogyAyogyapAtrajJatA :- yogya-ayogya pAtrane jANe. (II) pariNate'parasUtrArthadAna :- pUrvenA sUtra-artha pariNata thaye chate bIjA sUtra-artha ApavA. (i) niryApaNa :- sUtra pratye ziSyono utsAha vadhArIne jaldIthI grantha pUro karAve, adhUro na mUke. (iv) nirvAhitvam :- pUrvApara saMgata thAya te rIte sUtronA arthone samajAvavA. (6) matisaMpadA : - tenA cAra prakAra che - - ...146... (i) avagraha :- te te IndriyonA zabdAdi viSayono avyakta bodha. (ii) IhA :- vicAraNA. (iii) apAya :- nizcaya. (iv) dhAraNA :- avismaraNa. apAya dvArA paDelA saMskAro dhAraNa karI rAkhavA. (7) prayogamati (vAdabuddhi) saMpadA :- tenA cAra prakAra che (i) svazaktiparijJAna :- potAnI zaktine jANavI. (ii) puruSaparijJAna :- prativAdI puruSane jANavo. 32 prakAranI gaNIsaMpadA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (iii) svaparaanukUlakSetraparijJAna :- potAne ke prativAdIne anukULa kSetrane jANavuM. (iv) svaparaanukUlarAjAdivastuvijJAna anukULa rAjA vagerene jANavA. (8) saMgrahaparikSAsaMpadA : (i) gaNayogyaupasaMgrahasaMpadA :- gaNanA vihArane yogya kSetra vagerenI tapAsa karavI. (ii) saMsaktasaMpadA :- bhadraka vagere gRhasthone upadeza ApI gaNanI ciMtAmAM sthira karavA. (iii) svAdhyAyasaMpadA :- svAdhyAyanA aMgarUpa pustaka vagerene ekaThA karavA. :- potAne ke prativAdIne (iv) zikSopasaMgrahasaMpadA :- tapa vageremAM zaikSaka vagerene yogya kRtyone jANavA. cha 4 prakArano vinaya ra AcAravinaya :- saMyama, tapa, gaNa, pratimA, vihAra vagere sAmAcArIne pote AcaravI ane bIjA pAse AcarAvavI te. (1) (3) (2) zrutavinaya :- sUtra, artha, ubhaya ane bhAvarahasyone grahaNa karavA, bIjAne ApavA, bIjAne preraNA karavI, bIjAnI anumodanA karavI te. vikSepavinaya :- mithyAtvathI, gRhasthapaNAthI ke pramAdathI dUra karIne tenAthI caDhiyAtAM bhAvomAM jIvone sthApavA te. taddoSapratighAtavinaya :- viSaya-kaSAya vagere doSono nAza karavo te. (4) * * jo ke AcArya(guru)nA guNonuM kIrtana karavA Indra paNa samartha nathI. chatAM paNa zrutasamudramAMthI A kulakamAM AcArya(guru)nA guNonA saMgraharUpa chatrIza chatrIzIo kahI che. Ama A graMthamAM gurunA 36 4 36 1,296 guNo batAvyA che. // zrIguruguNaSatriMzaSatriMzikAkulakano padArthasaMgraha samApta 5 4 prakArano vinaya = * ...147... Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadratnazekharasUrikRtasvopajJadIpikAhvayA vivRtyA sametaM zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakam / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // arham // // zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaprastAvanA // iha kila kevalajJAnApUrvalocanAvalokitAkhilalokAlokamadhyavartti padArthasArthairlaukikadevAtizAyisahajAtizayasampatsambhArabhAsuraiH satatAkhaNDanidezAkhaNDalazreNisaMsevitapAdAravindaiH zrImaddevAdhidevaiH tribhuvanavarttisamagrajantujAtaniHsImaparopakRtikaraNAya samastapravacanopaniSadbhUtaM arhatsiddhAcAryopAdhyAyasAdhudarzanajJAnacAritrataporUpaM padanavakaM smupdissttm| tatra tRtIyapadavarttinAM jinazAsanaprottuGgaprAsAdazikharakalazAropaNapravINAnAM saGkhyAtItAnavagItaguNagaNagarISThAnAM zrImadAcAryANAM guNotkIrttanaM kartukAmairAcAryaiH samayasudhAmbudheH pRSanmAtraM samAdAyedaM svopajJadIpikAhvavivRtisamalaGkRtaM guruguNaSaTtriMzatSatriMzikAbhidhAnaM kulakaM viracitamiti kulakagatasya- " jaivi hu sUrivarANaM, sammaM guNakittaNaM kareuM je| sakkovi neva sakkai, ko'haM puNa gADhamUDhamaI // 38 // tahavi hu jahA suAo, guruguNasaMgahamayAu bhattIe / iya chattIsaM chattIsiyAu bhaNiyAu iha kulae // 39 // " ityetadAryAdvayasyAvalokanena sphuTamevAvagamyate / asya sadIpikAkulakasya ke karttAraH ? iti jijJAsAyAM jAtAyAM kulakAvasAnagatAyAH "sirivayaraseNasuhaguru- sIseNaM viraiyaM kulagameyaM / 99 paDhiUNamasaDhabhAvA, bhavvA pAvaMtu kallANaM // 40 // ityetadgAthAyA avalokanena, tathA vivRtiprAntopanyastaprazastyAm"zrImadbRhadgacchapayojahaMsaH, samastavAdIndraziro'vataMsaH / prajJAparAbhUtasurendrasUrirjIyAjjagatyAM gurudevasUriH // 1 // tadgacche svacchamanAH, samajani jayazekharo guruH zrImAn / tatpaTTagaganabhAnuH, sUriH zrIvajrasenAH // 2 // zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaprastAvanA ...149... Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpaTTanAyakAH, zrIhematilakasUrayastadAdezAt / zrIratnazekharAkhyaH, ziSyo likhati sma vivRtimimAm // 3 // " ityetatpadyatrayasya ca nirvarNanena bRhadgacchAlaGkArahAropamavAdIndracUDAmaNizrImaddevasUrisantAnIya zrIjayazekharasUriziSya zrIvajrasenasUrINAM ziSyAH zrIhematilakasUripaTTapratiSThitAH zrIratnazekharasUraya evAsya praNetAra iti prakaTamevAvasIyate / asya savivRtikulakasya praNetAraH kasmin kAle'bhUvan ? iti jijJAsAyAM jAtAyAM yadyapi prakaraNakArairasmin prakaraNe sAkSAt svasattAsamayaH kvApi nopanibaddhaH tathA'pi etanmuninAyakanirmitaprAkRtazrIpAlakathA'vasAnagatAyAH " tassIsahemacaMdeNa, sAhuNA vikkamassa varisammi | caudasa aTThAvIse, lihiyA gurubhattikalieNaM // 43 // " ityetadgAthAyA, avalokanena vikramAdityasambandhicaturdazazatoparyaSTAviMzatitame varSe prathamAdarze likhitatvena sUrizekharANAmamISAM sattAsamayo'pi vaikramIye paJcadaze zate nirvirodhaM nirNIyate / yadyapi svopajJazrAddhavidhizrAvakapratikramaNasUtravRttyAcArapradIpAdyanekagranthasya kartAraH zrImadratnazekharasUraya etatkulakavivRtikArAnanyasamayasattAkAstathApi anantaroktagranthaprazastau bRhattapAgacchanAyakazrImanmunisundarasUrIzvarANAM ziSyatvena nirUpaNAt prastutakulakavivRtikArebhyo bhinnA eveti sphuTamavagamyate / etanmunipatinirmitAvuktavyatiriktau svopajJavivRtisamalaGkRtau guNasthAnakramArohakSetrasamAsau dRzyete, parametanmahAzayaviracitA apare grantharatnA bhaveyurna veti teSAM dRSTazrutAdyabhAvena nirNetuM na zakyate / asya viSayavivecanaM tu pRthak sampAditamasti, tasmAttadarthinA tadavaloka nIyam / asya saMzodhanasamaye dve pustake a-ka-saJjJake pattanIyasaGghasya pustakabhANDAgArasatke purAtane SaDviMzatipaJcaviMzatipatrAtmake, ekaM punaH ba - saJjJakaM prajJAMsazrImadvIravijayamunisatkaM purAtanaM aSTAtriMzatpatrAtmakam, ekaM tu Da saJjJakaM bhAvanagarIyasaGghasya citkozasatkaM purAtanaM trayodazapatrAtmakam, ekaM ca pravarttakazrIguruguNaSaTtriMzat SaTtriMzikAkulakaprastAvanA ...150... Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatkAntivijayamunipuGgavasambandhi nUtanaM ekonatriMzatpatrAtmakam, ityevaMrUpANi paJca pustakAni samupalabdhAni / etatpustakapaJcakAdhAreNa saMzodhanakarmaNi sAhAyyaM samupalabhamAno'haM pustakasamarpaNodArANAmamISAM mahAzayAnAM, presakopInirIkSaNena sAhAyyaM vitanvataH panyAsazrImadAnandasAgarasyApi paropakRti smRtigocaratAM nyaami| pUrvoktapustakAdhAreNa mahatA prayAsena saMzodhite'pyatra nibandhe'smadRSTidoSeNAkSarayojakadoSeNa vA yatra kvacanAzuddhiH kRtA jAtA vA bhavettatra saMzodhanIyaM sadayahRdayaiH saMvijJagItArthairiti prArthayate nyAyAmbhonidhizrImadvijayAnandasUrIzvaraziSyapravartakazrImatkAntivijayacaraNacaJcarIkaH caturavijayo muniH|| candraprA'GkelAbde, vaizAkhasitapratipadi guruvaare| caturavijayena pattananagare prastAvanA dRbdhaa||1|| 0 zAmyena dharma kapaTena mitraM, paropatApena samRddhibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArI, vAJchanti ye vyktmpnndditaaste|| 0 priyavAkyaprasAdena, sarve tuSyanti jantavaH / / tasmAttadeva vaktavyaM, vacane kA daridratA ?|| - guruM vinA na vidyA syAt, phalaM naiva vinA tarum / nAbdhipAro vinA nAvaM, dharmo bhAvaM vinA na hi / / svazlAghA paranindA ca, lakSaNaM nirguNAtmanAm / parazlAghA svanindA tu, lakSaNaM sadaguNAtmanAm / / zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaprastAvanA lakaprastAvanA ...151... Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // arhm|| // shriigurugunnsstttriNshtssttviNshikaakulkvissyaanukrmnnikaa|| viSayAH pRSThAGkAH | viSayAH pRSThAGkAH vivRtikAramaGgalAcaraNAdi ......... 156 paJcavidhendriyaviSayasvarUpam ... 173-174 namaskArAbhidheyAdi ........... 157-158 paJcavidhapramAdasvarUpam ........ 174-175 // prthmsstttriNshikaavissyopkrmH|| paJcavidhAsravasvarUpam ................ 175 | paJcavidhanidrAsvarUpam ................ 175 caturvidhadezanAsvarUpam ....... 159-160 | paJcavidhakubhAvanAsvarUpam ..... 175-176 caturvidhakathAsvarUpam ................ 160 SaTkAyayatanAsvarUpam ................ 176 caturvidhadharmasvarUpam .......... 160-162 // cturthsstttriNshikaavissyopkrmH|| caturvidhabhAvanAsvarUpam ....... 162-163 caturvidhasmAraNAsvarUpam ............ 163 SaDvacanadoSasvarUpam ......... 177-178 caturvidhArtadhyAnasvarUpam ...... 163-164 .......... 178-179 SaDlezyAsvarUpam SaDvidhAvazyakasvarUpam....... 179-181 caturvidharaudradhyAnasvarUpam ............ 164 SaDdravyasvarUpam . ................. 181 saprabhedacaturvidhadhyAnasvarUpam .. 164-166 SaDdarzanasvarUpam . ........... 181-182 caturvidhazukladhyAnasvarUpam ... 166-167 SaDbhASAsvarUpam . ................. 183 // dvitiiysstttriNshikaavissyopkrmH|| | // pnycmsstttriNshikaavissyopkrmH|| paJcavidhasamyaktvasvarUpam ..... 167-168 | saptavidhabhayasvarUpam ................. 184 paJcavidhacAritrasvarUpam ........ 168-169 saptavidhapiNDaiSaNAsvarUpam............ 184 paJcavidhamahAvratasvarUpam ....... 169-170 saptavidhapAnaiSaNAsvarUpam ............. 184 paJcavidhavyavahArasvarUpam ............. 170 | saptavidhasukhasvarUpam .......... 184-185 paJcavidhAcAradigdarzanam ............... | aSTavidhamadasthAnasvarUpam ..... 185-186 paJcavidhasamitisvarUpam ....... 170-171 // sssstthsstttriNshikaavissyopkrmH|| paJcavidhasvAdhyAyasvarUpam ............ 171 aSTavidhajJAnAcArasvarUpam ..... 186-187 ekavidhasaMvegasvarUpam ........ 171-172 aSTavidhadarzanAcArasvarUpam ........... 187 // tRtiiysstttriNshikaavissyopkrmH|| avicaaritraacaarsvruupm..........18|| paJcavidhendriyasvarUpam ......... 172-173 | aSTavidhavAdiguNasvarUpam ..... 187-188 ...152... zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaviSayAnukramaNikA 170 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAH pRSThAGkAH | viSayAH pRSThAGkAH caturvidhabuddhisvarUpam ......... 188-189 caturvidhatapaHsamAdhyupadarzanam ........... 198 // sptmsstttriNshikaavissyopkrmH|| caturvidhAcArasamAdhyupadarzanam .......... 198 aSTavidhakarmopadarzanam ................ 189 | // dvaadshsstttriNshikaavissyopkrmH|| aSTAGgayogasvarUpam ........... 189-190 | dazavidhavaiyAvRttyopadarzanam ............. 199 aSTamahAsiddhisvarUpam ............... 190 | dazavidhavinayopadarzanam ............... 199 aSTayogadRSTisvarUpam ................. 190 | dazavidhadharmopadarzanam ........... 199-200 caturvidhAnuyogopadarzanam ....... 190-191 SaDvidhA'kalpyopadarzanam ............. 200 // assttmsstttriNshikaavissyopkrmH|| // tryodshsstttriNshikaavissyopkrmH|| navatattvanAmopadarzanam ................ 191 dazavidharucisvarUpanirUpaNam .... 200-201 navabrahmacaryaguptisvarUpam ....... 191-192 dvAdazAGgopadarzanam .................... 201 navanidAnasvarUpam ............ 192-193 dvAdazopAGgopadarzanam .................. 201 navakalpavihArasvarUpam ............... 193 dvividhazikSopadarzanam ................. 201 // nvmsstttriNshikaavissyopkrmH|| | // cturdshsstttriNshikaavissyopkrmH|| dazavidhAsaMvaropadarzanam ............... 194 ekAdazazrAddhapratimAdazavidhasaMklezopadarzanam ............. 194 svarUpopadarzanam .......... 201-202 dazavidhopaghAtopadarzanam .............. 194 | zrAddhadvAdazavatopadarzanama .........202-203 hAsyAdiSaTkopadarzanam .............. 194 trayodazakriyAsthAnopadarzanam ........... 203 // dshmsstttriNshikaavissyopkrmH|| | // pnycdshsstttriNshikaavissyopkrmH|| dazavidhasAmAcArIdarzanam ............. 195 dvAdazopayogopadarzanam ................. 204 dazavidhacittasamAdhisthAnopadarzanam .... 195 dazavidhaprAyazcittadAnopadarzanam ......... 204 SoDazakaSAyopadarzanam ......... 195-196 caturdazopakaraNopadarzanam .............. 204 // ekaadshsstttriNshikaavissyopkrmH|| // ssoddshsstttriNshikaavissyopkrmH|| dazavidhapratisevopadarzanam ............. 196 dvAdazavidhatapaupadarzanam ............... 204 dazavidhazodhidoSopadarzanam .... 196-197 dvAdazabhikSupratimAsvarUpopadarzanam 205-206 caturvidhavinayasamAdhyupadarzanam ........ 198 dvAdazabhAvanopadarzanam ........... 206-207 caturvidhazrutasamAdhyupadarzanam .......... 198 | zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaviSayAnukramaNikA ...153... Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAGkAH viSayAH pRSThAGkAH | viSayAH // sptdshsstttriNshikaavissyopkrmH|| // dvAviMzatitamaSaTtriMzikAcaturdazaguNasthAnasvarUpam ...... 207-208 vissyopkrmH|| pratirUpAdicaturdazaguNopadarzanam ....... 208 | aSTAdazazIlAGgopadarzanam ............ 217 aSTavidhasUkSmopadarzanam ............... 209 aSTAdazabrahmopadarzanam ......... 217-218 // assttaadshssttviNshikaavissyopkrmH|| | // trayoviMzatitamaSaTviMzikApaJcadazayogasvarUpam .................. 209 vissyopkrmH|| paJcadazasaJjJAsvarUpam ......... 209-210 | ekonaviMzatyutsargadoSasvarUpam ....... 218 trividhagAravasvarUpam ................. 210 | saptadazavidhamaraNasvarUpam ...... 218-219 trividhazalyopadarzanam ................ 210 | // cturviNshtitmssttviNshikaa|| ekonaviMzatitamaSaTtriMzikA | vissyopkrmH|| vissyopkrmH|| | viMzatyasamAdhisthAnasvarUpam ......... 220 SoDazodgamadoSasvarUpa dazavidhaiSaNAdoSasvarUpam ...... 220-221 nirUpaNam .......... 211-212 | paJcavidhagrAsaiSaNAsvarUpam ............ 221 SoDazotpAdanAdoSasvarUpanirUpaNam .... 212 | ekavidhamithyAtvasvarUpam ..... 221-222 caturvidhAbhigrahopadarzanam ............. 213 | // pnycviNshtitmssttviNshikaa|| viMzatitamaSaTviMzikA vissyopkrmH|| vissyopkrmH|| | ekaviMzatizabalasthAnasvarUpam 222-223 SoDazavacanavidhisvarUpam ............ 213 | paJcadazavidhazikSAsvarUpam ............ 223 saptadazasaMyamopadarzanam ................ 214 | // SaDviMzatitamaSaTtriMzikAtrividhavirAdhanopadarzanam .............. 214 | vissyopkrmH|| // ekaviMzatitamaSaTtriMzikA- | dvAviMzatiparISahasvarUpam ............. 214 vissyopkrmH|| caturdazavidhAbhyantaragranthopadarzanam ..... 214 aSTAdazavidhanaradIkSAdoSasvarUpa // saptaviMzatitamaSaTtriMzikAnirUpaNam ............. 214-215 vissyopkrmH|| aSTAdazapApasthAnasvarUpa paJcavidhavedikAdoSopadarzanam ......... 225 nirUpaNam .............. 216-217 | ArabhaTAdiSaDvidhadoSopadarzanam ...... 225 zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaviSayAnukramaNikA ...154... Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAH pRSThAGkAH viSayAH pRSThAGkAH paJcaviMzatipratilekhanopadarzanam ........ 225 | // trystriNshttmsstttriNshikaa|| aSTAviMzatitamaSaTviMzikA vissyopkrmH|| vissyopkrmH|| dvAtriMzadvidhajIvabhedopadarzanam ........... 234 saptaviMzatyanagAraguNopadarzanam ......... 225 caturvidhopasargasvarUpam .......... 234-235 navakoTivizuddhopadarzanam ............. 226 | // catustriMzattamaSaTtriMzikA vissyopkrmH|| // ekonatriMzattamaSaTtriMzikA dvAtriMzadvandanakadoSasvarUpam ...... 235-237 vissyopkrmH|| caturvidhavikathAsvarUpam ......... 237-238 aSTAviMzatilabdhisvarUpa // paJcatriMzattamaSaTtriMzikAnirUpaNam ............. 226-229 | vissyopkrmH|| aSTavidhaprabhAvakasvarUpam ............ 229 trayastriMzadAzAtanAsvarUpam ....... 238-239 // triNshttmsstttriNshikaavissyopkrmH|| trividhavIryAcAropadarzanam .............. 239 ekonatriMzatpApazrutopadarzanam ......... 230 // SaTtriMzattamaSaTtriMzikAsaptavidhazodhiguNasvarUpam ............ 230 vissyopkrmH|| // ekatriMzattamaSaTtriMzikA | dvaatriNshdvidhgnnismpddh'edvissyopkrmH|| svarUpam ................. 239-240 triMzanmahAmohabandhasthAna caturvidhavinayasvarUpam ................. svarUpam ............... 231-232 sUriguNotkIrtane svasya SaDvidhAntaraGgAryupadarzanam ............ 232 sAmarthyAbhAvadarzanam ............. 241 // dvAtriMzattamaSaTtriMzikA yathAzakti gurugunnsstttriNshtsstttriNshikaavissyopkrmH|| ekatriMzatsiddhaguNopadarzanam .... 232-233 karaNopadarzanam .................... 241 paJcavidhajJAnasvarUpam ................. 233 kulakakAranAmaprakaTanapUrvakAzIrvAdopa darzanam ............................ 241 | vivRtikAraprazastiH .................... 242 * * * * * zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakaviSayAnukramaNikA ...155... Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadratnazekharasUrikRtasvopajJadIpikAkhyavivRtyA sametaM zrIguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakam / zrImadarhaMpadaM jIyAnU, mahodayamahojjvalam / jagattritayasAmrAjyaM, yatprasAdarddhivarNikA // 1 // 1 klaakulnyjnyaan-smpdvistaarkaarkH| zrIyugAdijino bhUyAd, bhavinAM bhUribhUtaye // 2 // bhUrbhuvaH svastrayIzArcyaH, kalyANArNavacandramAH / nirastAzeSadoSaH zrI - zAntiH zAntiM tanotu vaH // 3 // sa zrInemijino jIyAt, zyAmalA'pi yadaGgaruk / sudhAJjanazalAkeva, sudRzAM dRgvizuddhaye // 4 // yannAmasmRtimAtreNa, mano'bhISTArthasiddhayaH / prANinAM syuH sadA sa zrI pArzvanAtho'stu vaH zriye // 5 // sarvajJo'tizaya zrImAn, prAtihAryairalaGkRtaH / vardhamAno jino bhUyAd, vrddhmaansmRddhye||6|| zrImanto'jitanAthAdyAH, sarve'nye'pi jinezvarAH / santu zreyaH zriyaH siddhyai, vRddhyai ca sukhasampadAm // 7 // ahaMpUrvikayA sarvA, yaM sevante sulabdhayaH / sa gururgautamo me stAd, adbhutaabhiissttlbdhye||8|| arhadvigaH sarasIbhavaM gaNadharAdityaprabhodbhAsitaM, trailokyezvaraSaTpadairavirataM cAghrAtasAraM mudA / hastAd dRSTipathAnmukhAcca munibhirnityaM na yanmucyate, tajjainAgamapaGkajaM mama manohaMsasya bhUyAnmude // 9 // zrIzAradA shaardshrvriish-vibhaabhiraamojjvlkaaykaantiH| mamojjvaladhyAnapathAvatIrNA, varNAnupUrvI vimalAM tanotu // 10 // 1. ka - pustake 'jIyAt ' // ..156... zrIguruguNaSaTtriMzat SaTtriMzikAkulakaviSayAnukramaNikA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvajrasenAbhidhasUrirAjaiH, susUtradhArairiva yairvydhaayi| ayaM jano'pyazmasamo'bhivandya-stebhyo gurubhyo'stu mama prnnaamH||11|| evaM devagurubhyaH, kRtprnnaamo'hmlpbuddhirpi| vivRNomi sugurugunnsstttriNshtsstttriNshikaakulkm||12|| iha hi ziSTasamayAnusArato maGgalArthamabhISTadaivatanamaskArAvirbhAvikAM sambandhAdigarbhA ca sUtrasyemAmAdigAthAmAha vIrassa pae paNamiya, sirigoyamapamuhagaNaharANaM c| guruguNachattIsIo, chattIsaM kittissaami||1|| vyAkhyA- vIrasya pAdau praNamya guruguNaSaTtriMzikAH SaTtriMzatsaGkhyAkAH kIrtayiSyAmIti snnttngkH| tatra vizeSeNa Irayati prerayatyaSTakarmANIti viirH| yadAha 'vidArayati yatkarma, tapasA ca viraajte| tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtH||1||' tasya ca zrIvIrasya zrIsiddhArthabhUpAlavizAlakulakamalamArtaNDamaNDalasya zrItrizalAdevIkukSisarasIruharAjahaMsasya bAlalIlAdalitaprasarpaddarpasuparvAkharvagavidAtasantuSTAkhilAkhaNDalAdhamaravRndaparikalpitavIraitinAmadheyasya tIrthAdhinAthasya pAdau praNamya tathA zrIgautamapramukhagaNadharANAM ca zrIgautamasadgotrazrImadindrabhUtiprabhRtyekAdazagaNanAyakAnAM c| te ca ime 'paDhamittha iMdabhUI, bIe puNa hoi aggibhuuitti| taie a vAubhUI, tao viatte suhamme a||1|| maMDiamoriyaputte, akaMpie ceva ayalabhAyA y| meaje a pabhAse, gaNaharA huMti viirss||2||' eteSAM ca pAdau prnnmy| ete ca vakSyamANaniHzeSaguruguNAnAM AdhArabhUtatvAdvizeSatazcAtra prnnaamaarhaaH| tathA ca "gRNAti saddharma iti guruH|" sa ca 1. vakSyamANA hi niruktiriti bhaviSyati madhyagatA niruktidarzikA paGktirna tUpalabhyate kutrApyAdarza iti nirupAyA saMsad bhaviSyatyanyathA vA sUrerabhiprAyo'gocaro nH|| namaskArAbhidheyAdi ...157... Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavAneva tattvato vizuddhasamyaktattvAvabodhajanakasaddharmadezanAdisamartho bhvti| yadAha'AyAre vaTuMto, AyAraparUvaNAa sNketo| AyAraparinbhaTTho, so'suddhaparUvaNe bhio||1||' 'guNasuTThiassa vayaNaM, mahughayasittU vva pAvao bhaai| guNahINassa na rehai, nehavihUNo jaha piivo||2||'(sNvegrNgshaalaa 8907) api ca'vAmAtrasArAH paramArthabAhyA, na durlabhAcitrakarA mnussyaaH| te durlabhA ye jagato hitAya, dharme sthitA dhrmmudaahrnti||1|| kecit pravAlamiva raGgabhRtaH svayaM syuH, kecicca cuurnnknnvtprrnggyogyaaH| kazmIrajAtamiva saurabhapUragaurA, dhanyAH punaH svapararaJjakatAM bhjnti||2|| AtmaprabodhavirahAdavizuddhabuddheranyaprabodhanavidhiM prati ko'dhikaarH| sAmarthyamasti tarituM sarito na yasya, tasya pratAraNaparA prtaarnnoktiH||3||' ato guNavAneva gururaalokyte| te ca guNA jJAnadarzanacAritrAdayo yadyapyameyAstathA'pi SaTtriMzatSaTtriMzatsaGkhyayA kalitAnAM katipayaguruguNAnAM yAH SaTtriMzatsaGkhyAkAH SaTtriMzikAstAH kiirtyissyaami| nanu kimityevaM guruguNAH kIrtyante ? ucyate, guNavAn gurureva samprati duSSamAndhakArasambhAratirohitasanmArgANAM prANinAM dIprapradIpakalpatvAdanalpagauravArho bhvti| yataH 'gurugauravAo gurUpakriyAtaH, kalau devato'pIti samyag mtimeN| tamizrAtamizrApahArI kRzAnu-vRhadbhAnurityucyate kiM na lokaiH ? // 1 // ' api ca'yadvatsahasrakiraNaH, prakAzako nicittimirmgnsy| tadvadgururatra bhaved, ajnyaandhvaantptitsy||2||' (yogazAstravRttiH 969) 1. AcAre vartamAna AcAraprarUpaNAyAM sngkraantH| AcAraparibhraSTaH azuddhaprarUpaNAyAM bhaajyH||1|| 2. ba- pustake 'citrkthaa'| 3. a-ka-pustake 'daivto'piiti'|| ...158... namaskArAbhidheyAdi Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y 4 4 x 16 vAcakamukhyo'pyAha'duSpratikArau mAtA-pitarau svAmI guruzca loke'smin| tatra gururihAmutra ca, sudusskrtrprtiikaarH||1||' (prazamaratiH 71) 'gurvAyattA yasmA- cchAstrArambhA bhavanti srve'pi| tasmAdgurAdhanapareNa hitakAGkSiNA bhaavym||2||' (prazamaratiH 69) iti gaathaarthH||1|| atha yathoktaguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAsu prthmsstttriNshikaasuutrgaathaamaahcuvihdesnnkhdh-mmbhaavnnaasaarnnaaikuslmii| cauvihacaujhANaviU, chattIsaguNo gurU jyu||2|| vyAkhyA - caturvidhAsu dezanAsu, caturvidhAsu kathAsu, caturvidheSu dharmeSu, caturvidhAsu bhAvanAsu, caturvidhAsu smAraNAdiSu kuzalA nipuNA matiryasyeti sa tthaa| tathA pratyekaM pratyekaM caturvidhAni catvAri dhyAnAni vettIti caturvidhacaturdhyAnaviditi SaTtriMzadguNo gururjayatviti smaasaarthH| vyAsArthastvayam- tatra caturvidhA deshnaa| yathA- AkSepiNI1 vikSepiNIra saMveginI3 'nirvedinI4 ceti| uktaM ca - 'akkheviNI a vikkhe-viNI ya saMveaNI tahA cev| nivveaNiA esA, cauvvihA desaNA hoi||1|| AyAraM vavahAraM, heUdiTuMta dittttivaayaaii| desijai jIe sA, akkheviNidesaNA pddhmaa||1|| paramayaviUhiM paramaya-vayaNehiM jIi paramayAu jnno| vikkhevijai esA, vikkheviNidesaNA biiaa||2|| uvasamavivegasaMvara-samayAsaMtosasaMbhavaM sukkhN| vaNNijai jIe sA, saMveaNidesaNA tiaa||3|| 1. a-ba-pustake 'nirvednii'| caturvidhA dezanA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaramaraNarogasogA - iehi~ aidAruNaM bhavasarUvaM / payaDijjai jIe sA, nivveaNidesaNA turiyA // 4 // ' tathA caturvidhA kathA / yathA - arthakathA, kAmakathA, dharmakathA, saGkIrNakathA ceti| yaducyate -- 'arthaM kAmaM ca dharmaM ca, tathA saGkIrNarUpatAm / Azritya vartate loke, kathA tAvaccaturvidhA // 1 // sAmAdidhAtuvAdAdi - kRSyAdipratipAdikA / arthopAdAnaparamA, kathA'rthasya prakIrttitA // 1 // saGkliSTacittahetutvAt, pApasambandhakArikA / tena durgativartinyAH, prApaNapravaNA matA // 2 // kAmopAdAnagarbhArthA, vayodAkSiNyasUcikA / anurAgeGgitAdyutthA, kathA kAmasya varNitA // 3 // sA malImasakAmeSu, rAgotkarSavidhAyikA / viparyAsakarA tena, hetubhUtaiva durgateH // 4 // dayAdAnakSamAdyeSu, dharmAGgeSu pratiSThitA / dharmopAdeyatAgarbhA, budhairdharmakathocyate // 5 // sA zuddhacittahetutvAt, puNyakarmarvinirjare / vidhatte tena vijJeyA, kAraNaM nAkamokSayoH // 6 // trivargasAdhanopAya- pratipAdanatatparA / yA'nekarasasArArthA, sA saGkIrNakathocyate // 7 // citrAbhiprAyahetutvAdanekaphaladAyikA / vidagdhatAvidhAnena hetu bhUtaiva sadgateH // 8 // ' - tathA caturvidho dharmaH / yathA - dAnadharmaH 1, zIladharmaH 2, tapodharmaH 3, bhAvadharmaH 4 ceti / tatra dAnadharmastridhA - jJAnadAnam 1, abhayadAnam 2, dharmopaSTambhadAnam 3 ca / tatra jJAnadAnaM yathA 1. vinirjaram // ...160... caturvidhA thA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jIvAjIvAipayatthavittharaM ubhyloakrnnijN| jeNaM jANaMti jaNA, taddANaM naanndaannNti||1||' abhayadAnaM yathA - 'jaM suhumabAyarANaM jIvANa sasattio syaakaalN| kIrai rakkhaNajayaNA, taM jANaha abhydaannNti||1||' dharmopaSTambhadAnaM yathA - 'jaM dhammasAhagANaM, sAhUNaM asnnvsnnmaaiinni| dijaMti supattANaM, dhammovaTuMbhadANamiNaM // 1 // ' atha zIlamapi tridhA-sadAcArazIlaM1, aSTAdazasahasrazIlAGgalakSaNaM2, brahmavratapAlanarUpaM3 c| yaducyate - 'suddhaM samAyAramaniMdaNijaM, shssatttthaarsbheabhinnN| baMbhAbhihANaM ca mahavvayaMti, sIlaM tihA kevaliNo vyNti||1||' atha tapaH, tad dvividham- bAhyam 1, abhyantaraM 2 c| yathA - 'aNasaNamUNoyariyA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlI-NayA ya bajjho tavo hoi||1|| pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo'vi ya, anbhiMtarao tavo hoi||2||'(dshvai0niyuktiH 47,48) kaizcittapastrividhaM zArIrAdibhedamapyucyate, yathA - 'devAtithiguruprAjJapUjanaM shaucmaarjvm| brahmacaryamahiMsA ca, zArIraM tapa ucyte||1|| anudvegakaraM vAkyaM, satyaM priyaM hitaM ca yt| svAdhyAyAbhyasanaM caiva, vAGmayaM tapa ucyte||2|| manaHprasAdaH saumyatvaM, maunmaatmvinigrhH| bhAvasaMzuddhirityetan, mAnasaM tapa ucyte||3||'(shriimdbhgvdgiitaa 14-16) 'zArIrAdvAGmayaM sAraM, vAGmayAnmAnasaM shubhm| jaghanyamadhyamotkRSTa-nirjarAkAraNaM tpH||4||' caturvidho dharmaH ....161... Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA sAttvikaM 1 rAjasaM 2 tAmasaM 3 iti tridhaa| yathA - 'zraddhayA parayA taptaM, tapastatrividhaM nraiH| aphalAkAGkSibhiryuktaiH, sAttvikaM pricksste||1|| satkAramAnapUjArthaM, tapo dambhena caiva yt| kriyate tadiha proktaM, rAjasaM clmdhruvm||2|| mUDhagrAheNa yaccAtma-pIDayA kriyate tpH| parasyocchedanArthaM vA, tttaamsmudaahRtm||3||' (zrImadbhagavadgItA 17-19) atha bhAvadharma ucyate / sa ca kSAyopazamikAdikazubhalezyApariNAmavizeSAddAnAdau sarvatra svArasikaH cittasamullAsa eva bhAvadharma ucyte| yadAha - 'dAne zIle tapasi ca, yatsvArasiko mnHsmullaasH| zubhalezyAnandamayo, bhavatyasau bhAvadharma iti||1||' viparyAse tu na dhrmH| yataH - 'jJAne dhyAne dAne, maune mAne sadodyato bhvtu| yadi nirmalo na bhAva-stadA hutaM bhasmani smgrm||1||' api ca - 'ghanaM dattaM vittaM jinavacanamabhyastamakhilaM, kriyAkANDaM caNDaM racitamavanau suptmskRt| tapastIvaM taptaM caraNamapi cIrNaM cirataraM, na ceccitte bhaavstussvpnvtsrvmphlm||1||' (suktimuktAvalI 88) api ca - 'jvAlAbhiH zalabhA jalairjalacarAH sphurjajaTAbhirvaTA, mauNDyarUraNakAH samastapazavo nAgnyaiH kharA bhsmbhiH| kaSTAGgIkaraNairdumAH zukavarAH pAThairbakA dhyAnakaiH, kiM sidhyanti na bhAvazuddhivikalAH syuzcet kriyAH stphlaaH||1||' catasro bhaavnaaH| yathA - jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA, 1. tiirthkraadibhumaane|| ...162... catusraH bhAvanAH Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyabhAvanA ceti| tathA cocyate 'bhAvanAbhirasammUDho, munirdhyAne sthirIbhavet / jJAnadarzanacAritra - vairAgyopagatAzca tAH // 1 // ' 'vAcanA pRcchanA sAnu - prekSaNaM parivartanam / saddharmadezanaM ceti, jJAtavyA jJAnabhAvanA // 2 // saMvegaH prazamaH sthairya-masammUDhatvamasmayaH / Astikyamanukampeti, jJeyA samyaktvabhAvanA // 3 // IryAdiviSayA yatnA, manovAkkAyaguptayaH / parISahasahiSNutva - miti cAritrabhAvanA // 4 // viSayeSvanabhiSvaGgaH, kAyatattvAnucintanam / jagatsvabhAvacinteti, vairAgyasthairyabhAvanA // 5 // ' (dhyAnadIpikA 8-11) atha catasraH smAraNAdikAH / yathA - smAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA ceti / yadAha 'sAraNA vAraNA ceva, coyaNA paDicoaNA / sIaMtANaM susIsANaM, dAyavvA hoi sUriNA // 1 // ' 'pamhaTTe sAraNA vuttA, aNAyArassa vAraNA / cukkANaM coaNA bhujjo, niThurA paDicoaNA // 2 // ' ( vicArasAraH 238 ) 'jahiM natthi sAraNA vAraNA ya saMcoaNA ya gacchaMmi / so gacchovi agaccho, saMjamakAmIhiM muttavvo // 3 // ' ( puSpamAlA 340 ) 'jIhAevi lihato, na bhaddao jattha sAraNA natthi / daMDeNavi tADaMto, sa bhaddao sAraNA jattha // 4 // ' ( puSpamAlA 336 ) ityeteSu dezanAkathAdharmabhAvanAsmAraNAdipadeSu yathAyogaM karaNakAraNopadezAdividhau kuzalamatirgururbhavatIti / atha caturvidhAni catvAri dhyAnAni / yathA - ArtadhyAnaM, raudradhyAnaM, dharmadhyAnaM, zukladhyAnaM ceti / tacca ekaikamapi caturvidham / tatrArtaM caturdhA, yathA-aniSTayogArtaM, 1. vismRte / 2. bhUyaH skhalitAnAm / catasraH smAraNAdikAH ..163... Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSTanAzArtaM, rogArtaM, nidAnArtaM ceti / yadAhuH zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapAdAH / / 'amaNunnANaM saddA - ivisayavatthUNa dosamailassa / dhaNiaM viogaciMtaNa-masaMpayogANusaraNaM ca // 1 // iTThANaM visayAI - Na veaNAe arAgarattassa / aviogajjhavasANaM, taha saMjogAbhilAso a||2|| taha sUlasIsarogA - iveyaNAe viyogapaNihANaM / taMdasaMpaogaciMtaNa, tappaDiArAulamaNassa // 3 // deviMdacakkavaTTittaNAiguNariddhipatthaNAmaiaM / ahamaM niyANaciMtaNa-mannANANugayamacvaMtaM // 4 // 2 eaM cauvvihaM rA-gadosamohaMkiassa jIvassa / aTTajjhANaM saMsA-ravaNaM tiriagaimUlaM // 5 // ' (dhyAnazatakam 6-10 ) raudradhyAnamapi cturdhaa| yathA-hiMsAnandaraudraM 1, mRSAnandaraudraM 2, cauryAnandaraudraM 3, saMrakSaNAnandaraudraM 4 ceti / tathA cAha 'sattavahavehabaMdhaNaDahaNaMkaNamAraNAipaNihANaM / aikohaggahaghatthaM, nigdhiNamaNaso'hamavivAgaM // 1 // pisuNAsambhUsanbhU - abhUyaghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo a saMdhaNa - parassa pacchannapAvassa // 2 // taha tivvakohalohA - ulassa bhUovaghAyaNamaNajjaM / paradavvaharaNacittaM, paralogAvAyaniravikkhaM // 3 // saddAivisayasAhaNadhaNasaMrakkhaNa-parAyaNamaNiTTaM / savvAbhisaMkaNaparo-vaghAyakalusAulaM cittaM // 4 // eaM cauvvihaM rA - gadosamohaMkiassa jIvassa / ruddajjhANaM saMsA-ravaDDhaNaM narayagaimUlaM // 5 // ' (dhyAnazatakam 19-22, 24) atha dharmadhyAnaM, tacca tribhiH prakAraizcaturdhA - 1. a-Da-ka-pustake 'taha saMpaoga' ityapi / 2. Da - pustake ' evaM ' ityapi // ...164... caturvidhAni catvAri dhyAnAni Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'maitryAdibhizcaturbheda, yadvA''jJAdi cturvidhm| rUpasthAdi caturthA vA, dharmadhyAnaM prkiirtitm||1||' tatra maitryaadibhishcturdhaa| yathA-maitrI 1, pramodaH 2, kAruNyaM 3, mAdhyasthyaM 4 ceti| yadAhuH zrIhemacandrasUripAdAH - 'maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyAni niyojyet| dharmadhyAnamupaskartuM, taddhi tasya rsaaynm||1|| mA kArSIt ko'pi pApAni, mA ca bhUtko'pi duHkhitH| mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigdyte||2|| apAstAzeSadoSANAM, vstutttvaavlokinaam| guNeSu pakSapAto yaH, sa pramodaH prkiirtitH||3|| dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jiivitm| pratIkAraparA buddhiH, kaarunnymbhidhiiyte||4|| krUrakarmasu niHzavaM, devtaagurunindissu| AtmazaMsiSu yopekSA, tnmaadhysthymudiiritm||5||'(yogshaastrm 443-447) tathA aajnyaadibhishcturdhaa| yathA-AjJAvicayaH 1, apAyavicayaH 2, vipAkavicayaH 3, saMsthAnavicayaH 4 ceti| yadAha - 'AjJA'pAyavipAkAnAM, saMsthAnasya ca cintnaat| itthaM vA dhyeyabhedena, dharmadhyAnaM cturvidhm||1|| AjJAM yatra puraskRtya, srvjnyaanaambaadhitaam| tattvatazcintayedarthAn, tdaajnyaadhyaanmucyte||2|| rAgadveSakaSAyAdyai-rjAyamAnAn vicintyet| ytraapaayaaNstdpaay-vicydhyaanmissyte||3|| pratikSaNaM samudbhUto, yatra krmphlodyH| cintyate citrarUpaH, sa vipAkavicayo mtH||4|| anAdyantasya lokasya, sthityutpAdavyayAtmanaH / AkRtiM cintayedyatra, saMsthAnavicayaH sa tu||5||' (yogazAstram 875,876,878, 880, 882) caturvidhAni catvAri dhyAnAni ...165... Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha rUpasthAdi cturdhaa| yathA - rUpasthaM 1, padasthaM 2, piNDasthaM 3, rUpAtItaM 4 ceti| yadavAci - 'rUpasthaM ca padasthaM ca, piNDasthaM ruupvrjitm| dharmadhyAnaM caturbhedamitthaM vA prikiirtitm||1|| pazyati prathamaM rUpaM, stauti dhyeyaM tataH pdaiH| tanmayaH syAttataH piNDe, rUpAtItaM tato vrjet||2|| yathA'vasthitamAlambya, rUpaM trijgdiishituH| kriyate yanmudA dhyAnaM, tadrUpasthaM nigdyte||3||' (vivekavilAsaH 11/36, 37, 38) 'svAdhyAye yadi vA mantre, gurudevstutaavpi| cittasyaikAgratA yatta-tpadasthaM dhyaanmucyte||4|| nAbhipadmAdirUpeSu, dhyAnaM sthAneSu yoginaam| yadiSTadevatAdInAM, tatpiNDasthaM nigdyte||5||' 'nirlepasya nirUpasya, siddhasya prmaatmnH| cidAnandamayasya syAd, dhyAnaM ruupvivrjitm||6||' (vivekavilAsaH 11/54) atha zukladhyAnaM cturdhaa| yathA - pRthaktvavitarkasapravIcArazuklaM 1, ekatvavitarkApravIcArazuklaM 2, sUkSmakriyApratipAtizuklaM 3, vyavacchinnakriyApratipAtizuklaM 4 ceti| tatsvarUpaM cedam - 'ekatra paryayANAM, vividhanayAnusaraNaM shrutaadrvye| arthavyaJjanayogAntareSvasaGkramaNamAdyaM tt||1|| evaM shrutaanusaaraa-dektvvitrkmekpryaaym| arthvynyjnyogaa-ntressvsngkrmnnmnyttu||2|| nirvANagamanasamaye, kevalino drniruddhyogsy| sUkSmakriyA'pratipAti, tRtIyaM kIrtitaM dhyaanm||3|| 1. a-Da-pustake - 'yogAntareSu saGkra-' itypi| caturvidhAni catvAri dhyAnAni ...166... Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalinaH zaileSI-gatasya shailvdkmpniiysy| ucchinnakriyamaprati-pAti turIyaM prm-shuklm||4|| ekaM triyogabhAjA-mAdyaM syaadprmekyogvtaam| tanuyoginAM tRtIyaM, niryogAnAM caturthaM c||5||' (yogazAstram 898-302) iti SaTtriMzadguNayuto gururjayatviti sarvotkarSeNa prvrttaam| iti gaathaarthH||2|| atha dvitIyaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha - pnnvihsmmcrnnvy-vvhaaraayaarsmiisjjhaae| iMgasaMvege a rao, chattIsaguNo gurU jyu||3|| vyAkhyA - pratyekaM paJcavidheSu samyaktvacAritravratavyavahArAcArasamitisvAdhyAyeSu, ekasmiMzca saMvege rataH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| vistarArthastvayam - paJcavidhaM samyaktvam- kSAyikaM 1, kSAyopazamikam 2, vedakam 3, aupazamikaM 4, sAsvAdanaM 5 ceti| yaduktam - 'khaiaM 1 khaovasamiaM 2, veaga 3 uvasAmiaM 4 ca sAsaNayaM 5 / paMcavihaM sammattaM, pannattaM viiyraagehiN||1||' (puSpamAlA 106) etadgamanikA yathA-kRtatripuJjasya caturthaguNasthAnakAdArabhya kSapakatve prArabdhe anantAnubandhicatuSkasya mithyAtvamizrasamyaktvarUpapuJjatrayasya ca kSaye kSAyikasamyaktvaM bhvti| apraaptpuurvo'dhyvsaayvishesso'puurvkrnnmucyte| tatra kRtatripuJjasya jIvasya udIrNamithyAtvakSaye anudIrNasya copazame kSAyopazamikaM samyaktvaM bhvti| teSvevAnantAnubandhyAdiSu SaTsu kSapiteSu samyaktvapuje ca bahutare kSapite caramagrAsIkRtasamyaktvapudgalAnAM vedane vedakasamyaktvaM bhvti| tathA apUrvakaraNenaiva kRtagranthibhedasya udIrNe mithyAtve kSINe'nudIrNe cAprAptasya antarakaraNe antarmuhUrtaM kAlaM sarvathaiva mithyAtvAvedakasya aupazamikaM samyaktvaM bhvti| upazamazreNiM vA samArUDhasya mithyAtvAdInAmupazame sati aupazamikaM 1. a-pustake - 'sAsANaM' itypi|| paJcavidhaM samyaktvam ...167... Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvaM bhvti| kasyacijjIvasya aupazamikasamyaktvAtprapatato'nantAnubandhyudayAt kaluSitasyApi mithyAtvamaprAptasya vamanavadvirasatattvarasAsvAdanena sAsvAdanasamyaktvaM bhavati / tathA cAha - 'micchAikhae khaio, so sattagi khINi ThAi baddhAU / cautibhavabhAvimukkho, tabbhavasiddhI u (ddhiu ) iaro u // 1 // ' - (samyaktvasvarUpakulakam 18 ) 'appuvvakayatipuMjo, micchamuiNNaM khavittu aNuinaM / uvasAmiya aniaTTI karaNAu paraM khaovasamo // 2 // ' (samyaktvasvarUpakulakam 16 ) 'veagasammattI puNa, kae dupuMjakkhayaMmi taiyassa / khayakAlacaramasamae suddhANuaveaNe hoI // 3 // ' 'akayatipuMjo UsaradavaIliyadaDDarukkhanAehiM / aMtarakaraNuvasamio, uvasamio vA saseNigao // 4 // ' ( samyaktvasvarUpakulakam 17 ) 'uvasamaaddhAe Thio, micchamapatto tameva gaMtumaNo / saMmaM sAsAyaMto, sAsAyaNimo imo hoi // 5 // ' ( SaDazItibhASyam 3) 'aMtamuhuttovasamo, chAvali sAsANu veago samao / sAhiatittIsAyara, khaio duguNo khaovasamo // 6 // ' (samyaktvasvarUpakulakam 21) 'ukkosaM sAsAyaNa, uvasamiA huMti paMcavArAu | veagakhayagA ikkasi, asaMkhavArA khaovasamo // 7 // ' (samyaktvasvarUpakulakam 22) tathA paJcavidhaM cAritram / yathA - sAmAyikaM 1, chedopasthApanIyaM 2, parihAravizuddhikaM 3, sUkSmasamparAyaM 4, yathAkhyAtaM 5 ceti / yaduktam - 3 'sAmAi yattha paDhamaM, cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM, suhumaM taha samparAyaM ca // 1 // 1. Da - pustake 'sammattaM ' / 2. Da - pustake - 'veago' / 3. a-pustake - 'sAmAi ittha' // ...168... paJcavidhaM cAritram Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatto ya ahakkhAyaM khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiA, vaccaMtayarAmaraM ThANaM // 2 // ' ( ratnasaJcayaH 394,395 ) 'sAmAiyaMmi u kae, cAujjAmaM aNuttaraM dhammaM / tiviheNaM phAsaMto, sAmAiyasaMjao sa khalu // 3 // chittUNaM pariyAgaM, porANaM jo Thavei appANaM / dhammaMmi paMcajAme, cheovaTThAvaNo sa khalu // 4 // pariharai jo visuddhaM, paMcajjAmaM aNuttaraM dhammaM / tiviheNaM phAsato, parihAriyasaMjao sa khalu // 5 // lobhANU veaMto, jo khalu uvasAmao va khavago vA / so suhumasaMparAo, ahakhAyA UNao kiMci // 6 // uvasaMte khINaMmi va, jo khalu kammaMmi mohaNijjaMmi / chaumattho va jiNo vA, ahakhAo saMjao sa khalu // 7 // ' (sambodhaprakaraNam 761, 763, 765, 767, 769) tathA vratAni sAdhUnAM paJcaiva prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraha viratirUpANi mahAvratAni / yadAha - " 'pANivahamusAvAe, adattamehuNapariggahe ceva / savvanivittIi jaI - Na huMti paMceva ya vayAI // 1 // tasANaM thAvarANaM ca, jaM jIvANamahiMsaNaM / tiviheNAvi jogeNaM, paDhamaM taM mahavvayaM // 2 // kohalohAio vAvi, musAvAyassa vajjaNaM / tiviheNAvi jogeNaM, taM ca bIyaM mahavvayaM // 3 // 1 suhumaM bAyaraM vAvi, paradavvaM neva giNha / 2 tiviheNAvi jogeNaM, taM ca taiyaM mahavvayaM // 4 // 3 'orAli aveuvvia, parivajjei mehuNaM / tiviheNAvi jogeNaM, taM cautthaM mahavvayaM // 5 // 1. pusta 'sacittAcittavatthUNaM jamadiNNANa vajjaNaM' ityapi / 2. ba pustake taM' itypi| 3. ba pustake - 'divvamaNussatericchaM, mehuNassa vivajjaNaM' ityapi // paJca mahAvratAni - - 'taiyaM ...169... Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaNadhannAivatthUNaM, pariggahavivajjaNaM / tiviheNAvi jogeNaM, paMcamaM taM mahavvayaM // 6 // ' tathA vyvhaarpnyckm| yathA - AgamavyavahAraH 1, zrutavyavahAraH 2, AjJAvyavahAraH 3, dhAraNAvyavahAraH 4, jItavyavahAra 5 zceti / yadAha 'Agama sua ANA dhAraNA ya jIaM ca hoi vavahAro / kevali-maNohi-caudasa-dasa - nava- puvvAi paDhamittha // 1 // AyArapakappAI, sesaM savvaM suaM viNiddinaM / desaMtaraTThiANaM, gUDhapayAloaNA ANA // 2 // gaattheNaM diNNaM, sohiM avadhAriUNa taha ceva / ditassa dhAraNA sA, uddhi apayadharaNarUvA vA // 3 // davvAi ciMtiUNaM, saMghayaNAINa hANimAsajja / pAyacchittaM jIyaM, rUDhaM vA jaM jahiM gacche // 4 // ' tathA AcAraH paJcadhA / yathA - jJAnAcAraH 1, 3, tapaAcAraH 4, vIryAcAra 5 zceti / yadAha - 'nANaMmi daMsaNaMmi a, caraNaMmi tavaMmi taha ya viriyammi / ( pravacanasAroddhAraH 854, 857, 858, 859) darzanAcAraH 2, cAritrAcAraH AyaraNaM AyAro, ia eso paMcahA bhaNio // 1 // ' etadvistaraH SaSThyAM SaTtriMzikAyAM vakSyati / - tathA samitayaH pnycdhaa| yathA - IryAsamitiH 1, bhASAsamitiH 2, eSaNAsamitiH 3. AdAnanikSepaNAsamitiH 4 uccArAdipariSThApanAsamiti 5 zceti / 9 yadAha 'iriAsamiI bhAsA - -samiI taha esaNAi samiI ya / AyANAipamajjaNa-samiI pariThavaNa samiI ya // 1 // ' 'jugamittaMtaradiTThI, payaM payaM cakkhuNA visohiMto / avvakkhittAutto, iriyAsamio muNI hoi // 2 // 1. avyAkSipta Ayuktazca // ...170... vyavahArapaJcakam, paJcadhA AcAraH, paJcadhA samitayaH Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaje bhAsai bhAsaM, aNavajamakAraNe na bhAsai y| vigahavisuttiapariva-jio a jai bhaasnnaasmio||3|| bAyAlamesaNAo, bhoaNadose ya paMca sohei| so esaNAi samio, AjIvI aNNahA hoi||4|| pubviM cakkhuparikkhia, pamajiuM jo Thavei giNhai vaa| AyANabhaMDanikkhe-vaNAi samio muNI hoi||5|| uccArapAsavaNakhelajallasiMghANae a paannvihii| suviveie paese, nisiraMto hoi tssmio||6||' (upadezamAlA 296-300) tathA svAdhyAyaH pnycdhaa| yathA-vAcanA 1, pRcchanA 2, parivartanA 3, anuprekSA 4, dharmakathA 5 ceti| yaducyate - 'vAyaNa pucchaNa paria-TTaNA ya aNuciMtaNA ya dhmmkhaa| paMcaviho sajjhAo, kAyavvo nijrttttaae||1||' tadvidhizcaivam - 'palhaTThiyamavaTuMbhaM, tahA paayppsaarnnN| vajijA vigahaM hAsaM, ahijaMto sayA suyaM // 1 // ' 'AsaNagao na pucchijjA, neva sijAgao kyaa| AgammukkaDuo saMto, pucchijjA pNjliiuddo||2||' (uttarAdhyayanasUtram 22) 'iriaM supaDikkato, pasannacitto a suttupihiamuho| suttaM dosavimukkaM, sapayaccheyaM guNe niccaM // 3 // jinnvrpvynnpaaydd-nnpunn-guruvynnmunniysmpuvve| egaggamaNo dhaNiyaM, citte ciMtija suviyaare||4|| suddhaM dhammuvaesaM, guruppasAeNa smmmvbuddhN| saparovayArajaNagaM, joggassa kahija dhmmtthii||6||' tathA saMvegazcaikavidhaH, sa ca zraddhAsamRddhamanasAM sdaagmaabhyaasstkriyaacrnnaadaavaalaadruupH| yadAha - 1. Da pustake - 'pANivihI' itypi|| paJcadhA svAdhyAyaH, ekavidhaH saMvegaH ...171.. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaha jaha suamavagAhai, aisyrs-psrsNjuampuvvN| taha taha palhAi muNI, nvnvsNvegsddhaae||1|| jaha jaha saMvegaraso, vannijai taha taheva dhnnaannN| bhijaMti khippajalani-mmiyAmakuMbhuvva hiyyaaiN||2|| suciraMpi tavaM taviaM, cinnaM caraNaM supi bahu pddhiaN| jai na hu saMvegaraso, tA taM tusakhaMDaNaM svvN||3|| taha saMvegaraso jai, khaNaMpi na samucchalija divsNto| tA vihaleNa kimimiNA, bajjhANuTThANakaTTeNaM // 4 // pakkhaMto mAsaMto,chammAsaMto va vaccharaMto vaa| jassa na hu huja taM jA-Na dUrabhavvaM abhavvaM vaa||5||' (saMvegaraMgazAlA 1342, 1349, 1351, 1352, 1353) ityevaMvidhaSaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||3|| atha tRtIyaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha - iNdiyvisypmaayaa-sNvniddkubhaavnnaapnngchkke| chasu kAesu sajayaNo, chattIsaguNo gurU jyu||4|| vyAkhyA- indriyaviSayapramAdAsravanidrAkubhAvanApaJcakaSaTke SaTsu kAyeSu ca sayatna iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| vistarArthastvayam- tatra indriyapaJcakaM shrvnnnynghraannrsnsprshnruupm| yadAha - 'paMceva iMdiAiM, loapasiddhAi~ soymaaiinni| dagviMdiyabhAviMdiya-bheavibhinnaM punnikkikkN||1|| aMto bahi nivittI, tassattisarUvagaM ca uvgrnnN| dagviMdiyamiyaraM puNa, laddhavaogehiM nAyavvaM // 2 // 1. lbdhyupyogaabhyaam| ...172... indriyapaJcakam Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyaMbapupphagolaamasUraaimuttayassa puppha v| soaM cakkhU ghANaM, khurappaparisaMThiyaM rsnnN||3|| nANAgAraM phAsiM-diyaM tu bAhallao a svvaaii| aMgulaasaMkhabhAgaM, emeva pihuttao nvrN||4|| aMgulapuhuttarasaNaM, pharisaM tu sarIravittharaM bhnniaN| bArasahi~ joyaNehiM, soyaM parigiNhaI shN||5|| rUvaM giNhai cakkhU, joyaNalakkhAo saairegaao| gaMdhaM rasaM ca phAsaM, joyaNanavagAMu sesaaiN||6|| aMgulaasaMkhabhAgaM, muNaMti visayaM jahannao muttuN| cakTuM taM puNa jANai, aNgulsNkhijbhaagaao||7|| iya nAyatassarUvo, iMdiyaturae saesu visesu|| aNavarayadhAvamANe, nigiNhaI naannrjjuuhiN||8|| (puSpamAlA 263, 264, 268-273) viSayapaJcakaM tu teSAmevendriyANAM grAhyaM shbdruupgndhrssprshlkssnnm| yadArSam - 'soyassa sadaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo a jo tesu sa viiyraago||1|| sadassa jo gehimuvei tivvaM, akAli pAvai se vinnaasN| rAgAure hariNamiuvva muddhe, sadde atitte samuvei mccuN||2|| sadde viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprenn| na lippai bhavamajhe vasaMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAse // 3 // cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti,taM rAgaheuM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo a jo tesu sa viiyraago||4|| rUvassa jo gehimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure se jaha vA payaMge, Alogalole samuvei mcuN||5|| 1. jnyaatttsvruupH| 2. ba-Da-pustake-'majjhe'vi saMto' itypi|| viSayapaJcakam ...173... Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprenn| na lippar3a bhavamajJa vasaMto, jaleNa vA pukkhariNi-palAse // 6 // ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraao||7|| gaMdhassa jo gehimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure se jaha gaMdhagiddhe, sappe bilAo prinikkhmNto||8|| gaMdhe viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprennN| na lippai bhavamajhe vasaMto, jaleNa vA pukkhrinniiplaase||9|| jibbhAi rasaNaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraao||10|| rasassa jo gehimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure biDisavibhinnakAe, macche jahA aamisbhoggiddhe||11|| rase viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprennN| na lippai bhavamajhe vasaMto, jaleNa vA pukkhrinniiplaase||12|| kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraao||13|| phAsassa jo gehimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure sIajalAvasanne, gAhaggahIe mahise v'rnnnne||14|| phAse viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprennN| na lippai bhavamajhe vasaMto, jaleNa vA pukkhrinniiplaase||15||' (uttarAdhyayanasUtram 1172, 1174, 1184, 1159, 1161, 1171, 1185, 1187, 1197, 1198, 1200, 1210, 1211, 1213, 1223) iti|| atha pramAdapaJcakaM madya 1 viSaya 2 kaSAya 3 nidrA 4 vikathA 5 lkssnnm| yadabhidhIyate - 'majjaM 1 visaya 3 kAsAyA, 3 niddA 4 vigahA 5 ya paMcamI bhnniyaa| ee paMca pamAyA, jIvaM pADaMti sNsaare||1||' (sambodhasaptatiH 73) 1. '-gAhI' itypi| ...174... pramAdapazvakam Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ api ca - 'majAiyA paMca pamAyabheyA,pAvassa heU pabhaNaMti cheyaa| majaM tahiM savvaaNatthakhANI, mohijae teNa jamesa paannii||1|| je kAmabhogesu atittacittA, annannanArIsu daDhaM psttaa| te baMdhaNAIsu viDaMbaNAo, lahaMti pajoyanaresaru vv||2|| paDhaMti nANaM caraNaM dharaMti, dhammovaese bhaviyANa diti| tavaMti tivvaM ca tavaM aNege, kasAyasattU viralA jyNti||3|| niddApamAeNa galei nANaM, haveI buddhIvi ya appmaannN| sIyaMti savvevi hu dhammajogA, vajeha NaM taM khalu bhavvalogA ! // 4 // itthIkahAI vigahA cauddhA, dhammINa esA dhaNiyaM nisiddhaa| rAgAidosANa jao nimittaM, vihIyamANaM mailei cittaM // 5 // ' iti|| tathA AsravapaJcakaM hiMsA 1 'lIkA 2 'dattA 3 'brahma 4 parigrahapravRtti 5 ruupm| yadAha - 'hiMsA 1 'lIa 2 madattaM 3 ca, mehuNaM 4 ca pariggaho 5 / pAvassa AsavA ee, AgamaMmi viyaahiyaa||1||' tadyatanA ca nivRttirUpA, sA ca vratapaJcakAvasare prruupitaiv| atha nidraapnyckm| yathA-nidrA 1 nidrAnidrA 2 pracalA 3 pracalApracalA 4 styaanrdhiplkssnnm| yadAha - 'niddA 1 ya niddaniddA 2, payalA 3 taha ceva payalapayalA 4 u / thINaddhI 5 a kameNaM, niddApaNagaM viyaannaahi||1|| suhapaDibohA niddA, niddAniddA ya dukkhpddibohaa| payalA ThiovaviTTha-ssa payalapayalA u cNkmo||2|| diNaciMtiatthakaraNI, thINaddhI addhckkiaddhblaa| kridNtrukkhsaahaa-miupiNddsilaainaaehiN||3||' kubhaavnaapnyckm| yathA-kAndarpika 1 kilbiSikA 2 ''bhiyogikA 3 1. a pustake 'api ca' iti naasti| 2. a pustake 'kuvvaMti' itypi|| 3. jnyaataiH| AsravapaJcakaM, nidrApaJcakaM, kubhAvanApaJcakam ...175... Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''sura 4 saMmoha 5 bhaavnaalkssnnm| yadAha - 'kaMdappadevakibbisi - a AbhiogA'''surA ya saMmohA 5 / esa u saMkiliTThA, paMcavihA bhAvaNA bhnniyaa||1|| kaMdappe kukkuie, duhasIle AvihAMsaNakare / vimhAvaMto a paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kunni||2|| nANassa kevalINaM, dhammAyariyANa svvsaahuunnN| bhAsaM avannavAyaM, kibbisi bhAvaNaM kunni||3|| koUyabhUikamme, pasiNApasiNe nimittmaaesii| iDDirasasAyagaruo, abhiogaM bhAvaNaM kunni||4|| aNubaddhaviggahu ccia, saMsattatavo nimittmaajiivii| nikkivaniraNukaMpo, AsuriaM bhAvaNaM kunni||5|| ummaggadesao ma-gganAsao maggavipaDivattI y| moheNa ya mohittA, saMmohaM bhAvaNaM kunni||6||' (paMcavastukaH 1628, 1630, 1636, 1642, 1649, 1655) 'jo saMjaovi eyA-su appasatthAsu vaTTaI paayN| so tavihesu gacchai, suresu bhaio crnnhiinno||7||'(aaraadhnaaptaakaa 720) indriyAdipaJcakaSaTke sayatno varjanavidhau ytnprH| tathA SaTsu kAyeSu ca pRthvIkAyAdiSu sayatno rkssaapraaynnH| yadArSam - 'puddhvidgagnnivaauu,tnnrukkhsbiiygaa| tasA ya pANA-jIvutti, iya vuttaM mhesinnaa||1|| tesiM atthaNajoeNaM, niccaM hoyavvayaM siyaa| maNasA kAyavakkeNaM, evaM havai sNje||2||' (dazavakAlikasUtram 336, 337) ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||4|| ____ atha caturthaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha - 1. Da pustake -- hAsakaraNe a' itypi| 2. jJAnAdivyApAreNa rakSaNAya gaveSaNAvyApAreNa vaa| ...176... SaTsu kAyeSu sayatnaH Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chvvynndoslesaa-vssysddvvtkkbhaasaann| paramatthajANaNeNaM, chattIsaguNo gurU jyu||5|| vyAkhyA - pratyekaM SaTprakArANAM vacanadoSalezyA''vazyakasadvyatarkabhASANAM paramArthaparijJAnena SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| vyAsArthastvayam - SaD vacanadoSAH, alIka 1 hIlita 2 khisita 3 karkaza 4 nAtrakoddhaTTanA 5 'dhikaraNodIraka 6 lkssnnaaH| yadAgamaH - 'aliyavayaNe 1 hIliyavayaNe 2 khiMsiyavayaNe 3 kakkasavayaNe 4 agAratthiyavayaNe 5 uvasamiyAhigaraNuIraNavayaNe 6 tti|' tatrAlIkam - 'musAvAo ya logaMmi, savvasAhUhi~ grhio| avissAo ya bhUyANaM tamhA mosaM vivje||1||' hIlitam - 'saasuuygnniyvaayg-jittttjjaayriypmuhsddehiN| jamihAmaMtaNameyaM, hIliyavayaNaM na bhaasijaa||2|| khisitam - 'taheva hole goletti, sANe vA visulatti y| dummae duhae vAvi, nevaM bhAsija pnnvN||3||' (dazavaikAlikasUtram 291) karkazam - 'taheva kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti vaa| vAhio vA vi rogitti, teNaM coritti no ve||4||' (dazavaikAlikasUtram 289) nAtrakodghaTTanam - 'ajjae pajae vAvi, ammo mAusiutti y| piussie bhAyaNijatti, dhUe nattU Niyatti y||5||'(dshvaikaaliksuutrm 295) 1. Da pustake - 'nAtrakodghATana0', ba pustake - 'dghaTTika0', a pustake - 'ghaTTana0' ityapi paatthH| 2. tathaiva hola ! iti gola iti nIcAmantraNe zveti vA vRSala ! iti vA dramaka ! iti vA durbhaga ! iti vApi prajJAvAnnaivaM bhaasste|| 3. AryakaH - pitaamhaadiH| SaD vacanadoSAH ...177... Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaraNodIrakam - 'khAmiyauvasamiyAI, ahigaraNAiM puNo udiirei| jo koi tassa vayaNaM, ahigaraNodIraNaM bhnniaN||6||' tathA SaD lezyAH, kRSNa 1 nIla 2 kApota 3 tejaH 4 padma 5 zukla 6 leshyaalkssnnaaH| yadAgamaH - 'kiNhA 1 nIlA 2 kAU 3, teU 4 pamhA 5 ya sukka 6 lesA y| eyAu snaamsmaa-nncittprinnaam-ruuvaao||1||' aparaM ca - kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya aatmnH| sphATikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pryujyte||1|| rudro duSTaH sadA krodhI, kalahI dhrmvrjitH| nirdayo vairasaMyuktaH, kRSNalezya udaahRtH||2|| alaso mandabuddhizca, strIlubdhazca prpnycvaan| dIrgharoSI sadAmAnI, nIlalezyaH prkiirtitH||3|| cintAturo viSAdI ca, paranindA''tmazaMsakRt / saGgrAmamaraNAzaMsI, proktaH kaapotleshykH||4|| vidyAvAn karuNAsindhuH, kaaryaakaaryvicaarkH| lAbhAlAbhe sadA prIta-stejolezya udaahRtH||5|| zaktaH kSamI sadA tyAgI, devatArcana udymii| zuciH zIlasadAnandaH, padmalezyaH prruupitH||6|| parAtmakAryakRt svastho, vaanychaashokvivrjitH| rAgadveSabhayatyaktaH, zuklalezyaH prdrshitH||7|| etAsAM ca krameNa pariNAmavizeSAntaradarzakaH sahakArAditaruphalaspRhayAluSaTpathikapurUSANAM grAmabhaGgodyatadhATIpuruSANAM ca dRSTAntaH supratIta ev| tatsaGgrahazcAyam - 1. Da pustake - 'zIlaH sadAnando' itypi| SaD lezyAH ....178... Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mUlaM 1 sAha 2 pasAhA 3, guccha 4 phale 5 bhUmipaDiya 6 bhkkhnnyaa| savvaM 1 mANusa 2 purisA 3, sAuha 4 jujjhaMta 5 dhaNaharaNA 6 // 1 // ' ___(ratnasaJcayaH 542) tathA''vazyakaSaTkam, sAmAyika 1 caturviMzatistava 2 vandanaka 3 pratikramaNa 4 kAyotsarga 5 pratyAkhyAna 6 lkssnnm| yadArSam - 'namo tesiM khamAsamaNANaM, jehiM imaM vAiyaM chavvihamAvassayaM bhagavaMtaM taM jahAsAmAiyaM cauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAusaggo pnyckkhaannNti|' tatra sAmAyikam'jassa sAmANio appA, saMjame niyame tve| tassa sAmAiyaM hoi, iya kevlibhaasi||1|| jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu y| tassa sAmAiyaM hoi, ii kevlibhaasi||2||'(anuyogdvaarsuutrm 127, 128) tathA caturviMzatistavaH - 'iha avasappiNikAle, iha bharahe ushnaahpaamukkhaa| cauvIsaM titthayarA, paramapayapahaM pyaasiNsu||1|| tatto sayAvi tesiM, cauvIsahaMpi prmpurisaannN| jo saMthavo vihijai, taM cauvIsatthayaM biNti||2|| bhAvatthayadavvatthaya-bheeNaM so duhA suykkhaao| bhAvatthao jaINaM, jahajuggaM dunnivi gihiinnN||3||' atha vandanakam - 'vaMdaNayaMpi hu tivihaM, taM phiTTA chobha baarsaavttN| siranamaNAisu paDhama, puNNakhamAsamaNadugi bIyaM // 1 // taiyaM tu chaMdaNaduge, tattha miho AimaM sylsNghe| bIyaM tu daMsaNINa ya, payaTThiyANaM ca taiyaM tu||2||' (guruvandanabhASyam 1,4) 1. saayudh|| 2. Da pustake - 'payAsaMtu' itypi| 3. Da pustake - 'samakkhAo' itypi| AvazyakaSaTkam ...179... Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AyariyauvajjhAe, pavitti there taheva rAyaNie / eesiM kiikammaM, kAyavvaM nijjaraTThA // 3 // ' ( pravacanasAroddhAra : 102 ) atha pratikramaNam - 'svasthAnAdyatparaM sthAnaM, pramAdasya vazAdgataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // sakkimaNo dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimANa jiNANaM, kAraNajAe paDikkamaNaM // 2 // micchattapaDikkamaNaM, taheva assaMjame paDikkamaNaM / kasAyANa paDikkamaNaM, jogANaM appasatthANaM // 3 // paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe ya paDikkamaNaM / asaddahaNe ya tahA, vivarIyaparUvaNAe ya // 4 // ' ( Avazyaka niryuktiH 1244, 1250, 1271) 'devasiya IyaM, pakkhiyaM cAummAsiyaM ca vacchariyaM / paMcavihaM paDikamaNaM, savisesaM tattha jaiyavvaM // 5 // ' 1 'jaha gehaM par3adivasa, visohiyaM tahavi pakkhasaMdhIsu / sohijjai savisesaM, eyaM ihayaMpi nAyavvaM // 6 // ' ( pAkSikasaptatikA 41 ) atha kAyotsargaH 'ussaggo'vi ya duviho, ciTThAe abhibhave ya nAyavvo / paDikkamaNAisu paDhamo, kammakhayaTThA bhave bIo // 1 // ' 'saMvaccharamukkoso, aMtamuhuttaM ca abhibhavussaggo / ciTThA ussaggassa u, kAlapamANaM puNo evaM // 2 // ' (AvazyakaniryuktiH 1458 ) 'do cattAri duvAlasa, vIsaM cattA samaMgalujjoyA / rAiya desiya pakkhiya cAumAse ya varise y||3||' 'kAussagge jaha suTThiyassa, bhajaMti aMguvaMgAI / taha bhiMdaMti suvihiyA, aTThavihaM kammasaMghAyaM // 4 // ' (AvazyakaniryuktiH 1551) 1. Da pustake - 'paidiahe' ityapi / 2. ba Da pustake - ' evaM ' ityapi // ...180... AvazyakaSaTkam Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha pratyAkhyAnam'paccakkhANaM duvihaM, mUlaguNe ceva uttaraguNe y| mUle paMcavihaM khalu, sAhUNaM hoi nAyavvaM // 1 // saDDANaM tu duvAlasa - bheaM mUlaMmi paccakkhANaM tu| uttaraguNaduNhaMpi hu, taM nmukkaarshiyaaii||2||' iti|| tathA sadvyaSaTkam, dhrmaadhrmaakaashkaaljiivpudgllkssnnm| yadAha - 'dhammo tahA ahammo, naho ya kAlo taheva jIvo y| taha puggalA ya eyaM, bhaNiyaM sddvvchkkNti||1||' 'gailakkhaNo ya dhammo, ahammo tthaannlkkhnno| bhAyaNaM savvadavvANaM, nahaM ogaahlkkhnnN||2|| vattaNAlakkhaNo kAlo, jIvo uvoglkkhnno| nANeNaM daMsaNeNaM ca, suheNa ya duheNa y||3|| sbNdhyaarujjoyphaachaayaatveiyaa| vaNNagaMdharasA phAsA, puggalANaM tu lkkhnnN||4||' (uttarAdhyayanasUtram 1051, 1052, 1054) iti|| tathA tarkaSaTkam, ssdddrshnprvaadlkssnnm| tAni darzanAni cAmUni'jainaM 1 mImAMsakaM 2 bauddhaM 3 naiyAyikaM 4 vaizeSikaM 5 sAGkhya 6 miti krmaat||1|| kecinyAyavizeSAbhyAM, tarkAbhyAM shaivmekkm| manyante tanmate jJeyaM, SaSThaM naastikdrshnm||2||' teSAM SaNNAmapi tarkAH svsvmtprruupnnruupaaH| tathAhi- jainadarzane'rhan devtaa| jIvAjIvapuNyapApAsravasaMvarabandhamokSanirjarAkhyAni nava tttvaani| pratyakSaM parokSaM ceti pramANe dve| nityaanityaadynekaantvaadH| samyagdarzanajJAnacAritrANi mokssmaargH| sakalakarmakSaye lokAgrapradeze nityajJAnAnandamayazca mokssH| ityAdi jainamatam 1 / mImAMsakadarzane sarvajJo devatA naasti| kintu nityavedavAkyebhya eva 1. ba-Da-pustake 'tahA chAyAtavovi ya' itypi| 2. ba - pustake 'darzanAnAM' itydhikm|| sadravyaSaTkam ...181... Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tttvnirnnyH| pratyakSamanumAnamupamAnamAgamo'rthApattirabhAvazceti SaT prmaannaani| nityaadyekaantvaadH| vedavihitAnuSThAnaM mokssmaargH| nityaniratizayasukhAvirbhAvazca mokssH| ityAdi mImAMsakamatam 2 / buddhadarzane buddho devtaa| duHkhAyatanasamudayamArgarUpANi AryasatyasaJjJAni catvAri tttvaani| pratyakSamanumAnaM ca dve prmaanne| kssnnikaikaantvaadH| sarvakSaNikatvasarvanairAtmyavAsanAklezasamudayacchedanaM pradIpasyeva jJAnasantAnocchedazca mokssH| ityAdi bauddhamatam 3 / naiyAyikadarzane Izvaro devtaa| pramANa 1 prameya 2 saMzaya 3 prayojana 4 dRSTAnta 5 siddhAntA 6 'vayava 7 tarka 8 nirNaya 9 vAda 10 jalpa 11 vitaNDA 12 hetvAbhAsa 13 cchala 14 jAti 15 nigrahasthAnAni 16 SoDaza tttvaani| pratyakSamanumAnamupamAnamAgamazceti catvAri prmaannaani| nityaanityaikaantvaadH| AtmAdiprameyatattvajJAnaM mokssmaargH| SaDindriyANi 6, SaD viSayAH 12, SaDbuddhayaH 18, sukhaM 19, duHkhaM 20, zarIraM 21 cetyekaviMzatiprabhedabhinnasya duHkhasyAtyantaM chede ca mokssH| ityAdi naiyAyikamatam 4 / vaizeSikadarzane'pIzvaro devtaa| dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAkhyAH SaT pdaarthaastttvtyaa'bhipretaaH| pratyakSamanumAnaM ceti prmaanndvyN| nityaanityaikaantvaadH| AtmanaH zravaNamanananididhyAsanasAkSAtkAro mokssmaargH| buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskArarUpANAM navAnAM vizeSaguNAnAmatyantocchede ca mokssH| ityAdi vaizeSikamatam 5 / sAGkhyadarzane IzvaraH kapilo vA devH| AtmA, prakRtiH, mahAnahaGkAraH, gandharUparasasparzazabdAkhyAni paJca tanmAtrANi, pRthivyaptejovAyvAkAzAkhyAni paJca bhUtAni, ghrANarasanacakSustvakzrotramanAMsIti SaD buddhIndriyANi, pAyUpasthavacaHpANipAdAkhyAni paJca karmendriyANi ityevaM pnycviNshtitttvaani| pratyakSamanumAnamAgamazceti prmaanntrym| nityaikaantvaadH| paJcaviMzatitattvajJAnaM mokssmaargH| prakRtipuruSavivekadarzanAnnivRttAyAM prakRtau puruSasya svarUpeNAvasthAnaM mokssH| ityAdi sAGkhyamatam 6 // nAstikAH kaapaalikaaH| teSAM darzanAbhAse sarvajJo nAsti, adharmo nAsti, dharmo'pi nAsti, jIvo nAsti, paraloko naasti| ityAdi tnmtm| pratyakSaM cai prmaannm| mokSo'pi naastyev| iti naastikmtm| ityevaMbhUtaSaDdarzanatarkA iti||7|| ...182... tarkaSaTkam taka Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA bhASASaTkam, saMskRta 1 prAkRta 2 zaurasena 3 mAgadha 4 paizAcika 5 apabhraMza 6 lkssnnm| tatra saMskRtaM yathA - 'satsaMgatyA jinapada-natyA gurusevayA sadA dyyaa| tapasA dAnena tathA, syAtsaphalaM mAnuSaM jnm||1|| prAkRtaM yathA - 'lacchI gihINa lajA, juvaINaM naravaINa soNddiirN| diTThI muhANa kavvaM, buhANa khalu maMDaNaM prmN||2||' zaurasenI yathA - . 'tAyadha samagga puTviM, tAyaha saggaMpi bhodu tuha bhdN| hodu jayaMsuttaMso, tuha kittIe apurvaae||3||' mAgadhI yathA - 'zapalavivaskAlahide, piskaMde svvmollditttthiie| midapiamAcaskaMde, ciTThadi maggaMmi mokkss||4||' paizAcikI yathA - 'yati arihaparamamaMto, paThiyyate kIra te na jiivvdho| yAti sanAti sajAti, tato jano nivvutiM jaati||5||' apabhraMzabhASA yathA - 'te dhannA kannullaDA, hiyddullaatikytth| je khaNi khaNi bullaDaI, ghuTahiM dharai suatth||6||' ityetatSaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||5|| atha paJcamaSaTviMzikAsUtragAthAmAha - sagabhayarahio sagapiM-DapANaesaNasuhehiM sNjutto| aTThamayaThANarahio, chattIsaguNo gurU jyu||6|| vyAkhyA - saptabhayarahitaH saptapiNDaiSaNAsaptapAnIyaiSaNAsaptasukhasaMyuktaH aSTamadasthAnarahitazceti SaTtriMzadguNo gururjayatviti smaasaarthH| 1. vAyadhva svamArga (samagraM) puurv| 2. lokss|| bhASASaTkam ...183... Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistarArthastvayam - bhayasaptakaM ihaloka 1 paralokA 2 ''dAnA 3 ''kasmikA 4 ''jIvikA 5 maraNA 6 'zloka 7 bhylkssnnm| yadAha - 'ihaparalogA 2 dANa 3 ma-kamhA 4 AjIva 5 maraNa 6 masiloi 7 tti|' devebhyo devasya narebhyo narasya tiryagbhyastirazcaH nArakebhyo nArakasya yadbhayaM tadihalokabhayam 1 / naratiryagbhyAM devasya, devatiryagbhyAM narasya, devanarAbhyAM tirazcaH, devAnnArakasya ca yadbhayaM tatparalokabhayam 2 / mA ayaM idaM madIyaM vastu balAdAdAsyatItyAdAnabhayam 3 / nirhetukaM kevalasvamanobhrAntijanitaM yadbhayaM tadAkasmikabhayam 4 / AjIvikA-jIvanavRttiH, tadupAyacintAjanitamAjIvikAbhayam 5 / maraNabhayaM pratItam 6 / azloko'payazaH, tadbhayamazlokabhayam 7 / ityevNvidhbhysptkrhitH| tathA piNDaiSaNAsaptakaM saMsRSTA 1 asaMsRSTA 2 uddhRtA 3 alpalepA 4 avagRhItA 5 pragRhItA 6 ujjhitadharmikA 7 lkssnnm| yadAha - 'saMsaTTha 1 masaMsaTThA 2, uddhiya 3 taha appaleviyA 4 cev| uggahiyA 5 paggahiyA 6 ujjhiyadhammA 7 ya sttmiyaa||1||' (sambodhaprakaraNam 784) tatra saMsRSTA dadhyAdikA 1 / asaMsRSTA modakAdikA 2 / kasyApi kRte pariveSaNAyotpATitA udgRhItA 3 / vallacaNakAdikA alpalepA 4 / piTharAdbhAjanAntare kSiptA avagRhItA 5 / bhoktuM pariveSitA pragRhItA 6 / tyAgArhA ujjhitadharmA 7 / ityetAbhiH piNDaiSaNAbhiH sNyuktH| ___pAnaiSaNA'pyevaMvidhA ev| navaraM saMsRSTA tandulodakAdikA, asaMsRSTA vikaTodakAdikA, alpalepA sauvIrAdikA, ityetAbhirapi yuktH| sukhasaptakaM yathA-santoSa 1 karaNajaya 2 prasannacittatA 3 dayAlutA 4 satya 5 zauca 6 durjanaparihAra 7 lkssnnm| yadAha - 'saMtoso 1 karaNajao 2, pasannacittaM 3 dayAlubhAvo 4 y| saccaM 5 soyaM 6 dujaNa-parihAro 7 iya suhA stt||1||' (pavvajAvihANakulayaM 33) ...184... bhayasaptakaM, piNDaiSaNAsaptakaM, pAnaiSaNAsaptakaM, sukhasaptakam Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'taM natthi suhaM cakkI-Na neva iMdANa nmiramraannN| jaM nijiyamayaNANaM, muNINa saMtosanirayANaM // 2 // taralataraturaatullA-Ni jehi karaNANi paMcavi jinnittaa| savasIkayAI te cciya, jayaMmi suhiNo purisasIhA // 3 // sarayasasisarisasuanA-NavAridhArAhiM dhoviyaM jehiN| supasannaM niyayamaNaM, vihiyaM te sukkhamaNupattA // 4 // savvesiM jIvANaM, dayAvarA je havaMti nrvshaa| karakamalatale tesiM, bhamarivva sirI smlliyi||5|| paradukkhuppAyagavaya-NabhaNaNavirayANa purisrynnaannN| ihaloe paraloe, kallANaparaMparA prmaa||6|| sIlakavayaM na bhinnaM, jesiM tikkhehi~ kaambaannehiN| kappUratArakittIi, tehiM bhariyaM dhraavlyN||7|| dussIlaloyasaMsa-ggacAyabaddhAyarANa jiivaannN| guNavallIullAsaM, lahei suviveyphljaalN||8|| eyAi~ tAi~ satta ya, suhAi~ jAI jae psiddhaaii| eehiM jo ya suhio, succiya paramatthao suhio||9||' ityevaMvidhaiH saptabhirapi sukhaiH sNyuktH| tathA aSTamadasthAnAni jAti 1 kula 2 rUpa 3 bala 4 zruta 5 tapo 6 lAbha 7 zrI 8 mdruupaanni| yadAha - 'jAi 1 kula 2 rUva 3 bala 4 sua - 5 tava 6 lAbha 7 sirIhiM 8 atttthmymtto| eyAI ciya baMdhai, asuhAi~ bahuM ca sNsaare||1||' (upadezamAlA 330) api ca - jaatibhedaannaikvidhaanuttmaadhmmdhymaan| dRSTvA ko nAma kurvIta, jAtu jAtimadaM sudhIH ? // 1 // akulInAnapi prekSya, prjnyaashriishiilshaalinH| na kartavyaH kulamado, mhaakulbhvairpi||2|| aSTamadasthAnAni ...185... Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadhAtumaye dehe, cayApacayadharmiNi / jarArujAbhibhAvyasya, ko rUpasya madaM vahet ? // 3 // balavanto'pi jarasi, mRtyau karmaphalAntare / abalAzcettato hanta !, teSAM balamado mudhA // 4 // zrImadgaNadharendrANAM zrutvA nirmANadhAraNe / kaH zrayet zrutamadaM, sakarNahRdayo janaH ? // 5 // nAbheyasya taponiSThAM, zrutvA vIrajinasya ca / ko nAma svalpatapasi, svakIye madamAzrayet // 6 // antarAyakSayAdeva, lAbho bhavati nAnyathA / tatastu vastutattvajJo na lAbhamadamudvahet // 7 // guNojjavalAdapi bhrazye- doSavantamapi zrayet / kuzIlastrIva yA zrIH sA, na madAya vivekinAm // 8 // ityetairmadasthAnairapi rahito guruH / iti gAthArthaH // 6 // atha sUtrataH SaSThaSaTtriMzikAmAha - aTThavihanANadaMsaNa-cArittAyAravAiguNakalio / cauvihabuddhisamiddho, chattIsaguNo gurU jayau // 7 // vyAkhyA- pratyekamaSTavidhajJAnAcAradarzanAcAracAritrAcAravAdiguNakalitaH, caturvidhabuddhisamRddhazceti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSepArthaH / vistarArthastvayam - aSTavidho jJAnAcAraH kAlavinayAdikaH / yadAha - 'kAle viNae bahumA-Ne uvahANe taMhA aninnhvnne| vaMjaNa attha tadubhae, aTThaviho nANamAyAro // 1 // ' 'jaM jammi hoi kAle, AyariyavvaM sa kAlaAyAro / seso hoi akAlo, tattha ya dhamaeNa diTThato // 2 // 1. ba pustake 'taha ya niNhavaNe' ityapi // ( dazavaikAlikaniryuktiH 184 ) ...186... aSTavidho jJAnAcAraH Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIyAsaNamaMjalipa-ggahAi viNao ihaM ca seNiyao / bahumANo maNapII, tattha puliMdeNa AharaNaM // 3 // duggaipaDaNuvadharaNA, uvahANaM jattha jattha jaM sutte / AgADhamaNAgADhe, mAsatusAI ihAharaNaM // 4 // niNhavaNaM avalAvo, tattha ya dagasUyareNa diTThato / vaMjaNa attha tadubhae, dAmannagamAiNo NeyA // 5 // ' aSTavidho darzanAcAro niHzaGkitAdikaH / yadAha - - 'nissaMkiya 1 nikkaMkhiya 2 nivvitigicchA 3 amUDhadiTThI 4 ya / uvavUha 5 thirIkaraNe 6, vacchalla 7 pabhAvaNe 8 aTTha // 1 // ' ( dazavaikAlikaniryuktiH 182 ) 'saMsayakaraNaM saMkA, bAladugeNittha hoi diTThato / annannadaMsaNANaM, kaMkkhAe sevago nAyaM // 2 // sAhudugaMchAlakkhaNa vicigicchAe dugaMdhiyA nAyaM / paravAiDaMbarehiM, amUDhadiTThI usulasAI // 3 // tavasuyapamuhaguNANaM, kaNho uvavUhaNaM sayA kuNai / dhammaMmi kao suthiro, AsADho khuDDagasureNaM // 4 // nicvaMpi sadhammANaM, vacchallaM kuNai vayarasAmivva / sAsaNapabhAvagA puNa, ajjarakkhiyamAiNo aTTha // 5 // ' aSTavidhazcAritrAcAraH samitiguptilakSaNaH / yadAha - 'paNihANajogajutto, paMcahi~ samiIhi~ tIhiM guttIhiM / - 3 esa carittAyAro, aTThaviho hoi nAyavvo // 1 // ' (dazavaikAlikaniryuktiH 185) tathA aSTavidhAcAravadAdiguNA api guroreva / te cAmI - AcAravAn 1 avadhAraNAvAn 2 vyavahAravAn 3 apavrIDakaH 4 kArakaH 5 aparisrAvI 6 niryApakaH 7 apAyadarzI 8 ceti / yaducyate 1. ba - pustake - 'NAyA' ityapi / 2. Da - pustake - 'tihi u' ityapi / 3. 'vAdi-guNAH ' iti prakRtam / aSTavidho darzanAcAraH, aSTavidhaH cAritrAcAraH ...187... Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AyArava 1 mavahArava 2, vavahAro 3 vIlae 4 pakuvvI 5 a / aparissAvI 6 nijjava 7, avAyadaMsI 8 gurU bhaNio // 1 // ' (AlocanAgrahaNavidhiprakaraNam 12) - 'AyAravamAyAraM, paMcavihaM muNai jo u Ayarai / avahAravamavahAre, AloyaMtassa taM savvaM // 2 // vavahArava vavahAraM, AgamamAI u muNai paMcavihaM / uvavIlava gUhataM, jaha Aloer3a taM savvaM // 3 // Aloiyammi sohiM, jo kArAvei so pakuvvI u / jo annassavi dose, na kahei a so aparisAvI // 4 // nijavao taha kuNai, nivvahaI jeNa taM tu pacchittaM / ihaparaloyAvAe, 'daMseI avAyadaMsI u||5||' caturvidhA buddhiH, autpattikyAdikA / yadAha - 'uppaiyA 1 veNaiyA 2, kammiya 3 taha pAriNAmiyA 4 ceva / buddhI cauvvihA khalu, niddiTThA samayaviUhiM // 1 // ' 'puvvamadiTThamasUiyaveiyatakkhaNavisuddhagahiyaTThA / avvAhayaphalajogA, buddhI uppattiyA nAma // 2 // bharanittharaNasamatthA, tivaggasuttatthagahiyapeyAlA ( paryantetyarthaH ) / ubhaologaphalavaI, viNayasamutthA havar3a buddhI // 3 // uvaogaTTisArA, kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukkAraphalavaI, kammasamutthA havaI buddhI // 4 // ' karmaprasaGgo'bhyAsaH, parigholanaM vicAraH, tAbhyAM vistIrNetyarthaH / 'aNumANaheudiTTha-tasAhiyA vayaviyakkapariNAmA / hiyanisse asaphalavaI, buddhI pariNAmiyA nAma // 6 // ' (AvazyakaniryuktiH 948) 1. ba - pustake - 'avavIlava' ityapi / 2. ba - pustake - 'kahei so' ityapi / 3. ba-pustake 'nijjAvau' itypi| 4. ba-pustake - 'desei' ityapi // 5. ba- pustake - 'ubhaya' ityapi / 6. ba-ka-pustake - 'vayavivakka' ityapi / ( Avazyaka niryuktiH 939, 943, 946 ) ...188... aSTavidhAcAravadAdiguNAH, caturvidhA buddhiH Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'uppattiya bharahAI, veNaiyAe nimittamAIyA | kammiya hiraNiyAI, pariNAmiyabuddhi abhayAI // 7 // ' ityevaM SaTtriMzadguNo gururjayatu / iti gAthArthaH // 7 // atha saptamaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha aTThaviharkammaaTTha-gajogamahasiddhijorgadiTThiviU / cauviha'NuoganiuNo, chattIsaguNo gurU jayau // 8 // vyAkhyA - aSTavidhakarmaNAM, aSTAGgayogasya, aSTAGgamahAsiddheH, aSTAGgayogadRSTezca svarUpaM vetti ityaSTavidhakarmASTAGgayogamahAsiddhiyogadRSTivit, caturvidhAnuyoganipuNo vicakSaNazceti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSepArthaH / 4 vistarArthastvayam- aSTavidhAni karmANi jJAnAvaraNIyAdIni mUlaprakRtirUpANi sottaraprakRti-vistarANyapi vidan gururbhavati / tAni karmANi ca jJAnAvaraNa 1 darzanAvaraNa 2 vedanIya 3 mohanIyA4 yu5 rnAma6 gotrA 7 ntarAyalakSaNAni / yadAha - - 'iha nANa 1 daMsaNAvara - Na2 veya3 mohA4 u5 nAma6 goyANi 7 / vigghaM ca paNa nava du a-TThavIsa cautisaya du paNavihaM // 1 // ' ityAdi vistaraH karmavipAkAderavaseyaH / tathA aSTAGgo yogo yamaniyamAdikaH / yadAha - - ( karmavipAkaH 3 ) 'yama 1 niyamA2 sana3 pavana4 - pratyAhArAH 5 sudhAraNA6 dhyAnam 7 / susamAdhi8 zcetyaSTAvaGgAni vadanti yogasya // 1 // ahiMsAsUnRtAsteya-brahmA'kiJcanatA yamAH / 2 niyamAH zaucaM santoSaH, svAdhyAyatapasI api // 2 // devatApraNidhAnaM ca, karaNaM punarAsanam / prANAyAmaH prANayamaH, zvAsaprazvAsarodhanam // 3 // 1. ba - pustake - 'jJAnAvaraNAdIni' ityapi / 2. 'niyamAH zaucasantoSau' iti nAmamAlA // aSTavidhAni karmANi, aSTAGgo yogaH ...189... Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAhArastvindriyANAM, viSayebhyaH smaahRtiH| dhAraNA tu kvaciddhyeye, cittasya sthirbndhnm||4|| dhyAnaM tu viSaye tsmi-nekprtyysnttiH| samAdhistu tdevaarth-maatraabhaasnruupkm||5||' (SaDdarzanasamuccayaH 151-154) iti| tathA'STau mahAsiddhayo mahadai(hai)zvaryarUpA labdhayo lghimaadyaaH| yadAha - 'laghimA1, vazite2, zitvaM3, prAkAmyaM4, mahimA5, 'nnimaa6| yaMtrakAmAvasAyitvaM, prApti8, raishvrymssttdhaa||1||' (abhidhAnacintAmaNinAmamAlA 2/116) 'bhavellaghimavAnarka-tUlAdapi lghurlghuH| vazitvasiddhimAn jantUn, krUrAnapi vazaM nyet||2|| IzitvazaktimAn zakrA-derapi syaanmhrddhikH| prAkAmyavAn bhuvIvApsu, bhuvi vApsviva cngkrmet||3|| mahanmahimavAnmero-rapi kuryAdvapuH kssnnaat| vizedaNimavAn sUcI-chidre'pi tanutAnavAt // 4 // bhavetkAmAvasAyitvA-tkAmacArI sadA'pi hi| prAptiprabhAvato'rkAdIn, spRzedbhastho'pi helyaa||5||' tathA mitrAtArAdayo yogdRssttyo'pyssttaavev| yadAha'mitrA 1 tArA2 balA3 dIprA4, sthirA5 kAntA6 prabhA praa8| nAmAni yogadRSTInAM, lakSaNaM ca nibodhtH||1|| tRnngomykaasstthaagni-knndiipprbhopmaa| ratnatArArkacandrAbhA, sdRsstterdRssttirssttdhaa||2||' (yogadRSTisamuccayaH 13,15) tathA catvAro'nuyogAH crnnaanuyogaadyaaH| yadAha'cattAri ya aNuogA, caraNe dhamma gaNiyANuoge y| davi aNuoge ya tahA, ahakammaM te mhiddddiiyaa||1|| 1. Da-pustake- 'kAmAvazAyitvam' itypi|| ...190... aSTau mahAsiddhayaH, aSTau yogadRSTayaH, catvAro'nuyogAH Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savisayabalavattaM puNa, jujjai tahavi hu mahiDDiyaM caraNaM / cArittarakkhaNaTThA, jeNiyare tiNNi aNuogA // 2 // caraNapaDivattiheU, dhammakahA kAladikkhamAIyA | davie daMsaNasuddhI, daMsaNasuddhassa caraNaM tu // 3 // jaha raNNo visaesuM, vayare kaNage ya rayaya lohe ya / cattAri AgarA khalu, cauNha puttANa te diNNA // 4 // ciMtA lohAgarie, paDisehaM kuNai so u lohassa / vayarAIhi ya gahaNaM, kariMti lohassa tinniyare // 5 // evaM caraNaMmi Thio, karei gahaNaM vihIi iyaresiM / eeNa kAraNeNaM, havai hu caraNaM mahiDDIyaM // 6 // ' ( oghaniryuktibhASyam 5-10) yadvA catvAryupakramAdInyanuyogadvArANi / yadAha 'cattAri aNuogadArA pannattA / taMjahA uvakkamo1 nikkhevo2 aNugamo3 nao4 y|| ' teSvapi nipuNo- vijJaH / ityevaM SaTtriMzadguNo gururjayatu / iti gAthArthaH // 8 // athASTamaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha 9 navatattaNNU navabaM-bhaguttigutto niyANanavarahio / navakappakayavihAro, chattIsaguNo gurU jayau // 9 // 9 vyAkhyA - navatattvajJo, navabrahmacaryagupto, nidAnanavakarahito, navakalpakRtavihAra:, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSepArthaH / vistarArthastvayam-nava tattvAni jIvAjIvAdIni / yadAha 'jIvA 1 jIvA 2 puNNaM 3, pAvA 4 sava 5 saMvaro 6 ya nijjaraNA 7 / baMdha 8 mukkho 9ya tahA, nava tattA huMti nAyavvA // 1 // ' ( navatattvaprakaraNam 1 ) ityAdi navatattvaprakaraNAnnavatattvavistaravicAro'vaseyaH / nava brahmacaryaguptayastu kusaMsargAdidoSarahitavasatyAsevanAdyAH / yadAha 'vasahi 1 kaha 2 nisijiMdiya 3, kuDiMtara 4 puvvakIliya 5 paNIe 6 / aimAyA 7 hAra 8 vibhU-saNA9 ya nava baMbhaguttIo // 1 // ' (caraNakaraNamUlottaraguNaprakaraNam 10) nava tattvAni, nava brahmacaryaguptayaH - ...191... Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaM vivittamaNAinnaM, rahiyaM itthijaNeNa y| baMbhacerassa rakkhaTThA, AlayaM tu niseve||2|| maNapalhAyajaNaNI, kaamraagvivddddnnii| baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivje||3|| samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhikkhnnN| baMbhacerarao bhikkhU niccaso privje||4|| aMgapaccaMgasaMThANaM, caarullviypehiyN| baMbhacerarao bhikkhu, cakkhugijhaM vivje||5|| kuiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM thaNiyakaMdiyaM / baMbhacerarao bhikkhU, soyagijjhaM vivje||6|| hAsaM kiDaM rayaM dappaM, sayaNaM cittAsayANi y| baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kyaaivi||7|| paNIyaM bhattapANaM tu, khippaM myvivddnnN| baMbhacerarao bhikkhU, niccaso privje||8|| dhammaM larbu miyaM kAlaM, jattatthaM pnnihaannvN| baMbhacerarao bhikkhU, nAi niccaM tu bhuNje||9|| vibhUsaM parivajijA, sriirprimNddnnN| baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhaare||10||' (uttarAdhyayanasUtram 492500) tdetaabhirnvbhirbrhmcryguptibhirguptH| tathA nava nidAnAni raajtvaadybhilaassruupaanni| yadAha'rAyA 1 uggAisuo 2, itthI 3 puriso 4 taheva devo 5 y| AyappayAra 6 aviyAra 7 sAvao 8 taha driddsuo9||1|| jaM cakkaharAINaM, payavIe patthaNaM kare jiivo| bahusukayavikkaeNaM, raayttniyaannmeyNti||2|| narayanimittaM raja, tamhA uggaaisukulsNbhuuo| hujAhamiya niyANaM, jaM kIrai tamiha uggaai||3|| 1. Da-pustake-'kAle' itypi| 2. nAtimattaM / ...192... nava nidAnAni Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM puriso mahilattaM, ahilasai tamiha itthiyniyaannN| taM puNa purisaniyANaM, jaM thI purisattaNaM mhi||4|| vemANiyAisuravara-riddhikae jaM surattaNaM jiivo| patthai taveNa taM puNa, devaniyANaM viyaannaahi||5|| je kAmesu atittA, bahujuyale attaNo viuvvNti| devA tesi kae jaM, niyANameyaM aviiyaarN||6|| bohinimittaM sAvaya-kulAhilAso suho paraM thvi| kayasukayavikkaeNaM, niyANameyaM bhvnimittN||7|| evaM caraNatthI jaM, dariddaputtattaNaM smhilsi| taM navamaniyANaM pi hu, asuhaniyANaM munneyvvN||8||' etairnidAnai rhitH| 'navaniyANarahio' iti prApte prAkRtatvAcchandobhaGganirAsArthaM vytyyenopnyaasH| tathA navakalpalakSaNaM, tacca suprtiitmev| udyatavihAritvaM hi sdgurulkssnnm| yataH - 'samaNANaM sauNANaM, bhamarakulANaM ca gokulANaM c| aniyAo vasahIo, sAraiyANaM ca mehaannN||1||' (oghaniyukti: 173) 'dasaNasohI thirakara-NabhAvaNA aiystthkuslttN| jaNavayaparicchaNAvi ya, aNiyayavAse guNA huNti||2||' (ArAdhanApatAkA 100) nityavAse tu dossH| yadAha - 'paDibaMdho lahuattaM, ajaNuvayAro adesvinnaannN| nANAINa avuDDI, dosA avihaarpkkhNmi||1||' (puSpamAlA 206) ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||9|| atha navamyAH SaTtriMzikAyAH sUtragAthAmAha - 1. ba-Da-pustake 'teNa' itypi|| 2. ba-pustake 'aipasattha' itypi|| navakalpavihAraH ...193... Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasabheyaasaMvarasaM-kilesauvadhAyavirahio niccN| hAsAichakkarahio, chattIsaguNo gurU jyu||10|| vyAkhyA - pratyekaM dazabhedabhinnairasaMvarasaGklezopaghAtai rahitaH, tathA hAsyAdi-SaTkarahitazceti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| vistarArthastvayam-dazabhedo'saMvaraH, pnyckrnntriyogaughaupgrhikopdhissvprtyaakhyaanruupH| yadAha - 'dasahA asaMvaro khalu, iMdiyapaNagassa5 maNa6 vaya7 tanUNaM8 / ohovaggaharUvo-vahIi10 appcckhaannennN||1||' dazabhedaH saGklezastu, upadhyu1 pAzraya2 kaSAyA3 ''hAra4 mano5 vacaH6 kAyA7 jJAnA8'darzanA9'cAritra10 ruupH| yadAha - 'uvahi1 vasahIra kasAyA3''hAra4 maNo5 vaya6 taNUNa7 mnnaannNtt| niiMsaNa9 macarittaM10, saMkileso bhave dshaa||1||' dazadhA copaghAto yathA-udgamopaghAtaH1, utpAdanopaghAtaH2, eSaNopaghAtaH3, parikarmaNopaghAtaH4, pariharaNopaghAtaH5, jJAnopaghAtaH6, darzanopaghAtaH7, cAritropaghAtaH8, aprItikopaghAtaH9, saMrakSaNopaghAta10 shceti| yadAha - 'dasa saMjamovaghAyA, uggama1 uppAyaNe2 sa3 prikmme4| pariharaNa5 nANa6 daMsaNa7 caritta8 aciattara sNrkkhe10||1||' ityetairsNvrsngkleshopghaatairvirhitH| hAsyAdiSaTkaM tu hAsya1 ratya2 rati3 bhaya4 zoka5 jugupsA6 lakSaNaM supratItameva, tenApi rhitH| iti SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||10|| atha dazamaSaTviMzikAsUtragAthAmAha - dasavihasAmAyArI, dscittsmaahitthaannliinnmnno| solasakasAyacAI, chattIsaguNo gurU jyu||11|| vyAkhyA - sugmaiv| navaraM dazavidhasAmAcArI aavshykyaadikaa| yadAha - ...194... dazabhedo'saMvaraH, dezabhedaH saGklezaH, dazadhA upaghAtaH, hAsyAdiSaTkam 10 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'gamaNe AvassiyaM1 kujA, ThANe kujA nisiihiyN2| ApucchaNA3 sayaMkaraNe, parakaraNe pddipucchnnN4||1|| chaMdaNA5 davvajAeNaM, icchAkAro6 ya saarnne| micchAkAro7 saniMdAe, tahakkAro8 pddissue||2|| abbhuTThANaM9 gurupUA, acchaNe uvasaMpayA 10 / esA dasahA sAhussa, sAmAyArI pveiiyaa||3||'(uttraadhyynsuutrm 978-980) daza cittasamAdhisthAnAni striipshupnnddksNsktshynaasnvrjnaadiini| yadAgamaH - 'no itthI-pasupaMDaga-saMsattAI sayaNAsaNAiM sevittA bhavai1, no itthINaM kahaM kahittA bhavai2, no paNIyarasabhoI bhavai3, no pANabhoyaNassa amAiM AhArittA bhavai4, no puvvarayapuvvakIliyAI sevittA bhavai5, no itthITThANAI sevittA bhavai6, no itthINaM iMdiyAiM maNoramAiM Aloiya Aloiya nijjhAittA bhavai7, no saddarUvagaMdhANuvAI bhavai8, no silogANuvAI bhavai9, no sAyAsukkhapaDibaddhe bhvi10||' iti| kaSAyaSoDazakaM ca anntaanubndhyaadicturbhedbhinnkrodhaadictusskruupm| yadAha - 'koho mANo mAyA, loho caurovi hu~ti cubheyaa| aNa appaccakkhANA, paccakkhANA ya sNjlnnaa||1||' (puSpamAlA 284) 'aNa'tti anntaanubndhinH| tathA'tropamAnAdayaH sajvalanAnevAdau kRtvA drshitaaH| yadAha - 'jalareNupuDhavipavvaya-rAIsariso cauvviho koho| tiNisalayAkaTThaTThiya-selatthaMbhovamo maanno||1|| maayaavlehigomuttimiNddhsiNgghnnvNsmuulsmaa| loho hliikhNjnn-kddmkimiraagsaariccho||2|| pakkhacaumAsavacchara-jAvajIvANugAmiNo kmso| devanaratiriyanAraya-gaisAhaNaheavo bhnniyaa||3||' (puSpamAlA 286-288) 1. Da-ka-pustake - 'amAI mAyaM' itypi|| dazavidhasAmAcArI, daza cittasamAdhisthAnAni, kaSAyaSoDazakam ...195... Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 'koho pIiM paNAsei, mANo vinnynaasnno| mAyA mittANi nAsei, loho svvvinnaasnno||4||' (dazavaikAlikasUtram 372) ityevaM dazavidhasAmAcArIdazacittasamAdhisthAnakeSu lInamanAH, SoDazakaSAyatyAgI ceti SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||11|| athaikAdazaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha - paDisevasohiMdose, dasa dasa vinnyaaicusmaahiio| caubheyAi muNaMto, chattIsaguNo gurU jyu||12|| vyAkhyA - pratisevAdoSAn daza, zodhidoSAMzca daza, vinayAdicatuHsamAdhIMzca pratyekaM caturbhedabhinnAn jAnanniti SaTtriMzadguNo gururjayatviti pinnddaarthH| sphuTArthastvayam-pratisevAdazakaM drpaadikm| yadAha - 'dappa 1 ppamAya 2 'NAbhoge 3, Aure 4 AvaIsu 5 y| saMkie 6 sahasAgAre 7, bhae 8 paose 9 ya vImaMsA 10 // 1 // ' (sthAnAGgasUtram 146) 'dappo u vaggaNAI, kandappAI tahA pmaautti| vissaraNamaNAbhogo, Aure ruakhuhaaiihiN||2|| davvAialaMbhe puNa, cauppayArA u AvaI hoi| suddhamivi saMkAe, jaM saMke taM smaasje||3|| puTviM apAsiUNaM, pAe chuDhemi jaM puNo paase| na caei niyatteuM, pAyaM sahasAkaraNameyaM // 4 // rAyasIhAibhayao, pahakahaNAI ya rukkhcddnnaaii| kohAIo paoso, vImaMsA sehmaainnN||5||' daza zodhidoSAH aakmpyitvetyaadikaaH| yadAha - 'AkaMpaIttA 1 aNumANaittA 2 jaM diTuM 3 bAyaraM 4 ca suhumaM 5 vaa| channaM 6 saddAulayaM 7, bahujaNa 8 avvatta 9 tassevI 10 // 1 // 1. vlgnaadi| 2. rujaakssudhaadibhiH| pratisevAdazakam ...196... Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyAvaccAIhiM, puvviM AkaMpaittu AyariyaM / AloeI kahaM me, thovaM viyarijja pacchittaM ? // 2 // ' (saMvegaraMgazAlA 4911, 4912 ) 3 'dhanno jo kuNai tavaM, ahaM na saknemi kattha me sattI ? | tubbhevi majjha thAmaM, jANaha aNumANaNA esA // 3 // ' 'diTThA u je pareNaM, dosA viyaDer3a tacciya na anne / sohibhayA jANaMtu ya, eso eyAvarAhutti // 4 // bAyara bahuvarAhe, jo Aloei suhamae neva / ahavA suhame viyass, paraM mannato u evaM tu // 5 // jo suhame Aloyai, so kaha nAloi bAyare dose ? | ahavA jo bAyarae, viyaDai so kiM na suhume u ? // 6 // ' (saMvegaraMgazAlA 4921, 4924, 4925) 'amugavarAhe patte, kiM pacchittaMti pucchiyaM channaM / 7 kAhaM sati ahavA, channaM guruNo'vi na suNaMti // 7 // ' 'pakkhiyacAummAsiya-saMvacchariesu sohikAlesu / saddAule kahei, dose so hoi sattamao // 8 // AloiUNa guruNo, pAyacchittaM paDicchiyaM tatto / tamasaddahao pucchi, annannaM aTThamo doso // 9 // jo suapariyArahiM, avvatto tassa niyayaduccariyaM / AloyaMtassa phuDaM, navamo AloyaNA doso // 10 // te ceva jo'varAhe, sevai sUrI sa hoi tassevI / 10 samadosu miyaM dAhi tti tassa AloyaNe dasamo // 11 // ' (saMvegaraMgazAlA 4934, 4937, 4939, 4941 ) 1. vazIkRtya / 2. vitaret / 3. prAyazcittabhayAt / 4. etadaparAdha iti / 5. prakaTayati / 6. AcAryaM prti| 7. akArSaM svayamiti athavA channaM guravo'pi na zRNvanti / 8. ba-pustake 'paDicchiuM' itypi| 9. samadoSa iti / 10. dAsyatIti // daza zodhidoSAH ...197... Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidhAni catvAri vinayazrutatapaAcArarUpANi samAdhisthAnAni / yadAgamaH 'cauvvihA khalu viNayasamAhI bhvi| taM jahA-aNusAsijaMto sussUsai1 sammaM saMpaDivajaira veyamArAhai3 na bhavai attasaMpaggahie 4 / cautthaM payaM bhavai, bhavai ya ittha silogo - pehei hiyANusAsaNaM, susUssai taM ca puNo ahitttthe| na ya mANamaeNa majai, vinnysmaahiaayytttthie||1|| cauvvihA khalu suasamAhI bhvi| taM jahA-suyaM me bhavissaitti ajjhAiyavvaM bhavai 1 / egaggacitto bhavissAmitti ajjhAiyavvaM bhavai 2 / appANaM ThAvaissAmitti ajjhAiyavvaM bhavai 3 / Thio paraM ThAvaissAmitti ajjhAiyavvaM bhavai 4 // cauvvihA khalu tavasamAhI bhvi| taM jahA-no ihalogaTThayAe tavamahiTThijjA1, no paralogaTTayAe tavamahiTijAra, no kittivaNNasaddasilogaTTayAe tavamahiTThijA3, nannattha nijaraTTayAe tvmhitttthijaa4||3|| cauvvihA khalu AyArasamAhI bhvi| taM jahAno ihalogaTTayAe AyAramahiTThijA 1, no paralogaTTayAe AyAramahiTThijAra, no kittivaNNasaddasilogaTTayAe AyAramahiTThijA 3, nannattha ArahaMtehiM heUhiM AyAramahiTThijjA 4 // ' (dazavaikAlikasUtram 9/4) ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||12|| atha dvAdazaSaTviMzikAsUtragAthAmAha - dasavihaveAvaccaM, viNayaM dhammaM ca paDu pyaasNto| vajiyaakappa chakko, chattIsaguNo gurU jyu||13|| vyAkhyA - dazavidhavaiyAvRttyaM, dazavidhavinayaM, dazavidhaM dharmaM ca paTu prakAzayan varjitAkalpaSaTkazceti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| vistarArthastvayam- dazavidhaM vaiyAvRttyaM aacaaryaadivissym| yadAha 10 1. mokssaarthikH| 2. adhyApayitavyaM adhyetavyaM vaa| 3. svrlokaadi| 4. adhitisstthet| 5. arhtprnniitaiH| ...198... caturvidhAni catvAri samAdhisthAnAni Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Ayariya1 uvajjhAe2, tavassi3 sehe4 gilANa4 saahuussuNd| samaNunna7 saMgha8 kula9 gaNa10-veAvaccaM havai dshaa||1||' (pravacanasAroddhAraH 556) atra samanojJAH samAnadharmANaH, saGghazcaturvidhaH, kulamekapuruSasantatirUpam, tatsamudAyo gnnH| tathA dazavidho vinyo'rhdaadivissyH| yadAha'arihaMta1 siddha2 ceiya3, sue4 ya dhamme5 ya sAhuvagge6 y| Ayariya7 uvajjhAe8, pavayaNe9 daMsaNe10 vinno||1|| arihaMtA viharatA, siddhA kammakkhayA sivaM pttaa| paDimAo ceiyAI, suyaM ca saamaaiyaaiiyN||2|| dhammo carittadhammo, AhAro tassa saahuvggutti| AyariyauvajjhAyA, visesaguNasaMgayA ttth||3|| pavayaNamasesasaMgho, daMsaNamicchaMti ittha sammattaM / viNao dasaNhamesiM, kAyavvo hoi evaM tu||4|| bhattI bahumANo va-paNajaNaNa naasnnmvnnnnvaayss| AsAyaNaparihAro, viNao saMkhevao eso||5||' (samyaktvasaptatiH 17-21) tathA dazavidho dharmaH kSAntyAdiko ytidhrmH| yadAha'khaMtI 1 maddava 2 ajava 3, muttI 4 tava 5 saMjame 3 ya boddhvve| saccaM 7 soyaM 8 AkiM-caNaM 9 ca baMbhaM 10 ca jidhmmo||1||' (navatattvaprakaraNam 29) 'kohassa niggaho khaMtI, maddavo maannniggho| ajavo ya amAittaM, muttI lohassa niggho||2|| tavo icchAniroho ya, saMjamo pANiNaM dyaa| saccaM hiyaM miyaM vakvaM, soamjjhppsohnnN||3|| 1. nvdiikssitH| 2. Da-pustake-'saMpayA jattha' itypi| 3. ba-pustake-'eyaM' itypi|| dazavidhaM vaiyAvRttyaM, dazavidho vinayaH, dazavidho dharmaH ...199... Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkiMcaNamagaMthattaM, baMbhaM mehuNavajjaNaM / eso dasaviho sAhu- dhammo savvannudesio // 4 // eyaM dasavihaM dhammaM, je caraMti mahesiNo / te saMsArasamuddassa, pAraM gacchaMti nIrayA // 5 // ' akalpanIyAdiSaTkaM pratItameva / yaducyate'akappAINa chakkaM tu, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMkanisijjAe, siMNANaM sohavajaNaM // 1 // ' etadvistarastu zrIdazavaikAlikAdavaseyaH / ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||13|| atha trayodazaSaTtriMzikAsUtragAthAmAha - 2 dasabheyAi ruIe, duvAlasaMgesu bAruvaMgesu / duvihasikkhAiniuNo, chattIsaguNo gurU jayau // 14 // vyAkhyA - dazabhedAyAM rucau, dvAdazAGgeSu, dvAdazopAGgeSu dvividhazikSAyAM ca nipuNa iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti mukulitArthaH / vikasitArthastvayam-dazabhedA rucirnisargopadezAdikA / yadAha 'nissaggu 1 vaesaruI 2, ANAruI 3 sutta 4 bIya 5 ruimeva / abhigama 6 vitthAraruI 7, kiriyA 8 saMkheva 9 dhamma 10 ruI // 1 // ' ( uttarAdhyayanasUtram 1058) 'jo jiNadiTThe bhAve, cauvvihe saddai sayameva / so hoi nissaggaruI, tavvivarI ovaesaruI // 2 // jiNaANaM mannato, jIvo ANAruI muNeyavvo / aMgovaMgAIyaM, mannato hoi suttaruI // 3 // egapayAgapae, jassa maI pasarae sa bIyaruI / so hoi abhigamaruI, suttaM jeNatthao diTTha // 4 // 1. snaanm|| ...200... akalpanIyAdiSaTkaM, dazabhedA ruciH Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo muNai savvabhAve, savvapamANehi~ vitthararuI so| samiyAisu Autto, jo khalu kiriyAruI so u||5|| so saMkhevaruI jo, cilAiputtu vva bujjhaI tttN| saddahai jiNAbhihiyaM, jo dhammaM so hu dhmmruii||6||' dvAdazAGgI tu aacaaraadidRssttivaadaantaa| yadAgamaH 'namo tesiM khamAsamaNANaM jehiM imaM vAiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM bhagavaMtaM, taM jahA-AyAro 1, sUyagaDo 2, ThANaM 3, samavAo 4, vivAhapannattI 5, nAyAdhammakahAo 6, uvAsagadasAo 7, aMtagaDadasAo 8, aNuttarovavAIyadasAo 9, paNhAvAgaraNaM 10, vivAgasuaM 11, diTTivAo 12 // ' (pAkSikasUtram) iti| dvAdazopAGgI tu auppaatikaadilkssnnaa| yadAhuH - 'uvavAiyaM 1 rAyapase-NIyaM 2 taha jIvAbhigama 3 pannavaNA 4 / jaMbUpannattI 5 caMda 6-sUrapannatti 7 naamaao||1|| nirayAvaliyA 8 kappA-vayaMsa 9 pupphIya 10 pupphacUlIya 11 / vaNhIdasA u 12 evaM, bArasuvaMgANa naamaaiN||2||' / dvividhA zikSA, grahaNA 1 ''sevanA 2 lkssnnaa| yadAha - 'sikkhA nAma pariNA, sA puNa duvihA sue smkkhaayaa| paDhamA gahaNapariNNA 1, bIyA AsevaNapariNNA 2 // 1 // ' ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||14|| atha caturdazI SaTtriMzikAmAha - egAra saDDhapaDimA, bArasarvaya terakiriyaThANe y| samma uvaesaMto, chattIsaguNo gurU jyu||15|| vyAkhyA - knntthyaa| navaraM ekAdaza zrAddhapratimA drshnprtimaadikaaH| yadAha - 'daMsaNa1 vayara sAmAiya3, posaha4 paDimA5 abaMbha6 sccitte7| AraMbha8 pesa9 uddi-410 vajjae samaNabhUe11 y||1||'(pnycaashkm 447) dvAdazAGgI, dvAdazopAGgI, dvividhA zikSA ...201... Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'egAimAsavuDDIe, eyAo huMti kaalo| aNuTThANaM puNo evaM, paDhamAe suddhdsnnN||2|| bIyA paDimA neyA, suddhaannuvvypaalnnN| sAmAiyapaDimA u, suddhaM sAmAiyaM ciy||3|| aTThamImAipavvesu, sammaM poshpaalnnN| sesANuTThANajuttassa, cautthI paDimA iy||4|| nikkaMpo kAussaggaM tu, puvvuttgunnsNjuo| karei pavvarAisuM, paMcamI paDimA imaa||5|| chaTThIe baMbhayArI so, phaasuyaahaarsttmii| vaje sAvajamAraMbhaM, aTTamiM pddivnnnno||6|| avareNAvi AraMbhaM, navamI no kraave| dasamI puNa uddiTuM, phAsuyaMpi na bhuMjae // 7 // ikkArasIi nissaMgo, dharei liMgaM pddigghN| kayaloo susAhuvva, puvvuttgunnsaayro||8|| nAmamittamimaM vuttaM, kiMcimittaM sruuvo| uvAsagapaDimANaM ca, viseso suysaayre||9|| tathA dvAdazasaGkhyAni zrAddhavratAni sthuulpraannaatipaatnivRttyaadiini| yadAha - 'pANivaha 1 musAvAe 2, adatta 3, mehuNa 4 pariggahe 5 cev| disi 6 bhoga 7 daMDa 8 samaiya 9, dese 10 posaha 11 'tihivibhAge 12 // 1 // saMkappaniravarAhaM, duhA tihA tasajiA na hNtvvaa| kannAliyAipamuhaM, thUlAlIyaM na vttvvN||2|| khattakhaNaNAicoraMkArakaramadattayaM na ghettvvN| paradAraparIhAro, ahavAvi sdaarsNtoso||3|| dhaNadhannAipariggaha-parimANaM mANavehi~ kAyavvaM / kiccA sayaladisAsuM, avahI avahIriuM lohN||4|| 1. sakaladizAsu avadhiH kAryaH avadhIrya lobhm| ...202... ekAdaza zrAddhapratimAH, dvAdaza vratAni Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahumaMsAIcAyA, kAyavvA vigipmuhprisNkhaa| jahasatti-'NatthadaMDo, vajeyavvo aipyNddo||5|| samabhAvo sAmaiyaM, khaNieNaM taM sayAvi kAyavvaM / desAvagAsiyaM puNa, sagalavayANaMpi sNkhivnnN||6|| dese savve ya duhA, sasattiposahavayaM viheyavvaM / sAhUNa suddhadANaM, bhattIe sNvibhaagvyN||7|| evaM duvAlasavihaM, gihidhammaM pANiNo vihiyvihinno| kamaso visohiuM ka-mmakayavaraM jaMti prmpyN||8||' trayodazakriyAsthAnAni arthaanaadiini| yadAha - 'aTThA 1 'NaTThA 2 hiMsA 3-'kamhA 4 diTTi 5 ya mosa 6 dinne 7 y| ajjhattha 8 mANa 9 mitte 10, mAyA 11 lohe 12 riAvahiA 13 // 1 // ' (pravacanasAroddhAraH 818) tatrArthakriyA arthadaNDarUpA 1 / tadviparItA'narthakriyA 2 hiMsAkriyA prANivadhalakSaNA 3 / sahasAkAreNa AkasmikIkriyA 4 / dRSTibhramAd dRSTikIkriyA 5 / alIkarUpA mRSAkriyA 6 / adattakriyA steyalakSaNA 7 / adhyAtmakriyA cittakalamalakarUpA 8 / mAnakriyA ahaGkatirUpA 9 / amitrakriyA dveSalakSaNA 10 / mAyAkriyA cittakauTilyapradhAnA 11 / lobhakriyA gRddhirUpA 12 / IryApathikIkriyA kevalinAmekasAmayikarUpA 13 / iti gaathaarthH||15|| atha paJcadazI SaTtriMzikAmAha - bArasauvaogaviU, dsvihpcchittdaannniunnmii| caudasauvagaraNadharo, chattIsaguNo gurU jyu||16|| vyAkhyA - subodhaiv| navaraM upayogadvAdazakaM jnyaanpnyckaa'jnyaantrikdrshnctussklkssnnm| yadAha - 10 14 1. IdRzo hi bndhstessaam| trayodaza kriyAsthAnAni ...203... Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'nANaM paMcavihaM taha, annANatigaM ca aTTha sAgArA / cau daMsaNamaNagArA, bArasa jiyalakkhaNuvaogA // 1 // ' dazavidhaprAyazcittaM tvAlocanAdikam / yadAha'taM dasavihamAloyaNa-paDikamaNobhayavivegaussagge / tavache amUla aNava-TThie a pAraMcie ceva // 1 uddharaNamalaNapUraNa-gAlaNamiya-bhramaNaasaNajayaNA y| tattiyatayaMgache aNa-maphAsavAo vaNe uvamA // 2 // ' caturdazopakaraNAni mukhavastrikAdIni / yadAha'muhaputtI rayaharaNaM, kappatiyaM satta pattauvagaraNe / mattaM ca colapaTTo, uvahI therANa caudasahA // 1 // ' 'pattaM pattAbaMdho, pAyaTTavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAi~ rayattANaM, gucchao pAryanijjogo // 2 // ' (paJcavastukaH 780) iti gaathaarthH||16|| atha SoDazIM SaTtriMzikAmAha (caturtha: prAcInakarmagrantha : 42 ) -- 12 12 bArasabheyaMmi tave, bhikkhUpaDimAsu bhAvaNAsuM ca / niccaM ca ujjamaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 17 // vyAkhyA knntthyaa| navaraM dvAdazabhedaM tapo'nazanAdirUpam / yadAgamaH 'aNasaNa 1 mUNoyariyA 2, vittIsaMkhevaNaM 3 rasaccAo 4 / kAyakileso 5 saMlI-NayA 6 ya bajjho tavo hoi // 1 // pAyacchitaM 1 viNao 2, veyAvaccaM 3 taheva sajjhAo 4 / jhANaM 5 ussaggo'viya 6, abbhiMtarao tavo hoi // 2 // ' ( dazavaikAlikaniryuktiH 47, 48 ) -- ...204... 1. ba - pustake - " AloyaNa paDikamaNe mIsa vivege taheva ussagge " ityapi / 2. uddharaNaM mardanaM pUraNaM (kaThAmalAdeH) gAlanaM (pUyarudhirAdeH) mitabhramaNaM azanayatanA c| tAvattadaGgacchedanamasparzavAdo vraNe upamA ( tathA atrAlocanAdI ) // 3. pAtrapramArjanacIvarakhaNDaH / 4. pAtropakaraNAni / upayogadvAdazakaM, dazavidhaprAyazcittaM caturdazopakaraNAni, dvAdazabhedaM tapaH Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza bhikssuprtimaastvekmaasaadikaaH| yadAgamaH- 'mAsAI sattA 7, paDhamA bIya 8 taiya 9 sattarAidiNA 10 / aharAI 11 egarAI 12, bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 1 // paDivajjai eyAo, saMghayaNadhiIjuo mahAsatto / paDimAu bhAviappA, sammaM guruNA aNunnAo // 2 // gacche cciya nimmAo jA puvvA dasa bhave asaMpuNNA / navamassa taiya vatthaM, hoi jahanno suyAbhigamo // 3 // vosaTTacattadeho, uvasaggasaho jaheva jiNakappI / 3 esaNa abhiggahIyA, bhattaM ca alevaDaM tassa // 4 // 5 6 gacchA vinikkhamittA, paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattegabhoaNassa va, pANassa va tattha ega bhave // 5 // jatthastthamei sUro, na tao ThANA payaMpi cAle / tA egarAivAsI, egaM ca dugaM ca annAe // 6 // duTThANa hatthimAINa, no bhaeNaM payaMpi osarai / emAiniyamasevI, viharai jA'khaMDio mAso // 7 // pacchA gacchamuveI, evaM dumAsa timAsa jA satta / navaraM dattI vaDDai, jA satta usattamAsIe // 8 // tatto ya aTThamIA, bhavaI iha paDhama sattarAiMdI | tIe cautthacauttheNa, apANaeNaM aha viseso // 9 // ' 7 ( pravacanasAroddhAraH 574- 582) pAraNake cAcAmlaM dattiniyamo nAstIti / 'uttANo pAsillo, nesejiovi ThANaThAittA / sahai uvasagga ghore, divvAI tattha avikaMpo // 10 // 1. vyutpannaH (niSpannaH ) 2. parISahopasargasahanAyArpaNAt saMskAravarjanAcca / 3. bhaktaiSaNAdI saabhigrhN| 4. alepakRt / 5. sakRtprakSepalakSaNA / 6. apasarati anyamArge / 7. ba-pustake - "avi' itypi| 8. uttAnaH (UrdhvamukhazAyI) pArzvazAyI naiSadhikaH sthAnamUrdhvasthAnaM kAyotsargastena sthaataa| 9. Da-pustake - 'nesajjio va ThANaThAillo" ityapi / dvAdaza bhikSupratimAH ...205... Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duccAvi erisa ciya, bahiyA gAmAiyANa navaraM tu| ukkuDalagaMDasAI, daMDAyayauvva tthaaittaa||11|| taccAvi erisa cciya, navaraM ThANaM ca tattha godohii| vIrAsaNamahavAvI, ThAittA aMbakhujo vaa||12|| emeva ahorAI, chaTuM bhattaM apANagaM nvrN| gAmanagarANa bahiyA, vagghAriyapANie tthaannN||13|| emeva egarAI, aTThamabhatteNa tthaannbaahiro| IsIpabbhAragae, annimisnynnegditttthiiy|14||'(prvcnsaaroddhaarH 583-587) etasyAmekarAtripratimAyAM lAbhAstrayaH - 'egarAiyaM bhikkhUpaDimaM pAlemANassa ohinANe vA maNapajavanANe vA kevalanANe vA samuppajaI' iti|| dvAdaza bhAvanAzca anitytaadikaaH| tathAhi - 'tAo'NiccamasaraNaM, bhavamegattaM annatta asuittaM / Asava saMvara nijara, sudhamma tiyaloya bohI y||1|| dhnnsynngehdehaa-uruuvtaarunnnnsuhphuttaaii| acvaMtamaNiccAI, paDibaMdho tesu ko ? jIva ! // 2 // piymaaybhaayjaayaa-suyhygysuhddkoddimjjhaavi| raMku vva saraNahINo, hI hIrai maccuNA jiivo||3|| annnnkaayjaaiigynttyveyvypraavttaa| re jiya ! bhavaraMgao, naDu vva naDio'si kaha na tumaM ? // 4 // iha duhasuhajammaNamara-NabaMdhamukkhAi~ huMti ikkss| jIvassa tA tumaM kIsa ?, kuNasi sayaNesu paDibaMdhaM // 5 // annaM imaM sarIraM, anno jIvutti nicchao eso| tA kiM kuNasi mamattaM, dehe re jIva ! duhgehe||6|| 1. utkaTukAsanaH vakrakASThavacchete vA dnnddvdaaytH| 2. ba-pustake-"tu" itypi|| 3. apniitsiNhaasnvtsthaanm| 4. aamrkubjtyaa| 5. prlmbitbhujdvndvtyaa| 6. avntessdgrbhaagH| 7. kottimdhyaadpi| 8. vedvyHpraavrtaat| 9. a,Da-pustake-"jIva" itypi| ...206... dvAdaza bhAvanAH Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klilmlruhirvsmN-spittmuttNtatttthibhriyNpi| kuhiyakalevarameyaM, haddhI muddho muNai suddhaM // 7 // micchattapamAyAvira-ijogapamuhA hu aasvduvaaraa| kammehi~ jalehi va pU-rayaMti AyaM talAyaM v||8|| sammApamAyaviraI-guttIpamuhehi~ dddhkvaaddehiN| saMvariyAsavadAraM, AyatalAyaM lahuM kunnsu||9|| khaliyanavakalilasalilA-gamo'vi puvvkypaavpNkaao| chuTTasi na jIva ! tavabA-rasappatAvaM viNA khvi||10|| katthavi kiyA na sudayA, katthavi sudayA na nimmalA smyaa| samayAdayAkiyAhiM, pavattio jayai jinndhmmo||11|| jattha bhamio'si puvviM, aNaMtaso jIva ! jonnilkkhesu| taM logasarUvaM ciya, ciMtaMto kuNasu suhjhaannN||12|| ko jANai labbhai vA, na vatti bohI puNo'vi re jIva ! / tA iha lahiuM bohiM, suhovamaM kuNasu raMka ! dhuvN||13||' ityevaM SaTtriMzadguNo gururjytu| iti gaathaarthH||17|| atha saptadazI SaTtriMzikAmAha - caudaguNaThANaniuNo, cudspddiruuvpmuhgunnklio| aTThasuhumovaesI, chattIsaguNo gurU jyu||18|| vyAkhyA - gditaarthaa| navaraM caturdaza guNasthAnAni mithyaadRssttyaadiini| yadAha - 'micche sAsaNa mIse, aviraya dese pamatta apmtte| niyaTTi aniyaTi suhuma, uvasama khINa sajogi ajogi gunnaa||1||' (karmastavaH 2) 'jIvAipayatthesuM, jiNovaiDesu jA asddhnnaa| saddahaNA vi ya micchA, vivarIyaparUvaNAeM y||2|| 1. smtaadyaakriyaabhiH| 2. aadhaaraadyupmitm| 3. "vivarIyaparUpaNA jA ya" itypi| caturdaza guNasthAnAni ...207... 14 14 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsayakaraNaM jaMpi ya, jo tesu aNAyaro pytthesuN| taM paMcavihaM micchaM, taddiTTI micchadiTThI y||3|| uvasamaaddhAiThio, micchamapatto tameva gNtumnno| sammaM AsAyaMto, sAsAyaNimo munneyvvo||4|| jaha guDadahiNI mahiyA-Ni bhAvasahiyANi huMti miisaanni| bhuMjaMtassa tahobhaya, taddiTTI mIsadiTThI y||5|| tivihevi hu sammatte, thevAvi na jassa virai kmmvsaa| so aviraitti bhaNNai, dese puNa desaviraI y||6|| vigahAkasAyaniddA-saddAirao bhave pamattutti paMcasamio tigutto, apamattajaI munneavvo||7|| appuvvaM appuvvaM, jahuttaraM jo kareI tthiikNddN| rasakaMDaM tagghAyaM, so hoi apuvvakaraNo y||8|| viNiyaTuMti visuddhiM, samayapaiTThAvi jaM ca anunnN| tatto niyaTTiThANaM, vivarIyamao a aniyttttii||9|| thUlANa lohakhaMDA-Na veyago bAyaro munneyvvo| suhUmANa hoi suhumo, uvaesaMteNaM tu uvsNto||10|| khINammi mohaNije, khINakasAo sjogjogutti| huMti pauttA ya tao, apavattA hu~ti hu ajogii||11||' (SaDazItibhASyam 1-10) caturdaza pratirUpapramukhA guNAH pratItA ev| yathA - 'paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mhurvkko| gaMbhIro dhiimaMto, uvaesaparo ya aayrio||1|| aparissAvI somo, saMgahasIlo abhiggahamaI y| avikatthaNo acavalo, pasaMtahiyao gurU hoi||2||' (upadezamAlA 10,11) aSTasUkSmANi snehsuukssmaadiini| yathA - 1. yugapatpraviSTA api|| ...208... caturdaza pratirUpapramukhA guNAH Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siNehaM 1 pupphasuhamaM 2 ca, pANu3 tiMgaM4 taheva ya / paNagaM5 bIya6 hariyaM7 ca, aMDasuhumaM8 ca aTThamaM // 1 // ' (dazavaikAlikasUtram 349) iti gAthArthaH // 18 // athASTAdazIM SaTtriMzikAmAha 15 15 3 paMcadasajogasannA-kahaNeNa tigAravANa cAeNa / sallatigavajjaNeNaM, chattIsaguNo gurU jayau // 19 // vyAkhyA gtaarthaiv| paJcadaza yogAH satyamanaH prabhRtayaH / yadAha - - 'saccaM 1 mosaM2 mIsaM3, asaccamosaM maNaM taha vaI ya / 1 urala viuvvAhArA, mIssA kammiga panara jogA // 1 // ' etadgamanikA -asti jIvaH sadasadrUpo vA dehamAtravyApaka ityAdiyathA'vasthitavastuvikalpanaparaM satyaM manaH 1 / jalpanaparaM satyaM vacaH 2 / tadviparItaM mano vaco vA'satyam 4 / dhavakhadirapalAzAdiSu azokasadbhAvAdasatyam, teSAmapi sambhavAt satyamiti mizravikalpanaparaM mano vaco vA mizram 6 / AmantraNa - prajJApanAdirUpaM he devadatta ! ghaTamAnaya, dharmaM kuru, ityAdivikalpanajalpanaparaM mano vaco vA'satyA'mRSam 8 / audArikakAyayogaH 1, odArikamizrakAyayogaH 2, vaikriyakAyayogaH 3, vaikriyamizrakAyayogaH 4, AhArakakAyayogaH 5, AhArakamizrakAyayogaH 6, kArmaNakAyayoga 7 zceti paJcadaza yogAH / paJcadaza saJjJAstvAhArasaJjJAdikAH / yadAha 'causannAhArAI, dasasanna kasAya oghalogajuyA / panarasasannA suhadu-kkhamohavicigicchasoajuyA // 1 // ' tatrAhArasaJjJA jalAdyAhAra - grAhiNastRNAderiva // 1 // bhayamohanIyodayAdbhayasaJjJA, saGkocinIvallyAderiva 2 / lobhamohanIyodayAtparigrahasaJjJA, tantubhirvRttyAdi veSTayantyA vallyAderiva 3 / vedamohanIyodayAnmaithunasaJjJA, campakatilakAzokAdInAmiva 4 / krodhodayAtkrodhasaJjJA, kUpAdAkrozakaM prati 1. ba-pustake - "palAzAdimizreSu " ityapi / 2. dhvvnmityaadivaakye| aSTau sUkSmANi, paJcadaza yogAH, paJcadaza saJjJAH - ...209... Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAvataH pAradAderiva 5 / mAnodayAnmAnasaJjJA, huGkArAnmuJcataH kokanadakandAderiva 6 / mAyodayAnmAyAsajJA, dalaiH phalAnyAcchAdayantyAzcirbhaTikAvallyAderiva 7 / lobhodayAlobhasajJA, nidhAnaM prarohairveSTayato bilvapalAzAderiva 8 / jJAnopayogarUpA oghasajJA, saJcarajjanamArga pariharantyA vRttyAdyArohantyA latAderiva 9 / darzanopayogarUpA lokasaJjJA, sUryodayAdvikasataH kamalAderiva 10 / sAtA'sAtAnubhavarUpe sukhaduHkhasajhe, sarvajIvAnAM pratIte 12 / mithyAdarzanarUpA mohasaJjJA, sUryAbhimukhahastayojikoSadhyAderiva 13 / viplutirUpA vicakitsA, sA cA'zucisparzAdRSTidoSAdervA mlAniM bhajantyAstathAvidhavallyAderiva 14 / zokamohanIyodayAcchokasaJjJA, azrUNi vimuJcantyA rudantIvallyAderiva 15 / gAravatrikaM ca Rddhi 1 rasa 2 sAta 3 lakSaNam / tathA cAha zrIdharmadAsagaNiH - 'pavarAI vatthapAyA-saNovagaraNAi~ esa vibhavo me| avi ya mahAjaNaneyA, ahaMti aha iddddigaarvio||1|| arasaM virasaM jahovavaNNaM ca nicchae bhuttuN| niddhANi pesalANi ya, maggai rasagArave giddho||2|| sussUsaI sarIraM, synnaasnnvaahnnaapsNgpro| sAyAgAravaguruo, dukkhassa na dei appaannN||3||' (upadezamAlA 324, 325, 326) zalyatrikaM mAyA 1 nidAna 2 mithyAdarzana 3 shlyruupm| yadAha'paDhamaM mAyAsallaM 1, niyANasallaM 2 tahA bhave biiyN| taiyaM micchAdasaNa-sallaM 3 bhaNiyaM kdduvivaagN||1|| eehiM sallehi, salliyahiyao marei jo jiivo| so asuhAsuM gacchai, gaIsu bahuso cinniapaavo||2||' iti gaathaarthH||19|| athaikonaviMzatitamI SaTtriMzikAmAha - 1. asau|| 2. citpaapH|| ...210... gAravatrikaM, zalyatrikam Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ solssolsurgm-uppaarynndosvirhiyaahaaro| cauvihabhiggahanirao, chattIsaguNo gurU jyu||20|| vyAkhyA - prkttaarthaa| navaraM SoDazodgamadoSA aadhaakrmaadyH| yadAha - 'AhAkammu 1 desiya2-pUiyakamme 3 ya mIsajAe 4 y| ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6, pAoyara 7 kIya 8 pAmicce 9 // 1 // pariaTTie 10 abhihaDu 11-bbhinne 12 mAlohaDe 13 ya acchijje 14 / aNisiTTha 15 jjhoyarae 16, solasa piMDuggame dosaa||2||' (piNDavizuddhiH 3,4) tadgamanikA ceyam-yat SaTkAyavirAdhanayA yatina AdhAya saGkalpenAzanAdikaraNaM tadAdhAkarma 1 / yatpunargRhiNA svArthaM kRtaM pazcAdyatyuddezena pRthak kriyate tdaudeshikm| tattredhA, tatra yadyathAbhUtaM samuddhRtaM tattathAbhUtameva yAvadarthikAdInAM caturNAmuddizyamAnamuddiSTauddezikam 1 / yatpunaH kUrAdi dadhyAdinA vyaJjanAdinA vA jIvavirAdhanAM vinA saMskriyate tatkRtaudezikam 2 / yattvagnyAdinA jIvavirAdhanApUrvaM saMskriyate tatkaudezikam 3 / tattrividhamapi caturdhA-yAvadarthikamuddezam 1 / pASaNDikArthaM samuddezam 2 / zramaNebhya Adezam 3 / nirgranthebhyaH samAdezam 4 // evaM dvAdazadhA auddezikam 2 / yadudgamakoTidoSapraduSTasaGgAt zuddhamapi apavitraM tatpUtikarma 3 / yadAtmano hetorgRhasthena yAvadarthikAdihetozca militamArabhyate tanmizram 4 / yadyatinimittaM gRhI sthApayitvA muJcati tadgRhNataH sthApanA 5 / yatsvanimittamapi gRhI vratina AjigamiSUna jigamiSUn vA jJAtvA arvAk parato vA tadarthamArabhate tatprAbhRtikA 6 / yanmahAndhakArasthitasya yatinimittaM dIpAdinA prakaTanaM bahirAloke nayanaM vA tatprAduSkaraNam 7 / yatsvakIyaparakIyAbhyAM mUlyena visAdhitaM tatkrItam 8 / yaducchinnaM yAcitvA gRhI datte tatprAmityam 9 / yatpunaH parAvartya gRhI yatibhyo datte tatprA(parA)vartitam 10 / yadgrAmAntarAdgRhAdvA yatinimittamAnItaM tadAhRtam 11 / yanmudritakutupAdimukhaM yatihetorunmudrya gRhI ghRtAdi datte tadudbhinnam 12 / yatkaradurgrAhyaM mAlAdibhya uttArya gRhI datte SoDazodgamadoSAH ...211... Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanmAlApahRtam 13 / yadbalAtkasmAdapi uddAlya gRhI datte tadAcchedyam 14 / yadbahusAdhAraNaM anyairadattaM eko gRhI datte tadanisRSTam 15 / yadgRhiNA mUlArambhe svArthakRte tanmadhye yatinimittamadhikAvatAraNaM so'dhyavapUrakaH 16 / ityudgamadoSAH ssoddsh|| 'dhAI dUi nimitte, AjIva vaNImage tigicchA y| kohe mANe mAyA, lobhe ya havaMti dasa ee||1|| puTviM pacchA saMthava, vijA maMte ya cuNNajoge y| uppAyaNAi dosA, solasame mUlakamme y||2||'(pinnddvishuddhiH 58,59) yadA piNDArthaM dAturapatyAnAmaGkAropaNAdilAlanaM karoti tadA dhAtrIdoSaH 1 / piNDArthameva saMdezakanayanAdikaraNe dUtIdoSaH 2 / piNDA) lAbhAlAbhakathane nimittadoSaH 3 / piNDArthaM dAtuH satkajAtyAdi svasya prakAzayataH AjIvanAdoSaH 4 / yo dAtA yadbhaktastasyAgratastadbhaktamAtmAnaM darzayataH sAdhovanIpakadoSaH 5 / piNDArthaM dAtRgRhe auSadhAdinA vamanAdinA vA pratikurvato vaidyAdi sUcayato vA cikitsAdoSaH 6 / balavidyArAjavarNakatapaHzaktiprabhAvAdikopabhayAdyaM labhate sa kopapiNDaH 7 / prazaMsito'pamAnito vA dAturabhimAnotpAdanena yallabhate sa mAnapiNDaH 8 / ekagRhAdgRhItvA rUpAntaraM kRtvA mAyAvazAdyatpunargrahaNArthaM pravizati sa mAyApiNDaH 9 / kasyApi vastuno gRGkhyA bahutaramaTato lobhapiNDaH 10 / jananIjanakazvazrUzvazurAdisambandhaparicayarUpaM kurvataH pUrvaM pazcAdvA dAnAddAtAraM varNayato vA saMstavadoSaH 11 / strIrUpadevatAdhiSThitaM pUrvasevA''rAdhyaM ca saprabhAvavarNAmnAyaM piNDArthaM prayuJjAnasya vidyApiNDaH 12 / puruSadevAdhiSThitaM paThitasiddhaM ca saprabhAvavarNAmnAyaM prayuJjAnasya punarmantrapiNDaH 13 / adRzIkaraNahetuM nayanAJjanAdikaM kurvatazcUrNapiNDaH 14 / saubhAgyadaurbhAgyaphalAn pAdalepaprabhRtIn yogAn piNDArthameva prayuJjAnasya yogapiNDaH 15 / maGgalasnAnamUlikAdyauSadhirakSAdinA garbhakaraNavivAhabhaGgAdi vazIkaraNAdi ca piNDArthaM kurvato mUlakarma 16 // ityutpAdanAdoSAH ssoddsh|| 1. Da - pustake- "prakAzane' itypi| 2. ba-pustake-"pUrvasevottarasevArAdhyam" itypi| ...212... SoDazotpAdanAdoSAH Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 tathA'bhigrahacatuSkaM dravya 1 kSetra 2 kAla 3 bhAvA 4 bhigrhruupm| yadAha - 'davvao 1 khittao 2 ceva, kAlao 3 bhAvao 4 thaa| abhiggahA u sAhUNaM, evaM huMti cuvvihaa||1||' zrUyate zrImanmahAvIrasya cturdhaa'pybhigrhH| yathA - 'pRthvInAthasutA bhujiSyacaritA haMjIritA muNDitA, kSutkSAmA rudatI vidhAya padayorantargatAM dehliim| kulmASAn praharadvayavyapagame me sUrpakoNena ced, dadyAtpAraNakaM tadA bhagavataH so'yaM mhaabhigrhH||1||' iti gaathaarthH||20|| atha viMzatitamI SaTtriMzikAmAha - solasavayaNavihinnU, sattarasavihasaMjamaMmi ujjutto| tivirAhaNAvirahio, chattIsaguNo gurU jyu||21|| vyAkhyA - gtaarthaa| navaraM SoDazadhA vacanavidhiH kaaltrikaadikH| yadAha - 'kAlatiyaM 3 vayaNatiyaM 6, liMgatiyaM9, taha prukkhpcckkhN| uvaNayavaNaya caukkaM, ajjhatthaM ceva solsmN||1||' kAlatrikaM atiitaadi| yathA-kRtavAn karoti krissyti| vacanatrikaM ekvcndvivcnbhuvcnlkssnnm| liGgatrikaM striipurussnpuNsklkssnnm| parokSaM sa devdttH| pratyakSaM eSa devdttH| 'uvaNayavaNaya' iti upanItopanItaM vacanaM caturdhA, tatra upanItopanItaM yathA-ayaM RddhimAn udArazca pumAn 1 / upanItApanItaM yathARddhimAn paraM kRpaNaH 2 / apanItopanItaM yathA-ayaM daridro'pyudAraH 3 / apanItApanItaM yathA-ayaM daridraH kRpaNazca 4 / yadvA strI surUpA suzIlA ca 1 / surUpA kuzIlA ca 2 / kurUpA suzIlA c3| kurUpA kuzIlA ca 4 // ajjhatthaM' iti adhyAtmavacanaM yathA-manogataM kimapyavaktukAmo'pi sahasA tadeva vakti 1. "jaJjIritA" itypi| 2. prazaMsAvacanamupanataM nindAvacanaM tvavanataM dvikayoge ctvaarH| 3. adhyAtmamanyavivadiSorapi anyvaadsttvH| abhigrahacatuSkaM, SoDazadhA vacanavidhiH ...213... Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tddhyaatmvcnmiti| tathA saptadazadhA saMyamaH pRthivyaadiytnlkssnnH| yadAha - 'puddhvidgagnnimaarua-vnnssibiticupnniNdiajiive| pehuppehapamajaNa-pariThavaNamaNovae kaae||1||' (caraNakaraNamUlottaraguNaprakaraNam 6) 'pariThavaNatti' prisstthaapnaasNymH| zeSANi padAni prtiitaani| virAdhanAtrikaM jnyaanaadiviraadhnaalkssnnm| yadyatipratikramaNasUtram - 'paDikkamAmi tihiM virAhaNAhiM, nANavirAhaNAe daMsaNavirAhaNAe crittviraahnnaae|' iti gaathaarthH||21|| athaikaviMzatitamI SaTviMzikAmAha - naradikkhadosa aTThA-raseva aTThAra paavtthaannaaii| dUreNa pariharaMto, chattIsaguNo gurU jyu||22|| vyAkhyA - knntthyaa| navaraM aSTAdaza naradIkSAdoSAH shishutvvRddhtvaadyH| yadAha 'bAle1 vuDDera napuMse3 ya, kIve4 jaDe5 ya vAhie 6 / teNe7 rAyAvagArITa ya, ummatte9 ya adNsnne10||1|| dAse11 duDhe12 ya mUDhe13 ya, aNatte14 juMgie 15 iy| uvaTTie 16 ya bhaie 17, sehanippheDiyA 18 iy||2||' (puSpamAlA 124, 125) tatra saptASTau varSANi yAvadvAlo'bhidhIyate 1 / saptativarSebhya UrvaM vRddhaH 2 / napuMsakastRtIyavedIyaH 3 / strIbhogairnimantrito'saMvRtAyA vA striyo'GgopAGgAni dRSTvA zabdaM vA manmanollApAdikaM tAsAM zrutvA samudbhUtakAmAbhilASo'dhisoDhuM na zaknoti sa klIbaH 4 / jaDastrividhaH, bhASayA 1 zarIreNa 2 karaNena 3 c| bhASAjaDaH punarapi tridhA-jalamUkaH 1, manmanamUkaH 2, elamUkaH 3 / tatra jalamagna iva buDabuDAyamAno yo vakti sa jalamUkaH 1 / yasya tu bruvataH khaJcyamAnamiva 1. vyaapaarH| 2. upekssaa|| ...214... saptadazadhA saMyamaH, aSTAdaza naradIkSAdoSAH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanaM skhalati sa manmanamUkaH 2 / yastvelaka ivAvyaktamUkatayA zabdamAtrameva karoti sa elamUkaH 3 // manmanamUko medhAviguNAddIkSaNIyo netarau 1 / yaH pathi bhikSATane vandanAdiSu vA'tIvasthUlatayA zakto na bhavati sa zarIrajaDaH 2 / karaNaMkriyA tasyAM jaDaH samitiguptipratyupekSaNAsaMyamapAlanAdikriyAyAM punaH punarupadizyamAno'pyatIva jaDatayA yo grahItuM na zaknoti sa karaNajaDaH 3 / 5 / vyAdhito bhagandarAtIsAraprabhRtirogairgrastaH 6 / stenazcauraH 7 / zrIgRhAntaHpuranRpatizarIratatputrAdidrohako rAjApakArI 8 / unmatto bhUtAdigRhItaH 9 / adarzanaH kANo'ndhaH styAnarddhiko vA 10 / 'dAsatti' dAso'Gkito dAsIjAto vA 11 / 'duTThatti' duSTo dvidhA, kaSAyaduSTo 1 viSayaduSTazca 2 / yadAha 'duviho ya hoi duTTho, kasAyaduTTho 1 ya visayaduTTho 2 y| sAsayaputtIolagitthisiharaNI paDhama aahrnnaa||11||' tatra sarSapabharjikAbhiniviSTasAdhvAdivadutkaTakaSAyaH kaSAyaduSTaH 1 / atIva parayoSidAdiSu gRddho viSayaduSTo'pi dvidhA, svaparapakSAbhyAM cturbhnggii| viSayaduSTastridhA, svlingggRhilinggaanylinggbhedaat| 'saMjaikappaThie vA, sijjAyari annautthiNIe vaa| eso u visayaduTTho, duviho'vi na arihae dikkhN||1||' 12 / 'mUDhatti' mUDho mUl vyAmUDho vA 13 / 'aNattetti' RNAtaH 14 / 'juMgietti' jAtikarma-zarIrAdibhirdUSito juGgitaH, tatra mAtaGgakolikabaraDasUcikAdayo'spRzyA jAtijuGgitAH, spRzyA api strImayUrakurkuTAdipoSakA vaMzavaratrArohaNanakha-prakSAlanazaukarikatvAdinIcakarmakAriNaH karmajuGgitAH, karacaraNakarNAdivarjitAH zarIrajuGgitAH 15 / 'uvaTThietti' upasthito bhogalAhikaH 16 / 'bhaietti' bhRtako vRttikiGkaraH 17 / 'sehanippheDiAiyatti' yo hi anujJAM vinA'pahRtya dIkSyate sa ziSyaniHSpheTikaH 18 / eSa tRtIyavratavilopanaprasaGgAnna dIkSaNIyo nirtishyairiti| 1. sarSapabharjikArthamAcAryasya parAsorapi dantabhaJjakaH avalagikA strI zIkhariNI c| 2. saMyato kalpasthitAyAM savyAM yadvA saMyatyAM balikAyAM vaa| aSTAdaza naradIkSAdoSAH ...215... Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdaza pApasthAnAni praannaatipaataadiini| yadAha'pANAivAya 1 maliyaM 2, corikkaM 3 mehuNaM 4 daviNamucchaM 5 / kohaM 6 mANaM 7 mAyaM 8, lobhaM 9 pijaM 10 tahA dosaM 11 // 1 // kalahaM 12 abbhakkhANaM 13, pesunnaM 14 raiaraisamAuttaM 15 paraparivAyaM 16 mAyAmosaM 17 micchattasallaM 18 c||2||' (ratnasaJcayaH 529, 530) api ca'suhume ya bAyare vA, jo pANe uvhiNsi| rAgaddosAbhibhUyappA, lippaI paavkmmunnaa||1|| jo musaM bhAsae kiMci, appaM vA jai vA bhuN| rAgaddosAbhibhUyappA, lippaI paavkmmunnaa||2|| adattaM giNhaI jo u, appaM vA jai vA bhuN| rAgaddosAbhibhUyappA, lippaI paavkmmunnaa||3|| mehuNaM sevaI jo u, tiricchaM divvmaannusN| .. rAgaddosAbhibhUyappA, lippaI paavkmmunnaa||4|| pariggahaM giNhaI jo u, appaM vA jai vA bhuN| gehImucchAbhibhUappA, lippaI paavkmmunnaa||5|| kohaM jo a uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||6|| mANaM jo u uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI pAvakammaNA // 7 // mAyaM jo u uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||8|| lobhaM jo u uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||9|| rAgaM jo u uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||10|| ...216... aSTAdaza pApasthAnAni Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dosaM jo u uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||11|| kalahaM jo uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||12|| abbhakkhANaM uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||13|| pesunnaM jo uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||14|| raiaraI uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||15|| paraparivAyamuIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||16|| mAyAmosaM uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||17|| micchAsalaM uIrei, appaNo ya parassa y| tannimittANubaMdheNaM, lippaI paavkmmunnaa||18||' iti gaathaarthH||22|| atha dvAviMzatitamI SaTtriMzikAmAha - sIlaMgasahassANaM dhArato taha ya bNbhbheyaannN| aTThArasagamuyAraM, chattIsaguNo gurU jyu||23|| vyAkhyA - sugmaiv| navaraM aSTAdazasahasrazIlAGgAnAmiyaM nisspttiH| yathA'karaNe joe sannA, iMdiya bhomAi samaNadhamme y| sIlAMgasahassANaM, aTThArasagassa nipphttii||1||' (vicArasAraH 356) brahmASTAdazadhA divyaudaarikaadibhedbhinnm| yadAha - 1. Da-pustake-"je no karaMti maNasA, nijjiyaahaarsnnaasoiNdi| puDhavIkAyAraMbhaM, khaMtijuA te muNI vde||1|| ityAdikaraNagAthA grnthaantraadvseyaaH| brahmASTA -" ityapi paatthH|| aSTAdazasahasrazIlAGgAni, aSTAdazadhA brahma / ...217... 18 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'divyaudArikakAmAnAM, kRtaanumtikaaritaiH| manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA mtm||1||' (yogazAstram 23) iti gaathaarthH||23|| atha trayoviMzatitamI SaTtriMzikAmAha - ussaggadosaguNavI-savajao sttrbheymrnnvihiN| bhaviyajaNe payaDato, chattIsaguNo gurU jyu||24|| vyAkhyA - subodhaiv| navaraM utsargadoSANAmekonaviMzatervarjako gururiti| te ca ghoTakAdayo dossaaH| yadAha - 'ghoDaga 1 laya 2 khaMbhAI 3, mAlu 4 ddhI 5 sabari 6 niyala 7 khaliNa 8 vaha 9 / laMbuttara 10 thaNasaMjaI 11, bhamuhaM 12 guli 13 vAyasa 14 kaviDhe 15 // 1 // sirakaMpa 16 mUya 17 vAruNi 18, pehatti 19 caija dosa ussgge| laMbuttaravahuyAI, tiya cau no smnnisddddiinnN||2||' etadgamanikA - azvavadviSamapAdaH kAyotsargaM karotIti sarvatra yojyam 1 / vAtAhatalatAvatkampamAnaH 2 / stambhe kuDyAdau vA'vaSTabhya 3 / mAle ziro'vaSTabhya 4 / zakaTorddhivadaGguSThau pArNI vA melayitvA 5 / vivasanazabarIvadguhyAne karau kRtvA 6 / nigaDitavaccaraNau pRthulau saGkIrNau vA vidhaay7| kavikavadrajoharaNaM gRhItvA 8 / vadhUvadavanatottamAGgaH 9 / jAnvadhaH pralambamAnanivasanaH 10 / daMzAdirakSArthaM ajJAnAdvA hRdayaM pracchAdya saMyatIvatprAvRtya 11 / AlApakagaNanArthamaGgulIbhruvau vA cAlayan 12,13 / vAyasavaccakSurgolako bhrA(bhra)mayan 14 / kapitthavatparidhAna piNDayitvA 15 / yakSAviSTa iva ziraH kampayan 16 / mUkavat hUhUkurvan 17 / vAruNI surA, tadruDabuDAyamAnaH 18 / anuprekSya(kSa)mANo vAnara ivauSThapuTau cAlayaMzca 19 / kAyotsarga krotiityekonviNshtirdossaaH| tathA saptadazabhedaM mrnnmaaviicimrnnaadikm| yadAha'AvIi 1 ohi 2 aMtiya 3, balAyamaraNaM 4 vasaTTamaraNaM 5 c| aMtosallaM 6 tabbhava 7, bAlaM 8 taha paMDiyaM 9 mIsaM 10 // 1 // ...218... ekonaviMzatirutsargadoSAH, saptadazabhedaM maraNam Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaumatthamaraNa 11 kevali 12, vihANasaM 13 giddhapiTThamaraNaM 14 c| maraNaM bhattapariNNA 15, iMgiNi 16 pAovagamaNaM 17 c||2||' (pravacanasAroddhAraH 1006, 1007) etadvivaraNazlokAzcAtra - 'maraNaM sptdshdhaa''viicimrnnmaadimm| jIvAnAM prtismyaa-yuHkrmdliktruttiH||1|| yAnyAyuHkarmadalikA-nyanubhUya mRtaH skRt| martA'nubhUya tAnyevAvadhimRtyurayaM smRtH||2|| nAnubhUya ca martA ca, tadantikamitIritam 3 / saMyamayogasannasya, balAkAmaraNaM bhavet 4 // 3 // indriyArthavazArtasya, vazArtamaraNaM bhavet 5 / sazalyamaraNaM prAya-zcittahInasya dehinaH 6 // 4 // muktvAsaGkhyAyuSastiryag-narAn devAMzca naarkaan| keSAMcidapi zeSANAM, syAnmRtistadbhavAbhidhA 7 // 5 // bAlAkhyaM syAdavirate 8, virate viratAbhidham 9 / maraNaM mizramAkhyAtaM, viratAvirate punaH 10 // 6 // caturjJAnavatAM yAva-cchadmasthaM maraNaM smRtam 11 / syAt kevalimaraNaM tu, kevalajJAnazAlinAm 12 // 7 // gRdhrAdibhakSaNAdgArddhapRSThaM maraNamucyate 13 / udbandhanAdinA mRtyu-rbhavedvaihAnasAbhidham 14 // 8 // mRtyubhaktaparijJAkhyaH, srvaahaarvivrjnaat| muktaniHzeSasaGgasya, jantoH sapratikarmaNaH 15 // 9 // iGginyA(tA)khyaM tadevAnya-tpratikarmavivarjitam 16 / pAdapopagamAkhyaM tu, nizcalaM chinnavRkSavat 17 // 10 // maraNeSveSu sarveSu, trymntimmuttmm| jvalanAdhupaghAtaistanna kartavyaM vivekinA 18 // 11 // 1. Da-pustake-"etadvivaraNaM cAtra' itypi|| 2. Da-pustake- "-vedveSAnasAbhidham" itypi| saptadazabhedaM maraNam ...219... Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti gAthArthaH // 24 // atha caturviMzatitamIM SaTtriMzikAmAha vIsamasamAhiThANe, dasesaNA paMca gAsadose ya / -- 1 micchattaM ca cayaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 25 // vyAkhyA - viMzatirasamAdhisthAnAni, dazaiSaNAdoSAn, paJca grAsaiSaNAdoSAn, mithyAtvaM ca tyajan, ityevaM SaTtriMzadguNo gururjayatviti saGkSepArthaH, vistarArthastvayam-viMzatirasamAdhisthAnAni drutadrutacArAdIni / yadAgamaH ' davadavacAri 1 pamajjiya 2, dupamajjiya 3 rittasijja 4 ANi 5 / rAyaNiyaparibhAsI 6, thera 7 bhUoghAI 8 ya // 1 // saMjaNa 9 kohaNe 10 piTThamaMsira 11 bhikkhabhikkhamohArI 12 / ahigaraNakarodIraNa 13, akAlasajjhAyakArI 14 ya // 2 // sasarakkhapANipAe 15, saddakare 16 kalaha 17 jhaMjhakArI 18 ya / sUrappamANabhoI 19, vIsaime esaNAsamie 20 // 3 // ' ityetatpadasaMskArazcAyam-drutadrutacArI 1, apramArjitasthAyI 2, duSpramArjita - sthAyI 3, ghazAlAdisevI 4, atiriktazayanAdisevI 5, ratnAdhikaparibhASI 6, sthaviropaghAtI 7, bhUtopaghAtI 8, saJjvalanopaghAtI 9, dIrghakopI 10, parAGmukhAvarNavAdI 11, abhIkSNamabhIkSNaM caurastvamityAdivAdI 12, upazAntAdhikaraNodIrakaH 13, akAlasvAdhyAyakArI ca 14, sarajaskapANipAdaH 15, rAtrAvuccaiH zabdakaraH 16, kalahakara : 17, gaNabhedakArI 18, sUrapramANabhojI 19. eSaNAyAmasamitaH 20 iti // tathA dazaiSaNAdoSAH zaGkitAdayaH yadAha - 'saMkiya 1 makkhiya 2 nikkhitta 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmI se 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDiya 10, esaNadosA dasa havaMti // 1 // ' ( paJcAzakAni 620 ) etadgamanikA yathA - zuddhamapyazuddhamiti zaGkitamakalpyam 1 / prakSitaM viMzatirasamAdhisthAnAni, dazaiSaNAdoSAH ...220... Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saccittena Agamagarhitena vA kharaNTitam 2 / saccittapRthivyAdiSu sthApitaM nikSiptam 3 / saccittena phalAdinA channaM pihitam 4 / ayogyasaccittAdiSUtsArya yaddIyate tatsaMhRtam 5 / dAyakadoSA AbhirgAthAbhiravaseyAH - 'ther'phupNddvevirjriyNdhvvttmttummtte| krcrnncchinnpgliy-niylNddupaauyaaruuddhe||1|| khaMDai pIsai bhuMjai, kattai loDhei vikkhiNai piNji| dalai virolai jemai, jA guvviNi bAlavacchA y||2|| taha chakkAe giNhai, ghaTTai Arabhai khivai daTu jii| sAharaNa coriyaMgaM, dei parakkaM para8 vaa||3|| Thavai baliM uvvattai, piDharAi tahA sapaccavAyA jaa| ditesu evamAisu, oheNa muNI na ginnhNti6||4||'(pinnddvishuddhiH 85-88) yogyamayogyaM ca sammIlya yaddIyate tadunmizram 7 / apariNataM dvidhA'prAsukIbhUtaM dravyApariNataM, dAyakAderazuddha bhAve bhAvApariNatam 8 / dadhyAdilepakRtasaMsRSTAbhyAM mAtrakarAbhyAM sAvazeSadravyeNa ca tribhiH padairaSTabhaGgayAM viSamabhaGgeSu liptam 9 / yatra dIyamAne parisADistaccharditam 10 / ete eSaNAdoSA dsh|| grAsaiSaNAdoSAH paJca sNyojnaadyaaH| yadAha - 'saMjoaNA 1 pamANe 2, iMgAle 3 dhUma 4'kAraNe 5 taha y|' iti| saMyojanaM laulyAt kSIrazarkarAdimIlanam 1 / pramANAtiriktaM SaDbhAgonamAtrAdhikam 2 / iGgAlaM sraagprshNsnm3| sadhUmakaM sadveSaninditam 4 / akAraNaM vednaadissttkaarnnrhit5miti|| ekavidhaM mithyAtvaM cAdevAdiSvapi devtvaadibuddhilkssnnm| yadAha - 'adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yaa| adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tdvipryyaat||1||'(yogshaastrm 59) 'mithyAtvaM paramo rogo, mithyAtvaM paramaM tmH| mithyAtvaM paramaH zatru-mithyAtvaM paramaM vissm||2|| 1. sthviraaprbhupnnddkvepthumjvritaavyktmttonmttaaH| chinnkrcrnnprgltkusstthnigdditaaNditpaadukaaruuddhH|| 2. a-pustake-"uvauttai" itypi|| paJcagrAsaiSaNAdoSAH, ekavidhaM mithyAtvam ...221... Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'janmanyekatra duHkhAya, rogo dhvAntaM ripurviSam / api janmasahastreSu, mithyAtvamacikitsitam // 3 // ' (yogazAstravRtti: 96, 97 ) ityetAn doSAn tyajan SaTtriMzadguNo gururjayatu / iti gAthArthaH // 25 // 15 21 igavIsasabalacAyA, sikkhAsIlassa panaraThANANaM / aMgIkaraNeNa sayA, chattIsaguNo gurU jayau // 26 // vyAkhyA - gaditArthaiva / navaraM zabalatAsthAnAnyekaviMzatiH dagalepAdIni / yadAgamaH ' varisaMto dasa 1 mAsa-ssa tinni dagaleva mAiThANAI / AuTTiyA karato 2, vahA 3 liyA4 dinna 5 mehunne6 // 1 // nisibhatta7 kamma8 nivapiM - Da9 kIyamAI abhikkhasaMvarie 14 / kaMdAI bhuMjato 15, udaullahatthAigahaNaM ca 16 // 2 // saccittasilAkole 17, airAvaNiThANa 18 Niddhasasarakkhe 19 / chammAsaMto gaNasaM - karma ca 20 karakamma 21 miya sabalA // 3 // ' etadgamanikA yathA - varSAntarlepAnAM dazakamAkuTTyA kurvataH sAdhoH prathamaM zabalasthAnam 1 / mAsAntardakalepatrayaM kurvato dvitIyam 2 | vadhaM kurvatastRtIyam 3 / paramatrAnAkuTTyeti ghaTAkoTimATIkate / AkuTTivadhe hi mUlaprAyazcittApattiH, zabalatA tvaprAptamUlasyeti / yaducyate 'avarAhaMmi payaNue, jeNaM mUlaM na vaccae sAhU / sabalaMti taM caritaM, tamhA sabalattaNaM biMti // 1 // ' ( dazAzrutaskandhaniryuktiH 13) tathA'lIkaM jalpatazcaturtham 4 / adattaM gRhNataH paJcamam 5 / maithunaM sevamAnas SaSTham 6 / nizi bhuJjAnasya saptamam 7 / AdhAkarmikaM bhuJjAnasyASTamam 8 / nRpapiNDaM bhuJjAnasya navamam 9 / krItaM gRhNato dazamam 10 / AdizabdAtsampradAyAcca prAmityaM gRhNata ekAdazamam 11 / abhyAhRtaM gRhNato dvAdazamam 12 / Acchidya gRhNatastrayodazamam 13 / abhIkSNamasaMvarasyApratyAkhyAna ekaviMzatiH zabalatAsthAnAni ...222... Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatazcaturdazam 14 / kandAdi bhuJAnasya paJcadazam 15 / udakAhastAdgahNataH SoDazam 16 / saccittazilAkolasthAyinaH saptadazam, tatra zilA saccittapRthivIkAyamayI, kolo ghuNastadyuktaM kASThAdikamapi kolamiti 17 / tathA'nantaritAvanisthAne niSIdato'STAdazam 18 / snigdhasarajaskazarIrasya bhuJjAnasyaikonaviMzatitamam 19 / SaNmAsAntargaNAdgaNAntarasaGkramaNaM kurvato viMzatitamam 20 / karakarmAnaGgakrIDAdikakAmopakramaM kurvata ekaviMzatitamam 21 / shbltaasthaanmiti| eteSAM parityAgena prihaarennetyrthH| tathA zikSAzIlasya paJcadazasthAnAnAmaGgIkaraNena, tAni ca niicairvRttyaadiini| yadArSam - 'aha parnaraThANehiM, sikkhAsIlutti vucci| nIyAvittI 1 acavale 2, amAI 3 akutUhale 4 // 1 // appaM cAhikkhivaI 5, pabaMdhaM ca na kuvvaI 6 / mittijamANo bhayaI 7, suaM laddhaM na majaI 8 // 2 // na ya pAvaparikkhevI 9, na ya mittesu kuppai 10 / appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsaI 11 // 3 // kalahaDamaravajae 12, buddhe abhijAie 13 / hirimaM 14 paDisaMlINe 15, suviNIutti vucci||4|| vase gurukule niccaM, jogavaM uvhaannvN| piyaMkare piyaMvAI, se sikkhaM lddumrihi||5||' (uttarAdhyayanasUtram 318-322) iti gAthArthaH // 26 // atha SaDviMzatitamI SaTviMzikAmAha - bAvIsaparIsahahiyAsaNeNa cAeNa caudasaNhaM c| abhiMtaragaMthANaM, chattIsaguNo gurU jyu||27|| vyAkhyA - uttaanaarthev| navaraM dvAviMzatiparISahAH kssutpipaasaadyH| yadAgamaH1. Da pustake - "panarasa-" itypi|| 14 zikSAzIlasya paJcadazasthAnAni ...223.. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'khuhA1 pivAsAra sI3 uNhaM4 daMsA5'celA6 rithiott| cariyA9 nisIhiyA 10 sijA11, akkosa12 vaha13 jaaynnaa14||1|| alAbha15 roga16 taNapphAsA17, mala18 sakkAra19 priishaa| pannA20 annANa21 sammattaM22, ia bAvIsa priishaa||2||' (navatattvaprakaraNam 27,28) tathA - 'pannA'nnANaparIsaha, nANAvaraNami huMti do cev| ikko a aMtarAe, alAbhaparIsaho cev||1|| araI acela itthI, nisIhiyA jAyaNA ya akkosaa| sakkArapurakkAre, carittamohaMmi sttev||2|| dasaNamohe daMsaNa-parIsaho niyamaso havai ikko| sesA parIsahA khalu, ikkArasa veynnijNmi||3|| bAvIsaM bAyarasaM-parAi caudasa ya suhumraagNmi| chaumatthavIyarAge, caudasa ikkArasa jinnNmi||4|| . vIsaM ukkosapae, vaTuMti jahaNNao ya ikkaM c| sIosiNacariyanisIhiyA ya jugavaM na vttuNti||5||' (gAthAsahasrI 412-416) abhyantaragranthacaturdazakaM raagdvessaadikm| yadAha - 'rAgo doso a micchattaM, kasAyA haaschkkgN| ego veuttime gaMthA, aMtaraMgA cudds||1||' iti gaathaarthH||27|| atha saptaviMzatitamI SaTtriMzikAmAha - paNaveiyAvisuddhaM, chaddosavimukkaM pNcviisvihN| paDilehaNaM kuNaMto, chattIsaguNo gurU jyu||28|| vyAkhyA - paJcavidhavedikAvizuddhaM SaDdoSavipramuktaM paJcaviMzatividhAM pratilekhanAM kurvan, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH| ...224... dvAviMzatiparISahAH, abhyantaragranthacaturdazakam Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistarArthastvayam - paJcavidhavedikAdoSAH prasAritapAdAdayaH / yadAha - 'pasariyapaya 1 jANubahiM 2, aMtolaggaMti 3 gegabhuabAhiM 5 / ia veiyapaNageNaM, suddhaM paDilehaNaM kujjA // 1 // ' SaDdoSA ArabhaTAdayaH / yadAha 'ArabhaDA 1 saMmaddA 2, mosali 3 papphoDaNA 4 ya vakkhittA 5 / naccAviya 6 tti paDile - haNAe vajjijja chaddose // 1 // vitahakaraNeNa turiyaM, annannaginhaNe va ArabhaDA / aMto va hujja koNA, nisiyaNa tattheva saMmaddA // 2 // ahauDatiriyabhUmA-labhittisaMghaTTaNA bhave musalI / papphoDaNa vatthassa ya, gADhaM rayaguMDiyasseva // 3 // vakkhittA suttAisu, vimaggaNeNaM ca jA kayA ho / vatthe appANammi u, cauhA naccAviA hoi // 4 // ' pratilekhanAyAH paJcaviMzatibhedAstu dRSTipratilekhanAdyAH / yadAha - 'diTThipaDileha egA, cha uDDapakkhoDa tigatigaMtariyA / akkhoDapamajjaNayA, nava nava paNavIsa paDilehA // 1 // ' iti gaathaarthH||28|| athASTAviMzatitamIM SaTtriMzikAmAha - - 27 sattAvIsavihehiM, aNagAraguNehiM bhUsiyasarIro / navakoDisuddhagAhI, chattIsaguNo gurU jayau // 29 // vyAkhyA - knntthyaa| navaraM anagAraguNA vrataSaTkendriyanigrahAdikAH / yadAha - -- 'vayachakkamiMdiyANaM, (vi)niggaho bhAMvakaraNasaccaM ca / khamayAvirAgayAvi ya, maNamAINaM niroho a|| 1 // kAyANa chakkajoga-mmi jutta'yA veyaNAhiyAsaNayA / taha mAraNaMtiahiyA-saNA ya ee'NagAraguNA // 2 // ' navakoTivizuddhaM tvanAhatAdikam / yadAha - paJcavidhavedikAdoSAH, SaDdoSA ArabhaTAdayaH, paJcaviMzatividhaM pratilekhanam, saptaviMzatiranagAraguNAH ..225... Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'na haNai na haNAvei, haNaMtaM nANujANai / na payai na payAvei, payaMtaM nANujANa // 1 // na kiNar3a na kiNAvei, kiNataM nANujANa / jo bhikkhU tassa taM hor3a, navakoDivisuddhayaM // 2 // ' ( gAthAsahasrI 400, 401 ) iti gaathaarthH||29|| athaikonatriMzattamIM SaTtriMzikAmAha - aDavIsaladdhipayaDaNa - pauNo loe tahA payAsaMto / aMDavihapabhAvagattaM, chattIsaguNo gurU jayau // 30 // vyAkhyA - subodhaiva / navaraM - aSTAviMzatilabdhaya aamrssaussdhyaadyH| yadAha'Amosahi 1 vipposahi 2, khelosahi 3 jallamosahI ceva 4 / savvosahi 5 saMbhinne 6, ohi 7 riu 8 viulamailaddhI 9 // 1 // cAraNa 10 AsIvisa 11 kevalI ya 12 gaNahAriNo 13 ya puvvadharA 194 / arihaMta 15 cakkavaTTI 16, baladevA 17 vAsudevA ya 18 // 2 // khIramahusappiAsava 19, kuTThayabuddhI 20 payANusArI ya 21 / taha bIabuddhi 22 teaga 23, AhAraga 24 sIyalesA ya 25 // 3 // veuvviyadehaladdhI 26, akkhINamahANasI 27 pulAgA ya 28 / pariNAmatavavaseNaM, eyAo huMti laddhIo // 4 // ' ( ratnasaJcayaH 386-389) etadvivaraNagAthAzcemAH - 'saMpharisaNamAmoso, muttapurIsANa vippuso vAvi / anne viDitti viTTha, bhAsaMti paitti pAsavaNaM // 1 // ee anneva bahU, jesiM savvevi surahiNo'vayavA / rogovasamasamatthA, te huMti tahosahiM pattA // 2 // / 28 jo suNai savvao sui bahue va sadde, bhinne saMbhinnasoo so // 3 // riu sAmannaM tammattagAhiNI riumaI maNonANaM / pAyaM visesavimuhaM, ghaDamittaM ciMtiyaM muNai // 4 // ...226... muNa-i savvavisae ya savvasoehiM / navakoTivizuddhagrAhI, aSTAviMzatilabdhayaH Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viulaM vatthuvisesaM, nANaM taggAhiNI maI viulaa| ciMtiyamaNusarai ghaDaM, pasaMgao pjjvsehiN||5||' (pravacanasAroddhAraH 1496-1500) 'aisayacaraNasamatthA, jaMghAvijAhi~ cAraNA munno| jaMghAi jAi paDhamo, nissaM kAuM rvikrevi||6|| eguppAeNa gao, ruagavarammI tao pddiniytto| bIeNaM naMdIsaramei ihaM taiyaeNa punno||7||' Urdhvam - 'paDhameNa paMDagavaNaM, bIupyAeNa naMdaNaM ei| taiuppAeNa tao, iha jaMghAcAraNo ei||8|| paDhameNa mANusottara-nagaMmi naMdIsaraM tu biiennN| ei tao taieNaM, kayaceiyavaMdaNo ihyN||9|| paDhameNa naMdaNavaNaM, bIuppAeNa pNddgvnnNmi| ei ihaM taieNaM, jo vijAcAraNo hoi||10||' (pravacanasAroddhAraH 597-601) 'AsIvisA u duvihA, jAikammehi~ tattha pddhmillaa| sappAI bIyA puNa, muNiNo khalu nigghsmtthaa||11|| kevlignnpuvvdhraa-'rihNtblvaasudevckkitti| satta mahAladdhIo, pAeNaM suppsiddhaao||12||' 'khIramahusappisAo-vamANavayaNA tayAsavA huNti| kuTThayadhannasuniccala-suttatthA kuTTabuddhI y||13|| jo suttapaeNa bahuM, suamaNudhAvai payANusArI so| jo atthapaeNa'tthaM, aNusarai sa biiybuddhiio||14||' (pravacanasAroddhAraH 1502-1503) 'cattAri a vArAo, caudasapuvvI karei AhAraM / saMsAraMmi vasaMto, egabhave dunni vaaraao||15|| aSTAviMzatilabdhayaH ..227... Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samao jahaNNamaMtara, ukkoseNaM tu jAva chmmaasaa| AhArasarIrANaM, ukkoseNaM nvshssaa||16|| titthayarariddhidasaNa, suhumapayatthovagAhaheuM vaa| saMsayavuccheatthaM, gamaNaM jinnpaaymuulNmi||17||' (pravacanasAroddhAraH 1581, 1580, 1582) 'saMmaNiM avagaaveaM, parihArapulAyamappamattaM c| caudasapubviM AhA-ragaM ca na kayAi sNhri||18||' (siddhaprAbhRtaH 20) 'veubviyaladdhIe, aNu vva suhumA khaNeNa jaayNti| kaMcaNagiri vva guruNo, lahudehA akkatUlaM v||19|| paDao paDakoDIo, pakuNaMti ghaDAo ghaDasahassA u| ciMtiamittaM rUvaM, khaNeNa virayaMti kiM bahuNA ? // 20 // ' 'aMtamuhattaM narae, muhatta cattAri tiriymnnuesu| devesu addhamAso, ukkosa viuvvaNAkAlo // 21 // ' (daNDakaprakaraNam 10) 'akkhINamahANasiyA, bhikkhaM jeNANiyaM puNo tennN| paribhuttaM ciya khijai, bahuehivi na uNa annehiN||22||' (pravacanasAroddhAraH 1504) akssiinnmhaalyaa'pyetdntrgtaiv| 'saMghAiyANa kaje, cuNNijA cakkavaTTimavi jiie| tIe laddhIi juo, laddhipulAo munneyvvo||23||'(smbodhprkrnnm 749) 'bhavasiddhiyapurisANaM, eyAo hu~ti syllddhiio| bhavasiddhiyamahilANaM, jittiya jAyaMti taM vucchN||24|| arihaMtacakkikesava-balasaMbhinne ya cAraNA puvvaa| gaNaharapulAya AhA-ragaM ca na hu bhviymhilaannN||25|| abhaviyapurisANaM puNa, dasapuvvillAu kevalittaM c| ujjumaI viulamaI, terasa eyAo na hvNti||26|| 1. "samaNaM avagayaveyaM" iti siddhpraabhRte| 2. "cakkavaTTiseNaMpi" itypi|| ...228... aSTAviMzatilabdhayaH pa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhaviyamahilANaM puNa, eyAo na huMti bhnniylddhiio| mahukhIrAsavaladdhI, vi neva sesAu aviruddhA // 27 // ' (pravacanasAroddhAraH 1505-1508) tathA'STavidhaprabhAvakatA praavcnikaadibhirgunnaiH| yadAha - 'pAvayaNI 1 dhammakahI 2, vAI 3 nemittio 4 tavassI ya 5 / vijA 6 siddho 7 a kaI 8, aTTeva pabhAvagA bhnniyaa||1|| kAlucciyasuttadharo, pAvayaNI titthavAhago suurii| paDibohiyabhavvajaNo, dhammakahI khnnlddhillo||2|| vAI pamANakusalo, rAyaduvAre'vi lddhmaahppo| nemittio nimittaM, kajaMmi pauMjae niuNaM // 3 // jiNamayamubbhAsaMto, vigiTThakhavaNehi~ bhuMjai tvssii| siddhabahuvijamaMto, vijjAvaMto ya uciynnnnuu||4|| saMghAikajasAhaga-cuNNaMjaNajogasiddhao siddho| . bhUyatthasatthagaMthI, jiNasAsaNajANao sukvii||5||' (samyaktvasaptatiH 32-36) 'aja(ja)rakkha 1 naMdiseNo 2, siriguttaviNeya 3 bhaddabAhu ya 4 / khavaga 5 jakhavaDa 6 samiyA 7, divAyaro 8 vaaiyaahrnnaa||6|| amISAM caritrANi kthaankebhyo'vseyaani| iti gaathaarthH||30|| atha triMzattamI SaTtriMzikAmAha - egUNatIsabhee, pAvasue dUrao vivjNto| sagavihasohiguNaNNU, chattIsaguNo gurU jyu||31|| vyAkhyA - sugmaiv| navaraM ekonatriMzat pApazrutabhedA assttnimittaanggaadyaaH| yadAha - 1. ba-pustake-"vA ihAharaNA" itypi| 2. Da-pustake-"amISAM caritrANi darzanasaptatikATIkAto jJeyAni" ityapi paatthH|| aSTavidhaprabhAvakatA ...229... Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'aTThanimittaMgAI, divvuppAyaMtalikkhabhomaM ca / aMgaM saralakkhaNa vaM-jaNaM ca tivihaM puNikvikvaM // 1 // suttaM vittI taha va - ttiyaM ca paavsuamunntiisvihN| gaMdhavvanaTTavatthU - mAuM dhaNuveyasaMjuttaM // 2 // ' sapta zodhiguNAstu lghutaahlaadjnktvaadyH| yadAgamaH 'lahuyA 1 ''lhAIjaNaNaM 2, appaparaniyatti 3 ajjhavasohI 4 / dukkarakaraNaM 5 viNao 6, nissallattaM 7 ca sohiguNA // 1 // viDaMtassa u dose, asaMkiliTThassa suddhacittassa / so parihAi bahuso, puvvajjiyakammapabbhAro // 2 // jaha jaha suddhasahAvo, dose viaDei sammamuvautto / taha taha palhAi muNI, navanavasaMvegasaddhAe // 3 // na kuNai puNo'varAhe, pacchittabhayA niyattio appA / taM daTTu akuNaMto, pAvAo niyattiyA anne // 4 // sohI ujjuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThA / nivvANaM paramaM jAi, ghayasittu vva pAva // 5 // lajjA abhimANAI, mhaable'nnegbhvsdbbhtthaa| viDaMti je agaNiuM, te dukkarakAragA bhaNiyA // 6 // titthayarANApAlaNa, gurujaNaviNao pasevio ho / AloaNApayANe, sammaM nANAiviNao'vi // 7 // jaM jAyai nissallo, niyamA AloiuM kuNai sattho / no annahatti tamhA, nissallattaM guNo tI // 8 // ' (saMvegaraMgazAlA 4991, 4993, 4995, 4999, 5003, 5009, 5011, 5014) iti gaathaarthH||31|| athaikatriMzattamIM SaTtriMzikAmAha - 30 mahamohabaMdhaThANe, tIsaM taha aMtarArichakkaM ca / loe nivArayaMto, chattIsaguNo gurU jayau // 32 // ...230... ekonatriMzat pApazrutabhedAH, sapta zodhiguNAH Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA- sphuttaathaiv| navaraM triMzanmahAmohabandhasthAnAni atisaGkliSTapariNAmena jntughaatktvaadiini| yadAgamaH - 'vArimajhe'vagAhittA, tase pANe vihiMsai 1 / chAei muhaM hattheNaM, aMtonAyaM galeravaM 2 // 1 // sIsAveDheNa veDhittA, saMkileseNa mArai 3 / sIsammi je ya AraMtu, duhamAreNa hiMsai 4 // 2 // bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM 5 / sAhAraNe gilANaMmi, pahukiccaM na kuvvai 6 // 3 // sAhUNa dhammakammAo, jo bhaMsei uvaTThiyaM 7 / neyAuyassa maggassa, avagAraMmi vadRi 8 // 4 // jiNANaM NaMtanANINaM, avaNNaM je pabhAsai 9 / Ayariya uvajjhAe, khiMsaI maMdabuddhie 10 // 5 // tesimeva ya nANINaM, sammaM no paDitappai 11 / puNo puNo ahigaraNaM, uppAe titthabheyae 12 // 6 // jANaM Ahammie joe, pauMjai puNo puNo 13 / kAme vamittA patthei, ihaMmi bhavie iya 14 // 7 // abhikkhaNaM abahussuttaM, je bhAsaMti bahussue 15 / taha ya atavassI ya, je tavassitti'haM vae 16 // 8 // jAyateeNa bahujaNaM, antodhUmeNa hiMsaI 17 / akiccamappaNA kAuM, kayameeNa bhAsai 18 // 9 // niyaMDuvahipaNihIe, paliuMce sAijogajutte ya 19 / vei savvaM musaM vayasi, ajjhINaM jhaMjjhae sayA 20 // 10 // addhANaMmi pavesittA, jo dhaNaM harai pANiNaM 21 / vIsaMbhittA uvAeNaM, dAre tasseva luppai 22 // 11 // 1. mAyAvizeSA ete| 2. aplpnnaalocyti| 3. uttame vastunyadhamasya yojanaM saatiyogH| 4. avicchedena kliznAti sdaa| 5. vimrbhy| triMzanmahAmohabandhasthAnAni ...231... Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhikkhamakumAre u, kumAre'haM ca bhAsae 23 / evamabaMbhayArIu, baMbhayAritti'haM vae 24 // 12 // jeNevesariyaM nIe, vitte tasseva lubbhai 25 / tappabhAvuTThie vAvi, aMtarAyaM karei se 26 // 13 // seNAvaI pasatthAraM, bhattAraM ca vihiMsai 27 / iTThassa vAvi nigamassa, nAyagaM siTThimeva vA 28 // 14 // apassamANe passAmi, ahaM devatti vA vae 29 / avaNNeNaM ca devANaM, mahAmohaM pakuvvai 30 // 15 // ' antaraGgAriSaTkaM tu ayuktatAprayuktaM kaamaadikm| yadAha'kAmo1 kohora loho3, hariso4 mANo5 mao6 ya iaruuvN| duriyArichakkamaMtaramaladdhapasaraM sayA kujaa||1||' (saMvegaraMgazAlA 2214) iti gaathaarthH||32|| atha dvAtriMzattamI SaTtriMzikAmAha - igahiyatIsavihANaM, siddhaguNANaM ca paMca naannaannN| aNukittaNeNa sammaM, chattIsaguNo gurU jyu||33|| vyAkhyA - sugmaiv| navaraM ekatriMzat siddhaguNAH sNsthaanaadybhaavlkssnnaaH| yadAha - 'paDisehaNasaMThANe, vaNNa gaMdha rasa phAsavee y| paNapaNadupaNaTThatihA, igtiismkaaysNgruhaa||1||'(prvcnsaaroddhaarH 1594) akAyo'zarIraH 1, asaGgaH saGgavarjitaH2, aruho'janmA3, ebhiH shaiktriNshdbhvnti| tathA coktam - 'se na dIhe1, na vaDhera, na taMse3, na cauraMse4, na parimaMDale5, na kiNhe6, na nIle7, na lohie8, na hAlidde9, na sukille 10, na surabhigaMdhe 11, na durabhigaMdhe 12, na titte 13, na kaDue 14, na kasAe 15, na aMbile 16, na mahure 17, na kakkaDe18, na maue19, na gurue20, na lahue21, na 1. Da-pustake-"luppati" // 2. albdhvistaarN|| 3. akAyatvaM asaGgatvaM aruhtvm|| ...232... antaraGgAriSaTkaM, ekonatriMzat siddhaguNAH Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIe22, na uNhe23, na ni 24, na lukkhe25, na saMge26, na ruhe27, na kAe28, na itthI29, na purise30, na npuNse31|' (AcArAGgasUtram) ahavA kamme - 'navadarisaNaMmi cattA-ri Aue paMca Aime aNte| sese do do bheyA, khINabhilAveNa igtiisN||1||'(prvcnsaaroddhaarH 1593) jJAnapaJcakaM aabhinibodhikaadikm| yadAha - 'AbhiNibohiyanANaM, suanANaM ceva ohinANaM c| taha maNapajjavanANaM, kevalanANaM ca pNcmyN||1||' (puSpamAlA 17) etadvivaraNaM yathA-arthAbhimukho niyato bodho'bhinibodhaH, abhinibodha eva Abhinibodhikam, ikaNi, tacca tat jJAnaM ceti smaasH| utpannAvinaSTArthagrAhakaM sAmpratakAlaviSayaM avagrahAdyaSTAviMzatibhedabhinnaM AtmaprakAzakaM AbhinibodhikaM jJAnaM, mtijnyaanmityprpryaaym| tathA zrUyate iti zrutaM zabdAtmakaM, zrutaM ca taj jJAnaM ceti shrutjnyaanm| utpannAnutpannAvinaSTArthagrAhakaM trikAlaviSayaM aGgAnaGgAdibhedabhinnaM iti svaparaprakAzakaM shrutjnyaanmiti| yata uktam - 'suanANaM mahiDDiyaM, kevalaM tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM pviyaahiyN||1||' 'caH' samuccaye, 'evaH' avdhaarnne| avadhIyate'nenetyavadhiH, sa ca jJAnaM ceti avadhijJAnaM, idamapyutpannAnutpannavinaSTArthagrAhakaM trikAlaviSayaM anugAmyAdiSaDbhedabhinnaM avdhijnyaanm| tathA pariH sarvato bhAve avanaM avaH gamanaM vedanaM vA, tataH paryavaH, manasi manaso vA paryavaH, sa eva jJAnaM mnHpryvjnyaanm| manuSyakSetravartisajJipaJcendriyadravyamanogatabhAvavijJAnaviSayaM, tacca RddhiprAptApramattasaMyatasamyagdRSTiparyAptasaGkhyAtAyuSkakarmabhUmikagarbhavyutkrAntikamanuSyANAmeva saMbhavi, naitadviparItAnAmiti, Rjuvipulmtibhedbhinnmiti| kevalamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSaM, kevalaM ca taj jJAnaM ceti kevalajJAnaM sakalalokAlokaprakAzakaM, tacca paJcamaM pnycmsngkhyaatmkm| iti gaathaarthH||33|| 1. ba-pustake-"navina-" itypi| 2. tat prakAzakatayA prtyaakhyaatm| 3. pvigaasgN| jJAnapaJcakam ...233... Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha trayastriMzattamI SaTviMzikAmAha - taha battIsavihANaM, jIvANaM rakkhaNaMmi kycitto| jiyacaubvihovasaMggo, chattIsaguNo gurU jyu||34|| vyAkhyA - uttaanaarthaiv| dvAtriMzadvidhA jIvAH, bhUjalAnalAnilAnantavanaspatirUpAH paJca paJcApi sUkSmabAdarabhedabhinnatvAddaza, te ca sapratyekavanaspatikA ekAdaza, te'pi dvitricaturindriyA'sajJisajJiyutAH SoDaza, te ca SoDazApi paryAptAparyAptabhedabhinnatvAd dvaatriNshditi| tathA cAha - 'suhumiyarabhUjalAnalavA-uvaNaNaMta dasa sptteyaa| biticausanniyarajuyA solasa pajeyara dutiisN||1||' / caturvidhopasargAstu devkRtmaanvkRttirykkRtaatmsNvednlkssnnaaH| tatra devakRtopasargAzcaturdhA, hAsyAdvA rAgAdvA dveSAdvA vimrshaadvaa| tatra hAsyAd vyantarIkRtopasarga iiddriikssullksyev| rAgAt sneharAgAt sItendrakRtaH shriiraamcndrsyev| pradveSAt saGgamakRtaH shriivrdhmaansyev| vimarzAd azraddhAnaparAmarakRto nndissennsyev|| tathA mAnavakRtopasargo'pi caturdhA, hAsyAdvA rAgAdvA dveSAdvA vimrshaadvaa| tatra hAsyAdvezyAsutAkRtaH kssullksyev| rAgAtkozAkRtaH shriisthuulbhdrsyev| pradveSAtsomilakRto gjsukumaalsyev| vimarzAdbhUpatikArito gajAdhirUDhamahAmAtrotpAditatrAsakramatyaktakaticiccIvarAyA vRddhAryikAyA iv|| tiryakRtopasargo'pi caturdhA, bhayAdvA pradveSAdvA AhArahetorvA apatyAlayasaMrakSaNArthaM vaa| tatra bhayAn maNDalakuNDaliprabhRtikRto bhavati iti suprtiitmev| pradveSAccaNDakozikasarpakRto bhgvdviirsyev| AhArahetorvyAghrIkRtaH sukoshlsyev| apatyAlayasaMrakSaNArthaM gosiMhAdikRto bhavatItyapi suprtiitmev|| tathA''tmasaMvedanopasargo'pi caturdhA, saGghaTTanAdvA, prapatanAdvA, stambhanAdvA, leshnaadvaa| tatra saGghaTTanAtsvayamevAkSirajomalanAdikRtaH syaaditi| prapatanAddhRzyatpAdasya shsaalgngaaddhprhaarsyev| stmbhnaanmuurcchitvaatpryogkssnnstbdhiibhuuthstpaadaaderiv| leshnaadgaaddhrogkrshitaanggbhaagysyev|| anye tu devakRtopasargabhedeSu rAgAdveti padaM parihatya caturthaM 1. sphuTAthaiva // 2. ba-pustake - "caturvidhaH" itypi|| ...234... dvAtriMzadvidhA jIvAH, caturvidhopasargAH Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padaM vimarSa (rza) pradveSAdidvitrisaMyogasambhavaM ptthnti| tathA mAnavakRtopasargabhedeSvapi rAgAdveti padaM parihRtya kuzIlapratisevanAkhyaM caturthaM padaM vadanti iti / tathA coktam - 'uvasajjaNamuvasaggo, teNa tao vA'vasajjae jamhA / so divvamaNuyatericchaAyasaMveyaNAbheo // 1 // hAsappaosavImaMsubhayapayabheyao bhave divvo / eyaM ciya mANusso, kusIlapaDIsevaNa cauttho // 2 // tirio bhayappaosAhArAvaccAirakkhaNatthaM vA / ghaTTaNathaMbhaNapavaDaNalesaNao vA''yasaMveo // 3 // ' ( vizeSAvazyakabhASyam 3005-3007) iti gAthArthaH // 34 // atha catustriMzattamIM SaTtriMzikAmAha - 32 battIsadosavirahiya-vaMdaNadaNassa niccamahigArI / caDavihavigarhaviratto, chattIsaguNo gurU jayau // 35 // vyAkhyA knntthyaa| navaraM dvAtriMzad vandanakadoSAH, anAdRtAdayaH / yadAha'aNADhiyaM 1 ca thaddhaM2, ca, paviddhaM 3 paripiMDiyaM 4 | Tolagai5 aMkusaM6 ceva, tahA kacchabhariMgiyaM 7 // 1 // macchuvvattaM8 maNasA, pauTTaM9 taha ya veDyAbaddhaM 10 / bhayasA 11 ceva bhayaMta 12, mittI 13 gArava 14 kAraNA 15 // 2 // teNiyaM 16 paDiNiyaM 17 ceva, ruTTha 18, tajjiyameva 19 ya / saDhaM 20 ca hIliyaM 21 ceva, taha vippaliuMciyaM 22 // 3 // diTThamadiTTha 23 ca tahA, siMgaM 24 ca karamoyaNaM 25 / Aliddha 26 maNAliddhaM 27, UNaM 28 uttaracUliyaM 29 // 4 // mUyaM 30 ca DhaDDharaM31 ceva, cuDuliyaM ca apacchimaM32 / battIsadosaparisuddhaM, ki kammaM pauMja // 5 // AyarakaraNaM ADhA, tavvivarIyaM aNADhiyaM hoi / davve bhAve thaddho, caubhaMgo davvao bhaio // 6 // - dvAtriMzad vandanakadoSAH .235... Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavviddhamaNuvayAraM, jaM appaMto NijaMtio ho / jattha va tattha va ujjhai, kayakicco 'vakkharaM ceva // 7 // saMpiMDie vi vaMdai, paripiMDiyavayaNakaraNao vAvi / Tolu vva upphiDato, osakkahisakkaNaM kuNai // 8 // uvagaraNe hatthaMmi va, ghittu nivesei aMkusaM ceva / ThiyaciTThariMgaNaM jaM, taM kacchabhariMgiyaM nAma // 9 // uTThita nivesaMto, uvvattai macchau vva jalamajjhe / 4 vaMdiukAmo va'nnaM, jhasu vva pariatta turiyaM // 10 // ' ( pravacanasAroddhAraH 150 - 159) 'appaparapaccaeNaM, maNappaoso aNegauTThANo / paMceva veiyAI, bhayaMti nijjUMhaNAIyaM // 11 // ' 'bhaya va bhaissaitti ya, iya vaMdai nhorayaM nivesaMto / emeva ya mittIe, gAravasikkhAviNIohaM // 12 // nANAitigaM muttuM, kAraNa ihalogasAhagaM hoi / pUyAgAravaheuM, nANaggahaNevi emeva // 13 // ' ( pravacanasAroddhAraH 162, 163) 'AyaratareNa haMdI, vaMdAmi teNa paccha paNaissa / vaMdaNagamullabhAvo, na karissai me paNayabhaMgaM // 14 // 'hAuM parassa diTThi, vaMdaMto teNiyaM havai eyaM / teo viva appANaM, gUhai ubbhAvaNA mA me // 15 // AhArassa u kAle, nIhArassAvi hor3a paDiNIyaM / roseNa dhamadhamaMto, jaM vaMdai ruTThameyaM tu // 16 // navi kuppasi na pasIyasi, kaTThasivo ceva tajjiyaM eyaM / sIsaMgulimAIhiM, tajjei guruM paNivayaMto // 17 // 1. vandanAmarpayan niyantrita iva bhavati / 2. avakara iva kacavara iva / 3. sthitopaviSTaH / 4. matsya iv| 5. niSkAzanAdikam / 6. ba-pustake - " bhayassaitti" ityapi / 7. AzAm / 8. vaJcayitvA / 9. apabhrAjanA / ...236... dvAtriMzad vandanakadoSAH Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsaMbhaTThANamiNaM sabbhAvajaDhe saDhaM havai eyN| kavaDaMti kayavayaMti ya, saDhayAvi ya huMti egaTThA // 18 // gaNivAyagajiTTajatti hIliyaM kiM tume pnnivennN| daravaMdiyaMmi vi kahaM, karei paliuMciyaM eyaM // 19 // aMtario tamase vA, na vaMdai vaMdaI u diisNto| evaM diTThamadiTuM, siMgaM puNa kuNbhpaasehiN||20|| karamiva mannai diMto, vaMdaNayaM aarihNtiykrotti| loiyakarAo mukkA, na muccimo vNdnnkrss||21|| AliddhamaNAliddhaM, gurupayasIse ya hoi cubhNgo| vayaNakkharehi~ UNaM, jahaNNakAle visesei||22|| dAUNa vaMdaNaM matthaeNa vaMdAmi cUliyA esaa| mUu vva saddarahio, jaM vaMdai mUyagaM taM tu||23|| DhaDDarasareNa jo puNa, suttaM ghosei DhaDDaraM tmih| cuDuliM va giNhiUNaM, rayaharaNaM hoi cuDulIyaM // 24 // ___ (pravacanasAroddhAraH 164-173) 'battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM jo pauMjai guruunnN| so pAvai nivvANaM, acireNa vimANavAsaM vaa||25|| kiikammaMpi kuNaMto, na hoi kiikmmnijraabhaagii| paNavIsAmannayaraM, sAhU ThANaM viraahto||26||' (guruvandanabhASyam 26,19) vikathA caturvidhA strIbhaktadezarAjakathArUpA suprtiitaiv| yatpratikramaNasUtram - paDikkamAmi cAhiM vikahAhi-itthIkahAe bhattakahAe desakahAe raaykhaae| (zramaNapratikramaNasUtram) anyatrApi paThyate - 'sA tanvI subhagA manohararuciH kAntekSaNA bhoginI, tasyA hAri nitambabimbamathavA viprekSitaM subhrvH| 1. ba-pustake-"visesehi~" itypi| 2. Da-pustake-"cuDuliyaM taM tu" itypi| 3. ba-pustake"pauMjae" itypi| 4. ba-pustake-"battIsAmannayaraM" itypi|| caturvidhA vikathA ...237... Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhik tAmuSTragatiM malImasatanuM kAkasvarAM durbhagAmitthaM strIjanavarNanindanakathA dUre'stu dhrmaarthinaam||1|| aho ! kSIrasyAnnaM madhuramadhuraM cAjyakhaNDAnvitaM ced, rasaH zreSTho dadhno mukhasukhakaraM vyaJjanebhyaH kimnyt| na pakkAnnAdanyadramayati manaH svAdu tAmbUlamekaM, parityAjyA prAjJairazanaviSayA sarvadaiveti vArtA // 2 // ramyo mAlavakaH sudhAnyajanakaH kAJcyAstu kiM varNyate ?, durgA gUrjarabhUmirudbhaTabhaTA lATAH kiraattopmaaH| kAzmIre varamuSyatAM sukhanidhau svargopamAH kuntalA, vA durjanasaGgavacchubhadhiyA daizI kthaivNvidhaa||3|| rAjA'yaM ripuvAradAraNasahaH kSemaGkarazcaurahA, yuddhaM bhImamabhUttayoH pratikRtaM sAdhvasya tenaadhunaa| duSTo'yaM mriyatAM karotu suciraM rAjyaM mamApyAyuSA, bhUyo bandhanibandhanaM budhajanai rAjJAM kathA hiiytaam||4||' iti gAthArthaH // 35 // atha paJcatriMzattamI SaTtriMzikAmAha - tittIsavihAsAyaNa-vajaNajuggo ya viiriaayaarN| tivihaM aNigRhaMto, chattIsaguNo gurU jyu||36|| vyAkhyA - sugmaiv| navaraM trayastriMzadAzAtanA gurupurogmnaadikaaH| yadAha - 'purao pakkhA'sanne gaMtA3 ciTTaNa6 nisiiynnaa9''ymnne10| AloaNa11-paDisuNaNe 12, puvvAlavaNe13ya aaloe14||1|| taha uvadaMsa15 nimaMtaNa16, khaddhA17 yayaNe18 tahA apddisunnnne19| khaddhatti a20 tatthagae21, kiM22 tuma23 tajAya24 nosumnne25||2|| nosarasi26 kahaM chittA27, parisaM bhittA28 aNuTTiyAi khe29| saMthArapAyaghaTTaNa30, ciThTha31 cca32 samAsaNe33 yaavi||3||' (guruvandanabhASyam 35-37) 1. ba-pustake-"kAzmIre varamukhyatA" itypi|| 33 ...238... trayastriMzadAzAtanAH Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsAM vyAkhyA - guroH purataH pArzvayorAsanne ca pRSThataH pratyekaM gamanaM sthAnaM niSIdanaM ca kurvataH 9 / guroH pUrvaM bahirgatenAcamanam 10 / pUrvaM gamanAgamanAlocanam 11 / rAtrau 'kaH svapiti ko jAgarti ?', iti pRcchati gurau jAgrato'pyapratizravaNam 12 / sAdhvAderAgatasya prathamamAlApanam 13 / bhikSAM zaikSakasya kasyacidAlocya pazcAdgurorAlocanam 14 / evamupadarzanam 15 / nimantraNaM ca 16 / gurumanApRcchaya yathAruci sAdhubhyaH 'khaddhatti' pracuraM dadataH 17 / guroryatkiMciddattvA svayaM snigdhamadhurAdyupabhogo'danam 18 / apratizravaNaM rAtrivaccheSakAle'pi 19 / 'khaddhatti' guruM prati niSThuraM bhaNanam 20 / 'tatthagayatti' tatrasthasyaiva prativacanaM dadataH 21 / guruM prati kimiti bhaNanam 22 / tvaMkArazca 23 / guruNA idaM kuru ityukto yUyameva kiM na kurudhvam ?', iti tathAvacanam 24 / gurau kathAM kathayati upahatamanastvam 25 / na smarasi tvaM nAyamarthaH sambhavati 26 / svayaM kathAkathanena kathAchedanam 27 / 'adhunA bhikSAvelA', ityAdimiSaiH parSadbhedanam 28 / anutthitAyAM parSadi savizeSakathanam 29 / guruzayyAdeH pAdena ghaTTanam 30 / 'ciTThatti' guruzayanAdau niSIdanAdi 31 / evamuccAsane 32, samAsane'pIti 33 // tathA trividhaM vIryAcAraM manovacanakAyavIryAcAralakSaNaM suprtiitmev| iti gaathaarthH||36|| atha SaTtriMzattamI SaTtriMzikAmAha - gaNisaMpayaTTacauviha, battIsaM tesu niccmaautto| cauvihaviNayapavitto, chattIsaguNo gurU jyu||37|| vyAkhyA - gaNisampadastAvadaSTASTasaGkhyAkAH tAH pratyekaM caturvidhAH iti dvAtriMzat, teSu dvAtriMzadgaNisampadredeSu nityamAyuktaH, tathA caturvidhavinayapravRttaH, iti SaTtriMzadguNo gururjayatviti skssepaarthH|| __vistarArthastvayam- AcArasampat 1, zrutasampat 2, zarIrasampat 3, vacanasampat 4, vAcanAsampat 5, matisampat 6, prayogamatisampat 7, saGgrahaparijJA1. ba-pustake-"svayaM kathanena" itypi|| trividhaM vIryAcAram, dvAtriMzat gaNisampadaH ...239... Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampat 8, ityetA aSTau gnnismpdH| tatra cAcArasampaccaturdhA-caraNasaptatiyuktatA 1, nirmadatA 2, aniyatavihAritA 3, acaJcalendriyatvaM 4 ceti| tathA zrutasampaccaturdhA-yugapradhAnAgamajJatA 1, paricitasUtrArthatA 2, utsargAdiveditvam 3, udAttAdipaTuvarNoccAritvam 4 / tathA zarIrasampaccaturdhA - samacaturasrasaMsthAnatA 1, sampUrNAGgopAGgatA 2, avikalendriyatvam 3, tapaHparISahAdeH sahiSNutA 4 ceti| tathA vacanasampaccaturdhA-anAhatapratibhAtvam 1, madhuravAkyatA 2, nirvikAravacanatA 3, sphuTavacanatA 4 ceti| tathA vAcanAsampaccaturdhA - yogyAyogyapAtrajJatA 1, pUrvasmin sUtrArthajAte pariNate'parasUtrArthadAnam 2, sUtraM prati niryApaNamutsAhanam 3, arthaM prati nirvAhitvaM 4 ceti| tathA matisampaccaturdhAavagraho'vyaktagrahaNam 1, IhA vimarzaH 2, apAyo nizcayaH 3, dhAraNA avismAraNaM 4 ceti| prayogamatirvAdabuddhiH, sA'pi caturdhAsvazaktiparijJAnam 1, puruSaparijJAnam 2, svaparAnukUlakSetraparijJAnam 3, svaparAnukUlarAjAdivastuvijJAnaM 4 ceti| saGgrahaparijJAsampaccaturdhA-gaNavihArayogyakSetrAdiparIkSaNam1, bhadrakAdInAmupadezato gaNacintAdau sthirIkaraNam2, svAdhyAyAGgAnAM pustakAdInAM saGgacchanam 3, tapo'nuSThAnAdau zaikSakAdInAM yadyathAyogyakRtyajJatA4 ceti| evaM gaNisampadbhedA dvaatriNshditi| __ tathA''cArazrutavikSepadoSapratighAtabhedabhinnatvAd vinayo'pi cturdhaa| tatrAcAravinayaH svasya parasya vA saMyamatapogaNapratimAvihArAdisAmAcArIsAdhanalakSaNaH 1, zrutavinayaH sUtrArthobhayabhAvarahasyAnAM dAnagrahaNapreraNopabRMhaNAdibhiH2, vikSepavinayo mithyAtvato gArhasthyataH pramAdAdvA vikSipya taduttarabhAveSu sthApanamiti3, taddoSapratighAtavinayo viSayakaSAyAdidoSapratighAtaneneti 4 / ___etadarthasUcikAH pUrvarSipraNItagAthAzcAtra - 1. ba-pustake-"varNoccAraNam" itypi| 2. ba pustake - "pUrvasUtrArthajAte' itypi| 3. ba pustake-"nirvAhakatvaM' itypi| 4. nAtra cintaarthtaa| 5. ba pustake - "parapuruSaparijJAnam" itypi|| 6. Da pustake - "rAjyAdi" itypi| 7. ba pustake - "gaNasahitAhAra" itypi|| 8. "samo gcchaadntti"| 9. ba pustake "tatra caacaarH"|| ...240... caturdhA vinayaH Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AyAra1 suya2, sarIre 3, vayaNe4 vAyaNa5 maI6 paogamaI 7 / eesa saMpayA khalu, aTThamiyA saMgahapariNNA8 // 1 // caraNajuo1 mayarahio2, aniyayavittI3 acaMcalo4 ceva / juga 1 paricaya 2 ussaggo 3, udattaghosAi vinnaayaa4||2|| cauraMsa 1 akuMTAI 2, bahirattaNavajjio3 tave satto 4 / vAi1 mahuratta2 nimmiya3, phuDavayaNo4 saMpayA vayaNe // 3 // joge1 pariNayavayaNo2, nijjavayA3 vAyaNAi nivvahaNe4 / uggaha1 Iha2 avAyA3, dhAraNa4 maIsaMpayA cauro // 4 // sattI 1 purisaM2 khittaM3 vatthaM4 nAuM pauMjae vAyaM / gaNajogaM 1 saMsattaM2, sajjhAe 3 sikkhagaM4 jANa // 5 // AyAre suaviNae, vikkheve ceva hoi boddhavve / dosassa parigghAe, viNae cauhesa paDivattI // 6 // ' (pravacanasAroddhAraH 541 - 546 ) iti gAthArthaH // 37 // atha sUrivaraguNAnAmanantatvaM svasya cAtyantaM sAmarthyAbhAvaM darzayitumAhajaivi hu sUrivarANaM, sammaM guNakittaNaM kareuM je| sakkovi neva sakkar3a, ko'haM puNa gADhamUDhamaI // 38 // knntthyaa||38|| vyAkhyA kiM ca tahavi hu jahAsuAo, guruguNasaMgahamayAu bhattIe / iya chattIsaM chattIsiyAu bhaNiyAu iha kulae // 39 // vyAkhyA - subodhaiva // 39 // athaitadguruguNaSaTtriMzikAsaGgrahagAthAkulakAryAnusAriNAM prANinAmAzI - rvacanamAha - sirivayaraseNasuhaguru- sIseNaM viraiyaM kulagameyaM / paDhiUNamasaDhabhAvA, bhavvA pAvaMtu kallANaM // 40 // - , - sUrivaraguNAnAmanantatvam ...241... Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - sugamaiva // 40 // // samAptA ceyaM sadguruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakadIpikA / / zrImadbRhadgacchapayojahaMsaH, samastavAdIndraziro'vataMsaH / prajJAparAbhUtasurendrasUrirjIyAjjagatyAM gurudevasUriH // 1 // tadgacche svacchamanAH, samajani jayazekharo guruH zrImAn / tatpaTTagaganabhAnuH, sUriH zrIvajrasenAhvaH // 2 // tatpaTTanAyakAH zrI-hematilakasUrayastadAdezAt / zrIratnazekharAkhyaH, ziSyo likhati sma vivRtimimAm // 3 // // graMthAgram 1300 // / / samAptamidaM dIpikAsametaM guruguNaSaTtriMzatSaTtriMzikAkulakam // * * * prArabhyate na khalu vighnabhayena nIcaiH, prArabhya vighnavihatA viramanti madhyAH vighnaiH punaH punarapi pratihanyamAnAH, prArabdhamuttamajanA na parityajanti || kAmo'yaM narake dUtaH, kAmo vyasanasAgaraH / kAmo vipallatAkandaH, kAmaH pApadrusAraNiH || ...242... krodho mUlamanarthAnAM krodhaH saMsAravardhanaH / dharmakSayaGkaraH krodhastasmAtkrodhaM vivarjayet // pUA paccakkhANaM, paDikkamaNaM posaho paruvayAro / paMca payArA jassa u, na payAro tassa saMsAre // vivRtikRtprazastiH Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DUA sukRtanI kamANI karanAra puNyazALI 'padArthaprakAza bhAga-21nA prakAzanano saMpUrNa lAbha pa.pU. pravartinI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI zrI hema-prabhA-divya-ArAdhanA bhavana ' bhagavAnanagarano Tekaro, pAlaDI, amadAvAda taraphathI jJAnanidhimAMthI levAmAM Avela che. ame temanI bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. MULTY GRAPHICS [027777777 784???