Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bhabhbhdhdhddobotichdoot jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-dhAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA prameyacandrikAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtaM hindI-gurjara-bhASA'nuvAdasahitam zrI-bhagavatIsUtram ------- ...( Ephphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphpha .....( aSTamo bhAgaH) niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH sphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphphph. prakAzakaH rAjakoTanivAsI-zreSTizrI zAmajIbhAI-velajIbhAI vIrANI tathA kaDabIbAI-vIrANI smArakaTrasTapradatta - dravyasAhAyyena a. bhA. zve0 sthA0 jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH - mu0 rAjakoTa prathamA-AvRtti pIra saMpat vikrama saMvat IsavIsan prati 1200 2422 1965 mUlyam-rU0 25-0-0 2022 Ophphphphphphphphphphphphphphphphphphia
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAnu 3: zrI a. bhA. ve, sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, hai. gaThiyA yUpA / , sAra, (saurASTra). Published by : Shri Akhil Bharat S. S. Jain Shastroddhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra ), W Ry, India. ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn pati naipa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlohyayaM niravadhivipulA ca pRthvI // 1 // harigItacchandaH karate avajJA jo hamArI yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tatva kucha phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI tatva isase paaygaa| hai kAla niravadhi vipulapRthvI dhyAna meM yaha lAyagA // 1 // bhUTyaH 3. 25300 prathama AvRtti prata 1200 vIra saMvata 242 vikrama saMvata 2022 isavIsana 1965 mudra maNilAla chaganalAla zAha navaprabhAta prinTIMga presa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAI Mr Fr:9:00 bhagavatIsUna bhA. AThaveMkI viSayAnukramaNikA anukramAGka - viSaya navave zatakakA battIsaveM uddezekA prAraMbha vattImaveM adhyayanakA viSayavivaraNa 1-1 gAMgeya anagArakA vaktavya 5-13 . udvartanAkA nirUpaNa 13-20 bhavAntarameM mavezanakA nirUpaNa 21-253 nairayika pravezanake alpa bahutvakA nirUpaNa 253-256 tithaMca yonika pravezakA nirUpaNa . 257-272 __ manuSyoM ke pravezanakakA nirUpaNa 273-285 devoMke bhavAntarameM pravezanakakA nirUpaNa 285-308 nairayika vagairahake bhavAntarameM pravezanakakA alpa bahutva AdikA nirUpaNa 308-310 nairayika Adike utpAta Adi kA sAntara nirantara honekA kathane 310-348 gAMgeya anagArake nirvANa kA nirUpaNa 348-351 tetIsave uddezAkA pAraMbhatettIsaveM uddezekA viSaya vivaraNa 352-355 RSabhadattA ke nirvANa kA varNana 355-381 devAnaMdAke putravAtsalyatAkA nirUpaNa 382-398 jamAli prakaraNa kA kathana 398-498 jamAlI ke dIkSA grahaNakA nirUpaNa 499-571 mahAvIra svAmIke kathanake prati jamAlI kA azraddhA yukta hone kA kathana 571-603 18 jamAlI ke mithyAbhimAnapane kA aura kAladharmamAptikA kathana 604-619 19 jamAlIkA kilvipika devapane se utpanna honekA kathana 620-624 20 devakilvipikoMke bhedoMkA kathana - 624-640 / cotIsavAM uddezA puruSa, azva AdikoMkA hanana-mAranA aura unake vaira baMdhanakA nirUpaNa 641--656 22 pRthvI kAyika AdikoMke AnapANa AdikA nirUpaNa 657-670 vRkSake cAlanameM vAyukAya saMbaMdhI kriyAkA nirUpaNa, 671-674 samApta 22502
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 khA, bra. zrI vinodamuninu sakSipta jIvanacaritra A parama vairAgI ane dayAnA puMja jevA A puruSanA janma vikrama saMvata 1992- peTa sudAna (AphrikA) mAM ke je jyAM vIrANI kuTu'bane vyApAra Aja divasa sudhI cAlu che, tyAM thayA hatA T "zrI vineAdakumAranA puNyavAna pitAzrInuM nAma zeThazrI dala bhajI zAmajI vIrANI ane mahAbhagya mAtuzrInuM nAma bena maNuMdana vIrANI bannenu asala vatana rAjakoTa ( saurASTra ) che. bena maNibena dha rmika kriyAmAM pahelethI ja rucivALA hatA, paraMtu zrI vinedakumAra gamAM AvyA pachI vadhAre dadhI ane priyadhamI banyA hatA. ' pUrva bhavanA sauMskArathI zrI trineAdakumAranu lakSa dhArmika abhyAsa ane tyAga bhAva tarapha vadhAre hAvA chatAM teeAzrIe nAnameTrIka sudhI abhyAsa karI vyavahArika keLavaNI lIdhelI ane vyApAranI peDhImAM kuzaLatA khatAvelI teozrIe yunAiTeDa kiMgaDama, krAnsa, beljIyama, heAlenDa, jarmInI, svIjharlenDa; tema ja ITAlI, IjIsa vagere dezAmAM pravAsa karela sAM. 2009nA vaizAMkha mAsa, sane 1953mAM laDanamAM rANI elIjhAbethanA rAjyAre haNa praMsage teozrI la'Dana gayA hatA. kAzmIranA pravAsa paNa temaNe karela, deza padeza karavA chatAM paNa temaNe koI vakhate pazu kaMdamULaneA AhAra vAparela nahI'; ugatI AvatI yuvAnImAM teezrIe duniyAnA ramaNIya sthaLe jevAM ke kAzmIra, IjIpta ane yurepanAM suMdara sthaLAnI mulAkAta lIdhI hAvA chavAe teone ramaNIya sthaLeA ke ramaNIya yuvatIonuM AkarSaNa thayuM nahIM. e enA pUrvabhavanA dhArmika saskArane ja raMga hatA ane e 2 ge ja temane 'te khadhuM na gamyuM ane turata pAchA pharyAM ane sa'dhu-sAdhvIjInAM darzana karavAne ThekaThekANe gayA ane temanA upadezaneA lAla lIdhA ane vairAgyamAM ja mana lAgyu, huMDAkAla apasarpiNinA A duSama nAmanA pAMcamA ArAnu vicitra vAtAvaraNa joI temane kAMika che,bha thate ke turata ja tenA khulAsA meLavI letA ane tyAga bhAvamAM thara rahetA. deza paradezamAM pazu sAmAyika, pratikramaNa, cAvihAra Adi paccakkhANa tee cUkayA nahIM. UcI keTinI rIyAnA tyAga karI tee sUvA mATe mAtra eka zetara jI, eka AsIku ane ADhavA eka cAdara phakta vAparatA ane palaMga upara nahI. paNa bhUmi para ja
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ "saMravayaM naviya mA pamAya" .' 4 - 1 - - 2 -ka '' ; ' ' * zrI vinodakumAra vIrA (dIkSA lIdhA pahelAM zAstrAbhyAsa karatA) janma : piTasudAna sAM. 192 nirvANuM khI ca na - (rAjasthAna) phale dI - (rAjasthAna) sAM. 2013 vaizAkha vada 12 sAM. 2013 zrAvaNa suda 12 tA 26-5-17 ravi vA 2 tA. 7-8-57 budha vA 2 dIkSA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zayata karatA ane paheravA mATe eka khAdIne leMghA ane jhakhme vAparatA, kaMI vakhate kamo paheranA bahu Tha'DI hAya te vakhate sAdo garama kaoNTa paherI letA ane muhapatti, pAtharaNu, rajoharaNu ane cAra pArmika pustakanI jhoLI sAthe rakhatA saMDAsamAM nahIM paNa jagalamAM ekAMta jagyAmAM ghaNe bhAge zarIranI azuci dUra karavA jatA, halatAM cAlatAM, saDAsa ane pezAkha sabaMdhImAM jIvadayAnI kharAkhara jatanA karatA, dezamAM ke paradezamAM jyAre temane kAinI sAthe maLavAnuM thatu' tyAre temanI sAthe ahi sAmatra jainadhama nuM svarUpa prakaTa karyA vagara rahetA nahI.. .. dIkSAthI ene dIkSA levAnI preraNA karatA ane ema ja kahetA ke jIdagInA koi bharAMsA nathI " asaMya nIvica mA pamAyaN AyuSya tUTatAM vAra lAgatI nathI, jIvana tUTyuM sadhAtuM nathI mATe dhakaraNImAM samayamAtranA pramAda na karavA joie. geAMDala saMpradAyanA ghazuAkharA pU. munivara ane pU. mahAsatIjIonA tathA khATAda sa'pradAyanA pU. A cA zrI mANekacaMdajI mahArAja ane dariyApurI saMpradAyanA zAMta-zAstrajJa pU munizrI bhAyacaMdajI mahArAja zramaNu saghanA mukhya AcArya zrIjI AtmArAmajI mahArAja tapeAmaya jJAnanidhi zAstrAdvAraka khA, ghra pU. AcArya mahArAja zrI ghAsIyAlajI mahArAja vagere aneka sAdhusAdhvImenA upadezanA temaNe lAbha lIdhela. mubaimAM sa'. 2011 sAlamAM zrI dhamasiMhujI mahArAjanA sa pradAyanA paDitaratna zrI lAlacaMdajI mahArAjanA paricaya thayA. lAlacadajI mahArAja pAte, sa'sArapakSanA traNa putrA ane e putrIe ema kula 6 khalke AkhA kuTuMbe sayama agIkAra karela, te jANI temane adbhUta tyAga bhAvanA pragaTa thai ke je kadI kSaya pAmI nahIM. A pahelAM teo jyAre mAtA-pitA sAthe pUjya AcAya zrI mANekacaMdajI mahArAjanA darzane kheATAda gayelA tyAre temanA upadezanI je asara thai te paNa mukhya asara pahelI hatI ane bIjI asara te pUjya lAlaca dajI mahAra jatA sahakuTu banI dIkSA e hatI A beu prasagAe pUrvabhavanI kha kI rahevI Ara dhanAne pUrI karavAnA nimittarUpa hAine vakhateA vakhata te matA-pitA pAse dIkSAnI AjJA mAgatA hatA ane teneA javAkha temanA pitAzrI taraphathI eka ja hatA. je haju vAra che samaya pAkavA dIe jJAnAbhyAsa vadhAre, :
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM. 2012nA aSADha sudI 15 thI zrI vinodakumAre geMDala saMpradAyanA zAstrajJa pU. AcAryazrI puruSottamajI mahArAja sAheba pAse verAvaLa cAturmAsa daramyAna khAsa niyamita rIte dIkSAnI taiyArI karavA mATe temanI pAse jJAnAbhyAsa karyo tenI sAthe pU AcArya zrI puruSottamajI mahArAjanA saMsAra pakSanA kuTuMbI, dIkSAnA bhAvika zrI jasarAja sAI paNa jJAnAbhyAsa karatA hatA. teoe tyAM e nirNaya karele ke AcArya zrI puruSottamajI mahArAja pAse ApaNe bane e dIkSA levI, pahelAM vidakumAre ane pachI zrI jasarAjabhAIe dikSA levI, zrI jasarAjabhAInI dIkSAtithi pU zrI puruSottamajI mahArAja sAhebe saM. 2013nA jeTha zura 5 ne somavAre mAMgarola mukAme nakkI karI zrI jasarAjabhAI vinodakumArane rAjakoTa maLyA. zrI vinodakumAre zrI jasarAjabhAInI yathAyogya sevA bajAvI, mAMgaroLa ravAnA karyA ane pote nizcayapUrvaka dikSA mATe AjJA mAgI paNa tenA pitAzrInI ekane eka vANI sAMbhaLIne temane manamAM AghAta thayA ane dIkSA mATe temaNe bIje rasto zodhI kADho. pUjyazrI lAlacaMdajI mahArAja ane temanA zine paricaya muMbaImAM thayela hatuM ane tyArabAda kaI vakhata patravahevAra paNa thato hate. chellA patrathI temaNe jANela hatuM, je pU. zrI lAlacaMdajI mahArAja, khIcana gAme pU. AcArya zrI samarthamalajI mahArAja sAheba pAse jJAnAbhyAsa arthe gayA che. pitAne pitAzrInI AjJA (dIkSA mATe) maLe tema nathI ane dIkSA to levI ja che AjJA vinA keIsadhu munirAja dIkSA ApaNe nahI ane svayaMmeva dIkSA saurASTramAM laIne AcArya zrI puruSottamajI mahArAja pAse javAmAM ghaNAM vidana thAze, ema dhArIne teoe dUra rAjasthAnamAM cAlyA javAnuM nakkI karyuM. tA. 24-5-17 saM. 2013nA vaizAkha vada 10 ne zukravAranA roja sAMjanA mAtuzrI sAthe chelluM jamaNa karyuM. bhojana karI, mAtuzrI sAmAyikamAM besI gayA. te vakhate keIne jANa karyA vagara dIkSAnA vidamAMthI bacavA mATe ghara, kuTuMba, saurASTra bhUmi ane goMDala saMpradAyane paNa tyAga karI teo khIcana tarapha ravAnA thayA, zrI vinodamuninA nivedana parathI mAlUma paDayuM ke tA. 24-5-57nA ja rAtre ATha vAge gherathI nIkaLI, rAjakeTa jaMkazane jodhapuranI TikiTa lIdhI. tA. 25-5-57nA savAre 8 vAgye mahesANA pahoMcyA tyAM aDhI kalAka gADI paDI rahe che, te daramyAna gAmamAM jaIne lagna karavA mATenA vALa khIne bAkInA kaDhAvI na khyAM ane gADImAM besI gayA. mAravADa jaMkazana tathA jodhapura jaMkazana thaIne tA 26-5-57nI savAre vAgye phaledI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahoMcyA tyAMthI page cAlIne khIcana upAzrayamAM birAjatA munivaranA darzana karyA vaMdaNA namaskAra karI sukhazAtA pUchI, bahAra nIkaLyA ane pitAnA sAmAyikanA kapaDAM paheryA ane pachI pUjya zrI munivaronI sanmukha sAmAyika karavA beThA, temAM "va nica q=gvArA suvi vivi" nA badale "kAva lIva [gvAsAdi tivi tivi" bolyA te zrI lAlacaMdajI mahArAje sAMbhaLyuM ane teozrIe pUchayuM ke vine dakumAra! tame A zuM kare che, teno javAba ApavAne badale "awALa varirAja" belI pATha pUro karyo ane pachI vinayapUrvaka be hAtha joDIne bolyA ke "sAheba! e te banI cUkayuM ane meM ya meva dIkSA laI lIdhI, te barAbara ja che ane temAM koI pheraphAra thaI zake tema nathI. A sivAya A pachInI bIjI kaI paNa prakAranI AjJA heya te pharamAve." te ja divase baporanA zAstra pU munizrI samarthamalajI mahArAja sAhebe zrI vinodakumAra munine potAnI pAse bolAvyA ane samajAvyA ke "tame eka sArA khAnadAna kuTuMbanI vyakti che. tamArI A dIkSA aMgIkAra karavAnI rIta barAbara nathI kAraNa ke tamArA mAtA pitAne A hakIkatathI duHkha thAya ane tethI mArI saMmati che ke rajoharaNanI DAMDI uparathI kapaDuM kADhI nAkho jethI tame zrAvaka gaNAva ane jarUra paDe te zrAvakene sAthe laI zake, ema traNavAra pU mahArAjazrIe samajAvelA paraMtu temaNe traNeya vakhata eka ja uttara Apele ke "je thayuM, te thayuM have mAre AgaLa zuM karavuM te pharamAve." zrI vinodamuninA zrI samarthamalajI jevA mahAmuninA praznanA javAba pachI khIcanane caturvidha saMgha vicAramAM paDI go ane sunizrIo para saMsArIone koI paNa prakArane A niSkAraNa male na Ave te mATe zrI vinodamunine jaNAvavAmAM AvyuM ke "amArI salAmatI mATe tamAre jAhera nivedana bahAra pADavAnI jarUra che tyAre zrI vinodamunie potAnA hastAkSara nivedana zrIsaMgha samakSa pragaTa karyuM, tene sara nIce mujaba che - mArA mAtA-pitA mohane vaza thaIne dIkSAnI AjJA Ape tema na hatuM ane "saMpa nIvaDye ja vAgha" ne AdhAre eka kSaNa paNa dIkSAthI vaMcita rahI zakuM tema nathI, ema mane lAgyuM. zrI lAlaca dajI mahArAja sAheba-vageree mane mArI dIkSA mATe vicArI pachI karavAnuM kahela paraMtu mane
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya mAtrane pramAda karavA ThIka na lAgyA, tethI zrI arihaMta bhagavatA tathA zrI siddha bhagavatAnI sAkSIe mArA guru mahArAja samakSa pratrajyAnA pATha bhaNIne mArA AtmAnA kalyANa mATe dIkSA agIkAra karI che samAjane khATA khyAla na Ave ke mArI dIkSA kSaNika jussAthI agara gerasamajathI thaI che tethI tathA samAjamAM jainazAsananI prabhAvanA thAya te hetuthI mAre mAre vRttAMta pragaTa karavA ucita che. uttarAdhyayanajI sUtranA 19 mA adhyayana parathI mane lAgyuM ke manuSya jIvananuM kharU kanya meAkSaphaLa ApanArI dIkSA ja che. chevaTa sudhI meM mArA khApujI pAse dIkSA mATe AjJA mAgI ane te vakhate paNa pahelAMnI jema vAta uDAvI dIdhI ane ana ta upakArI evA mArA khapujI samakSa hu temane kaDaka bhASAmAM paNa kahI zakate na hete ane bIjI khAjuthI mane thayu ke AyuSya azAzvata che ane AvA uttama kArya mATe jarApaNuM pramAda karavA ucita nathI. tethI meM' vicArIne A pagalu bharyu che ane mane pUrNa vizva sa che ke, zrI vIraprabhu mahAvIra svAmIne sakaLa sagha mArA A kAne anumedaze ja tathAstu HH HH rAjakoTamAM zrI vinAkumAranA gayA pachI pa chaLathI khakhara paDI ke vineAda kumAra dekhAtA nathI eTale tapAsa thavA mAMDI gAmamAM kAMya patto na lAgyuM eTale mahAragAma tArA karyAM. kayAMyathI paNa sateASakAraka samAcAra sAMpaDayA nahI'. arthAta patto maLyeA ja nahI. Ama vimAsaNanA pariNAme temanA pitAzrIne be mahinA pahelAMnI eka vAtanI yAda AvI te e hatI ke te vakhate zrI vinAdakumAre AjJA mAgelI ke " ApujI ! ApanI AjJA hoya te A cAturmAMsa khIcana (rAjasthAna) jAu' kAraNa ke khIcanamAM pU. gurumahArAja zrI sama malajI mahArAja ke jee siddhAMta vizArada che ane anekAMtavAdanA pUrA jANakAra che, teo tyAM birAjamAna che jeezrI pAse zAstrAbhyAsa karavA mATe pU. zrI lAlaca`dajI mahArAja Adi ThANA 4 javAnA che, teA mArI IcchA pazu tyAM temanI pAse javAnI che, A vAtacItanu' ramaraNa pitAzrIne AvavA sAthe teoe paM. pUrNacaMdrajI dakane peAtAnI pAse khelAvyA ane vinedakumAra mATenI peAtAnI ciMtA vyakta karI, paDitanuM A vAtane samarthana maLyuM. teezrIe jaNAvyuM ke theATA samaya pUrve vinedakumAre mArI pAse jANavA mAgyuM hatuM ke, khIcanamAM kevA prakAranI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagavaDa che? Ama mArI sAthe vArtAlApa thaye hatA. baMnenA A pramANe ekamata thatAM temanA pitAzrIe khIcana tAra karavA sUcanA karI tA 27-pa-57 nA roja pRthvIrAjajI mAlu khIcana (rAjasthAna) upara tAra karyo. ; , , tA. 28-5-17nA roja javAba AvyA ke zrI vinodabhAIe khIcanamAM svayameva dIkSA grahaNa karI che. eTale temanA pitAzrIe rAvabahAdurazrI ema pI sAheba zrI kezavalAlabhAI pArekha ane paMDitajI pUrNa caMdrajI daka ema traNeyane zrI vinodakumArane pAchA teDI lAvavA mATe khIcana mokalyA tA 28-5-- pa7nA roja ravAnA thaI tA 30-5 pa7nA roja savAre phaledI sTezane pahoMcyA baLadagADImAM teo khIcana gayA ke jyAM sthavira munizrI zIremalajI mahArAja pUjya paMDitaratna zAstra vizArada zrI samarthamalajI mahArAja Adi ThANuM tathA pUjya tapasvI mahArAja zrI lAlAcaMdajI mahArAja Adi 4 birAjamAna hatA. kule sAdhu-sAdhavInI saMkhyA aThThAvIsathI trIsanI hatI. - , - pUchaparachanA javAbamAM zrI vinodamunie kezavalAlabhAI pArekhane dhdha ke meM te dIkSA aMgIkAra karI lIdhI che temAM kAMI pheraphAra thAya tema nathI: tame amArA vIrANI kuTuMbanA hitaiSI che ane je sAcA hitaiSI he te mora * bA ane bApujIne samajAvIne mArI have pachInI moTI dIkSAnI AjJA aThavADiyAnI aMdara apAvI dyo eTaluM ja nahIM paNa "savi jIva karUM zAsana rasI nI bhAvanAmAM ane Aja divasa sudhInA mArI uparano upakAranA bada. lAmAM Agamane anulakSIne mArI bhAvanA e ja hoya che, mArI dIkSA teonI dIkSAnuM nimitta bane ane mArA mAtA-pitA saddagatine sAthe arthAta mArI sAthe dIkSA lIe.. AvA daDha javAbanA pariNAme te ja samaye zrI vinodakumArane pAchA laI javAnI bhAvanAne niSphaLatA sAMpaDI ane tA. 31-5-57 nI rAtrInA ravAnA thaI, tA. 2-6-57nA savAre mahA parISaharUpa kSetrane anubhava karI. zrI vinodakumAranA pitAzrIne tamAma vAtathI vAkepha karyA. checheDA vakhatamAM phaledIne zrI saMghe pU. zrI lAlacaMdajIne mahArAjane phaledImAM mAsu karavAnI vinaMtI karI tene asvIkAra thavAthI saMgha gamagIna banyuM eTale nirNaya phera ane aSADha suda 13 nA raoNja khIcarsathI vihAra pharI phalodI AvyA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpha pachI caDhI mahinA aMtare phaledI mAsI raMgyAna zrI vinA nimeM hajateM javAnI saMjJA thaI ane te mATe jevA taiyAra thayA eTale temanA gue kahyuM ke bahu garamI che, jarIvAra thobhI javuM eTale zrI vinode. munie rajoharaNa vagerenI pratilekhanA karI te daramyAna na rokI zakAya evI hata lAgI tethI pharI AjJA mAMgatAM jaNAvyuM ke mane hAjate bahu lAgI che tethI jAuM chuM, jeladI pAchI pharIza koLanI gahana gatine duHkhad racanA racavI. hatI. Aje je hajate ekalA javAna banevI hoM, haMmezAM te badhA sAdhuo sAthe maLIne dizAe 'jetA. hAjatathI mokaLo thaI pAchA pharatA hatA, tyAM relave lAIne upara be gAyo AvI rahI hatI. bIjI bAjuthI, TreIna paNa AvI rahI hatI tenI vihasala vAgavA chatAM paNa gAye khasatI na hatI. zrI vinodamuninuM, hadaya tharatharI uThayuM ane mahAanukaMpAe muninA hRdayamAM sthAna lIdhuM. hAthamAM rajeharaNa laI jAnanA jokhamanI paravA karyA vagara gAyane bacAvavA gayA. gAyane te bacAvIne ja lIdhI. paratuM, A kiyomAM chakAya jIvanI dayAnA sAdhanabhUta raharaNuM ke je vinaMdimunine AtmAthI vadhAre pyAro hato, te relave lAIna upara paDI gayo. ane zrI vinodamunie te pAcho sapAdana-karavAmAM jaDavAdane siddha karatAM rIkSasI enjinane jhapATe AvyA ane pitAnuM balidana ApyuM. arihaMta...arihaMta:..evA zabda mukhamAMthI nIkaLyA ane zarIra tUTI paDayuM. rakta pravAha chUTI paDyo ane DA ja vakhatamAM prANAMta thaI gayo badhA leke kahevA lAgyA ke gaurakSAmAM munizrIe prANu ApyA aMtima samaye munizrInA cakirA para bheca zAnti ja dekhAtI hatI. , . * * hamezAM teo je tarapha hAjate jatA hatA te tarapha pheladIthI kiraNa tarapha javAnI relve lAIna hatI. A lAIna upara relve sattAvALAoe phATaka mUkela nathI tyAM raste paNa che eTale pazuonI avarajavara hoya che. ane vakhato vakhata tyAM re relavenI haDapheTe caDI javAnA prasaMga bane che. kahevI saMghe A ImAna aMbara rojekaTa TelIphemathI . je vakhate TelIphona AvyuM. te vakhate vinodamuninA pitAzrI bahAra gayA hatA. ane maMtazrI maNibene sAmAyika-pratikamaNumAM beThAM hatAM. mAtra eka mahera je gharamAM hoM ke jeNe Teliphina uThAvyuM paNa te kAMI TelIphenamAM hukta saMmajI zakaryo nahIM ane sAcA samAcAra moDA maLyA. spezyala - plenathI phaladI pahoMce te pahelAM agnisaMskAra thaI gaye sUcanAne TelIphena.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ I In dha kalaMka me pahaze. je saMdeza samayasara paheraza hota te mAtApine zrI vinedamuninA zabarUpe paNa cahere jevA ane aMtima dazane prasaMga maLatuM. paratuM aMtarAya kare tema banyuM nahIM. te AthI pleInane grAma paDane mUkavAmAM AvyuM ane mAtA-pitA tA. 14-8-17nA roja TreIna mAraphata phadI pahoMcyAM, zrI durlabhajIbhAI ane maNibene pUjaya tapasvIzrI -lAlacaMdajI mahArAja sAhebanA darzana karyA. che. A prasaMge zrI lAlacaMdajI mahArAja sAhebe avasarane pichANane ane paiyanuM ekAeka eka karIne, zrI vinedamunine mAtA-pitAnA sAMtvana arthe upadeza zarU karyo jene TUMkA sa2 A pramANe che-- , , , have te e ratna cAlyuM gayuM !.. samAjane AzAdIpaka olavAI gaye! jhaTa UgIne AthamI gayo! have e dIpa pharIthI AvI zake tema nathI" zrI vinodamuninA saMsAra pakSanA mAtuzrI maNibahenane munizrIe kahyuM kebena "bhAviprabaLa che. A bAbatamAM mahApuruSoe paNa hAtha dhoI nAkhyA che emasaune maraNane zaraNa thavuM paDe che, te pachI ApaNuM jeU pAmara prANInuM zuM gajuM che? have te zeka dUra karIne ApaNe emanA mRtyuno Adarza jaIne mAtra dhIraja dharavAnI rahI. pU. zrI samarthamalajI mahArAja sAhebano abhiprAya - . prAthamika tema ja alpakALamA paricayathI mane zrI vinodamuninA viSe anubhava thayo, ke temanI dharmapriyaMtI ane dharmAbhilASA EiminA mArA no paricaya karAvatI hatI prApta sAMsArika prasUra vaibhava taipha temanI ruci dRSTigocara thatI na hatI. paraMtu teo vItarAgavANInA saMsargathI viSayavimukha dharmakAryamAM sadA tatpara ane tailIna dekhAtA hatA. khAsa paricayanA abhAve phairAgya paNa temanI dhArAthI temanI dharmAnurAgitA tathA jIvatacaryAthI kaThina kArya karavAmAM paNa gabharATanA sthAne sukhAnubhavanI vRtti lakSamAM AvatI hatI - zrI vinodamuninA jIvananA be prazno upasthita thAya che tene khulAso karavAmAM Ave che. pra. 1. temaNe AjJA vagara svayameva dIkSA kema lIdhI? , , uttara pAMcamAM orAnAM bhadrA zeThANInA putra evaMrtA (aMtita) kumArane temanI mAtuzrIe dakSiAnI AjJA ApavAnI taddana nA pADI eTale teNe
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra svayameva dIkSA lIdhI. tyAra khAda bhadrA zeThANIe peAtAnA kumArane gurune soMpI dIdhA, te ja rAtre teNe khAramI bhikhkhunI paDhimA a'gIkAra karI ane ziyALaNInA parISahathI kALa karI nalInagulma vimAnamAM gayA tevI ja rIte zrI vinAdakumAra svaya' dIkSita thayA. pra. 2 AvA vairAgI jIvane Ave! bhayakara parISaha kema Ave ? uttara :-keTalA carama zarIrI jIvane maraNuAMtika upasaga Avela che. jue gajasukumAra muni, metAya muni, kezala muni, kAraNa ke temanI sattAmAM hajAra! bhavanAM kama hAvA joIe tyAre temane ekadama mAkSa javuM hatuM, tA mAraNAMtika upasarga AvyA vagara eTalAM badhAM kama kevI rIte khape mA. bra. zrI vinAdamunine AvA parISaha AbyA, je uparathI ema anumAna thAya che ke te ekAvatArI jIva hAya. zrI vineAdamuninuM vistRta jIvanacaritra judA pustakathI gujarAtI bhASA tathA hindI bhASAmAM chapAyela che temAMthI ahIM sAra rUpe saMkSepa karela che. tA. 20-9-65 nAM rAja klAsavAra membarAnI saMkhyA 1,00] thI vadhu rakama bharanArA 1,003 thI vadhu rakama bharanArA pa,jI thI vadhu rakama bharanArA 559 lAipha membarA rUA. 2503 thI vadhu kakama bharanArA 47 khIjA nagaranAM junAM mukhkharA. rUA. 157 thI vadhu rakama bharanArA 865 kula. membare 42 Adya murakhkhI zrI rUA. 62 murabbI zrI rUA. 155 sahAyaka membaro rUA. dAnavIra mahAzayeAne vinaMtI karavAmAM Ave che ke rUA. 5001thI ApanuM mukhAraka nAma Adya murakhkhImAM dAkhala karAvI samitine sahAyaka banA tema amane AzA che, Adya murakhkhIne dareka sUtranI makhkha kApI bheTa male che temaja teozrInA phATA tathA jIvanacaritra zAstramAM chApavAmAM Ave che. hAlamAM prasiddha thanArAM zAstro nIce mujama che. ThANAMga sUtra bhAga-3, 4 5, bhagavata bhAga-8 rAjapraznIya bhAga-2 rAjakATa tA:-23-9-65 --X-- namrasevaka- sAMkaLacaMda bhAIca'da zeThe strI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhamurabbIzrIo roka - ? che zeThazrI zAMtilAla ma gaLadAsabhAI amadAvAda (sva.) zeThazrI zAmajIbhAI velajIbhAI - vIrANuM-rAjakeTa. 1 : ke 2 >> 1 da ? parama 3 che (sva) zeThazrI chaganalAla zAmaLadAsa bhAvasAra - amadAvAda, Etak kaMika * -- InDA * ja * -- - -- -- karI i SITE "* * * : --- 'il - . zeThazrI rAmajIbhAI zAmajIbhAI vIrANuM-rAjakoTa, vacce beThelA lAlAjI kizanacaMdajI sA. jauharI ubhelA suputra ci. mahetAbacandajI sA jaina nAnA - anilakumAra jaina (dattA)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdyamurabbIzrIe (sva.) rozrI harakhacaMda kAlIdAsa vAriA (sva.) roTha raMgajIbhAI mAhanalAla zAha bhANavaDa. amadAvAda. (sva) zeThazrI dinezabhAi kAMtilAla zAha amadAvAda. zeThazrI jesi gabhAI pAcAlAlabhAI amadAvAda. sva. zeThazrI AtmArAma mANekalAla amadAvAda
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmurabbIzrIo % anAmata arka che , jas che ? * A zrI vRjalAla durlabhajI pArekha rAjakeTa, kaThArI haragoviMda jecaMdabhAI rAjakoTa, 6 **- zeThazrI mizrI lAlajI lAlacaMdajI sA. luNiyA tathA zeThazrI jevaMtarAjajI lAlacaMdajI sA. 3 ka * (sva) zeThazrI dhArazIbhAi jIvaNalAla bArasI, sva. zrImAna zeThazrI mukanacaMdajI sA. bAliyA pAlI mAravADa
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ T AdhamurabbIzrIe sva, zeThazrI harilAla aneApada zAha sva. zeTha tArAcaMdajI sAheba gelaDA khaMbhAta. madrAsa. 1 vacce beThelA moTAbhAi zrImAn mUlaca6cha javAhIralAlajI maDiyA 2 bAjumA kheDelA bhAI mizrIlAlajI kharaDiyA 3 ubhelA sauthI nAnAbhAI pUnamacaMda khaDiyA zrImAn seThazrI khImarAjajI sA. coraDiyA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIvItarAgAya namaH // zrI jainAcArya - jainadharmadivAkara pUjyazrI- ghAsIlAlavativiracitayA prameyacandrikAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtamvyAkhyAmajJaptyaparanAmakaM zrI bhagavatI sUtram // ( aSTamI bhAgaH ) atha dvAtriMzadadhyayanaM prArabhyate navamazatakasya dvAtriMzattamo dezakasya saMkSiptacipayavivaraNam // vANijyagrAme nagare gAGgeyasya praznaH - :- nairayikAH mAntaraM nirantaraM cA utpadhante ? asurakumAraH api kiM sAntaraM nirantaraM vA utpadyante pRthivIkAyikAH dvIndriyAH yAvat vaimAnikA api evamevotpadyante ? nairayikANAM sAntaraM nirantara navave zataka kA battIsavAM uddezaka nauveM zataka ke battIsaveM 32 uddezaka meM kahe viSaya kA vivaraNa saMkSepa se isa prakAra hai- vANijyagrAma nAmake nagara meM gAGgeya anagAra kA ""nairayika sAntara utpanna hote haiM, yA nirantara utpanna hote haiM " aisA prazna, sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM aisA uttara - asurakumAra bhI kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM aisA prazna, donoM prakAra se utpanna hote haiM, aisA uttara, isI prakAra se pRthivokAyikAdi ekendriya jIvoM ko chor3akara ve indriya jIvoMse lekara vaimAnika devataka kI utpatti ke viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / pRthvI navamAM zatakanA 32 mA uddezaka navamAM zatakanA 32 mAM uddezakamAM pratipAdita viSayanuM sa'kSipta vivaraNu vANiyagAma nagaramAM gAMgeya aNagAra dvArA mahAvIra prabhune pUchavAmAM AvelA prazno--" nArayika sAntara ( antaranA vyavadhAna-AMtarA sAthe ) utpanna thAya che ke nirantara aMtaranA ( vyavadhAna-AMtarA vinA ) utpanna thAya che ? " uttara-< sAntara paNa utpanna cAya che, nirantara paNa utpanna thAya che. prazna- asurakumAra paNa sAntara utpanna thAya che ke nirantara utpanna thAya che? uttara- anne prakAre utpanna thAya che. ''eja pramANe ekendriya sivAyanA dvi indriya jIvAthI laIne vaimAnika paryantanA jIvAnA viSayamAM paNa samajavuM, "" bha 1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre cA udvartanam yAvat stanitakumArANAmapi sAntaraM nirantaraM vA cyavanaM bhavati ? pRthivIkAyikAdInAM sAntaraM nirantaraM vA udvarttanaM bhavati ? dvIndriyAdijyotiSkAntAnAM pravezanakam , ekanairayika-dvinairayika trinairayikANAmasaMyoge saptabhaGgAH, dvikasaMyoge dvAcatvAriMzad bhaGgAH trikasayoge paJcatriMzad bhagAH bhavanti / catvAro nairayikAH, atra saMyoge sapta bhaGgAH, dvikasaMyoge tripaSTibhaMDAH, trikasaMyoge pazcAdhikazatabhaGgAH, catuSkasaMyoge paJcatriMzad bhaGgAH, pazcanairayikAH, dvikasaMyoge paJcAzItibhaGgAH, trikasaMyoge dazottarazatadvayam , catu:saMyoge catvAriMzadadhikazanadvayaM bhaGgAH paJcasaMyoge ekaviMzatirbhaGgAH, paD nairayikAH, dvikasaMyoge paJcottarazatakam kAdhikAdi pAMca sthAvara nirantara utpanna hote haiN| nairayikoM se lekara stanitakumAroM ke cavanemeM sAntara nirantara kA prazna, inakA cavanA donoM prakAra se hotA hai aisA uttara-pRthivikAyika AdikoM kA udvartana sAntara hotA hai yA nirantara hotA hai aisA prazna, aura isakA uttr| hIndriyAdikoMse lekara jyotiSka taka kA pravezanaka kathana-eka nairayika tIna narayika, ina ke asaMyoga meM sAta bhaGga, do saMyoga meM 42 bhaMga aura tIna saMyoga meM 35 bhaMga hote haiN| cAra nairayikoM ke asaMyoga meM sAtabhaGga, dvikasaMyoga meM 63 aMga, trikasaMyoga meM 105 bhaMga, catuSka saMyoga meM 35 bhaMga, pAMca nairayika ina ke asaMyoga meM 7 bhaMga DikasaM. yoga meM 84 bhaMga trikasaMyoga se 210 cAra saMyoga meM 240 saMga, pAMca saMyoga meM 21 bhaMga hote haiN| chaha nairayika-inake asaMyoga, meM 7 dikpRthvIkAyika Adi pAMca sthAvara ekendriya che nirantara utpanna thAya che ema samajavuM. "narayikathI laIne svanitakumAra paryantanA jIvanuM vana sAntara hoya ke nirantara hoya che?" temanuM cyavana ane prakAre thAya che, e uttara, -"pRthvIyi mAnina ( nibhA-te gatimAthA nizamana) sAntara hoya che ke nirantara hoya che?" e pramANeno prazna ane tene uttara. hIndrithI laIne tiSka parvantanA chanA pravezanakanuM kathana. eka nairayika, be nairayika ane traNa narayikanA asaMgamAM sAta bhAMgA (vikalpa) hika saMgamAM 42 bhAMgA, trika saMgamAM 35 bhAMgA. cAra rayikanA asAmAM sAta bhAMga, dvika saMcAgamAM 63 bhAMgA, trika saMgamAM 105 bhAMgA, catuSka sogamAM 35 bhAMgA. pAMca narayikanA asaMyogamAM 7 bhAMgA, dika saMgamAM 84 bhAMgA, trika saMgamAM 210 bhAMgA, catuSka saMgamAM , 140 bhAMgA, ane pAMca sagamAM 21 bhAMgA. cha nairayikonA asagamAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramendrakA TIkA za0 9 30 32 0 3 uddezakaviSayavivaraNam bhaGgAH evaM trikasaMyoge, catuSkasaMyoge paJcakasaMyoge bhadgAH, paTsaMyoge bhaGgAH, sapta nairayikAH, dvika - trika - catuSka - paJcaka- paTka - saptakasaMyogeSu bhaGgAH, aSTa nairayikAH, dvika- trika-catuSka - paJcaka- paTUka - saptakA - STaka - saMyogeSu saGgAH / nava nairayikAH, dvisaMyogAdi bhaGgAH / daza nairayikAH, dvikasaMyogAdibhaGgAH, saMkhpAtanairayikAH dvika - trika saMyogAdikabhaMgAH, asaMkhyAta nairayikAH, - dvikasaMyogAdibhaGgAH, utkRSTamavezanakam, dvika - trika - catuSka - paJca SaT - saptasaMyogabhaGgAH / nairayikamavezana kAlpabahutvavaktavyatA tiryakpravezanakaprakAraH---ekadvitricatuHpaJca yAvat asaMkhyAtatiryagyonikapravezanakam / utkRSTa tiryagyonikamavezana kamakAraH, tiryagyonikapravezana kAlpabahutvavaktavyatA / ekadvitrika - yAvat asaMkhyAtAH / manuSyAH / utkRSTamanuSyapravezanakam / manuSyapravesaMyoga meM 105 bhaMga, isI taraha se trikasaMyoga meM, catuSka saMyoga meM paMcakasaMyoga meM aura chahasaMyoga meM bhaMga hote haiM, sAta nairayika-inake dvika, trika, catuSka, paMcaka aura SaTkasaMyogameM evaM saptakasaMyogameM bhaGga hote haiM, ATha nairayikoM ke dvika, trika, catuSka, paMcaka, SaTraka, saptaka aura aSTaka saMyoga bhaMga hote haiM, nau nairayikoMke dvika saMyogAdi bhaGga - 10 nairayika- inake dviksaMyogAdibhaGga, saMkhyAta nairayika inake dvika trika saMyogAdibhaMga, asaMkhyAta nairayika- isake dvikasaMyogAdibhaGga, utkRSTa pravezanaka dvika, trika, catuSka, paMca, SaT, sapta saMyoga meM bhaGga, nairayika pravezana kI alpabahutvavaktavyatA tiryak pravezanaka prakAra eka vi, tri, cAra, pAMca yAvat asaMkhyAtaniryagyonikapravezanaka - utkRSTatiryagyonika pravezaka prakAra, tiryagyonika pravezanaka kI alpabahutvavaktavyatA eka dvi, trika yAvat manuSya, utkRSTa manuSyapravezanaka manuSyapravezanaka kI - 7 bhAMgA, dvIka saMceAgamAM 105 bhAMgA eja pramANe trika sacANI, catuSka sacANI, pAMcama saMcAgI ane SaTu sacaiAgI bhAMgAnuM kathana, sAta airiyekAnA dvi, tribhu, yatuSGa, pAMyama, SaT bhane sasama sayogI lAMgAnuM sthana. A nArakAnA dvika sacAgIthI laIne aSTama sacagI patanA bhAMgAnuM kathana. nava nairayikAnA dvika saoNMcAgAdi bhAMgAnuM kathana, 10 nairayikAnA dvika sacAgAdi bhAMgAnuM kathana, sakhyAta nairayikAnA dvika trikAdi bhAMgAnuM kathana, asakhyAta nairayikAnA dvika sacAgAdi bhAMgAnuM sthana. utkRSTa pravezanaka. dvika, trika, catuSka paca, SaT ane sapta sacAgI bhAMgA, naiyika pravezanakanI alpa bahutvanI vaktavyatA, tirtha avezana roDa, me, tra, yAra, pAMyathI sapane sa khyAta sudhInA tiya caiAnika pravezanaka. utkRSTa tiyagyeAnika pravezanaka prakAra. tiryaMcAnika pravezanakanI alpa mahuva vaktavyatA. eka, be, traNa yAvat utkRSa
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre zanakAlpabahutvavaktanpatA / devapravezanaprakAraH / eka- dvi-tri- yAvat utkRSTadevapravezanakam / devapravezana kAlpabahutvam / sarvapravezanakAlpabahutvavaktavyatA / nairayikANAM sAntaraM nirantaraM cotpAdaH, udvartanaM ca vidyamAnAnAM nairavikANAm, avidhamAnAnAM vA nairayikANAmutpAdaH / santonairayikA udvartante ? asanto vA uvate 1, satAM nairayikAdInAmutpAdodavartanAsambandhe praznaH sannairayikAdInAmutpAdodvartanAsambandhaH, bhavantaH svayaM jAnanti kiMvA asvayaM jAnanti ? iti praznaH / nairayikAH kiM svayamutpadyante / kiM vA asyamutpadyanteH / asurakumArAH / pRthivI - kAyikAH / gAGgeyo mahAvIraM sarvajJaM manyate, atha ca dIkSAM gRhItvA nirvANamApnoti / alpabahutvavaktavyatA devapravezanakaprakAra, eka dvi, triyAvat utkRSTa deva pravezana, deva pravezanaka kA alpa bahutva, sarva pradezanaka kI alpabahutva vaktavyatA, nairayikoM kA sAnsara nirantara utpAda aura udvartana vidyamAna nairathikoM kA athavA avidyamAna nairayikoM kA utpAda vidyamAna nairadhika uvartita hote haiM yA avidyamAna nairayika vidyamAna nairayikoM ke utpAda aura udvartatA ke sambandha meM prazna vidyamAna nairayikoM kA utpAda aura udvartanA meM sambandha hote hue ve apane Apako jAnate haiM yA svayaM ko nahIM jAnate haiM aisA prazna, nairayika kyA svayaM utpanna hote haiM yA svayaM utpanna nahIM hote haiM ? asurakumAra, pRthivIkAyika, yAvat vaimAnika / gAMgeya anagAra ne bhagavAn mahAvIra ko sarvajJa jAnA aura unake pAsa caturyAma dharma se paMcayAma dharma svIkAra kara nirvANa pdhaare| ko sarvajJa mAnA hai, aura dIkSA lekara vaha nirvANa gayA hai / ka manuSya pravezanA, manuSya pravezanakanI apa bahutva vaktavyatA. devapravezanaka prakAra. eka, be, traNu yAvat utkRSTa devapravezanaka, devapravezanakanA alpa bahutvanuM kathana, sapravezanakanA alpa marhutvanuM kathana, nairaTikAnA sAntara nirantara utpAda ane uddananuM kathana, vidyamAna nairayikAnA athavA avidyamAna nairiyAnA utpAdananuM kathana, vidyamAna naiyika urtita thAya che ke avidyamAna naiyika ? vidyamAna nairayikAnA utpAda ane udvaitanA saMbadhI prazna, vidyamAna nairiyakAnA utpAda ane udghatAnAmAM saMbaMdha hAvAnI apekSAe teo peAtAne jANe che ke ghotAne ( svaya'ne ) laghutA nathI, mevA prazna. nairayiGa zuM svayaM utpanna thAya che ke svayaM utpanna thatA nathI. asurakumAra, pRthvIkAyika ane vaimAnika pa. ntanA prazna. gAMgeya aNagAre bhagavAna mahAvIrane sajJa mAnyA ane temanI pAse caturthAMma dharmanA parityAga karIne paMcayAma dharmanA svIkAra karyo ane dIkSA laIne nirvANu pAmyA.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ maindrakA TIkA 9 u0 32 sU0 1 gAMgeyAna gAravatavyatA gAGgeyAnagAravaktavyatA anantarodezake kevalyAdivacanaM zrutvA kevalajJAnamutpAdayediti pratipAditam, asmin udeza ke tu yena kevalivacanaM zrutvA kevalajJAnamutpAditaM taM pratipAdayitumAha - ' teNaM kAleNaM ' ityAdi / mUlam - teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaM nayare hotyA, vaNNao, dUi palAse ceie, samosaDhe, parisA niggayA, dhammo kahio, parisA paDigayA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAmaM aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrasta adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI - saMtaraM bhaMte! neraiyA uvavajjaMti, niraMtaraM neraiyA uvavajjaMti ? gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvavajjaMti, niraMtaraMpi neraiyA uvavajrjjati / saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjaMti ? niraMtaraM asurakumArA uvavajjati gaMgeyA ! saMtaraMpi asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraMpi asurakumArA uvavajjaMti, evaM jAva thaNiyakumArA / saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati ? gaMgeyA ! no saMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti, evaM jAva vaNassaikAiyAM, veiMdiyA jAva vemANiyA ee jahA neraiyA // sU0 1 // chAyA - tasmin kAle tasmin samaye vANijyagrAmaM nAma nagaram AsIt, gAGgeya anagAra vaktavyatA ( teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ) ityAdi / sUtrArtha - (teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaM nayare hotthA) gAgeya aNugAra vaktavyatA-- " teNa kAlena teNa samapaNa " tyAha- sUtrArtha - ( teNa kALeNa deNa samaraNa vANiyagAme nAma nayare hotthA )
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre varNakaH, dUtipalAzaM caityam / svAmI samavasRtaH parpat nirgatA, dharmaH kathitaH parvata pratigatA / tasmin kAle tasmin samaye pArzvApatyIyaH gAGgeyo nAma anagAro yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante sthitA zramaNa bhagavantaM mahAvIram evamavAdIn - sAntaraM bhadanta ! nairayikA upapadyante ? nirantaraM nairayikA upapadyante ? gaGgeya ! sAntaramapi nairayikA usa kAla meM aura usa samaya meM vANijya grAma nAma kA nagara thA / ( vaNNao) varNaka ( dUipalAse ceie) dUtipalAsa nAma kA yakSAyatana thA / (sAmI samosaDhe ) vahAM mahAvIra prabhu padhAre ( parisA niggayA ) unako bandanA aura namaskAra karane ke liye vahAM kI pariSad AI / ( dhammo kahio ) prabhu ne dharmopadeza diyA (parisA paDigayA) dharmopadeza sunakara pariSad apane sthAna para pIche calI gaI / ( teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchadda) usa kAla aura usa samaya meM zrI pArzvaprabhu ke ziSya gAGgeya nAmake anagAra jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye (uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUra sAmaMte ThiccA bhagavaM mahAvIraM eva vayAsI) vahAM Akarake ve bhramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa ucita sthAna para Thahara kara unhoM ne unase isa prakAra pUchA - ( saMtaraM bhaMte! neraiyA uvavajjati, niraMtaraM neraiyA te ANe ane te sabhaye vAzinyagrAma nAbhe me nagara hetuM . ( vaNNao ) tenuM . (duipalAse ceie) tyAM itipakSAsa nAbhe yakSAyatana DetuM ( sAmI samosaDhe) tyAM bhaDAvIra svAmI padhAryA. ( parisA niggayA ) temane vahA nabhasAra azvAne mATe pariSada temanI yAse ga. ( dhammo kahio ) alu tebhane dharbhethaddeza samajAvyA. (parisA paDigayA ) parivaha potapotAne sthAne pAchI dUrI. ( teNaM kAleNaM teNaM samaeNa pAsAvaccijje gaMgee nAmaM aNagAre - jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNetra uvAgaccha ) te aNe mane te samaye zrI pArzva prabhunA ziSya gageya nAmanA aNugAra jyAM zramaNu bhagavAna mahAvIra hutA, tyAM bhAvyA. ( uvAgacchitA samaNassa bhagavao mahAvIrassa ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIra evaM vayAsI ) tyAM bhAvIne zrama vIranI pAse ucita sthAne thelIne temaNe temane A pramANe pUchyuM-- virAjamAna adUra sAmaMte lagavAna bhaDA ( saMtara bhaMte ! neraiyA uvavajjati, niraMtara neraiyA uvavajjati 1 ) De zahanta ! nArakI antara ( vyavadhAna ) sahita utpanna thAya che ke antararahita
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI00 9 9032 sU01 gAMgeyAnagAravaktavyatA upapadyante, nirantaramapi nairayikA upapadyante / sAntaraM bhadanta ! asurakumArA upapadyante, nirantaras asurakumArA upapadyante ? gAGgeya ! sAntaramapi amurakumArA upapadyante, nirantaramapi asurakumArA upapadyante / evaM yAvat stnitkumaaraaH| sAntaraM bhadanta ! pRthivIkAyikA upapadyante, nirantara pRthivIkAyikA upapadyante ? uvavajjaMti) he bhadanta / nairayika antara sahita utpanna hote haiM yA aMtararahita utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! saMtaraMpi nerahayA uvavajaMti, niraMtaraMpi neraiyA uvavajjati ) he gAGgeya ! nairayika antarasahita bhI utpanna hote haiM aura antara vinA ke bhI utpanna hote haiM / (saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA uvavajaMti ) he bhadanta ! asurakumAra antarasahita utpanna hote haiM yA vinA antara ke utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! saMtaraMpi asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraMpi asurakumArA uvavajjati) he gAGgeya ! asurakumAra antarasahita bhI utpanna hote haiM aura vinA antara ke bhI utpanna hote haiN| (evaM jAva thaNiyakumArA) aisA hI kathana yAvat stanita kumaroM taka jAnanA cAhiye / (saMtaraM bhaMte! puDhavikAiyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati) he bhadaMta ! pRthivIkAyika jIva antara sahita utpanna hote haiM yA vinA antara ke utpanna hote haiM ? (gaMgeyA! no saMtaraM puDhavikAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati) he gAMgeya ! pRthivIkAyika jIva antara sahita (A R) tpanna thAya che ? (ga'geyA satarapi neraiyA uvavajjati, nira'tara'pi neraiyA uvavajjati) 3 gAMgeya ! nA23 mantarasahita 5 latpanna thAya cha bhane mata22sita (niranta2) 5 utpanna thAya che (satara' bhaMte ! asurakumArA uvavajja ti, niraMtara asurakumArA uvavajjati ?) 3 mahanta ! msumaare| antarasahita utpanna thAya che ke nirantara ( attara rahita) utpanna thAya che ? ( gaMgeyA ! satarapi asurakumArA uvavajja ti, nira'tara'pi asurakumArA uvavajjati) he gAMgeya asurakumAra antarasahita paNa utpanna thAya che ane antararahita 55 utpanna thAya che. ( evaM jAva thaNiyakumArA) stnitmaa| payatanA viSe paNa A pramANe ja samajavuM (saMtara' bhate ! pudavikAiyA uvavajjati, niraMtara puDhavikAiyA uvavajjati ?) he bhadanta ! pRthvIkAyika jIve antara sahita utpanna thAya che ke antara rahita utpanna thAya che ? ( gAMgeyA ! no satara' puDhavikAiyA ubavajja ti, nirata puDhavikAiyA uvavajjati) 3 gAMgeya ! pRthvIyi ch| manta2 ( vyavadhAna) sahita utpana thatA nathI, paNa teo antara rahita ( lagAtAra) ja utpanna thAya che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare gAGgeya ? no sAntaraM pRthivIkAyikA upapadyante nirantara pRthivIkAyikA upapadhante / evaM yAvat vanaspatikAyikAH, dvIndriyA yAvat vaimAnikAH, ene yayA narayikAH // 1 // ___TIkA-'teNaM kATeNaM, teNaM samaeNaM vANiyagAme nAma napare hotyA, vANo' tasmin kAle tasmin samaye vANijyagrAma nAma nagaramAsIt varNakaH-varNanam , asya varNanam aupapAtikavarNitacampAnagarIvarNanavadayase yam, 'duipalAse cehae' dRtipalAzaM nAma caityam udyAnamAsIn , tasya varNanamapi aupapAtikamatroktapUrNautpanna nahIM hote haiM kintu ve vinA annara ke hI utpanna hote haiN| ( evaM jAva vaNassaikAiyA-veiM diyA jAva vemANiyA-ee jahA neracyA) aisA hI kathana yAvat vanaspatikAyika jIvoM taka jAnanA caahiye| vendriya jIvoM se lekara yAvat vaimAnikoM taka kA kayana nairayikoM ke kAna kI taraha jAnanA caahiye| TIkArya-anantara uddezaka meM kevalI Adi ke vacana ko suna karake jIva kevalajJAna utpanna kara sakatA hai aisA kathana kiyA gayA hai-mo jisane kevalI ke vacana ko sunakara kevalajJAna utpanna kara liyA hai usakA pratipAdana sUtrakAra isa uddezaka meM karate haiM-(teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM) usa kAla aura usa samaya meM (vANiyagAme nAma nayA hotyA) vANijyagrAma isa nAma kA nagara thaa| (vaNNao) isakA varNana aupapAtikassUtra meM varNita caMgA nagarI ke varNana jaisA hI jAnanA caahiye| (duipalAse ceie) usameM dRtipalAza nAma kA yakSAyatana thA-udyAna ( evaM jAva vaNassai kAiyA ) yAyikAnA thana pana25tithi pa-tanA mendriya ch| vi sabhA. ( diyA jAya vemANiyA-e e jahA neraiyA ) mendri vAthI mana bhaani| paryantanA vornu prayana nAnA kathana pramANe ja samajavuM. TIkArya-AgaLanA uddezakamAM kevalI AdinAM vacane zravaNa karIne jIva kevaLajJAna utpanna karI zake che, evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. have sUtrakAra A uddezakamAM jeNe kevalInA vacano sAMbhaLIne kevaLajJAna utpanna 4 // dIdhu cha, mevI vyaktinuM pratipAdana 42 cha-" teNa kALeNa teNa samaeNa" teNe bhane ta samaye "vANiyagAme nAmaM nayare hotyA " pANiyAma nAme nA2 tu. "vaNNao" mau55Ati sUtramA yA nagarItuM 2 pani 32. pAmA mA0yuM che, me 1 tetuM na samA. " dUipalAse ceie " nA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - prameyacandrikA TIkA za970 32sUra gAMgeyAmagAravaktavyatA bhadracaityavarNanavadavagantavyam , tatra 'sAmI samosade, parisA niggayA' svAmI samavasRtaH, parSat svAminaM vandituM nirgatA, nagarAnnirgatya tatrAgatA, 'dhammo kahio, parisA paDigayA' mahAvIreNa svAminA dharmaH kathitaH upadiSTaH, dharmopadezaM zrutvA parSat prtigtaa| 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ' tasmin kAle tasmin samaye pApityIyaH pAzcanAthaziSyaparamparAgataH gAGgeyo nAma-anagAraH, yatraiva-yasminneva sthAne zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt-tatraiva tasminneva sthAne upAgacchati, upAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adarasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI'-upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adarasAmante nAtidUre thaa| isakA varNana bhI aupapAtika sUtra meM varNita pUrNabhadra caitya ke varNana jaisA jAnanA caahiye| vahAM para (sAmI samosaDhe)mahAvIra svAmI padhAre (parisA niggayA) pariSad unako vandanA aura namaskAra karane liye vahAM para AI (dhammo kahio, parisA paDigayA) prabhu ne vahAM dharma , kA upadeza diyA dharmopadeza sunakara pariSad apane 2 sthAna gaI (teNaM kAleNaM teNaM samaeNa) usa kAla aura usa samaya meM (pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchaha) pArzvanAtha kA ziSya paramparA se cale Aye gAGgeya nAmake. anagAra jahAM para zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the-vahAM para aaye| (uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI) vahAM Akara ve zramaNa bhgramAM tilAza nAmanuM yakSAyatana (udyAna) hatuM tenuM varNana paNa aupapAtika sUtramA vasA pUla yetyanA vana pramANe samA. " sAmI samosaDhe" tyA mahApaura svAmI padhAryA. " parisA nigAyA " tamane nmH||2 42vAra bhATa khAnA samUha (pariSa ) tyAM gayA. " dhammo kahio, parisA paDigayA " prabhu tebhane yIza salAvyA. dha paheza sAMsajAna sohI pAtapAtAne sthAne pA7i zyA (teNa kAleNa teNa' samaeNa) te Ne mana te samaye (pAsAvaccijje gaMgee nAma aNagAre jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvAgacchai) pAzvanAtha bhagavAnanA paraMparAgata ziSya geya nAmanA aNagAra-jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna hatA, tyAM AvyA. ( uvAgacchittA samaNasna bhagavao mahAvIrasma adUrasAmaMte ThiccA samaNa bhagavaM mahAvIra evaM vayAnI) tyA bhAvIna zramAya sarAvAna mahAvIrathI bhaI 32 by
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre 10 nAtinikaTe adUrapratyAsanne ucita sthAne ityarthaH sthitvA upavizya zramaNa bhagavantaM mahAvIram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - 'saMtaraM bhaMte! neraDyA uvavajjaMti niraMtara neraiyA uvavajjaMti ?' he bhadanta ! kim sAntaram antareNa vyavadhAnena sahitaM yathA syAt tathA sAntaram utpattikriyAvizeSaNam, samayAdikAlApekSayA savicchedaM savirahaM nairayikAH upapadyante ? utpattiM labhante ? kimvA nirantaraM nAsti antaraM vyavadhAnaM yasmin karmaNi tat yathAsyAttathA, samayAdikAlApekSayA vicchedarahitaM nairayikA upapadyante iti praznaH tatra cai kendriyANAmanusamayaM satatamavicchedenotpAdAt nirantaratvam, anyeSAM tUtpAdavirahasyApi bhAvAt sAntaratva nirantaratvaM - cAvaseyamityabhiprAyeNa bhagavAnAha - ' gageyA / saMtaraMpi nerakhyA uvavajjeti niraMtaraMpi neraiyA uvavajrjjati ' he gAGgeya ! nairayikAH sAntaramapi samayAdikAlApekSayA savicchedamapi upapadyante jAyante, atha ca nirantaramapi satataM vicchedarahitamapi mahAvIra ke pAsa yathocita sthAna para Thahara kara phira unhoMne bhramaNa bhagavAn mahAvIra se isa prakAra kahA - pUchA - ( saMtaraM bhaMte! neraiyA ubavajrjjati, niraMtaraM nerajhyA uvavajrjjati) he bhadaMta ! nairayika sAMtara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? jisa utpatti meM samayAdikarUpa kAla kA vyavadhAna hotA hai - vaha utpatti sAntara, aura jisameM aisA vyavadhAna nahIM hotA hai vaha nirantara utpatti kahalAtI hai / sAntara aura nirantara ye donoM utpattirUpa kriyA ke vizeSaNa haiM / isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA ! saMtaraMpi nerakhyA uvavajjaMti, niraMtaraM pi neraiyA uvavajjaMti ) he gAGgeya ! nairayika samayAdirUpa kAla ke vyavadhAna se bhI utpanna hote haiM aura vinA kAla ke vyavadhAna se bhI utpanna hote haiM nahIM ane bahu samIpa paNa nahIM evA ucita sthAne ceAbhIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane pUchayu - ( saMtara bhaMte ! nerajhyA svavajjati, niraMtara neraiyA uvayajjati ? ) De lahanta ! nArI sAntara utpanna thAya cheDe niraMtara utpanna thAya che ? ( je utpattimAM samayAki rUpa kALanuM vyavadhAna (AMtarA) paDe che, te utpattine sAntara utpatti kahe che. je utpattimAM evuM vyavadhAna (maaNtre| ) paDatu nathI, te utpattine nirantara ( sagAtAra ) utpatti he che. ) sAntara ' ane ' nirantara ' A anne padma utpattirUpa kriyAnA vizeSa che. mahAvIra abhunA uttara - ( gaMgeyA ! saMtarapi neraiyA uvavajjati, nira tarapi neraiyA uvavajjati ) he gAMgeya ! nArI samayAhi 35 janA vyava dhAnathI (AMtarAthI ) paNu utpanna thAya che ane kALanA vyavadhAna vinA paNa 4
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyandrikA TIkA za02 u032 sU01 gAMgeyAnagAravaktavyatA narayikA upapadyante jAyante, tathA ca yasyAmutpattau samayAdikAlasya antaraM vyavadhAnaM bhavati sA sAntarA utpattirabhidhIyate, taukendriyANAM pratisamayamutpadyamAnatvAt teSAM sAntarA utpatti sti, apitu nirantaraivotpattirasti, ekendriyAn varjayitvA tadanyeSAM jIvAnAmutpattau tu vyavadhAnalakSaNamantaramapi bhavati, ataste sAntaratvena nirantaratvena cobhayaprakAreNaiva utpadyante iti phalitam , atha bhavanapativiSaye tadeva praznottareNa vizadayati-'saMtaraM bhaMte! asurakumArA ubavajjati ? niraMtaraM amurakumArA uvavajjati ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! kiM sAnvaraM samayAdikAlApekSayA savyavadhAnam asurakumArA upapadyante ? kiM vA nirantaraM samayAdikAlApekSayA vyavadhAnarahitaM satatam amurakumArA upapadyante ? bhagavAnAi-'gaMgeyA ! saMtaraMpi asurakumArA uvavanaMti, nirataraMpi asurakumArA uvavajjati ' he gAGgeya ! sAntaekendriya jIvoM kI jo utpatti hotI hai-vaha sAntara nahIM hotI haikyoM ki utpatti meM viraha hotA nahIM hai-pratisamaya inakI utpatti hotI hI rahatI hai-ataH inakI utpatti nirantara hotI hai tathA anya - jIvoM kI utpatti meM kAla kA vyavadhAna bhI hotA hai aura vyavadhAna nahIM bhI hotA hai-isI abhiprAya ko lekara prabhu ne aisA kahA hai ki nairayika jIvoM kI utpatti sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai| aba gAMgeya prabhu se vistAra ke sAtha aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! asurakumArA uvavajjati, niraMtaraM asurakumArA uvavajjaMti) he bhadanta! asurakumAroM kI utpatti sAntara-jisameM kAla kA vyavadhAna ho-aisI hotI hai yA jisameM kAla kA vyavadhAna na ho-aisI nirantara hotI hai? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgethA ) he gAGgeya ! (saMtaraMpi asurutpanna thAya che. ekendriya jIvonI je utpatti thAya che te sAntara thatI nathI-kAraNa ke utpattimAM viraha hatuM ja nathI. pratisamaye temanI utpatti thatI ja rahe che, tethI tenI utpatti niraMtara ( lagAtAra) thayA ja kare che. anya jIvanI utpattimAM kALane AMtaro paDe che paNa khare ane nathI paNa paDato. tethI ja prabhue evuM kahyuM che ke nArakanI utpatti sAMtara paNa hoya hoya che ane niraMtara paNa hoya che, geya mArane prazna--( satara' bhaMte ! asurakumArA uvavajjati, niraMtara asurakumArA ubavajjati 1) De mahanta ! asu2bhArAnI utpatti santara (kALanA AMtarAvALI) hoya che ke niraMtara (kALanA AMtarA vinAnI) hoya che? mahAvIra prbhun| ttara---" gaMgeyA ! " sAMgeya ! ( satarapi asurakumArA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 bhagavatI sUtre ramapi samayAdikAlA pekSayA savicchedamapi asurakumArA upapadyante, atha ca niraMtaramapi samayAdikAlApekSayA vicchedarahitamapi asurakumArA upapadyante, ' evaM jAva thaNiyakumArA ' evamasUrakumAra deva yAvat nAgakumArAH, suvarNakumArAH, vidyutkumArAH, agnikumArAH dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizAkumArAH, vAyukumArAH, svanitakumArA api, sAntaramapi utpadyante, nirantaramapi utpadyante / gAGgeyaH pRcchati - ' saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM utravajjaMti ' he bhadanta ! sAntaraM savyavadhAnaM kiM pRthivIkAyikAH upapadyante ? kiMvA nirantaramavyavadhAnaM pRthivIkAyikAH upapadyante ? bhagavAnAha - 'gaMgeyA ! no saMtaraM puDhavIkumArA uvavajrjjati, niraMtaraM pi asurakumArA uvavajjaMti) asurakumAroM kI utpatti donoM prakAra se hotI hai - sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai - arthAt asurakumAra samayAdirUpa kAla kI apekSA se vyavadhAna yukta hokara bhI utpanna hote haiM aura samayAdi rUpa kAla ke vyavadhAna ke binA bhI utpanna hote haiM / ( evaM jAva dhaNiyakumArA ) isI taraha se nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, dadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra aura stanitakumAra ye 9 bhavana'vAsI deva bhI utpanna hote haiM / aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM- ( saMtaraM bhaMte / puDhavikkAiyA uvavajjaMti, niraMtaraM uvavajjaMti) he bhadanta / pRthivIkAyika jIva sAMtara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - (gaMgeyA) he gAGgeya (no saMtaraM puDhavIkAiyA uvavajrjjati, niraMtaraM navajjati, niraMtarapi asurakumArA uvavajja ti ) asurakubhArAnI utpatti manne prakAre hAva che-sAntara paNa thAya che ane nirantara paNa thAya che. eTale ke asurakumArAnI utpattimAM samayAdi rUpa kALanuM vyavadhAna ( AMtA ) paDe che zubhamane nathI thu paDatu " evaM jAtra thaNiyakumArA " 4 prabhA nAgaGkubhAra, suvarNuJjabhAra, aniThubhAra, vidyutkubhAra, udadhibhAra, dvIpakumAra, dikumAra, vAyukumAra ane stanitakumAra, A nava bhavanavAsI devAnI utttattinA viSayamAM paNa samajavuM. gAMgeya bhathugArano azna - ( saMtara bhaMte ! puDhavikAiyA stravajjati, niratara uvavajja'ti ? ) he lahanta ! pRthvI ayi vo sAntara utpanna thAya che ke nirantara utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA uttara--" gaMgeyA / " he gAMgeya ! ( no saMtara puDhavi. kAiyA ujavajjati, niraMtara puDhavikAiyo uvavajjati) pRthvImayi bhavA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 0 5201 udvartanAnirUpaNam kAiyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikkAiyA uvavajjaMti ' he gAGgeya ! no sAntaraM savicchedaM pRthivIkAyikA utpadyante, apitu nirantarameva pRthivIkAyikA utpadyante ' evaM jAva. vaNassaikAiyA' evaM pRthivIkAyikavadeva yAvat - akAyika-tejaskAyika- vAyukAyika-vanaspatikAyikA api sAntaraM savicchedaM nopapadyante, apitu nirantaramavicchedameva te upapadyante / ' veiMdiyA jAva vaimANiyA, ee jahA neraiyA' evameva dvIndriyAH yAvat-trIndriya-- caturindriya-- paJcendriya tiryagyonikamanuSya - vAnavyantara- jyotiSkA vaimAnikAca ete yathA nairayikAH sAntaramapi, nirantaramapi upapadyante tathaiva sAntaraM nirantaraM cotpadyante // sU0 1 // udvarttanAvaktavyatA / ayotpannAnAM ca satAmudvartanA bhavatItyatastAmudvartanAM nissaraNarUpAM prarUpayitumAha - ' saMtaraM bhaMte ' ityAdi / mULam --saMtaraM bhaMte ! neraiyA udvahaMti, niraMtaraM neraiyA ubvadvaMti ? gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA uvvahaMti, niraMtaraMpi puDhavikkAiyA uvavajrjjati) pRthivIkAyika jIva sAntara - kAlAdika ke vyavadhAna se utpanna nahIM hote haiM, kintu ve to nirantara - kAlAdika ke avyavadhAna se hI utpanna hote haiM ( evaM jAva vaNassaMikAiyA ) pRthivIkAyika kI taraha hI yAvat-aprakAyika jIva, tejaskAyika jIva, vAyukAyika jIva, aura vanaspatikAyika jIva, bhI nirantara utpanna hote haiM / (beiMdiyA jAva vemANiyA-ee jahA neraiyA) ve indriya jIva, teindriya jIva, cauindriya jIva, paMcendriyatiyeca, manuSya, vAnavyantara, jyotiSka aura vaimAnika ye saba bhI nirantara aura sAntara rUpa se donoM prakAra kI utpatti vAle hote haiM-arthAt ye sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM || su01 // sAntarAjAhinA vyavadhAnathI utpanna thAya che ( evaM jAva vaNassaikAiyA) pRthvIkAyika jIvAnI jema apriyaka, vAyuAyika, tejaskAyika ane vanaspati atha vA pazu nirantara utpanna thayA ure che. ( beIM diyA jAva vaimANiyA-pa e jahA neraiyA) chAndraya cha, tehandriya chavI, aturindriya vo, pathe. ndriya tiya cA, manuSyA, vAnabhyantarA, caitika devA ane vaimAnika devAnI utpattinuM' kathana nArakAnI utpattinA kathana pramANe samajavu'. eTale ke tee sAntara paNa utpanna thAya che ane nirantara pazu utpanna thAya che. zAs.1mAM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 bhagavatI sUtre neraiyA uvvahaMti evaM jAva thaNiyakumArA / saMtaraM bhaMte! puDhavikAiyA uvvahaMti ? pucchA, gaMgeyA ! No saMtaraM puDhavikAiyA uvvati, niraMtaraM puDhavikkAiyA uvvati, evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtaraM, niraMtaraM uccarhati / saMtaraM bhaMte ! beiMdiyA uvvati, niraMtaraM veiMdiyA uvahaMti ? gaMgeyA ! saMtaraMpa iMdiyA uThavahaMti, niraMtaraMpi veiMdiyA ucca ti, evaM jAva vANamaMtarA / saMtaraM bhaMte! joisiyA ghayaMti ? pucchA, gaMgeyA ! saMtaraMpi, joiliyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cayaMti / evaM jAva vemANiyA vi // sU0 2 // chAyA - sAntaraM bhadanta ! nairayikA udvartante ? nirantara nairayikA udvartta - nte gAGgeya ! sAntaramapi nairathikA udvartante, nirantaramapi nerayikA udvarttante / -: uchartanAvaktavyatAH 'saMtaraM bhaMte! neraiyA uni ' ityadi / sUtrArtha - (saMtaraM bhaMte | neraiyA uvvahaMti, niraMtaraM nerahayA uccati) he bhadanta ! nairayika jIva vyavadhAna sahita hokara ke nikalate haiM yA vinA vyavadhAna ke nikalate haiM ? (gaMgeyA ) he gAGgeya ! ( saMtaraMpi neraiyA uddhati, niraMtaraMpi neraiyA unbahaMti ) nairayika jIva vyavadhAnasahita hokara ke bhI nikalate haiM aura vinA vyavadhAna ke bhI nikalate haiM / ( evaM jAva thaNiyakumArA) isI taraha kA kathana yAvat stanita kumAroM urdUttanA vaktavyatA-- " 'satara' bhate / neraiyA unnati " tyAhi sUtrArtha - ( sa Mtara' bhate ! neraiyA utradRti, niraMtara neraiyA unhati ) he bhadanta ! nAraka jIve| vyavadhAna sahita ( AMtarA sahita ) nIkaLe che ke vinA vyavadhAnathI ( kALanA AMtarA vinA ) nAraka gatimAMthI bahAra nIkaLe che ? (gaMgeyA ! ) he gAMgeya ! ( satarapi neraiyA unnati, nira'tarapi nerayA unnati ? ) nArI vyavadhAna sahita pazu nAra gatibhAMthI nAmje che mane vinA vyavadhAne nANe che. ( evaM jAba thaNiyakumArA ) mA prAra
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TI0 za09 u032 sU02. udvartanAnirUpaNam evaM yAvat stanitakumArAH / sAntara bhaMte ! pRthivIkAyikA udvartante ? pRcchA, gAGgeya ! no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante, nirantaraM pRthivIkAyikAH udvartante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH no sAntaram , nirantaram udvartante / sAntaraM bhadanta ! dvIndriyA udvartante ? nirantaraM dvIndriyA udvartante, 'gAGgeya ! sAntaramapi dvIndriyA udvartante nirantaramapi dvIndriyA udvartante evaM yAvat vaanvyntraaH| sAntara bhadanta ! jyotiSkA cyavanti ? pRcchA, gAGgeya! sAntaramapi jyotiSkA cyavanti, taka jAnanA cAhiye / (saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvvadRti, pucchA) he bhadanta ! pRthikAyika jIva sAntara hokara nikalate haiM ityAdi prazna(gaMgeyA) he gAMgeya ! (No saMtaraM puDhavikAiyA uvvadati niraMtaraM puDhavi. kAiyA uvadRti) pRthivIkAyika jIva vyavadhAna sahita hokara nahIM nikalate haiM kintu ve nirantara nikalate haiN| (evaM jAva vaNassaikAiyA jo saMtaraM, niraMtaraM uvyati) isI taraha kA kathana yAvat vanaspatikAyika jIvoM taka jAnanA cAhiye-arthAt ve sAntara hokara nahIM nikalate haiM kintu nirantara hI nikalate haiN| (sataraM bhaMte ! beiMdiyA unvaTuMti, niraMtaraM bhaMte ! uvvaTaMti) he bhadanta ! ve indriya jIva sAntara ho karake nikalate haiM yA nirantara hokara ke nikalate haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya ! (saMtaraMri beiMdiyA uvvadaMti, niraMtaraMpi veiMdiyA unvata ) vehandriya jIva sAntara bhI nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiN| (evaM jAva vANamaMtarA) isI taraha kA kathana yAvat vAnavyantaroM taka ke viSaya meM niSkramaNa viSayaka kathana svanitakumAra paryantanA ja viSe paNa samajavuM. (sa'tara bhaMte ! puDhavijhAiyA uvvadRti pucchA ) 3 mahanta ! pRthvii|yi / zujanA vyavadhAnathA nIle che vinA vyavadhAnathI nAme cha ? (ga geyA !) bhAgaya / ( No sa'tara puDhavikAiyA udhvati, niraMtara pudavikAiyo uvvadRti) pRthvIkAvika che kALanA vyavadhAnathI (sAtara) nIkaLatA nathI paNa niraMtara (pinA vyavadhAna) nIle che. ( evaM jAva vaNazsaikAiyA No satara, nira tara unnati ) vanaspati paya-tanA vo viSa 57 me 1 4thana sabhA. meTa hai tme| 5 sAnta2 nItA nathI paY nirantara nANe che. ( satara bhaMte ! beidiyA UbaTTati, niraMtara' bhaMte ! uvvaTTati 1) ke mahanta ! dIndraya che kALanA vyavadhAnathI niSkramaNa kare che ke niraMtara niSkramaNa kare che? (gaMgayA !) 8 gAMgeya ! ( sa tarapi veiMdiyA uThavaha ti, niraMtarapi uvvadati ) kIndriya jIve sattara paNa niSkramaNa kare che ane niraMtara paNa niSkramaNa kare cha. (pavaM jAva vANamatarA) jor 4thana vaan-yntre| payatana viSayamA 5
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre 16 nirantaramapi jyotiSkAzcyavanti, evaM yAvat vaimAnikA api / / su0 2 || TIkA - ' saMtaraM bhaMte ! neraiyA unnati, niraMtaraM neraiyA unbadvaMti ? ' he bhadanta ! sAntaras antareNa vyavadhAnena sahitaM yathA syAttayeti sAntaraM samayAdi kAlApekSayA savicchedam udvartanA kriyAvizeSaNametat, tathA ca vyavadhAnapUrvakaM nairayikA udvartante nissaranti kim ? kiM vA nirantaraM vicchedarahitaM satataM bhI jAnanA cAhiye / ( saMtaraM bhaMte! joisiyA cayaMti pucchA ) he bhadanta ! jyotiSika deva sAntara nikalate haiM yA niraMtara nikalate haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( saMtaraMpi joisiyA cayaMti, evaM jAva vaimANiyA vi) jyotiSika deva sAntara bhI nikalate haiM aura niraMtara bhI nikalate haiM / isI taraha kA kathana yAvat vaimAnikoM taka meM jAnanA cAhiye / TIkArtha - utpanna jIvoM kI hI udvartanA hotI hai-isaliye sUtrakAra ne isa sUtra dvArA isI udvartanA kI prarUpaNA kI hai - isameM gAMgeyane prabhu se aisA pUchA hai - ( saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvvarvRti, niraMtaraM neraiyA uccahaMti ) samayAdirUpa kAla kI apekSA lekara jisa niSkramaNa meM vyavadhAna antarAla hotA hai - vaha niSkramaNa sAntara hai aura jisameM aisA vyavadhAna nahIM hotA hai vaha niSkramaNa nirantara hai| sAntara aura nirantara ye donoM niSkramaNarUpa kriyA ke vizeSaNa haiN| tAtparya pUchane kA aisA hai ki naraka se nAraka jIva jo nikalate haiM ve kyA vahAM se vinA kAla ke vyavadhAna ke nikalate haiM yA unake nikalane meM kAla kA vyavadhAna bhI sama (satara bhaMte! joisiyA cayati pucchA ) he lahanta ! jyotiSi heve| sAntara bhyave (nIuNe ) he } niraMtara bhyave ( nADaNe ) hai ! ( ga gayA ! ) 3. gAMgeya ! satarapi joisiyA cayaMti, niraMtarapi cayaMti, evaM jaoNva vemANiyA vi) kyotiSi devA sAntara / nyave che bhane niraMtara pazu syave che. eja prakAranuM kathana vaimAnika paryantanA jIvAnA cyavana viSe paNa samajavuM. TIkA--je jIvA utpanna thAya che temanI udvaitanA ( te gatimAMthI nIkaLavAnI kriyA) pazu thAya ja che. tethI utpattinuM nirUpaNa karIne have sUtra kAra temanI udbhanAnuM nirUpaNa kare che--A viSayane anulakSIne gAMgeya aNu. gAra mahAvIra alune pUche che hai.... ( sa MtaraM bhate ! neraiyA uvvaTTati, niraMtara neraiyA caTTati 1) he lahanta ! narambhAMthI ne nAra va nImje che te zu DhALanA vyavadhAna sahita nIkaLe che ke kALanA vyavadhAna vinA nIkaLe che?
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TI009 4032 sU02 udvartanAnirUpaNam 17 nairayikA udvartante nissaranti ?, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! saMtaraMpi neraiyA unnati, niraMtaraMpi neraiyA uccaTTati ' he gAGgeya ! sAntaramapi nairayikA udvartante, atha ca nirantaramapi nairayikA udvartante ' evaM jAva thaNiyakumArA' evaM nairayikavadeva yAvat asurakumArAH, nAgakumArA, suparNakumArAH, vidyutkumArAH, agnikumArAH, dvIpakumArAH, udadhikumArAH, dizAkumArAH, vAyukumArAH stanitakumArA sAntaramapi udvartante, nirantaramapi udvartante / gAGgeyaH pRcchati - ' saMtaraM bhaMte ! puDhavikA hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA) he gAMgeya (saMtaraMpi neraiyA uccati, niraMtaraMpi neraiyA uvvadvaMti nAraka jIva sAntara bhI nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiM / ( evaM jAva dhaNiyakumArA isI taraha se asurakumAra, nAgakumAra suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, dIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ora stanitakumAra bhI sAntara aura nirantara apane utpatti sthAna se nikalate haiN| aba gaMgeya prabhu se aisA pUchate haiM - ( saMtaraM bhaMte ! puDhavikAiyA uvvati, pucchA ) he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva antara- vyavadhAna sahita apane utpatti sthAna se nikalate haiM ? yA antara rahita nikalate hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM- (gaMgeya) he gAMgeyA ! (NottaraM puDhavi ( samayAdi rUpa kALanI apekSAe je uddhRttanAmAM ( niSkramaNumAM, nIkaLavAnI kriyAmAM ) vyavadhAna-AtA paDe che, te uddhRttanAne sAntara uddhRttanA kahe che ane je niSkramaNamAM kALane AMtare paDatA nathI te niSkramaNane niraMtara niSkramaNu kahe che. sAntara ane nira'tara pade niSkramaNu rUpa kriyAnAM vizeSajJe che. ) mahAvIra ajuna! uttara - " gaMgeyA !" he gAMgeya ! ( satarapi uvvahati, niraMtara pi ubvaTTati ) ne nAra kavI nara bhAMthI niSGamANu ure che, nIDaje che, te kALanA vyavadhAna sahita pazu niSkramaNu kare che ane vyavadhAna ( aMtarA ) rahita yA niSTubhAzu re . ( evaM jAva thaNiyakumArA ) pramANe asuraDubhArI, nAgaJjabhArI, suvalu kumArI, agnikumArI, vidyutkubhAza, dvIpakumArI, udadhikumAre, dizAkumArA, vAyukumArI ane stanitakumAra paNa tapAtAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara paNa nIkaLe che ane nira'tara paNa nIkaLe che. gAMgeya AyujAranA prazna - ( satara bhave ! puDhavikAiyA uvvahati, pucchA ) huM bhattunta ! pRthvIkAyika jIvA peAtAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara ( AMtarA sahita) nIkaLe che ke niraMtara ( AMtarA rahita) nIkaLe che ? bha0 me
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 - - - - - - - bhagavatI iyA uvvati ? pucchA' he bhadanta ! sAntaraM pRthivIkAyikAH udvartante ? nirantaraM pRthivIkAyikAudvartanro ? iti pRcchA, bhagavAnAha-' gaMgeyA ! No saMtara pudavikkAiyA uvva ti, niraMtaraM puDhatrikAyA uvyati ' he gAGgeya ! no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante apitu nirantarameva pRthivIkAyikA udvartante, evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtara, niraMtaraM unhati' evaM pRthivIkAyikoktarItyA yAvat-apakAyika-tejaskAyika-vAyukAyika-vanaspatikAyikA api no sAntaram udvartante, apitu nirantarameva udvartante / gAGgeyaH pRcchati- saMtaraM bhaMte / veiMdiyA unnati, kAiyA uccati, niraMtaraM puDhavikkAiyA uvvati ) pRthivIkAyika jIva apane utpatti sthAna se sAntara nahIM nikalate hai kintu antara se rahita hI nikalate haiN| (evaM jAva vaNassaikAiyA No saMtara niraMtaraM uvvati) isI taraha kA kathana yAvat-apkAyika tejaskAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ina ekendriya jIvoM meM bhI jAnanA cAhiye arthAt ye bhI apane utpatti sthAna se vinA samayAdirUpa kAla ke vyavadhAna ke hI nikalate haiM-inake nikalane meM vahAM se samayAdirUpa kAla kA vyavadhAna nahIM hotA hai| ___ava gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! veiMdiyA uvvaiMti, niraMtara veiMdiyA uvvaTaMti ) he bhadanta ! beindriya jIva kyA apane utpatti sthAna se kAla ke vyavadhAna se yukta nikalate haiM yA kAla ke vyavadhAna se rahita nikalate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) mahAvIra prbhun| uttare-" gAMgeyA !" ugAya(No matara puraviphaiyA uvvadRti, niraMtara puDhavikAiyA uvvadRti) pRthvIyi: wo pAtAnA utpatti sthAnamAMthI sAntara (vyavadhAna sahita) nIkaLatA nathI paNa niraMtara nIkaLe che. eTale ke kaI paNa e samaya pasAra thatuM nathI ke jayAre pRthvIyijAnu nibhAya yatuM na khAya. ( evaM jAva vaNassaikAiyA No satara niraMtara uvvahati) merI pramANe mAthi, te424yi, vAyuAyi bhane vanaspatikAyika che paNa samayAdi rUpa kALanA vyavadhAna sahita nIkaLatA nathI paNa niraMtara (vinA vyavadhAna) nIkaLe che. mAMgeya mAzAznA prazna-( satara bhaMte ! iMdiyA uvvati, niraMtara beiMdiyA udhvati ) B mahanta ! mendriya vo pAtAnA tyatti sthAnamAthI zuM kALanA vyavadhAna sahita nIkaLe che ke kALanA vyavadhAnathI rahita niraMtara nikaLe che?
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyandrikA TIkA za09 u 32 sU02 udvartanAnirUpaNam niraMtaraM veiMdiyA uvvati ? ' he bhadanta ! sAntaraM kiM dvIndriyAH udvartante ? kiM vA nirantaram udvartante ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! saMtarapi beidiyA uvvati, nirantaraMpi beidiyA ubAMti ' he gAGgeya ! sAntaramapi dvIndriyA udvartante, nirantaramapi dvIndriyA udvartante ' evaM jAva vANamaMtarA' evaM dvIndriyoktarItyA yAvat zrIndriya-caturindriya paJcendriya tiryagyonika-manuSyA vAnavyantarA api sAntaramapi udvartante, nirantaramapi udvartante / gAGgeyaH pRcchati-saMtaraM bhaMte / joisiyA cayaMti ? pucchA' he bhadanta ! sAntaraM kiM jyotiSkAcyavanti ? nirantaraM vA jyotiSkAzcyavasti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-'gaMgeyA ! saMtaraMpi joisiyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cayaMti, evaM jAva vemANiyAvi' gAGgeya ! sAntarahe gAMgeya ! ( saMtarapi veiMdiyA unvati niraMtarapi beiMdiyA uccati) beindriya jIva apane utpatti sthAnale donoM taraha se nikalate haiM-sAntara nikalate haiM aura nirantara bhI nikalate haiM ( evaM jAva vANamaMlarA) isI taraha se-dvAndriyoM ke nikalane kI ukta rIti ke anusAra yAvattrIndriya, caturindriya, paMcendriya tiryaJca, manuSya evaM vAlavyantara bhI apane 2 utpatti sthAna se samayAdi rUpa kAla ke vyavadhAna meM bhI nikalate haiM aura vinA vyavadhAna ke-lagAtAra bhI nikalate rahate haiN| aya gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(saMtaraM bhaMte ! joisiyA cayaMti pucchA) he bhadanta ! jyotiSika deva kyA sAntara nikalate haiM yA niratara nikalate rahate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya / (saMtaraM pi joisiyA cayaMti, niraMtaraMpi joisiyA cayaMti) gAMgeya! jyotiSika deva sAntara bhI nikalate haiM aura niraMtara bhI ___mahAvIra prmun| utta2-" gAMgeyA ! geya ! (saMtarapi beidiyA ubaTuMti, niraMtara pi veiMdiyA uvvati ) mendriya ch| manne prakAre potAnA utpatti sthAnamAMthI nIkaLe che. sAntara paNa nikaLe che ane niraMtara lagAtAra) 55 nIle che. (evaM jAva vANama tarA) pramANe trIndriya 7, yata. ndriya jIve, paMcendriya tiryaMce, manuSya ane vinavyantare paNa pitApitAnA utpatti sthAnamAMthI samayAdi rUpa kALanA vyavadhAna sahita paNa nIkaLe che ane vinA vyavadhAnathI (lagAtAra) paNa nIkaLe che ____ geya mAranA prazna-(sa tara bhaMte ! joisiyA cayati pucchA) he bhadanta ! tiSika devenuM vanarUpa niSkramaNa zuM sAntara ( kALanA AMtara sahita) thayA kare che ke niraMtara ( lagAtAra) thayA kare che? mahAvIra prabhunA uttara-"ga geyA ! gAya! (satarapi joisiyA payoti, niraMtarapi johasiyA cayati) yatiSa he sAntara 5 na cha
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI mapi jyotiSkAzcyavanti, nirantaramapi jyotipkA cyavanti, evaM rItyA yAvatsAntaraM vaimAnikA apicyavanti nirantaramapi vaimAnikAcyavantIti bhAvaH / / mR02|| nilate haiN| isI taraha se yAvat-sAntara aura nira tara donoM rUpa meM vaimAnika deva nikalate haiN| tAtparya isa kathana kA aisA hai ki jo niSkamaNa lagAtAra hotA rahatA hai-jisameM thor3A sA bhI antara samaya kA vyavadhAna nahIM par3atA hai-vaha nijAmaNa nirantara kahalAtA hai aura jisameM antara A jAve kucha samaya ke liye banda hokara phira cAlU ho jAye-vaha niSkramaNa sAntara kahalAtA hai| yahAM ekendriya jIva kA jo niSkramaNa apane utpatti sthAna se-gRhIta paryAya le bAhara nikalanA hotA hai-arthAt usa paryAya ko chor3akara dUmarI paryAya meM jAnA hotA hai-vaha vinA antara ke hotA hai aisA koI sA bhI samaya khAlI nahIM jAtA hai ki jisameM ve ekendriya jIva lagAtArarUpa se apanI paryAya meM le na nikalate rahate hoM / usa nikalane meM eka samaya kI bhI rukAvaTa nahIM hotI hai| lagAtAra nikalanA jArI hI banA rahatA hai inake sivAya aura jitane bhI jIva haiM-unakA apanI 2 gRhItaparyAya se bAhara nikalanA vyavadhAna sahita bhI hotA hai aura binA vyavadhAna ke bhI hotA hai| yahI bAta bhinna2 jIvoM meM kahI gaI hai // 02 // ane niraMtara paNa nIkaLyA kare che. e ja pramANe mAnike paNa sAntara ane niraMtara nIkaLyA kare che. have TIkAkAra A kathanane bhAvArtha samajAvatA kahe che-je niSkramaNa lagAtAra (satata) thatuM ja rahe che, jemAM samayane bilakula AMtare paDato nathI, te niSkramaNane niraMtara niSkamaNa kahe che. paraMtu je niSkramaNa lagAtAra thayA karatuM nathI-DA samaya sudhI baMdha thaIne pharI pAchuM cAlu thaI jAya che, evA niSkamaNane sAntara niSkramaNa kahe che. ekendriya jIvanuM pitAnA sthAnamAMthI niraMtara niSkramaNa thayA kare che. eTale ke teo gRhIta paryAyamathI bIjI paryAyamAM lagAtAra gayA ja kare che. e keI paNa samaya khAlI ja nathI ke jyAre kaI paNa ekendriya jIva potAnI paryAyamAMthI nIkaLato na hoya. temanuM niSkramaNa satata cAlyA ja kare che. eka paNa samaya te niSkramaNa baMdha rahetuM nathI. bAkInA jIvamAM gRhIta paryAyamAMthI nIkaLavAnuM vyavadhAna sahita paNa cAlyA kare che ane vyavadhAna rahita niraMtara paNa cAlyA kare che. che sU2 che
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 7032suM03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam ___ bhvaantrprveshnkvktvytaa| athovRttAnAM ca kepAMcit gatyantare pravezo bhavati ato gatyantarapravezanaka prarUpayitumAha-'kaivihe NaM bhaMte ! ityAdi / mUlam-kaivihe gaM bhaMte! pavelaNae paNNate ? gaMgeyA ! cauvihe pavesaNae paNNatte, taM jahA--neraiyapavesaNae, tiriyajoNiyapavesaNae, maNulsapavesaNae, devapavesaNae / neraiyapavelaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA! sattavihe paNNatte, taM jahA-rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahesattamApuDhavineraiyapavesaNae / ege NaM bhaMte ! neraie leraDyapavesaNa. eNaM pavisamANe kiM syaNappabhAe hojjA, sakarappabhAe hojA, jAva ahesattamAe hojjA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesattamAe vA hojjA / dobhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA jAva ahesattamAe hojA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe hojjA jAva ege rayaNappabhAe, ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA, jAva--ahavA ege sakara. ppabhAe ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege vAllayappabhAe ege paMjhappabhAe hojjA, evaM jAva--ahavA ege vAluyappabhAe ege ahesattamAe hojjA, evaM ekokA puDhavI chaDDayanvA, jAva ahavA ege tamAe ege ahesattamAe hojjA / tinni
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra bhaMte ! neraDyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA, jAva ahesattamAe hojjA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahelattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe do sakarappabhAe hojjA, jAva ahavAeMge rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA 6 / ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, jAva ahavA do rayaNappabhAe ege ahesattamAe hojjA 12, ahavA ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA, jAva, ahavA ege sakarappabhAe, doahesattamAe hojjA17, ahavA do sakarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA do sakkarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 22 / evaM jahA sakkarappabhAe vattavyayA bhaNiyA taha savapuDhavINaM bhANiyavvA, jAva ahavA do tamAe, ege ahesattamAe hojjA, 4-4-3.3.2-2-1-1 (42) ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe hojjA, ege vAluyappabhAe hojjA?,ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe hojjAra, jAva ahavA egerayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA5, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlaya-ppabhAe, ege paMkappabhAe hojjAda, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA7, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege ahesattamAe hojA9,ahavA ege rayaNappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojA 10, jAva ahavA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 pradrikA TI0 za0 9 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege asattamAe hojjA 12, ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 13, ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmapabhAe, ege ahesattamAe hojjA 14, ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahe - sattamAe hojjA 15, ahavA ege sakkaraNabhAe, ege vAluya bhAe, ege paMkappabhAe hojjA 16, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 17, jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahesattamA hojjA 19, ahavA ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA 20, jAva ahavA ege savakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege asattamAe hojjA22, ahavA ege sakkarakhpabhAe ege tamAe hojA 23, ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojA 24, ahavA ege sakkarapabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA 25, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojA 26, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojA 27 ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 28, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 29, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 30, ahavA ege vAluppabhAe, ege tamAe, eMge ahe sattamAe hojjA 31 ahavA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre ege paMkappabhAe, ege dhUsappabhAe, ege tamAe hojjA 32, avA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 33, ahavA ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 34, ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 35 / cattAri bhaMte ! neraiyA neraiya pavesaNa eNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA, gaMgeyA ? rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hAjA, ahavA ege rayaNappabhAe tinni saskarappabhAe hojA, ahavA ege rayaNappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe tinni ahe sattamAe hojjA 6 ahavA dorayaNappabhAeM, dolakkaraprabhAe hojjA evaM jAva ahavA dorayaNappabhAe, do ahe sattamAe hojA12, ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe hojjA ? evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA18, aMhavA ege sakkarappabhAeM tinni vAluyappabhAe hojjA, evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cariyaM tahA sakkarappabhAe vi uvarimAMhiM saMsaM cariyavaM5, evaM ekkekkAe samaM cAriyavvaM jAva, ahavA, tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA ?, 22-6-3-63, ahavA rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, do paMkappabhAe hojjA evaM jAva ege
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandridA TIkA za01 u 32 sU. 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 25 rayaNappabhAe, ege saskarappabhAe, do ahesattamAe hojjA 5 / ahavA ege rayaNappabhAe, dosazkarappabhAe, ege vAluthappabhAeM hojjaa| evaM jAva, ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 10, ahavA do rayaNappabhAe, eMge sakkarappabhAe, eMge vAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 15 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAeM, do paMkappabhAe hojaa| evaM jAva ahavA eMge rayaNappabhAeM, eMgevAluyappabhAe do ahesattamAe hojjA 4 / evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiyajAgo tahA bhANiyavo jAva ahavA do dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA 105|ahvaaege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, egevAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjaa| ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA / ahavAM ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAeM, ege tamAe hojjA 3 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, egevAluyappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 4, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAeM, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe 5 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavA ege rayaNabha04
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre ppabhAe, ege sakkarappabhAe, egedhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 8, ahavA egerayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA9 / ahavAege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 10 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhamappabhAe hojjA 11 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA 12 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjaa13| ahavA ege rayaNappabhAe, egevAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAehojjA14, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 15 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA16 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjaa17| ahavA egerayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa18| ahavA ege rayaNappabhAe,egepaMkappabhAe,egetamAe,egeahesattamAe hojjA 19,ahavA egerayaNappabhAe,egedhUmappabhAe,ege tamAe,egeahe sattamAe hojjA 20, ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 21, evaM jahA rayaNappabhAe uparimAo puDhavIo cAriyAotahA sakkarappabhAe
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mendrakA To za0 9 40 32 sU0 3 bhavAntara pravezanaka nirUpaNam 37 vi uvarimAo cAriyavvAo jAva, ahavA ege sakkarappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA30 | ahavA ege vAluyapabhAe, ege paMkaSpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 31, ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, eMge dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 32 | ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 33, ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege asattamAe hojjA 34, ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 35 // sU03 // 1 chAyA - katividhaM khalu bhadanta ! pravezanakam majJaptam ? gAGgeya ! caturvidhaM pravezanakaM prajJaptam tadyathA-nairayikamavezanakam tiryagyonikapravezana kam, manuSyapravezanakaM, devapravezanakam / nairayikapravezanakaM khalu bhadanta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! saptavidhaM prajJaptam ?, tadyathA ratnaprabhA pRthivI nairayikapravezanakam yAvat adhaHsaptamI pRthivI nairathikamavezanakam / ekaH khalu bhadanta ! nairayiko nairayikapravezanakena pravizan kiM ratnaprabhAyAM bhavati ? zarkarAprabhAyAM bhavati ? yAvat adhaH saptamyAM bhavati ? gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavati yAvat adhaH saptamyAM vA bhavati / dvau bhadanta nairayikau nairayikapravezanena pravizantau kiM ratnaprabhAyAM bhavataH ? yAvat adhaHsaptamyAM bhavataH ? gAGgeya ! ratnamabhAyAM vA bhavati yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavataH / athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarkarAprabhAyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukApramAyAM bhavati yAvat eko ratnaprabhAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAM bhavati, yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, ekaH adha saptamyAM bhavati, athavA eko vAlukAprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA eko vAlukAmabhAyAm ekaH adhaH saptamyAM bhavati, evam ekaikApRthivItyaktavyA, yAvat athavA ekastamAyAm, ekaH adhaH saptamyAM bhavati, trayaH khalu bhadanta - 1 nairayikAH nairayikamavezanena pravizantaH kim ratnaprabhAyAM bhavanti, yAvat adhaH 'saptamyAM bhavanti ? gAGgeya | ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA 3
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIya bhavanti / athavA eko ratnaprabhAryA, dvau zakarAprabhAyAM bhavataH, yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 6, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, yAvat athavA dvau ratnamabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 12, athavA ekaH zarkarAprabhAyAM dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH, yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 17 / athavA dvau zakarAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM bhavati, yAvat athavA dvau zarkarAprabhAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 22, evaM yathA zarkarAmabhAyAM vaktavyatA bhaNitA tathA sarvapRthivInAM bhaNitavyA, yAvatathavA dvau tamAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati, 4-4-3-3-2-2-1-1(42) athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM bhavati / athavA eko ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH par3apabhAyAm bhvti| yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarAprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 5 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko cAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 6 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 7 / evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAs , eko vAlukApabhAyAm , ekA adhaHsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 10 yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati13 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adha:saptamyAM bhavati 14 / athavA, eko ratnaprabhAyAm , ekasvamAyAm , ekaH adha: saptamyAM bhavati 15 / athavA ekaH zarkarApabhAyAm , eko vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati16 / athavA ekaH zarkaprabhAyAm , eko bAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 17 / yAvat athavA eka zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 19 / athavA ekaH zakarApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 20 / yAvat athavA ekaH zakarAmamAyAma, ekaH paGkaprabhAyAm , ekA adhaHsaptamyAM bhavati, 22 / athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 23 / athavA ekaH zakerAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 24 / athavA ekaH zakarAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 25 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 26 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapramAyAm , ekastamAyAM bhavati27, athavA eko vAlukAmamAyAm , eka: paDaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 28 / adhavA eko vAlukAmabhAyAm ,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; ? 1 pramendrakA TIkA ze0 9 0 3 0 3 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 29 eka dhUmamabhAyAm ekastamAyAM bhavati29 / athavA eko vAlukAmabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 30 / athavA eko vAlukApabhAyAm ekastamAyAn, eko'dhaH saptamyAM bhavati 31 / athavA ekaH paGkamamAyAm, eko dhUmamabhAyAm ekastamAyAM bhavati 32 | athavA ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 33 / athavA ekaH paGkapramAyAm, ekastamAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 34 | athavA eko dhUmaprabhAyAm ekastamAgrAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 35 / catvAro bhadanta ! nairayikAH nairayikapravezana kena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavaMti ? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA eko ratnamabhAyAM trayo'dhaH saptamyAM bhavanti 6 / athavA dvau ratnamabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAM bhaktaH, evaM yAvat athavA dvau ratnamabhAyAm, dvau adhaH saptamyAM bhavataH 1-2 / athavA yo ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA trayo ratnamabhAyAm, eko'dhaH saptAyAM bhavati 18 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAM trayo vAlukApramANaM bhavanti, evaM yathaiva ratnaprabhAyAH uparimaiH samaM cAritaM tathA zarkarApramAyA api uparimaiH samaM cArayitavyam 5, evam ekaikayA samaM cArayitavyam, yAvat athavA trayastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati, 12-6-3(63) athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, dvau vAlukAmamAyAM bhavataH / athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, dvau paGkaprabhAyAM bhavataH, evaM yAtrat - eko ratnamabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhvtH5| athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau zarkarAprabhayAm, eko bAlukAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmamAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati 10 / athavA dvau ratnamabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAmU, eko bAlukAprabhAyAM bhavati evam yAvat athavA dvau ratnamabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati15 | athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAmabhAyAm, dvau paGkamabhAyAM bhavataH, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm, dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4 / evam etena gamena yathA trayANAM trikayogastathA bhaNitavyaH, yAvat athavA dvau dhUmamabhAyAm ekastamAyAm, eko'dhaHsaptamya bhavati 105 athavA eko ratnamamAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAM bhagati 1 / athavA eko ratnaprabhAyAm / ekaH zarkarApramAyAM, eko vAlukApramAyAm, eko dhUmaprabhAyAM bhavati / athavA eko ratnapramAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAmamAyAm ekastamAyAM bhavatisa
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre athavA eko ratnaprabhAyAma , ekaHzarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 4 // athavA eko ratnaprabhAyAm , eka. zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhRmaprabhAyAM bhavati 5 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmapramAyAm , eka. stamAyAM bhavati 8 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 10 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 11 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko cAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAma , ekaH paGaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 13 / athavA eko ratnamabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati, 14 // athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko 'dhaH saptamyAM bhavati 15 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 16 / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH padamabhAyAm , eko dhUmaprabhayAm , ekastamAyAM bhavati 17 ayavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti18||athvaa eko ratnamabhAyAm , ekaH paGkaSabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 19 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 20 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 21, evaM yathA ratnaprabhAyA uparimAH pRthivyazcAritAstathA zarkarAmabhAyA api uparimAzcArayitavyAH, yAvat athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM, bhavati 30 // athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 31 // athavA eko vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 32 / athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ephastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 33 / athavA eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati34 / athavA ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 35, // sU03 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI00 9 1032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 31 TIkA-'kaivihe NaM bhaMte ! pavesaNae paNNatte ?' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta katividha khalu pravezanaka gatyantaragamanaM prajJaptam ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! caubihe pavesaNae paNatte' he gAGgeya! caturvidhaM pravezanaka prajJaptam ' taM jahA-neraiyapavesaNae, tiriyajoNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae'tadyathA-nairayikapravezanakam,tiryagyonikamavezanakam manuSyapravezanakam , devprveshnkc| gAGgeyaH pRcchati-'neraipavesaNae gaMbhaMte! kAvihe paNNatte?' he bhadantAnarayikapravezanaka khalu katividhaM prajJaptam?bhagavA TIkArtha-apanI gRhItaparyAya se nikala karake kitaneka jIvoM kA gatyantara meM jo utpAda hotA hai usakA nAma pravezanaka hai-isI pravezanaka kA prarUpaNa sUtrakAra ne isasUtra dvArA kiyA hai-isa meM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(kaiviheNaM bhaMte ! pavesaNae paNNatte) he bhadanta ! dUsarI gati meM jIva kA utpanna hone rUpa yaha pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA ! cauvihe pavesaNae paNNatte) he gAMgeya ! pravezanaka cAra prakAra kA kahA gayA hai (taM jahA) jo isa prakAra se hai-(neraiyapavesaNae, tiriya-joNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae) nairayikapravezanaka, tiryaJca yonika pravezanaka, manuSyapravezanaka aura devapravezanaka, aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(neraiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte) he bhadanta ! nairayika pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? uttara meM TakAtha-pitAnI gRhIta paryAyamAMthI nIkaLIne keTalAka jIvana gatyantaramAM (anya gatimAM) je utpAda thAya che, tene pravezanaka kahe che. sUtrakAre A sUtra dvArA e pravezanakanI prarUpaNa karI che-A viSayane anulakSIne gAMgeya mA2 mahAvIra prabhune pUche che -"kai viheNaM bhaMte ! pavesaNae paNNate ?" 3 mahanta ! mI gatimA utpanna th| 35 pravezana sA prakAranA kahyA che? mahAvIra prabhunI utta2-" gageyo ! " gAMgeya ! "ghauvihe pavesaNae paNNatta" pravezana yA prA2nA 4aa cha, " tajahA" praa| nIya prabhAva che-" neraiyapavesaNae, tiriya-joNiyapavesaNae, maNussapavesaNae, devapavesaNae " (1) yi pravezana, tiya yayAni pravezana, (3) manuSya pravezana bhane (4) hevapravezana geya apArane prazna-" neraiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNata " he bhadanta! narayika pravezanakanA keTalA prakAra kahyA che?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIya nAha-gaMgeyA! sattavihe paNNatte' he gAGgeya! nairayikapravena saptavidhaM prajJaptam , 'taM jahA-rayaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahesattamApuDha vineriypvesnneN| tadyathA-ratnaprabhApRthivInarayikamavezanakam , yAvat zarkarAmabhApRthivInarayikapravezanam, vAlukAprabhApRthivInarayikapravezanakam , paGkamabhApRthivInairayikapravezanakam,dhamaprabhApRthivInarayikamavezanajham , tamaH prabhApRthivInairayikamavezakam , aMdhaHsaptamapathivInairayikapravezanakas / gAGgeyaH pRcchati-'egeNaM bhaMte / neraie neraiyapavesaNaeMNa pavisamANe kiM rayaNappabhAe hojjA, sakarappabhAe hojA, jAva ahesattamAe hojjA ? ' he bhadanta ! ekaH khalu nairayikogatyantagadudvartanaM kRtvA nairayikapraveza nakena pravizan ki ratnaprabhAyAM bhavati-utpadyate ? kiM vA zarkarAmabhAyAM bhavati ? prabhu kahate haiM (gaMgeyA! sattavihe paNNatte) he gAMgeya ! narayikapravezanaka sAta prakAra kA kahA gayA hai-(taM jahAM ) vaha isa prakAra se hai-(raMyaNappabhApuDhavineraiyapavesaNae jAva ahe sattamA puDhavineraiyaMpavesaNae) ratnaprabhApRthivInairayika pravezanaka yAvat-zarkarAprabhApRthivInairayikapravezanaka, cAlukAprabhApRthivInairayikapravezanaka paGkaprabhApRthivInairayikapravezanaka, dhUmaprabhApRthivInairayikapravezanaka, tamaH prabhApRthivInarayikapraveza naka, aura adhaH saptamapRthivInarayikapravezanaka; aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM-(ege NaM bhaMte ! neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM rayaNa ppabhAe hojA, sakkarappabhAe hojA, jAva ahe sattamAe hojA) he bhadanta! eka nairayika gatyantara se nikala karake nairayika pravezanaka dvArA naraka meM praveza karatA huA kyA ratnaprabhA meM utpanna hotA hai ? yA zarkarAprabhA maDAvIra prbhune| uttara-" gaMgeyA ! mattavihe paNNatta " mAMgeya ! 12thi: pravezamA sAta 42 4hyAM che. " tajaho" te prhaa| nAya prabhArI che. , " rayaNappabhAe puDhavineraiyapavesaNae jAva ahe sattamA puDhavineraiyapaMve. saNae" (1) 2tnaprasAva nai2yi: pravezana, (2) zarAmAkI 22yi pravezana, (3) vAlukAprabhApRthvI naireyika pravezanaka, (4) paMkaprabhApRthvI nairayika pravezanaka, (5) dhUmaprabhA pRthvI narayika pravezanaka, (6) temaprabhApRthvI nairayika pravezanaka ane (7) adhaHsaptamapRthvI narayika pravezanaka. geya m||2ne prazna-"eMge NaM:bhaMte / neraie neraiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM rayaNappabhAe hojjA, sakSarappabhAe hojjA, jAva ahe sattamAe hojjA ?" he bhadanta ! anya gatimAMthI nIkaLIne narayika pravezanaka dvArA narakamAM praveza karatA eka nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ke zarkarAkhemAM utpanna thAya
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 33 yAvat kiM vA vAlukAmabhAyAm , paGkaprabhAyAm , dhUmaprabhAyAm , tamaH prabhAyAm , adhaHsaptamyAM vA bhavati / bhagavAnAha-' gaMgeyA ! ravagappabhAe vA hojjA, jAtra ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! sa nairayiko gatyantarAdurtanaM kRtvA nairayikamavezanakaM kurvan ratnaprabhAyAM vA pRthivyAM bhavati, yAvat zarkarAprabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paDDaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA tamAyAM vA adhaHsaptabhyAM vA bhavati / tathA cAtra ekanairayikasya pravezanake sapta bhaGgAH bhavanti / atha dvi nairayikapravezane ekaviMzatibhaGgAnAha-'do bhaMte / neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavimeM utpanna hotA hai ? yA bAlakAmamA meM utpanna hotA hai ? yA paDvaprabhA meM utpanna hotA hai ? yA dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai ? yA tamaH prabhA meM utpanna hotA hai ? yA adhaH saptamIbhUmi (tamastaptaHprabhA) meM utpanna hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappAe vA hojA jAva ahe sattamAe vA hojA) vaha rayika gatyantara se udvartana karake nairayika meM pravezana karatA huA ratnaprabhApRthivI meM bhI utpanna hotA hai zakta-zakarAprabhA meM bhI utpanna ho jAtA hai yA vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai tathA paGkaprabhA bhI utpanna ho jAtA hai to dhUmaprabhA meM bhI utpanna ho jAtA hai yA tamaH prabhA meM bhI utpanna ho jAtA hai, yA adhaH saptamI (tamastamaHprabhA) meM bhI utpanna ho jAtA hai| isa taraha eka narayika ke pravezanaka meM yahAM sAta bhaGga hote haiN| aba do nairayika ke pravezanaka meM aTThAIsa bhaGgoM-ko kahate haiM-(do bhate! che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke paMkabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adha.. sAtamI bhUmimAM (tamastamaprabhAmAM) utpana thAya che? mahAvIra prbhune| uttara-" gaMgeyA!" gAMgeya | " rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe sattamAe vA hojjA" anya gatimAthI dvatana zane (nIkaLIne) narayikamAM praveza karane te eka nAraka jIva ratnaprabhAmAM paNa utpana thaI jAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpana thaI jAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpana thaI jAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thaI jAya che ane adhA saptama narakamAM (tamastamaprabhA)mAM paNa utpana thaI jAya che. A rIte eka narayikanA pravezanakamAM ahIM sAta bhAMgA (vikalpa) batAvavAmAM AvyA che. have be nairayikenA pravezanakane 28 bhAMgA (vika ) batAvavAmAM Ave che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 34 6 samANA kiM rayaNappamAe hojjA, jAtra asattamAe hojjA ? ' gAGgeyaH pRcchatihe bhadanta ! dvau nairayikau nairayikapravezanena pravizantau nairayikabhavapravezanaM kurvantau kiM ratnaprabhAyAM bhavataH ? kiMvA yAvat adhaH saptamyAM bhavataH ? bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva AhesattamAe vA hojjA ' he gAGgeya ! dvau nairayikau nairayikamavezanakaM kurvantau ratnaprabhAyAM vA bhavataH yAvatadhaH saptamyAM vA bhavataH, tadeva darzayati- ' ahavA ege ' ityAdi / aDhavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, hojjA' athavA tayordvayormadhye eko nairathiko ratnaprabhAyAM bhavati, ekazcAparaH zarkarAmabhAyAM bhavati, 1 ' ahavA ege rayaNappabhAe, nerahayA nepavesaNaeNaM pacisamANA kiM rayaNappabhAga hojA, jAtra ahe samAe hojA 1 ) gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai - he bhadanta / do nairayika nairamikapravezana dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM utpanna hote haiM ? yA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojjA 7 ) do nairayika nairayika bhavameM praveza karate hue ratnaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM yA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM bhI utpanna ho jAte haiM 7 | ye asaMyogI sAta bhaMga hue / aba do saMyogI 21 ikkIsa bhaMgakahate haiM( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA 1 ) athavA eka nairayika, nairacikabhava meM praveza karatA huA ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika zarkarAprabhAmeM utpanna ho jAtA hai 1 / ( ahavA gAMgeya gugAranA prazna - " do bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA, jAva ahe sattamAe hojja / 1 " ahanta ! aurayika pravezana dvArA anya gatimAMthI nairayika bhavamAM praveza karatA e nArakA zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, ke nIce sAtamI naraka utpanna thAya che ? sudhInI narakeAmAM mahAvIra prabhunA uttara- " gaMgeyaH / " he gAMgeya ! 88 rayaNappabhAe vA hojjo, jAva ahe sattamAe vA hojjA nAraka bhavamAM praveza karatA e nArakeA ratnaprabhApRthvImAM utpanna thai jAya che ane tamastamA pantanI sAtamI narakamAM pazu utpanna thaI jAya che. A pramANe sAta asaceAgI bhAMgA thAya che. have dviyogI 21 lAMgA matAvavAmAM Ave che - " ahavA ege rayaNabhAe, ege sakarapabhAe hojjA " ( 1 ) athavA nAra bhavabhAM praveza urato zo nA24 ratnaprabhApRthvImAM utpanna thAya che ane bIjo eka nAraka zAprabhAmAM utpanna
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ " pramendrakA TIkA za09 40 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakA nirUpaNam 3. ege vAluyappabhAe hojjA' athavA tayo madhye eko nairathiko ratnaprabhAyAM bhavati, ekosparo vAlukAmamAyAM bhavati 2, ' jAva ege rayaNappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA' yAvat - eko nairathiko ratnamabhAyAM bhavati, eko'paraH paGkamabhAyAM bhavati 3 | athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, eko'paro dhUmaprabhAyAM bhavati 4 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, eko'paro nairathikastamAyAM bhavati, 5 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm, eko'paro nairayikaH adhaH saptamyAM bhavati 6 / avAege sakarapabhAe, ege vAluyapabhAe hojjA ' athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, eko'paro vAlukAmamAyAM 7, ' jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege ahesatamAe hojjA' yAvat athavA eko nairayikaH zarkarApabhAyAm, - ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA 2 ) athavA - eka nairayika nairayikabhava meM praveza karatA huA ratnaprabhA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai- eka dUsarA vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (jAba eMge rayaNappabhAe ege ahe sattamA 6 ) athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka dUsarA paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, dUsarA nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA - eka nairadhika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nAraka tamA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 5 athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai, 6 ahavA - ege sakarappabhAe, ege vAlupappabhAe hojjA ) athavA - eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka dUsarA vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, ( jAva ahavA ege sakkarathAya che. ( ahavA ege rayaNanabhAe, ege bAluyappabhAe hojjA ) ( 2 ) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. ( jAva ege rayaNanabhAe ege ahe sattamAe hojjA ) (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane khIje nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane khIjo dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nIce sAtamI ( tamastamaprabhA ) narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege sakkarabhAe, ege bAlubhAe hojjA ) (7) athavA me nAra zazalAmA bhane jIle nAra vAsupralAmA utpanna thAya che. ( jAtra
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIne eko'paro nairayikaH panaprabhAyAM bhavati 8 / athamA eko nairayikaH zarkarAmamAyAM bhavati eko'paro nairayiko dhUpaprabhAyAM bhavati 9 / athavA eko nairayikaH zarkarAmabhAyAM bhavati, eko'paraH tamAyA~ bhavati 10 // athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, eko'paro narayiko'dhaHsaptamyAM bhavati, 11 / ' ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA ' athavA eko naraviko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH paGkaprabhAyAM bhavati 12 / epaMjAva ayA ege vAlayappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA eko narathiko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayiko dhUnaprabhAyAM bhAti 13 / atha yA eko nairappAe, ege ahe sattamAe hojjA 11 yAvat-athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 9, athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka damrA nAraka tamA meM utpanna ho jAtA hai 10, athavA-eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka adhaH sasasI meM utpanna ho jAtA hai 11, (ahvA ege galayappabhAe ege pakappabhAe hojA) athavA eka nairathika bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairayika pakaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 12, (evaM jAya ahavA ege bAlayappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 15) isI pUrvokta rIti ke anusAra yAvat-athavA-eka narayika vAlukAma mA meM utpanna ho jAtA hai aura dasarA eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, athavA eka ahavA ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA 11 ) (8) athavA meM nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpana thAya che ane bIje nAraka dhumaprakSAmAM utpanna thAya che. (10) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (11) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka sAtamI tamastamA narakamAM utpana thAya che. (ahavA ege bAla pappabhAe, ege paMkapabhAe hojjA) (12) mth| me vApramAmA bhane bhAna 54pramAmA latpanna thAya che. ( evaM jAva ahavA ege bAluyappabhAe ege ahe sattamAe hojjA15) (18) ath| sa nA24 vAlukAprabhAmAM ane bIje nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (14) athavA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ prIyacandrikA TI0 za09 70 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 37 yiko bAlukAprabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH tamAyAM bhavati 14 / athavA eko nairayiko vAlukAmabhAyAM bhavati, eko'paro nairayikaH adhaHsaptamyAM bhavati / 15 / evaM ekaikA puDhavI chaDDeyavyA jAva ahavA ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA uttarottarAlApe ekaikA pUrvA pUrvA pRthivI tyaktavyA pariheyA, yAvat-athavA eko nairayikaH paGghaprabhAyAm , eko'paro nairayiko dhUmaprabhAyAM bhavati 16 / athavA eko nairayikA pakSamabhAyAm , eko'paro narayikastamAyAM bhavati, 17 / athavA eko nairayikaH paGkamabhAyAm aparo nairayikaH adhaH saptamyAM bhavati, 18 // athavA eko nairayiko dhUmaprabhAyAm , eko nairayikaratamAyAM narayika vAlukaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika tamAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, athavA eka nairayika vAlukApramA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka rayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 15, ( evaM ekekA puDhavI chaDDeyavyA jAva ahavA ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 21) isa taraha uttarottara AlApa meM pUrva pUrva kI eka pRthivI-naraka chor3ate jAnA cAhiye isa prakAra yAvat-athavAeka nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 16, athavA-eka nairayika paraprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai, 17 athavA-eka nairadhika pasabhA meM utpanna hotA hai aura dUsarA eka nairapika adhaH satanI tamastamaH prabhA meM utpanna hotA hai 18, athavA-eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai aura eka eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje tama prabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka nIce tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (evaM ekekA puDhavI chaDDe yavvA jAva ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA2 ) mA zata uttarettara mAsA54i pUrva pUnA me pRthvI (na24) choDatI javI joIe A pramANe karavAthI nIce pramANe bAkInA dvika saMgI vikape bane che-(16) athavA eka nAraka jIva paMkapbhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka jIva dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (17) athavA eka nAraka jIva paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo nAraka jIva tama. prabhAmAM utpanna thAya che. (18) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nAraka nIce sAtamI tamastama narakamAM utpanna thAya che (1) athavA, eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che ane bIje nA2ka tamAmabhAmAM utpanna
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgapatIsUtre bhavati, 19 // athavA eko nairayiko dhUmapabhAyAm eko'paro nairayikaH adhaHsaptamyAM bhavati, 20 / athavA eko nairayikastamAyAM savati, eko'paro nerayikaH adhaH saptamyAM bhavati 21 / tathA ca dvinaiyikapravezane uparyuktA ekaviMzatimagA bhavanti / tatra ratnapramAdyAH saptApi pRthivoH krameNa paTTAdI vyavasthApya akSasaMcAraNayA pRthivInAmekatvahikasaMyogAbhyAM te'vagantavyAH, tatra ekaikapRthivyAM nairayikadvayotpa- . ttilakSaNaikatve sapta vikalpAH, pRthivIdvaye pRthaka pRthak nairayikadvayotpattilakSaNadvikayoge tu ekaviMzatirvikalpAH, (7-21) ityevaM sarvasaMmelane aSTAviMzatiH, 28 // dusarA nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 19, athavA-eka nairayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka dUsarA nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 20 adhavA-eka nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura dUsarA eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 21, isa prakAra se ye do nairayikoM ke nairayika bhava meM praveza karaneke viSayameM do saMyogI 21ikkIsa bhaMga kahe gaye haiN| inameM ratnaprabhA Adi sAtoM pRthiciyoM ko kama se kisI paTiyA yA-sleTa ke Upara likhakara akSa saMcAraNA dvArA pRthiviyoM ke ekatva aura Tika saMyoga se ve bhaMga acchI taraha se jAne jA sakate haiN| inameM eka eka pRthivI meM donoM nArakoM ke kramazaH utpanna hone para sAta vikalpa banate haiN| tathA do do pRthiviyoM meM pRthaka pRthakarUpa se yugapat donoM nArakiyoM ke utpanna hone para ina donoM ke yoga meM 21 vikalpa hote haiM / isa taraha ina donoM 7-21 ikkIsa bhagoMke mela se 28 vikalpa ho jAte haiN| thAya che (20) athavA eka nAraka dhUmaprasAmAM utpanna thAya che ane bIje - nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (21) athavA eka nAraka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che ane bIjo eka nAraka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che A rIte be nArakena narayika bhavamAM praveza karavA viSenA drikasa cegI bhAga ( vikala) batAvavAmAM AvyA che. A bhAgAone sArI rIte samajavA mATenI saraLa paddhati nIce pramANe che-ratnaprabhA Adi sAte pRthvIonAM nAma anukrame sleTa ke pATiyA upara lakhI nAkhavA tyAra bAda temanA para najara pheravatA javAthI pRthvInA ekatva ane dvisaMgathI A bhAMgAo (vikalpa) sArI rIte samajI zakAya che anukrame sAta pRthvImAM te bane nArakanA kamazaH utpana thavAthI sAta vikalpa bane che. tathA baLe pRthvIomAM alaga alaga rUpe eka sAthe bane nArakanI utpatti thavAthI 21 dvisaMgI vikapa bane che. A rIte be nArakenA pravezanakane anulakSIne 712128 kula vikapa banI jAya che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ * prameyacandrikA TI0 za09 20 32 su0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 39 - atha trayANAM nairayikANAM gatyantarAdudvartanaM kRtvA nairayikapravezane caturazItivikalpAn pratipAdayati-'tinni saMte !' ityAdi / tinni bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM syaNappabhAe hojjA jAva ahesattamAe hojjA ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! trayo nairayikA gatyantarAdudvartanaM kRtvA nairayikapravezakena pravizantaH narayikapavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? ki cA yAvat-zakarAmabhAyAM vA bhavanti, kiM vA vAlukAprabhAyAm , paGkaprabhAyAm , dhUmaprabhAyAm , tamAyAM, tamastamAyAM vA adha saptamyAM bhavanti ? bhagavAnAha'gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! trayo nairayikAH nairayikapravezanaM kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat-adha: saptamyAM vA bhavanti, 7 / 'ahavA ege rayaNappabhAe, do sakaraspabhAe hojjA, aba sUtrakAra tIna nArakiyoM ke gAtyantara se udvartana karake nairayika bhava grahaNa karane meM jo 84 vikalpa hote haiM-unheM kahate haiM(tinni bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA jAva ahe sattamAe hojA) gAGgeya ! prabhu se pUchate haiM-ve bhadanta ! tIna nAraka gatyantara se udartana karake nairayika pravezana dvArA naraka meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA pRthivI meM utpanna hote haiM yA yAvatzakarAprabhA meM utpanna hote haiM ? yA bAlakApramAmeM utpanna hote haiM ? yA paddhaprabhAmeM utpanna hote haiM ? sAdhamaprabhA meM utpanna hote haiM ? yA tamaHprabhA meM utpanna hote haiM ? yA adhaH saptamImeM-tamastamaprabhA meM utpanna hote haiM ? uttarameM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojA7) he gAMgeya! tIna nairayika nairathika bhavagrahaNa karate hue anya gatimAthI niSkramaNa karIne narayika vigrahaNa karatA traNa nAranI apekSAe je 84 vikalapa thAya che, temane sUtrakAra prakaTa kare che - gAMgeya mAyumArane prazna-(tinni bhate ! neraiyA neraiyapavesaeNaM pavisamANA ki rayaNappabhAe hojjA, jAva ahe satmAe homjA ?) santa ! sanya gatimAMthI udvartana karIne-nIkaLIne nairayika pravezanaka dvArA narakamAM praveza karatAM traNa nArake zuM ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thAya che? ke zarkarAmabhAmAM utpana thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke nIce sAtamI tamastamaprabha narakamAM utpanna thAya che? mahAvIra prbhune| uttara-(gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva Ahe mattamAe vA hojjA7) gAMgeya ! 22yi4 apakSaya 62tAtraya nA241 2-
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 bhagavatIya jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA' athavA trayANAM madhye eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, dvau nairayiko zarkarAmabhAyAM bhavataH1 / yAvatathavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm , dvau nairayijhau vAlukAprabhAyAm 2 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm , dvI narayiko paGkapramAyAm 3 / athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm , dvau nairayikau dhUmapabhAyAt , 4, athavA eko nairayiko ratnamabhAyAm , dvau nairayikautamAyAm 5, athavA ekonairayiko ratnaprabhAyAm dvau nairayiko adhaHsaptamyAM bharataH 6, ' ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA, jAva avvA dorayaNapabhAe.ege ahesatamAe hojjA'ahavA dvau nairayiko ratnaprabhAyAM ratnaprabhA meM bhI utpanna hote haiM yA yAvat adhaH sasamI meM bhI utpanna hote haiM / " ahavA ege rayaNappabhAe, do makarappabhAe hojA0 1 " athavA-eka nAraka nairayika bhavagrahaNa karatA huA ratnaprabhA meM utpanna ho sakatA hai aura do nAraka zarkarApramA meM utpanna ho sakatA hai 1, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM utpanna ho sakatA hai aura do nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho sakate haiM 2, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM aura do naiyika paGkaprabhA meM utpanna ho sakate haiM 3, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM aura do nairayika dhUmaprabhAmeM utpanna ho sakate haiM 4, athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM aura do nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho sakate haiM(5)athavA-eka nairayika ratnaprabhAmeM utpanna ho sakatA hai aura do nairapika adhaH saptamI meM utpanna ho sakate haiM 6, (ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojA jAba ahavA do rayaNaprabhAe prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane sAtamI naraka paryantanI narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte 7 asaMgI vikalpa bane che. have dikasaMgI vi48 ghaTa 42vAmAM mAva-(ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA1) (1) athavA yi savaya 42 a nA23 bhAno nA24 ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane be nArake zarkarA prabhAmAM utpana thAya che (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane be nArake vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpana thAya che ane be nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpana thAya che (5) athavA eka ratnaprabhAmAM ane be tama prasAmAM upana thAya che (6) athavA eka ratnaprabhAmAM ane be nIce sAtamI tamastama narakamAM utpanna thAya che. / (ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojA, jAva ahavA do rayaNa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 pramendrakA To00 9 u0 32 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 41 bhavataH, eko nairayikaH zarkarAmamAyAM bhavati 1, yAvat athavA dvau nairayikA ratna - prabhAyAm eko nairayiko vAlukAmamAyAm 2, athavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAm, eko nairayikaH paGkaprabhAyA 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm 4, athavA dvau ratnaprabhAyAm, eko nairayikastamAyAm 5, athavA dvau nairayikau ratnaprabhAyAm, eko nairathiko'dhaH saptamyAM bhavatIti 6, evaM dvAdaza (12) ' ahavA ege sakara pAe do vAlupamAe ' athavA eko nairayikaH zarkarAmabhAyAM dvau nairayikau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1, jAva ahavA ege sakarappabhAe, do ahesattamAe " ege ahe sattamA 12) athavA - -do nAraka ratnaprabhA meM nAraka bhavagrahaNa kara sakate haiM aura eka nairayika zarkarAprabhA meM nArakabhava grahaNa kara sakatA hai / athavA- do nairayika ratnaprabhAmeM nArakabhava grahaNa kara sakate haiM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM janma grahaNa kara sakatA hai 2, athavA do nairayika ratnaprabhA meM aura eka nairayika paGkaprabhA meM nArakabhava grahaNa kara sakatA hai 3. athavA do ratnaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM 4, athavA do ratnaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM nArakabhava grahaNa kara utpanna ho sakatA hai 5, athavA- do nairacika ratnaprabhA meM aura eka nairayika adha' saptamI meM nArakabhava grahaNa kara utpanna ho sakatA hai 6, isa prakAra se ye 12 vikalpa haiM - ( ahavA - ege sakarappabhAe do vAluyabhAe ) athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( jAca ahavA ege erbhAe ege ahe sattamAe hojjA 12 ) ( 7 ) athavA ko nAra ratnapralAbhAM nAra bhagrahaNa karI zake che ane eka nAraka zarkarAprabhAmAM nAraka bhavagrahaNa karI zake che, (8) athavA khe nArakA ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA khe nAraka jIvA ratnaprabhAmAM ane eka nAraka jIva pa`kaprabhAmAM utpanna thAya che. (10) athavA cho ratnaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM nAraka bhavagrahaNa karIne utpanna thaI zake che (11) athavA be ratnaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thai zake che (12) athavA e ratnaprabhAmAM ane eka tamastamaprabhAmAM nArakabhavagrahaNa karIne utpanna thaI zake che. A pramANe ratnaprabhA sAthe khIjI pRthvIonA gathI 12 viTyo bhane che ( ahavA ege sakkaratpabhAe, do vAluyatpabhAga ) ( 13 ) athavA eka zarAprabhAmAM utpanna thAya che ane e vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. ( jAva ahavA ege sakkaratpabhAe do ahe khattamAe hojjA ) (14) bhe bha 6
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre hojjA 5-17, yAvat athavA ekaH zarkarAprabhAyAM dvau paGkapabhAyAm 2, athavA ekaH zarkarAprabhAyAM hau dhUmaprabhAyAm 3,athavA ekaH zarkarAmabhAyAM hI tamAyAma4, athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM dvau nairayiko adhaHsaptamyAM bhavataH 5-17 / 'ahavA do sakkarappabhAe, ege vAlayappamAe hojjA jAva ahavA do sakarappabhAe ege ahesattamAe hojjA 22 ' athavA dvo naiyikI zarkarAprabhAyAM bhavataH, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1,yAvata-athavA dvau zarkerAprabhAyAm , pa.kaH paGkaprabhAyAm2, athavA dvau zakarApramAyAm , eko dhUmaprabhAyAm 3, athavA ho zarka rAmabhAyAm , ekastamAyAm 4, athavA dvau zarkarAmabhAyAM bhavataH, eko nairayiko'dhaH saptamyAM sakarappabhAe do ahe sattamAe hojA 5-17, yAvat athavA-eka zarka rAprabhA meM, do vAlukAprabhA meM 2, athavA eka zarkarAprabhA meM, do dhUmaprabhA meM 3, athavA eka zarkarAprabhA meM, do tamaH prabhA meM 4, adhavA eka nairayika zarkarAprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI meM 5 utpanna ho jAte haiM-isa prakAra 5 ye aura pahile ke 12 saba milakara 17 vikalpa ho jAte haiN| (ahavA-do sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe hojA, jAva ahavA do sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojA 22) athavA-do nairayika zarkarAprabhAmeM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika dhUmaprabhA me utpanna ho jAtA hai 3, azvA do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai|4, athavA-do nairayika zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM zarkarAmabhAmAM ane be pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA eka zarkarA prabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (16) athavA eka zarkarAmabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (17) athavA eka zarkarA prabhAmA mana meM nIce sAtabhI na24mA tpanna thAya che. ( ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA do sakkarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA22) athavA (18) zazakSAmA bhane se vAsupranAmA utpanna thAya che. (19) athavA be zarkarAmabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (20) athavA be zarkarAkhabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (21) athavA be zarkarA prabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpana thAya che. (rara) athavA be zarkarAmabhAmAM ane eka nIce tamastamapabhA nAmanI sAtamI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 70 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 43 bhavati 5, iti 6-6-5-5-(22) iti dvAviMzatiH / ' evaM jahA sakarappabhAe vattavvayA bhaNiyA, tahA savvapuDhavINaM bhANiyavvA jAva ahavA do tamAe ege ahe. sattamAe hojjA' 4-4-3-3-2-2-1-1 (20) sarve (42) dvicatvAriMzata evaM pUrvoktarItyA yathA zarka rAprabhAyAH vaktavyatA bhaNitA tathA zeSasarvapRthivInAM vaktavyatA bhaNitavyA, yAvat-athavA eko vAlukAprabhAyAM ho paGkaprabhAyAm 1, athavA eko vAlukAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm 2, athavA eko vAlukAmamAyAM dvau tamaH prabhAyAm 3, athavA eko vAlukAmabhAyAM dvau-adhaH saptamyAm 4, athavA dvau aura eka nairayika adhaH saptamI me utpanna ho jAtA hai 5. isa taraha se pahile ke 6-6-5 aura 5 ye mila kara saba 22 vikalpa ho jAte haiM (evaM jahA sakkarappabhAe vattavyayA bhaNiyA, tahA savva puDhavINaM bhANiyanvA jAva ahavA do tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isa prakAra se jaisI yaha zarkarAprabhA kI vaktavyatA-kahI gaI hai-usI taraha se samasta prathiviyoM kI vaktavyatA kahanI cAhiye-yAvat athavA do tamaH prabhAme aura eka adhaH saptamImeM hotA hai-isa tarahase yahAMtaka 20vikalpa hote haiMjo isa prakAra se haiM-"zarkarAprabhA taka to kathana kiyA hI jA cukA haiaba AgekA kathana vAlukAprabhAse prAraMbha hotA hai" yahI bAta yahAM yAvat zabdase prakaTa kI gaI hai " athavA eka vAlukAprabhAme utpanna ho jAtA hai, do pakaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2 / athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do tamaH prabhA meM narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarA prabhA sAthe tyArapachInI narakenA yegathI 10 vikalpa thAya che AgalA 12 vikalpa sAthe A 10 vikalpa maLIne kula 22 brikasa yogI vikalponuM kathana ahIM sudhImAM pUruM thayuM have mADIna sayAsI vi465o 48 42vAmAM Ave che-(eva jahA sakkarappabhAe vattavvayA bhaNiyA, tahA savyapuDhavINaM bhoNiyavvA jAva ahavA do tamAe ege ahe sattamAe hojjA ) rIte zarAmA sAthe tyA25chInI pRthvImAnA gathI jevAM vikalpa kahevAmAM AvyA che, evAM ja vikalpa zarkarA prabhA pachInI vAlukAprabhA Adi pRthvIo sAthe pachInI pRthvIonA yogathI kahevA joIe. A rIte bIjAM 20 vikalpa bane che. (23) athavA eka vAlukA prabhAmA ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (24) athavA eka vAlukA prabhAmAM ane be dhumaprabhAmAM utpanna thAya che (rapa) athavA eka vAlukAprabhAmAM be tama prabhAmAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra vAlukAprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAm 1, athavA dvau vAlukApramAyAm, eko dhUmapramAyAm 2, athavA dvI vAlukApramAyAm ekastamAyAm 3, athavA dvau vAlukAprabhAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, athavA ekaH paGkapramAyAM dvo dhUmaprabhAyAm 1, adhavA ekA paGkaprabhAyAM hI tama prabhAyAm 2, athavA ekaH paGkaprabhAyAM dvau adha:saptamyAm 3 / athavA dvI pahaprabhAyAm eko dhamaprabhAyAm 1. athavA dvI paGkamamAyAm ekastamAyAm 2, athavA hI paGkapramAyAm , eko'dhaHsaptamyAm 3, athavA eko dhUmaprabhAyAM dvau tamaHprabhAyAm 1, athavA eko dhUmaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAm 2, athavA dvau dhUmaprabhAyAm ekastamAyAm 1' athavA dvau dhUmaprabhAutpanna ho jAte haiM 3, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA-eka paDUprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do narayika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka nairathika paGkaprabhA meM aura do nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nairayika paGkaprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do paJprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do paGkaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do paGkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka dhamaprabhA meM aura do utpanna thAya che. (26) athavA eka vAlukAprabhAmA ane be sAtamI tamatamaprabhAmAM utpana thAya che (ra7) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (28) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpana thAya che. (29) athavA be vAlukAprabhAmAM ane eka tamabhAmAM utpanna thAya che. (30) athavA be nAraka cha vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (31) eka nAraka paMkaprabhAmAM ane be ghUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (32) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che (33) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM ane be nAke nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. (34) athavA be nAraka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (35) athavA be nAraka paMka
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ maindrikA TI0 ze09 u0 32 0 3 bhavAntarapravezanaka nirUpaName 45 yAm, eko'dhaH saptamyAm bhavati 2, athavA ekastamaH prabhAyAM dvau adhaH saptayA 1, athavA dvau tamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavatIti bhAvaH, 4-4-3-3 2-2-1-1- iti vizati ( 20 ) anayA saha pUrvoktadvAviMzatyAH saMmelanena jAtAH sarve dvicatvAriMzat (42 ) / atha paJcatriMzad bhaGgAH pradarzyante - ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarka rAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratne - tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka dhUmaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do dhUmaprabhA me aura eka tamaH prabhA meM 1, athavA do dhUnaprabhA me aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA - eka tamaHprabhA meM aura do nairayika adhaH saptamI se utpanna ho jAte haiM 1, athavA do tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai isa taraha se ye 4-4-3-3 -2-2-1-1=20 milakara ho jAte haiM / 20 bIsa ye aura Upara ke 22 milakara 42 vikalpa yahAMtaka pradarzita kiye gaye- aba aura jo bAkIke 35 bhaMga haiM - ve isa prakAra se haiM - ( ahavA - ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA 1 ) athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairayika zarkarAprabhA meM, aura nairayika vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMka prabhAmAM ane eka tamaH prabhAmA utpanna thAya che. (36) athavA nAraka paka prabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che (37) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane khetamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (38) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane e nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che. (39) khe dhUmaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (40) athavA e dhUmapramAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (41) athavA eka tama prabhAmAM ane e nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che. (42) athavA be tamaHprabhAmA ane eka nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che. have trisa ceAgI 35 vikalpe ApavAmA Ave che-- ( ahavA ege rayaNa pAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAprabhAmAM ane eka nAra vAsupralAbhAM utpanna thAya che ( 1 ) ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege paMka pabhAe hojjA ) athavA anya gatimAMthI nAraU gatimAM praveza
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 trades prabhAyAM bhavati, ekaH zarka rAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAM bhavati 2, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe~, ege ahesattamAe hojjA 5, ' yAvatathavA eko ratnamabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, eko dhUmamamAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmamAyAm, ekastamAyAM bhavati 4, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5 / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 6 / 'avA ege raya 9 bhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, 'eko vAlukAprabhAyAm, eko dhUmamabhAyAM bhavati 7 / ' evaM jAtra ahavA ege rayaNa bhAe hojjA 2 ) athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIsarA eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA 5) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA - eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAbhA meM aura eka tIsarA tama prabhA meM utpanna hotA hai 4, athavA - eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura eka tIsarA adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 5, ( ahavA - ege rayaNappabhAe, ege vIlubhAe ege paMkappabhAe hojjA ) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA me aura eka paGkaprabhA meM utpanna hotA hai 6, ( ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA ) athavA - eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA dhUma karatA traNa nArakAmAMnA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAprabhAmAM ane eka yadrupralAbhAM utpanna thAya che. (2) ( jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA me ratnaprabhAmAM, bheH zarkarApramAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) eka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM eka zarkarAprabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege rayaNappabhae, ege bAluyappabhAe, ege paMkalpabhAe hojjA ) (4) athavA eka nAraka jIva ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka pakaprabhAmAM utpanna thAya che (1) ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ) athavA me pralA narambhAM utpanna ratnapralAbhAM the! vAsupralAbhAM mane me ghUmathAya che. ( 7 ) ( evaM jAva egerayaNappabhAe ege vAluyapabhAe ege ahe sattamAe hojjA ) athavA me ratnalAmAM, mevA ayalAbhAM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadrikA TI0 za0 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 47. bhAe, ege vAluyappabhAe, ege asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvatathavA eko raznaprabhAyAM bhavati, eko vAlukAmabhAyAm, eka stamAyAM bhavati 8, athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 4 ( 9 ) / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ' REET ko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, kaeH paGkapramAyAm, eko dhUma prabhAyAM bhavati 10, / ' jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappA, ege asattamAe ' yAvat athavA eko nairathiko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH paGkamabhAyAm kastamAyAM bhavati 11, athavA eko nairathiko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 3-(12) iti / ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmadhpabhAe, ege prabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, ( evaM jAva ege rayaNappabhAe, ege vAlubhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) isI taraha se eka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, athavA - eka ratnaprabhA meM eka vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 9, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkaSpabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ) athavA - eka ratnaprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tIsarA dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 10, ( jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe ) athavA - eka ratnaprabhA meM, eka paMkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, athavA - eka nairayika ratnaprabhA meM eka paMkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12, ( ahavA - ege rayaNapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ane eka trIjo tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA eka ratnaprabhAmAM eka vAlukAprabhAmAM ane eka trIjo nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (9) ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe honjA) (10) athavA anyagatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA traNa nArakAmAMnA eka nAraka ratnaprabhAmAM, zeo' yaM pralAbhAM mane ye dhUbhalAbhAM utpanna thAya che (jAva ahavA ege rayaNa bhAe, ege paMkappAe, ege ahe sattamAe hojjA ) ( 11 ) athavA me rtnprabhAmAM, eka pa'kaprabhAmAM ane eka tama.prabhAmAM utpanna thAya che . (12) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA naraiibhaaN utpanna thAya che ( ahavA - ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 48 , 6 tamAe hojjA 13 ' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati, 13, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege asattamAe hojjA 2 - (14) ' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 2 (14) / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege asattamAe ' athavA eko ratnamamAyAm, ekastamAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 1 - (15) / ' ahavA ege sakarapabhAe, ege vAlubhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, eko vA kAmabhAyAm, ekaH paGka prabhAya bhavati, 16, / ' ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmabhAe hojjA ' athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAmamAyAm, eko dhUmaprabhAyAm bhavati 17, nAva ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA se aura eka tasaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, (avA - ege rayaNappabhAe, ege madhyabhAe, ege ahe ghUsattamAe 14) athavA - eka nairadhika ratnaprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 14 ( ahavA - ege rayaNappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe ) athavA - eka ratnaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI se utpanna hotA hai 15 ( ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAeM hojjA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM dUsarA eka vAlukAprabhA meM aura tIsarA eka paMkaprabhA meM utpanna hotA hai 16, ( ahavA - ege sakarappabhAe, ege cAlubhAe, ege dhUmappabhAe hojA 17 ) athavA eka zarkarAprabhA meM, eka dUsarA vAlukAprabhA meM aura eka tIsarA dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 17, honjo ) ( 13 ) athavA me nAra ratnapralAmAM me dhUmaprabhAmAM, mane me tabhaHpramAbhAM utpanna thAya che, ( aDvA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamA hojjA ) (14) athavA me nAraGa ratnaprabhAmAM me dhUmapralAbhAM ane me nIce sAtabhI narambhAM utpanna thAya che. ( aivA ege rayaNappabhAe, ege samAe, ege ahe sattamAe hojjA ) ( 14 ) athavA me nA24 ratnapralAbhAM eka tapta prabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege sakarappamAe, ege bAluya pabhAe, ege pakappabhAe hojjA ) (16) (16) athavA eka nAraka zarkarAprabhAmA, eka vAlu prabhAmAM ane eka paka prabhAmAM utpanna thAya che. ahavA ege sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ) ( 17 ) athavA the! nAra zarmAzayalAbhAM jIle bheDa vAlumbhaprabhAmAM anetrIle me dhUbhapralAbhAM utpanna thAya che ( jAva ahavA ege
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ameyacandrikA ttii0|09u032 sa06 bhavAntarapravezanakanirUpaNam ege ahesattamAe ' yAvat-athavA ekaH zarka rAmamAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 18, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 4-(19) iti / ' ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, ekA paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 20 / 'jAva ahavA. ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 21, athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , eka: paGkaprabhAyAm , eko nairayiko'dhaHsaptamyAM bhavati 3-(22) 'ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe' athavA ekaH zarka rAprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 23, ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege (jAva ahavA sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe) yAvat-athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 18, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka vAlu kAprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 19, athavAeka zakarAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 20, (jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojA) yAvat-athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 21, athavA-eka zarkarA: prabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 22, ahavA-ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe) athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (18) athavA se zarkarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (19) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vATukAprabhAmAM, ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che (20) athavA eka zarkarAmabhAmAM, eka paMprabhAmAM mana se dhUmalAmA utpanna thAya che (jAva ahagA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe ege ahe sa moe hojjA) (21) ath| me 22||mlaabhaaN, me paMkaprabhAmAM ane eka tama.prabhAmAM utpanna thAya che. (22) athavA eka zarkarAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (bhahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) (23) yA eka zarkarAmabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tamAkabhAmAM utpanna thAya che. ma 7
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 - - bhagavatIsare dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA ekaH zarkarAprabhAyAma , eko dhamaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 2-(24) ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA' athavA ekaH zarAmamAyAm , ekastamAyAma, eko'dha saptamyAM bhavati 1-(25) ahavA ege vAyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, hojjA' athavA eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkamabhAyAma eko dhUmaprabhAyAM bhavati(26) ' ahavA ege bAluyapyamAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukAprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati (27) 'aiyA ege vAluyappamAe, ege paMkappabhAe ege ahesattamAe hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAM bhavati, ekaH paGkaprabhAyAm , ekazcAdhaH utpanna hotA hai 23, (ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe santamAe hojA) athavA-eka zakarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 24, (ahavAege sakarappabhAe, ege tabhAe, ege ahe sattamAe hojA) adhavA-eka nAraka zarkarAmalA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 25, (ahavA-ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka pala. prabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 26. (ahavA-ege vAluyappabhAe, ege paMkappasAe, ege tamAe hojjA) athavA eka vAlukAprabhA meM, eka paGkaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 27, (ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM eka paGkaprabhA meM aura eka ( ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojA) (24) athavA eka zarkarAmabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpannaM thAya che. ( ahavA ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA) (25) athavA : nA24 24||prmaamaa, me tama:prAmA ane se nAye sAtabhA na24mA pana thAya che ( ahavA ege vAluyalpabhAe ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe hojjA ) (26) athavA se pAnAmA, me 54mAmA bhane me dhUmapramAmA utpanna thAya che. ( ahavA ege pAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA ) (27) A241 me bAbuAmAmA, me 54mAmA bhane me tama:pramAmA atyanna thAya che. ( ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe,ege ahe sattamAe holA) (28) athavA me nA24 vAyu
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyandrikA TI0 za0 70 62 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 51., saptamyAM bhavati 3-(28) ' ahavA ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukAprabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , ekazca tamAyAM bhavati (29) , ahavA ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe. hojjA' athavA eko vAlukAmabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati 2-(30) 'ahavA ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko nairayiko vAlukAmabhAyAM bhavati, ekastu tamAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 1-(31) 'ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eka' paGkaprabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , ekazca tamAyAM bhavati (32) 'ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' adhaH sasamI meM utpanna ho jAtA hai 28, (ahavA ege valuyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 29, (ahavAege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattanAe hojjA 30) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 30, ahavA ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka tamAprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 31, (ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka nAraka paGkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 32, (ahavA-ege paMjhappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka paGkaprabhA meM eka dhuumprabhAmAM, eka pakabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA) (28) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka dhumaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che ( ahavA ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattAe hojjA) (30) athavA eka vAlukAprabhAmA, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastmmaa na24mA 4-1 thAya che ( ahavo ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamoe hojjA) (31) athavA me nA24 pAnAmA, mera tama.prabhAmA bhane se nIya sAtabhI na24mA utpanna thAya che. (ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe) (32) athavA : 54mAmA, me dhumamAmA mane se tamAmAmai Gurd thAya che ( ahavA ege paMkappabhAe
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI athavA ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, eko dhUmaprabhAyAm , ekavAdhaH saptamyAM bhavati 2-(33) ' ahavA ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA ekaH paGkaprabhAyoM bhavati, ekastamAyAm , ekacodhaHsaptamyAM bhavati 1-(34) 'ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko dhUmaprabhAyAM bhavati, ekastamAyAm , ekazcAdhaHsaptamyAM bhavati 1-(35) iti paJcatriMzad bhaGgAH / tathA asaMyogi-dvisaMyogi-trisaMyogi-nairayikANAM trayANAM caturazItibhaGgA bhavanti, tathAhi-ratnaprabhAdipRthivInAmekatve asaMyo. ginAM sapta 7, 'dvikasaMyoge tu tAsAmeko dvau ityanena narayikotpAdavikalpena ratnaprabhayA saha zeSAbhiH krameNa cAritAbhiH labdhAH SaD, 'dvI ekaH' ityanena api nairayikotpAdavikalpena SaDeva, tadete 12 dvAdaza, evaM zarkarAprabhayA paJca paJceti prabhA meM aura eka adhaH sasamI meM utpanna hotA hai 33, (ahavAege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka paDaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpana ho jAtA hai 34, ahavA-ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe satta. mAe) athavA-eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 35, isa prakAra se ye 35 vikalpabhaMga haiN| kula saba milakara tIna nArakoM ke asaMyogI, dvisaMyogI aura trisaMyogI 84 vikalpa ho jAte haiM, ratnaprabhA Adi pRthiviyoM ke ekatva meM asaMyogI nArakoM ke sAta 7, pRthiviyoM meM nairayika ke eka, do isa rUpa se utpAda ke vikalpa se ratnaprabhA ke sAtha zeSa 6 pRthiviyoM kA yoga karane para 6-6 vikalpa, zakarAprabhA ke sAtha meM 5-5 vikalpa, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (33) 124 se 54mAmA, se dhubhaprabhAmA bhane se nIye sAtabhI na24i 6tpanna thAya che. (ahavA eMge paMkappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA) (34) athavA meM nAreka paMkaprabhAmA, eka tama.prabhAmA ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ( ahavA ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) (35) athavA eka nAraka dhumaprabhAmAM, eka tama.prabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamA narakamAM utpanna thAya che badhAM maLIne traNa nArakenA asaMgI, dvisaMgI ane trisa cagI 84 vika9pa (bhAMgA) thAya che. ratnaprabhA Adi pRthvInAM ekatvamAM asaMcAgI nArakanA sAta (7), 7 pRthvIomAM narayikAnA eka, be A rUpe utpAdana vikalpane hisAba-ratnaprabhA sAthe bAkInI 6 pRthvIone cega karavAthI 6-6 vika95, zarkarA prabhAnI sAthe bAkInI pRthvI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 209 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam / daze, evaM vAlukAprabhayA'STI, paGkamabhayA SaT, dhUmaprabhayA catvAraH, tamaHmabhayA dvAviti dvikasaMyoge dvicatvAriMzat (42), trikasaMyoge tu tAsAM 'paJcatriMzad ma / gmyaaH| tadevamete trayANAM nairayikANAM sarve 7+42+35=84 caturazItirbhaGgA iti| trayANAM nairayikANAM koSTakam trayANAm-ekasaMyoge-7 "-dvikasaMyoge-42 "-trikasaMyoge-35 sarvasaMmelane-84 bhnaaH| atha catuNAM nairayikANAM narakadvika-narakatrika-narakacatuSTayasaMyogena dazAdhikazatadvayabhanA(210)bhavanti, tAn prarUpayitumAha-vattAri bhaMte !' ityaadi| 'cattAri bhaMte! meraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA' gAGgeyaH vAlukAprabhA ke sAtha meM 4-4 vikalpa, paGkaprabhA ke sAtha meM 3-3 vikarUpa, dhUmaprabhAke sAtha meM 2-2 vikalpa, aura tamaHprabhA ke sAtha me 1-1 vikalpa isa prakAra se dvika saMyoga meM 42 vikalpa hote haiM, trikasaMyoga meM 35 saya milakara 84 bhaMga ho jAte haiN| ___ aba cAra nairayikoM ke narakaekatva narakadrika narakatrika aura narakacatuSTaya ke saMyoga se 210 bhaMga jo hote haiM so unakI prarUpaNA satra. kAra karate haiM-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(cattAri bhaMte neraiyA nerahayapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA? pucchA) ene yoga karavAthI 5-5, vAlukAprabha sAthe bAkInA cAra pRthvIonA rogathI 4-4, paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvInA pegathI 3-3, dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIonA rogathI 2-2 ane tamAraprabhA sAthe tamastamaprabhAnA gathI 11 vikalpa bane che. A rIte dvika sagI vikalpa 42 bane che ane trika saMgI vikalpo 35 bane che eka dare 84 vikalpa bane che. - have anyagatimAMthI nArakagatimAM praveza karatA cAra nArakanA ekatra, narakadrika, narakatrika ane naraka catuSkanA sagathI je 210 vikalpa (bhAgA) thAya che, temanI sUtrakAra prarUpaNa kare che- A viSayane anulakSIne gAMgeya aNagAra mahAvIra prabhune e prazna pUche cha hai-" cacAri bhate ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojo pucchA ) 2yi pravezana 62manya gatimAthI nAsapane pazu
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra pRcchati-he bhadanta ! catvAro nairayikAH nairayika pravezanena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarkarAmabhAyAM, vAlukAprabhAyAM, paGkamabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamAyAm , adhaHsaptamyAM vA bhavanti ? iti pRcchA / bhagavAnAha-' gaMgeyA! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA 7 / he gAGgeya | nairayikabhavapravezanaM kurvantazcatvAro nairayikAH ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat-zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAmabhAyAM vA, paGkamabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA tamAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti, iti sapta bhaGgAH7 / atha catuNI narayikANAM narakadvayasaMyoge he bhadanta ! cAra nAraka narayika pravezanaka dvArA nArakabhavagrahaNa karate hue kyA ratnaprabhA me hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlu. kAprabhA meM hote haiM ? yA paGkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA 7 ) nairayika bhavameM praveza karate hue cAra nairayika ratnaprabhA meM bhI ho sakate haiM-arthAt ratnaprabhA meM bhI ve janma dhAraNa kara sakate haiM, zarkaraprabhA meM bhI ho sakate haiM, vAlukAprabhA meM bhI ho sakate haiM, paGkaprabhA meM bhI ho sakate haiM. dhUmaprabhA meM bhI ho sakate haiM, tamaHprabhA meM bhI ho sakate haiM aura adhaH saptamI meM bhI ho sakate haiN| tAtparya kahane kA yaha hai ki jisa prakAra se do nAraka ratnaprabhAdi sAtoM pRthiviyoM meM janma dhAraNa kara sakate haiM-ataH ina sAta pRthiviyoM ko Azrita karake inake sAta karatAM cAra nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkapbhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaHsaptamImAM (tamastamaprabhAmAM) utpanna thAya che ? maDAvIra prbhun| utta2-( rayaNappabhAe vA hojjA. jAva ahe sattamAe vA hojA) 3 gAMgeya ! anya gatimAthI rayimamA praveza 42tA yAra nArake ratnaprabhAmAM paNa utpanna thaI zake che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thaI zake che, vAlukAprabhAmAM paNa utpana thaI zake che, paMkaprabhAmAM paNa utpana thaI zake che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanana thaI zake che, tama prabhAmAM paNa utpanna thaI zake che ane adhaHsaptamImA (tamasta prabhAmAM ) paNa utpanna thaI zake che. A kathananuM tAtparya nIce pramANe che - ' jevI rIte be nArake ratnaprabhA Adi sAte pRthvIomAM janma dhAraNa karI zake che, tethI sAte pRthvImAM temanA janmanI apekSAe sAta vikalpa
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadrikA TIkA za09 40 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakA nirUpaNam 55 vikalpa kahe gaye haiM, tathA eka eka pRthivI meM donoM nArakoM kI utpatti ko Azrita karake sAta bhaMga, aura do pRthiviyoM meM eka eka nAraka kI utpatti ko Azrita karake dvikasaMyogI 21 bhaMga kahe gaye haiM, tathA tIna nAka sAtoM pRthiviyoM me utpanna ho sakate haiM ataH sAtoM pRthiviyoM ko Azrita karake inake eka saMyogI sAta bhaMga aura inake dviksaMyogI 1 - 2, 2-1 ye do vikalpa kahe gaye haiM, so inameM 1-2 ke, ratnaprabhA ke sAtha dUsarI Age kI 6 pRthivIyoM kA kramazaH yoga karane para 6 vikalpa hote haiM isI taraha se 2-1 ke bhI 6 vikalpa hote haiM - milakara kula 12 vikalpa ho jAte haiM zarkarAprabhA ke sAtha pAMca pAMca milakara daza, vAlukAprabhA ke sAtha ATha, pakaprabhA ke sAtha 6, dhUmaprabhA ke sAtha cAra, tamaH prabhA ke sAtha dora, isa taraha se vikasaMyogI 42 bhaMga hote kahe gaye haiM tathA trika saMyogI 35 bhaMga kahe gaye haiM isI prakAra se cAra nairayika ke sAta ratnaprabhAdi pRthiviyoM ko Azrita karake sAta 7 vikalpa hote haiM tathA 210 dosodasa bhaMga aura kisa prakAra se hote haiM so hI aba sUtrakAra kahate haiM- inameM ve kahate haiM ki cAra nairayikoM ke narakadvaya ke saMyoga meM 1-3, 2-2, 3-1 ina tIna vikalpoM se 63 bhaMga isa prakAra se hote kahevAmAM AvyA che, eja pramANe traNa nArakA paNa eka sAthe ratnaprabhA Adi sAne pRthvImAM janma dhAraNa karI zakatA heAvAthI temanA paNa upara mujaba sAta eka sa'ceAgI vikA kahevAmAM AvyA che. temanA dvikasacegI 1-2, 2-1, e e prakAranA vikalpa kahyA che. ratnaprabhAnI sAthe pachInI 6 pRthvIenA kramazaH ceAga karavAthI pahelA prakAranA 6 vikalpa ane khIjA prakAranA paNa 6 vikalpa thAya che. A banne maLIne 12 vikalpa thAya che. eja pramANe zAprabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIenA ceAgathI 5-5, vAlukAprabhA sAthe pachInI cAra pRthvIonA ceAgathI 4-4, paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvIenA ceAgathI 3-3, dhUmaprabhA sAthe pachInI e pRthvIonA ceAgathI 2-2, ane tama prabhA sAthe tamastamaprabhAnA caiAgathI 1-1 vikalpA bane che A rIte dvikasaceAgI kula vikalpA ( bhAgA) 4ra thaI jAya che. tathA temanA trikasa ceAgI 35 bha*ga kahyA che. eja pramANe cAra nArakAnA ratnaprabhA Adi sAta pRthvIonI apekSAe 7 vikalpa thAya che. tathA bIjA 210 vikalpa kevI rIte thAya che e sUtrakAra have prakaTa kare che. cAra nArakAnA narakayanA ayogamA 1-3, 2-2, 3-1 mA aAranA viDayothI yA prabhA 63 la
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI ekastrayaH 1-3 ' dvau-dvau 2-2 ' traya ekaH 3-1' iti vikalpatrayeNa triSaSTibhaGgAn pradarzayati- ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA' athavA catuSu nairayikeSu eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, trayaH zakerAmabhAyAM bhavanti1, "ahavA ege rayaNappabhAe tinni vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, trayastu vAlukAmabhAyAM bhavanti 2, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, haiM-ratnaprabhA ke sAtha bAkI kI pRthiviyoM kA yoga karane para 1-3 ke 6 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se 2-2 ke 6 bhaMga ho jAte haiM, aura 3-1 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiM kula ye saba milakara 18 bhaMga ho jAte haiN| zarkarAprabhA ke sAtha tIna vikalpoM ke-5-5-6 pandraha vikalpa hote haiM, vAlukAprabhA ke sAtha 4-4-4=12 vikalpa hote haiM, paGkaprabhA ke sAtha 3-3-3-milakara 9 vikalpa hote haiM-dhUmaprabhA ke sAtha 2-2-2=milakara 6 vikalpa hote haiM, tamaH prabhA ke sAtha 1-1-1 milakara 3 vikalpa hote haiM isa taraha se vikasaMyogI vikalpa 63 hote haiM-inhIM vikalpoM: ko sUtrakAra aba pradarzita karate hue kahate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe, hojjA) athavA cAra nairayika meM se eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM 1, (ahavA-ege rayaNappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika vAlukAprabhA meM hote thAya che-ratnaprabhAnI sAthe bAkInI 6 pRthvIone vega karavAthI 1-3 nA 6 vikalpa thAya che, e ja pramANe 2-2 nA 6 vikalpa thAya che, ane 3-1 nA 6 vikalpa thAya che. A traNe maLIne kula 18 vikalapa thAya che. zarkarAkhalA sAthe A traNa vikalapanA papaw=15 vikalapa thAya che, vAlukAprabha sAthe A traNa vikalpanA 4+4+4=12 vikalapa thAya che. paMka prazAnI sAye +3+3= vi46 thAya che, dhUmapramAnI sAthe 2+2+2= vikalpa thAya che. ane tama prabhA sAthe 1+1+1=3 vikala thAya cheA rIte kisacegI kula 63 vikalpa thAya che have sUtrakAra te 63 dvikasogI viSe prakaTa kare che- " ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA" (1) athavA 2 mArakeTamAMthI eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nArake zarkarA prabhAmAM utpana thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, tinni vAlayappabhAe hojA" (2) athavA me nA24 2namAmA bhane taya nA25 pAsuprabhAmA DAya che. " evaM jAga
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ameyacandrikA TI0 za0 9 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 57 timi ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM prayo narayikAH paGkaprabhAyAM bhavanti 3, athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM prayastu dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA eko ratnaprabhAyAM trayazva tamAyAM bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM trayazca adhaHsaptamyAM bhavanti, ekatrayazceti vikalpena jAtaH SaT 6, 'ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA' athavA dvau nairayiko ratnaprabhAyAM, dvau ca zakarAmabhAyAM bhavataH1,' evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAM, dvau ca haiM 2, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni ahe sattamAe hojA) athavA-eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika paprabhA meM hote haiM 3, athavA-eka nairayika ratnaprabhA me hotA hai aura tIna nairayika dhUmaprabhA meM hote haiM 4, athavA-eka nairathika ratnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika tamaH prabhA meM hote haiM 5, athavA eka narayika rasnaprabhA meM hotA hai aura tIna nairayika adhaH saptamI meM hote haiM 6, isa taraha se eka nAraka ratnaprabhA meM hone se aura tIna nAraka anya prathivIyoM meM ho jAne se 1-3 vikalpa dvArA ye 6 vikalpa ho gaye haiN| (ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA) athavA do nairayika ratnaprabho meM ho jAte haiM aura do zarkarAprabhA meM ho jAte haiM 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA) athavA-do ratnaprabhA ahavA ege rayaNApabhAe, tinni ahe sattamAe hojjA" (3) athavA se nA24 ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmA ane traNa nAraka nIce sAtamI tamatamaprabhA narakamAM utpanna thAya che A rIte ratnaprabhAmAM 1 ane anya pRthvIomAM (narakamAM) 3 nAraka utpanna thatA hoya evA 1-3 vikalpa dvArA 6 vikalpa taiyAra thAya che. have ratnaprabhAmAM 2 ane anya pRthvIomAM 2 nAraka utpanna thatA heya evA 2-2 vikalpa dvArA je bIjAM 6 vikalpa bane che te nIce batAvyA pramANe samajavA " ahavA-do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe hojjA" (1) athavA meM ratnaprasAbhA ane. me zarApramAmA utpanna thAya che. "eva jAva ahavA do
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 58 vAlukAprabhAyAM bhavataH 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau paGkamabhAyAM bhavataH 3, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau ca dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA dvau ratnabhAyAM dvau ca tamAyAM bhavataH 5, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau ca avaHsaptamyAM bhavataH 6, dvau dvau iti vikalpena jAtAH paDU bhaGgAH 6 | ' ahavA tinnirayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA' athavA trayo nairayikA ratnabhAyAM bhavanti ekaca garkarAmamAyAM bhavati 1, evaM jAva ahavA tinnirayaNappamAe, ege ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, eko vAlukAmamAyAM bhavati 2, athavA trayo ratnaprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAM bhavati, athavA trayo ratnaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAM bhavati 4, athavA trayo ratnaprabhAyAm ekastamAyAM bhavati 5, athavA meM aura do vAlukAprabhA meM ho jAte haiM 2, athavA do ratnaprabhA meM aura do prabhA meM ho jAte haiM 3, athavA do ratnaprabhA meM aura do dhUmaprabhA meM ho jAte haiM, 4, athavA do ratnaprabhA se aura do tamaHprabhA meM ho jAte haiM 5, athavA do ratnaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM ho jAte haiM 6, isa taraha 2-2 isa vikalpa se 6 bhaMga ye ho gaye haiM ( ahavAtinnirayaNappabhAe ege sakarappabhAe hojjA) athavA tIna nairayika rahanaprabhA meM ho jAte haiM aura eka nairayika zarkarAprabhA meM ho jAtA hai 1, ( evaM jJAva ahavA tinnirayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojA ) athavA tIna ratnaprabhA meM ho jAte haiM, aura eka nairadhika vAlukAprabhA meM ho raNabhAe do ahe sattamAe hojjA " ( 2 ) athavA me ratnapralAbhAM gane me vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be ratnaprabhAmAM ane e paka prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA e ratnaprabhAmAM ane e dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA e ratnaprabhAmAM ane me tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA e ratnaprabhAmAM ane e nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 3-1 nA vikalpa dvArA je 6 bhAMgA ( vikalpa ) ane che te batAvavAmAM Ave che. << ahavA vinni rayaNappabhAe ege sakkaratpabhAe hojjA " ( 1 ) athavA traNa nArakA ratnaprabhAmAM ane eka zakarAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane 1 vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane eka pa'kaprabhAmAM utpanna thAya che . (4) athavA traNa ratna prabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa ratnaprabhAmAM ane ye tabhaHalAbhAM utpanna thAya che. " evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojjA " (9) athavA trAyu ratnapralAbhAM mane me nIce
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA ttii0|| 9 7032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 59 prayo ratnaprabhAyAm eko'dhaHsaptamyAM bhavati6, 'trayaH, ekaH' iti vikalpena jAtAH SaT 6 / evaM SaT , paT, SaT , iti melane jAtAH aSTAdaza bhagAH(18) 'ahavA ege sakarappabhAe, tinni bAluyappabhAe hojjA' athavA eka zarkarAmabhAyAM bhavati, trayastu vAlukAprabhAyAM bhavanti 1, evaM jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriyaM, tahA sakarappabhAe vi uvarimArhi samaM cAreyavvaM ' evamuktarItyA yathaiva ratnaprabhAyA upari maiMH uttarottaraiH samaM cAritaM yojitaM tathaiva zarkarAmabhAyA api uparimaiH uttarottaraiH paJcabhirnarakaiH samaM cArayitavyam-yojayitavyam / tathA ca athavA ekaH zarka rAprabhAyAM bhavati, trayaH paDkaprabhAyAM bhavanti 2, athavA ekaH zarka rAprabhAyAM jAtA hai 2, athavA tIna nairayika ratnaprabhA meM ho jAte haiM aura eka nairayika paGkaprabhA me ho jAtA hai 3, athavA tIna ratnaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA tIna ratnaprabhA me aura eka tamaH prabhA me utpanna ho jAtA hai 5, athavA tIna ratnaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa taraha ye tIna eka isa vikalpa dvArA 6 bhaMga ho jAte haiM / isa prakAra se ye 6-6-6 milakara 18 bhaMga ho jAte haiN| (ahavA ege sakarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojA 1) athavA eka zarkarAmabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM jaheba rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriyaM tahA sakkarappabhAe vi uparimAhiM samaM cAreyavaM) jisa prakAra se ratnaprabhA ke sAtha Age Age kI pRdhiniyoM kA yoga kiyA gayA hai, usI taraha se zarkarApRthivI kA bhI Age kI pAMca pRthiviyoM ke sAtha yoga karanA cAhiye tathA ca-athavA eka nairayika zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura tIna paGkaprabhA meM utpannahote sAtamI narakamAM utpanna thAya che A rIte ratnaprabhA sAthe anya pRthvIonA nAnA siyAsI vi ++918 thAya cha have zarkarA prabhA sAthe tyArapachInI pRthvIonA 1-3, 2-2, ane 3-1nA 2 15 viyo mana cha. te matAvAmI mA cha-' ahavA ege sakkarappabhAe, tinni bAlayappabhAe hojA1"(1)maya se rApramAmA bhane traya vAyusamAmA utpanna yAya che. (eva jaheva rayaNappabhAe uvarimAhiM samaM cAriya tahA sakkarappabhAe vi uparimAhi samaM cAreyavva "revI zate 2namA sAtha pachInI 6 pRthvImAnA yegathI vikapikahevAmAM AvyA che, e ja pramANe zarkarAmabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIonA rogathI bIjA vika9pe paNa kahevA joIe jemake-(2) athavA eka nAraka zakarA prabhAmAM ane traNa paMkaprabhAmAM utpanna thAya che(3) athavA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhaMgavatIstra 60 bhavati trayaH dhUmaprabhAyAM bhavanti3, athavA ekaH zarka rAmabhAyAM bhavati trayastamAyAM bhavanti 4, athavA ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati, trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti 5, iti bhAvaH evaM ekke kAe samaM cAriyavyaM jAva ahavA tinni tamAe ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA ekaikayA zarkarAmabhApabhRtiphayA pRthivyA samaM cArayitavyam yAvat athavA dvau zarkarAmabhAyAM dvau vAlukAmabhAyAm 1, dvau zarkarAmamAyAM dvau paGkaprabhAyAm 2, dvau zarkarAmabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm 3, dvau zarkarAmabhAyAM dvau tamAyAm 4, dvau zarkarAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5, haiM 2, athavA-eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA-eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 5, (evaM ekekAe samaM cAriyavaM jAva ahavA tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isI pUrvokta rIti ke anusAra eka eka zakarA Adi pRthivI ke sAtha yAvat athavA tIna tamaHprabhA pRthivI meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai| yahAM taka kathana karalenA cAhiye-tathA-athavA do zarkarAmabhA pRthivImeM utpanna ho jAte haiM aura do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka dhamaprabhA meM utpanna ho jAte eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka zarkarA prabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka zake. rAmabhAmA bhane tra naye sAtabhA na24mA 5-na thAya che "eva ekkAe samaM cAriyavva jAva ahavA tinni tamAe ege ahe sattamAe hojjA " me pUrita rIte zarkarAmabhA Adi pratyeka pRthvInI sAthe tya rapachInI pRthvIonA vegathI 1-3, 2-2, 3-1 nA je vikalpa bane che te "athavA traNa tamAmalAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che, " ahIM sudhInA vikalpa kahevA joIe. have te vikalpa batAvavAmAM Ave che-(1) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM ane be vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be zarkarAprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be zarkarAkabhAmAM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU0 3 bhavAntara pravezanaka nirUpaNam 61 trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti eko vAlukA prabhAyAM bhavati 1 traya zarkarA - prabhAyAM bhavanti ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 2, trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti ko dhUmaprabhAyAM bhavatira, trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati 4, trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti ekaH adhaH saptamyAM bhavatIti 5 / iti paJcadaza bhaGgAH ( 15 ) evam - eko vAlukAmabhAyAM bhavati trayaH paGkamabhAyAM bhavanti 1, eko vAlukAmamAyAM bhavati trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti 2, eko vAlukAprabhAyAM bhavati haiM 3, athavA do zarkarAprabhA meM aura do tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do zarkarAprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka paGkaprabhA meM utpanna ho hotA hai 2, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3 athavA tIna zarkarAprabhAmeM utpanna ho jAte haiM aura eka tama:prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA tIna zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5, isa prakAra yahAM taka 15 vikalpa hote haiM isI taraha se eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna nAraka dhuumane be tamaHprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA e zarkarAprabhAmA ane e nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che 1 have zarAprabhAmAM 3 nAkA ane tyArapachInI pAMca narakAmAM 1 nAraka utpanna thatA hAya evA pAMca vikA prakaTa karavAmAM Ave che. (1) athavA traNu nArakA zarkarAprabhAmAM ane eka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa zarkarAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa zarkarAprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmA utpanna thAya che. (4) athavA traNa zarkarAprabhAmA ane eka tama.prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa zAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarAprabhA sAthe tyArapachInI pRthvIonA ceAgathI brikasALI pa+5+5=15 vikalpe ane che have vAlukAprabhA sAthe tyArapachInI pRthvIenA ceAgathI banatA 12 vikalpe prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa pa'kaprabhAmA utpanna thAya che. (2) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNu dhUma
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 bhagavatIsUrya trayastamAyAM bhavanti 3, eko vAlukAprabhAyAM bhavati trayo'dhaH saptamyAM bhavanti 4, dvau vAlukAprabhAyAM dvau paGkamabhAyAM bhavataH 1, dvau vAlukAmabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, dvau vAlukAprabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 3, dvau vAlukAmabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH-4 / trayo vAlukAmamAyAM bhavati eka paGkaprabhAyAM bhavati 1, trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti eko dhUmaprabhAyAM bhavatira, trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati 3 trayo vAlukAprabhAyAM bhavati eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, iti dvAdaza bhaGgAH (12) evam ekaH paGkamabhAyAM bhavati trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti 1, prabhA meM utpanna ho jAte hai 2, athavA - eka vAlukAprabhA meM aura tIna tamaH prabhA me 3, athavA eka vAlukAprabhA meM aura tIna adhaH saptamI utpanna ho jAte haiM 4, athavA do vAlukAprabhA meM aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do tamaHprabhA me utpanna ho jAte haiM 3, athavA do vAlukAprabhA me aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA tIna vAlukAprabhA meM aura eka paGkaprabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA tIna vAlukAmabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaHprabhA me utpanna hotA haiM 3, athavA tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 4, isa prakAra se 12 aMga haiM / isI taraha se eka paGkaprabhA meM prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka vAlukAprabhAmAM ane traNa nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA e vAlukAprabhAmAM ane me pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be vAlukAprabhAmAM ane e dhUma prabhAmAM utpanna thAya che. (7) athavA e vAlukAprabhAmAM ane e tama'prabhAmAM utpanna thAya che (8) athavA vAlukAprabhAmAM ane e nIce sAtamI nara kamAM utpanna thAya che. (9) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka yakaprabhAmAM utpanna thAya che. (10) athavA traNa nA2ka vAlukAprabhAmA ane eka dhUma prabhAmAM utpanna thAya che. (11) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che (12) athavA traNa vAlukAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI naramAM utpanna thAya che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TIkA za09 u0 2 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 63 ekaH paGkaprabhAyAM bhavati trayastamAyAM bhavatira, ekaH paGkaprabhAyo bhavanti trayo'dhaH saptamyAM bhavanti 3, dvau paGkaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1, dvau paDDamabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 2, dvau paGkaprabhAyAM adhaH saptamyAM bhavataH 3 / trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1, trayaH paGkamabhAyAM bhavanti ekamtamAyAM bhavati 2, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti nava bhaGgAH 9 / evam-eko dhUmaprabhAyAM bhavati trayastamAyAM bhavanti 1, eko dhamaprabhAyAM bhavati trayaH adhaH saptamyAM bhavanti 2 / dvau dhUmaprabhAyAM dvau tamAyAM bhavataH 1, dvau dhUmahotA hai aura tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte hai 1, athavA eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do paGkaprabhA meM aura do dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do paJprabhA meM aura do tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do paGkaprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3 athavA-tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA tIna paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamaHprabhA me utpanna ho jAtA hai 2, athavA tIna paDumamA meM utpanna hote haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, isa taraha se ye 9 bhaMga haiN| athavA eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna tamaHmabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai aura tIna adhaH have paMkaprabhA sAthe pachInI pRthvInA vegathI je te vikalpa bane che, te nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka paMkaprabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka paMkaprabhAmAM ane traNa tama prabhAmAM utpana thAya che. (4) athavA be paMkaprabhAmAM ane be ghUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA be paMkaprabhAmAM ane be tamaH prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be paMkaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (7) athavA traNa paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (8) athavA traNa paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA traNa paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have dhUmaprabhA sAthe pachInI pRthvInA pegathI je 6 vikalpa bane che te nIce prakaTa karavAmAM AvyA che-(1) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane traNa tama prabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA eka dhUmaprabhAmAM ane traNa adhaH
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIya pramAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhvt:2| trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti ekastamAyAM bhavati1, 2, trayo dhUpramAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / iti paDU bhnggaaH6| evamekastamAyAM bhavati trayaH adhaHsaptamyAM bhavanti 1, dvI tamAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 1, trayastamAyAM bhavanti ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / aSTAdaza, paJcadaza, dvAdaza, nava, paT , trayaH, 18-15-12-2-6-3-iti sarve tripaSTibhaMgA bhavanti / ___ aya-ekastrayaH 1, dvau dvau 2, traya ekazca 3, ebhitribhirvikalpaiH ratnaprabhA. pRthivyAH zepAbhi SabhiH pRthivIbhiyoMge kRte sati 6-6-6=18 paT-paT-paTa saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do dhUmaprabhA meM aura do tamaH prabhA me utpanna ho jAte haiM 1, athaza-do dhUmapabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka tamAmabhA meM utpanna ho jAtA hai 1 athavA tIna dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, isa prakAra ye 6 vikalpa haiN| athavA eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura tIna adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-tIna tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, isa taraha se ye tIna bhaMga haiN| 18, 15, 12, 9, 6, 3, ye saba milakara 63 bhaMga haiM / 1-3, 2-2, 3-1 ina tIna vikalpoM dvArA ratnaprabhA pRthivI saptamImAM utpanna thAya che. (3) athavA be dhUmaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be dhumaprabhAmAM ane be adhasaptamImAM utpanna thAya che. (5) athavA traNa dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA traNa dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have tama prabhA sAthe sAtamI tamastamaprabhAnA cogathI traNa vikalpa nIce ApavAmAM AvyA che-(1) athavA eka tama prabhAmAM ane traNa nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA be tama prabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa tamaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A rIte kisI bhaga 18-1pa12++ =63 vika thAya che 1-3, 2, 3-1 A traNa vikalpa dvArA ratnaprabhAthvInA bAkInI cha
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 65 iti aSTAdaza bhaGgA bhavanti 18 / evamebhireva tribhirvikalpaiH zarkarApRthivyAH zepAbhiH paJcabhiH pRthivIbhiyoge kRte 5-5-5=15, paJca paJca paJca iti paJca dazabhaGgA bhavanti 15 / vAlukApRthivyAH zeSapRthivIbhiryoge kRte 4-4-4=12, catvArA, catvAraH, catvAra iti dvAdaza bhaGgA bhavanti 12 / paGkapabhAyAH zeSapRthivIbhiryoge kRte sati 3-3-3=9, trayaH-trayaH-traya iti natra bhaGgA bhavanti 9 / dhUmapramAyAH zepa pRthivIdvayena yoge kRte sati 2-2-2-6, dvau-dvau-dvau iti par3a bhagA bhavanti 6 / tamaHprabhAyA zeSAdhaHsaptamIpRthivyA yoge kRte sati ca 1-1-1=3, ekA, ekA, eka', iti trayo bhaGgA bhavanti 3 / evama-18-1512-9-6-3 iti caturNA nairayikANAM narakadvayasaMyoge kRte sa jAtasarvabhaGgasaMmelanena sarve tripaSTirbhaGgA bhavanti 63 / kA zeSa 6 pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 6-6-6=guTi 18 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se inhIM tIna vikalpoM dvArA zarkarAprathivI kA zeSa pAMca pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 5-5-5 guNita 15 aMga ho jAte haiN| bAlukA pRthivI kA zeSa 4 pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 4-4-4 guNita 12 bhaMga ho jAte haiN| paGkaprabhA kA zeSa prathiviyoM ke sAtha yoga karane para 3-3-3 guNita 9 bhaMga ho jAte haiN| dhUmaprabhA kA zepa pRthivIyoM ke sAtha yoga karane para 2-2-2 guNita6 bhaMga hote haiM tamAprabhA kA zeSa adhaH saptamI ke sAtha yoga karane para 1-1-1 isa taraha le tIna bhaMga hote haiN| isa taraha 18, 15, 12, 9, 6, 3 inake jor3a se cAra nairayikoM ke narakadvaya ke saMyoga se samasta bhaMgoM kI 63 saMkhyA A jAtI hai| pRthvIo sAthenA yogathI 66-6=18 vikalpa thAya che. e ja prakAranA traNa vika dvArA zarkarA prabhApRthvInI sAthe bAkInI pAMca pRthvInA pegathI 555=15 bhAMgA (vikalpa ) thAya che. e ja pramANe vAlukAprabhApRthvI sAthe pachInI 4 pRthvInA vegathI 4+4+4=12 vikalpa thAya che e ja pramANe paMkaprabhApRthvI sAthe pachInI traNa pRthvIonA rogathI 3++3=9 bhAgA thAya che e ja pramANe dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIonA rogathI 2+2+2=9 bhAMgA thAya che ane tama prabhAnI sAthe pachInI adha saptamI (tamastamaprabhA) nA yogathI 1+1+1=3 Rin thAya che. 2mA zata 18/15+12+++3=3 kula prikasa cagI vikalpo thAya che bha09
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre ____ atha catuNI narakasaMyoge, jAyamAnAn pazcottarazata bhaGgAn pradarzayati, tatra -' ekaH, ekaH dvau 1 ' 'ekaH, dvau ekaH 2 ' dvau, ekaH, ekaH 3' iti trayo vikalpA bhavanti,tatra prathamam ekaH, ekaH, dvau, iti vikalpamAha-'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH1, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe do paMkappabhAe hojA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka - rAprabhAyAm , hauM paGkaprabhAyAM bhavataH 2 ' evaM jAva ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarka rAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH3, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH aba sUtrakAra cAra nArakoM ke saMyoga meM utpanna 105 maMgoM ko prakaTa karate haiM unameM 1-1-2, 1-2-1, 2-1-1, ye tIna vikalpa hote haiM-ina vikalpoM meM se jo 1-1-2 prathama vikalpa hai usakI apekSA se sUtrakAra kahate hai-(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do bAlayappabhAe hojjA ) athavA eka nAraka ratna prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka zakarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai tathA do nAraka vAlakAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe do paMkappabhAe hojjA 2) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do lAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, (evaM jAba ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do ahe lattamAe hojjA) athavA eka ratnaprabhA me utpanna ho jAtA hai, eka zarkarA prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura have sUtrakAra judI judI traNa narakamAM utpanna thatA cAra narakanA je 105 visayA mA ( 8) thAya che te 548 4re cha. tebhA 1-1-2, 1-2-1 ane 2-1-1, A traNa vikalpa thAya che. A traNa vikalpomAMthI je 1-1-2 ne prathama vika9pa che, te vikapanI apekSAe nIce pramANe Hin! thAya cha-" ahvA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA" (1) PAthA me nA24 2tnaprabhAmA utpanna thAya cha, se zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane be nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNa pabhAe, ege sakkarappabhAe, do pakappabhAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che mana me nA24 54prabhAmA 64-1 thAya che " evajAva ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do ahe sattamoe hojjA" (3) athavA se
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 30 3 sU0 32 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 67 zarka rAmabhAyAm dvau tamAyAM bhavataH 4, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarA prabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 5 / atha ' ekaH dvau ekaH' iti vikalpamAha'ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , dvau zarka rAprabhAyAsa , eko vAlukAmabhAyAM bhavati 1, "evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarka rAmabhAyAm , eka paGkaprabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm eko dhUmapabhAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAm ekastamAyAM bhavati 4, do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratna prabhA meM, eka zarkarAprabhA se aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4 athavA eka ratnaprabhA meM eka zarkarAprabhA meM aura do adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 5 / eka do eka vikalpa ke anusAra (ahavA ege ' rayaNappabhAe do sakarappabhAe, ege vAlapappabhAe hojjA) athavA eka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, do zarAprabhA me utpanna ho jAte aura eka vAlukAprabhA me utpanna ho jAtA hai 1, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe do sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA -eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna hotA hai, do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka palaprabhA pRthivI me utpanna hotA hai 2, athavA-eka ratnaprabhA me, do zarAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka ratnaprabhAmAM eka zarkarA prabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM u5na thAya che. - have 1-ra-1 nI apekSAe nIce pramANe pAca vikalpa thAya che-- "ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hoA " (1) athavA eka ratnaprabhAmA, be zarAmabhAmAM ane eka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sapharappabhAe, ege ahe satta mAe hojjA" (2) athavA me nA24 2napramAmA, me zarAmabhAmA mata eka nAraka paMkaprabhA narakamAM utpanna thAya che (3) athavA eka ratanaprabhAmAM be zarkarAmabhAmAM ane eka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 a unlod bhagavatIne athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAprabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati5 (10) / atha ' dvau ekaH, ekaH' iti vikalpamADa - ahavA do rayaNappabhAe page sakArappabhAe, ege vAlayappamAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmamAyAm , eko cAlukAprabhAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappamAe, ege sakkarApabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvata athavA hI ratnaprabhAyAm , eka zarkarAprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM bhAti 2, adhavA hI ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarApabhAyAm , eko maprabhAyAM bhavati 3, athavA dvI ratnaprabhAyAm ekaH zakerAmabhAyAm ekastamAyAM bhavati 4, athavA dvI ratnaprabhAzarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna hotA hai 4, athavA-eka nAraka ratnaprabhA me do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 5, igna prakAra se ye yahAM taka 10 bhaMga haiN| aba do eka eka isa vikalpa kI apekSA se jo 5 bhaMga hote haiM unheM sUtrakAra prakaTa karate haiM -(ahavA-do rayaNaprabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe hojjA ) athavA-do nAraka ratna. prabhA meM utpanna hote haiM, eka nAraka zakarAprabhA meM utpanna hotA hai aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hotA hai 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA do ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM, aura eka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai2, athavA-do ratnaprabhAmeM, aura eka zarkarApra bhAmeM eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA-do nAraka ratnaprabhAmeM, eka zarAprabhAmeM aura eka tamAmabhAmeM utpanna ho jAtA hai4, athavA do ratnaprabhAmeM, eka ratnapramAmA, be zarkarAmabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be zarkarAmabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte 10 bhAMga prakaTa karIne have 2-1-1 nA vikalpanI apekSAe 2 pAya Hiu thAya cha te 548 42vAmA mAve cha-'' ahavA do rayaNaprabhAe, ege sapharappamAe, ege vAlayappabhAe hojjA" (1) athavA me nA24 2tnaprabhAmA utpanna thAya che, eka nAraka zarkarA prabhAmAM upana thAya che ane eka nAraka pAlAmA utpanna thAya che. " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhaoNpa, ege jAva ahe sattamAe hojjA" (2) mathA me 2tnaprasAbhAM, me zarkarAmabhAmAM ane eka kaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA be ratnaprabhAmAM eka zarkarAmabhAmAM ane eka tama prabhAmAM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TokA za09 u0 32 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 19 yAm ekaH zarkarAprabhAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 5, iti prathamavikalpatrayeNa paJcadaza bhaGgAH-15 / atha vAlukApRthivyA saha-tAnAha- ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, do paMkappabhAe hojjA' ayavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 1, 'evaM jAna ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukAmabhAyAM dvau tamAyAM bharataH 3, athavA eko ratnapabhAyAm eko vAlukAmamAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4 / ' evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tiya jogo tahA bhANiyayo jApa ahavA do dhUmappabhAe, ege tamAe ege zarkarAprabhA meM, aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5, isa taraha prathamavikalpatraya kI apekSA se ye 15 bhaMga haiN| ava vAlukAthivI ke sAtha ina vikalpoM ko kahate haiM-(ahavA ege rayaNappAe ege vAlu yappabhAe do paMkappabhAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlukA prabhA meM, aura do paGkaprabhA meM, utpanna ho jAte 1, (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, do ahe sattamAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlukApabhA meM aura do dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA eka ratnaprabhA meM, eka vAlakAprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka ratnaprabhA meM eka vAlukAprabhA meM aura do adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 4, (evaM eeNaM gamaeNaM jahA tiNhaM tithajogo, tahA mANiyayo jAca ahavA do dhuumutpana thAya che. (5) athavA be ratnaprabhAmAM, eka zarAmabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte prathama vikalapatrayanI ape kSA trisa yogI 15 mAgAyo (vipI) thAya che. eja pramANe vAlukAprabhApRthvI sAthe te vikalanuM kathana karavAmAM Ave hai-" ahavA ege rayaNappamAe, ege vAluyappabhAe do pakappabhAe hojA" (1) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmA ane be paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. ' evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe do ahe satta mAe hojjA" (2) atha6 me 2tnamAmA, se vAyuprabhAmA mana me dhamaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka valukAprbhaamaa bhane meM naye sAtabhI na24mA -thAya che. " evaM e e Na gama eNaM jahA tiNha tiyajogo tahA bhANiyavyo jAva avA do dhUpappabhAe, ege
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatImatra ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA etena gamakena yathA trayANAM trikayogo bhaNitastathA caturNAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, yAvat-athavA hI dhUmamamAm , eka stamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 15, ___ anena vidhinA pazcottarazataM bhaGgA bhAnti, tathAhi-ratnapabhA-zarkarAmabhAbhyAM saha vAlukAprabhAmArabhyAdha saptamIparyantamuttarottarapRthivInAM yoge kRte ekaikavikalpasya paJcapaJcabhaGgakaraNena trayANAM vikalpAnAM paJcadaza bhaGgA bhavanti 15 / ete paJcadazabhaGgAH pUrvaM pradarzitAH / evaM ratnaprabhA-bAlukAprabhAmnAM paha paGkaprabhAmArabhyAdhaHsaptamIparyantamuttarottarapRthivyA yoge kRte eka vikalpasya catazcatabhaMga ppabhAe ege tamAe ege ahe sattamAe hojA)jisa taraha se tIna nArakoM kA trika yoga pahile kahA gayA hai usI taraha se isa gama dvArA cAra nArakoM kA bhI trika saMyoga kahanA cAhiye-yAvat-athavA-do nAraka dhamaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM ho jAtA hai-isa vidhi se ye 105 bhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM-ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha vAlukAprabhA se lekara adhaH saptamI pRthIvI taka uttarottara pRthivIyoM kA yoga karane para eka eka vikalpa ke 5-5 bhaMga karane se tInoM vikalpoM ke 15 bhaMga ho jAte haiM jo pUrva meM kahe jA cuke haiN| isI taraha se ratnaprabhA aura vAlu. kAprabhA inake sAtha paGkapabhA se lekara adhaH saptamI pRthivI taka uttaro ttara pRthivIyoMkA yoga karanepara eka eka vikalpa ke 4-4 bhaMga hote haiN| tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" revI zate tara nAnA niyamA kahevAmAM Ave che, e ja pramANe A gama dvArA cAra nArakane paNa trika saMga kahevuM joIe. " athavA be nAraka dhumaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che," A vikalpa paryAnA vika kahevA joIe. A pramANe kula 105 brikasaMgI bhAMgAo (vikapa) thaze. je A pramANe samajavA-ratnaprabhA ane zarAmabhAnI sAthe vAlukAprabhAthI laIne nIce sAtamI pRthvIo paryantanI pRthvIone anukrame roga karavAthI pratyeka vikalpanA pAMca pAMca bhAMgA thatA hovAthI traNa vikalapanA (1, 1, 2 mA 1, 2, 1 bhane 2, 1, 1 mA vipanA) zusa 15 bhAMgAe thAya che, je pahelAM prakaTa karavAmAM AvI gayA che. e ja pramANe ratnaprabhA ane vAlukAprabhAnI sAthe paMkaprabhAthI laIne sAtamI pRthvI paryantanI pravIone anukrame saMga karavAthI pratyeka vikalpanA 4-4 bhAMgA thAya che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramendrakA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 71 * asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA etena gamakena yathA trayANAM trikayogo bhaNitastathA caturNAmapi trisaMyogo bhaNitavyaH yAvat - athavA dvau dhUmamabhAyAm, ekastamAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 105 / anena vidhinA pazcottarazataM bhagA bhavanti, tathAhi - ratnaprabhA - zarkarAprabhAbhyAM saha cAlukAprabhAmArabhyAdhaH saptamI paryantomuttarottara pRthivInAM yoge kRte ekaikavilpasya paJcapaJcabhaGga karaNena trayANAM trikalpAnAM paJcadaza bhaGgA bhavanti 15 / ete paJcadaza bhaGgAH pUrvaM pradarzitAH / evaM ratnaprabhA - vAlukAmubhAbhyAM saha paGkaprabhAmArabhyAdhaHsaptamIparyantamuttarottara pRthivyA yoge kRte ekaikavikalpasya catuzcaturbhaGgakaraNena trayANAM vikalpAnAM dvAdaza bhaGgA bhavanti 12 / te dvAdazApi bhaGgAH pUrvaM madarzitAH iti saptaviMzatibhaGgAH jAtAH, 15 - 12= 27 / " atha paJcAdhikazatabhaGgeSu zeSAn aSTasaptatibhaGgAn 78 prapradarzayati tatra ratnaprabhA SaGkaprabhetipRthivIdvayamAzritya prathamavikalpamAha-eko ratnaprabhAyAm ekaH paGkamabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1 / eko ratnaprabhAyAm ekaH paGkamabhAyAM, dvau tamAryau bhavataH 2 / eko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH haiM - isa taraha karane se tInoM vikalpoM ke 12 bhaMga ho jAte haiM / ye 12 bhaMga bhI pahile kahe jA cuke haiM / 15 aura 12 ye ina donoM ko milAne se 27 bhaMga hote haiM / aba inake atirikta jo 78 bhaMga bace haiM so unheM spaSTa karane ke liye unameM se ratnaprabhA - aura paGkaprabhA ina do pRthivIyoM ko Azrita karake jAyamAna prathama vikalpa ko sUtrakAra kahate haiM - athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM, eka paGkaprabhAmeM aura do arth dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 athavA - eka ratna - prabhA meM, eka paGkaprabhA meM, aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA - eka ratnaprabho meM, eka paGkaprabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamI A rIte traNe vikalpanA kula 12 bhAMgA thAya che. temane paNa AgaLa prakaTa karavAmAM AvyA che. A rIte 1512=27 bhAMgAonuM kathana ahIM karavAmAM AvI gayuM che. have bAkInA 78 bhAMgAnuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. pahelAM te! ratnaprabhA ane pakaprabhA pRthvIonI sAthenA pa'kaprabhA ATvi pRthvIenA saMcAgathI je 3 bhAMgAe ( vikalpe ) ane che, temane prakaTa karavAmAM Ave che--(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane e nAraka dhUmaprakSAmAM utpanna thAya che. (2) athatrA eka ratnaprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane be tamaH prabhAmA utpanna thAya che. (3) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka pa'kaprabhAmAM ane e adhaHsaptamI narakamA utpanna thAya che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra 3 / iti prathamavikalpasya trayo bhanAH 3 / atha dvitIyavikalpamAha-eko ratna. prabhAyAM dvau panapabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1 / eko ratnapramAyAm dvI paGkamabhAyAm ekastamAyAM bhavati 2 / eko ratnamabhAyAM dvI, papabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti dvitIyavikalpasya trayo bhagAH 3 / tRtIyavikalpamAha-dvau ratnaprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati / dvau ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm ,ekamtamAyAM bhavati2, dvau ratnaprabhAyAm , ekaH pApabhAyAma , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti tRtIyavikalpasya trayomahA: 3 / jAtAH vikalpatrayasya nava bhaGgAH 9, pUrvokta saptaviMzatibhaGgasa melane jAtAH paTatriMzadbhaGgAH, 27-9-36 / / pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 3 isa taraha ye tIna bhaMga prathama vikalpa jo 1-1-2 rUpa hai usake haiN| ___aba dvitIya vikalpa jo eka do eka rUpa hai usake tIna bhaMga isa prakAra se hai-athavA-eka ratnaprabhA meM, do pAprabhA meM aura eka dhamaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do paGkaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do paGkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 1, ye dvitIya vikalpa ke tIna bhaMga haiN| aba tRtIya vikalpa jo do eka eka rUpa hai usake tIna bhaMga isa prakAra se haiM-athavA do nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka paGkaprabhA meM aura eka dhUmaprabhA me utpanna ho jAtA hai 1, athavA do ratnaprabhA meM, eka pakaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do ratnaprabhA meM, eka paMkaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai have 1-2-1 rU5 bIjA vikalpanA 3 bhAMgAo prakaTa karavAmAM Ave che.(1) athavA eka ratna bhAmAM, be paMkaprabhAmAM, ane eka dhamaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratanaprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA eka ratanaprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka adha saptamI narakamAM utpanna thAya che have 2-1-1 rUpa trIjA vikalpanA 3 bhAMgAe prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA be ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA be ratnaprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka tama.prabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA be ratnaprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane eka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A traNe vika9panA kula 3+3+2=9 bhAMgAo
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 prameyacandrikA TI00 9 u0 32 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNama atha ratnapamA-maprabhetipRthivIdvayagAzritya bhaGgAnAha-eko ratnaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM, do tamAyAM bhavataH1' eno ratnaprabhAyAs , eko dhUmaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAm / tathA eko ratnaprabhAyAM, dvau dhUyamamAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / eko ratnaprabhAryA dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati2 / tathA dvau ratnabhAyAm , eko dhUpapabhAyAm ; ekastapArA bhvti| dvau ratnaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekA adhaHsaptamyAM bhavati 2 / iti paGga bhatAH 6 / pUktipaTU triMzadbhasaMmelane jAnAH vAcatvAriMzadbhaGgAH 36-6-42 / hai, isa prakAra hA yakRtIya vikalpa ke tIna bhaMga haiN| aba tInoM vikalpoM ke ye 9 saMga ho jAte haiN| 27 pUrvokta saMgoM meM 9 ye bhaMga milAne se 36 saMga A jAte haiM / ratnaprasA aura dhUmaprabhA ina do pRthiciyoM ko Azrita karake jo ina tIna vikalpoM ke maga Ate haiM- ila prakAra se haiM- athavA eka ratlAmA meM, eka dhUmaprabhA meM aura do tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura do adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 2, tathA eka raprabhA meM do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhAmeM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka ratnaprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka adhaH sasAnI meM utAnna ho jAtA hai 2, tathA-do ratnaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do ratnaprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, isa prakAra se ye 6 bhaMga haiN| kula saya aMga yahAM taka 36 aura 6 milAkara 42 hue haiN| thAya che. ra7 pUrvokta bhAgAo sAthe A nava bhAMgAone saravALe karavAthI 36 bhAMgAonuM kathana ahIM pUruM thAya che. have ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI pRtha tIonA cegathI nIce pramANe 6 bhAMgAe thAya che -(1) athavA eka ranamabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be adhasaptamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA eka ratnaprabhAmAM, be ghUmaprabhAmAM ane eka tasa prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka ratanaprabhAmA, be dhUmaprabhAmAM ane eka adha samImAM utpana thAya che. (5) athavA be ratnaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thApa che (6) athavA be ratnaprabhAmAM. eka dhUmaprabhAmAM ane eka adha saptamI narakamAM utpanna thAya che, A rIte 6 bhAgA thAya che. pUrvokta 36bhAMgAmA A 6bhAMgA umeravAthI 42bhAMgAnuM kathana ahIM pUrU thAya che. bha 10
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 9 atha ratnaprabhA - tamaH prabhetipRthivIM dvayamAzritya bhaGgAnAha eko ratnaprabhAyAm, ekastamAyAM, dvau adhaH saptamyAm 1 | tathA - eko tnaprabhAyAM dvau tamAyAm ekaH adhaH saptamyAm 1 | dvau ratnaprabhAyAm, ekastamAyAm ekaH adhaH saptamyAm 1 | iti trayo bhaGgAH 3 / 42 - 3 = 45 // pUrvoktadvAcatvAriMzadbhaGgasaMmelane jAtAH paJcacatvAriMzadbhaGgAH 45 / iti ratnaprabhAM pradhAnIkRtya jAyamAnA bhaGgA jAtAH paJcacatvAriMzat / / 45 / / 15-12-9-6- 3=45 // atha zarkarAmamAM pradhAnIkRtya trizad bhaGgAH pradarzyante tatra zarkarAmabhA - vAlukAprabhetipRthivIdvayamAzritya dvAdaza bhaGgAnAha - ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlu 4 aba ratnaprabhA aura tamaH prabhA ina pRthivIdvayako Azrita karake jo tIna bhaMga banate haiM - ve isa prakAra se haiM- eka ratnaprabhAyeM, eka tamaHprabhAyeM aura doadhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA - eka ratnaprabhAmeM, do tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do ratnaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, ina tIna bhaGgoM ko 42 pUrvokta aMgoM ke sAtha milA dene se 45 bhaMga saMkhyA yahAM taka nikala AtI hai / isa taraha ye 45 bhaMga ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA karake banAye gaye haiM / aba zarkarA pRthivI kI pradhAnatA karake jo bhaMga banate haiM unakI saMkhyA 30 haiM - jo isa prakAra se haiM - unameM zarkarAprabhA aura vAlukAprabhA ina donoM ke sahAre se 31 bhaMga isa taraha se haiM - eka nAraka zarkarAprabhA have ratnaprabhA ane tamaHprabhA sAthe adha.saptamI narakanA ceAgathI je 3 bhAMgA bane che te prakaTa karavAmAM Ave che (1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ra) athavA eka ratnaprabhAmAM, e tama:prabhAmAM ane eka nIce sAtamI pRthvImAM utpanna thAya che. (3) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che 42 pUrvokta bhAMgAmAM traNa bhAMgAe umeravAthI 45 bhAMgA ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAnI apekSAe manAvavAmAM AvyA che. A zarkarAprabhApRthvInI pradhAnatAnI apekSAe 30 bhAMgAe mane che, temanuM have nIce pramANe kathana karavAmAM Ave che-zarAprabhA ane vAlukAprabhA sAthe mAkInI ( pachInI ) pRthvInA ceAgathI nIce pramANe 12 bhAMgAe < vikalpe ) ane che (1) athavA eka nAraka zakarAprabhAmAM, eka nAraka
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramayandrikA TI0 ze0 9 u0 32 20 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 75 kAmabhAyAM, dvau paGkapabhAyAM bhvtH1| ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 2, ekaH zarka rAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau tamAyAM bhavataH 3 / ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 4 / tathA-ekaH zarpha rAmamAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAM bhavati 1 / ekaH zarkarAprabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavatira / ekaH zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 3 / ekaH zarkarA. prabhAyAM, dvau vAlukAmabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / tathA dvau zarkarAme, eka nAraka ghAlukAprabhA se aura do nAraka paGkaprabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA - eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhAmeM, aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 3, athavA-eka nAraka zakra rAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM 4, tathA-eka zakarAprabhA meM do vAlukAmabhAmeM, aura eka paMkaprabhAmeM utpanna hotA hai 1, athavA eka zarkarAprabhA meM do bAlukAprabhA meM aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 2, athavA - eka zarkarAprabhA meM do vAlukA prabhA me aura eka tamaH prabhA me utpanna hotA hai 3, athavA -eka zarkarAprabhA me, do vAlukAprabhA meM, aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 4, tathA do nAraka zarAprabhA meM eka vaalukaavAlukAprabhAmAM ane be nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka zarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA eka zarkarA prabhAmAM be vAlukAprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA eka zarkarAmabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka dhamaprabhAmAM utpanna thAya che. (7) athavA eka zarkarA prabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpana thAya che. (8) athavA eka zarkarA prabhAmAM, be vAlukAprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (9) athavA be nArake zarkarA prabhAmAM utpana thAya che, eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpana thAya che ane eka nAraka paka
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 bhagavatI sUtre 1 prasAyAm, eko bAlukAmamAyAm, ekaH NDumasAyAM bhavati / dvau zarkarApramA yAn, eko vAlukAprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAM bhavati 2 / dvau zarkarAmabhAyAm / eko bAlukAmasAyAm, ekastamAgAM bhavati / dvau zarkarAmabhAyAm, eko bAlukAmabhAyAm, ekaH adhaHsamyAM bhavati 4 / iti dvAdadAbhaGgAH 12 / atha zarkarAmabhA - paGkaprati pRthivIdvayamAzritya nava bhaGgAnAha - ekaH zarkarAprabhAyAm, ekaH paGkaprasAyAM, dvau dhUmamabhAyAM bhavataH 1 / ekaH rAmamAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhavataH / ekaH zarkarAmamAyAm, ekaH paGgaprabhAyAM, vaptamyAm 3 | tathA ekaH zarkarAmayAyAM dvIpamabhAyAm, eko dhUmaprabhA meM aura eka dhUnaprabhA se utpanna ho jAtA hai 1 athavA do DArkarAtrA meM eka vAlukAprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai 2, athavA - do zarkarAmabhA meM, eka vAlukAmamA me, aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do zarkarAprabhA meM, eka bAlukAprabhA meM aura eka adhaH samIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai / isa taraha se 12 bhaMga haiN| aba zarkarAprabhA aura paGkaprabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake nau bhaMga isa prakAra se banate haiM - eka zarkarAprasA meM utpanna ho jAtA hai, eka tAraka pazuprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 / athavA - eka nAraka zarkarApramA meM eka tAraka pamabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte hai 2, athavA - eka zarkarAmabhA meM, eka paMkamayA meM, aura do adhaH rUptabhIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 3, tathA eka nAraka zarkamA meM, do prakSAmA utpanna thAya che. (10) athavA be zakarAprabhAma, eka vAlukAprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thaya che. (11) athavA vAlukAprabhAmAM ane eka tamaprasAmAM utpanna thAya che. zarkarAprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane eka nIce narakamAM utpana thAya che. zarkarAprabhAmAM, eka ( 12 ) athavA e sAtamI tamastamaprasA have zakarAprabhA ane pakaprabhA pRthvInI sAkSe tyArapachInI dhUmaprabhA Adi pRthvIone anukrame yAga karavAthI nIce pramANe natra bhAMgA ane che. (1) eka nAraka zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che, eka nAraka pa'kaprabhAmAM utpanna thAya che ane e nArake dhUmaprabha mAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zakarAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane be tama:prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka zarkarAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM ane e nIce sAtamI nakamAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka zarkarApramAmA, e nArakA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ premaiyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapradezanajhanirUpaNam 77 prabhAyAM bhavati 1, eka zarkarApramAyAM, dvau paGkapramAyAma , ekastamAyAM bhavati 2 / ekaH zarka rAprabhAyAM, dvau paGkamayAyAm , ekaH adhaHsaptasyAM sarati 3 / tathAdvau zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAs , eko dhUmapramAyAM bhavati 1, dvau zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastasAyAM sati 2 / dvau zarAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati3 / iti nava bhaGgAH 9 / __ atha-zarkarAmamA-dhUmaprabheti pRthivIdvayamAzritya pai manAnAha-eka zarkarApabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhavataH 1 / ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 2 / tathA-eka zarAmamAyAs , dvau dhUmapaMkaprabhA meM, aura eka nAraka tanAprabhA meM utpana ho jAtA hai 1, athavA eka nAraka zarkarAmamA meM do nAraka kAnA se aura eka nAraka tamaH prathA se utpanna ho jAtA hai 2, athavA ema nAraka zarkarAprabhA me, do nAraka paMkasabhA meM aura eka adhaH sasalI meM utpanna ho jAtA hai 3, tathA-do nAraka zarkarAmanAmeM, eka nAraka pAbhA aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-do zarkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM, eka paDaprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3 isa prakAra le ye 9 aMga hai| aba zarkarAmabhA aura dhUmaprabhA ina do pRthivIyoM ko lekara ke 6 maMbha kahe jAte haiM-ayavA-eka zarkarAmamA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tasaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA eka nAraka zakarAprapA meM, eka maprabhA meM aura pakaprabhAmAM ane eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che (5) eka nAraka zarkarAmabhAmAM, be paMkaprajAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che (2) arthavA eka nAraka zarkarApabhAmAM, be paMkaprabha mAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che.(7) athavA be nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka paMkamabhAmAM ane eka nAraka dhamaprabhAmAM utpanna thAya che (8) athavA be zarkaraprabhAmAM ane eka paMkaprabhAmAM ane eka tamabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA be zarkarApramAmAM, eka paMkaprasAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. have zarkarA prabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI tama prabhA Adi pRthvIemanA gathI je 6 bhAMgAe (vikala) bane che te nIce prakaTa karyA che - (1) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be nArake tamaH prakSAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka dhUma
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 78 prabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / eka zarAprabhAyAM dvau dhUmamabhAyAm ,eka adhaH saptabhyAM bhavati 2 / tathA-dvI zarkarAmabhAyAm , eko dhUmamamAyAm , ekastamAyAM bhavati 1, dvau zarkarAprabhAyAs , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsazamyAM bhvti| iti SaD bhaGgAH 6 / aya zarkarAmabhA-tama prati pRthivIdvayamAzritya bhaGgatrayamAha-ekaH zarkarAprabhAyAm ekasvamAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 1 / tathA-ekaH zakarAmabhAyAM dvau tamAyAm ,ekaH apaH saptamyAM bhavati 1 / tathA dvau zarkarAmamAyA, ekastamAdo adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM2, tathA-eka nAraka zarkarAprabhAmeM do nAraka dhUmaprasA meM, aura eka nAraka tamAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA-eka nAraka zakerAprabhA meM, do nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaHsaptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2 tathA-do nAraka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do zarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2 isa taraha se ye 6 bhaMga haiN| ___aba zarAprabhA aura tamaH prabhA ina do pRthivIyoM ko Azrita karake tIna bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 1, tathA- eka nAraka zarkarAprabhA meM, do nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 1, tathA do nAraka prabhAmAM ane be nArake sAtamI tamAma prakAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, be nArake dhUmapabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM, be nArake dhumaprabhAmAM ane eka nAraka sAtamI tamAmapramA narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA be nArake zarkarAmabhAmAM, eka dhamaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA be nArako zarkarA prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. have zaraprabhA ane tamaprabhA sAthe tamastamaprabhAnA vegathI je traNa vikalpa bane che te nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka zarkarAmabhAmAM eka tamAmabhAmAM ane be sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpana thAya che. (2) athavA eka zarkarAmabhAmAM, be tama prabhAmAM ane eka sAtamI tamastama prabhA narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA be zarkarAmabhAmAM, eka tamaprabhAmAM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI009 4032 sU03 bhavAntara pravezanaphanirUpaNam 72 yAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgA 3 / iti zarkarAprabhA pradhAnI kRtya jAyamAnA bhaGgA jAtAstriMzat 30 / 12-9-6-3-30 / pUrvokta paJcacatvAriMzadbhagaH saMmelane jAtAH sarve bhaGgAH paJcasaptatiH // 7 // atha vAlukAmamA pradhAnIkRtyASTAdazabhaGgAnAha-tatra vAlukAmabhA-paDkaprabheti pRthivIdvayamAzritya nava bhaGgAnAha-eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM, dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 1 / eko vAlukAmabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAM, dvau tamaHprabhAyAM bhvtH2| eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGasabhAyAM dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 31 tathA-eko vAlukAprabhAyAm , dvau paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 1 / tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptanI meM utpanna ho jAtA hai ye tIna bhaMga haiM / isa prakAra zarkarAprabhA ko pradhAna karake 12, 9, 6, 3= 30 bhaMga ho jAte haiN| ina 30 bhaMgoM ko pUrvokta 45 aMgoM ke sAtha jor3ane para 75 bhaMga ho jAte haiM aya cAlukAprabhA ko pradhAna karake jo 18 bhaMga hote haiM-ve isa prakAra se haiM-inameM vAlukAprabhA aura paMkaprabhA ina do prathiviyoM ko azrita karake 9 bhaMga hote haiM-athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka paMkaprabhA meM, aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka vAlukAprabhA meM eka paDUprabhA meM aura do nAraka adhaH sasamI meM utpanna ho jAte haiN| 3, tathA eka nAraka vAlukAprabhA meM do paMkaprabhA meM aura eka nAraka ane eka tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A pramANe zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 12+9+6+3=30 vikalpa thAya che pUrvokta 45 bhaMgamAM A 30 bhAgane umeravAthI 75 bhaMga (vika) nuM kathana ahIM pUruM thAya che. have vAlakAprabhAnI pradhAnatAnI apekSAe je 18 vika thAya che te prakaTa karavAmAM Ave che-pahelAM te vAlukAprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvIonA cogathI je nava vikalpa bane che te prakaTa karavAmAM Ave che. (1) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be dhumaprabhAmAM utpana thAya che. (2) athavA eka vAlukAprazAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be tama" prabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane be nArake sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka dhamaprabhAmAM utpanna thAya
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre eko vAlukAmabhAyAM, dvau pApabhAyAs , ekastamAyAM bhavati 2 / eko vAlukApramAyAM, do pakapamAzam, ekaH adhAsaptalyAM bhatrati 3 // dvau vAlukAmamAyAm , ekaH paGkapabhAvAm , eko dhUmanamAyAM bhavati / dvau vAlukAmabhAyAm , ekaH paDapramAyAm , estamAyAM bhavati 2 / dvau vAlukAmamAyAm , ekaH paGkapramAyAm , ekaH adhAsaptamyAM bhavati / iti nava bhagA / atha vAlukAprabhA-dhUmaprabheti pRthivIdvayamAzritya paD bhaGgAnAha-eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmapramAyAM, dvau tamAyA~ bhavataH 1 / eko bAlukAprabhAzAm , eko dhUmapabhAyAM, vo adhAsaptabhyAM bharataH 2 // tathA eko bAlura prabhAyAM, dvI dhUmaprabhA se utpanna ho jAtA hai 1, athaza-eka bAlukAprabhAmeM do paddhaprabhA meM aura eka tamAmA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-eka nAraka vAlukAmamA meM do nAraka paMkatanA meM aura eka nAraka adhaH sAmIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA-do bAlukApramA , eka pAbhA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do nAraka vAlukApralA me, eka nAraka paMkaprabhA me aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-lo nAraka bAlukAprabhA meM, eka nAraka paDDaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 3, ina prakAra the 9 aMga haiN| aba bAlakAprabhA aura dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ko azrita karake 6 bhaMgA isa prakAra se hote hai-eka bAlukAprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka vAlukAprabhA meM eka dhUmaprabhAmeM aura do adhaHsaptamImeM utpanna ho jAte che (5) athavA eka nAraka vAlukAprazAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka vAlukAprazAmAM, be paMkaprabhAmAM ane eka sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpana thAya che. (7) athavA be vAla prabhamAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (8) athavA be vAlukAmabhAmAM, ane eka pakaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA be vAlukAprazAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI naramAM utpanna thAya che, have vAlukAprabhA ane dhUmaprabhAnI sAthe pachI tama prakA Adi be pIenA cogathI je 6 vikalpa bane che te nIce prakaTa karavAmAM AvyA che. (1) athavA eka nAraka vAlukAprabhAsa, eka dhUmaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka vAlukAprazAmAM, eka dhUmaprabhAmAM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramairndrikA TIoto 9 9032 su03 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 1 / eko vAlukAprabhAyAM, hau dhUmaprabhAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 // tathA - dvau vAlukAmabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 1 / dvau vAlukAprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAm, ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 || iti paD bhaGgAH 6 / atha vAlukAmamA-tamaHprabheti pRthivIdvayamAzritya bhaGgatrayamAha - eko vAlukAmabhAyAm, 'ekastamAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH / tathA-eko vAlukAmamAyAm dvau mAyA, eka asaptamyAM bhavati 2 / tathA dvau vAlukAmamAyAm, ekastamAyAm ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 3 / iti trayo bhaGgAH 3 / 9-6- 3 =18| haiM 2, tathA - eka vAlukAprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA - eka vAlukAprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, tathA do nAraka vAlukAprabhA meM eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA - do vAlukAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 2 isa prakAra ye 6 bhaMga hote haiM / aba vAlukAprabhA aura tamaH prabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake tIna bhaGga isa prakAra se hote haiM - eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraMka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA - eka nAraka bAlukAprabhA meM do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 2, tathA do nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI 1 81 ane e nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (3) athavA eka vAlukAprabhAmAM, e dhumaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka vAlukA bhAmAM, e dhUmaprakSAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (pa) athA e vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (6) athavA e vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAttamI narakamAM utpanna thAya che. have vAlukAprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI tamastamaprabhAnA ceAgathI khanatA traNa vikAnuM kathana karavAmAM Ave che (1) athavA eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane e sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka vAlukAprabhAmAM, e tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che, (3) athavA be vAlukAprabhAmAM, eka tama:prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. bha 11 /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI iti vAlukAmamA pradhAnIkRtya jAtAH sarve aSTAdaza bhaGgAH 18 / iti pUrvokta pazcasaptatibhaGgasaMmelane jAtAH sarve trinavatibhaGgAH, 45-30-28-93 / ___ atha paGkaprabhA pradhAnI kRtya nava bhaGgAnAha-tatra paGkaprabhA-dhUmapabheti pRthivIdvayamAzritya paDbhaGgAnAi-ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau tamAyAM bhvtiH1| ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 2 / / tathA-ekaH paGkaprabhAyAM, dvaudhUmaprabhAyAm , ekaratamAyo bhavati 1, ekA paDka. prabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 2 / tathA-dvau paGkapramAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 1 / dvauM paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / iti paDU bhaGgAH 6 / .. meM utpanna ho jAtA hai 3, isa prakAra se ye tIna bhaMga haiN| isa taraha yAlukAprabhA ko pradhAna karake ye 9-6-3-18 bhaMga hote haiN| pUrvokta 75 bhaMgoM meM ina 18 aMgoM ko jor3a dene se 93 aMga hote haiN| aba paMkaprabhA ko pradhAna karake nau bhaMgoM ko mRtrakAra kahate haiMinameM paGkaprabhA aura dhamaprabhA ina do pRthiviyoM ko Azrita karake 6 bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka paDvaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka nAraka paDaprabhA meM eka nAraka dhUmapamA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 2, tathA eka paGkaprabhA meM, do dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA-eka pajuprabho meM do dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 2, tathA do nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH mAza vAyuprabhAnI pradhAnatAvatane+t+18 vidhAmane cha. tabhI pUrvokta 75vikalpa umeravAthI 93 vikalponuM kathana ahIM sudhImAM pUra thAya che. have paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA nava vikalpa sUtrakAra prakaTa kare che- pahelAM paMwbhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA cogathI banatAM 6 vikapanuM kathana nIce pramANe samajavuM-(1) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, ane be tamaHprabhA narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. (3) athavA eka nAraka 5 kaprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka paMkaprabhAmAM, be dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (5) athavA be paMkaprabhAmAM eka dhUmapabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. 6 athavA be paMka
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIza093032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam atha paGkaprabhA-tamaHprati pRthivIdvayamAzritya bhaGgatrayamAha-ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 1 / tathA-ekaH paGkaprabhAyAM, dvauM tamAyAm , ekaH avaHsaptamyAM bhavati 1 / tathA dvau paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / 6-3-9 / iti paGkaprabhAM pradhAnIkRtya jAtAH sarve nava bhaGgAH 9 / iti pUrvoktatrinavatibhaGga saMmelane jAtA sarve dvayadhikazatabhanAH 45-30-18-9 = 102 // __ atha dhUmaprabhA pradhAnIkRtya bhaGgatrayamAha, tatra dhUmaprabhA-tamaHprabhApRthivIbhyAM saha adhaHsaptamyAM yoge kRte trayo bhaGgA bhavanti, tAnAha-eko dhUmaprabhAyAm , prabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA do paGkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai| isa prakAra ye paMkaprabhA aura dhUmaprabhA ko Azrita karake 6 bhaMga haiN| aba paMkaprabhA aura tamaHprabhA ko Azrita karake tIna bhaMga isa prakAra se hote haiM-eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA-eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai 1, tathA do nAraka paMkapabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna hotA hai| isa prakAra se ye tIna bhaMga haiN| paMkaprabhA ko pradhAna karake saba bhaMga ye nau ho jAte haiN| pUrvokta 93 veM bhaMgoM meM ina nau bhaMgoM ko milAdene se 102 bhaMga ho jAte haiN| prabhAmAM eka dhumaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have pakaprabhA ane tamaprabhA sAthe sAtamI pRthvIne coga karavAthI nIce pramANe traNa vikalpa bane che-(1) athavA eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be nArake nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka pakabhAmAM, be nAraka tamakhaMbhAmAM ane eka nAraka sAtamI narakamAM utpanna thAya che (3) athavA be nArake paMkaprabhAmAM, eka nAraka tamaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte paMkaprabhAnI pradhAnatAvALAM kula 9 vikalpa bane che. A nava vikalpamAM pUrvokta 93 vikalpa umeravAthI 102 vikapanuM kathana ahIM pUrU thAya che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavastra ekastamAyAm , dvau adhAsaptamyAM bhavataH 1 / tathA-eko dhUmaprabhAyAM dvau tamAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / tathA-dvau dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 1 / iti trayo bhaGgAH 3 / iti pUrvoktadvayadhikazatabhaGgasaMmelane jAtAH sarve pshcaadhikshtbhnggaaH| 45-30-18-9-3%105 / / iti caturNA nairayikANAM pRthivItrayasaMyogena sarve pazcottarazatabhaGgA bhavanti 105 / iti / ____ aba dhRmaprabhA ko pradhAna karake tIna bhaGga isa prakAra se banate haiM ina meM dhUmaprabhA aura tamaH prabhA pRthivI ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para tIna bhaMga hote haiM jo isa prakAra se haiM-" eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hotA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna hotA hai aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 1, tathA eka nAraka dhUmaprabhA meM do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 1, tathA do nAraka dhUmaprabhA eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai ? isa prakAra se ye tIna bhaMga haiN| pUrvokta 102 bhaMgoM meM ina tIna bhaGgoM ko milA dene se 105 bhaMga saMkhyA A jAtI hai / isa taraha cAra nairayikoM ke pRthivItraya ke saMyoga se saba 105 bhaGga hote haiN| tAtparya-isa kathana kA aisA jAnanA cAhiye ki cAra nairayika ke trika saMyogI maGga 105 hote haiM-jo isa prakAra se kahe gaye haiM-ina cAra narayikoM ke 11-2, 1-2-1, 2-1-1 isa prakAra se tIna vikalpa kahe gaye haiM-ina - have dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALA traNa vikalpa batAvavAmAM Ave che. A traNa vikalapa dhUmaprabhA ane tamaprabhA sAthe sAtathI tamastamaprabhA narakane ga karavAthI bane che-(1) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamA prabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka dhUmaprabhAmAM, be nArake tamaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. (3) athavA be nArake dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. pUrvokta 102 vikalpamAM A traNa vikalpa umeratA kula 105 trikasaMgI vikalponuM kathana ahIM samApta thAya cheA rIte cAra nAraka jInA pRthvItrayanA saMye gathI badhAM maLIne 10pa vikalpo thAya che. A kathananuM tAtparya e che ke cAra nArakenA trikasaMgI 105 vika9pa thAya che, je A pramANe kahevAmAM bhAvyA cha- yAra naarii|| 1-1-2, 1-2-1, 2-1-1, 2mA prabhArI traNa vikalpa kahyA che. A vikanuM tAtparya nIce pramANe che
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramairndrikA TI0 ze0 9 40 32 0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 8rda vikalpoM kA tAtparya yaha hai ki kisI eka pRthivI meM eka nAraka, dUsarI eka pRthivI meM eka nAraka aura kisI eka pRthivI meM do nAraka utpanna ho jAte haiM - isI taraha se zeSa do vikalpoM me bhI samajha lenA cAhiye jaba ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha Age kI naraka pRthiviyoM kA saMcAra kiyA jAtA hai to isa sthiti se pAMca bhaGga hote haiM ina pAMca bhagoM kA ina tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 15 bhaga ho jAte haiM isI taraha se ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ina do pRthiviyoM kA Age kI 4 pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para 4 cAra aMga hote haiM aura ina cAra bhaMgoM kA 3 tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 12 bhaMga ho jAte haiM / ratnaprabhA aura paMkaprabhA ina do pRthivIyoM kA saMcAra Age kI tIna pRthiviyoM ke sAtha jaba kiyA jAtA hai taba tIna bhaMga hote haiM / ina tIna maMgoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 9 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se ratnaprabhA aura dhUmaprabhA kA Age kI do 2 pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai taba do bhaMga hote haiM aura ina do bhaMgoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 6 bhaMga ho jAte haiM / ratnaprabhA aura tamaH prabhA kA adhaH saptamI pRthivI ke sAtha yoga karane pahelA vikalpanuM tAtpaya koi pRthvImAM eka nAraka, bIjI eka pRthvImAM eka nAraka ane trIjI eka pRthvImAM e nAraka utpanna thaI jAya che, eja pramANe bAkInA e vikalpAnuM tAtpa samajI levuM. jyAre ratnaprabhA ane zarkarAprabhA sAthe pachInI pAMca pRthvInA ga karavAmAM Ave che tyAre pAMca bhaMga ( vikalpa ) mane che. A pAMca pAMca bhaMgavALA traNa vikalpA khanatA hAvAthI pax3=15 bhaga khate che. eja pramANe ratnaprabhA ane vAlukAprabhAnA pachInI cAra pRthvI sAthe anukrame cAga karavAthI 4 bhaMga bane che. A cAra bhagavALA traNa vikalpA banatA hAvAthI 443=12 bhaMga mane che. ratnaprabhA ane pakaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvIenA anukrame cAga karavAthI 3 bhAgAe mane che evA traNa bhAMgA ovALA traNa vikalA manatA haiAvAthI 343=| bhAMgAe ane che. eja pramANe ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI me pRthvIonA anukrame ceAga karavAthI 2 bhAMgA bane che evA e bhAMgAvALA traNa vikalpe khanatA hAvAthI ra43=9 bhAMgAe khane che. eja rIte ratnaprabhA ane tama prabhAne adhaHsaptamI naraka sAthe cAga karavAthI 1 bhAMgA bane che. evA eka lAMgA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bhagavatI sUtre para eka aMga hotA hai aura isakA tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para tIna bhaMga ho jAte haiN| isa taraha ratnaprabhA ke saMyogavAle 15, 12, 9, 6, 3 ye saba milakara 45 bhaMga ho jAte haiM / isI taraha se zarkarAprabhAvAle tIsa 30 vikalpa ( aMga ) hote haiM arthAt jaba zarkarAprabhA aura vAlukAmamA ina do pRthiviyoM kA Age kI cAra 4 pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai taba cAra 4 vikalpa hote haiM ina cAra vikalpoM ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para 12 bhaMga hote haiM isI taraha se zarkarAprabhA aura paMkaprabhA kA Age kI pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kiyA jAtA hai taba tIna 3 vikalpa hote haiM aura ina tIna vikalpoM kA pUrvokta tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 9 bhaMga ho jAte haiN| isI taraha se zarkarAbhA aura dhUmaprabhA kA Age kI do pRthiviyoM ke sAtha saMcAra karane para do vikalpa hote haiM aura ina do vikalpoM kA pUrvokta tIna vikalpoM ke sAtha guNA karane para 6 vikalpa ho jAte haiM / isI taraha se zarkarAprabhA aura tamaH prabhA kA Age kI adhaH saptamI pRthivI ke sAtha saMcAra karane para eka vikalpa hotA hai aura isa eka vikalpa ke sAtha tIna vikalpoM kA guNA karane para tIna vikalpa ho jAte haiN| isa taraha 12, 9, 6, 3, ina saba bhaMgoM kA yoga karane para zarkarAprabhA ke yogavAle tIsa 30 bhaMga A jAte haiM / cAlukA aura paGkaprabhA ina do pRthiviyoM kA vALA traNa vikalpanA kula 3 bhAgAe mane che. A rIte ratnaprabhAnA sacAgavALA 15+12+++3=45 bhAMgAe mane che . eja pramANe zakarAprabhAnA sayeAgavALA 30 bhAMgAe A pramANe ane che-- za`rAprabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI 4 pRthvIenA anukrame cega karavAthI 4 bhAMgA bane che. evAM 4 bhAMgAvALA traNu vikalpe hAvAthI kula 443=12 bhAMgA bane che. eja pramANe zarAprabhA ane pakaprasA sAthe pachInI traNa pRthvInA anukrame saMcAga karavAthI 3 bhAMgA khane che. evAM traNu bhAMgAvALA traNa vikalpA banatA haiAvAthI kula bhAMgA 343=9 mane che. eja pramANe zarkarAprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI e pRthvIenA anukrame ceAga karavAthI 2 bhAMgA bane che. evAM 2 bhAMgAvALA 3 vikalpa thatAM hAvAthI kula bhAMgA 243=6 ane che eja pramANe zarkarAprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA ceAgathI eka bhAMge ane che evAM eka bhAMgAvALA traNa vikalpa banatA haiAtrAthI 143=3 bhAMgA ane che. A rIte zarAprabhAnI bhadhAnatAvANA 12+6+6+3= 30 sAMgA bhane che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA 40 130 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirapaNam 87 - - catuSpraveze narakatrikayoge koSThakam ratnaprabhayA-45 zarkarAprabhayA-30 vAlukAprabhayA-18 paGkaprabhayA-9 dhUmaprabhayA--3 saveM bhaGgAH / 105 Age kI pRthiviyoM ke sAtha jaba saMcAra kiyA jAtA hai taba tIna 3 vikalpa Ate haiM aura ina tIna vikalpoM kA 1-1-2,1-2-1, 2-1-1 ina vikalpoM se guNA karane para 9 vikalpa ho jAte haiN| vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA'kA Age kI pRthiviyoM ke sAtha saMcAra karane para do vikalpa hote haiM-inakA tIna 3 vikalpoM se guNA karane para 6 aMga A jAte haiM-isI taraha se vAlukAprabhA aura tamaHprabhA kA Age kI eka adhaH saptamI pRthivI ke sAtha saMcAra karane para eka vikalpa AtA hai aura isa eka vikalpa ke sAtha tIna vikalpoM se guNA karane para tIna bhaMga A jAte haiM-isa taraha bAlukAprabhA ke saMyoga vAle 18 bhaMga A jAte haiN| isI taraha se paGkaprabhA ke saMyoga vAle 9 aura dhUmaH prabhA ke saMyoga vAle tIna bhaMga Ate haiN| ye saba saMga milakara 105 hote haiN| yahI yAta saMskRtabhASAmeM diyA huA koSThaka dvArA spaSTa kiyA hai vAlukAprabhA ane paMkaprabhAne bAkInI traNa pRvIo sAthe anukrame coga karavAthI 3 bhAMgA bane che. evAM traNa bhAMgAvALA traNa vikalpa bane che tethI te traNa vikapanA kula bhAMgA 343=9 bane che eja pramANe vAlukAprabhA ane dhUmaprabhA pachInI be pRthvIo sAthe anukrame ega karava thI be Hinpane cha. mevA me Hinat a vi48 ( 1, 1, 2,-1,2, 1, bhane 2, 1, 1 vALA traNa vikalpa) banatA hovAthI kula bhAMgA ra43= thAya che. e ja pramANe vAlukAprabhA ane tamaprabhAnA sAtamI pRthavI sAthenA yogathI 1 bhAga bane che. evAM eka bhAMgAvALA traNa vika9pa banatA hovAthI temanA kula bhAga 183=3 thAya che. A rIte vAlukAprabhAnA sagavALA kula 18 bhAga bane che. e ja pramANe paMkaprabhAnA sa cagavALA kula 9 bhAga bane che ane dhUmaprabhAnA sogavALA kula 3 bhAMgA bane che. A badhAM bhAMgAo maLIne kula 105 visaMgI bhAMgA (vika) thAya che. eja vAta TIkAmAM batAvela koThA dvArA spaSTa karavAmAM AvI che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 bhagavatIsatre ___ atha catuNI nairayikANAM catuzcaturnarakasaMyogena jAyamAnAn paJcatriMzadbhaGgAn prarUpayitumAha-' ahavA ege' ityAdi / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAs , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 1) ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhvti| 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekastamAyAM bharati3 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, , ava sUtrakAra cAra nairapikoM ke cAra cAra naraka ke saMyoga se jAyamAna 35 aMgoM kI prarUpaNA karane ke nimitta kahate haiM-(ahavA ege rathaNappamAe ege sakarappasAe ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlakAprA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna hotA hai 1, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sarappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 2) eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukApramA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege bAluyappabhAe, ege tamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, (ahavA~ ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, have sUtrakAra cAra nArakanA cAra, cAra narakamAM pravezanI apekSAe banatA 35 bhAMgAonI prarUpaNa karavA nimitte kahe che ke - " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, ege ba luyappabhAe, ege paMkappabhAe hojA" (1) 25541 me nA24 2tnaprAmA, 4 nA23 42mAmai, 4 nA24 vAsusalAmA bhane se nA24 54mA panta thAya che. " ahavA eo rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege va luyappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAkhanAmAM, eka nAraka pAsupranAmA bhane se nA24 dhUmapranAmai Guna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkAppabhAe, ege bAluyaprabhAe, ege tamAe hojjA" (3) mth| eka nAraka ratnaprasAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprazAmAM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 89 ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 4 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhvti5| 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnapramAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 6, 'ahavA ege syaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAege vAluyapabhAe, ege ahe sattamAe 4 ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 4, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, (ahavA - ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakerAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 6 (ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappAe, ege paMkappAe, ege ahe satta. mAe 7) adhavA eka lAra ka ratnaprabhA meM. eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka mana me nA24 tama.HImA apana thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkaradapabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (4) mth| me| nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukA prajAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che "ahavA ege rayaNappabhASa, ege sakkarappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA" (5) mathA me nA24 2tnaprabhAbhA, : nA24 zazasabhAmA me nA24 54mAmA mane se nA24 dhUmapramAmaitpanna thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojjA" (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka paka pramAmA mana ko nA24 tama prabhAmA Brpanna thAya che "ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege pa kappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (7) (7) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka zarkarA prabhAmAM, eka paMkaNabhAmAM ane eka adha saptamImAM hoya che. bha0 12
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 bhagavatIsUtre prabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 7 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhvti| 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ' ege dhUmappabhAe. ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAmamAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 9 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAm bhavati 10 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA ' athavA nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 7, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhUmappa. bhAe, ege tamAe hojjA 8) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM eka nAraka dhUmraprayA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 8, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege dhamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 9, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojA) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 10, (ahavA-ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA" (8) athavA se nA24 2tnapramAmA, me 24mAmA, me dhUma. pramAmA bhane me tamAmAmA ya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (6) AthA se ratnaprabhAmAM, eka zarkarAmabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sa tamI na24mA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" :(10) ath| me 2tnamAmA, me zarkarA prabhAmAM, eka tamabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya cha. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUma pabhAe hojjA" (11) athavA : 2nalAmI, meM vAyu pramAmA, meya.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TokA za09 u0 32 su03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 91 eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukApabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavati 11 / ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , ekastamAyAm bhavati 12 / 'ahavA ege rayaNNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti13| 'ahavA ege rayagappabhAe, ege vAluyappa mAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm ,eko dhUmamabhAyAm ,ekastamAyAM bhavati 14! ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , eko hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlakA prabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka volukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 12, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhAmeM, eka nAraka vAlukAprabhAmeM, eka nAraka paMkaprabhAmeM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 13, (ahavA-ege rayaNappabhAe, ege cAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA-eka ratnaprabhA meM, eka bAlukAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappaprabhAmA bhane me dhUmapramAmA utpanna thAya che " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege pakappabhAe, ege tamAe hojjA" (12) -AthA se ratnaprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (13) athavA me 2tnamAmA, me pA . prabhAmAM, eka pakapbhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA'(14) athavA eka ratanaprabhAmAM eka vAlukApramAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ne ekatamaprabhAmAM S4-1 thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtra 4 , ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmapabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 15 | vAluyappabhAe, ege tamAe, ege asattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAmabhAyAm ekastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 16 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 17 | ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege asattamAe hojjA " athavA eko ratnamamAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 18 | ahavA, puge rayaNappabhAe, ege paMkappAe / ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA athavA eko , 93 bhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 15, ( ahavA ege raya bhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 16 ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, eka tamaH prabhA meM aura eka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 16, ( ahavA ege rayaNa bhAe, ege paMkaSpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka pakaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka tamaHprabhAmeM utpanna ho jAtA hai 17, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe santasAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 18, ege ahe sattamAe hojjA " (15) athavA me ratnapralAmA, bheDa vAlua prabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. avAege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamA hojjA" ( 11 ) athavA me ratnaprabhAbhAM vAsupralAbhAM me tamaH pralAbhAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che . ahavA ege rayaNa pabhAe, ege paMpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA " ( 17 ) athavA me rtnprabhAmAM, eka pa'kaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. avA ege rayaNanabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmabhAe, ege ahe sattamAe hojA " (18) athavA me ratnapralAbhAM me pakupralAmAM, bhe dhuumprabhAmAM ane eka nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM utpanna thAya che. 66 88
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA 809 u 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 53 nairayiko ratnaprabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, ekastamAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhvti19| 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege asattamAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, eko dhUmamabhAyAm, ekastamAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 20 / ' ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, eko bAlukAprabhAvAm, ekaH paGkaprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAM bhavati 21 / ' eva jahA rayaNappabhAe uvarimAo puDhavIo cAriyAo tahA sakkarappabhAe viuvarimAo cAreyavvAo' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhayAH uparimA antimAH pRthivyAH uttaro ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 19, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 20, ( ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAlubhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 21, ( evaM jahA rayaNappabhAe, uvarimAbho puDhavIo cAriyAo tahA sakarappabhAe vi uvarimAo cAriyavvAo ) isa taraha jaisA ratnaprabhA pRthivI kA yoga Age 2 kI pRthiviyoM ke sAtha kiyA gayA hai usI prakAra se zarkarA tamAe, "ahavA ege rayaNanabhAe, ege pakappabhAe, ege tamAe, ege ahe khattamAe hojja | " (19) athavA eka ratnaprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmA ane eka nIce sAtamI narakamA Aya che. 8 ahavA ege rayaNappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ege ahe sattamAe hojjA " (20) athavA me ratnapralAbhAM, me dhuubhprabhAmAM, eka tama.prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege sakarappabhAe, ege vAuyappabhAe ege paMkappabhAe, ege ghUmappabhAe hojjA " (21) athavA me zazalAmAM, sevAsupralAbhAM phuprabhAmAM ane eka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che 66 evaM jAna rayaNappabhAe utra rimAo puDhavIo cAriyAo, tahA sakarappabhAe vi uvarimAo cAriyavvAo " je pramANe ratnaprabhAneA pachInI pRthvIe sAthe cAga karIne vikalpo kahevAmAM "C
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI ttaraM cAritAstathA zarkarAprabhayA api uparimAH pRthivyazcArayitavyAH 'jAva ahavA ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' yAvat athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 22 / athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 23 / athavA ekaH zarkarAnabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUbhamabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 24 / athavA ekaH zakerAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko ghUmaprabhAyAm , eko'dha:saptamyAM bhavati 25 / athavA ekaH zakarAmabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , ekastamAyAm , ekaH avAsaptamyAm , 26 / athavA-ekaH zarAprabhAyAm , eka: pRthivI kA bhI yoga Upara kI pRthiviyoM ke sAtha karanA cAhiye-(jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe satta. mAe hojjA) yAvat athavA eka nAraka zakarAprabhA me, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 22, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukA prabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI me utpanna ho jAtA hai 23, athavA-eka zarkaroprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA me eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 24, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA me aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 25, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka AvyA che, te pramANe zarkarAmabhAne paNa pachInI pRthvIo sAthe yoga karIne vi46 4uvA naye. " jAva ahavA ege sakarappabhAe, ege dhumappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (22) me nA24 zazalAmA, 4 nA24 vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (23) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che (ra4) athavA eka zarkarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (rapa) athavA eka zarAmabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (26) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka tama.prabhAmAM ane eka nice sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (ra7)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakAnirUpaNam 95 paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 27 // athavA ekaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 28, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm , ekaH adhaH saptamyAM bhavati29, athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamAyAM ekaH adhaHsaptamyAM bhavati 30, 'ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA' athavA eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati, 31, ' ahavA ege vAluyappamAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA ' athavA eko adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 26, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura tamaH prabhA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 27, athavA-eka zarkarAprabhA meM, eka paMkaprabhA me, eka dhUmaprabhA meM aura eka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 28, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamImeM utpanna ho jAtA hai 29, athavA eka zarkarAprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM, eka tamAprabhA meM aura adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 30, (ahavA ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 31, ( ahavA ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (28) athavA eka nAraka zakaraprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (29) athavA eka nAraka zaki. rAmabhAmAM, eka paMkaprabhAma, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (30) athavA eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka ghUmaprabhAmAM. eka nAraka tama.prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. "ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA " (31) AthA se vAyupramAmA, ye 54mAmA, me dhUmapramAmA bhane se tama:prakSAmA pani thAya che. " ahavA ege voluyappabhAe, ege pakapamAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (32) 2521 me vAyu
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 bhagavatIsUtre vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAg, eko dhUmaprabhAyAs , eko'dhaHsaptamyAM bhavati32, 'ahavA ege cAluyappabhAe, ege paGkappabhAe, ege tamAe, ege ahematta mAe hojjA' athavA eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGaprabhAyAm , ekaratamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 33, 'ahavA ege vAlayappabhAe. ege dhUmappAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA' athavA eko vAlukAmamAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamAyAs, eko'dhaH saptamyAM bhavati, 34, 'ahavA ege paMkappabhAe, ege dhrasappa pAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojA' athavA ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamamAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 35 / iti paJcatriMzadbhaGgAH 35 / etam-7-63-105-35 / sapta, tripaSTiH, eka vAlukAprabhA meM, eka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 32, (ahavA ege vAluyappabhAe, ege paMkappamAe ege tamAe, ege aheM sattamAe) athavA eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaHprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptaplI meM utpanna ho jAtA hai 33, (ahavA ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe page tamAe, ege ahe sattamAe ) athavA eka nAraka vAlukAmAne eka nAraka dhUmaprabhAseM eka nAraka tamaHprabhAmeM aura eka nAraka adhaHsaptanI pRthivImeM utpanna hotA hai 34, (ahavA ege paMkappa bhAe, ege dhUmappa pAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA)athavo eka nAraka pala-prabhAmeM, eka nArakadhUnaprabhAse, eka nAraka tamaHprabhAma aura eka nAraka adhaHsaptamI pRthivI leM utpanna ho jAtA hai 35, isa prakAra kAbabhAmA, eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM hAya cha " ahavA ege bAluyappabhAe,.- ege pakappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (33) AthA me pAsapramAmA, me 54mAmA, ye tamaHprama mA bhane meM naye sAtabhA na24mA 5nna thAya che. " ahavA ege bAlayappabhAe, ege dhUmadhyabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (34) athavA eka vAlukAprazAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tA:prabhAmAM ane eka nAye sAtabhA na24mA utpanna thAya che. " ahavA ege paMkappabhAe, ege dhUmapabhAe ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (34) mth| me 54mAmA, me dhUmaprabhAmAM, eka tama prajAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A pramANe catuSka saMgI 35 bhAMganAo ( vikalpo) thAya che. asaMgI 7, dvika sagI 63, trika saMgI 105 ane catuSka
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 97 paJcAdhikazatam , paJcatriMzaca-7-63-105-35 / etepAM sarveSAM saMmelane sarve dazAdhikazatadvayamaGgAH 210 bhavantIti / / atha saMkSepatastatmasAraH pradarzyate-tathAhi pRthivInApekatve sapta vikalpAH 7 / dvikasaMyoge tu tAsAM pRthivInAm, 'ekastrayaH' ityanena nairayikotpAda vikalpena ratpabhayAsaha-zeSAbhi. krameNa cAritAbhiH zarkarAprabhRtipRthivImirlabdhAH paT, ' dvau dvau' ityanenApi SaD , 'trayaH ekaH' ityanenApi SaDeva, tadeva mete'STAdaza 18 / zarkarAmabhayA tu tathaiva tripu pUrvoktanairayikotpAdavikalpeSu paJca pazceti paJcadaza, evaM vAlukAprabhayA catvArazcatvAra iti dvAdaza, paGkamabhayA trayastrayaH iti nava, dhUmaprabhayA ' dvau dvI' iti paT , tamaHprabhayA eka se ye 35 bhaMga haiM / 7-63, 105, 35 ye saba mila kara kula 210 bhaMga cAra nairathikoM ke ho jAte haiN| saMkSepa se inazA prakAra isa taraha se hai pRthiviyoM ke ekatva meM inake 7 prakAra kahe gaye haiN| inake Dika yoga meM una pRthiviyoM ke 1-3 isa narayika utpAda vikalpa ke anusAra ratnaprabhA prathivI ke sAtha tathA zeSa pRdhidhiyoM ke sAtha yoga karane para 1-3 ke 6 bhaMga ho jAte haiM isI taraha se 2-2 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiM aura 3-1 ke bhI 6 bhaMga ho jAte haiN| kula ye saba mila kara 18 bhaMga ho jAte haiN| zarkarAprabhA ke sAtha ina pUrvokta nairathikotpAda tIna vikalpoM meM 5-5-5=15 vikalpa ho jAte haiM / vAlukAprabhA ke sAtha 3-3-39 vikalpa hote haiN| dhUmaprabhAke sAtha 2-2-2 milakara 6 saMgI 35 bhAgAe maLIne cAra nArakanA nAraka praveza viSayaka kula 210 bhAMgAo bane che temanA prakAra saMkSiptamAM A pramANe che - pRthvIonA ekatvamAM temanA sAta prakAra kahyA che dvika saMcagI bhAgAo nIce pramANe bane che-ratanaprazAmAM 1 nAraka ane tyArapachInI 6 pRthvIomAM anukrame 3 nArake utpanna thatA hoya evA 1-3 nA vikalpavALA 60 bhAMgAo eja pramANe ratnaprabhA sAthe pachInI 6 pRthvIone anukrame saMga karavAthI 2-2 ( ratnaprabhAmAM be ane pachInI pratyekamAM be nArake hoya evA) nA vika65vALA 6 bhagAo bane che tyArabAda ratnaprabhA sAthe pachInI pRthvIenA cegathI 3-1 nA vikalpavALA 6 bhAMgA bane che A rIte ratnaprabhAnI sAthe banatA dvika sagI bhAMgAnI kula saMkhyA 18 thAya che zarkarA prabhA sAthe pachInI pRthvIne uparyukata rIta anusAra pApa+5=15 bhAMge thAya cha. me 8 pramANe pAtupramA sAthai 4+4+4=12 it! thAya cha. merA pramANe 54mA sAthai 3+3+3= wini, dhUmapra mAthe 2+2+2= win
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre ekaH iti trayaH, tadevamete dvikasaMyoge triSaSTiH 63 / tathA pRthivInAM trikasaMyoge-'ekaH ekI dvau ca ' ityevaM nairayikotpAda vikalpe ratnamamA zarkarAprabhAbhyAM saha anyAbhiH krameNa cAritAbhilabdhAH paJca, 'eko dvau ekazca' ityevaM nairayiko tpAdavikalpAntare'pi paJca, 'dvau, ekaH, ekazca ' ityevamapi nairayikotpAdavikalpAntare paJcaiveti paJcadaza 15, evaM ratnaprabhA vAlukAprabhAmyAM saha uttarAbhiH krameNa caritAbhilabdhAH dvAdaza, 12, evaM ratnaprabhA paGkaprabhAbhyAM nava 9, ratnaprabhA dhUmaprabhAbhyAM SaT 6 / ratnaprabhA tamaHprabhAbhyAM trayaH 3, zarAprabhA-vAlukAprabhAbhyAM vikalpa hote haiN| tamApramA ke sAtha 1-1-1 milakara tIna vikalpa hote haiM isa taraha se dvikasaMyogI 63 vikalpa ho jAte haiM / tathA pRthiviyoM ke trika saMyoga meM " eka eka do" isa nairathikotpAda vikalpa meM ratnaprabhA aura zarkarAprabhA ke sAtha tathA anya pRthiviyoM ke sAtha Age 2 kI pRthiviyoM kA yoga karane para 5 vikalpa Ate haiM, isI taraha se 1 -2-1 isa nairayikonpAda vikalpAntara meM bhI 5 vikalpa Ate haiM / isI prakAra se "do eka eka" isa nairayikotpAda vikalpAntara meM bhI 5 vikalpa Ate haiM isa taraha ye saba vikalpa 15 ho jAte haiN| isI taraha se ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ke sAtha zeSa cAra pRthiviyoM kA yoga karane para 12 vikalpa hote haiN| ratnaprabhA aura paMkaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para 3-3-3 guNita 9 vikalpa hote haiM / ratnaprabhA dhUmaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para 2-2-2 ane tama prabhA sAthe 1+1+1=3 bhAMgA thAya cheA rIte ki saMyogI Min 18+15+12++8+333 thAya che. ve siyAjI vi46pArnu spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che- ratnaprabhA ane zarkarA prabhA pRthvIo sAthe pachInI pRthvIone anukrame coga karavAthI 1-1-2 nA vikalpavALA pAMca bhAMgAo bane che. e ja pramANe 1-2-1 nA vikalpavALA pAMca bhAMgI ane 2-1-1 nA vikalpavALA pAMca bhAMgA bane che. A rIte traNe vikalpanA maLIne kula 15 bhAMgAe bane che eja pramANe ratnaprabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI cAra pRthvIono anukrame coga karavAthI traNe vikalpanA maLIne kula 12 bhAMgAo bane che eja pramANe ratnaprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvIonA rogathI traNe vikalpane maLIne kula 3+3+2=9 bhAMgA thAya che. e ja pramANe ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvIone anukrame ega karavAthI traNe vikalpanA maLIne 2+3+2= kula bhAMgA thAya che. e ja pramANe ratnaprabhA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA Too za0 9 70 32 sU0 3 bhavAntarapravezananirUpaNam 99 dvAdaza, 12, zarkarAprabhA paGkaprabhAbhyAM nava, zarkarAprabhA dhUmaprabhAbhyAM paT 6, zarka rAprabhA-tama prabhAbhyAM trayaH 3, vAlukApramA paGkaprabhAbhyAM nava 9, vAlukApramA dhUmaprabhAbhyAM SaTU 6, vAlukAprabhA tamaH prabhAbhyAM trayaH 3, paGkaprabhA dhUmaprabhAbhyAM SaT 6, paGkaprabhA tamAprabhAbhyAM trayaH, dhUmaprabhAdibhistu trayaH, tadeva trikasaMyoge paJcAdhikaM zatamekam 105 / catuSkayoge tu paJcatriMzat 35 / evaM rItyA saptAnAM triSaSTeH pazcottarazatasya, paJcatriMzatazca melane 7+63+105+35=210 dazAdhikazatadvayaM bhavati / / sU0 3 / / / guNita 6 vikalpa hote haiN| ratnaprabhA aura tamAmA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para 1-1-1 tIna vikalpa hote haiN| zakarAprabhA vAlukAprabhA ke sAtha yoga karane para 12, zarkarAprabhA ke evaM paGkaprabhA ke sAtha yoga karane para 9, zarkarAmabho aura dhUmaprabhAke sAtha yoga karane para 6, zarkarAprabhA evaM tamaHprabhA ke sAtha yoga karane para 9, vAlukAprabhA aura paGkaprabhA ke sAtha yoga hone para 9 vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha yoga hone para 6, vAlukAprabhA aura tamaHprabhA ke sAtha yoga hone para 3, paGkaprabhA aura dhamaprabhA ke sAtha yoga hone para 6, paGkaprabhA tamaH prabhA ke sAtha yoga hone para 3 aura dhUmaprabhAdi ke sAtha yoga hone para 3, isa taraha trika saMyoga ane tamaH prajA sAthe sAtamI pRthvInA yogathI 1+1+1=3 bhAMgA bane che. zarkaraprabhA ane tAlukA prabhA sAthe pachInI 4 pRthvInA pegathI 12 bhAMgA, zarkarA prabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvInA pegathI 9 bhAMgA, zarkarA prabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA vegathI 6 bhAMgA ane zarkarA prabhA ane tamaprabhA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 3bhAMgA bane che. vAlukAprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvIone anukrame yoga karavAthI 9, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI 2 pRthvInA vegathI 6 ane vAlukAprabhA ane tama prajA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 3 bhAMgA bane che. paMkaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA pegathI bhAMga. paMkaprabhA ane tamaprabhA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 3bhAMgA ane dhUmaprabhA tathA tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA rogathI 3 bhaMgA bane che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ foo caturnairathikANAM koSThakam caturNAm-ekasaMyoge-7 dvikasaMyoge - 63 trisaMyoge - 105 catuSkasaMyoge - 35 sarva melane 210 bhaGgAH bhavanti 17 " "" bhagavatI sUtre mUlam - paMca bhaMte! neraiyA negDyappavesaNaeNaM pavisamANA ki rayaNaprabhAe hojA ! pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahelattamAe vA hojA / ahavA ege rayaNappabhAe, cattAri sakarappabhAe hojA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe cattAri ahe lattamAe hojA | ahavA dorayaNappasAe, tinni sakarappabhAe hojA, evaM jAva ahavA do sthaNappabhAe, tinni asattamAe hojA | ahavA tinni rayaNappasAe do lakkarapabhAe hojA, evaM jAva tinnirayaNappabhAe, do ahesattamAe hojjA | ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA / evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe ege ahasantamAe hojjA | ahavA ege sakkarappabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA / evaM jahA rayaNappabhAe samaM uvarimapuDhavoo cAriyAo tahA sakarappabhAe vi, samaM cAriyavvAo jAva ahavA cattAri sakarappabhAe, ege asattamAe hojjA / evaM ekkekAe samaM cAreyavvAo jAva meM, 105 bhaMga A jAte haiM / catuSkasaMyoga meM 35 aMga / isa prakAra se 7-63, 105, 35 ina saba kA jor3a karane para 210 vikalpa A jAte haiM || sU0 3 // A rIte trikasa ceAgI bhAMgAnA saravALA 10pa AvI jAya che. catuSka sacaiAgI 35 bhAMgAe mane che. cAra nArAnA nAkapraveza viSayaka kula 7+13+105+35 = 210 lAMgA thAya che // sU 3 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA To0097032 sU0 3 bhavAntarapravezananirUpaNam 101 ahavA cattAri tamAe, ege ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni vAlueppabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakaraprabhAe, tinni ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, do bAluyappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappasAe, do laskarappabhAe, do ahesattamAe hojjA ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAlupappabhAe, hojjA, evaM jAba ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhrAe, ege vAluyappabhAe, hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, tinni saskarappabhAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavA do rayaNappabhAe, do lakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe hojjA, evaM jAva do rayaNappabhAe do saskarappabhAe ege ahesttmaae| ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, eMge vAlayappAe hojjA, evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege lakkarappAe, ege ahe sattamAe hojjaa| ahavA ege rayaNappabhAe ege vAluyappabhAe, tinni paMkappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA cauNhaM tiyasaMjogo bhANio tahA paMcaNhavi tiyasaMjogo bhANiyabo, navaraM tattha ego saMcArijjai, iha donni, sesaM taM ceva jAva, ahavA tinni dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjaa| ahavAege
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 bhagavatIsUtra rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAllayappabhAe, do paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAllayappabhAe, do ahe sattamAe hojjA, 4 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahe sattamAe 8 / ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 12 / ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe ege ahesattamAe hojjaa16|ahvaaege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege paMkappabhAe dodhUmappabhAe, hojjA, evaM jahA caupahaM caukkasaMjogo bhaNio tahA paMcaNhavi caukkasaMjogo bhANiyavo, navaraM anbhahiyaM ego saMcAreyavyo, evaM jAva ahavA do paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahesattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe hojjA 1, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe ege tamAe hojjA 2, ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege paMkappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 3 / ahavA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI040 9 u032 sU03 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 103 ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA 4, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 5 / ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe ege vAlayappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 6 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojaa| ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe,ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe. sattamAe hojaa8| ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 9 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 10 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe,ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA 11, ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 12 , ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tabhappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 13 / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 14 / ahavA ege rayaNappamAe, ege paMkappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 15 / ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 104 bhagavatI jAva ege tamAe hojjA 16 / ahavA ege sakkarappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahesattamAe hojjA 17 / ahavA ege sakkarappAe jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 18 / ahavA ege sakkarappamAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 19 / ahavA ege sakkarappabhAe, ege paMkappamAe, jAva ege ahesattamAe hojjaa20| ahavA ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 21 // sU0 4 // chAyA-paJca bhadanta ! nairayikAH nairayikapravezanena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat' adhaHsaptasyAM bhavanti / athavA eko ratnamabhAyAM, catvAraH zarkarAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM catvAraH adhaHsaptamyAM bhavanti / azvA dvau ratnaprabhAyo, trayaH zarkarAprabhAyAM bhavanti, evaM yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAM trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti / athavA trayo ratnaprabhAyAM, dvau zakerAprabhAyAM bhavataH, evaM yAvat trayo ratnaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH / athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat athavA catvAro ratnaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati / athavA ekA zarkarAprabhAyAM catvAro vAlukAmamAyA~ bhavanti ! evaM yathA ratnamabhayA samam uparimapRthivyazcAritAstathA zarkarAmabhayA'pi samam cAyitavyAH,yAvat athavA catvAraH zakarAmamAyAm , eko'dha saptamyAM bhavati / evam ekaikayA samaM cArayitavyA yAvat athavA catvArastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti| athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm . trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , trayo'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA / eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAm , dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH, evaM yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmamAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarApramAyam , dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH, evaM yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhaktaH / athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, evaM yAvat
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyazcandrikA TI0 za09 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 105 athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM, bhavati / athavA dvau ratnaprabhAyAma, dvau zakarAprabhAyAm , ego bAlukAmabhAyAM bhavati, evaM yAvat dvau ratnaprabhAyAM dvau zarkarApabhAyAm , ekaH adhaHsaptamyAM bhavati / athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM bhavati, eva yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmanAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnamamAyAm , eko vAlukAmabhAyAM, trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti / evamanena krameNa yathA caturNA trikasaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, navaraM tatra ekaH saMvAryate, atra dvau, zepaM tadeva yAvat-athavA trayo dhUmapabhAyAm , ephastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm eka: zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , dvau paGkaprabhAyAM bhavata', evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau adhAsaptamyAM bhavataH 4 / athavA eko ratnaprabhAyAma, ekaH zakarAprabhAyAM, dvau vAlukApramAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, evaM yAvat adhAsaptamyAm 8 / athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmamAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati,evaM yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAs , eko vAlukAmabhAyAma eko'dhaHsaptamyAM bhavati12 / athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkamabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAM bhavati, evaM yAvat-athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti16| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkapabhAyAM, dvau dhUmamamAyAM bhavataH, eva yathA caturNA catuSkasaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi catuSkasaMyogo bhaNitavyaH, navaram abhyadhikam-ekaH saMcArayitavyaH, evaM yAvat-athavA dvau paDkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , eka. zakarAprabhAyAm , eko vAlukApramAyAm , ekaH paGkamamAbhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm bhavati 1, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat ekaH paGkaprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm ekastamAyAM bhvti|| athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhvti| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAmabhAyAm eko vAlukAmabhAyAm , ekastamAyAma , eko 'dhAsaptamyAM bhvtid| athavA eko ratnapabhAyAs , ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paDU. ma 14
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre 106 pramAyAm, eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 7, athavA eko ratnaprabhAyAma ekaH zarkarAprabhAyAma, ekaH paGkapramAyAm , eko dhUmapramAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 8 // athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarAprabhAyAm , ekaH padamabhAyAm ekastamAyAs , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 9 / athavA eko ratnaprabhAyAs , ekaH zarkarAprabhAyAm , eko dhUyamabhAyAm , ekastamAyAs , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 10 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAs , ekastamAyAM bhavati 11, athavA eko ratnamamAyAm , eko / cAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAs , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati 12 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dha. sarAmyAM bhavati 13 / athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhAsaptasyAM bhvti14| athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , yAvat eko'dha saptamyAM bhvti15| athavA ekaH zarkarAmamAyAM bhavati eko vAlukAprabhAyAM yAvat ekastamAyAm ,eko'dha saptamyAM bhvti16| athavA ekA zarkarAmabhAyAM yAvat ekaH paGkapabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 17 / athavA ekaH zakarAprabhAyAM yAvat ekaH paddhaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 18 / athavA ekaH zarAmamAyAm , eko cAlukAprabhAyAma, eko dhUma pabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhAsacdamyAM bhavati 19 / athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati 20 / athavA eko vAlukAmabhAyAM yAvat eko'dhaH saptamyAM bhayati 21 / / 10 4 // TIkA-atha paJcAnAM nairayikANAM gatyantarAnnissRtya nairayikapravezane dvApaprayadhika-catuHzatabhaGgAn pratipAdayitumAha-'paMca bhaMte' ityAdi / 'paMca bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA' gAGgeyaH TIkArtha-pAMca nairapikoM ke gatyantara se nikala karake nairapika meM pravezana meM 462 bhaMga hote haiM-unhIM bhagoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai 11--" paMca bho ! neraiyA " tyAha anya gatimAMthI nIkaLIne nArakagatimAM praveza karatAM pAMca nArakenA 462 bhAMgAo ( vikalpa) thAya che. sUtrakAre A sUvamAM te bhAMgAonuM nIce pramANe pratipAdana karyuM che- A viSayane anulakSIne gAMgeya aNagAra mahAvIra prabhune pUche che ke - (paMca bhaMte ! neraiyA neraiyapyavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojjo ?
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracandrikA TI009032 0 4 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam g7 pRcchati - he bhadanta ! paJca nairavikAH nairayikapravezana kena pravizanto nairayikabhavapravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti, kiM vA zarkarApramAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhANaM vA dhUmaprabhAyAM vA, tamAyAM varA, adhaH saptamyAM vA bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - 'gaMgeyA / rayaNappabhAe vA hojjA, jAva asattamAe vA hojjA ' he gAGgeya ! nairayikapravezanakaM kurvantaH paJca nairayikA ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat zarkarAprabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, padmaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti, iti sapta bhaGgAH 7 / atra - 'ekazcatvAraH ( paMca bhaMte / neraiyA neraiyapavesaNapaNaM pavimANA kiM rayaNappabhAe hojjA ? pucchA ) he bhadanta | pAMca nairayika nairayika praveza dvArA nairayikarva meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAmabhA meM hote haiM ? athavA vAlukAprabhA meM hote haiM ? kyA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI meM hote hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gAMgeyA) he gAMgeya ! ( raya bhAe vA hojjA, jAva ahe sattAe vA hojjA) nairadhika pravezanaka karate hue pAMca nairadhika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat-zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, bAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM - aura adhaH saptamI meM bhI hote haiM - arthAt gatyantara se nikala karake pAMca jIva ki jinheM naraka meM nArakakI paryAya se utpanna hotA hai ve ratnaprabhAmeM bhI utpanna ho sakate haiM, zarkarAprabhA meM bhI utpanna ho sakate haiM yAvat adhaH saptamI pucchA ) he laDanta ! anya gatimAMthI nINIne nairayie pravezana dvArA nAra bhavamAM praveza karatA pAMca nArakA zu ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkazaprabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAMya che? ke pa'kaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che ? ke sAtamI tamastamaprabhAmAM utpanna thAya che ? bhaDAvIra prabhunA uttara - " gageyA ! " he gAMgeya ! ( gyaNappabhAe vA honjA, jAva ahe sattatAe hojjA ) nAraDa lavamAM praveza karatAM yAMya nArI ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zakarAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thatya che, pakaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama'prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakamAM pazu utpanna thAya che. A rIte ahIM sAta bhAMgA thAya che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre , 1, dvau trayaH 2, trayo dvau 3, catvAra ekaH 4, iti catvAro vikalpA bhavanti, tatra ' ekacatvAraH' iti prathama vikalpamAha - ' atrA ege rayaNappabhAe, cattAri sakkarappabhAe hojjA ' athavA paJcasu madhye eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati utpaghate catvArazca zarkarAmabhAyAM bhavanti utpadyante 1, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, cattAri asattamAe hojjA ' yAvat athavA eko ratnamabhAyAM catvArazca bAlukAprabhAyAM bhavanti 2, athavA eko ratnapramAryA, catvAratha paGkamamAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAM catvArazca dhUmaprabhAyAM bhavanti4, athavA eko ratnaprabhAyAM catvArastu tamAyAM bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM catvArastu adhaH saptamyAM pRthivI meM bhI ho sakate haiM / isa taraha se ye sAta bhaGga hote haiM / tathA pAMca nairayikoM ke dvikasaMyogI 1-4, 2-3, 3 - 2, 4-1 ye cAra vika lpa hote haiM / inameM jo 1-4 yaha prathama vikalpa hai usakI apekSA se sUtrakAra kathana karate haiM / ( ahavA - ege rayaNappabhAe cattAri sakkara pabhAe hojA ) pAMca narakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka zarkarAprabhApRthivI meM utpanna ho jAte haiM ( jAva ahavA rayaNappabhAe cattAri ahe sattamAe hojA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka pakaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho pAMca nArakAnA DriMkasa ceAgI vikalpe cAra prakAranA che-ratnaprabhAmAM 1 ane khIjI kAipaNa narakamAM ja nAraka hAya evA 1-4 nA vikalpa, eja prabhA 2-3 nA, 3-2 nA, 4-1 no khebha yAra amaratA vibhulyo jane che. have 1-4 nA vikalpanI apekSAe je bhAMgAe bane che temane prakaTa azvAmAM Ave che - ( ahavA ege rayaNappabhAra, cattAri sakarappabhAe hojjA ) (1) pAMca nArakeAmAMnA eka nAraka ratnaprasAmAM utpanna thAya che ane cAra nAraka zaOM2.pramAbhAM utpanna thAya che. ( jAva ahavA ege rayaNapabhAe cattAri ahe sattamAe hojjA ) (2) athavA me nAra ratnaprabhAbhAM pane yAra nA vAsu kAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI00 9 4032 sU04 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 109 bhavanti iti 6, iti prathamavikalpe paD bhaGgAH 6 || atha dvau trayaH' iti dvitIya vikalpamAha - ' ahavA do rayaNappabhAe, tini sakarappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, trayazca zarkarAmabhAyAM bhavanti 1, 'evaM jAtra ahavA do rayaNappabhAe tini asattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau ratnamabhAyAM trayastu - vAlukAprabhayAM bhavantira, athavA dvau ratnaprabhAyAM trayastu paGkaprabhAyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM jayazca dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA dvau ratnaprabhAyAM trayastu tamAyAM bhavanti 5, athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, trayastu adhaH saptamyAM jAtA hai aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6 isa taraha se ye prathama vikalpa meM 6 bhaMga ho jAte haiM / dvitIya vikalpa meM bhI 6 hI bhaMga hote hai - jo isa prakAra se haiM - ( ahavA do rayaNapabhAe, tinni sakkarappabhAe hojjA ) athavA do nAraka ratnaprabhA me utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka zarkarA prabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe tinni ahe sattamAe hojjA ) athavA do nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA do nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho ane cAra nAraka tamaHprabhAmA utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte pahelA vikalpavALA 6 bhAMgA thAya che have khIjA vikalpanA 6 bhAMgAe prakaTa karavAmAM Ave che-- ( ahavA do rayaNabhAe, tinni sakarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA do raNabhAe tinni ahe sattamAe hojjA ) (1) athavA me nA24 2tnaalAbhAM ane traNa nAraka zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. (ra) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA e nAraka ratna prabhAmAM ane traNa nAraka pa`kaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane trazu nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tamaprabhAmA utpanna thAya che (6) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhaMgavatIstra - bhavanti, iti 6 / iti dvitIyavikalpe paD bhadgAH 6 / atha trayo dvau' iti tRtIyavikalpamAha-' ahavA tinni rayaNappabhAe do sakkarappamAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, dvau zarka rASabhAyAM bhavataH1, 'evaM jAva tinni rayaNappabhAe do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA yo ratnaprabhAyAM bhavanti, dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH 2 / athavA trayo ratnaprabhAyAM hI paGkaprabhAyAM bhavataH 3, athavA trayo ratnaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA trayo ratnaprabhAyAm , dvau tamAgaM bhavataH5, athavA trayo ratnaprabhAyAM dvau adhAsaptamyAM bhavataH iti tRtIyavikalpe paDU bhaGgAH 6 / atha catvAra ekaH' iti caturthevikalpamAhajAte haiM aura tIna nAraka adhaH saptanI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6 / tRtIyavikalpa 3-2 meM bhI 6 vikalpa hote haiM jo isa prakAra se haiM-(ahavA tinni rayaNappasAe do sakarappabhAe hojA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte hai aura do nAraka zarkarAmabhA meM utpanna ho jAte haiM 1 (evaM jAca tini rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA ) isI taraha se 5 pAMca vikala aura isa prakAra se jAnanA cAhiye-athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte hai 4, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte hai 5, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM uttapanna ho jAte hai aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6 / caturtha vikalpa meM bhI have 3-2 nA trIjA vikalpanA 6 sAMgAo prakaTa karavAmAM Ave che - ( ahavA tinni rayaNappabhAe, do sakarappabhAe hojjA, eva jAva ahavA tinni rayaNappabhAe do ahe sattamAe hojjA) (1) mayA te pAya nA2mAnA RNa nArake ratnaprabhAmAM ane be nArakA zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka paMkaprajAmAM utpana thAya che (4) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 70 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 111 'ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe hojjA ' athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati / 'evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA catvAro ratnaprabhAyAm , ekastu vAlukAprabhAyAM bhavati2, athavA catvAro ratnamabhAyAma , ekaH paGkamamAyA~ bhvti3|| athavA catvAro ratnaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati4, athavA catvAro ratnapabhAyAm ekastu tamAyAM bhavati 5 / athavA catvAro ratnaprabhAyAm eko'dha:saptamyAM bhavati 6 // iti caturthavikalpe paTa 6 / evaM vikalpacatuSTayena paT, SaT, SaT, paT, 6-6-6-6 ivi ratnaprabhAprAdhAnye caturviMzatibhaGgA jAtAH 24 / 6 bhaMga hote haiM, jo isa prakAra se haiM-(ahavA cattAri rayaNappabhAe, eko saMkarappabhAe hojjA) athavA cAra ratnaprabhA meM utpanna ho jAte hai aura eka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA cAra ratnaprabhA meM aura eka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA-cAra ratnaprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 4, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa taraha se cAroM vikalpoM ke ye 24 aMga ho jAte haiN| ye 24 bhaMga yahA~ ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA se hue haiN| - have 4-1 nA cothA vikalpanA 6 bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che- ( ahayA catvAri rayaNappabhAe, eko sakkarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA cattAri rayaNappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) (1) athavA te pAya nA mAnA yAra tAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA cAra na raka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che(3) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA cAra nAraka ratanaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte cAre vikalapanA maLIne 24 bhAMgAo thAya che A 24 bhAMgAe ratnaprabhA pRthvInI pradhA natAnI apekSAe banyA che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 112 atha zarka rAmabhAmAzritya vikalpa catuSTayena viMzatibhaGgAnAha-'ahavA ege sakaraprabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA' athavA ekaH zarkarAmabhAyAM, catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti 1, 'evaM jahA rayaNappabhAe samaM uvarimapuDhavIo cAriyAo tahA sakarappabhAe vi samaM cAreyavyAo' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhayA samaM saha uvarimapRthivyaH uttarottarapRthivyaH zarka rAprabhAdayaH pRthivyazcAritAstathA zarkarAprabhayApi samam uparimA: vAlukAmabhAdayaH pRthivyazvArayitavyAH saMcAraNIyAstayA ca athavA ekaH zarka rAmabhAyAM catvAraH paGkaprabhAyAM bhavantira, athavA ekaH zarka rAprabhAyAM catvAro dhUmaprabhAyAm 3,athavA ekA zakarAprabhAyAMcatvArastamAyAm4, aba sUtrakAra zarkarApamA pRthivI kI pradhAnatA se jo 20 bhaMga hote haiM unheM kahate haiM -yahA~ para bhI pUrvokta cAra 4 vikalpoM ko lekara hI ye 20 bhaMga kiye gaye haiM (ahavA ege sakarappabhAe cattAri vAluyappabhAe hojA)athavA eka nAraka zarkarAmabhA se utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAmabhA meM utpanna ho jAte haiM 1. (evaM jahA rayaNappabhAe samaM ucarimapuDhavIo cAriyAo lahA sakarappabhAe vi samaM cAreyavyAo) jisa tarahase ratnaprabhApRthivI ke mAtha 6 pRthidiyoM kA yoga karake bhaMgoM kA nirmANa kiyA gayA gayA hai usI prakAra se yahAM para bhI-zarkarAprathivI ke sAtha bhI 5 pRthiviyoM kA yoga karake bhaMgoM kA nirmANa kara lenA cAhiyetathA ca athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura cAra nAraka paMkapamA meM utpanna hote haiM 2, athavA eka nAraka zakarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna hote haiM, have sUtrakAra zarkaraprabhAnI pradhAnatAnI apekSAe uparyukta cAre vika 95nA je 20 bhAMgAo thAya che te prakaTa kare che " ahavA ege sakkarappabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA " (1) athavA te pAMca nArakamane eka nAraka zarkaraprabhAmAM utpanna thAya che ane cAra nA24 vAyuprabhAmA utpanna thAya che. ( eva jahA rayaNappabhAe samaM uparima puDhavIo cAriyAo tahA sapharappabhAe vi sama cAreyavvAo) vI zata ratna prabhA pRthvInI sAthe 6 pRthvIone coga karIne bhAMgAonuM nirmANa karavAmAM AvyuM che, e ja pramANe zarkarAmabhA sAthe pachInI 5 pRthvIone ega karIne bhAMgAonuM nirmANa karavuM joIe. - jemake-2) eka nAraka zarA prabhAmAM ane cAra nAraka paMkaprabhAmAM utpanna tha ya che. (3) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u 32 sU. 3 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 113 athavAekAza rAmabhAyAM catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti,evamathavAdvau dvauzarkarAmabhAyAM trayastrayastu vAlukAprabhAyAm , paGkaprabhAyAM, dhUnapabhAyAm , tamAyAm , adhaHsaptamyAM ca bhavanti, evam trayastrayaH zarka rAprabhAyAm hau dvau ca vAlukAmabhAprabhRtiSu pRthivISu bhavanti 6, tathA-catvArazcatvAraH zarka rAprabhAyAM bhavanti ekaikastu vAlukAprabhAdiSu 3, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra 4 nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA-eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hotA hai aura zeSa 4 nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna hote haiM 5, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna naraka vAlukAprabhA meM utpanna hote haiM 1, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka paMkaprabhA meM utpanna hote haiM 2, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka dhUmaprabhA me utpanna hote haiM 3, athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 4 athavA do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura tIna nAraka adhaH saptamI pRthivI me utpanna hote haiM 5 tRtIya vikalpa kI apekSA se isa prakAra kA kathana karanA cAhiye-athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka vAlukAprabhA me utpanna hote haiM 1, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do bAkInA cAra nAraka tamaH prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA eka nAraka zarAmabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. 2-3 nA vikalpavALA pAMca bha gA-(1) athavA be nAraka zarAmabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che 2) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka tama pramAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka zarkarA prabhAmAM ane bAkInA traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che have 3-2 nA vikalpanA pAMca bha ga prakaTa karavAmAM Ave che- (1) athavA te paca nArakamAMnA traNa nArakA zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInA be nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) bha0 15
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra bhavati iti mucayannAha-jAva ahavA cattAri sakarappabhAe. ege ahesattamAe hojjA' yAvat-athavA catvArazcatvAraH zarkarAprabhAyAM bhavanti ekaikastu bAlukAnAraka paMkaprabhA me utpanna hote haiM 2, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka dhUmaprasA se utpanna hote haiM 3, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna hote haiM 4, athavA tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 5, caturthavikalpa jo 4-1 rUpa haiM-usakI apekSA kathaga isa prakAra se hai-athavA cAra nAraka zarkarAjamA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka vAlukAmabhA meM utpanna hotA hai 1, athavA cAra nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA cAra nAraka zakarAnabhA se utpanna ho jAte haiM aura eka nAraka dhRmaNabhA meM utpanna hotA hai 3, athavA cAra nAraka zarkarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka dAnA meM utpanna hotA hai 4, athavA cAra nAraka zakarAprabhA meM utpanna hote haiM aura eka nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM utpanna hotA hai 5, isa prakAra se ye zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA karake 4 vikalpoM kI apekSA 20 bhaMga hote haiM yahI bAta (jAva ahayA cattAri lakara pAe ege ahe athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nArake premaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane bAkInA be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (pa) athavA traNa nArake zarkarA prabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utapanna thAya che have 4-1 nA cethA vikalpathI banatA paMca bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che -(1) te pAMca nArakamAMnA cAra nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInuM eka nAraka vAlukAprabha mAM utpanna thAya che (2) athavA cAra nArake zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka pakapbhAmAM utpanna thAya che (3) cAra nArake zarkarAmabhAmAM utpanna thAya che ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA cAra nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) cAra nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIno eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte zarkarA prabhA pRthvInI pradhAnatA laIne cAre vikalapanA maLIne pusa 20 mAgAsI mane che, mevAta "jAva ahavA cattAri sakarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" mA sUtrapA 62 vyasta tha che.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 115 prabhA - paGkaprabhA - dhUmaprabhA-tamA'dhaHsaptamISu bhavati, iti zarka rAprabhAprAdhAnye viMzatibhaGgA bhavanti 20 / evaM ekekAe samaM cAreyavAo' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhA-zarkarApramAvadeva ekaikayA vAlukAdikayA pRthivyA sama saha-ekadvitricaturbhedena vikalpAzcArayivyAH, saJcAraNIyAH tadantimavikalpaM sUcayitumAha-'jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahesattamAe' yAvat athavA catvAro nairayikAsta mAyAM bhavanti, ekastu adhaHsaptamyAM bhavati / evaM vAlukAprabhAyAM SoDaza 16, sattamAe hojjA) isa sUtrapATha dvArA samajhAI gaI hai| (evaM ekekAe samaM cAreyavAo) ratnaprabhA aura zarkarAprabhA kI taraha pUrvokta vikalpoM ko lekara bAlukApRthivI kI pradhAnatA me 16 bhaMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA me 12 bhaMga, dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM 8 bhaMga, tamaH prabhA kI pradhAnatA meM 4 saMga hote haiN| (jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahe sattamAe ) isa sUtra dvArA sUtrakAra ne antimabhaMga ko 4-1 vikalpa ko lekara sUcita kiyA hai| tAtparya yaha hai jisa prakAra se 1-4, 2-3, 3-2, 4-1, zarkarAprabhA meM pAMca nairapikoM ke dvika saMyogI ye 4 vikalpa kahe gaye haiM aura inakI apekSA lekara zarkagapRthivI ke sAtha anya pRthiviyoM kA saMcAra karake 20 bhaMga kahe gaye haiM usI prakAra se pAlukA kI pradhAnatA karake anya pRthiviyoM ke sAtha isake yoga meM ina pAMca naira " eva ekekAe samaM cAreyavAo" 2(nAmA sana 2042rAmAnI prdhaanatAvALA pUrvokta cAra vikalpanA jevAM bhAMgAo kahevAmAM AvyAM che, evAMja bhAMgAe vAlukAprabhA Adi pRthvIe pachInI pRthvIo sAthe coga karIne kahevA joIe. A rIte vAlukAprabhA sAthe 16 bhAMgAo, paMkaprabhA sAthe 12 bhAMgAo, dhUmaprabhA sAthe 8 bhAgAo ane tamaprabha sAthe 4 bhAMgAo thAya che. " jAva ahavA cattAri tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" mA sUtra dvArA sUtrakAre 4-1 nA vikalpanI apekSAe je chele bhAge bane che te prakaTa karyo che-"athavA cAra nArake tama.prabhAmAM utpanna thAya che ane bAkIne eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che." A sauthI chelle ddhikasogI bhAga samaje ma thananu tAtparya se che ...1-4, 2-3, 3-2, 4-1 mA yAra prakAranA vikalponI apekSAo jevI rIte zakaraprabhA sAthe pachInI pAMca pRthvI ene anukrame ega karavAthI dareka vikalpanA pAMca bhAMgA bane che ane evAM
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 bhagavatIsatre paGkaprabhAyAM dvAdaza 12, dhUmaprabhAyAm aSTau 8, tamaH prabhAyAM ca catvAraH 4, eva sarvasaMmelane 24+20+16+12+8+4=84 caturazItirbhaGgAH bhavantIti bhAvaH / tadeva vizadIkriyate paJcAnAM nairayikANAM pRthivIdvaya saMyogena ekavikalpe ekaviMzatirbhaGgA bhavanti, tathAhi - " ekacatvAraH 1, dvau trayaH 2 trayo dvau 3, catvAra ekaH4" iti catvAro vikalyA bhavanti, tatra prathame' ekatvAraH iti vikalpe ekaviMzatirbhaGgA bhavanti, yathA ratnaprabhayA saha zarkarAmabhAyA yoge kRte paTU 6, fasoN ke dvisaMyogI cAra vikalpoM se guNA karane para 16 bhaMga hote haiM / isI taraha se paMkaprabhA kA dhUmaprabhA Adi pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para tIna 3 bhaMga hote haiM ina tIna bhaMgoM ke sAtha pUrvokta 4 vikalpoM se guNA karane para 12 bhaMga hote haiM / dhUmaprabhA ke sAtha anya tamaHprabhA Adi pRthiviyoM kA yoga karane para labdha do vikalpa ke sAtha ina pUrvokta cAra 4 vikalpoM kA guNA karane para 8 bhaMga hote haiM / tamaHprabhA ke sAtha adhaHsaptamIpRthivI kA yoga karane para labdha eka vikalpa ke sAtha cAra vikalpoM kA guNA karane para 4 bhaMga hote haiM isa taraha 24 - 20 - 16-12-8-4 kA yoga karane para 84 vikalpa dvisaMyogI A jAte haiM / aba sUtrakAra isI bAta ko spaSTa karate haiMpAMca nairayikoM ke pRthivI dvaya ke saMyoga se eka vikalpa meM 21 bhaMga hote haiM 1-4, 2-3, 3-2, 4-1 ye cAra vikalpa pAMca nairayikoM ke cAra vikalpanA pax4=20 bhAMgA ane che, e ja pramANe vAlukAprabhA sAthe pachInI cAra pRthvIone anukrame cega karavAthI 4 bhagA bane che ane evAM cAra vikalpe banatA haiAvAthI vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA kula 444=16 bhAMgA ane che eja pramANe 5'kaprabhA sAthe pachInI traNa pRthvInA anukrame ceAga karavAthI dareka vikalpanA traNa bhAMgA banatA hAvAthI kula 344=12 bhAMgA ane che eja pramANe dhUmaprabhA sAthe pachInI e pRthvIenA ceAgathI dareka vikalpanA 2 bhAMgA banatAM hAvAthI ja 4 vikalpanA 244=8 bhAMgA ane che. eja pramANe tamaHprabhA sAthe sAtamI pRthvInA cAgathI 1 bhAMgA banatA hAvAthI 4 vikalpanA kula 4 bhAMgA ane che. A badhAM bhAMgAne saravALA 24+20+12+12+8+4=84 thatA haiAvAthI dvikasa ceAgI kula vikalpe| 84 thAya che. e pRthvImAM maLIne have sUtrakAra eja vAtane spaSTa karatA kahe chepAMca nAkA utpanna thatAM heAya evA eka vikalpanA kula 21 bhAMgA thAya che. zevAM 1-4, 2-3, 3-2 te 4-1 nA dvimsayogI yAra vidayA
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakAnirUpaNam 117 evaM ratnaprabhA-vAlukAprabhAyoge paJca 5, ratnaprabhA-paGkaprabhAyoge catvAraH 4, ratnaprabhA-dhUmaprabhAyoge trayaH 3, ratnaprabhA-tamaHprabhAyoge dvau 2, ratnaprabhA-'dhaHsaptamIyoge ekaH 1 / evam 6-5-4-3-2-1 ekatrIkaraNe sarve ekaviMzatibhaGgA bhavanti 21 / evaM 'dvau trayaH' iti dvitIyavikalpena ekaviMzatirbhaGgAH 21 / tathA 'trayo dvau ' iti tRtIyavikalpena eva viMzatirbhaGgAH 21 / ' cakhAra ekaH' iti caturthavikalpenApi ekaviMzatirmagAH 21 / evam 21-21-21-21 ekaviMzaticatuSTayasaMmelane jAtAH sarve caturazItirbhaGgAH 84 / / dvika saMyogI haiN| ina meM jo 1-4 yaha prathama vikalpa hai isa vikalpa meM 20 bhaMga hote haiM-jaise ki-ratnaprabhA aura vAlukAprabhA kA yoga karane para 5, ratnaprabhA aura paMkaprabhA kA yoga karane para 4, ratnaprabhA aura dhUmaprabhA kA yoga karane para 3, ratnaprabhA aura tamaHprabhA kA yoga karane para 2, ratnaprabhA aura adha saptamI kA yoga karane para 1 bhaMga hotA hai so ina saba bhaMgoM kA jor3a 21 A jAtA hai| isa taraha se do tIna rUpa jo dvitIya vikalpa hai, isa vikalpa meM bhI 21 vikalpa hote haiN| 3-2 rUpa jo tIsarA vikalpa hai isa vikalpa meM bhI 21 aura 4-1 rUpa jo cauthA vikalpa hai isa vikalpa meM bhI 21 bhaMga hote haiN| 21 ko 4 se guNA karane para 84 ho jAte haiM-isa tarahase ye 84 bhaMga pAMca nairayikoM ke dvikasaMyogI bhaMga haiN| thAya che. te cAra vika95mAMnA pahelA vikalpamAM kula 21 bhAMgA thAya che. jemake ratnaprabhA sAthe zarAmabhAne ga karavAthI 6 bhAMgA thAya che, ratna prabhA sAthe vAlukAprabhAne yoga karavAthI pAMca bhAMgA, ratnaprabhA sAthe paMka prajAne ga karavAthI cAra bhAMgA, ratanaprabhA sAthe dhUmaprabhAno yoga karavAthI 3 bhAMgA, ratnaprabha sAthe tama prabhAne bhegA karavAthI 2 bhAMga ane ratnaprabhA sAthe adha saptamIne ega karavAthI 1 bhAMge bane che. A rIte pahelA vika95nA bhAgAone saravALe 21 thAya che eja pramANe 2-3 nA bIjA vikalapanA paNa 21 bhAMgA thAya che, eja pramANe 3-2 nA trIjA vikalpanA paNa 21 bhAMgA thAya che ane 4-1 nA cethA vikalpanA paNa 21 bhAMga thAya cheA rIte cAre vikala5nA kula bhAMgAonI saMkhyA 2144=84 thAya cheA rIte pAMca nArakenA dvika sagI bhAMgAnI kula saMkhyA 84 thAya che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 maMgavatIsUtra ___ atha pazcAnAM nairayikANAM narakatrayasaMyoge paDa vikalpA bhavanti, tathAhi-ekaH ekaH trayaH 1, ekaH dvau dvau 2, vo ekaH dvau 3, ekaH trayaH ekaH, 4, dvau dvau eka:5, trayaH ekaH ekaH6, iti pddviklpaa:6| tatra ekaikasmin vikalpe saptAnAM padAnAM paJcatriMzad bhaGgA bhvnti| te yathA-ratnaprabhA-zakarAmabheti pRthivIdvayena saha vAlukApabhAdipRthivInAM saMyoge kRte paJca bhaGgAH 5 / ratnaprabhA-vAlukAmabheti pRthivIdvayena saha paprabhAdipRthivInAM saMyoge kRte cakhAro bhaGgAH 4 / ratnaprabhA-paGkaprabheti pRthivIdvayena saha dhUmaprabhAdipRthivInAM saMyoge kRte trayo bhaGgAH3 / ratnaprabhA-dhamamabheti-pRthivIdvayena saha tamaHprabhA'dhaHsaptamyoH saMyogekRte dvau bhgaur| ratnamabhA-tamaHprabheti pRthivIdvayena saha adhaHsaptamyAH saMyoge kRte sati eko pAMca nairapikoM ke narakatraya ke saMyoga meM 6 vikalpa hote haiM-jaise ki 1-1-3, 1-2-2, 2-1-2,1-3-1, 2-2-1,3-1-1 / inameM se . eka eka vikalpa meM sAtapadoM ke 35 bhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM -ratnaprabhA aura zarkarAmamA ina do pRthiviyoM ke sAtha bAlukA Adi pRthiviyoM kA saMyoga hone para 5 bhaMga hote haiM, ratnaprabhA aura vAlukAprabhA ke sAtha paGkaprabhA Adi pRthiviyoM kA saMyoga karane para 4 bhaMga hote haiM, ratnaprabhA evaM paMkaprabhA ina do pRthiviyoM ke sAtha dhUmaprabhAdipRthiviyoM kA saMyoga hone para tIna bhaMga hote hai, ratnaprabhA evaM dhUmaprabhA ina do pRthiviyoM ke sAtha tamaH prabhA aura adhaH sasamI kA saMyoga karane para do bhaMga hote haiN| aura ratnaprabhA evaM tamaH prabhA kA adhaH saptamIpRthivI A pAMca nArakano traNa narakamAM saMyoga thatuM hoya evA 6 prakAranA vi / mane che-1-1-3, 1-2-2, 2-1-2, 1-3-1, 2-2-1 3-1-1. pahelA vikapanuM tAtparya-"eka nAraka eka narakamAM, eka nAraka bIjI koI narakamAM ane traNa nAraka trIjI kaI narakamAM utpanna thatA hoya e A pahele vikalpa che. e ja pramANe bAkInA vikapano bhAvArtha paNa samajavo. pratyeka vikalpanA sAta pada sAthe 3pa bhaMga thAya che je A pramANe samajavA ratnaprabhA ane zarkarAmabhA sAthe pachInI pAMca pRthvIone anukrame yoga karavAthI 5 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI 5 kaprabhA Adi 4 pRthvInA vegathI 4 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI dhUmadhyamA Adi 3 pRthvInA vegathI 3 bhaMga thAya che, ratnaprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI be pRthvInA vegathI 2 bhaMga thAya che ane ratnaprabhA ane tama prajA sAthe pachInI sAtamI pRthvInA pegathI 1 bhaMga thAya
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 32104 bhavAntapravezanakanirUpaNam 119 bhaGgaH 1 / evam 5-4-3-2-1 eJca, catvAraH, trayaH, dvau, ekaH, iti militvA sarve paJcadaza iti ratnaprabhApRthivIprAdhAnyena paJcadaza bhaGgA bhavanti 15 / anayA rItyA zarAprabhA-vAlukAmabhAbhyAM zeSapRthivIyoge catvAraH 4 / zarkarAmabhApaDaprabhAbhyAM zepapRthivIyoge trayaH3, zarAprabhA-dhUmaprabhAbhyAM tamA'dhaHsaptamyoyoge kRte dvau bhagau 2, zarkarApramA-tamaHmabhAbhyAmadhAsaptamIyoge ekaH 1, evam 4-3-2-1 catvArastrayo dvAveka iti zarkarApRthivIprAdhAnyena daza bhaGgA bhavanti 10 / atha vAlukAmabhA-paGkapramAbhyAM zeSapRthivIyoge trayaH 3, vAlukAprabhAdhUmapabhAbhyAM zepatamaHprabhA'dhaHsaptamyA yoge dvau bhaGgau 2, vAlukAprabhA-tamaHbhAbhyAM zeSA'dha saptamyA yoge eko bhaGgaH 1 / evam 3-2-1 trayo dvAveka iti ke sAtha saMyoga karane para eka bhaMga hotA hai / isa taraha 5-4-3-2-1 milakara 15 bhaMga ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatAse hote haiN| isI rIti ke anusAra zarkarAprabhA aura vAlukAprazA inake sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga hone para 4 bhaga zarkarAmabhA aura paMkapramA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga hone para tIla bhaMga zarkarAmabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha tamaH prabhA aura adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para 2 maMga, aura zarkarAprabhA aura tamaH prabhA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga hone para 1 bhaMga hotA hai isa taraha se 4-3-2-1 ko jor3a dene se zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA meM 10 bhaMga A jAte haiM / cAlukAprabhA aura paMkaprabhA ke sAtha zeSa pRthiviyoM kA yoga karane para tIna bhaMga, vAlukAprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha zeSa tamaH prabhA aura adhaH saptamIpRthivI kA yoga karane para 2 bhaMga, tathA vAlukAprabhA aura tamaH prabhA ke sAtha adhaH saptamI pRthivI kA yoga karane para eka aMga AtA hai| isa taraha che. yA zate 2tnamA pRthvInI pradhAnatA 5+4+3+2+1=15 mA thAya che. e ja pramANe zarkarA prabhA ane vAlukAprabha sAthe pachInI pRthvIonA gathI 4 bhaMga, zarkarA prabhA ane 5 kaprabhA sAthe pachInI pRthvIonA cogathI 3 bhaMga, zarkarA prabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI pRthvIonA yogathI 2 bhaMga, ane zarkarA prabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvInA vegathI 1 bhaMga thAya cha / rIte ||42||amaanii pradhAnatA 4+3+2+1=10 ma mana che. vAlukAprabhA ane paMkaprabhA sAthe pachInI 3 pRthvIone ega karavAthI traNa bhaMga, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhA sAthe pachInI 2 pRthvIone yoga karavAthI be bhaMga ane vAlukAprabha ane tama prajA sAthe sAtamI pRthvIne yoga kara
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bhagavanIsa vAlukAprabhA-pRthivIprAdhAnyena paDU bhagA bhavanti 6 / atha paGkamamA-dhamagramAbhyAM zepatama prabhA'vAsaptamIyoge ho magau 2 / paraprabhA-tamAprabhAbhyAM pASAsaptamIyoge eko bhaGgaH 1 / evam 2-1 dvAvekaH iti pAipramAprAdhAnyena prayo bhaGgA bhavanti 3 / dhUmaprabhA-tamaHbhA-'dha saptamIti pRthivItrayayoge eko bhadraH 1 / evam dhRmaprabhAprAdhAnyena eko maGgaH 1 / evam 15-10-6-3-1, pazca. daza, daza, paT , trayaH, ekaH, iti sarvasaMmelane jAtAH marce paJcatriMgada bhagAH 35 // tataH paJcatriMzataH paibhirguNane dazAdhikazatadvayamagA jAyante 210 / tAn darzayana prathamam ' ekaH eka trayaH ' iti prathamavikalpamAha-'ahayA ege' islAdi / 3-2-1=6 bhaMga vAlukA pRthivI kI pradhAnatA se hote haiN| paMkaprabhA aura dhUmaprabhA ke sAtha zeSa tamaH prabhA aura aghaH saptamI pradhivI kA yoga hone para do bhaMga aura paMkamabhA evaM tamaHprabhA ke sAtha zepa aghaH saptamI prathivI kA yoga hone para eka bhaMga AtA hai| isa taraha paMkaprabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai| isa taraha 15-10-6-3-1 ye saba milakara 35 bhaMga ho jAte haiN| ina 35 bhaMgoM meM 6 kA guNa karane para 210 bhaMga ho jAte haiN| ina bhaMgoM ko dikhAte hue sUtrakAra prathama eka eka tIna isa vikalpa kA pahile kathana karate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, ege makarappabhAe tinni vAlapappabhAe, hojjA) athavA pAMcanArakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA meM, eka zarkagAmA meM, aura tIna vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, pAthI 1 ma bhane che. mA zata pAdumalAnI pradhAnatA +2+1=6 bhaMga bane che paMkaprabhA ane dhUmadhA mAthe bAkInI be pRthvIone yoga karavAthI 2 bhaMga ane paMkAbhA ane tamAbhA sAthe sAtamI pRthvIno vega karavAthI 1 bhaMga bane che. A rIte paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA 24=3 bhaMga bane che. dhUmaprabhA ane tama prabhA sAthe sAtamI pRthvIne bhegA karavAthI dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bhaMga bane che. A rIte 15+10+6+3+1=35 bhaMga pahelA vikalpanI apekSAe bane che. evAM 6 vikalponA kula vikAsa yogI bhaMga 3546=10 thAya che. pahelAM to sUtrakAra eka-eka-traNanA vikalpavALA bhaMganuM nIce pramANe 4thana 42 cha-( ahavA-ege rayaNaprabhAe, ege sakarappabhAe, tinni vAlayappabhAe hojo ) (1) athavA ta pAya na bhAMthI ye nA26 2nasabhA, senA24 zasabhAmA mane traya nA24 pAsAmA utpanna thAya che. ( evaM jAva
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 121 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, 1 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, timi ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnabhAyAm , ekaH zakaMrAprabhAyAm , trayaH paGkamabhAyAM bhavanti 2, athavA eko ratnapabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAM trayo dhUmaprabhAgaM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarApabhAyAm, trayastamAyAM bhavanti 4, athavA ego ratnapabhAyAma , ekaH zarkarApabhAyAM trayo'dhaH saptamyAM bhavanti 5, iti prathame vikalpe paJca bhaGgAH / atha-' ekaH dvau hau' iti dvitIyavikalpamAha-'ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe do vAluyappabhoe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau garkarAmabhAyAM dvau vAlukAprabhAyAM bhavataH 1 (evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, tinni ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura tIna paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM aura tIna nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 5, isa taraha se ye prathama vikalpa meM pAMca bhaMga hote haiM / dvitIya vikalpa meM bhI pAMcabhaMga hote haiM-jo isa prakAra se haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, do bAluyappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna mahavA ege rayaNaprabhAe, ege sakkarappabhAe, tinni ahe sattamAe hojA) (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, ane bAkInA traNe nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane traNa nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane traNa nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A rIte prathama vikalpanA pAMca bhaMganuM kathana karIne have sUtrakAra bIjA vikalpanA(1-2-2 nA vikalpanA) pAMca bhaMganuM nIce pramANe kathana kare che - (ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, do vAluyappabhAe hojjA) (1) athavA eka ratnaprabhAmA, be zarkarAmabhAmAM ane be vAlukAprabhAmAM utpanna ma0 16
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ D 222 bhagavatI 'evaM nAva ahayA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe. do ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM hI zarkarAmabhAyAM dvau paddhapabhAyAM bhavataH 2, azyA eko ratnaprabhoyAM, dvau zarkarAmabhAyo dodhRmaprabhAyAM bhavataH 3, athavA eko ratnaprabhAyAM, dvau zarkarAmabhAyAM do tamAyAM bhavataH 4, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zava rAprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 5, iti dvitIyavikalpasya paJcabhaGgAH 5, artha 'dvI, ekaH dvau' ititRtIyavikalpamAha-'ahayA do rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do bAluyappabhApa hojjA ' athavA dvau ratnamabhAyAM bhavataH, ekaH zarkarAmabhAyAM, dvau vAlukAmabhAyAM bhavataH 1, ' evaM jAva addayA do rayaNappabhASa, ho jAte haiM 1, ( evaM jAva ahavA ege rayagappa bhApa, do makarappabhAe do ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do lAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAmabhA meM, aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpana ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM, 5 isa taraha se ye ( eka do do) rUpa dvitIya vikalpa meM bhaMga hai| (do eka do ) rUpa jo tRtIya vikalpa haiM usameM pAMca 5 bhaMga isa prakAra se haiM-(ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do vAllayappabhAe hojA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmabhA meM aura do nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM thAya che. ( evaM jAva avA ege rayaNappabhAe do sapharappabhASa, do ahe sattamAe hojjA) (2) mathavA me nA24 2tnaprasAbha, me nA24 rApramAmA bhane be nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zAprabhAmAM ane be nAraka tamaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarAmabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che have 2-1-2 rUpa trIjA vikalpanA pAMca bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che. ( ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarapabhAe, do vAluyappabhAe hojA) (1) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka pAduprabhAmA utpanna yAya che. (evaM jAva ahavA-do rayaNaprabhAe, ege sakara
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u 32 sU. 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 123 ege sakkarappabhAe do ahesattamAe hojjA' eva pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnapabhAyAma, ekaH zarkarApramAyAma, dvau paGkaprabhAyAM bhavataH 2, athavA dvauM ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAmabhAyAm , dvau tamAyAM bhavataH 4, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , do tamAyAM bhavataH 5, iti tRtIyavikalpe pazcabhaGgAH 5 / atha-'ekaH trayaH ekaH' iti caturthavikalpamAha- ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, ege pAlayappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm , trayaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmamAyAM bhavati2, 'eva jAva ahavA ege rayaNappabhAe, 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, do ahe uttamAe hojjA) athayA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna hote hai 2, athavA do lAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAmasA meM aura do nAraka dhUmamabhA meM utpanna hote hai 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka zarkarAprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4 athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmalA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna hote haiM 5 / " eka tIna eka" rUpa jo caturtha vikalpa hai aba usameM bhaMgoM ko kahane ke liye sUtrakAra kahate haiM-(ahavA ege rayaNappabhAe, tini sakarappabhAe ege vAluyappamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zakarAprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna hotA hai 1, (evaM jAva ahavA ege rayaNapAe, tinni sakappabhAe, do ahe sattamAe hojjA ) (2) 424 me nA24 2tnamAmA, 4 nAraka zarkarA prabhAmAM ane be nAraka 5 kaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA be nAraka ratnaprabhAmA, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane be nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zoprabhAmAM ane be nAraka tamAprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. - have 1-3-1 rUpa je cothe vikalpa che tenA pAMca bhaMga prakaTa karavAmAM bhAva cha-(ahavA ege rayaNappabhAe, tinni lakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA) (1) mayA me 2lapramAmA, traya ||42||prbhaamaa mane se vAyuprAmai Surd thAya che ( evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, vinni sakkarappa
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 bhegapatIso tini sakkarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvaktirItyA yAvat-athavA eko ratnaprabhAyAM, trayaH zarkarAprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAM, trayaH zarkarAprabhAyAs , eko dhUmaprabhAyAm bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAM, trayaH zarkarAprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 4, athavA eko ratnamabhAyAM trayaH zarkarAprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, 5, iti caturthavikalpe paJca bhaGgAH atha 'dvau dvau ekaH' iti paJcamavikalpamAha-'ahavA do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojA' athavA dvau ratnaprabhAyAM, do zarkarAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA do rayaNappAe, do sakkarappabhAe ege ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvau ratnaprabhArappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM, aura eka nAraka paGkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka noraka ratnaprabhA meM tIna nAraka zakarAprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4 athavA eka nAraka ratnaprabho meM, tIna zarkarAmabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5 / "do do eka" rUpa jo pAMcavAM vikalpa hai unameM pAMca bhaMga isa prakAra se hote haiM-(ahavA -do rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe ege vAlayappabhAe hojjA) athavA do ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprasA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAra, do sakarappabhAe ege ahe sattamAe hojA) isI taraha se (yAvat athavA do bhAe, ero ahe sattamAe hojjA) (2) mathavA nA24 2tnaprabhA, tra shshprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNe nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarA pramAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM traNa nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 2-2-1 rUpa pAMcamAM vikalpanA pAMca bhege prakaTa karavAmAM Ave che-" ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA" (1) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkarA prabhAmAM ane eka nAraka vAlaprlaamaa utpanna thAya cha " evaM Ava ahavA do rayaNappabhAe, do sakarappabhAe
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracandrikA TI0 za09 40 32 0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam ka , yAM, dvau zarkarAmabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAM bhavati2, athavA dvauM ratnaprabhAryA dvau zarkarAprabhAyAm, eko dhUmamabhAyAM bhavati 3, athavA dvau ratnaprabhAyAm, dvau zarkarAmabhAyAm, ekastamAyAM bhavati 4, athavA dvau ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5 iti paJcamavikalpe paJcabhaGgAH 5 / atha 'trayaH, ekaH, eka: eka:' iti paSThavikalpamAha - ' ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe hojjA ' athavA tryo ratnamabhAyAs ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAM bhavati 1, 'evaM jAva ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege ahesattamAe hojjA ' eva pUrvoktarItyA yAvat athavA trayo ratnaprabhA meM do zarkarAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai) isa antima vikalpataka jAnanA cAhiye isake pahile ke tIna vikalpa isa prakAra se haiM-" athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka prabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4 " tIna eka eka " rUpa jo chaThThA vikalpa hai usameM 5 vikalpa isa prakAra se haiM - ( ahavA tinnirayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe ege vAluyappabhAe hojjA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai ? yaha prathama bhaMga chaThe vikalpa kA hai " evaM jAva ahavA tini syaNappabhAe ege sakarappabhAe ege ahe sattAe hojjA) yAvat athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM eka ege ahe sattamAe hojjA " (2) athavA me nAraGa ratnapralAbhA, me nAra za rAprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratnaprabhAbhA, be nAraka zarkarAprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmA utpanna thAya che. (5) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, khe nAraka zakarAprabhamA ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 3-1-1 rUpa chaThThA -ahavA tinni, rayaNappabhAe, ege athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. 88 dd vikalpanA pAMca bhaMga kahevAmAM Ave che-- karaNyabhAe, ho vAlaya bhAe hojjA " (9) eka nAraka zarAprabhAmA ane eka nAraka ' evaM jAva ahavA tinnirayaNaSpabhAe, ege 1
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 3AALA 126 bhagavatIya ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAprabhAyAm , ekaH paddhaprabhAyAm bhavati 2, athavA prayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAnabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAM bhavani 3, athavA trayo ratnaprabhAyAya, ekA ga rAmabhAyAm , ekamtamAyAM bhavani ?, athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 5, iti paSTa vikalpe'pi paJcabhaGgAH atha ratnaprabhA-cAlukAmabhA saMyoge samAnAha-' avA ege rayaNappamAe, ege bAlayappamAe, tinni pappamAe hojA' athavA eko merayiko ratnapabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM, trayaH paramabhAyAM bhavanti, 'evaM epaNaM nAraka zarka rAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai" yaha antima saMga chaTe vikalpa kA hai-hana ke pahile ke tIna vikalpa isa prakAra se hai-athavA tIna nAraka ratnamA meM, ekanArakArAprabhA meM aura ekanAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAnA 2,apavA-vIna nAraka ratnaprabhA meM eka nArakA zarmarAmabhA meM aura eka nAraka ghRmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 3 ayathA tIna nAraka ratnaprabhA meM, eka nAka garkarAprabhA meM aura eka nAraka tamaH pramA meM utpanna ho jAtA hai| inameM kA antima vikalpa ( evaM jAva ahavA tini svayaNabhAe gage makArappabhAe ege ahe khattamAe ) isa sUtra pATha dvArA kahA hI jA cukA hai| aba ratnaprabhA aura vAlukAprabhA meM jo maMga banate haiM unheM nRtrakAra kahate haiM -(ahavA ege rayaNappamAe, ege bAluyappabhASa, tinni paMkappabhAe hojA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, eka rayika bAlakAmamA meM aura tIna nairayika paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA-eka nairayika sakarappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (2) mA e nA24 nAlAmA eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane eka nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM ane eka vAra tama prabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have ratnaprabhA ane vAlukAprabhA sAthe pachInI pRthvIonA cogathI je Mino bhane , te sUtra42 48 42 cha- ahavA ene rayaNappabhAe, ege bAluyappabhAe, tinni pa kappabhAe hojA" (1) a|| me nA24 2lprabhAmAM, eka nAra vAlukAprazAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ thereafter cast za09 40 3204 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 127 kameNaM jahA unhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA paMcaNDa vi tiyA saMjogo bhANi - roat ' evaM pUrvoktarItyA etena uparyuktena abhilApakrameNa yathA catuNIM nairayiatri trisaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi nairayikANAM trikasaMyogo bhaNitavyaH kintu caturNAmapekSayA paJcAnAM kiJcid vizeSamAha - navaraM tattha ego sacArijjai, ratnaprabhA meM, eka nairayika vAlukAprasA meM, aura tIna nairadhika dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairayika vAlukAprabhA meM aura tIna nairayika tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM, eka vAlukAprabhA meM aura tIna nairayika adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4 isa prakAra se ye cAra bhaMga prathama vikalpa jo 1-1-3 rUpa hai usameM ho jAte haiM / isI taraha se 1-2-2 rUpa jo dvitIya vikalpa hai usameM bhI 4 bhaMga hote haiM / isI prakAra se tRtIya vikalpa meM caturtha vikalpa meM, paMcamavikalA meM aura chaThe vikalpa meM bhaMgoM ko jAnanA caahiye| isI bAta ko sUcita karane ke liye ( evaM eeNaM kameNaM jahA unhaM tighA saMjogo bhaNio tahA paMcanha vi tiyA saMjoga bhANiyo) yaha sUtra pATha kahA gayA hai isameM yaha prakaTa kiyA hai ki pahile jaisA cAra nArakoM kA trikasaMyoga ki jisameM 105 vikalpa kahe gaye haiM usI prakAra se yahAM para pAMca nairayikoM kA bhI trikayoga isa uparyukta abhilApa kama se kahanA cAhiye, kintu cAra nairayikoM ke trisaMyoga kI apekSA isa pAMca nairayikoM ke trika saMyoga che. (2) athavA zeDa nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, ane traNu nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane traNa nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che A rIte paDelA vikalpanA 1-1-3 rUpa cAra bhAgAe thAya che eja pramANe 1-2-2 rUpa trIjA vikalpanA paNu cAra bhAMgAe samajavA eja pramANe trIjA, cAthA, pAMcamA ane chaThThA vikalpanA paNa cAra cAra bhAMgAe samajavA eja vAtane sUcita karavAne bhATe " evaM eeNaM kameNaM jahA cauNDaM tiyAsaMjogo bhaNio, tahA paMcaNDa vi tiyA saMjogo bhANiyantro " A sUtrapAThanuM kathana karavAmAM Avyu che temAM e prakaTa karavAmAM Avyu che ke pahelAM jevAM cAra nArakAnA trikasa cegI 105 vikalpa phaeNhevAmAM AvyA che, eja pramANe ahIM pAca nAraphAnA trikasayAgI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 128 bhagavatIsUtra iha donni, sesaM taM ceya jAva ahavA tini dhUmappabhAe ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA' navaraM vizeSastu tatra caturNI nairayikANAmabhilApake ekaH saMcAryate saMcAritaH, iha atra tu paJcAnAM nairayikANAmamilApake dvau saMcArye te dvau saMcAraNIyAvinyarthaH, zepaM tadeva pUrvavadeva bodhyam , tadantima vikalpaM sUcayannAha-yAvat -athavA trayo dhRmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, madhyamAca sarve vikalpAH pUrvaktirItyA svayamUhanIyAste muktapAyatvAt , grantha vistarabhayAt neha mapazcanaM kRtam , tathA ca paJcAnAM nairayikANAM narakatrikasaMyojane dazAdhikazatadvayaM vikalpA bhavanti, tatra ratnapabhAyAM navatiH 90, zarkarAprabhAyAM paSTiH 60) vAlukAprabhAyAM paTtriMzat 36, paGkaprabhAyAm aSTAdaza 18, meM yadi koI antara hai to vaha do ke saMcAra karane kI apekSA se hai arthAt cAra nairapikoM ke trika saMyoga saMbaMdhI abhilApa meM eka kA saMcAra kiyA gayA hai aura yahAM pAMca nairayikoM ke trika saMyoga saMbaMdhI abhilAra meM do kA saMcAra kiyA jAtA hai| bAkI kA aura saba kathana pahile jaisA hI hai| isakA antima vikalpa isa prakAra se hai yAvata athavA tIna nAraka dhUmaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai| isake madhyama ke saba vikalpa pUrvokta rIti ke anusAra apane Apa jAna lenA cAhiye kyoM ki ye saba vikalpa uktaprAya haiM / zAstra baDha jAne ke bhaya se hamane yahAM para unheM nahIM likhA hai| tathA ca pAMca nairamikoM ke naraka trika ke saMyoga meM 210 vikalpa ho jAte haiN| ratnaprabhA meM 90, zarkarAprabhA meM 60, vAlukAprabhA meM 36, vikalpa uparyukta abhilApa kamathI kahevA joIe. paraMtu cAra nArakanA trikasaMga karatAM pAMca nArakanA trikasaMyogamAM eTaluM ja aMtara che ke cAra nArakanA vikagI abhilApamAM bene saMcAra kare joIe bAkInuM samasta kathana pahelAMnA kathana pramANe ja samajavuM A rIte pAMca nArakanA nairayika praveza viSene atima vikalpa A pramANe samaja. athavA traNa nAraka dhumaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. te sivAyanA bAkInA madhyama vikalpa pUkta paddhati pramANe pitAnI jAte ja samajI levA kAraNa ke te vikalpa banAvavAnI paddhati te batAvI devAmAM AvI cukI che. bahu ja vistAra thavAnA bhayathI te dareka vikalpanuM kathana karavuM ahIM zakya jaNAtuM nathI. A rIte pAMca nArakanA narakatrayanA saMgamAM 210 vikapa (bhAMgAo) thAya che. ratnaprabhA sAthe 90, zarkarA prabhA sAthe 60, vAlukAprabhA sAthe 36,
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ refer to za0 9 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 129 dhUmaprabhAyAM paT 6, sarvasaMmelane 90+60+ 36+18+6 = 210 dazAdhika zatadvayaM bhaGgA bhavanti / atha paJcAnAM nairayikANAM narakacatuSkayoge catvAriMzadadhikaikazatavikalpAnAha - ' roat contrare, ege sakarappabhAe ege bAluya bhAe, do paMpabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarkarA paMkaprabhA meM 18, dhUmaprabhA meM 6 isa taraha ye saba milakara 210 bhaMga ho jAte haiN| yahAM para jo 90, 60 Adi bhaMga kahe gaye haiM so ve isa prakAra se kahe gaye haiM-ki pAMca nairayikoM ke narakantraya ke saMyoga meM 6 vikalpa hote haiM ina vikalpoM kA ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 15 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 90 bhaMga ho jAte haiN| zarkarApRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 10 aMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 60 bhaMga A jAte haiM / bAlukA pRthivI kI pradhAnatA se jAyamAna 6 bhaMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 36 bhaMga A jAte haiM / paMkaprabhA kI pradhAnatA se jAyamAna tIna aMgoM ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 18 bhaMga ho jAte haiM, tathA-dhUmaprabhA, tamaH prabhA aura adhaH saptamI inake yoga se jAyamAna eka aMga ke sAtha 6 vikalpoM kA guNA karane para 6 bhaMga A jAte haiN| adha pAMca nairayikoM ke naraka catuSka ke yoga meM jo 140 bhaMga hote haiM unheM prakaTa kiyA jAtA hai - ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege cAluSpabhAe, do paMkappabhAe hojjA) athavA pAMca nairayikoM 5kaprabhA sAthe 18 ane dhUmaprabhA sAthe 6, A rIte kula 210 trikasaceAgI vikalpe thAya che ahIM ratnaprabhA sAthe 90 zarkarAprabhA sAthe 60 Adi je bhAMgAe kahyA che te A pramANe kahelA che. pAMca nArakeAnA narakatrayanA sace ganI apekSAe 6 vikalpA kahyA che. te 6 vikalpane ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAvALA kula 9 bhAMgAe mane che zarkarAprabhAnI pradhAnatAvALA dareka vikalpanA 10 bhAgA thAya che, tethI 6 vikalapeAnA kula 60 bhAMgAe thAya che. vAlukaprabhAnI pradhAnatAvALA dareka vikalpanA kula 18 bhAMgA bane che. tathA dhUmaprabhA, tama'prabhA ane adhasaptamInA caiAgathI dareka vikalpane 1-1 bhAMgA thatA haiAvAthI dra vikalpanA kula 6 bhAMgA thAya che. have pAMca nArakAnA narakacatuSkamAM pravezanI apekSAe je 140 catuSka sacegI bhAgAe ane che temane sUtrakAra prakaTa kare che-pahelA vikalpanA cAra sAMgAo - " ayA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe bha 17
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 130 prabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAM, dvau paGkaprabhAyAM bhavataH, ' evaM bhAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappasAe, ege bAluyappabhAe. do ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat -athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukApramAyAm , dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zakerAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , dvo tamaHprabhAyAM bhavataH athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH 4, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAlayappabhAe, ege paGkappabhAe hojjA' athavA eko ratnamabhAyAm , ekaH zakarA. meM se eka nairayika ratnaprabhA meM, eka nairayika zarkarAprabhA meM, eka nairayika vAlukAprabhA meM aura do nairathika paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM jAva ahavA ege rayaNappa lAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappa bhAe,do ahe sattamAe hojjA)isI taraha se yAvat athavA ekanAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiN| yaha antima 4 cauthA vikalpa hai isake bIca ke do vikalpa isa prakAra se haiM-athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukA prabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, cauthA bhaMga Upara likhA jA cukA hai (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, do vAluyappabhAe do pakappabhAe hojjA" (1) 424 pAMya nArImAna se nA24 2namAmI, eka nAraka zaka rAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. " eva jAva ahavA ege rayaNappabhaoNe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, do ahe sattamora hojjA" me pramANe mantima yA vi465 A pramANe bane che athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka adhAsaptamI narakamAM utpanna thAya che. have vaccenA be vikalpa prakaTa karavAmAM Ave che-(2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarApabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che (a) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che ethe bhAMge upara ApavAmAM AvI cukI che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ prandrikA TI0 za05 40 32 sU0 4 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 131 bhAyAm, dvau vAlukAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAM bhavati 1, ' evaM jAtra ahe sattamAe ' evaM pUrvoktarItyA yAvat - athavA - eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarA - prabhAyAm, dvau paGkaprabhAyAm, eat dhUmaprabhAyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, dvau dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarApramAyAm, dvau tamaHprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 8, ' ahavA ege rayaNappabhAeM, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paGkaSpabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm, ege paMka pAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkaprabhA meM, do nAraka vAlukAprabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, ( evaM jAva ahe sattamA e ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAbhA meM do tAraka paMkaprabhA meM, aura eka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, do nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarka prabhA meM do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 4 (8) ( ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe, ege vAluyapabhAe ege paMkappabhAe hojjA ) yaha kathana tRtIya vikalpa kI apekSA se hai athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, do nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM, eka nAraka bAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, have jIla vizpanA yAra lgaao| AprabhA che - " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe" athavA me nA24 2tnayalAbhAM eka nAraka zarApramAmAM, e nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka pa kaprabhAmAM utpanna thAya che. "evaM jAtra ahe sattamAe " ( 2 ) athavA zeDa nA24 ratnapralAbhAM, me nAraka zarkarAprabhAmA, e nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAprabhAmAM, e nAraka vAlukAprabhAmA ane eka nAraka tama.prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAprabhAmAM, e nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. avA ege rayaNappabhAe, do sakkarapabhAe, ege bAluyappabhAe ege paMkappabhAe hojjA nAraka ratnaprabhAmAM, kha nAraka zarAprabhAmAM, eka nAraka " (1) mathavA bheDa vAlukAprabhAmAM ane
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI eko vAlukAmabhAyAm ' ekaH paGkapabhAyAM bhavati, 'evaM jAva ahavA ege syaNappabhAe do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAga, ege ahe sattamAe hojjA 121 evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA eko ratnamabhAyAm . dvau zarkarAmabhAyAm , eko bAlakAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm bhavati 10, athavA eko ratnaprabhAyAma , dvau zakerAprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekastamaHmamAyAM bhavati, 5 athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAs , eko vAlukAmamAyAga, eko'dhaH saptamyAM bhavati 12, 'ahavA do rayaNappabhAga, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappamAe, ege paMkappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekA zarkarAmamAyAm , eko (9) ( evaM jAva ahayA eNe rayaNappAe, do sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zakarAprabhA meM, eka nAraka vAlukApramA, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2 (10) athavA eka lAraka ratnaprabhA meM, do nAraka garkarAprabhA meM, eka nAraka yAlukoprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAmabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12 (ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe ege nAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA ) yaha kathana 2-1-1-1 isa caturtha vikalpa kI apekSA se kiyA jA rahA hai-athavA -do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakarAprabhA meM eka nAraka vAlukA me nA24 5'prabhAmA 5-1 thAya che. " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka zarkaraprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarA pramAmA, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, be nAraka vAlakAprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A cAra bhAMgAe trIjA vikalpanA che. have cethA vikapanA cAra bhAgAo ApavAmAM Ave che-- " ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe hojjA" (1) mA meM naa2| 2tnapranAmA, me nA24 . prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA oc 9 1032 sU04 bhavAntarapravezananirUpaNam 33 vAlukAmamAyAm , ekA pakSamabhAyAm , bhavati 13 ' evaM jAya aiyA do rayaNapabhAe, egesakarappanAe, ege vAluyappabhAe, ege ahe sattamAra honjA 14 ' athavA dvau ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm eko dhUmamamAyAm , bhavati 14,athavA dvau ratnaprabhAyAm , eka zakarAmabhAyAma, eko vAlukAprabhAyAma ,ekasta. mapabhAyAM bhavati 15, athavA dvau ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 16, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappamAe, ege pakappabhAe, do dhUmappabhAe, hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAma ekaH zarkarAmabhAyAm , ekA paDkapramAyAm , dvau dhUmamabhAyAm , bhavataH, 'evaM jahA prabhA meM aura eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 13, (evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlapappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarApramA meM, eka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 14, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 15, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 16 (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, do dhUmappabhAe hojjo) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura do nAraka dhamacha " // 2-1-1-1 35 yAthA vipn| 59 it che " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege ahe sattamA hojA" (2) athavA me nA24 2tnapramAmA, me nA24 2421mAmA, nAraka vAlukAprasAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA,bhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmA ane eka nAraka tama.prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA be nAraka ranaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmA ane eka nAra, nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte pahelI traNa pRthvIo sAthe pachInI pRthvInA kula 16 bhAMgA thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege pakappabhAe, do dhamappabhAe hojjA" ma24 me // 24 2tnamAmA, me nA24 zazalAmA, me nA24 54amAmA mana meM nA24 dhUmaprAmai Grpanna thAya che. "evaM jahA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI cauNDaM caukkasaMjogo bhANio tahA paMcaNhavi caukasaMjogo bhANiyabyo, navara anbhahiyaM ego saMcAreyavyo' evaM pUrvoktarItyA yathA caturNA nairayikANAM catuSkasaMyogo bhaNitastathA paJcAnAmapi nairayikANAm catuSkasaMyogo bhaNitavyaH, kintu navaraM caturNA catuSkasaMyogApekSayA paJcAnAM catuSkasaMyoge eko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH saMcAraNIyaH paJcAnAM catuSkasaMyogasya antima vikalpa sUcayitumAha' evaM jAva ahavA do paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-athavA dvo paGkamabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati, atrApi madhyamAH vikalpAH svayamUhanIyAH, grantha vistarabhiyA neha prapaJcitAH, iti paJcAnAM narakacatuSkayasaMyoge prabhA meM utpanna ho jAte haiM, (evaM jahA ca uNhaM caukkasaMyogo bhaNio, tahA pacaNhaM vi caukka saMjogo bhANiyabo navaraM anbhahiyaM ego saMcAreyavyo) pUrvokta rIti ke anusAra jaisA cAra nArakoM kA catuSka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se pAMca nArakoM kA catuSka saMyoga kahanA cAhiye, kintu cAra nArakoM ke catuSka saMyoga kI apekSA pAMca nArakoM ke catuSka saMyoga meM eka kA adhika rUpa se saMcAra karanA cAhiye / pAMca nArakoM ke catuSka saMghoga ke antima vikalpa ko sUcita karane ke nimitta (evaM jAca ahavA do paMkappAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA) isa sUtra ko sUtrakAra ne kahA hai pUrvottarIti ke anusAra yAvat athavA-do paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai yahAM para bhI madhyama vikalpa apane Apa cauNhaM caukasaMyogo bhaNio, tahA pacaNhaM vi caukkasaMjogo bhANiyavyo, navara anbhahiyaM ego sacAreyavvo" paData rIte yA2 nAnA yatu sayA kahevAmAM Ave che, e ja rIte pAMca nArakone catuSkasaMyoga paNa kahe joIe paraMtu cAra nArakenA catuSkasaMga karatAM pAMca nArakanA catuSkasagamAM ekane adhikarUpe saMcAra kare jaIe. pAMca nArakene catuSkasaMgI chelle bhAMge A pramANe bane che " evaM jAva ahavA do pakapabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" athavA me naa2| 54mAmA, me nA24 dhUmapramAmA, me nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahIM paNa madhyama vikalpa vAcake pitAnI jAte ja samajI levA. granthavistAra
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI009 u032 sU0 4 bhavAntara pravezana kanirUpaNam 135 2, catvAriMzadadhikaikazatatrikalpA jAtAH 140 / te saMkSepeNa pradarzyante atra catvAro vikalpA bhavanti, yathA-eka, eka, ekaH dvau 1, eka, ekaH dvau ekaH, ekaH dvau, ekaH, ekaH, 3, hau, ekaH ekaH ekaH 4, iti catvAro vikalpAH / atha saptAnAM pRthivInAM catuSkasaMyoge ekaikasmin vikalpe paJcatriMzadbhagA bhavanti, teSAM caturbhirvikalpaiguNane catvAriMzadadhikazatabhaGgA bhavanti, tathAhi - ratnaprabhAmAdhAnye azItibhaGgAH 80 / zarkarAma sAprAdhAnye catvAriMzadbhaGgAH40 / vAlukAprabhASAdhAnye poDazabhaGgAH 16 / evaM paGkaprabhAprAdhAnye catvArobhaGgAH 4 / evam 80 -40-16-4=140 / / azItiH, catvAriMzat, poDaza, catvAraH, iti sarvasaMmelane jAtAH sarve catvAriMzadadhikazatabhaGgAH bhavanti iti / , samajha lenA cAhiye granthavistAra ke bhaya se hamane yahAM para unako likhA nahIM hai| pAMca nArakoM ke narakacatuSTaya ke saMyoga meM jo 140 bhaMga kahe gaye haiM-ve saMkSepa isa prakAra se haiM-pAMca nArakoM kA catuH saMyoga 1-1 -1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 isa cAra prakAra se hotA hai - arthAt pAMca nArakoM ke catuSTayasaMyoga meM ye cAra vikalpa hote haiMsAta pRthiviyoM ke catuSka saMyoga meM eka eka vikalpa meM 35 bhaMga hote haiM / ina 35 bhaMgoM ko ina cAra vikalpoM se guNA karane para 140 bhaMga niSpanna ho jAte haiM / ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 80 bhaMga, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 40 bhaMga, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 16 bhaMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 4 isa taraha 80-40 - 16-4 ko Apasa meM joDane para 140 bhaMga ho jAte haiM / thaI javAnA bhaye e badhAM vikalpe ( bhAMgAe ) ahIM ApavA zakaya nathI. pAMca nArakAnA catuSkasa ceAgI je 140 bhAMgAe kahyA che temane sa'kSisamAM A pramANe samajavA-- pAMca nArono yatuSThusayoga 1 - 1-1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, ane 2-1-1-1, A cAra prakAre thAya che, eTale ke pAMca nArakonA catuSka saceAgaviSayaka cAra prakAranA vikalpo ane che. sAta pRthvIenA catuSkasa ceAgathI dareka vikalpanA 35 bhAMgAe thAya che, tethI cAra vikalpana kula bhAMgAe 3544=140 thAya che ratnaprabhAnI pradhAnatAvALa' 80 bhAMgA, zarkarAprabhAnI pradhAnatAvALA 40 bhAgA, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 16 bhAMgA ane pakaprabhAnI pradhAnatAvALA 4 bhAMgA thAya che. A rIte kula 80+40+16+4=140 catuSkasa ceAgI bhAMgAe thAya che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare atha paJcAnAM pazcAyoge ekaviMzativikalpAnAha-' ahayA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, egevAlayappamAe ege paMkappagAe, ege dhUmappabhAe hojjA' athavA eko ratnapabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAra, eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamabhAyAm / bhavati 1, " ahavA ege rayaNappamANa, ege sakarappamAe, ege vAluyappabhAe. ege paMkappabhAe, ege tamAe hojA 2' athavA eko ratnamamAyAma, ekaH zaka rAmamAyAm , eko vAlukAmamAyAm ekaH paGkama. mAyAm , ekastamaH prabhAyAM bhavati 2, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAtra ege paMkappamApa, ege ahe sattamAe hojjA 3' athavA eko ratnamabhAyAma , yAvara-ekaH zarkarApamAyAm , eko bAlukAprabhAyAm ekaH paGkamamAyAm , eko'dhaH saptamyAM atha pAMca nArakoM ke paMcaka yoga meM 21 vikalpa jo hote haiM unheM sUtrakAra pradarzita karate haiM-(ahavA ege rayaNappamAe, ege sakarappabhAe, ege vAlapappabhAe, ege paMkappasAe, ege dhUmappabhAe hojA 1,) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakaraprabhA meM, eka nAraka vAlukAmamA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, (ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, ege vAluyappamAe, ege paMkappabhAra, ege tamAe hojjA 2) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka kArkarAnamA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, (ahayA ege rayaNappasAe jAva gage paMkappabhAe, ege ahe saMttamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakaraprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura eka lAraka have pAMca nArakanA paMcagathI banatA 21 bhAgAone prakaTa karavAmAM bhAva cha-" avA ege rayaNapae, ege sakkarappabhAe, ege bAlayappabhAe, ege pappabhAe, ege dhUmapabhAe hojjA" (1) athavA me nA24 2tnaprabhAbhA eka nAraka zarAprabhAmAM, eka nAraka vAlukA prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM bhane se nA24 dhUmalAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe hojjA" (2) athavA eka nAraka ratnapabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmA, eka nAraka vAlakAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya cha "bahavo ege rayaNappabhAe, jAva ege paka-pabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (3) athavA eka nAraka ratanaprasAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlakAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI pRthvImAM utpanna thAya che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 30 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 137 bhavati 3, ' ahayA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA4' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm, eko vAlukAmamAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAM bhavati 4, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 5 ' athavA eko ratnapramAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukApramAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 5, 'ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe. sasamAe hojjA 6' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 6, ' ahavA ege rayaNaadhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAtA hai 3, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAya, ege tamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 4 (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 5, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamoe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zakarAprabhA meM, eka nAraka ghAlukAprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI ___" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA" (4) athavA me 2tnaprasAma', me sh42.prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhamaprabhAmAM ane eka tama prabhAmAM utpanna thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlu yatpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (5) mathavA me nA24 2pramAmA, me nAraka zarAmabhAmA, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka dhUmapaNAmAM ane me nA24 nIya sAtamI na24mA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA (6) athavA eka nAraka ratanaprabhAmA, eka nAraka pArkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprazAmAM, eka nAraka tama prajAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI nara
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ magavatI sUtre 138 bhAe, ege sakkarapabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojA 7 ' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamAyAM bhavati' ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA8' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmamAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe ege asattamAe hojjA 9' athavA eko ratnamabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, ekaratamAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati, 9, ' ahavA ege meM utpanna ho jAtA hai 6, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkara ppabhAe ege paMkaSpabhAe, ege dhUlappabhAe, ege tamAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabha meM, eka nAraka pakaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka namaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 7, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege sarappamAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 8, ( ahavA eMge rayaNabhAe, ege karapabhAe, ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA se aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 9, ( ahavA ege rayaNappabhAe, kamAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege paMkabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA (7) athavA me! nA24 rtnprabhAmAM, eka nAraka zakarAprabhAmAM, eka nAraka 5'kaprabhAmAM, eka nAraka dhUma prabhAmAM ane eka nAraka tama.prabhAmAM utpanna thAya che. va ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkaramAe, ege paMkalpabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojA (8) athavA eka nAraka ratnaprakSAmAM, eka nAraka zarAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che " " 66 avAege raNapabhAe, ege sakkarapabhAe, ege paMkalpabhAe, ege tamAe, ege bhaI sattamAe ho jA " (Ga) athavA me nAra ratnapralAbhAM, bhe nAra zakazaprabhAmAM, eka nAraka 5kaprabhAmAM, eka nAraka tama:prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che ae avA ege rayaNappabhAe, ege
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 ze0 9 60 2 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 139 rayaNappabhAe, ege sakkaraNamAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 10 ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 10 'ahavA ege rayaNa- . ppabhAe ege vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe ege dhUmappabhAe ege tamAe hojjA' 11' athavA eko ratnaprabhAyAs , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , eko dhumaprabhAyA , ekastamaH prabhAyAM bhavati 11, 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAga, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA' 12 ' adhavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm, eko'dha saptamyAM bhavati, 12. 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA le aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 10 (ahavA eNe rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappAe, ege tamAe hojA 11,) athavA eka nAraka ratnaprabhA me, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkasabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA se eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 11, (ahavA ege rayaNappabhoe, ege bAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA se, eka nAraka vAlukAmamA se, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA me aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 12, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, sakkarappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA" (10) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA pramAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM panna thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhoe, ege pappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe hojjA" (11) mathA me nA24 2tnaprabhAmA, eka nAraka vAlukAprabhamAM, eka nAraka paMkaprabhAmA, eka nAraka dhUmaprabhAmAM mane se nA24 tamAmAmA 4-1 thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (12) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmadhyabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM G4-1 thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 bhaMgayatImo ege vAluyappabhAe, ege paMkappamAe, ege tamappamAe, ege ahe sattamAe hojjA 13' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , eko'dhAsaptamyAM bhavati, 13, 'ahavA ege zyaNappabhAe page vAluyappamAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, ege ahesattamAe hojjA 14' athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , eko dhRmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 14, 'ahavA ege rayaNappabhAe. ege paMkappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA15' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH paGkamabhAyAm , yAvat-eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 15, 'ahavA ege sakkarappabhAe, ege vAlayappamAe, jAba ege tamAe, hojjA 16 ' athavA ekaH zarkarAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAm , yAvat ekaH ege pakappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA me , eka nAraka tamaH prabhA me aura eka nAraka aghaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 13, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlayappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka cAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH sasamI meM utpanna ho jAtA hai 14, (ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA) athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, yAvat eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meMaura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 15, (ahavA tamapabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" (13) athavA me nA24 2tnaprAma, me nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM, ane me nA24 nIya sAtamI na24mA atpanna thAya che. " ahavA ege rayaNappabhAe, ege boluyappabhApa, ege dhUmapabhASa, ege tamappabhApa, ege ahe sattamAe hojjA" (14) athavA eka nAraka 2 prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhamAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya cha " ahavA ege rayaNappabhAe, ege pakappabhAe, jAva ega ahe sattamAe hojjA" (15) athavA me nA24 2. prabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM, eka nAraka tamaH prabhAmA bhane se nA24 nIya sAtamI na24mA utpanna yAya che. "ahavA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA DI00 9 u031 sU04 bhavAntarapravezanakanirUpaNam paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAM bhavati 16, ' ahavA ege sakkarapabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege dhUmaSpabhAe, ege asattamAe hojjA' 17' athavA ekaH zarkarAmamAyAm, yAvat-eko vAlukAmamAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, eko dhUmamabhAyAm, eko'dhaH saptasyAM bhavati 17, 'avA ege sakkarappabhAe jAva ege paMkaSpabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA 18 ' athavA eka' zarkarAprabhAyAm, yAvat - eko vAlukAmamAyAm ekaH paGkamabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, ekaH saptamyAM bhavati 18, 'ahavA ege sakkarapabhAe, ege vAla bhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe, hojjA 19 ' athavA ege sakarappabhAe, ege vAluvappabhAe, jAva ege lamAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM yAvat-eka nAraka pakaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai 16, ( ahavA ege sakarappabhAe, jAva ege paMka bhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka zarkarAprabhA meM, yAvat - eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 17, ( ahavA ege sakarappabhAe, jAva ege paMkappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA eka nAraka zarkarAmabhA meM, yAvat - eka nAraka vAlukAprabhA meM, - eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 18, ( ahavA ege sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, ege dhUmapabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka (16) athavA me " thAya ege sakkara bhApa, ege vAlubhAe, jAva ege tamAe hojjA nAraka zarAprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka tamaH prabhAmAM utpanna ege sakkara pabhApa, jAva ege paMkappA, ege dhUmappamA, ege hojjA " (17) athavA zeDa nAra4 zazalAmAM, bheDa nAra vAyuprapralAbhAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narambhAM utpanna thAya che. " ahavA ege sakkarappabhASa, jAva ege pakappabhAe, ege tamApa, page ahe sattamApa hojjA " (18) athavA me! nA24 shshprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che va ahavA sakkarapabhApa, page vAluyappabhAe, page dhUmappabhApa, page tamAe, ege ahe samAe hojjA " (18) athavA me nAra zazalAmA, bhe nA29 vAsu paMkaprabhAmAM, eka che. " ahavA ahe sattamA pa
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ d bhagavatI sUtre ekaH zarkarAprabhAyAm, eko bAlukAprabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAm bhavati 19, ' ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkabhAe, jAva ege asattamAe hojjA 20 1 athavA ekaH zarkarAmabhAyAm, ekaH paGkaprabhAyAm, yAvat - eko dhUmamabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 20, ' ahavA ege vAluyappabhAe. jAva ege ahesattamAe hojjA 21' athavA eko vAlukAprabhAyAm, yAvat - ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavatIti 21 / iti paJcAnAM nairayikANAM narakapaJcakasaMyoge ekaviMzatirbhaGgAH jAtAH 21 / tathA ca paJcAnAM zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka avaH saptamI meM utpanna ho jAnA hai 19, ( ahavA ege sakarappabhAe, ege paMkappabhAe jAva ege ahe satta mAe hojjA) athavA - eka zarkarApramA meM, eka paMkaprabhA meM, yAvat-eka dhUmaprabhA meM, eka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai 20, ( ahavA ege vAluyappabhAe, jAtra ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka vAlukAmasA meM, yAvat eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 21, isa prakAra se ye pAMca nairayikoM ke naraka paJcaka ke saMyoga meM 21 bhaMga hote haiM / tAtparya kahane kA yaha hai ki pAMca nairayikoM kA pAMca saMyogI eka hI vikalpa hotA hai| 88 kAprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che avA ege sakkarapabhAe, page pakampamApa, jAva page ahe samAe hojjA " ( 20 ) athavA me nA24 shrAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM eka nAraka tamaH prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA page volubhAe, jAva page ahe sattamApa hojjA " (21) athavA bhe nAra vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte pAMca nArakAnA narakapaMcakanA sacaiAganI apekSAe 21 bhAMgAe thAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke pAMca nArakanA pAMca sa ceAgI. eka ja viDakaya jAte the, '1-1-1-1-1' 35 che. yA vidaya dvArA sAta
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 4 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 143 nairayikamavezana ke dvipazyadhikAni catvArizatAni vikalpA bhavanti, tathAhiekatve saptavikalpAH 7, dvikasayogetu caturazItiH, tathAhi-dvikasaMyoge saptAnAM padAnAmekaviMzatirbhaGgAH / paJcAnAM ca nairayikANAM dvidhAkaraNe catvAro vikalpA bhavanti-tadyathA-ekazcatvArazca, dvau trayazca, trayo dvau ca, catvAraH ekazceti, tadevamekaviMzatibhirguNitA caturazItibhavantIti 81, trikayoge tu saptAnAM padAnAM paJcatriMzadrikalpAH, paJcAnAM ca tritvena sthApane paDU vikalpAratadyathA-eka-ekasvayazca 1, eko dvau dvau ca 2, dvau-eko dvau ca 3, ekatrayaH ekazca 4, dvau dvau ekazca 5, trayaH ekaH ekazceti 6, tadevaM paJcatriMzataH SaDbhirguNane dazAdhika vikalpazatadvayam ( 210) bhavati / paJcanAM nArakacatuSka saMyoge tu saptAnAM padAnAM paJcatriMzadvikalpAH, paJcAnAM nairayikajIvAnAM caturazititayA sthApane catvAro vikalpAstadyathA-1,1,1.2, / 1,1,2,1, / 1,2,1,1, 2,1,1,1, / tadeva paJcatriMzatazcaturbhirguNane catvAriMzadadhikaM zataikaM (140) bhavani, pazcAnAM paJcakasaMyoge tu ekaviMzatiH (21) vikalpA bhavanti / 7-84-210-140-21-462, jo 1-1-1-1-1 isa prakAra se hai isake dvArA sAta narakapRthivI ke pAMca saMyogI 21 vikalpa hue haiM jo Upara meM prakaTa kara diye gaye haiN| ina meM ratnaprabhApRthivI ke saMyogavAle 15 bhaMga, zarkarApRthivI ke saMyogavAle 5 bhaMga, aura vAlukAprabhA kA saMyoga vAlA eka bhaMga huA hai| kula ye 21bhaMga hue haiN| pAMca nairayikoM ke nairayika pravezanakameM jo 462 bhaMga hote haiM unheM aba dikhalAyA jAtA hai-pAMca nairathikoM ke ekatvameM 7 vikalpa, vikasaMyogameM 84vikalpa, trikasaMyogameM 210 vikalpa, catuSka saMyogameM140 aura paMcaka saMyogameM 21 vikalpa jo hue kahe gaye haiM so ina sabakA yoga karanepara 462 vikalpa A jAte haiM / dvikasaMyogame 84 naraka pRthvInA pAMca saMgI 21 vikalA (bhAMgAo) thAya che, jemanuM prati pAdana upara karavAmAM AvI gayuM che te 21 bhAMgAo mAMthI ratanaprabhApRthvInA sagavALA 15 bhAMgA, zarkarApRthvInA sagavALA 5 bhAMgA ane vAlukAprabhAnA saMyogavALe 1 bhAge thayela che. A rIte pAcasayegI kula bhAgA 21 thayA che pAMca nairavikenA nairayika pravezanakamAM je 462 kula bhAMgAo thAya che, temane hisAba nIce samajAvavAmAM AvyA che- pAMca nArakenA ekatvamA eTale ke temanA asagI bhAMgAo cha thAya che. temanA prikasa cegI bhagAo 84 thAya che, trikasa yogI bhAMgAo 210 thAya che. catuSkasaMgI bhAgAo 140 thAya che ane paMcakasaMgI bhAgAo 21 thAya che. te badhAM bhAgAono saravALo karavAthI ekaMdare 462 bhAgAe thAya
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bhagavatI sUtre iti sarva saMmelane caM dvipaSTayadhikacatuHzata - ( 462 ) bhaGgA bhavanti - iti saMkSepArthaH || sU0 4 // catunairayikANAM koSThakam paJcAnAm - ekasaMyoge ----7 "" 95 " dvisaMyoge -- 84 trisaMyoge - 210 catuSpamaMyoge - 140 paJcakasaMyoge - 21 33 sarva melane - 462 bhaGgAH vikalpa isase Ate haiM ki pAMca nairamikoM ke dvikasaMyogame sAta padoM ke2 1 bhaMga hote haiM - ina aMgoM ke sAtha, nArakoM ke dvidhAkaraNa meM labhyamAna 1-4, 2-3, 3-2, 4-1 ina cAra vikalpoM kA guNA karane para 84 bhaMga A jAte haiM pAMca nArakoM ke triyoga me 1-1-3, 1-2-2, 2-1-2, 1-3-1, 2-2-1, 3-1-1 ye chaha vikalpa hote haiM sAta naraka ke trika saMyoga meM jo 35 vikalpa hue haiM so ina 35 vikalpoM ke sAtha ina 6 vikalpoM kA guNA karane para 210 bhaMga pAMca nairayikoM ke cikasaMyogI A jAte haiN| pAMca nairayikoM ke naraka catuSka saMyoga meM sAta padoM ke 35 vikalpa hote haiM vo ina 35 vikalpoM ke sAtha nairayika ke catuH saMyoga se labhya 1-1-1-2, 1-1-2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 ina cAra vikalpoM kA guNA karane para 140 bhaMga A jAte haiN| pAMca nairayikoM che. dvimsa yogI 84 vimyo ( bhgaao| ) no hisAma yA pramANe samanva pAMca nairayikAnA dvikasacegathI sAta padonAM 21 bhAMgAe thAya che. bhAvA 21 AMgAbhovANA dvimsa yogI yAra hipa ( 1-4, 2-3, 3-2, 4-1) thAya che. tethI cAre vikalpanA dvikasaceAgI bhagA kula 2144=84 thAya he pAMtha nAztA trisayogamA 1-1-3, 1-2-2, 2-1-2, 1-3-1, 2-2-1, ane 3-1-1 rUpa 9 vikalpa thAya che. dareka vikalpanI apekSAe sAta narakeAnA trikasaceAgI 35 bhAMgAe bane che, tethI 6 vikalpanA kula bhAMgAe 3546=210 thAya che. pAMca narakAnA narakacatuSka sacaiAgamAM 35 lAMgAvANI reDa vimya thAya che. sevAM yAra vimyAtA ( 1-1-1-2, 1-1 -2-1, 1-2-1-1, 2-1-1-1 35 yAra viyonA ) sa upax4=140
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - prameyamandrikA To0 za09 u0 32 sU05 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 145 mlam-"chambhaMte neraiyA neraithappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappamAe hojjA ? pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahe sattamAe vA hojjA 7 ahavA ege rayaNappabhAe, paMca sakarappabhAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhAe vA hojjA, jAba ahvA ege rayaNappabhAe paMca ahe sattamAe hojjA / ahavA do rayaNappabhAe, cattAri sakarappabhAe hojjA jAva ahavA do rayaNappabhAe cattAri ahe sattamAe hojjA ahavA tinni rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM duyA saMyogo tahA chaNhavi bhANiyambo, navaraM ekko abbhAhao saMcAreyavo jAva ahavA paMca tamAe, ege ahe sattamAe hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, ege sabakAppabhAe, cattAri vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri paMkappabhAe hojjA / evaMjAba ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe cattAri ahesattamAe hojjaa| ahabA eje rayaNappabhAe, dosakkarappabhAe, tinni bAluyappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA paMcaNhaM kA pAMca saMyogI 1-1-1-1-1 isa prakAra kA eka hI vikalpa hotA hai isa kAraNa isa vikalpa dvArA sAta naraka pRthivI ke pAMca saMyogI 21 vikalpa prakaTa kiye gaye haiM, aba ina saba bhaMgoM ko 7-84-210-140 -21 ko joDane para 462 bhaMga pAMca nairayikoM ke nairayika pravezanaka meM A jAte haiM |suu04|| bhAMgAe thAya che pAMca nArakone pa ca sagI (1-1-1-1-1) eka ja vikalpa tha ya che sAta nArakanA pAcasaMcagI kula bhAMgAo 21 thAya che te badhA bhAMgAone saravALe 7+84+210+140+1=46ra thAya che. A rIte pAMca nArakonA nairayika pravezanakamAM kula 462 bhAMgAe thAya che sU 4 -
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 bhagavatI sUtre tiyAsaMjogo bhaNio tahA chaNhavi tiyAsaMjogo bhANiyavvo, navaraM ekko ahio uccAreyavvo, sesaM taM caiva34 / caukkasaMjogovi taheva | paMca saMjogovi taheva, navaraM ekko avmahio saMcArevva jAva pacchimo bhaMgo | ahavA do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamAe, tage ahe sattamAe hojjA / avAege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, jAva ege tamAe hojjA 1 ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUma bhAe, ege ahe sattamAe hojjA 2 ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege paMkaSpabhAe, ege tamAe ege ahe sattamAe hojjA 3 / ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 4 | ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMkaSpabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 5 | ahavA ege ravaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA 7 // sU0 5 // " chAyA-paD bhadanta | nairayikAH nairayikapravezana kena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat adhaH saptamyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca zarkarAmabhAyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca vAlukAprabhAyAM vA bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM paJca adhaH saptamyAM bhavanti / athavA dvau ratnamamAyAM catvAraH zarkarAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti athavA trayo ratnaprabhAyAM trayaH zarkarA prabhAyAm, evametena krameNa yathA paJcAnAM dviksaMyogastathA paNNAmapi bhaNitavyo, navaram eko'bhyadhikaH saMcArayitavyo yAvat athavA paMca tamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati / athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAM catvAro vAlukAmabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAM catvAraH paGkaprabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, catvAro
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u032 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 147 'dhaHsaptamyAM bhavanti / athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti, evametena krameNa yathA pazcAnAM trikasaMyogo bhaNitastathA SaNNAmapi trikasaMyogo bhaNitavyaH, navaram eko'dhikaHuccArayitavyaH, zepaM tadeva 34 / catuSkasaMyogo'pi tathaiva, paJcakataMyogo'pi tathaiva, navaram eko'bhyadhikaH sacArayitavyo yAvat pazcimo bhaGgaH athavA dvau vAlukAmamAyAm ekaH paGkamabhAyAm , eko dhUmapabhAyAm , ekastamaHprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAm bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAm yAvat ekastamAyAM bhavati, 1, athavA eko ratnaprabhAyAm , yAvat eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati 2, athavA eko ratnaprabhAyAm , yAvat ekaH paGkaprabhAyAm , ekastamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 3, athavA eko ratnaprabhAyAm , yAvat eko vAlukAmabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati 4, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarAprabhAyAma, ekaH paGkaprabhAyAm , yAvata eko'dha saptamyAM bhavati 5, athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukAmabhAyAm , yAvat eko'dhaHsaptamyAM bhavati 6, athavA ekaH zakerAmabhAyAs , eko vAlukAprabhAyAm , yAvat eko'dha: saptamyAM bhavati / / sU0 5 // ___TIkA-atha paNNAM nairayikANAM nairayikamavezana ke caturviMzatyadhika navazata vikalpAn pratipAdayitumAha- chamaMte ' ityaadi| chabhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANAki rayaNappabhAe hojjA? pucchA'gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta! par3a nairayikAH nairayikapavezanakena pravizanto nairakipravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti kiM vA zarkarAmabhA-vAlukAprabhA-paGkapramA-dhUmaprabhA-tamaHprabhA'dha saptamISu vA ____TIkArtha-chaha nairapikoM kA lairayikapravezanaka meM 924 vikalpa hote haiM-so inhIM vikalpoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(chanbhaMte ! neraiyA neraiyappavelaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNappabhAe hojA pucchA) he bhadanta ! chaha nAraka nairayika pravezanaka dvArA nArakabhavagrahaNa karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? athavA yAvat adhaH saptamI pRthivI meM TIkAryuM-cha nArakanA rayika pravezanakamAM 924 bhaMga (bhAMgAo) thAya che. A sUtramAM sUtrakAre te bhaganuM pratipAdana karyuM che A viSayane anulakSIne gAgeya aNagAra mahAvIra prabhune e prazna pUche che ke - "chanbhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA kiM rayaNa pabhApa hojjA pucchA" he bhadanta ! nairayika pravezana dvArA nArakabhava grahaNa karatA cha nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke adhaH saptamI parvatanI pRthvIomAM utpana thAya che ? "
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 48 bhavanti? iti pRcchaa| bhagavAnAha - gaMgeyA / rayaNappabhAe vA hojjA jAtra AhesattamAe bA hojjA 7' he gAGgeya ! par3a nairayikAH nairayikamavezanaM kurvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAmabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaHpramAyAM vA, adhaH saptamyAM vA sapta 7 ityeka saMyogi bhaGgAHbhavanti / atha SaNNAM dviksaMyoge paJcAdhikazatabhaGgAnAha - atra paJcavikalpA bhavanti, tathAhi - eka paJca 9, dvau catvAraH 2, trayastrayaH 3 catvAro dvau 4, paJca ekaH 5, iti / tadeva darzayati- ' ahavA ege rayaNappabhAe paMca sakarapabhAe vA hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati paJca zarkarAmamAyAM vA bhavanti 1, ' ahavA eMge hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ( gaMgeyA) he gAMgeya | ( rayaNa bhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojA) chaha nairayika nairayika pravezana karate hue ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat padalabhya zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaHprabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiM isa prakAra se ye sAta bhaGga chaha nArakoM ke eka saMyogI haiM / dvika saMyogI bhaMga 6 nArakoM ke 105 hote haiM jo isa prakAra haiM - yahAM 1-5, 2-4, 3-3, 4 -2, aura 5-1 ye pAMca vikalpa hote haiM so ina pAMca vikalpoM se sAta naraka ke dvika saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 105 aMga A jAte haiM yahI bAta sUtrakAra dikhalAte haiM - ( ahavA ege rayaNapabhAe paMca sakkarapabhAe vA hojjA ) mahAvIra alunA uttara- " gageyA ? " he jAgeya ! (( rayaNappabhApa vA hojjA, jAva ahe sattamA vA hojjA " nArakabhava grahaNa karatA 6 tArA ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zakarAprabhAmA paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, pakaprabhAmA paNa utpanna thAya che, dhUmapramAmAM paNa utpanna thAya che, tama.prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane nIce sAtamI narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte cha nArakeAnA ekasaceAgI sAta bhaga thAya che cha nArakAnA DriMkasaceAgI bhaga 105 thAya che. temaneA hisAkha A pramA] samanvA-sahIM 1-5, 2-4, 3-3, 4-2 bhane 5-1, mA abhAye pAca vikalpa thAya che. sAta narakanI apekSAe dareka vikalpanA temanA 21 bhaMga thAya che. tethI pAca vikalpanA 2145=105 dvikasaceAgI bhaga thAya che eja vAta sUtrakAra nIcenA sUtra dvArA vyakta kare che-- << ahavA page rayaNappabhAe, pAMca sakkarampabhAe hojjA " athavA nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane mAkInA pAMca nAraka zarAmabhAmAM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrakA TI0 za09 032 sU0 5 vAntarapravezanakanirUpaNam 2 , rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhAe vA hojjA ' athavA eko ratnamabhAyAM paJca bAlukAprabhAyAM vA bhavanti 2, 'jAba ahavA ege rayaNappabhAe maMtra AhesattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM paJca paDumabhAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA eko ratnaprabhAyAM paJca tamaHprabhAryA bhavanti 5, athavA eko ratnaprabhAyAM paJcAghaH saptamyAM bhavanti 6 / 6 avA do rayaNappabhAe cattAri sakkarappabhAe iti prathama vikalpe SaT / hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAraH zarkarAmabhAyAM bhavanti 1, ' jAva ahavA do rayaNappabhAe, cattAri ahesattamAe hojjA' yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura pAMca nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( ahavA ege rayaNappabhAe paMca vAluyappabhAe hojjA) athavA chaha meM se eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura pAMca nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, ( jAva ahavA ege rayaNappabhAe paMca ahe sattamAe hojA ) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura pAMca nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM pAMca nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura pAMca nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA eka nAraka ratnaprabhA me aura pAMca nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga prathama vikalpa meM hue haiM ( ahavA do rayaNappabhAe, calAri sakarappabhAe ho ) athavA do nAraka ratnaprabhA me aura cAra nAra zarkarAprabhA meM 7 .C 66 utpanna thAya che. ahavA page rayaNappabhAe, paMca vAluyappabhApa hojjA (2) athavA te 6 nArakeAmAnA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA pAca nAraka 1 lukAprabhAmAM utpanna thAya che jAva ahavA ege rayaNappabhAe, paca ahe sattamApa hojjA " athavA me nA24 ratnapralAbhAM bhane mADInA pAya nAra pakaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane bAkInA pAca nAraka dhUmaprabhAmA utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane khAkInA pAMca nAraka tama.prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane mAkInA pAMca nAraka nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che. A pramANe ratnaprabhA sAthe pahelA vikalpanA cha bhaMga bane che 4 ahavA do rayaNabhAe cattAri sakkarapabhApa hojjA " (1) athavA menAra rtnprabhAmAM ane cAra nAraka zakarAprabhAmAM utpanna thAya che jAva ahavA do " "
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 150 , catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAraH paGkamabhAyAM bhavanti 2, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvArastamaHprabhAyAM bhavanti 5, athavA dvau ratnaprabhAyAM catvAro'dhaH saptamyAM bhavanti 6 / iti dvitIyavikalpe pa6 / 'ahavA tinnirayaNappabhAe tinni sakarappabhAe hojjA' athavA yo ratnaprabhAyAm trayaH zarkarAmabhAyAM bhavanti 1, ' evaM ee kameNaM jahA paMcaNhaM duyAsaMyogo tahA chaNhavi bhANiyantro' evaM pUrvoktarItyA etena abhilApakrameNa yathA paJcAnAM nairavikANAM dvikasaMyogo bhaNitastathA paNNAmapi utpanna ho jAte haiM 1, ( jAva ahavA do raNapabhAe, cattAri ahe sattamAe hojA ) athavA do nAraka ratnaprabhA meM, aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA do nAraka ratnaprabhA meM aura cAra nAraka adhaH saptamI pRthivI me utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga dvitIyavikalpa meM hue haiM / ( ahavA timni rayaNappabhAe tinni sakkarapabhAe hojjA ) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM eeNaM kameNaM jahA paMcanhaM duyA saMyogo tahA chaha vi bhANiyo) pUrvoktarIti ke anusAra isa abhilApakrama se jaisA pAMca nArakoM kA dviksaMyoga kahA gayA hai usI ' raNabhApa, cattAri ahe sattamAe hojjA " athavA me nA24 ratnaprabhAbhAM ane cAra nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA nAraka ratna: prabhAmAM ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane cAra nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A pramANe khIjA vikalpanA 6 bhaga ane che 66 ahavA tinnirayaNappabhApa, tinni sakkarappabhApa hojjA " ( 1 ) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka zarAprabhAmAM utpanna thAya che. * va paNa kameNaM jahA pacaNDaM duyA saMjogo tahA chaNha vi bhANiyantro " pUrvota rIta anusAra ane A abhilApakrama pramANe jevA pAMca nArakeAne dvikasa'caiAga
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU05 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 151 dvikasaMyogo bhaNitavyaH 'navaraM ekko amahio saMcAreyayo' navara paJcanairayikA pekSayA paNNAM nairayikANAM vizeSastu eko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH 'jAtra ahavA paMca tamAe ege ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA trayo ratnaprabhAyAM trayo vAlukAmabhAyAM bhavanti 2, athavA yo ratnaprabhAyAM trayaH paGkaprabhAyAM bhavanti 3, athavA trayo ratnaprabhAyA trayo dhUmaprabhAyAM bhavanti 4, athavA trayo ratnaprabhAyAM jayastamaHprabhAyAM bhavanti 5, athavA trayo ratnaprabhAyAM trayo'dhaHsaptamyAM bhavanti / iti tRtIyavikalpe paT 6 / athavA catvAro ratnaprabhAyAm , dvau zarkarAmabhAyAM taraha chaha nArakoM kA bhI dvikasaMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekko anbhahio saMcAreyavo) parantu pAMca nairayikoM kI apekSA se chaha narayikoM ke dvikasaMyoga me yaha vizeSatA hai ki yahAM para eka adhika kA saMcAra kahA gayA hai (jAva ahavA paMca tamAe, ege ahe sattamAe hojA ) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura tIna nAraka vAlukAprabhA me utpanna ho jAte haiM 2, ayavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka pakaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM aura tIna nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 5, athavA tIla nAraka ratnaprabhA se aura tIna nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa.prakArake ye 6 saMga tRtIya vikalpa me hue haiM, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka yo cha, savA pAMya naariin| visaya 55] samanva! " navara' eko amahio saMcAreyavo" 52 pAMya nArInA disaye 42ta nAra kenA prikasaMgamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka adhika na rakane sayA2 42 le "jAva ahavA paMca tamAe, page ahe sattamAe hojjA" A rIte chelle krikasa go bhaMga A pramANe banaze. athavA pAca nAraka tema prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che have trIjA vikalpanA bAkInA bha ga prakaTa karavAmAM Ave che - (2) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA traNa nAraka ratanaprabhAmAM ane traNa nAraka dhumaprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM ane traNa nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte ratnaprabhA sAthe trIjA vikapanA 6 bhaMga bane che
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 bhagavatIsUtre bhavataH 1, atharA catvAro ratnabhANaMdvI vAlukApramAyAM bhavataH 2. athavA catvAro ratnaprabhAyAM dvau pakSaprabhAyAM savataH 3, athavA catvAro ratnaprabhAyAM dvau dhUmaprabhAyAM bhavataH 4, athavA catvAro ratnamamAyA~ dvau tamaH prabhAyAM bhavanaH5, athavA catvAro ratnaprabhAyAM dvau adhaH saptamyAM bhavataH 6, iti caturthavikalpe paT 6 / athavA paJca ratnamabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAM bhavati 1, athavA paMca ratnaprabhAyAm eko vAlukAmamAyAM bhavati 2, athavA paJca ratnaprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAM bhavati 3, paJca ratnaprabhAyAm eko dhUmaprabhAyAM bhavati4, athavA paJca ratnaprabhAyAm ekastamaH zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, aura do nAraka vAlukAmamA me utpanna ho jAte haiM 2, athavA cAra nAraka ratnaprabhA se aura do nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM aura do nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM, 5, athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga caturtha vikalpa meM hue haiM / athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka zarkarAmabhA meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai 2, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka paMprabhA meM utpanna ho jAnA hai 3, athavA pAMca nArakA ratnaprabhA meM aura eka nAraka dhUmaprabhA have ratnaprabhA sAthe cethA vikalpanA je 6 bha ga bane che te prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA cAra ratnaprabha mAM ane be zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che (2) athavA cAra ratna pannAmAM ane be vAlukAprazAmAM utpanna thAya cha. (3) mayA yA2 2tnamA mate me 54mAma tpanna thAya che. (4) athavA cAra ratnaprabhAmA ane be ghUmapramAmAM utpanna thAya che (5) athavA cAra ratnaprabhAmAM ane be tama prabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA cAra nAraka ratnaprabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have ratnaprabhA sAthe pAMcamAM vikalpanA je 6 bhaMga thAya che te prakaTa karavAmAM Ave che-(1) athavA pAca nAraka ratnaprabhAmAM, ane eka nAraka zarAmamAmAM utpanna thAya che. (2) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che(3) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka pakapbhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA pAMca nAraka ratna
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TIkA za0 9 30 32 sU0 5 bhavAntarapavezanakanirUpaNam 153 prabhAyAM bhavati 5, athavA pazca ratnamamAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati iti / iti paJcamavikalpe SaT iti paJcala vikalpeSu ratnaprabhASAzritya triMzadbhaGgA bhavanti 30 / ityAdirItyA anye'pi dvikayoga saMbhavanto vikalpAH svayamUhanIyAH, tadantimavikalpaM sUcayannAha-athavA paJca tama prabhAyAM bhavanti, eko'dhaH saptamyA bhavati / evaM jarka rAmabhAmAzritya pazcaviMzatibhaGgAH 25 / vAlukAmamAmAzrityaviMzatibhaGgAH 20 / paGkapabhAmAzritya paJcadazabhaGgAH 15 / dhUmaprabhAmAzritya dazabhaGgAH / tama prabhAmAzritya paJcabhaGgAH 5 / evam 30-25-20-15-10-5=3 105 / triMzada , paJcaviMzatiH, viMzatiH, paJcadaza, daza, paJcaceti sarvasaMmelane SaNNAM dvikasaMyoge jAtAH sarve paJcAdhika zatabhaGgAH 105 / meM utpanna ho jAnA hai 4, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 5, athavA pAMca nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhAsaptamI meM utpanna ho jAtA hai 6, isa prakAra ke ye 6 bhaMga paMcama vikalpa kI apekSA se hue haiN| isa prakAra se ye tIsa 30 bhaMga pAMca vikalpoM meM ratnaprabhA ko azrita karake hue haiN| isI taraha se anya bhI vikalpa dvikasaMyoga meM apane Apa samajhalenA caahiye| antima vikalpa ko sUcita karane ke liye sUtrakAra kahate haiM ki " athavA pAMca nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAte haiM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai| isI taraha se zarkarAprabhA ko abhita karake pacIlabhaMga hote haiM / vAlukAma mA ko Azrita karake bIsa 20 bhaMga hote haiN| paMkaprabhA ko azrita karake 15 bhaMga hote haiN| dhUmapramA ko azrita karake 10 bhaMga hote haiM / tamaH prabhA ko Azrita karake 5 saMga hote haiN| isa taraha se 30-25-20-15-105 ye saba bhaga milakara 105 bhaMga chaha nArakoMke dvikasaMyogameM hote haiM / prabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA pAMca nAraka ratnaprabhA ane eka nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA pAMca nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpana thAya che. A rIte ratnaprabhApRthvI sAthe pAMca vikalpanA maLIne kula 30 bha ga thAya che. eja rIte zarkarA prabhA sAthe pAye vikalpane maLIne kula 25 bhAga thAya che. e ja pramANe vAlukAprabhA sAthe kula 20 maMga, paMkaprabhA sAthe kula 15 bhaMga, dhUmaprabhA sAthe kula 10 bhAga ane tamAraprabhA sAthe kula pa bhaga thAya che. A rIte 30+25+2015- 15=105 kula kisagI bhaMga thAya che. bha20
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre atha SaNNAM trikasaMyoge sArddhazatatraya bhaGgAnAha-'ahavA ege rayaNappabhAe' ityaadi| atra dazavikalpA bhavanti, tathAhi-eka, ekaH, ctvaarH1| ekaH dvau, tryH| dvau, ekaH, trayaH3 / ekaH, trayaH, dvau4A dvau, dvau, dvau| trayaH, ekaH, dvau6| ekaH, catvAraH eka: 7 / dvau, trayaH, ekA 8 / trayaH, dvau, ekaH 9 / catvAraH, ekaH, ekaH 10 // iti daza vikalpA bhavanti, tepu ekaH, ekaH, catvAraH' iti prathama vikalpamAha'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cacAri vAluyappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAs , ekaH zakerAprabhAyAM catvAro vAlukAprabhAyAM bhavanti1, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege sakkarappabhAe cattAri paMkappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAs , catvAraH paddhaprabhAyAM bhavanti 2, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, cattAri ahesattamAe' para aba chaha nArakoM ke trika saMyoga meM jo 350 bhaMga hote haiM unheM sUtrakAra prakaTa karate haiM-(ahavA ege rayaNapAe ) ityAdi yahAM para isa taraha se ye dasa 10 vikalpa hote haiM-1-1-4, 1-2-3, 2-1 -3, 1-3-2,2-2-2, 3-1-2, 1-4-1, 2-3-1, 3-2-1,4-1-1 so inameM se prathama vikalpa ko Azrita karake sUtrakAra kahate haiM ki(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, cattAri bAluyappabhAe) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zakarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura cAra nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (ahadA ege rayaNappasAe, ege sakkarappabhAe cattAri paMka pabhAe) athavA eka nAraka ratnaprasA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2, (evaM jAva have cha nArakonA je 350 trikasaMyogI bhaMgo thAya che temane prakaTa 42vAmA mAcha-" ahavA ege rayaNappa bhAra" tyAhi. maDI // prabhAra 10 vikalpa bane che-1-1-4 ne pahele vika95, 1-2-3 ne bIjo vikalpa, 2-1-3 zrI vi85, 1-3-2 no yA vi465, 2-2-2 na pAyA vi465, 3-1-2 no cho vi485, 1-4-1 no sAtamI qi85, 2-3-1 ne AThame vika95, 3-2-1 ne navama vika95 ane 4-1-1 no dasamo vikalpa temAMthI ratnaprabhA ane zarkarAma sAthe pachInI pRthvInA pegathI banatAM pahelA vika5nA 5 bhaMga nIce pramANe samajavA-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane cAra nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. " ahavA page rayaNappabhApa, ege sakkarabhAe, cattAri paMkapabhAe " (2) athavA se nA24 2tnamAmA, ye nA24 2422mAmA bhane yAra nA23 54pramAHi G4-thAya che. " evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndrikA To0 za09 u0 32 0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 151 6 pUrvoktarItyA yAvat athavA eko ratnamabhAyAm ekaH zarkaraprabhAyAm, vatvAro dhUmaprabhAyAM bhavanti 3, athavA eko ratnamabhAyAm ekaH zarka rAmabhAyAm, catvArastamaH prabhAyAM bhavanti4, athavA ekoratnaprabhAyAs ekaH zarkarAprabhAyAm catvArodhaH saptamyAM bhavanti 5 / iti prathamo vikalpaH / atha 'eka, dvau trayaH' iti dvitIya vikalpamAha-' ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, tini vAluyapAe hojjA ' athavA eko ratnamabhAyAm, dvau zarkarApramAyAm, trayo vAlukAprabhAyAM bhavanti 1, evaM eeNaM kameNaM jadA paMcaNDaM tiyAsaMjogo bhaNio tahA chandavi tiyAsaMjogo bhANiyantro ' evaM pUrvoktarItyA etena abhilApakrameNa yathA paJcAnAM nairayikANAM trikalaMyogo bhaNitastathaiva paNNAmapi nairayikANAm trikasaMahavA ege rayaNapabhAe, ege sakkarapanAe, cattAri ahe sattamAe ) athavA eka ratnaprabhA meM, eka zarkarAmanA meM aura cAra dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 3. athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura cAra nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAte haiM 4, athavA eka nAraka ratnapraa meM eka nAraka zarkarAprabhA meM aura cAra nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 5, isa prakAra se yaha prathama vikalpa hai, aba 1-2 -3 rUpa jo dvitIya vikalpa hai usakI apekSA sUtrakAra kathana karate haiM - ( ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarappabhAe, tini vAluvappabhAe hojA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM do nAraka zarkarA meM aura tIna nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, ( evaM eeNaM kameNaM jahA paMcanhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA chaNha vi tiyA saMjogo bhANiyanvo) pUrvoktarIti ke anusAra isa abhilApakrama ege sakkarappabhAe, cattAri ahe sattamA e hojjA " ( 3 ) athavA 4 nAra ratnaprabhAmAM, eka nAraka zakarAprabhAmA, ane cAra nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zakarAprabhAmAM ane cAra nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAprasAmAM ane cAra nAruka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have 1-2-3 rUpa khIjA vikalpanuM sUtrakAra kathana kare che. A vikalpanA pAMca lA~ga ratnaprabhA ane zakarAprabhA sAthe pachInI pRthvIenA anukrame cega svAthI ne che. ne pAya lauMga nIce pramANe samavA - " ahavA ege raya bhAe, do krappamAe, tinni vAluyapabhAe hojjA " (6) athavA te nArakAmAMnA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM, ane traNa nAraka vAyuprapramAbhAM utpanna thAya che " evaM eeNaM krameNaM jahA pacaNDaM tiyA saMjogo
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgapatIstra yogo bhaNitavyaH, 'navaraM ekko ahio uccAreyavyo, sesaM taM ceva ' navaram paJca nairayikApekSayA paNNAM nairayikANAM vizeSastu eko'dhiko'tra uccArayitavyaH, zepaM tadeva pUrvoktamevAvase yam , tathAhi-ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15, zarkarApramA prAdhAnye daza 10, vAlukAmamA prAdhAnye ptt6| paGkamamA prAdhAnye trayaH / dhUmapramA prAdhAnye ekaH1, paJcadaza, daza, pada, trayaH, eka. 1 (15-10-6-3-1) iti sarvasaMmelane paJcatriMzad bhaGgAH 35 / ete paJcatriMzat pUrvoktairdazabhirvikalpaiHguNane paNNAM trikasaMyoge sarva sAdhazatatraya bhaGgA bhavantIti 350 / 'caukka saMyogo vi taheva' paNNAM nairayikANAM catuSkasaMyogo'pi tathaiva paJca nairayika narakacatuSkasaMyogavadeva bodhyaH, atra paNNAM nairayikANAM narakacatuSkasaMyoge'pi se pAMca narathikoM kA trika saMyoga kahA gayA hai usI taraha se chaha nArakoM kA bhI trikasaMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekko ahio uccAreyayo, sesaM taM ceva) pAMca nairayikoM kI apekSA chaha nairayikoM ke trika saMyoga meM yaha vizeSatA hai ki yahAM para eka adhika kA uccAraNa karanA cAhiye-bAkI kA aura saca kathana pahile jaisA hI hai / isakI spaSTatA isa prakAra se hai-ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 15, zarAprabhA kI pradhAnatA meM 10, bAlukApramA kI pradhAnatA meM 6, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 3 aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM isa taraha se ye saba milakara 35 bhaMga haiN| ina 35 saMgoM ko pUrvokta 10 vikalpoM se guNA karane para chaha nArakoM ke trika saMyoga meM 350 bhaMga A jAte haiN| (caukkasaMyogo vi taheva) chaha nArakoM ke catuSkasaMyoga meM bhI 10 vikalpoM se guNA karane para 350 aMga A jAte haiN| catuSkasaMyoga meM bhaNio tahA chaha vi tiyA sajogo bhANiyavyo" mA misA5 abhathI pUrvarita rIta anusAra jevo pAMca nArakano trikasaMyoga kahevAmAM AvyuM che, e ja 6 nAnA nisaya 51 4 . " navara' ekko ahio uccAreyavvo sesaM taceva" pAMya nAnA siyo 42i 6 nAhInA siyAgamA eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka adhikanuM uccAraNa karavuM joIe. bAkInuM samasta kathana AgaLanA kathana pramANe ja samajavuM. A kathananuM spaSTIkaraNa nIce mujaba samajavuM-pratyeka vikalpanI apekSAe ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 15, zarkaraprabhAnI pradhAnatAvALA 10, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 6, pakaprabhAnI pradhAnatAvALA 3 ane dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALo 1 bhaMga bane che. te badhAM vikasaMgI lagone saravALe 35 thAya che. 35 bhaMgavALA 10 vikalpanA trikasaMgI bhaMge ekaMdare 35410=350 thAya che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ maipadrikA TIkA za 0 9 30 32 sU0 5 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 157 , aa freepaiH sArdhazanatrayabhaGgA bhavanti / daza vikalpAH yathA - ekaH ekaH ekaH, trayaH 1 / ekaH ekaH dvau dvau 2 / ekaH dvau, ekaH dvau 3 / dvau, ekaH ekaH, dvau 4 / ekaH ekaH trayaH ekaH 5 / ekaH dvau dvau ekaH 6 / dvau, ekaH, hau ekaH 7 / ekaH trayaH, ekaH ekaH 8 / dvau dvau, ekaH eka. 9 / trayaH, ekaH, ekaH, eka: 10 / ete daza vikalpAH 90 / ekaikasmin vikalpe paJcatriMzat paJcatriMzad bhaGgA bhavanti, tathAhi - ratnaprabhAprAdhAnye viMzatiH 20, zarkarAmabhAvAdhAnye daza 10, vAlukAmA prAdhAnye catvAraH 4, pazuprabhA prAdhAnye ekaH evam 20-10-4- 1=35 | viMzatiH, daza catvAraH, ekazceti sarvasaMmelane jAtAH paJcatriMzat 35 / eteSAM dazabhirvikalpeguNane SaNNAM nairayikANAM catuSkasaMyoge sArdhazatatraya bhaGgA bhavantIti 350 / ' evaM paMca saMjogo vi tadeva ' evaM paNAm paJcasaMyogo'pi tathaiva paJca nairayika narakAJcasaMyogatradeva vodhyaH yahA~ para 1-1-1-3, 1-1-2-2, 1-2-1-2, 2-1-1-2, 1-1-3-1, 1-2-2-1, 2-1-2-1, 1-3-1-1, 2-2-1-1, 3-1-1-1 ye daza vikalpa hote haiM / eka eka vikalpa me 35-35 bhaMga hote haiMjaise ki - ratnaprabhA kI pradhAnatA meM 20, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 10, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 4, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM 1, 20-10-4 -1 inakA jor3a 35 AtA hai ina 35 ke sAtha 10 kA guNA karane para 350 chaha nairayikoM ke catuSka saMyoga meM bhaMga A jAte haiM / ( evaM paMcasaMjogo vi tava) isI taraha se chaha nArakoM kA paMcaka saMyoga bhI pAMca cakkasa joge vi taheva " yAMga nAramenA yatuSSasa yoga viSe devu kathana karavAmAM Avyu che, evuM ja kavana cha nArakeAnA catuSpracAga viSe paNa samajavu. paNa ahIM eka atrikanuM uccAraNa thavu joIe. cha nArakeAnA catuSka sayoganA pazu nIce prabhA 10 vihAne che - 1-1-1-3 ne|, 1-1-2 -2 nA, 1-2-1-2 nA, 2-1-1-2 ne, 1-1-3-1 nA, 1-2-2-1 no, 2-1-2-1 nA, 1-3-1-1 no, 2-2-1-1 no bhane 3-1-1-1 ne ema dasa vikalpa thAya che, pratyeka vikalpanA nIce pramANe 35 bhaga thAya che. ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 20, zarAprabhAnI pradhAnatAvALA 10, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 4, ane pakaprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bhaMga thAya che AA rIte 20+10+4|1=35 bhaMga pratyeka vikalpamAM thAya che. evA 10 vikalpanA catuSkasa ceAgI kula bhaMga 35410=350 thAya che " eva pacasa jogo vi taddeva " pAya nAronA naramyayamnA sayoga 2046 naarn| naramyAna saMyoga ya samanve. " navara' eko 66
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 bhaMgavatIstre kintu navaraM eko anbhahio saMcAreyavyo jAva pacchimo bhaMgo ahavA do vAluyappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe honA ' navaraM paJca nairayikANAM paJcAyogApekSayA paNNAM nairayikANAM paJcaka saMyoge vizeSastu eko'bhyadhiko'tra saMcArayitavyo yAvat pazcimo'ntimo bhaGgastuathavA dvau vAlukApramAyAm bhavataH, ekaH paGkaprabhAyAm eko dhUmamabhAyAm , ekasta mAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati, eSAM paNNAM nairayikANAM narakapaJcakasaMyoge paJcabhirvikalpaiH pazcAdhikazatabhaGgA bhavanti, tathAhi-ekaH, ekaH, ekaH ekaH dvau 1 // eka, ekaH, ekaH dvI, ekaH 2 / ekaH, eka, dvI, ekA, ekaH 3 / ekaH dvau, ekaH, ekaH ekaH 4 / dvo, ekaH, ekaH, ekaH, ekA, 5 / iti paJca viklpaa!| nairayikoM ke narakapaMcaka ke saMyoga kI taraha hI jAnanA cAhiye kintu (navaraM eko abhahio saMcAreyavyo jova pacchimo bhaMgo ahavA do vAlayappabhAe, ege paMkappabhAe, ege dhUmappabhAe ege tamappabhAe ege ahe sattamAe hojjA) pAMca nairayikoM ke paMcakasaMyoga kI apekSA chaha narayikoM ke paMcaka saMyoga meM vizeSatA eka ke adhika saMcAra karane kI hai yAvat antima bhaMga-athavA-do bAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaHprabhA meM, aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai ina chaha nairayikoM ke narakapaMcaka ke saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 105 bhaMga hote haiM-pAMca vikalpa isa prakAra le haiM-1-1-1-1-2,1-1-1-2-1,1-1-2-1-1, 1-2-1-1-1, 2-1-1-1-1 eka eka vikalpa meM yahAM para 21-21 amahio sacAreyavo jAva pacchimo bhago-aivA do vAlayappabhAe, ege pakappabhAe, ege dhUmappabhAe, ege tamappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA" pAya nArakanA paMcakasaMyogamAM ekane adhika saMcAra karavAnI ja vizeSatA che. 'A rIte chele paMcaraMgI bhaMga A pramANe bane che-"athavA be nAraka vAlakAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI naramAM utpanna thAya che cha nArakanA narapaMcakanA saMganI apekSAe pAMca vikalapa thAya che. te page vikalpanA kula 105 bhaMga thAya che pAMca vika9pa A pramANe bane cha-1-1-1-1-2 / / 59o vi485, 1-1-1-2-1 nA mAne vi5, 1-1-2-1-1 nA trIne vi465, 1-2-1-1-12 yA A5 bhane 2-1-1-1-12 pAyA 4i85, pratyeR485nA nAye / prabhArI 21 ,
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA To0 za09 4032 sU0 5 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 159 ekaikasmin vilpe ekaviMzatirekaviMzatiGgA bhavanti / tathAhi-ratnaprabhAgAdhAnye paJcadaza 15, zarka rAprabhAprAdhAnye paJca 5, vAlukAprabhAprAdhAnye ekaH 1 / evam 15-6-1-21, paJcadaza, paJca, ekazceti sarvasamelane jAtA ekaviMzatiH21 / eteSAM paJcabhirvikalpairguNane paNNAM paJcakasaMyoge pazcAdhikazatabhaGgA bhvntiiti105| _ atha paNAM nairayikANAM SaTkasaMyoge saptabhaGgAn pratipAdayati- ahavA yaNappabhAe ityAdi / 'ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe jAva ege tamAe hojjA 1, athavA eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAprabhAyAm , yAvat eko vAlukApabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaHmabhAyAM bhavati 1, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe, ege ahe sattamAe hojjA 2, athavA eko ratnaprabhAyAm yAvat ekaH zakarAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhaMga hote haiN| jo isa prakAra se haiM-ratnaprabhA kI pradhAnatA se 15, zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 5, aura vAlukAmabhA ko pradhAnatA se 1 inakA jor3a 21 hotA hai ina 21 ko 5 vikalpoM se guNA karane para chaha nArakoM ke paMcaka saMyoga meM 105 bhaMga A jAte haiN| aba chaha nairayikoM ke SaTka saMyoga meM sAtabhaMgoM ko sUtrakAra dikhalAte haiM-(ahavA-ege rayaNappabhAe, ityAdi-(ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, jAva ege tamAe hojjA 1) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zarkarA. prabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA me , eka nAraka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM utpanna ho jAtA hai 1. (ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe ege ahe sattamAe hojjA 2) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, bane che-ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 15, zakaraprabhAnI pradhAnatAvALA 5 ane vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga A rIte pahelA vikalpanA kula 21 bhaMga thAya che evA 21 bhaMgavALA pAMca vika95nA 21*5=105 kula paMcakasaMgI bhaMga thAya che. have cha nArakenA cha narakamAM pravezanI apekSAe je sAta Sakasa gI mana cha ta 548 42vAmAM Ave hai-" ahavA ege rayaNappabhASa, ege sakarappabhAe, jAva ege tamAe hojA" (1) me nA24 2tna pramAmA, me nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmA, eka nA24 dhUmaprabhAmA mana me nA24 tabha prabhAmA utpanna yAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege dhUmappabhAe, ege ahe satcamAe hojA" (2) mathavA me|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 160 , bhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 2, 'avAege rayaNabhAe, ege tamAe ege ahe sattaprAya hojjA 3, athavA eko ratnaprabhAyAm yAvat ekaH zarkarApramAyAm eko bAlukApasAyAm, ekA paDDumamAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 3, 'ahavA ege rayaNa pabhAe jAna ege bAluyappabhAe ege dhUmappabhAe jAtra ege asattamAe hojjA 4, athavA eko ratna prabhAyAM yAvat ekaH zarkarAmabhAyAM eko bAlukAprabhAyAM eko dhUmapA yAvat ekastama prabhAyAm eko'dhaH saptamyAM bhavati 4, 'avA page rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, ege paMppabhAe, jAva ege asattamAe hojjA5, ' athavA eko ratnapramAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAm, yAvat eka nAraka paMkramanA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM aura eka nAraka adhaH mI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 2, ( ahavA ege rayaNappabhAe, ege paMkabhAe, ege tanAe, ege ahe santamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA se, eka nAraka vAlukAprabhA se eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptama pRthivI se utpanna ho jAtA hai 3 ( ahavA ege rayaNasAe jova ege bAluvappabhAe ege dhUmappabhAe jAva ege ahe santamAe hojjA 4 ) athavA - eka nAraka ratnaprabhA meM ghAvat eka nAraka zarkarAma meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 5, ( ahavA ege syaNappabhAe, ege sakarappabhAe, ege paMpa bhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA ) athavA - eka nAraka * nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAprabhAmA, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka tAraka dhUmaprabhAmAM ane eka nAraka adha'saptamImAM utpanna thaye " atrA ege rayaNappabhAe, jAtra ege pakappabhAe, ege tamAe, ege ahe sattamAe hojjA ' ( 3 ) athavA me nAra4 ratnaprabhAsAM me shshprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege vAluyappabhAe, ege dhUmappabhAe jAva ege adde mattamAe hojjA " ( 4 ) athavA me nAraH ratnapralAbhAMza prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI pRthvImAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNabhAe, ege sakabhAe, egepa kappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA " (4) athavA the ""
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramendrakA TI0 za09 u 12 sU0 5 bhavAntara pravezanakanirUpaNa 161 1 eko dhUmaprabhAyAm ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 5, ' ahavA ege rayaNappabhAe ege bAluyappabhAe, jAva ege asattamAe hojjA 6, athavA eko ratnaprabhAyAm, eko pAlukApasAyAm, yAvat ekaH paGkamabhAvAs, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 6, ' ahavA ege sakkara pabhAe, ege vATuyaSpabhAe, jAva ege asattamAe hojjA7, athavA ekaH zarka rAmabhAyAm, eko vAlukAmamAyAm, yAvat ekaH paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko'dhaH saptamyAM bhavati 7 // iti paNNAM padsaMyoge sapta bhaGgAH bhvnti7| tathA ca paNNAM nairayikANAM nairayikapraveza ne caturviMzatyadhinavabhaGgAH bhavanti tathAhi - eka saMyoge sapta 7, dviksaMyoge paJcAdhikazatam ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA se, eka nAraka dhUmaprabhA se eka namaHprabhA me aura eka nAraka adhaH laptamI pRthivI meM utpanna ho jAnA hai 5, ( ahavA ege rayaNappa nA.e ege vAlu yappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA se, eka nAraka tamaH prabhA se aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 6 ( ahavA ege sakakarapabhAe, ege vAlubhAe, jAca ege ahe santamAe ) athavA eka nAraka zarkarAmalA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA me aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI utpanna ho jAtA hai 7 isa prakAra ke ye sAta saMga chaha nairayikoM ke SaTkasaMyoga meM hue haiM / isa taraha chaha nairayikoM ke nairayika pravezana meM eka saMyoga ke 7 saMga, dvika saMyoga ke 105 saMga, trika nAka ratnapramAmAM, e zarkarAprabhAmA, eka pakaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tama prabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamA utpanna thAya che << ahavA ege rayaNabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA " (6) athavA eka nAraka ratnaprabha mAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka pakaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA ege sakkarapabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojA (7) athavA eka nAraka zarAprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, eka pakaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM, eka tamaHprabhAmAM ane eka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A rIte cha nArakAnA SaTsa caiAgI bhaga cha thAya che. A rIte 6 nArakAnA ekasaceAgI bhaga 7, dvikasaceAgI bhaga 105, trika 66 bha 21 "
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 bhagavatI sUtre 105, trisaMyoge paJcAzadadhikazatatrayam 350, catuSkasaMyoge sArdhazatatrayam 350, paJcasaMyoge paJcAdhikazatam 105, paTkasaMyoge sapta, 7 iti evam - 7 + 105 350+350-1105+7 = 924 iti paNNAM nairayikANAM sarve caturviMzatyadhikanavaMzatabhaGgAH bhavantIti // 05 // paD nairayikANAM koSThakamidam - paNNAm ekasaMyoge dviksaMyoge trisaMyoge " 93 ," catuSkasaMyoge paJcakasaMyoge "" paTka saMyoge sarvasaMmelane " 7 105 350 350 105 7 924 bhaGgAH mUlam - satta bhaMte! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva asattamAe vA hojjA 7 | ahavA ege rayaNappabhAe, cha sakkarappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM jahA chaNhaM duyA saMjogo tahA sattaNha vi, bhANiyAM, navaraM ego anbhahio saMcArijjai, sesaM taM cetra, tiyAsaMjogo, caukkasaMjogo, paMca saMjogo, chakkasaMjogo ya, chaNhaM jahA, tahA - sattaNhaM vi, bhANiyavvo, navaraM ekkeko, anbhahio saMcArayevvo jAva chakkagasaMjogo ahavA do sakkarapabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahe saMyoga ke 350 bhaMga, catuSka saMyoga ke 350 bhaMga, paMcaka saMyoga ke 105 bhaMga aura SaTraka saMyoga ke 7 bhaMga jor3akara kula 924 bhaMga hote haiM // sru0 5 // saceAgI bhaga 350, catuSkasaceAgI bhaMga 350, 5McakasaceAgI bhaga 105 ane SaTkasa ceAgI bhaMga 7 thAya che. te khayAM maLIne kula 924 bhaMga tha ya che. su. pa
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramai yacandrikA TIko zaM0 9 u0 32 V0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 163 lattamAe hojjA, ahavA ege rayaNaprabhAe, ege saskarappabhAe, jAva ege ahesantabhAe hojjA // sU0 6 // chAyA-saptabhavanta ! nairayikAH nairayikapavezanakena mavizantaH pRcchA ? gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, athavA eko ratnaprabhAyAM paT zarkarAmabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa yathA paNNAM dvikasaMyogastathA saptAnAmapi bhaNitavyaH, navaram-ekaH abhyadhikaH saMcAryeta, zeSatadeva, trikasaMyogazcatuSkasaMyogaH paJcakasaMyogaH SaTkasaMyogazca paNNAM yathA tathA saptAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyo, yAvat paTakasaMyogaH, athavA dvau zarkarAmamAyAm eko vAla kAmamAyAm , yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAs ekaH zarkarAprabhAyAm , yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati / // suu06|| ___TIkA-atha sapta narayikANAM poDazAdhikasaptadazazata (1716 ) bhaGgAn pratipAdayitumAha- satta bhaMte ! neraiyA' ityAdi / ' satta bhaMte ! neraiyA neraiya pavesaNaeNaM pavisamANA pucchA ' gAGgeya pRcchati-he bhadanta ! sapta nairayikAH nairayikapavezanakena pravizantaH nairayikabhavapravezanaM kurvantaH kiM ratnapabhAyAM, kiMvA zarkarAmabhAyAM kiMvA vAlukAprabhAyAM, kiMvA paGkaprabhAyAM, kiMvA TIkArtha-sUtrakAra ne isa sUtra dvArA sAta nairayikoM ke 1716 bhaMgoM kA pratipAdana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai(satta bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA) he bhadanta ! sAta nAraka nairayika pravezanaka dvArA praveza karate hue nairayika bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM ? yA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM TIkArtha-sUtrakAre A sUtra dvArA sAta nArakanA sAta narakamAM pravezanaka viSenA 1716 aMgenu nIce pramANe pratipAdana karyuM che - sAMgeya mAranA prazna-" satta bhaMte ! nerajhyA neraiyapavesaNaeNa' pavi. samANA pucchA " 3 mahanta ! 2yi: pravezana 12 / manya gatimAthI nA24. bhavamAM praveza karatA sAta nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? ke zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke dhamaprabhAmAM utpanna thAya che? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che? ke adhasamamAM utpanna thAya che?
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra dhUmapramAyAM, phirA tapta pramANAM, kiMvA aAsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA honA jAva ahe sattamAe vA hojjA 7' he gAGgeya ! te patta nairayikA nairayikapravegana durvanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarkarAmamAyAM vA, vAlukAmamAyAM vA, pakSadhabhAyAM vA, dhUpramabhAyAM yA, tamAma bhAyAM vA, abAlatarayAM vA bhavanti 7 / atha dvikasaMyoge pamityadhikazata bhanAnAha-' ahavA ege rayaNa'pabhAe, cha sakarappamAe hojjA' aSamA eko nairayiko ratnaprabhA mAti, paTanairapikAH zarkarApramAyAM bhavanti, "evaM eeNaM karmaNaM jahA chaNhaM duyA saMjogo tahA sattAha vi bhANiyanvaM' evaM pUrvoktarotyA enena AlApakahole haiM ? yA tamaH prasA meM hote haiM ? thA adhaH satalI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya !(raNamAe bA, hojA,jAva ahe sattamAe vA hojjA 7) be sAta nAraka nairapita, narathita praveza karate hue ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA meM bhI, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiN| yahAM para " hote haiM" zabda kA artha hai utpanna hote haiN| 7 / aba sutrakAra inake dvika saMyoga meM jAyamAna 126 saMgoM ko kahate haiM- ahavA ege rathaNappabhAe, cha sakarappabhAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura chaha nAraka zarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, (evaM eevaM kameNaM jahA chaNhaM duyAsaMjogo tahA santAha vi mANiyacaM ) pUrvokta rIti se jaisA ___ mahAvIra prsun| utta2-" gaMgeyA / " geya ! " rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojjA" yi pravezana dvArA na24savamA praveza karatA te sAta nArake ratnamabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarAmabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAyukAprabhAmAM paNa utpanna tha ya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprasAmAM paNa utpana thAya che, tamabhAmAM paNa utpana thAya che ane nIce sAtamI narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte sAta 24sayogI 1 thAya che. ' have sUtrakAra brikasaMgI 126 bhaMganuM nirUpaNa karatA kahe che ke- " ahavA ege rayaNappabhAe, cha sakarappabhAe, hojjA" ma ta sAta nA231. mAMno eka nAraka ratnaprAmAmAM utpanna thAya che ane bAkInA cha nAraka zarAprbhaamaa -1 thAya che. " evaM eeNaM kameNaM jahA chaNha duyAsaMjogo tahA savaNha vi bhANiyavvaM" mA mAtA5 bhathI mane pUrvahita rIta anusAra
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracandrikA 80 za09 30 32 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 165 4 " krameNa yathA paNa nairavikANAM dviksaMyogo bhaNitastathA saptanAmapi nairayikANAM dvikogo atitryaH 'nAraM ego amahio sacArijjai. navaraM paTU naira nairayikANAM vizeSaH punarayameva yat ekobhyadhikaH saMcAryate, yikApekSA ' sesaM taMveva ' zeSa tadeva - pUrvoktavadeva vodhyam / atra saptAnAM dvikasaMyoge panirvikalpai: parvizatyadhikazata (126) bhaGgAH bhavanti / pavikalpAce - ekaH paT 1, dvau paJca 2, trayazcatvAraH 3, catvArastrayaH 4, pazca dvau 5, paT ekaH 6, ( 1-6, 2-5, 3-4, 4-2, 5-2, 6- 1 ) eko ratnaprabhAryAM SaT zarkarAmAyAm, ityAdi krameNa ratnaprabhAprAdhAnye paT 6. zarkarAprabhA mAthAnye paJca 5, vAlukAmamA prAdhAnye catvAraH 4, paGkaprabhAmAdhAnye trayaH 3 dhUma isa AlApakakama se chaha nairayikoM kA dvika saMyoga kahA jA cukA hai usI taraha se sAta nArakoM kA bhI dvika saMyoga kahanA cAhiye (navara ego mahio saMcArijjai ) parantu chaha nairayikoM kI apekSA yahAM para yaha vizeSatA hai ki yahAM eka adhika kA saMcAra kiyA jAtA hai / ( sesaM taM cetra) aura bAkI kA sava kathana pUrvokta anusAra hI hai / aba sUtrakAra yaha prakaTa karate haiM ki sAta nArakoM ke dvika saMyoga meM chaha vikalpoM dvArA 126 bhaMga hote haiM ve chaha vikalpa isa prakAra se haiM1-6, 2-5, 3-4, 4-3, 5-2, 6-1, eka nAraka ratnaprabhA meM aura chaha nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM " ityAdi krama se ratnaprabhA kI pradhAnatA lekara 6 bhaMga, zarkarAprabhA kI pradhAnatA se 5 bhaMga, vAlukAprabhA kI pradhAnatA se 4 aMga, paMkaprabhA kI pradhAnatA se 3 bhaMga, "G jevA 6 nArakane dvikasa ceAga kahevAmA Avye che, eve ja7 nArake! dvisayoga paave| lekhe. "navara ego anbhahio saMcArijjai " parantu cha nArakeA karatA eTalI ja vizeSatA samajavAnI che ke ahIM ekanA adhika sayAra rkhe| lehA, " sesaM taceva " bhane mADItuM samasta kathana thaDelAnA kathana mujaba samajavuM. have sUtrakAra e prakaTa kare che ke sAta nArakAnA dvikasaceAgamAM nIce pramANe 6 vikalpa bane che. 1-6 nA pahelA vikalpa, 2-5 nA bIe vikalpa, 3-4 netrIle vi, 4-3 the - 2 ne pAthamo vizya, ane 6-1 nA chaThTho vikalpa. " athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane khAkInA huM nAraka zarkAprabhAmAM utpanna thAya che. " A krama pramANe ratnaprabha nI pradhAnatAvALA 9 bhaga, zarkarApramAnI pradhAnatAvALA 5 bhaMga, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 4 5ka prabhAnA pradhAnatAvALA 3 bhaMga dhUmaprabhAnI pradhAnatA vALA r bha`ga ane tamaHprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bha'ga bane che. A rIte dareka
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre prabhAprAdhAnye dvau 2, tamaHprabhA prAdhAnye ekaH 1 / pada, paJca, catvAraH, trayaH, dvI, ekaH, (6-5-4-3-2-1) evaM sarvasaMmelane ekaviMzatirmajJAH 21, bhavanti, eSAM paDUbhivikalpairguNane sarva pazityadhikazata ( 126 ) bhannA avantIti / tathA 'tiyAsaMjogo caukkasaMjogo paMcagasaMjogo chakasaMjogo ya chaNDaM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyaco' trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH paTkasaMyogazca SaNNAM nairayikANAM yathA matipAditastathA saptAnAmapi naravikANAM bhaNitavya., 'navara ekaphevako amahiyo saMvAreyavyo bAra chatrakasaMyogo' navara paDnairayikApekSayA saptanairayikANAM vizeSaH punarayameva yat atra saptanairayikAlA. pakeSu ekaikaH abhyadhikaH saMcArayitavyaH yAvat dvisaMyogaH, trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH, paTakasaMyogaH / atha saptAnAM paT sasaMyoge antima dhUmaprabhA kI pradhAnatA se do bhaMga aura tamaH pralA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai| ina saba kA yoga karane para 21 bhaMga Ate haiN| ina 21 bhaMgoM kA 6 aMgoM ke sAtha juNA karane para 126 bhaMga ho jAte haiN| tathA (tiyAsaMjogo ca ukkasaMjogo paMcagasaMjogo chayAsaMjogo ya chaNhaM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyabo) chaha nArako jJAnika saMyoga catuSka saMyoga, paMcakasaMyoga aura paTakasaMyoga pahile jaisA pratipAdita kiyA gayA hai, usI taraha se sAta nArakoM kA bhI yaha saba pratipAdita kara lenA cAhiye " navaraM" kintu " eleko abhahio saMcAreyavyo" chaha narayikoM kI apekSA se sAta nairapikoM ke ina saMyogoM meM yahI antara hai ki yahAM sAta nairayikoM ke AlApoM meM eka eka kA adhika saMcAra kiyA gayA hai aura yaha saMcAra Thika saMyoga meM, trika saMyoga meM, vipanA +4+4+3+2+1=21 manatA pAthI 1485nA ta 2146126 krikasa cegI bhaMga bane che tathA " tiyAsaMjogo, ca uphasaMjogo, paMcAsaMjogo, chakkasajogo ya chaNhaM jahA tahA sattaNhaM vi bhANiyavvo" 7 nAnA siyAsa, yatu sayA, paMcasoga ane pasaMganuM jevuM pratipAdana pahelAM karavAmAM AvyuM che, eja prakAranuM sAta nArakonuM paNa A badhAM sa cAgo viSe pratipAdana karavuM sa. "navara" 52ntu " ekeko abhahi o sacAreyano" 516 naa2kenA karatAM sAta nArakanA saMgamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM sAta nArakonA AlApamAM eka eka adhika saMcAra karavAmAM Avyo che, ane te saMcAra kisAgamAM, trikasaMgamAM, catuSkasaMgamAM paMcakasaMgamAM ane SaTasaMgamAM karavAmAM AvyuM che. sAta nArakenA Saka saMgamAM che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI00 9 u032 sU06 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 167 dvicatvAriMzattama bhaGgamAi-' ahavA do sakarappabhAe, ege vAlayappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA' athavA dvau zarkarApramAyAM bhavataH, eko vAlukAmabhAyAM bhavati, yAvat-ekaH paGkapramAyAm , eko dhUmamabhAyAm , ekastamaHmabhAyAm , eko'dhaH saptamyAM bhavati / tatra vikasaMyoga-catuSkasaMyoga-paJcasaMjoga-paTakasaMyogeSu jAyamAnAn bhaGgAn pradarzayati, tatra saptAnAM trikasaMyoge paJcadazabhirvikalpaiH paJcaviMzatyadhika paJcazata (525) maGgAH bhavanti / atra paJcadazavikalpAH yathA-eka. ekaH paJca 1, ekaH dvau catvAraH 2, dvau ekaH catvAraH 3, ekaH trayaH trayaH 4, dvau dvau trayaH 5, trayaH ekaH trayaH 6, ekaH catvAraH dvau 7, dvau trayaH dvau 8, trayaH dvau dvau 9, catvAraH ekaH dvau 10, ekaH paJca ekaH 11, dvau catvAraH ekaH 12, trayaH trayaH ekaH13, catuSka saMyoga meM paMcakasaMyoga meM aura SaTkasaMyoga meM huA hai sAta nArakoM ke SaTkasaMyoga meM jo antima 42 vAM bhaMga hai vaha (ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA) athavA do nAraka zarkarAmamA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai" yaha hai| ___ aba trika saMyoga meM, catuSka saMyoga meM, paMcaka saMyoga meM aura SaTkasaMyoga meM jAyamAna bhaGgoM ko dikhAyA jAtA hai| vahAM sAta nArakoM ke trikasaMyoga meM 15 vikalpoM dvArA 525 bhaMga hote haiN| ye kisa prakAra se hote haiM ? lo vahI prakAra aba kahA jAtA hai-1-1-5, 1-2-4, 2-1-4, 1-3-3, 2-2-3, 3-1-3, 1-4-2, 2-3-2, 3-2-2, (42 mA ) 01 mA prabhAra panecha-" ahavA do sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAna ege ahe sattamAe hojjA" mayA re nA24 242pranAmA, eka nAraka vAlukAprasAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. have trikasogamAM, catuSkasaMgamAM, paMcakasa yogamAM ane kasagamAM je bhago bane che temane prakaTa karavAmAM Ave che-sAta nArakenA trikasa gamAM 15 vika dvArA para5 kula bhaMga thAya che. te vi4kSya 21 pramANe bhane cha-(1) 1-1-5 nA, (2) 1-2-4 nA, (3) 2-1-4 no, (4) 1-3-3 1, (5) 2-2-3 11, (6) 3-1-3 nA, (7) 1-4-2 nA, (8) 2-3-2 nA, (6) 3-2-2 no, (10) 4-1-2 no,
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bhagavatIya catvAraH dvau ekaH 14, pazca eka eka. 15 / (1-1-11-2-4, 2-1-4, 1-3-3, 2-2-3, 3-1-3, 1-1-2, 2-3-2, 3-2-2, 4-1-2, 1-5-1, 2-4-1, 3-3-1, 4-2-1,5-1-1) eko ratnama gAyAm , ekaH zarkarAmabhAyAM, paJca vAlukAmabhAyAm , ityAdi krameNa ratnaprabhAmAdhAnye paJcadaza15, zarkarAmabhAmAdhAnye daza 10, vAlukAprabhAmAdhAnye paTa 6, paGkaprabhAgAdhAnye trayaH3, dhRmamabhAprAdhAnye ekaH 1, paJcadaza, daza, paT trayaH, ekaH (15-10-6-3-1) evaM sarva saMmelane paJcatriMzad bhaGgAH (35 ) bhavanti / etAM pazcadabhirvikalpairguNane paJcaviMzatyadhikapaJcazata (525) bhaGgAH bhavantIti / ___ atha saptAnAM catuSkasaMyoge viMzatyA vikalpaiH saptazata (700) mahA bhavanti / viMzatirvikalpA yathA-ekaH epha. ekaH catvAraH 1, "kaH ekA hau trayaH 2, ekaH 4-1-2, 1-5-1, 2-4-1, 3-3-1, 4-2-1, 5-1-1, ye yahAM 15 vikalpa hote haiM ina kA tAtparya aisA hai "ki eka nAraka ratnanamA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura 5 nAraka vAlukAprabhA meM utpala hote haiM" isI krama se ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA meM 15 saMga ho jAte haiN| zakarAprabhA kI pradhAnatA se 10 bhaMga hote haiM, vAlukAmamA ko pradhAnatA se 6 aMga hote haiM, paMkamabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga hote haiM, aura dhamaprabhA kI pradhAnatA se eka aMga hotA hai| isa taraha se ye 1510-6-3=1 yoga meM 35 hote haiM so inake sAtha 15 jatyoM kA gugA karane para 525 bhaMga niSpanna ho jAte haiN| sAta nArakoM ke catuSka saMyoga meM 20 vikalpoM dvArA 700 bhaMga hote haiM-ye kaise hote haiM ? so aba isI prakAra ko dikhAte haiM-1-1-1 (11) 1-5-1 nA, (12) 2-4-1 / / , (13) 3-3-1 (14) 4-2-1 ne ane (15) 5-1-1ne pahelA vikalpanuM tAtparya-eka nAraka ratnaprabhAmA, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, ane pAMca nAraka vAlukAprabhAmAM upanna thAya che. eja kame ratnaprabhApRthvInI pradhAnatAvALA 15 bhaMga, zakarAbhanI pradhAnatA. vALA 10 bhaMga, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaga, paMkajAnI pradhAnatAvALA 3 bhaMga ane dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALo 1 bhaMga bane che A rIte pahelA vikalpanA 15+1++3+1=35 bhaMga thAya che. evA 15 vikalpa banatA hovAthI trikasaMgI kula bhaMga 35415=525 thAya che. sAta nArakanA catuSkasaMgamAM 20 vika9pa dvArA kula 700 bhaMga thAya che. te 20 vikalpa kevAM hoya che te nIce prakaTa karavAmAM Ave che -
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU06 bhavAntarapravezanakanirUpaNa- 169 dvau ekA trayaH3, dvau ekaH ekaH trayaH 4, ekaH ekaH trayaH dvau 5, ekaH dvau dvau dvau 6, dvau ekaH dvau dvau 7, eka. traya. ekaH dvau 8, hau dvau ekaH dvau 9, trayaH ekaH ekaH dvau 10, ekaH ekaH catvAraH ekaH 11, ekaH dvau trayaH e| 12, dvau ekaH trayaH ekaH 13, ekaH trayaH dvau ekaH 14, dvau dvau dvau ekaH 15, RyaH ekaH dvau eka: 16, ekaH catvAraH ekaH ekaH 17, dvau trayaH ekaH ekaH 18, trayaH dvau ekaH ekaH 19, catvAraH ekaH ekaH ekaH 20, (1-1-1-4, 1-1-2-3, 1-2-1-3, 2-1-1-3, 1-1-3-2, 1-2-2-2, 2-1-2-2, 1-3 1-2, 2-2-1-2, 3-1-1-2, 1-1-4-1, 1-2-3-1,2-1-3-1, '1-3-2-1, 2-2-2-1, 3-1-2-1, 1-4-1-1, 2-3-1-1, 3-2 1-1, 4-1-1-1) eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAmabhAyAm , ekaH vAlukAmabhAyAm , catvAraH paGkamamAyAm , ityAdi krabheNa ratnaprabhAmAdhAnye viMzatiH 20, zarka rApramAprAdhAnye daza 10, vAlukAmabhAprAdhAnye catvAra 4, paGkaprabhASA-4, 1-1-2-3, 1-2-1-3, 6-1-1-3, 1-1-3-2, 1-2-2-2, 2-1-2-2, 1-3-1-2, 2-2-1-2, 3-1-1-2, 1-1-4-1, 1-2 3-1, 2-1-3-1, 1-3-2-1, 2-2-2-1, 3-1-2-1, 1-4-1-1, 2-3-1-1, 3-2-1-1, 4-1-1-1, ye 20 vikalpa yahAM hote haiN| inakA tAtparya aisA hai ki 7 nArakoM meM se eka nAraka ratnaprabhA meM, 1 nAraka zakarApramo meM, 1 nAraka vAlukAprabhA meM aura cAra nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAte haiM isI krama se ratnaprabhA kI pradhAnatA karake 20 bhaMga hote haiM, zarkarApramA kI pradhAnatA se 10 bhaMga hote haiM, vAla. kAprabhA kI pradhAnatA se 4 bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA se eka (1) 1-1-1-4nA , (2) 1-1-2-3 nA, (3) 1-2-1-3 nau, (4) 2-1 1-3 nA, (5) 1-1-3-2 / , (6) 1-2-2-2 nA, (7) 2-1-2-2 no. (8) 1-3-1-2 nA, (6) 2-2-1-2 ne, (10) 3-1--2 nA, (11) 11-4-1 nA, (12) 1-2-3-1 nA, (13) 2-1-3-12, (14) 1-3 -2-1nA , (15) 2-2-2-1 ne|, (16) 3-1-2-1 nA, (17) 1-4-11 n| (18) 2-3-1-1 ne|, (18) 3 -2-1-1 ne mana (20) 4-1-11 no pahelA catuSkasaMgI vikapanuM tAtparya-sAta nArakomAMno eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, ane cAra nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che A phamathI ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 20 bhaMga thAya che, zarkarAkhalAnI pradhAnatAvALA 10 bhaMga, vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 4 bhaMga ane paMkaprabhAnI pradhAnatAvALe 1 bhaMga thAya che. A rIte bha 22
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 bhagavatIsare dhAnye 1, viMzatiH, daza, catvAraH, ekaH ( 20-10-4-1) evaM sarva saMmelane paJcatriMzad (35) bhaGgA bhavanti / epAM viMzati vikalpairguNane zaptazata (700) bhagA bhavantIti / ... atha saptAnAM paJcakasaMyoge paJcadazabhirvikalpaiH paJcadazAdhikazatatraya (315) bhaGgaH bhavanti / paJcadazavikalpA yathA-ekaH ekaH ekaH ekaH trayaH 1, ekaH ekaH ekaH dvau dvau 2, ekaH ekaH dvau ekaH dvau 3, ekaH dvau ekaH ekaH dvau 4, vo ekA ekA ekaH dvau 5 ekaH ekaH ekaH trayaH ekaH 6, ekaH ekaH dvau dvau ekaH 7, ekaH dvau ekaH dvau ekaH 8, dvo ekaH ekaH dvau ekaH 9, ekaH ekaH trayaH ekaH ekaH 10, eka hauM dvau ekaH ekaH 11, dvau ekaH dvau ekaH ekaH 12, ekaH trayaH ekaH ekaH ekaH 13, dvau dvau ekaH ekaH ekaH 14, trayaH ekaH ekaH ekaH ekaH 15 / (1-1-1-1-3, 1-1-1-2-2, 1-1-2-1-2, 1-2-1-12, 2-1-1-1-2, 1-1-1-3-1, 1-1-2-2-1, 1-2-1-2-1, 2-1-1-2-1, 1-1-3-1-1, 1-2-2-1-1,2-1-2-1-1,1-31-1-1, 2-2-1-1-1, 3-1-1-1-1) eko ratnaprabhAyAm, ekaH zakabhaMga hotA hai 20-10-4-1 kA jor3a 35 A jAtA hai ina 35 bhagoM ke sAtha 20 vikalpoM kA guNA karane para 700 bhaMga catuSka saMyoga meM niSpanna ho jAte haiN| sAta nArakoM ke paMcaka saMyoga meM 15 vikalpoM dvArA 315 bhaMga hote haiM ye kisa prakAra se hote haiM so vahI prakAra aba dikhAyA jAtA hai1-1-1-1-3, 1-1-1-2-2, 1-1-2-1-2, 1-2-1-1-2, 2-1 -1-1-2, 1-1-1-3-1, 1-1-2-2-1, 1-2-1-2-1, 2-1-12-1, 1-1-3-1-1, 1-2-2-1-1, 2-1-2-1-1, 1-3-1-1-1, 2-2-1-1-1, 3-1-1-1-1 isa prakAra se yahAM ye 15 vikalpa hote paDasA vipanA 20+10+4+1=35 yatu 4sayogI maga thAya che. sapA 35 bhaMgavALA 20 vikalpa banatA hovAthI catuSkasaMgI kula bhaMga 35420 = 700 thAya che. sAta nArakanA paMcakasaMgamAM 15 vikalpo dvArA 315 bhaMga thAya che. te 15 viyA ! prabhArI sabhA -(1) 1-1-1-1-3 no, (2) 1-1 1-2-2 nA, (3) 1-1-2-1-2 nA, (4) 1-2-1-1-2 nA, (5) 2-1 -1-1-2 nA, (9) 1-1-1-3-1 nA, (7) 1-1-2-2-1 nA, (8) 12-1-2-1 na. (6) 2-1-1-2-1 nA, (10) 1-1-3-1-1 nA, (11) 1-2-2-1-1 nA, (12) 2-1-2-1-1 nA, (13) 1-3-1-1-1 nA, (14) 2-2-1-1-1 nemane (15) 3-1-1-1-1 nA. paDelA vipn|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 maindrikA DI0 ze0 9 u0 32 sU06 bhavantira pravezanaka nirUpaNam rAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm, ekaH paGkamabhAyAm, trayo 'dhUmaprabhAyAm, itvAdikrameNa ratnaprabhAprAdhAnye paJcadaza 15. zarkarAprabhAprAdhAnye paJca 5, vAlukAprabhAprAdhAnye ekaH 1 / (15 - 5 - 1 ) evaM sarva saMmelane ekaviMzati bhaGgAH (21) bhavanti / eSAM paJcadazabhirvikalpairguNane paJcadazAdhikazatatraya (315) bhaGgA bhavantIti / atha saptAnAM paTka saMyoge paibhirvikalpai dvicatvAriMzad (42) bhaGgAH bhavanti / SaD vikalpA yathA - ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH dvau 1, ekaH ekaH ekaH ekaH dvau ekaH 2, ekaH ekaH ekaH dvau ekaH ekaH 3, ekaH ekaH dvau ekaH ekaH ekaH 4 ekaH dvau ekaH ekaH ekaH ekaH 5, ho ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH 6 / (1haiN| inakA tAtparya aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, aura tIna nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiN| isI taraha se Age ke vikalpoM ke viSaya meM bhI samajha lenA cAhiye arthAt eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM do nAraka paMkaprabhA meM aura do nAraka dhUmaprabhA meM utpanna ho jAte haiM 2 ityAdi rUpa se ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA meM 15 bhaMga hote haiM, zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 5 bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM eka bhaMga hotA hai / 15-5 -1 kA jor3a 21 AtA hai ina 21 bhaMgoM ke sAtha 15 vikalpoM kA guNA karane para paMcaka saMyoga saMbaMdhI 315 bhaMga niSpanna ho jAte haiM / sAta nArakoM ke SaTka yoga meM chaha vikalpoM dvArA 42 bhaMga hote haiM / ye kaise hote haiM ? so isI bAna ko aba TIkAkAra prakaTa karate pahelI laMga mA pramAne che -" me ratnalAbhAM me zazalAmA, eka vAlukAprabhAmA eka p`kaprabhAmAM ane traNa dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che " eja pramANe pachInA bhagA paNa samajavA khIjA vikalpanA pahelA bhaga A pramANe samajavA- eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka zarkarAprabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM, e pakaprabhAmAM ane e dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che " eja pramANe pachInA vikalpe paNa samajI levA. A rIte pahelA vikalpamAM ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 1pa bhaMga, zarkarAprabhAnI pradhAnatAvALA pa bhaMga ane vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bhaMga ane che. pahevA vikalpanA kula bhaga 15+ 51=21 thAya che. evAM 15 vikAnA kula 5cakasaceAgI bhaga 21 x 15 = 315 thAya che. sAta nArakInA SaTka sacAgamAM 6 vikA dvArA 4ra bhaga thAya che. te vimdhyo nIye abhAye samannaSA- (1) 1-1-1-1-1-2 nA, (2) 1010
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsatra 1-1-1-1-2 / 1-1-1-1-2-1 / 1-1-1-2-1-1 | 1-1-2-11-1 / 1-2-1-1-1-1 / 2-1-1-1-1-1 ) eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakerAmabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAs , ekaH paGka bhAyA, ekA dhRmamabhAyAm , dvau tamaHprabhAyAM bhavataH 1 / eko ratnapa mAyAm , ekaH zarkarAnabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkapramAyAm , eko mamabhAvAma , hau adhaH saptamyAM bhavataH 2, eko ratnamamAyAm , eka garAmamAyAm , eko bAlukAprabhAyAma, ekaH paGkaprabhAyAm , e sattamaH sabhAyAm , ho athaH sAtamyAM mavataH 3, eko ratnaprabhAyAm , ekaH zarkarAmamAyAm , e jo bAlukAmabhAyAm , eko dhUmapra haiM-1-1-1-1-1-2, 1-1-1-1-2-1, 1-1-1-2-1-1, 1-1-2 -1-1-1, 1-2-1-1-1-1, 2-1-1-1-1-1, 6 vikalpa yahAM hote haiN| inakA tAtparya aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM, eka nAraka zarkarAprabhA pRSidhI meM, eka nAraka vAlakAsamA pRdhivI meM, eka nAraka paMkaprabhA pRthivI meM, eka nAraka jAnA pRthivI meM, aura do nAraka tamaH pramA pRthivI meM utpanna ho jAte haiM, 1, eka nAraka ratnaprabhA pRthivI meM, eka nAraka zarAprabhA meM, eka nAraka bAlakAmA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka mapra mA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM 2, eka nAraka ratnaprabhA meM eka nAraka zakerAprabhA meM, eka nAraka vAlukAmamA meM, eka nAraka paramabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 3, eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAmabhA meM, eka vAlukAprabhA meM, eka nAraka dhUmapramoM meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka 1-1-2-1 nA, (3) 1-1-1-2-1-1 nA, (4) 1-1-2-1-1-1 no, (5) 1-2-1-1-1-1 na mane (6) 2-1-1-1-1-1 na. 5 / vi. panuM tAtparya-(1) eka nAraka ratnaprabhAmA, eka zarkarA prabhAmAM, eka vAla kAprabhAmAM, eka paMkaprabhAmAM, eka dhUmaprabhAmAM ane be nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka tAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM ane be nAraka sAtamI tamastamaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnapramAmAM, eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabha mAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be nAraka sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (4) eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAma, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 33 sU0 6 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 173 bhAyAm , ekastamaH prabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavataH . 4, eko ratnaprabhAyAm, ekaH zakarAnabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm , dvau adhaH saptamyAM bhavanaH 5, eko ratnaprabhAyAm ,-eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmapabhAyAm, ekastamaHprabhAyAm , dvau adhaHsaptamyAM bhavataH 6 / ekaH zarkarAprabhAyAm, eko bAlakAmabhAyAm , ekaH paGkapamAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamaHmamAyAma , dvau adhaH saptamyAM bhavata 7 saptanairayikANAM prathamavikalpe paTakasaMyogibhaGgAnA, kopTakam bhaGgAH -1 1 1 1 1 2 . 1-ratna. zarkarA0 vAlakA0 / paGka0 dhUbha0 tamaHprabhA " -. ., . andhaHsaptamI .. tamaHprabhA " / " / vAlukA0 , , , zakarA , , , , , adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM. 4, eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, aura eka nAraka tamaH prabhA' meM aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte hai 5 / eka nAra ke ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, evaM eka nArakatamaH nAraka sAtamI narakamAM utpanna thAya che (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM eka nAraka tamAmabhAmAM ane be nAka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che (6) athavA eka nAraka ratnapabhAmAM, eka niraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM, eka nAraka tamAmabhAmAM ane be naraka
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 bhagavatIsUtre __ _......... .. iti krameNa ratnaprabhAmAdhAnye paTa 6, zarkarA prabhA prAdhAnye ekaH 1 iti prathama vikalpe sapta bhaGgAH 7, eSAM pabhirvikalpaiNane dvicatvAriMzada 42 bhaGgA bhavantIti / atha saptaka saMyogasya eka vikalpamAha- ahavA ege rayaNappabhAe, 'ege sakkarappabhAe, jAba ege ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM bhavati, ekaH zarkarAmabhAyAM, yAvat-eko vAlukAprabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm , eko prabhA meM, aura do nAraka adhaH saptamIpRthivI meM utpanna ho jAte haiM 6, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka cAlukApramA meM eka nAraka dhUma prabhAmeM eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAte haiM 7 isakrama se ratnaprabhApRthivI kI pradhAnatA meM 6 bhaMga aura zarkarAprabhApRthivI kI pradhAnatA meM eka bhaMga aise ye sAta bhaMga prathama vikalpa meM hote haiN| ina 7 bhaMgoM ke sAtha pUrvokta 6 vikalpoM kA guNA karane se 42 bhaMga ho jAte haiM / sAta nairayikoMke prathama vikalpameM SaTa sayogI bhago kA koSTaka TIkA meM dikhAyA haiM so vahAM dekha leveN| __aba saptakasaMyoga ke eka vikalpa ko sUtrakAra prakaTa karate haiM(ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjo) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAtA hai, yAvat-eka nAraka vAlukAprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka paMkaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka dhamaprabhA meM utpanna ho jAtA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM utpanna ho jAtA hai aura eka nAraka adhaH saptamI meM utpanna ho jAtA hai sAta sAtamI narakamAM utpanna thAya che. (7) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM, eka - nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane be nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A kramathI ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 6 bhaMga ane zarkarA prabhAnI pradhAnatAvALo eka bhaMga bane che A rIte pahelA vika9panA kula 7 bhaMga bane che. sAta laMgavALA kula 6 vikapanA maLIne kula 74 6 = 42 SakasaMgI bhaMga thAya che. ve sUtradhAra sa yoganA me vipane 4 42 cha-" ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, jAva 'ege ahe sattamAe hojjA" 551 // 4 nA24 ratnaprabhAmAM, ekanArakaM zarkarA prabhAmAM, eka nAraka valukAprabhAmAM, eka nAraka paprabhAmAM, eka nAraka dhumaprabhAmAM eka nAraka tamaprabhAmAM ane eka nAraka
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU0 6 bhavAntara vezanakanirUpaNam 175 dhUmapamAyAm, ekastamaHprabhAyAs , eko'dha saptabhyAM bhavati / saptAnAM nairayikANAM poDazAdhikasaptadazazata vikalpA( 1716) bhavantIti / / mU0 6 // saptanairayikANAM koSThakam saptAnAm-ekasaMyoge-7 ', dvikasaMyoge-126 / ,' trikasaMyoge-525 / , catuSkasaMyoge-700, . ,, paJcakasaMyoge-315 .. . / SaTkasaMyoge-42, . , .. ', saptakasaMyoge-1. .. . | sarva saMmelane---1716 / ___mUlam" aha bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA'! rayaNappabhAe vA hojA jAva ahesatamAe vA hojjA / ahavA ege rayaNappabhAe, satta sakkarappabhAe hojjA, evaM duyAsaMjogo evaM jAva chakkasaMyogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aTTAha vi bhANiyambo, navaraM ekako abbhahio saMcAreyavvo, sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogo / ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe, jAva ege ahesattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe jAva ege tamAe do ahesattamAe hojjA, ahavA 'ege rayaNappabhAe jAva do nairayikoM kA 1716 vikalpa hote haiM / / sU0 6 / inakA koSThaka TIkAmeM dikhAyA hai jijJAsu vahAMse dekha leveM.. (aThTha bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / / adhaHsasamImAM utpanna thaI jAya che. A rIte sAta nArakenA ekadare 1716 an yAya che. // sU. 6 .
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 bhagavatI sUtre mAeM, ege asattamAe hojjA, evaM saMcAreyavaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, jAva ege ahetamAe hojjA // sU0 7 // chAyA - aSTa bhadanta ! nairayikA nairayikapravezanakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaH saptamyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM sapta zarkarAmabhAyAM bhavanti, evaM dviksaMyogaH / evaM yAvat paTkasaMyogatha, yathA saptAnAM bhaNitastathA aSTAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'syadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva yAvat paTkasaMyogasya, athavA trayaH zarkarAmabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati, athavA eko ratnaprabhAyAM yAvat ekastamAyAm, dvau adhaHsaptamyAM bhavataH, athavA eko ratnamabhAyAM yAvat dvau tamaHprabhAyAm, eko'dhaHsaptamyAM bhavati evam saMcArayitavyam yAtrat athavA dvau ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati // sru0 7 // TIkA - athASTAnAM nairayikANAM tryadhikasahasratraya vikalpAn pratipAdayitumAha-- 'aTTha bhaMte' ityAdi / ' aTTha maMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavisamANA pucchA ' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! aSTa nairayikAH nairayikapravezana kena pravizantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarkarAprabhAyAM kiMvA vAlukAprabhAyAm, kiMvA TIkArtha - aSTa nairayikoM ke 3003 vikalpoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai (aTTha bhaMte / nerA neraiyappavesaNae NaM pavisamANA pucchA ) he bhadanta ! ATha nairayika nairadhikapravezanaka dvArA nairapi bhava meM praveza karate hue kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM ? yA paMkramabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote aTTha bhaMte !, neraiyA " tyAhi " TIkA--A sUtramAM sUtrakAre narakagatimAM praveza karatA ATha nArakeAnA 3003 vikalpAnuM pratipAdana karyu che. gAMgeya aNugAra mahAvIra prabhune evA prazna pUche che - aTTha bhaMte ! neraiyA neraiyacpavesaNaeNaM pucchA " he lahanta ! vairayikapravezanaka dvArA nairayika bhavamAM praveza karatA ATha nArake! zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ! ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che?
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 70 32 sU0 7 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 177 paDaprabhAyAm, kiMvA dhUmaprabhAyAm , kiMvAtamaH prabhAyAm kiMvA'dhaHsaptamyAMbhavanti? iti pRcchA ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA' he gAGgeya ! aSTa nairayikA nairayika pravezana kurvanto ratnamabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarkarAmabhAyAM vA, vAlukAprabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaHprabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, atha dvikasaMyogibhaGgaprakAramAha'ahavA ege rayaNappabhAe satta sakarappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM, sapta zarkarApabhAyAM bhavanti 'evaM duyAsaMjogo' evam anena 'ekaH sapta' ityevaM haiM? yA tamaHprabhA meM hote haiM ? yA adhaH sasamI pRthivI meM utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA) nairayika pravezana karate hue ATha nAraka ratnaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, zarkarAprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, vAlukAprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, paMkaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, dhUmaprabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM, tamaH prabhA meM bhI utpanna ho jAte haiM aura adhaHsaptamI pRthivI meM bhI utpanna ho jAte haiN| isa prakAra se ATha nairayikoM ke ye eka saMyoga meM 7 bhaMga haiN| aba inake dvikasaMyoga meM bhaGga prakAra ko sUtrakAra prakaTa karate haiM(ahavA ege rayaNappabhAe satta sakarappabhAe vA hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM utpanna ho jAtA hai aura sAta nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM / ( evaM duyA saMjogo) isa 1-7 rUpa pUrvokta prakAra se dvika saMyoga kara lenA cAhiye, ATha nArakoM ke dvika saMyoga meM sAta ke tama prabhAmAM utpanna thAya che? ke adhaHsasamImAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhu uttara- gaMgeyA !" mAMgeya ! " rayaNappabhAe vA, hojjA, jApa ahe sattamAe vA hojA" te mA8 nA 2nAmA pakSa utpanna thAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhumaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane tamastamaprabhA nAmanI sAtamInarakapRthvImAM paNa utpanna thAya che. A rIte ATha nArakanA ekasagI ubhaMga bane che. ve sUtra tabhanA visayAjI gArnu thana re cha-" ahavA ege rayaNappabhAe, satta sakarappabhAe hojjA" athavA me nA24 2namAma panna thAya che mana mAhInA sAta nA24 zazaprasAmai Gur- thAya che. evaM dayA saMjogo " me pramANa 1-7 35 paDasA vi sayAjI pi385nA mI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ eneares " pUrvoktaprakAreNa dvikasaMyogaH karttavyaH tathAhi - aSTAnAM dviksaMyoge saptabhivikalpaiH saptacatvAriMzadadhikazata (147) bhagA bhavanti / tatra sapta vikalpA - ekaH sapta 9, dvau paT 2, trayaH paJca 3, catvAraH catvAraH 4, paJca trayaH 5, pau 6, sapta ekaH 7 / ( 1-1, 2-6, 3-5, 4-4, 5-3, 6-2, 7-1) 'eko- ratnaprabhAyAM sapta zarkarAmabhAyAm 1, eko ratnaprabhAyAM sapta vAlukAprabhAyama 2, evaM ratnaprabhayA uttarottarapRthivIsaMyogena paD bhaGgAH 6 / evaM zarkarAmabhA prAdhAnye paJca 5, vAlukAmamA prAdhAnye catvAraH 4, paGkamabhAprAdhAnye trayaH 3, 'dhUmamabhAmA dhAnye dvau 2, tamaHprabhAprAdhAnye ekaH 1 / paTa, paJca, catvAraH, trayaH, 'dvau, ekaH ( 6-5-4-3- 2 - 1 ) sarva saMmelane ekaviMzatibhaGgA bhavAnta 21 ) vikalpoM se 147 bhaMga hote haiM-sAta vikalpa isa prakAra se hai -1-7, 3-6, 3-5, 4-4, 5-3, 6-2, 7-1, inakA tAtparya aisA hai - 1 nAraka ratnaprabhA meM aura sAta nAraka zarkarAprabhA meM utpanna ho jAte haiM 1, 'arthavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura sAta nAraka vAlukAprabhA meM utpanna 'ho jAte haiM 2, isa taraha se ratnaprabhA pRthivI ke sAtha uttarottara kI pRthiviyoM ke saMyoga se prathama vikalpa meM 6 bhaMga ho jAte haiM 6, isI taraha se zarkarA prabhApRthivI kI pradhAnatA se 5 bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA se cAra bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA se tIna bhaMga . hote haiM, dhUmaprabhA kI pradhAnatA se do bhaMga hote haiM aura tamaH prabhA kI pradhAnatA se eka bhaMga hotA hai isa taraha 6-2-4-3-2-1 kA jor3a bhagAnuM tathA sAte dvikasaceAgI vikAnuM kathana thavuM joie ADa nArakAnA , dvikasaceAgI cha vikalpeA dvArA kula 147 bhaMga ane che te vikalpAnuM spaSTIkaraNa. A pramANe samajavuM. (9) 2-19 A1, (2) 2- A1, (3) 3--4 A1, (8) 8-8 A1, (4), 4-3 nA, (6) 6-2 nA, mane (7) 7 - 1 nAvizya pahelA vizvayatuM tAtpaya--(1) eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. (ra) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka paka prabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. - A rIte ratnaprabhA sAthe pahelA vikalpanA 6 lA~ga thAya che. eja pramANe zarkarAprabhA sAthe pa bhaga, vAlukAprabhA sAthe 4 bhaMga, pakaprabhA sAthe OM bhaga, dhUmaprabhA sAthe ra 15 "
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 4032 sU0 7 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 176 eSAM saptabhirvikalpairguNane kRte saptacatvAriMzadadhikaikazata ( 147 ) bhaGgA bhavana ntIti / ' eva jAva chakkasaMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aTTaNha vi bhANi yavyo' evaM pUrvoktirItyA yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyoga. paJcakasaMyogaH, paTkasaMyogazca yathA saptAnAM nairayikANAM bhaNitastathA apTAnAmapi nairayikANAM bhaMNitavyaH, navaraM ekkeko abbhahio saMcAreyavyo sesaM taM ceva jAva chakkasaMjogo ya' navaraM pUrvApekSayA vizeSastu atra ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH 'sese taM. ceva jAva chakkasaMjogassa' zeSaM tadeva pUrvavadeva yAvat-trikasaMyogasya, catuSka saMyogasya, paJcakasaMyogasya, paTkasaMyogasya ca, vaktavyam , atha paTakasaMyoge kaoNzcid bhaGgAn pradarzayati- ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe jAva ege ahesattamAe hojjA' athavA trayaH zarkarAprabhAyAm , eko vAlukApramAyAm 21 prathama vikalpa meM bhaMgoM kA A jAtA hai 21 ko sAta vikalpoM se guNA karane para 147 bhaMga dvikasaMyoga meM ATha nArakoM ke hote haiM / ('evaM jAva chakkasaMjogo ya jahA sattaNhaM bhaNio tahA aTuMNha vi.mANiyanvo) jisa prakAra se sota nArakoM kA trikasaMyoga, catuSkaMsaMyoga, paMcaka saMyoga, evaM SaTkasaMyoga kahA gayA hai usI prakAra se ATha nArakoM kA bhI yaha saba saMyoga kahanA cAhiye (navaraM ekeko amahio saMcA yanvo sesaM taM ceva jAva chakka saMjogo ya) yahAM para yadi pUrva ko apekSA kucha vizeSatA hai to vaha eka 2 adhika nairapika ke saMcAra karane kI hai bAkI kA aura saba kathana chaha saMyoga taka pahile jaisA hI hai / aba sUtrakAra SaTUka(6cha)saMyogameM kitaneka bhaMgoMko dikhAte haiM-(ahavAtinni sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojA) athavA bhaMga ane tama.prabhA sAthe 1 bhAga thAya che. A rIte pahelA vika95nA kula +5+4+3+2+1=21. maga yAya cha: savA sAta divasa yA vinA 2147=147 dusarA visa yA thAya che. . ! "eva jAva chaka saMjogo ya jahA sattaNha bhaNio tahA aNha vi bhANiyanvo" sAta nAnA mA8 nAnA siyo, yata sa yo1, 554sayA! mane pasa yA paY samaya. " navara ekeko abhahio sacAreyavvo sesa taM ceva jAva chakkasajogo ya" sAta nA nA 4thana 42di ATha nArakena kathanamAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM eka, eka adhika nArakane saMcAra karavo joIe. bAkInA cha sAga paryantanuM samasta kathana pahelAnA kathana pramANe ja samajavuM ? "
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...... maMgavatIstra yAvat-ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmaprabhAyAm , ekastamAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati, 'ahavA ege rayaNappabhAe, jAva ege tamAe, do ahesattamAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm . yAvat ekaH zarkarAmamAyAm , eko vAlukAprabhAyAm ekaH paGkaprabhAyAm , eko dhUmamamAyAs , dvau tamaHmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / evaM saMcAreyavyaM ' evaM saMcArayitavyam ' athAntimabhaGgaM pradarzayati'jAva ahavA do rathaNappabhAe, ege sakarappabhAe jAba ege ahesattamAe hojjA' tIna nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM yAvat eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai 1, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprapA meM eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmagrabhA meM, eka nAraka tamaH prabhA meM aura do nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAte haiM (ahavA ege rayaNappabhAe, jAva do tamAe ege ahe satsamAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zakaraprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka nAraka paMkaprabhA meM eka nAraka dhUmaprabhA meM, do nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI prathivI meM utpanna ho jAtA hai ( evaM saMcAreyavvaM ) isa pUrvokta rIti ke anusAra saMcAra karanA cAhiye / atha antima bhaMgako sUtrakAra prakaTa karate haiM-(jAva ahavA do rayaNappabhAe,ege sakarappabhAe, jAva ege ahe sattamAe hojjA) yAvatathavA-do ve sUtra12 144sayogI mantima magane pra. 42 cha-" ahavA tinni sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAra, jova ege ahe sattanAe hojjA" athavA ay nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tamaHprabhAmAM ane eka nAraka adhA saptamI pRthvImAM utpana thAya che. have sasasa egI bhaMgane sUtrakAra prakaTa kare che-(1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhamAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM, eka nAraka dhamaprabhAmAM, eka nAraka tamabhAmAM ane be nA24 adhaHsatabhImA 64-thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, jAva do tamAe, ege ahe. samAe hojjA" (2) athavA me nA24 ratnaprabhAmAM, me nAka zarkarAmabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM, eka nAraka paMkimabhAmAM, eka nAraka dhUmabhAmAM, be nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka adhAsasamImAM --
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaindrikA TIkA ze0 9 40 32 sU0 7 bhavAntarapraveza nakanirUpaNam 181 yAvat - athavA dvau ratnaprabhAyAm, ekaH zarka rAmabhAyAm, yovat eko vAlukA prabhAyAm, eka. paGkamabhAyAm, eko dhUmaprabhAyAm, ekastamaH prabhAyAm, eko " eka, saptamyAM bhavati / evaM cASTAnAM nairayikANAm vyadhikasahasratrayaM bhaGgA bhavanti, tathA hi- aSTAnAmekatve sapta (7) bhaGgAH, dviksaMyoge tu aSTAnAmapi dvitve ekaH saptetyAdayaH sapta vikalpAH / taizca saptabhi: saptapadadvikasa yoge eka viMzateguNanAt saptacatvAriMzadadhikazata (147) bhaGgA bhavanti / trikasa yoge tu aSTAnAM trive ekaH, ekaH, SaT' ityAdayaH ekaviMzatirvikalpA bhavanti, taizca saptapadatrika saMyoge paJcatriMzato guNane paJcatriMzadadhikasaptazata ( 735 ) bhaGgA bhavanti / catuSkasayoge tu aSTAnAM caturddhAtve eka, ekaH, ekaH, paJzcetyAdayaH paJcatriMzad vikalpA bhavanti, taizca paJcatriMzadvikalpaiH saptapadacatuSkasa yogAnAm guNane paJcatriMzatyadhikadvAdazazata(1225) bhaGgA bhavanti / paJcakasa yoge tu aSTAnAM paJcatve ekaH, ekaH ekaH, nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM, eka noraka paMkaprabhA meM, eka nAraka dhUmaprabhA meM eka nAraka tamaH prabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM utpanna ho jAtA hai isa taraha se ATha nairadhikoM ke 3003 bhaMga hote haiM-ATha nairayikoM ke ekatva meM 7 bhaMga, dvika saMyoga meM 147, trikasaMyoga meM eka-eka chaha ityAdirUpa 21 vikalpoM se 35 ke sAtha guNA karane para 735 bhaMga, catuSka saMyoga meM eka eka eka pAMca ityAdirUpa 35 vikalpoM se sAtapadacatuSka saMyogoM ko arthAt 35 ko guNita karane para 1225 bhaMga hote haiN| paMcaka saMyoga utpanna thAya che. " eva saMcAreyavvaM " A pUrvokta rIta anusAra khAkInA bhaMgA paNa kahevA joie. have sUtra he saptasa yogI lagane a48 4re che " jAva ahavA do rayaNabhAe, ege sakkarapabhAe, jAva ege ahe satamAe hojjA " athavA e nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarAmabhAmAM, eka nAraka valukAprabhAmAM, eka nAraka pakaJabhAmAM, eka nAraka dhUmaprabhAmAM, eka nAraka tama.mabhAmA ane eka nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che A rIte ATha nAkAnA kula 3003 bhaMga thAya che. ATha nArakanA ekatvamA 7 bhaMga thAya che. dvikasAgamAM 147 bhaMga thAya che trikasa cAgamAM 1-1-6 IyAdi rUpa 21 vikalpa bane che, te dareka vikalpanA 35 bha'ga thAya che. tethI trikasa'ceAgI kula bhaga 35x21=73pa thAya che. catuSkasa ceAgamAM 1-1-1--5 ItyAdi rUpa 35 vikalpa thAya che. tenA pratyeka vikalpanA 35 bhaga thAya che. tethI 35 vikalpanA kula 35435=1225 catuSkasa'cegI bhaMga thAya
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 183 bhagavatIstra catvArazcetyAdayaH paJcatriMzad vikalpA bhavanti, taizca saptapada paJcakasa yogaikaviMzate. guNane paJcatriMzadadhikasaptazata (735) bhagA bhavanti / paTakasayoge tu aSTAnAM poDhAtve ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, ekAtrayazca ( 1, 1, 1, 1, 1, 3 ) ityAdaya ekaviMzatirvikalpAH, taizca saptapadapaTkasaMyogAnAM saptakasya guNane saptacatvArizadadhika zata (147) bhagA bhavanti / saptakasaMyoge punarapTAnAM saptadhAtve sapta vikalpAH, taizcaikaikasya saptakasaMyogaguNane saptaitra bhagA bhavantIti (7-147735-1225-735-147-7) iti sarvasa melane vyadhikasahastraya (3003) bhaGgA bhavantIti // sU0 7 // aSTanairayikANAM koSThakam aSTAnAm-ekasaMyoge---7 " dvikasaMyoge-147 ,, trikasaMyoge-735 catuSkasaMyoge-1225 " pazcakasaMyoge-735 , SaTkasaMyoge-147 , saptakasaMyoge-7 ___ sarvasaMmelane--3003 bhaGgAH meM ATha nairayikoM ke 35 vikalpa hote haiM-inakA sAna naraka ke paMca saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 735 bhaMga hote haiN| SaTUkasaMyoga meM 21 vikalpa hote haiM inase sAta naraka ke chaha saMyogI sAta bhaMga ke sAtha guNA karane para 147 bhaMga hote haiM / ATha saMkhyA ke sAta saMyogI sAta vikalpa hote haiM-inakA sAta naraka ke sAta saMyogI eka vikalpa ke sAtha guNA karane para 7 bhaMga hote haiN| isa taraha 7-147-735, -1225-735-147-7 ina saba kA yoga 3003 bhaMgarUpa hotAhai ||muu.7|| che. ATha nArakanA paMcakasaMgamAM 35 vika9pa thAya che. pratyeka vikalpanA sAta narakanA paMcakasaMgathI 21 bhaMga thAya che tethI 35 viA5nA kula 21435=735 paMcakasogI bhaMga bane che. Saka saMgamAM 21 vikaTa thAya che. pratyeka vikalpanA sAta narakanA saMgathI 7 bhaMga thAya che A rite 7 vika9panA kula 7421=147 Saka saMcAgI bhaMga bane che. ATha nArakanA sAtasaMyogI sAta bhaMgavALA eka ja vikapa bane che. tethI sAta sayogI pusa 7 thAya che. te mAMgAnA saravANI' 7+147+734+ 12250.734+147+7-3003. thAya ch| sU07 / /
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u0 32 sU0 8 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 183 mUlam-nava bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA kiM pucchA ? gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA7, ahavA ege rayaNappabhAe aTTa sakkarappabhAe hojjA, evaM duyAsaMyogo jAva sattagasaMjogo 8 ya jahA aTTaNha bhaNiyaM tahA navaNhaM pi bhANiyavyaM, navaraM ekkeko anbhahio saMcAreyambo, sesaM taM ceva pacchimo AlAvagoahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, ege vAlayappabhAe jAva ege ahesattamAe vA hojjA // sU0 8 // chAyA-nava bhadanta ! nairyikaaH| narayikapravezanakena pravizantaH kiM pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratnaprabhAyAm , apTI zarkarAmabhAyAM bhavanti, eva dvikasaM yogo yAvat saptakasaMyogAzca yathA aSTAnAM bhaNitastathA navAnAmapi bhaNitavyaH, navaram ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva, pazcimaH AlApaka:-athavA trayo ratnaprabhAyAm , ekaH zarka rAmabhAyAm , eko vAlukAprabhAyAm yAvat eko'dhaHsaptamyAM vA bhavati / / 8 ___TIkA-atha navAnAM nairayikANAM pazcAdhikapazcasahasra ( 5005) bhagAn pratipAdayitumAha-'nava bhaMte' ityAdi / nava bhaMte ! neraiyA neraiya pavesaNaeNaM pavisamANA kiM pucchA? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! nava nairayikAHnairayikamavezanakena pravizanto nairayikabhavapravezana kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM vA bhavanti, (nava bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / TIkArtha-nau nairayikoM ke 5005 bhaMga hote hai so inhIM bhagoM ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne isa sUtra kA kathana kiyA haiisameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai ki he bhadanta ! nau narayika nairayika pravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM - "nava bhate ! neraiyA " tyA TIkAI-anya gatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA 9 nArakanA je 5005 bhaMga thAya che tenuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM che. gAMgeya samAranA prazna-"nava bhaMte ! neraiyA" 8 saha-ta! rayi: pravezana dvArA nairayika bhavamAM praveza karatA nava nAraka zuM ratnaprabhAmAM utpanna
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre kiMvA zarkarAprabhAyAm , kiM vA vAlukAmabhAyAm , kiM vA paGkaprabhAyAM, kiMvA dhUmaprabhAyAm , kiM vA tamAmabhAyAm , kiM vA adhaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA bhagavAnAha- gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahesattamAe vA hojjA' he gAjeya ! nairayikapavezanaM kurvanto nava nairayikA ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarka rAprabhAyAM vA, vAlukAmabhAyAM vA, paGkamabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamAmabhAyAM vA, adhaHsaptasyAM vA bhavanti, 7 / ahavA ege rayaNappabhAe, aTTha sakarappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, aSTau nairayikAH zarkarAmabhAyAM bhavanti, ' evaM duyAsaMjogo jAya sattagasaMjogo ya jahA aTTaNDaM bhaNiyaM tahA kyA ve ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAprabhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM yA paMkaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaH prabhA meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! (rayaNappabhAe vA hojA, jAva ahe sattamAe vA hojjA) nairayika bhava meM praveza karate hue nau nairayika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat-zarkarAmabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM, aura adhaH saptamI prathivI meM bhI hote haiN| isI prakAra se ye eka saMyoga meM nau narayikoM ke sAta 7 bhaMga haiN| (ahavA ege rayaNappabhAe, aTTha sakarappabhAe hojjA) athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai aura ATha nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM ( evaM duyA saMjogo jAva sattaka saMjogo ya jahA aTThaNhaM bhaNiyaM, thAya che ke zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhamaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tamaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhamasasamI narakamAM utpanna thAya che ? mahAvIra prbhune| uttara-" gaMgeyA !" hai gAMgeya ! " rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA" nA24 sapamA praveza 42tA nava nArake ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane nIce sAtamI tamastamaprabhA narakamAM paNa utpanna thAya che. A rIte nava nArakonA ekasa egI bhaMga 7 thAya che. "ahavA ege rayaNappabhAe, aTU sakarappabhAe hojjA" athavA se nA24 ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane bAkInA ATha nAraka zakarA prabhAmAM utpanna
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyavandrikA TIkA za0 9 u032 sU0 8 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 185' navaNhaM vibhANiyatvaM ' evaM pUrvaktirItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSka saMyogaH, paJcakasaMyogaH paTakasaMyogaH, saptakasaMyogazceti yathA aSTAnAM nairayiphANAM bhaNitaM tathA navAnAmapi nairayikANAM bhaNitavyam , ' navaraM ekkeko abhahio saMcAreyabyo, sesa taM ce' navaram aSTanarayikApekSayA navanairayikANAM vizeSastu ekaiko'bhyavikaH saMcArayitavyaH, zeSaM tadeva--pUrvoktavadeva bodhyam / teSAM sarveSAmapi madhyamAlApakAnAM sUcanArtham antimamAlApakaM sUcayati--'pacchimo bhAlAvago ahavA vinni rayaNappamAe, ege sakkarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege ahesattamAe vA hojjA' pazcimaH antimaH AlApakastu-athavA trayo nairayikAH tahA navaNhaM vibhAgiyandha ) jisa prakAra se ATha nairayikoM kA pUrvokta paddhati ke anusAra vikasaMyoga, yAvatpadalabhya trikasaMyoga, catuSka saMyoga, paMcakasaMyoga, yUkasaMyoga aura saptaka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se nau nairayikoM kA bhI yaha dikasaMyoga Adi saba saMyoga kahanA cAhiye / (navaraM ebakeko abhihio saMcAreyavvo sesaM taM ceva) ATha nairayikoM ke ina saMyoga kI apekSA nau nairayikoM ke ina saMyogoM meM yahI vizeSatA hai ki iname eka eka nAraka kA adhika saMcAra kiyA gayA hai| bAkI kA aura rAva kathana pahile jaise kiyA gayA hai vaisA hI jAnanA caahiye| ina sabake madhyama AlApakoM ko sUcita karane ke liye antima AlApaka ko sUtrakAra kahate haiM-(pacchimo AlAvago-ahavA tinni rayaNappabhAe, eNe sakarappabhAe, ege vAluyappabhAe, jAva ege thAya cha. " eva duyA sajogo jAva sattaka saMjogo ya jahA aNha bhaNiya, vahA navaNha vi bhANiyavyaM" 2vI rIta mA nAnA yals pati manu. sAra brikasa ga, trikasaMyoga, catuSkasa yoga, paMcakarasoga, SaTakayaga ane sakasa cega kahevAmAM AvyuM che, e ja pramANe nava nArakenA dikaga mAliyAM sa yogAnu 4thana 42 na. " navara ekeko anbhahio saMcAre. yavvo sesaM taMceva " 2018 nAnA 75yuta sNyog| 42tA na nArInA sAgamAM e vizeSatA che ke temAM ( nava nArakonA saMgamAM) eka eka nArakane adhika sa cAra karavAmAM Avyo che bAkInuM samasta kathana ATha nArakonA pUrvokata kathana anusAra samajavuM. A badhAM AlApakanA madhyama AlApakene sUcita karavAne mATe sUtrakAra A antima AlApaka prakaTa kare che. " pacchimo AlAvago-ahavA tinni rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe. ege pAluyappabhAe, jAva ege ahe sattamAe vA hojjA" mathapa traya nArI 2la bha24
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsa ratnaprabhA vA bhavanti, ekaH zarkarAprabhAyAm vA eko vAlukAprabhAyAM vA yAvat ekaH paGkaprabhAyAM vA, eko dhUmamabhAyAM vA, ekastamAmabhAyAM vA, eko'dhaHsaptamyAM cA bhavati / tathA ca nava nairayikANAM nimnarItyA paJcAdhikapaJcasahasramagA bha. vanti, tathAhi-navAnAmekatve saptaiva ' dvikasaMyoge tu navAnAM dvitve ekaH aSTau (1-8) ityAdayo'STau vikalpAH, taizca aSTabhirvikalpairekaviMzateH saptapada dvika saMyogAnAM guNane'STapaSTayadhikazata (168) bhaGgA bhavanti / trikasayoge tu navAnAm'ekaH ekaH sapta ' ( 1-1-7) ityevamAdayo'STAviMzatirvikalpAH , taizca saptapadatrikasaMyoge paJcatriMzato guNane zItyadhika nakzata (980) bhaGgA bhavanti / catu. kasaMyoge tu navAnAM catutvei ekaH ekaH, eka, paT ca (1-1-1-6) ityAdayaH ahe sattamAe vo hojjA) yaha pazcima bhaMga hai ki " athavA tIna narayika ratnaprabhA meM hote haiM, eka nairayika zarkarApabhA meM hotA hai, eka nairayika vAlukAprabhA'maiM hotA hai, yAvat eka nairayika paMkaprabhA meM hotA hai; eka nairayika dhUmaprabhA meM hotA hai, eka nairayika tamaH prabhA meM hotA hai aura narayika adhaH saptamI pRthivI meM hotA hai / ina nau nairayikoM ke nimnalikhita rIti ke anusAra 5005 bhaMga hote haiM, nau nArakoM ke ekatva meM sAta 7 bhaMga hote haiN| inake vikasaMyoga meM (1-8) pratyodi oTha vikalpa hote haiM / ina ATha vikalpoM se sAta naraka ke dvika saMyogI 21 vikalpoM ko guNita karane se 168 bhaMga hote haiN| inake trikayoga meM (1-1-7) ityAdi rUpa se vikasaMyogI 28 vikalpa hote haiN| inakA sAta nAraka ke trikasaMyogI 35 vikalpoM ke sAtha guNA prabhAmAM eka nArake zarkarA prabhAmAM, eka nAraka vAlukAprazAmAM, eka nAraka paprabhA, eka nAraka dhUmraprabhAmAM, eka nAraka tama prabhAmAM ane eka nAraka asaMyamI narakamAM utpanna thAya che. " anya gatimAMthI nAraka gatimAM praveza karatA narikenA je 5005 bhaMga thAya che te nIcenI rIta anusAra thAya che nava nArakanAM ekavamAM (eka narakamAM pravezanI apekSAe) 7 bhaMga che. temanA brikasaragamAM "1-8" ityAdi rUpa ATha vikalpa thAya che. dareka vikalpa dvAre sAta narakanA krikasaMgI 21 bhaMga bane che. 21 bhaMgavALa ATha vikalpa banatA hovAthI kula 2148=168 zrIkasaMgI bhaga bane che. temanAM trikasaragamAM "1-1-7" ItyAdi rUpa trikagI 28 vikalpa bane che. dareka vikalpa dvArA sAta narakanA trikasaMgI 35 bhaMga bane che. mATe evA 28 vikalpanA kula trikasaMgI bhaMga 354281980 thAya che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . 1 prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU08 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 187 SaTpaJcAzad vikalpAH, taizca saptapada catuSkasaMyoge pazcatriMzato guNane SaSTayadhikanavazatottaraikasahasra (1960) bhaGgA bhavanti / pazca saMyoge tu navAnAM pazcadhAtve ekaH, ekaH, ekaH, ekA, paJca (1-1-1-1-5) ityAdayaH saptati vikalpAH , taizca saptapadapaJcakasaMyoge ekaviMzateguNane saptatyadhikacatuHzatottarakasahasra(1470) bhaGgA bhavanti / paTkasaMyoge tu navAnAM poDhAtve ekaH, ekA, ekaH ekaH, catvAraH (1-1-1-1-1-4 ) ityAdayaH SaTpaJcAzadvikalpA bhavanti, taizca saptapadaSaTkasaMyogasaptakasya guNane dvinavatyadhikazatatraya (392) bhagA bhavanti / saptasaMyoge tu navAnAM saptatve ekaH, eka, ekaH, ekaH, ekaH, ekaH, trayaH (1-1-1-1-1-1-3 ) ityAdayaH aSTAviMzatirvikalpA bhavanti, taizcaikasya karane para 980 bhaga hote haiM / inake catuSkasaMyoga me (1-1-1-6) ityAdirUpa se 56 vikalpa hote haiM / ina chappana vikalpoM kA sAta nAraka ke cataH saMyogI 35 vikalpoM ke sAtha guNA karane para 1960 bhaMga niSpanna hote haiN| inake paMcaka saMyoga meM (1-1-1-1-5 ityAdi prakAra se 70 vikalpa hote haiM / ina 702 vikalpoM kA sAMta nAraka kepaMcaka saMyogI bhaMgoM ke sAtha guNA karane para..1-470 bhaMga hote haiN| inake SakasaMyoga meM (1-1-1-1-1-4.). ityAdi prakAra se.56 vikalpa hote haiN| ina vikalpoM kA sAta nAraka ke cha saMyogI sIta bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 392 bhaMga hote haiN| inake sasaka saMyoga meM (1-1-1-1 -1-1-3) ityAdirUpa se 28 vikalpa hote haiN| ina 28 vikalpoM kA sAta nAraka ke saptasaMyogI eka vikalpa ke sAtha guNA karane para 28 bhaMga tabhanA yatu04sayAmA "1-1-1-6" tyAta 35 56 vi485 yAya che. tenA dareka vikalpa dvArA sAta nArakanA, catuSka sagI 35 bhaMga bane che. tethI pa6 vikalpane kula 354pa6=1960, catuSka sagI bhaMga bane che. nava nArakanA paMcaka sagamAM "1-1-1-1-5" ItyAdi rUpa 70 vikalpa bane che. tenA dareka vikalpa dvArA sAta nArakanA paMcakasaMgI 21 bhaMga ane . cha. tethI 24 70 vi465| 554 sayAjI dasa sa 21470=1470 .yAya che. nava nAna! SaT sayAmA 1-1-1-1-1-4" tyA 35 56 vikalpa bane che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta nArakanA Saka sagI 7 bhaMga thAya che. tethI 56 vikalpanA Saka saMgI kula bhaMga 74pa6=32 temanA saptaka sAgamAM "1-1-1-1-1-1-2" ItyAdi rUpa 28 vikalpa bane che. te vikalpa dvArA sAta nArakanA sasaka saMyegI eka vikalpane guNatA
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 392 188 pramaiyacandrikA TI0 za09 u3 sU0 5 bhavAntarapavezananirUpaNa saptakasaMyogasya guNane'STAviMzatiH (28) bhavanti / epAM ca sarveSAM melane pazcAdhika paJcasahasra ( 5005) bhaGgA bhavanti // sU0 8 / / navAnAM nairayikANAM koSThakamnavAnAm ekasaMyoge " dvikasaMyoge , trikasaMyoge 980 , catuSkasaMyoge 1960 , paJcakasaMyoge 1470 " SaTkasaMyoge " saptakasaMyoge 28 sarvasaMmelane 5005 mUlam-" dasa bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pavisamANA pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA jAba ahesattamAe vA hojjA 7, ahavA ege rayaNappabhAe nakalakarappabhAe hojjA, evaM duyA saMjogo jAva sattalaMjogo ya jahA navAha, 'navaraM ekkeko anbhahio saMcArayano sesaM taM ceva apacchima AlAvago-ahavA pattAri rayaNaprasAe, eNe sakkarappabhAe jAva ege ahesattamAe hojjA // sU0 9 // chAyA-daza bhadanta ! nairayikAH nairayikapravezanakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya / ratnaprabhAyAM vA bhavanti yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7, athavA eko ratnaprabhAyAM, nava zarkarAmabhAyAM mavanti, evaM dvikasaMyogo yAvat saptakasaMyogazca yathA navAnAm , navaram' ekaiko'bhyadhikaH saMcArayitavyaH, zepaM tadeva, apazcimaAlApaka:-athavA catvAro ratnapabhAyAm , ekaH zarAprabhAyAs , yAvat eko'dhaH saptamyAM bhavati / / mU0 9 // hote haiN| ima taraha 7-168,980, 1960, 1470, 392, 28, ina saba kA yogaM karane para 5005 bhaMga ina nau nArakoM ke bairayika pravezana meM hote haiM / sU08 // / kula 28 saptaka sagI bhaMga thAya che. A rIte nava nArakanA narayika prave. zanamA 7+168+ 80 + 1860+1470 + 362 + 28 = 5005 saMga yAya cha. / / sU. 8 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ drikA TI0 za09 40 32 0 9 bhavAntarapravezana karnirUpaNam 82 | TIkA-atha dazAnAM nairayikANAm aSTAdhikASTasahasra (8008) bhaGgAn pratipAdayitumAha - ' dasa bhaMte ' ityAdi / 'daza bhaMte / neraiyA neraiyapavesaNaeNaM parimANA pucchA ? gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! daza nairayikAH nairayikamavezanakena pravizanto nairayikamavezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti / kiM vA zarkarAmabhAyAm, kiMvA vAlukAmabhAyAM kiM vA paGkamabhAyAM kiM vA dhUmamabhAyAM kiMvA tamaHprabhAyAM kiMvA adhaH saptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAtra ahe sattamAe vA hojjA ? he gAGgeya ! daza nairayikAH nairayikapravezanaM kurvanto ratnamabhAyAM vA bhavanti yAvat-zarkarA prabhAyAM vA, vAlukAmabhAyAM vA, paGkamabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tamaHprabhAyAM vA, dasa bhaMte ! neraiyA) ityAdi / TIkArtha- daza nairayikoM ke nairayika pravezanaka dvArA nairayika bhava meM praveza karate hue 8008 bhaMga hote haiM - so inhIM bhaMgoM ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai - he bhadanta ! daza nAraka nairayikapravezanaka dvArA nairathika bhava meM praveza karate hue kahAM para hote haiM ? kyA ve ratnaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA zarkarAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM ? yA aghaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA ) he gAMgeya ! daza nairayika nairayika bhava meM praveza karate hue ratnaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, vAlukAprabhApRthivI meM bhI " sa bhave / neraiyA " ityAdi TIkA nairayika pravezanaka dvArA naiyika bhavamAM praveza karatA dasa nArakAnA je 8008 bhaMga thAya che temanuM sUtrakAre A sUtramAM nIce pramANe pratipAdana yu che. gAMgeya aNugAranA prazna hai bhadanta ! nairayika pravezanaka dvArA naira cika bhavamAM praveza karatA dasa nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che? kra zakarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke paka prabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpana thAya che? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che? ke nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che ? mahAvIra aluno uttara- " gaMgeyA / " he gAMgeya ! nairapi lavamA praveza kaztA dasa nArakA ratnaprabhAmAM pazu utpanna thAya che, zaka zamabhAmAM pazu utpanna
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra adhaHsaptamyAM vA bhavanti7, ' ahavA ege rayaNappabhAe nava sakarappabhAe hojjA, athavA eko nairaMthiko ratnaprabhAyAM bhavati, 'nava zarkarAmabhAyAM bhavanti, 'evaM duyA saMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA navaNhaM ' evaM pUrvaktirItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasaMyogaH, paTakasaMyogaH, saptakasaMyogazca yathA navAnAM nairayikANAM bhaNitastathaiva dazAnAmapi nairayikANA bhaNitavyaH, 'navaraM ekkakako abhahio saMcAreyavo sesaM taM ceva ' navaraM nava. narayikApekSayA daza nairayikANAM vizepastu ekaiko'bhyadhikaH saMcArayivyaH, zepa tadeva pUktivadeva bodhyam / teSAM ca sapA madhyamAnAmAlApakAnAmAkArAn sUcayitumantimamAlAhote haiM, paMkaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, dhUmaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, tamaH prabhA pRthivI meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiN| isa prakAra se ye 7 vikalpa daza nairadhikoM ke eka saMyoga. meM kahe gaye haiN| (evaM duyA saMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA navagrahaM ) jaisA nau nairayikoM kA pUrvottarIti ke anusAra vikasaMyoga yAvata-trika saMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaka saMyoga, SaTkasaMyoga aura saptaka saMyoga kahA gayA hai usI-rIti ke anusAra daza nairayikoM kA bhI dvikAdisaM. yoga kahanA cAhiye parantu, nau nairayikoM kI apekSA se daza nairayikoM ke dvikAdisaMyoga meM yadi - koI vizeSatA hai to vaha- eka eka nAraka ke adhika saMcAra karane kI hai bAkI kA aura saba kathana pahile jaisA kiyA gayA hai-vaisA hI jAnanA cAhiye / una saba ke madhyama AlApakoM ko sUcita karane ke liye antima AlApaka ko sUtrakAra kahate haiN-(apthAya che, vAlukAprazAmAM paNa utpanna thAya che, pakaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tamaprabhAmAM paNa utpana thAya che ane nIce sAtamI pRthvImAM paNa utpanna thAya che. A rIte 10 nArakanA ekasyaajii. 7 mana che." eva duyA saMjogo jAva satta saMjogo ya jahA navaNha // 22 nava nAnA visayA, siyAga, zyatu 4sayoga, yaya: saMyoga, SaTakalaga ane samakasa ga pahelAnA prakaraNamAM kahevAmAM AvyuM cha, mevA // 421. nAnA pay dvisiya 4o naye, 52ntu, na nArakanA krikAdi sarga karatA daza nArakenA drikAdi saMgamAM eTalI ja vizeSatA che ke deza nArakanA- drikAdi sAgamAM eka eka adhika nArakane saMcAra karavA joIe... bAkInu samasta kathA" nava nArakonA pUrvokatAkathana - pramANe samajavuM A bAMdhanA madhyamaAlApakone sUcita karavAne mATe sUtra 2 sIthI 'an An542548.42 -"-apacchimaAlASago-ahavA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI020 9 u039 sU09 vAntarapravezanakanirUpaNam 191 parkamAha- apacchimaAlAvago-ahaga cattAri rayaNappabhAe, eMge sakarappabhAe / jAva -ege asattamAe hojjA' apazcimaH na pazcimaH anya AlApako yasmAta saH apazcimaH antima ityarthaH AlApakastu-athavA catvAro ratnapabhAyAM bhavanti, eka zarka roprabhAyAm ,yAvat eko vAlukAmabhAyAm , ekaH paGkaprabhAyAm ,eko dhUma prabhAyAm , ekastamaHmabhAyAm , eko'dhaHsaptamyAM bhavati / tathA ca daza nairayikANAM nimnarItyA aSTAdhikASTasahastra (8008) bhaGgA bhavanti, tathAhi-dazAnAmekatve saptaiva 7 / dvikasaMyogetu dazAnAM dvidhAtve "eko nava ce 'tyevamAdayo nava vikalpAH, taizcaikaviMzateH saptapada dvikasaMyogAnAM / guNane ekonanavatyadhikazata (189) bhaGgA bhavanti / trikasaMyoge tu dazAnAM tridhAtve " ekaH eko'STau ca" ityevamAdayaH SaTtriMzad vikalpAH, taizca saptAdatrikasaMyoge paJcatriMzatoguNane SaSTayacchima AlAvago ahavA cattAri rayaNappamAe. ege saMkarappabhAe jAva ege ahe sattamAe hojjA) anya AlApa jisake pIche nahIM hai aisA AlApa apachima AlApa hai yaha apazcima AlApa isa prakAra se haiathavA cAra nAraka ratnaprabhA meM hote haiM, eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai, eka nAraka vAlukA prabhA meM hotA hai, eka nAraka paMkaprabhA meM hotA hai, eka nAraka dhUmaprabhA meM hotA hai, eka nAraka tamaH prabhA meM hotA hai aura eka nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hotA hai / daza nairayikoM ke 8008 bhaMga isa nimnalikhita rIti ke anusAra hote haiM-daza nairayikoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga haiN| inake dvikasaMyoga meM (1-9) ityAdirUpa se 9 vikalpa hote haiM ina lau vikalpoM ko sAta nAraka ke dvika saMyogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 189 bhaMga A jAte haiN| inake ki saMyoga, meM 1-1-8 ityAdirUpa se 36 vikalpa hote haiN| ina 36 vikalpoM rayaNappabhAe, ege samarappabhAe jAva ege ahe 'sattamAe hojjA" 2 mAsApA pachI bIjo eka paNa AlApaka AvatuM nathI evA AlApakane " apakisa mAtA583 cha. mev| mAchama, (mantima) mA pramANa samanva"matha yAra nA24 2tnaprabhAmA atyanAthAya cha, ma nA24:42pramAmA, eka nAraka vAlakAprabhAmAM, eka nAraka paMkaprabhAmAM eka nAraka dhUmaprabhAmAM. eka nAraka tama prabhAmAM ane eka. nAraka adhasamImAM utpanna thAya che. * | daza nArakanA 8008 bhaMga nIce darzAvelI rIta anusAra thAya che-- za, nArInA sa.yogI sAta thAya che. tamanA disayogamA 1-, vagere prakAranA 9 vikalpa thAya che. pratyeka vikalpa dvArA sAta nArakanA krikasagI 21 bhaMga thAya che, tethI 9 vikalpanA kula krikasaMgI bhaMga 21
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ credit dhikadvAdazazatabhaGgA 1260 bhavanti / catuSkasaMyoge tu dazAnAM catuti ekaH ekaH, ekaH, sapta (1-1-1-7) vetyevamAdayazcaturazItirvikalpAH, taizca saptapadacatuSkasaMyoge paJcatriMzato guNane catvAriMzadadhikaikonatriMzacchata (2910) bhaGgA bhavanti / paJcakasaMyoge dazonAM paJcadhAtve ekaH ekaH ekaH ekaH paT ( 1-1-1-1-6) ityAdayaH paviMzatyadhikazata (126) vikalpA bhavanti, taizca saptapadapaJcakasaMyoge ekaviMzaterguNane SaTcalAriMzadadhika paddhaviMzatizata (2646) bhaGgA bhavanti / paTka saMyogetu dazAnAM SoDhAve ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH paJca (1-1-1-1-1-5) ityAdayaH SaDviMzatyadhikazata (126) vikalpAH taizca saptapadapaTkasaMyoge saptakasya - taaranga (882) bhaGgA bhavanti / rAtasaMyoge tu dazAnAM saptadhAtve ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH ekaH catvAraH ( 1-1-1-1-1-1-4 ) kA sAta nAraka ke trika saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 1260 bhaMga hote haiM / inake catuSka saMyoga meM (1-1-1-7 ) ityAdi rUpa se 84 vikalpa hote haiM / ina 84 vikalpoM kA sAta nAraka ke catu saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 2940 bhaMga ho jAte haiM / inakA paMcaka saMyoga meM ( 1-1-1-1- 6 ) ityAdirUpa se 126 vikalpa hote haiM / ina 126 vikalpoM kA sAta nAraka ke paMcasayogI 21 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 2646 bhaMga hote haiM / inake SaTkasaMyoga meM ( 1-1-1-1-1-5) ityAdirUpa se 126 vikalpa hote haiM / ina 126 vikalpoM kA sAta nAraka ke chahasaMyogI sAta vikalpoM ke sAtha guNA karane para 882 bhaMga hote haiN| inake saptaka saMyoga meM ( 1-1-1-1-1 192 temanA catuSka sacegamAM 8 =189 thAya che. temanA trikasayAgamAM 1-1-8' Adi rU5 36 vikalpA thAya che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA trikasaceAgI 35 bhaMga thAya che. tethI 36 vikalpanA trisayAgI bhagA 35436=1260 thAya che. 1-1-1-7' Adi rUpa 84 vikalpa ane che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA catuSka sace gI 35 bhA~ga thAya che. tethI 84 vikalpanA kula catuSka sacaiAgI bhaMga 35x84=2940 thAya che. temanA paMcaka sayAgamAM 8 1-1-1-1-6" yAdi 35 126 vizya thAya che. te pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA paMcaka saceAgI 21 bhaga thAya che. evAM 126 vikalpanA kula bhaga 21x126=2646 thAya che. temanA SaTaka saMcAgamAM 8 1-1-1-1-1-5 " ItyAdi rUpa 126 vikalpanA kula SaTka sayogI lauMga 7x126=882 thAya che. tebhanA sapta sayogasAM "1-1-1
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ atrandrikA TIkA za0 9 30 32 sU0 9 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 123 ityevamAdayazcaturazItirvikalpAH, taizcaikasya saptakasaMyogasya guNane caturazItireva bhA bhavanti / sarve mela ne aSTAdhikASTasahasra (8008) bhaGgA bhavanti iti // 9 // dazAnAm -- ekasaMyoge dviksaMyoge d dazAnAM nairayikANAM koSThakam 33 15 " d " 7 189 trisaMyoge 1260 catuSkasayoge 2940 paJcakasaMyoge 2646 882 SaTkasaMyoge saptakasaMyoge 84 sarva melane 8008 mUlam -- " saMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyappavesaNaeNaM pavimANA0 pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAevA hojjA jAva ahesattamAe vA hojjA 7 | ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe hojA, evaM jAva ahavA ege rayaNappabhASa saMkhejjA asattamAe hojjA, avA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe vA hojjA evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA / ahadA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarapabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkekko saMcAreyavvo jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA, evaM jAva ahavA dasa racaNappabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA / - 1 - 4 ) ityAdirUpa se 84 vikalpa hote haiN| ina 84 vikalpoM kA sAta nAraka ke saptasaMyogI eka aMga ke sAtha guNA karane para 84 bhaMga A jAte haiM | su09 // 1-1-1-4" dhatyAdi 35 84 vipanA huna 84 sasaI sayogI laga thAya che, // sU. 6 // ma 25
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 193 bhagavatI sUtre. ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA AhesattamAe hojjA | ahavA ege sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, evaM jahA rayaNappabhAe, uvarimapuDhavI ehiM samaM cariyA evaM sakkappabhAe vi uvarimapuMDhavIehiM samaM cArayaMvvA, evaM ekkekkA puDhavI uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavvA jAva ahavA saMkhejjA tamAe saMkhejA ahesattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarapabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, ahavA ege rayaNapabhAe, ege sakkarappabhAe, saMkhejjA paMkaSpabhAe hojjA jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA | ahavA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAeM, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA jAva ahavA ege rayaNappabhAeM, do sakarappabhAe, saMkhejjA ahelattamAe hojjA | ahavA ege rayaNappabhAe tinni sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkekko saMcareyavvo, ahavA eMge rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA jAva ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA vAluyarappabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA, ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarapabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA do rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA, ahavA tinnirayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyAndrakA TIza093032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 195 vAlayappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM ekkeko rayaNappabhAe saMcAreya.vo jAva ahavA saMjjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA saskarappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA, ahavA ege rayaNappAe, ege vAlayappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA, jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA,ahavA ege rayaNappabhAe, do vAluyappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA, evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo caukkasaMjogo jAva sattasaMjogo ya jahA dasaNhaM taheva bhANiyavo pacchimo AlAvago sattasaMjogassa ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, jAva saMkhejjA ahesattamAe hojjA // sU0 10 // chAyA-saMkhyeyAH bhadanta ! nairayikapravezakena pravizantaH pRcchA, gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / athavA eko ratnabhabhAyAM, saMkhyeyAH zaka rAmabhAyAM bhavanti, eva yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM 'saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA dvau ratnamamAyAM, saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM vA bhavanti, evaM yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti, athavA trayo ratnapabhAyAM, saMkhyeyAH zarka rAmamAyAM bhavanti, evam etena krameNa ekaikA saMcArayitavyo, yAvat athavA daza ratnaprabhAyAm saMkhyeyAH zarka rAmabhAyAM bhavanti, evaM yAvat athavA daza ratnaprabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptabhyAM bhavanti, athavA saMkhyeyAH ratnamabhAyAm , saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA saMkhyeyA ratnamabhAyAM, saMkhyeyAH adha saptamyAM bhavanti, athavA ekaH zarka rAmabhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAmabhAyAM bhavanti, evaM yathA ratnaprabhAyA uparimapRthivIbhiH samaM saMcAritAH, evaM zarka rAprabhAyA api uparimapRthivIbhiH samaM cArayitavyAH, evam ekaikA pRthivI uparimapRthivIbhiH samaM cArayitacyA yAvat athavA saMkhyeyA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 bhagavatI svamaH prabhAyAm, saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhAnti, athavA eko ratnamabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH paGkamabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAmabhAyAm, saMkhyeyAH avaHsaptamyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau zarkarAmabhAyAra, saMkhyeyAH vAlukAmabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavanti athavA eko ratnamabhAyAm, trayaH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH vAlukAmamAyAM bhavanti, evam etena krameNa ekaikaH saMcArayitavyaH, athavA eko ratnaprabhAyAm, saMkhyeyAH zarka rAmamAyAm, saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAm, saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm, saMkhyeyAH vAlukAmAryA bhavanti, yAvat athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH adhaHsaptayAM bhavanti, athavA trayo ratnamabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAm, sakhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, evama etena krameNa ekaiko ratnaprabhAyAM saMcArayitavyo yAvat athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM, saMkhyeyAH vAlukAmayAryA bhavanti, yAtrat athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAm, saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavanti, athavA eko ratnamabhAyAm eko vAlukAprabhAyAm, saMkhyeyAH paGkamabhAyAm bhavanti, yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAmamAyAm, saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhAnti, athavA eko ratnaprabhAyAm, dvau vAlukAmabhAyAm, saMkhyeyA paGkaprabhAyAM bhavanti, evam etena krameNa trisaMyogacatuSkasaMyogo yAvat saptakasaMyogazca yathA dazAnAM tathaiva bhaNitavyaH, pazcimaH AlApakaH saptakasaMyogasya athavA saMkhyeyAH ratnaprabhAyAm, saMkhyeyAH zarka rAmabhAyAm, yAvat saMkhyeyA adhaH saptamyAM bhavanti // sU0 10 // TIkA - atha saMkhyeyAnAM nairayikANAM saptatriMzadadhikatrayastriMzacchata (3337) bhaGgAn pratipAdayitumAha--' saMkhejjA bhaMte ' ityAdi / ' sa'khejjA bhaMte ! nera " ( saMkhejjA bhaMte ! neraiyA ) ityAdi / TIkArtha - saMkhyAta nairayikoM ke 3337 bhaMgoM ko pratipAdana karane ke liye sUtrakAra ne yaha sUtra kahA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA " sakhejjA bhate ! neraiyA " tyAhi TIkA"--sakhyAta nArakeAnA 3337 bhagAnuM sUtrakAre A sUtra dvArA atiyAhana yuche
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradrikA TIoro 9 4032 sU010 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 197 , iyA nerapayapavesaNaNaM pavisamANA pucchA ?' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! saMkhyeyAH nairayikAH nairathikapravezana kena pravizantau nairayikabhavapravezanaM kurvantaH kiM ratnamabhAyAM bhavanti, kiMvA zarkarAprabhAyAM kiMvA vAlukAprabhAyAM kiMvA paGkaprabhAyAM kiMvA dhUmaprabhAya, kiMvA tamaHprabhAyAm, kiMvA adhaH saptamyAM bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva asattamAe vA hojjA 7' he gAGgeya ! sakhyeyA nairayikAH nairayikapravezanakena pravizanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat-zarkarApramAyAM vA bhavanti, vAlukAprabhAyAM vA bhavanti, paGkaprabhAyAM vA bhavanti, dhUmaprabhAyAM vA bhavanti, tamaH prabhAyAM vA adhaH saptamyAM vA bhavanti 7 / atha dvikasa yogibhaGgAnAda- 'ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA pUchA hai - ( sakhejjA bhaMte ! neraiyA nerahayappavesaNaM pavisamANA pucchA ) he bhadanta ! saMkhyAta nAraka nairayika pravezana dvArA nairayika bhava meM praveza karate kahAM hote haiM kyA ve ratnaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA zarkarAmabhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM ? yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ? isake uttara prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! ( rayaNappabhAe vA hojjA jova ahe sattamA vA hojjA ) saMkhyAta nairayika nairadhika pravezanaka dvArA nAraka bhava meM praveza karate hue ratnaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, yAtrat zarkarAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, paMkaprabhA pRthivI meM bhI hote haiM, dhUmaprabhApRthivI meM bhI hote haiM, tamaH prabhA pRthivI meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI pRthivI meM bhI hote haiM / meM gAMgeya bhagujAranI prazna - " sakhejjA bhate ! neraiyA neraiyappavesaNaeNa pavimANA pucchA "hu bhadanta ! naiyika pravezanaka dvArA anya gatimAMthI nairayika bhavamAM praveza karatA sa khyAta nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke pakaprabhAmA utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tama:prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adhaHsaptamI narakamAM utpanna thAya che ? mahAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! " he jAgeya ! " racaNanabhAe, vA houjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA " nairayi avezana dvArA nairayi savasAM praveza karatAM sakhyAta nArakeA ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zAprabhAmAM pazu utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paprabhAmAM paNu utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama'prabhAmAM pazu utpanna thAya che ane adhAsaptamImAM paNa utpanna thAya che. A rIte sakhyAta nAT
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ E bhagavatIsUtre sakarappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, sakhyeyA nairayikAH zarkarAnabhAyAM bhavanti, 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe sa khejnA ahesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvata-athavA eko ratnaprabhAyAM, saMkhyeyA vAlukAprabhAyAm , athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAm , athavA eko nairayiko ratnamabhAyAM saMkhyeyA dhUmamabhAyAm , athavA eko nairathiko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAstamaH prabhAyAm , athavA eko ratnamabhAyAm , saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM bhavanti, ' ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappaisa prakAra se ye saMkhyAta nairayikoM ke nairayika praveza meM eka saMyogI 7 bhaMga haiM / aba sUtrakAra inake dvikasaMyogI bhaGgoM kA kathana karate haiM (ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejA sakarappAe hojjA) athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka zakarAprabhA meM hote haiM ( evaM jAva ahavA ege rayagappabhAe saMkhejjA ahe sattamAe hojjA) isI pUrvokta rIti se thAvat-athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai saMkhyAtanAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nairayika ratnaprabhA meM hotA hai, saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka adha: saptamI meM hote haiM ( ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarappabhAe vA konA nairayika pravezamAM ekasagI 7 bhaMga thAya che. have sUtrakAra temanA brikasaMgI aMgenuM nIce pramANe kathana kare che - ____" ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA saphara pabha e hojjA" (1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane sa khyAta nArake zarkarAmabhAmAM Gpanna thAya che. 'evaM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakhejjA ahe sattamAe hojjA" (2) matha 11 me nA24 2tnaprasAmai G4-na thAya cha bhane sanyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nArako dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 4032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 199 4 bhAe vA hojjA ' athavA dvau ratnaprabhAyAM bhavataH, saMkhyeyA zarkarAprabhAyAM vA bhavanti, ' evaM jAtra ahavA do rayaNappabhAe sa khejjA asattamAe hojjA ' evaM' pUrvoktarItyA yAvat athavA dvau ratnamabhAyAM bhavataH saMkhyeyA vAlukAprabhAyAm, athavA dvau ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH paGkamabhAyAm, athavA dvau ratnaprabhAyAM, saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, athavA dvau ratnaprabhAyAM sakhyeyAstamaH prabhAyAm, athavA dvau ratnaprabhAyAm, saMkhyeyA adhaH saptamyAM bhavataH, ' ahavA timni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarapabhAe hojjA ' athavA trayo ratnaprabhAyAM bhavanti, saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM bhavanti, evaM eeNaM kameNaM ekkevako saMcAreyavtro jAtra ahavA dasa rayaNa pabhA saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA ' evaM pUrvoktarItyA etena upahojjA) athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM, aura sakhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM, ( evaM jAva ahavA do rayaNapabhAe saMkhejjA ahe sattamAe hojjA) pUrvoktarIti ke anusAra yAtrat athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM athavA do nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamIpRthivI meM hote hai / ( ahavA tinni rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA) athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM hote hai, aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote hai, evaM eeNaM kameNaM ekkeko sacAreyavvo, jAva ahavA dasa ava do rayaNa pAe, saMkhejjA sakkarappabhAe vA hojjA " (1) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nArakA zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. " evaM jAva ahavA do rayaNappabhAe, sakhejjA asattamAe hojjo " pUrvosta rIta anusAra mADInA lauMga A prabhA bhane che - (2) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nArakA vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nArake! pakaprabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nArake dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA e nAraka ratnaprabhAmAM ane sa khyAta nArake adhaHsaptamImA upanna thAya che. " avA tinni rayaNappabhAe, sakhejjA sakkara pabhAe, hojjA " athavA trayu nA24 ratnapralAmA bhane saMkhyAta nAro zaGkhazapralAbhAM utpanna thAya che. " evaM eeNaM kameNaM ekkeko sacAreyantro, jAva 66
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre 200 yuktena abhilApakrameNa ekaikaH saMcAyitavyo, yAtrat athavA trayo vA catvAro ghA paMcavA, paTvA, saptatrA, aSTavA, navavA, dAvA, ratnapragAyAM bhavanti, saMkhyeyAH saMkhyeyAstu zarkarAmabhAyAM bhavantIti bhAvaH / ' evaM jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat athavA prayaH trayo vA catvAraH catvAro vA, paJca paJca vA, pad padmA, sapta sapta cA, aSTa aSTavA, nava nava vA, daza daza vA ratnaprabhAyAM bhavanti, sakhyeyAH saMkhyeyAstu vAlukAprabhAyAM vA, paGkamabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAm yA, tamaHprabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavantIti bhAvaH / ' ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, sauMkhejjA sakkarappabhAe DojjA' athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarva rAmabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe hojjA ) pUrvokta isa rIti ke anusAra uparyukta abhilApakrama se eka eka nAraka kA saMcAra karanA cAhiye yAvat athavA tIna vA cAra vA pAMca, chaha vA sAta vA ATha va nau evaM daza nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta saMkhyAta arth zarkarAprabhA meM hote haiM / ( evaM jAva ahavA dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA ) isa pUrvokta rIti se yAvat-athavA hIna, tIna vA cAra, cAra, yA pAMca, pAMca yA chaha chaha, yo sAna sAta, yA ATha 2, yA nau 2, yA daza daza nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA paMkaprabhA meM hote haiM yA dhUmaprabhA meM hote haiM, yA tamaH prabhA meM hote haiM yA adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / ( ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarapabhAe hojjA) athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura } 88 ahavA dasa rayaNabhAra, saMkhejjA sakkaratpabhAe hojjA " pUrvota yA rIta anu sAra uparyukta abhilApa kamI eka eka nArakane sa cAra karavA joie. eTale ke " , yAra, pAya, cha, sAta, yAhU, nava hai dRza nA25 ratnapralAbhAM utpanna thAya che ane sakhyAta nArake zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che. " ItyAdi bhaMge tu' kathana thavuM oie. A rIte evaM jAva dasa rayaNappabhAe, saMkhejjA ahe satamAe hojjA " RNu RNu hai yAra yAra, yAM yAMya, cha cha, ke sAta sAta ke ATha ATha, ke nava, nava, ke daza daza nArake ratna prabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nArake vAlukAprabhAmAM, athavA paMkaprabhAmAM, athavA tamaHprabhAmAM athavA nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahavA saMvejjA rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarapabhAe hojjA " athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka zakarAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA 66
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 30 32 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 201 rayaNappabhAe saMkhejjA ahettamAe hojnA' yAvat-athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAyAm , athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhA. yAm, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM, sakhyeyA dhUmapabhAyAm , athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAstama prabhAyAma , athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH adhaHsaptamyAM vA bhavanti, ' ahayA ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko nairayikaH zarkarAprabhAyAM bhavati, saMkhyeyA nairayikAstu vAlukAprabhAyAM bhavanti, 'evaM jahA rayaNappabhAe uvarimi puDhavaehiM samaM saMcAriyA, evaM sakkarappabhAe vi uvarimapuDhavIehi samaM cAreyavyA' evaM pUrvoktarItyA yathA ratnaprabhAyA uparimapRthivIbhiH svottara-zarkarAdipRthisaMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM (jova ahayA saMkhejjA rayappa. bhAe, saMkhejjA ahe mattamAe hojjA) yAvat athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka bAlukAprA meM hote haiM, athavA-saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAna nAraka adhaH saptamI meM hote haiN| (ahavA ege sakarappabhoe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojA) athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote hai / ( evaM jahA rayaNappabhAeuvarimapuDhavIhiM samaM saMcAriyA, evaM sakarappabhAe vi uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyacyA) isa pUrvottarIti ke anusAra jisa prakAra se ratnaprabhA pRthivI kI svosaMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta na reka ratanaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAna nAraka ratnaprabhAmAM ane sapathAta nAraka tama.prabhAmAM utpanna thAya che. athavA saMkhyAta nAraka ratanaprabhAmAM ane sa khyAta nAraka adhasaptamI narakamAM utpanna thAya che. ____" ahavA ege sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyApabhAe, hojjA" athavA 24 nAraka zarAmabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAna nArako vAlakAprabhAmAM S5-1 thAya che. " evaM jahA rayaNappabhAe, uparari puDhavIhiM samaM saMcAriya, evaM sakarappabhAe vi uvarimAe vi uvarima puDhaviehi sama cAreyavvA' mA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 202 vobhi. samaM bhaGgAH saMcAritA evaM tathaiva zarkarAbhAyA api uparimapRthivIbhiH svottara vAlukAmabhAdipRthivIbhiH samaM cArayitavyAH = saJcaraNIyA' evaM ekkekkA puDhacI uvarimapuDhavIehiM samaM cAreyavtrA evaM pUrvoktarItyaiva ekaikA pRthivI uparimapRthivIbhiH svasvottarapRthivIbhiH samaM cArayitavyA / teSAM bhaGgAnA mAkArajJApanArtha mantima vikalpamAha - 'jAva ahavA sakhejjA tamAe, saMkhejjA asattamAe hojjA ' yAvat athavA saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM sakhyeyAH paGkamabhAyAm / sakhyeyA vAlukAmamAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAstamaH prabhAyAm, saMkhyeyA vAlukAmamAyAM saMkhyeyAH adhaH saptatara zarkarAdi pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kara aMga kahe gaye haiM, usI prakAra se zarkarApRthivI kA svottara bAlukAmamA Adi pRthiviyoM ke sAtha saMcAra kara aMga banA lenA cAhiye ( evaM ekkekA puDhacI uvarimapuDhavIe hiM mamaM saMcAreyavvA ) isI taraha se eka eka pRthivI apanI apanI Age zrI pRthiviyoM ke sAtha saMcArita kara aMga banA lenA cAhiye una bhaMgoM ke AkAra ko samajhAne ke liye sUtrakAra antima bhaMga kaisA hotA hai isa bAta ko prakaTa karate haiM - jAva ahavA saMkhejjA tamAe saMkhejA ahe saptamAe hojjA ) yAvat athavA saMkhyAta nAraka bAlukAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH pUrvokata rIta anusAra jema ratnaprabhApRthvIne pachInI pRthvIe sAthe ceAga karIne bhaga kahevAmAM Avela che, eja pramANe zarkarAdi pRthvInI sAthe pachInI pRthvIonA cetna karIne bhaga kahevA joIe e pramANe zakazapRthvInI sAthe vAlukAprabhA Adi pachInI pRthvIone cega karIne bhaga kahevA joie. 66 evaM ekkA puDhavI uvarima puDhavIpahi sama cAre vvA e ja pramANe pratyeka pRthvInA pachInI madhI pRthvI sAthe kramaza ceAga karIne bhaga manAvavA joie. A bhagAnA AkAra samajAvavAne mATe sUtrakAra antima bhaMga kevA khane chete - " jAva ahavA saMkhejjA tamApa, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA " athavA sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka pa kaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sa khyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 candrikA TIkAza09 4032 sU010 bhavAntarapravezanakanirUpaNam myAm, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm / sakhyeyAH paGkaprabhAyAM saMkhyeyAratamaH prabhAyAm, saMkhyeyAH paGkamabhAyAM saMkhyeyA adha saptamyAm / saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM saMkhyeyAratamaH prabhAyAM sakhyeyAdhUmaprabhAyAM saMkhyeyAH adhasaptamyAm | saMkhyeyAratamaH prabhAyAM saMkhyeyA adhaH saptamyAM bhavantIti bhAvaH atha trisaMyogibhaGgAnAha - ' ahvA ege rayaNappamAe, ege sakkarappabhAe sakhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti, ' ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, prabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka vAlukAma bhI meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM aura sakhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote hai aura sakhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA sakhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote hai aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote hai / athavA sakhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote hai | athavA sakhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / isa prakAra se ye yahAM taka dvika saMyogI bhaGga kahe gaye hai / aba sUtrakAra trikasaM yogI bhaMgoM ko prakaTa karane ke liye ' ahavA' ege rayaNapabhAe, ege sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' aisA sUtra kahate haiM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarA prabhAmeM hotA hai aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, 10 adhaHsasasImA utpanna thAya che athavA sa khyAta nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che athavA sa khyAta nAraka pakaprabhAmbe utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka adhaH saptamImAM utpanna thAya che athavA sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka adha saptamImAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che ane sakhyAta nAraka adhasaptamImAM utpanna thAya che. ahIM sudhI dvikasaceAgI bhaMgAnuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che have sUtrAra trimsa yogI lagonu sthana ure che - " ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA " athavA me nA24 ranaalAmA, eka nAraka zarkarAprabhAmAM ane sa khyAta tAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 bhagavatI sUtre sauMkhejjA paMkaSpabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege sakarappabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAprabhAyAm, saMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, athavA eko ratnaprabhAyAm, ekaH zarkarApramAyAm, saMkhyeyAstamaH prabhAyAm, athavA eko ratnaprabhAyAm ekaH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavantItyartha' : ' ahavA ege rathaNappabhAe do sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti ' jAva avA ege rayaNappabhAe, do sakarappabhAe saMkhejjA ahe 3 6 ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA paMkaSpabhAe hojjA ' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, sakhejjA ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, eka nAraka zarkarAprabhA meM hotA hai aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI meM hote haiM / ahavA ege rayaNappabhAe do sakkarappabhAe, saMkhejjA bAluyappabhAMe hojjA ' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do 4 6 ahavA ege rayaNappabhAe, ege sakarappabhAe, saMkhejjA pakappabhAe hojjA athavA eka naraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka thapralAbhAM utpanna thAya che. " jAtra ahavA ege rayaNappabhAe, 'ege sarapabhAe, saMkhenjA ahe sattamAe hojjA " yAvat athavA me nAra ratnaprabhAbhA, zo nAraka zarAprabhAmAM ane sa khyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka tAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zakAprabhAmAM ane sakhyAta tAraka adha saptamI pRthvImAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkarapabhAe, sakhejjA vAluyappabhAe hojjA athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nArA vAlukAprabhAmAM utyanna thAya che. " jAva ahavA ege rayaNa pAe, do sakkarapabhAe, sauMkhejjA " 66 "
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ candrakA TIkA 09 u0 32 sU~ 10 bhavantira pravezana kanirUpaNam 205 t sattamAe hojjA ' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM saMkhyeyAH paGkamamAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarka rAmabhAyAM saMkhyeyA dhUpamabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAprabhAyAm saMkhyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM dvau zarkarAmabhAyAM sakhyeyAH adha saptamyAM bhavanti, ' ahavA ege rayaNappabhAe tini sakarappabhAe, saMkhejjA cAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM trayaH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM " sakkarappabhAe, sa khejjA ahe saktamAe hojjA' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, jAva ahavA ege rayaNappabhAe, do sakkara ppabhAe, saMkhejjA ahe sattamAe hojjA ' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM do nAraka zarkarAprabhA meM aura sakhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aurasaMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka aHmI pRthivI meM hote haiM, 'ahavA ege rayaNappabhAe, tinni sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eka nAraka ratnaprabha hotA hai, tIna nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM tIna nAraka prabhA meM aura sakhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka ahe sattama hojjA athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratna prabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka tama:prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, e nAraka zarkarAprasAmAM ane sakhyAta nAraka adhasakSamI narakamAM utpanna thAya che. " 66 ahavA ege rayaNanabhAe, tinni sakarappabhAe, sakhejjA vAyappabhAe, hojjA " athavA me nAraGa ratnaalAmA, RNu nAra zazalAbhAM mane sakhyAta nArakA vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarkarAprabhAmAM ane sa pNa ta nArako paMkaprasAmAM utpanna thAya che.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 bhagavatI bhavanti, 'evaM eeNaM kameNaM ekke ko saMcAreyavyo' evaM pUrvaktirItyA etena krameNa ekaikaH saMcArayitavyaH' ahavA ege rayaNa pabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, sa khejjA vAluyappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM, sakhye yA vAlukAmabhAyAM bhavanti, 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe saMkhejjA sakkarappabhAe sa khejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyA. zarvA rAmamAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyA bhavanti, nAraka ratnaprabhA meM, tona nArapha zarkarAprabhA meM aura sakhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarkarAprabhA meM aura sakhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, tIna nAraka zarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 'evaM eeNaM kameNaM eskeko saMcAreyavyo' isa prakAra zarka rAprabhA meM isa kramase eka eka nAraka kA saMcAra antima bhaMga taka karanA cAhiye, vaha antima bhaMga isa prakAra kA hogA 'ahavA-ege raghaNappabhAe sakhejjA sakarappamAe, saMkhejjA vAllayappamAe hojjA' athavA eka nAraka ra mAmA meM, makhyAta nAraka zakarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 'jAva ahavA ege rathaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, saMkhejjA ahesattamAe hojjA' yAvat athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAmabhA meM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, traNa nAraka zarAmabhAmA ane saMkhyAta nArako dhamaprabhamAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM traNa nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, traNa nAraka zarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArako adha sabhI na24i (panna thAya che. " evaM epaNaM kameNaM ekeko sacAreyaco" A pramANe zarkarA prabhAmAM A kramathI eka eka nArakane saMcAra aMtima bhaMga paryata tha joIe, eTale ke uparyukta vika95mAM zarkarA prabhAmAM 4, 5, 6, 7, 8, 9 10 ane saMkhyAta nAraka mUkIne upara mujaba pAMca pAMca bhaMga savA nase. mAzate chekSA vi465nA 2mA pramANe mA. manaze-" ahavA ege rayaNappabhAe, saMkhejjA sakarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe, hojjA" athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarA prajAmAM ane saMkhyAta nAraka pAnAmA (panna yAya che. "jAva aivA ege rayaNappabhAe, sa khejjA sakarabhAe, sa khejjA ahe sattamAe hojA" 4241 me nA24 25sAmI, sanyAta nAraka zarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka paMkapramAmAM utpanna thAya che. athavA
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prameyacandrikA TI00 9 u032 sU010 vAntarapravezananirUpaNam 207 athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAmamAyA saMkhyeyAstamaH prabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavantIti / 'ahavA do rayaNappabhAe sa khejjA sakarappabhAe sakhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA dvau ratnaprabhAyAM, saMkhyeyAH zarka rApra. bhAyAm , saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, 'jAra ahavA do rayaNappabhAe, saMkhejA sakkarappabhAe, sa khejjA ahesattamAe hojjA' yArat athavA dvau ratna prabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAprabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM sakhyeyAH zarkarAmasAyAM saMkhyeyAH dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA dvau ratnaprabhAyAM sakhyeyAH zaka rAprabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA dvI aura saMkhyAta nAraka paMkaprayA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM saMkhyAta nAraka zakarAprabhA meM, aura sakhyAta nAra dhumaprabhA meM hote haiM. athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamAprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAla nAraka zakaMgaprayA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM yaha antima aMga hai, aba ratnaprabhAmeM eka ekakI vRddhi kara ke punaH bhaMga ginAye jAte haiM-'ahavA do rayaNappamAe saMkhejjA sakkarappabhAe saMkhejjA ahe satsamAe hojjA' athavA do nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, aura sakhyAna nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA donAraka rasraprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkaraprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmanamA meM hote haiM, adhavA-do nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabho aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote eka nAraka ratanaprabhAmAM, sa khyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane sa khyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che. sa khyAta nArake zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nArake tama. prabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratanaprabhAmAM utpanna thAya che. sa khyAta nAraka zarApabhAmAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. A vika65ne A chelle laga che. - have ratnaprabhAmAM eka ekanI vRddhi karIne je bhaMgo bane che te prakaTa karavAmAM mAva cha-" jAva ahavA do rayaNappabhAe, sa khejjA sakarappabhAe, sUkhejjA ahe sattamAe hojA" athavA me nA24 2tnaprabhAmAM, sadhyAta nA24 421mAmA ana sa gyAta nAraka 5 kaprabhAmAM utpanna thAya che athavA be nAraka ratnaprabhAmAM sa khyAta nAraka zarAmabhAmA ane saMkhyAta naraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che athavA be nAraka ratanaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhagavatIsUrya 208 ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAm saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti / ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejjA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA' athavA trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarAmabhAyAM saMkhyeyAH vAlukAprabhAyAM bhavanti, ' evaM eeNaM kameNaM ekkeko rayaNappabhAe saMcAreyavyo jAva havA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe saMkhejjA vAluyappabhAe hojjA, jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe sakhejjA sakarappabhAe, sa khejjA ahe satta. mAe hojjA' evaM pUrvaktirItyA etena uparyuktena abhilApAnAM krameNa ekaiko ratnaprabhAyAM saMcArayitavyaH / tepo cAbhilApAnAmAkAraprakoraM sUcayitamAhayAvat-athavA trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarASabhAyAM saMkhyeyAH paGkaprabhAyAma, athavA trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM sa khyeyA dhUmaprabhAyAm , athavA haiM, athavA do nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura sakhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, 'ahavA-tinni rayaNappabhAe, sakhejjA sakkarappabhAe saMkhejjA cAluyappabhAe hojjA' athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, ' evaM eeNaM kameNaM ekkekko / rayaNappabhAe saMcAreyavvo jAva ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe, sa khejjA sakkarappabhAe saMkhejjA ahesattamAe hojjA' isa prakAra pUkti paddhati ke anusAra uparyukta abhilApoM ke isa krama se eka eka nAraka kA ratnaprabhAmeM saMcAra karanA cAhiye / ina abhilApoM ke AkAra prakAra ko sUcita karane ke liye sUtrakAra kahate haiM yAvat athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA-tIna nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarka nAraka tamaHprabhA narakamAM utpanna thAya che athavA be nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarAmabhAmAM ane saMjayAta nAraka nIce sAtamI narakamAM utpanna thAya che. "ahavA tinni rayaNappabhAe, saMkhejA sakkarappabhAe, saMkhejjA vAluyappabhAe, hojA" athavA va nA24 2tnaprabhAbhA, sanyAta nA24 zaziprabhAmA bhane sadhyAta nA24 pAyuprabhAmA utpanna thAya che. " evaM eeNaM kameNaM ekkko yaNappabhAe saMcAreyaco jAva ahavA sakhajjA rayaNappabhAe, sakhejjjA sakarappabhAe, sa khejjA ahe sattamAe hojjA" mA pramANe pUrvAta paddhati manusAra upayata abhilAnA A krama pramANe ratnaprabhAmAM eka eka nArakano sacAra kara joIe. te abhilA kevA banaze te prakaTa karavA mATe sUtrakAra kahe che ke-athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 201 trayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyAstamaHprabhAyAm , athavA prayo ratnaprabhAyAM saMkhyeyAHzarkarAprabhAyAM,saMkhyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti,athavA catvAro ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyA vAlukAmabhAyAm evamadhaHsaptamI pRthivIparyantaM kalpanIyam , evaM paJca, paT, sapta, aSTa, nava, daza, saMkhyeyAH ratnaprabhAyAM saMkhyeyA zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA vAlukAprabhAryA bhavanti, 'jAva' ityAdi-yAvat-athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarka rAprabhAyAM saMkhyeyAH rAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmeM hote haiM, athavA tIna nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM, athavA-tIna nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiN| athavA cAra nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, isI prakAra se adhaHsaptamI pRthivI taka kahanA cAhiye, isI taraha se pAMca, chaha, sAta, oTha, nau, daza aura saMkhyeya-saMkhyAta takakA kathana bhI ratnaprabhA pRthivImeM karanA cAhiye aura isa taraha se pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza aura saMkhyAta nAraka se ratnaprabhA pRthivI meM hote hai, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA pRthivI meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka bAlukAprabhA pRthivI meM hote haiM ityAdi / isI taraha se yAvat athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA saMkhyAta nArako paMkaprabhAmAM utpanna thAya che athavA traNa nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nAraka zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA traNa nAraka ratanapramAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake tama prabhAmAM utpanna thAya che. athavA traNa nArake ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nArake adhAsaptamImAM utpanna thAya che. athavA ca 2 nAraka ratnaprabhAmAM, saMkhyAta nArake zarkarA prabhAmAM ane saMkhyAta nArake vAlukAprabhAmAM utpana thAya che e ja pramANe ratnaprabhA ane zarkarAmabhA sAthe paMkaprabhAthI adha:japtamI sudhInI pRthvIne ega karIne bIjA cAra bhaMga kahevA joIe. me pramANe pAMya, cha, sAta, mA8, nava, isa mana sabhyAta paryantanu kathana paNa ratnaprabhA sAthe uparanA kamapUrvaka thavuM joIe. ane A rIte pAMca. cha, sAta, mA8, nava, isa mana sabhyAta nA24 2tnaprabhAmA -1 thAya cha, saMkhyAta nAraka zarkarAmabhA pRthvImAM utpanna thAya che ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che, ItyAdi kathana thavuM joIe. bha27
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre 210 " paGkaprabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnamabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAm sa MkhyeyAratamaHprabhAyAM bhavanti, athavA saMkhyeyA ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarA - prabhAyAM saMkhyeyAH adhaH saptamyAM bhavantIti / ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA paMkappabhAe hojjA ' athavA eko ratnaprabhAyAm eko vAlukAprabhAyAM, saMkhyeyAH paGkaprabhAyAM bhavanti, ' jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAlapAe, saMkhejjA AhesattamAe hojjA ' yAvat athavA eko ratnaprabhAyAm, eko vAlukAprabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmeM hote haiM athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarA - prabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM / athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmeM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI meM hote haiM / ahavA - ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe saMkhejjA paMkappabhAe hojA ' athavA eka nAraka ratnaprabhAmeM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM 'jAva ahavA ege rayaNappabhAe ege vAlubhAe, sa' khejjA ahe sattamAe hojA ' yAvat athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka 4 eja pramANe sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka pakaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkazaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM, sakhyAta nAraka zarkarAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. ahavA ege rayaNappabhApa, ege vAluyappabhAva, saMkhejjA pakappabhAe, honjA " athavA me nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka pa kaprabhAmAM utyanna thAya che. " jAva ahavA ege rayaNappabhAe, ege vAluyappabhAe, saMkhejjA, ahe sattamA hojjA " athavA me nA24 ratnapralAbhAM bher3a nAra vaayuprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka ratna
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 ura sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 215 yAm , eko vAlukAprabhAyAM sa khyeyAstamaHprabhAyAM bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm , eko vAlukAmabhAyAM saMkhyAH adhaHsaptamyAM bhavanti / 'ahavA ege rayaNappabhAe, do vAluyappabhAe sa khejjA pakappabhAe hojjA' athavA eko ratnaprabhAyAM dvau vAlukAprabhAyAM sa khyeyAH paGkamabhAyAM bhavanti, evaM eeNaM kameNaM tiyA saMjogo, caukkasaMjogo jAva sattagasaMjogo ya jahA dasahaM taheva bhANiyabo' evaM pUrvoktarItyA etena upayuktena AlApAnAM krameNa trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, yAvata paJcakasaM yogaH, SaTkasa yogaH saptakasayogazca yathA dazAnAM bhaNitastathaiva sa khyAtAnAadhAsasabhI pRthivI meM hote haiM " yaha aMtima bhaMga hai-isake pahile tIna bhaMga isa prakAra se haiN| athavA-eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhAmeM aura saMkhyAta nAraka dhRmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka vAlukAprabhA meM aura saMkhghAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 'ahavA ege rayaNappabhAe, do vAluthappabhAe, saMkhejA paMkappabhAe hojA' athavA eka nAraka ratnaprabhA meM, do nAraka vAlukAprabhA aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhAmeM hote haiM, ' evaM eeNaM kameNaM tiyA sajogo, caukka saMjogo, jAva sattaka saMjogo ya jahA dasahaM taheva bhANiyavvo' isa upayukta AlApakramase, jaisA daza nArakoM kA trika saMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaka saMyoga, SaTraka saMyoga aura sasaka saMyoga pahile kahA jA cukA hai, usI prakAra se usI taraha se sa khyAta nArakoM kA bhI trika saMyoga se le prabhAmAM, eka vAlukAprabhAmAM ane saMkhyAta nAraka tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka vAlukAprabhAmA ane saMkhyAta nAraka bhAsabhAmA utpanna thAya che. " ahavA ege rayaNaprabhAe,, do vAluyappabhAe saMkhejjA pakappabhAe, hojjA" athavA : nA24 2tnamAmA, me. nA24 pAnAmA mana sadhyAta nA24 54AmA atpanna thAya che. " evaM eeNa kameNaM tiyA saMjogo, caukkasaMjogo, jAtra sattakasajogo ya jahA dasaNhaM tahA bhANiyanvo " mA upayuta mAdA5 mathI va za nAnA siyo, catuSkasaMga, paMcasAga, SaTasaMga ane saptamasaMga AgaLa kahevAmAM Ave che, e ja saMkhyAta nArakene trikasaMgathI laIne samakasaMyoga paryantane sAcAga kaheve joIe. te AlApake kevA banaze te samajAvavA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra bhagavatI sUtre 1 mapi bhaNitavyaH, teSAM cAlApakAnAmAkAraprakAraM sucayitumantimamAlApakamAha'pacchito AlAvago sattagasaMjogassa ahavA saMkhejjA rayaNappabhAe saMkhejjA sakarappabhAe, jAva saMkhejjA ahe sattamAe hojjA' saMkhyeyAnAM saptakasaMyogasya pazcimaH antima AlApakastu-athavA saMkhyeyA nairayikAH ratnaprabhAyAM saMkhyeyAH zarkarAmabhAyAM, yAvat saMkhyeyA vAlukAprabhAyAM saMkhyeyAH paGkamabhAyAM saMkhyeyA dhUmaprAyAm, saMkhyeyAstamaHprabhAyAM, saMkhyeyA nairayikAH adhaH saptamyAM bhavantIti / eteSAM ca saMkhyeyAnAM nairayikANAM saptatriMzadadhikatrayastriMzacchatabhaGgA bhavanti tathAhisaMkhyeyAstu ekAdazAdayaH zIrSaprahelikAntA avagantavyAstepAM caikatve saptaiva, dvika " kara saptaka saMyoga taka kahanA cAhiye / ina AlApakoM kA AkAra prakAra kaisA hogA- isa bAta ko batAne ke liye aMtima AlApakako sUtrakAra prakaTa karate haiM- 'pacchimI AlAvo sattagasaMjogassa - ahavA saMkhejjA rayaNaprabhoe, saMkhejjA sakkarappabhAe jAva saMkhejA ahe mattamAe hojA ' ve kahate haiM ki saMkhyAta nArakoM ke saptama saMyoga kA aMtima AlApaka isa prakAra se hai- athavA saMkhyAta nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka zarkarAprabhAM meM hote haiM yAvat-saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, saMkhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM aura saMkhyAta nAraka adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM / ina saMkhyAta nairathikoM ke 3337 vikalpa bhaMga hote haiM jo isa prakAra se yahA~ 11 se lekara zIrSa prahelikA taka kI saMkhyAko saMkhyAta kahA gayA hai - saMkhyAta nairabhATe sUtrAracheo mAsA aTa 42 che-" pacchimo AlAvago sattaga saMjogasa ahavA saMkhejjA rayaNa'pabhAe, saMkhejjA sakkara pabhApa, nAva sakhejjA ahe sattamAe hojjA " sakhyAta nAraanA saptasa yoganA antima sAsAya athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che, sakhyAta nArake zarkarAprabhAmAM utpanna thAya che, sakhyAta nArakAvAlukAprasAmAM utpanna thAya che, sukhyAta nArake paMkaprabhAmAM utpanna thAya che, sakhyAta nArake dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che, sakhyAta nArake| tamaHprabhAmAM utpanna thAya che ane sa MkhyAta nArakA adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. A sakhyAta nArakAnA 3337 vikalpa-bha`ga thAya che, je nIce pramANe samajavA--ahIM 11 thI zarU karIne zISaprahelikA sudhInI sakhyAone mATe " saMkhyAta " yaha prayoga ravAmAM bhAvyo che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ teendrikA TIkA ze0 9 4032 0 10 bhavAntarapravezana kanirUpaNam 213 saMyoge tu saMpatAnAM dvidhAtve 'ekaH saMkhyAtAzca dvau saMkhyAtAzca, ityAdyArabhya daza tathA saMkhyAtAH iti darzavikalpAH saMkhyAtAH - saMkhyAtAzcetyekAdazatamaH ityekAdazavikalpAH, ete coparitana pRthivyAmekAdInAtyekAdazAnAM padAnAmuccAraNe adhastanapRthivyA tu saMkhyAtapadasyaivoccAraNe sati avagantavyAH, ye tvanye uparitanapRthivyAM saMkhyAtapadasyAdhastanapRthivyAM tvekAdInAmekAdazAnAm padAnAmuccAraNe labhyante te iha pUrvasUtra ly yikoM ke ekatva meM sAta hI bhaMga hote haiM / inake Dika saMyoga meM saMkhyAta ke do vibhAga karane para eka aura saMkhyAta, do aura saMkhyAta tIna aura sakhyAta, cAra aura saMkhyAta, pAMca aura saMkhyAta, chaha aura aura sakhyAta sAta aura saMkhyAta, ATha aura saMkhyAta, nau aura saMkhyAta daza aura sakhyAta aise daza vikalpa ye hote haiM / aura saMkhyAta aura saMkhyAta aisA gyArahavAM vikalpa eka ora hotA hai isa taraha se ye yahAM gyAraha vikalpa hote haiM / ye vikalpa UparakI ratnaprabhA Adi pRthivI meM eka se lekara sakhyAta taka ke 11 padoM kA uccAraNa karane se aura nIce kI zarka roprabhA Adi pRthivI ke sAtha kevala saMkhyAta padakA uccAraNa karane para hote haiN| Upara kI pRthivI meM sakhyAta padakA aura nIce kI pRthivI meM ekAdi padoM kA uccAraNa karane para jo dUsare vikalpa hote haiM, ve yahAM para pUrva sUtrakrama ke anusAra vivakSita nahIM hue haiM / tAtparya isakA aisA hai ki eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura sakhyAta nArakeAnA ekatvamAM 7 bhaMga thAya che. temanA DriMkasa ceAgamAM sakhyAtanA e vibhAga karavAthI eka ane sakhyAta, e ane saMkhyAta, traNa bhmane sabhyAta, yAra bhane sadhyAta, yAMya bhane sadhyAta, cha bhane sadhyAta sAta bhane sambhyAta, mATha bhane saMkhyAta, 'nava bhane sabhyAta, dRza ane sakhyAta evAM daza vikalpa ane che. ane sakhyAta ane sakhyAtanA eka agiyArame vikalpa bane che. A rIte dvikasa ceAgI vikalpA 11 mane che. A vikalpa uparanI ratnaprabhA Adi pRthvImAM ekathI laIne sakhyAta paryantanA 11 padonuM uccAraNa karavAthI ane nIcenI zarkaraprabhA Adi pRthvIenI sAthe mAtra sakhyAtapadanu' uccAraNa karavAthI bane che. uparanI pRthvIemAM sakhyAtapadanu' ane nIcenI pRthvI emAM eka Adi 11 padonuM uccAraNa karIne je bIjA vikalpA thAya che, temanI ahIM pUrva-sUtrakama anusAra vAta karavAmAM AvI nathI. A kathananu tAtparya e che ke eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka zarkarAmabhAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhagavatI sUtre kramAnusArAt na vivakSitAH, pUrvasUtreSu hi dazAdirAzInAM dvaividhyakalpanAyAm upari ekAdayo laghavaH saMkhyA bhedAH pUrvaM nyastAH, adharatu navAdayo mahAntaH, evamihApyekAdayaH uparisaMkhyAtarAzicAdhaH, tatra ca saMkhyAtarAzeradhastanasyaikAdyAkarSa - saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM ese hI yahA~ bhaMga nahIM hote haiM ki saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka zarkarAprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka vAlukAprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhAmeM aura eka nAraka paMkaprabhAmeM, athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura nAraka dhUmaprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka tamaHprabhA meM, athavA saMkhyAta nAraka ratnaprabhA meM aura eka nAraka adhaH saptamI meM hotA hai| kyoM ki pUrva sUtroM meM aisA hI krama vivakSita huA hai| vahAM para daza Adi rAziyoM ke do sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka pa`kaprabhAmAM, athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUma prabhAmAM athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka tamaHprabhAmAM athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka adhaHsaptamImAM utpanna thAya che, A prakAranA bhaMgA ja ahIM khanI zake che. parantu evA bhaoNMga khanI zakatA nathI ke " sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka zarAprabhAmAM utpanna thAya che. athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka va!lukAprabhAmAM athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka paMkaprabhAmAM, athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka dhUmaprabhAmAM, athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka tamaHprabhAmAM, athavA sakhyAta nAraka ratnaprabhAmAM ane eka nAraka adhaHsasasImAM utpanna thAya che. kAraNa ke pUrva sUtreAmAM evA ja krama vivakSita thayela che. tyAM daza Adi rAzinA be bhAga karIne eka Adi laghu sakhyAbhedone pahelAM rAkhavAmAM Avela che ane nava Adi mATA sakhyAledone pAchaLa rAkhavAmAM Avela che, eja
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 215 paNe'pi saMkhyAtatvamavasthitameca, bhUyastvAt , ( na tu pUrvasUtreSu navAdInAmivaikAditayA tasyAvasthAnamityato nehAdhaH ekAdibhAva', api tu sakhyAtasaMbhava evetinAdhikabhaGgavivakSA / ) tatra ratnaprabhA ekAdibhiH saMkhyAtAntarekAdazabhiH pardaiH krameNa vizeSitA saMkhyAtapadavizepitAbhiH zeSAbhiH sahakrameNa cAritA paTpaSTi bhaGgAn labhate / evameva zarkarAmabhA eJcapaJcAzataM, vAlukAprabhA catuzcatvAriMzataM, bhAga kara eka Adi laghu saMkhyA medoM ko pahile rakhA hai aura nau Adi thale saMkhyA bhedoM ko pIche rakhA hai isI taraha se yahAM para bhI eka Adi bhedoM ko Upara meM ratnaprabhA meM aura saMkhyAta rAzi ko nIce kI prathiviyoM meM rakhA gayA hai nIce kI pRthiviyoM kI saMkhyAta rAzi meM se eka Adi saMkhyA ko nikAla lene para bhI usa saMkhyAta saMkhyA meM saMkhyAtva kA koI vighAta nahIM hotA hai-arthAt usameM koI kabhI nahIM AtI hai vaha to jyoM kI tyoM kAyama rahatI hai, kyoM ki vaha bahuta bar3I saMkhyA hai| ___ ratnaprabhApRthivI ke sAtha eka se lekara saMkhyAta taka ke 11 padoM kA aura zakarAprabhA Adi ke sAtha kramazaH saMkhyAta pada kA saMcAra karane se 66 bhaMga hote haiM arthAt ratnaprabhA kI pradhAnatA se prathama vikalpa meM labhyamAna 6 vikalpoM meM 11 vikalpoM kA guNA karane para 66 bhaMga hote haiN| zarkarAprabhA kA bAkI kI pRthiviyoM ke sAtha yoga karane para prathama vikalpa meM 5 vikalpa hote haiM ina 5 vikalpoM meM 11 kA guNA karane para 55 bhaMga Ate haiN| vAlukAprabhA kI pradhAnatA se prathama pramANe ahIM paNa ekAdi bhedone ratnaprabhA Adi uparanI pravIomAM ane saMkhyAta rAzine nIcenI pRthvIomAM rAkhavAmAM Avela che. nIcenI pRthvIenI saMkhyAta rAzimAMthI eka Adi saMkhyAne kADhI nAkhavA chatAM paNa te saMkhyAta saMkhyAnA saMkhyAtatvamAM keInyUnatA AvatI nathI, paNa te saMkhyAtatA te kAyama rahe che, kAraNa ke te ghaNI ja moTI saMkhyA che ratnaprabhA pRthvInI sAthe 1 thI laIne saMkhyAta sudhInAM 11 padene tathA zarkarAmamAM Adi pRthvIonI sAthe kramazaH sa khyAta paryantanA padone sa cAra karavAthI 66 bhaMga thAya che eTale ke ratnaprabhAnI pradhAnatAthI pahelA vikalpa dvArA 6 bhaMga thAya che. evAM 11 vikalpa dvArA ratnaprabhAnI pradhAnatAvALA 9411 =66 drikasaMgI bhaMga thAya che e ja pramANe zarkarA prabhAne pachInI pAMca pRthvIo sAthe ega karavAthI pratyeka vikalapanA pAca bha ga thAya che evAM 11 vikalpanA kula pa411=55 brikasaMgI bhaMga thAya che. vAlukAprabhAne pachInI cAra pRthvIo sAthe yoga karavAthI pratyeka vikalpane 4 bha ga thAya che. tethI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra paGkaprabhAtrayastriMzataM, dhRmaprabhA dvAviMzatiH, tamaHprabhAtvekAdazaH, evaM ca dvikasaMyoge ekatriMzadadhikazatadvayabhaGgA bhavanti / tadeva spaSTIkriyate-atra-dvikasaMyoge ekaH, saMkhyAtAH 1, dvau saMkhyAtAH 2. trayaH, saMkhyAtAH 3, catvAraH, sakhyAtAH 4, paJca, saMkhyAtAH 5, paT , saMkhyAtAH 6, sapta, sakhyAtAH 7, aSTa saMkhyAtAH 8, nava saMkhyAtAH 9, daza, saMkhyAtAH, saMkhyAtAzca 11, ityekAdaza vikalpA bhavanti / tathA ca-eko ratnaprabhAyAM saM. khyAtAH zarka rAmabhAyAm 1, evam-eko ratnaprabhAyAM saMkhyAtA vAlukAprabhAyAm vikalpa meM labhyamAna 4 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para vAlukAprabhA kI pradhAnatAvAle 44 bhaMga hote haiN| paMkaprabhA kI pradhAnatA se prathama vikalpa meM lakSyamAna 3 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 33 bhaMga hote haiN| dhUmaprabhA kI pradhAnatA se prathamavikalpa meM labhyamAna 2 vikalpoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para dhUmaprabhA kI pradhAnatAvAle 22 bhaMga hote haiN| tathA tamaH prabhA kI pradhAnatA vAlA prathamavilpa meM eka hI bhaMga hotA hai-isa 1 bhaMga ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 11 bhaMga tamaH prabhA kI pradhAnatA vAle hote haiN| isa taraha vikasaMyoga meM kula bhaMga 231 hote haiN| inakA spaSTI karaNa isa prakAra se hai-yahAM dvikasaMyoga meM 1-saMkhyAta, 2-saMkhyAta, 3-saMkhyAta, 4-saMkhyAta, 5-saMkhyAta, 6-saMkhyAta, 7 saMkhyAta, 8 saMkhyAta, 9 saMkhyAta, 10 saMkhyAta, saMkhyAta saMkhyAta ye 11 vikalpa 11 vikalapanA 44 bhAga thAya che paMkaprabhAne pachInI traNa pRthvIo sAthe coga karavAthI pratyeka vikalpanA 3 bhaMga thatA hovAthI 11 vika95nA 33 bhaMga thAya che. e ja pramANe dhUmaprabhA pachInI be pRthvIo sAthe joga karavAthI pratyeka vikalapanA 2 bhaMga thatA hovAthI 11 vikalpanA 22 bhaMga thAya che e ja pramANe tama prabhA sAthe sAtamI pRthvIne ega karavAthI pratyeka vikalpane 1 bhaMga thavAthI 11 vikalpane 11 bhaMga thAya che. A rIte kula 66+55544+3+22+11=231 48 siyAgI ma thAya che. ternu spaSTIkaraNa nIce pramANe che- ahIM brikasa yogamAM nIce pramANe 11 vikalpa bane che-pahele eka ane saMkhyAtane, bIje che ane sA khyAtane, trIje traNa ane saMkhyAtane, ceAthe cAra ane saMkhyAtane, pAcamo pAMca ane sa khyAtane, chaThTho che ane saMkhyAtane, sAtame satata ane saMkhyAtane, AThamA ATha ane saMkhyAtane, navamo nava ane saMkhyAtane, dazamo daza ane saMkhyAtane, ane 11 mo saMkhyAta bhane sabhyAtanA vi465. .
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ D prameyacandrikA TIkA za0 9 2031 sU0 10 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 217 2 / anayA rItyA 'ekaH saMkhyAtAH ' iti krameNa ratnaprabhayA saha zeSa pRthivInAM yoge kRte paddabhaGgA bhavanti 6 / evam eSAmekAdazabhirvikalpairguNane ratnaprabhAprAdhAnye SaTSaSTiGgA bhavanti 66 / anayA rItyA zarkarAprabhAyAH paJca bhaGgA bhavanti, teSAmekAdazabhirvikalpairguNane zarkarAprabhAprAdhAnye paJcapaJcAzad vikalpA bhavanti 55 / hote haiM / tathA ca eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM 1, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAna nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 2, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM 3, athavA eka tAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmanA meM hote haiM 4, athavo eka nAraka ratnaprabhA meM aura saMkhyAta nAraka tamaH prabhA meM hote haiM 5, athavA eka nAraka ratnamabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 6 isa prakAra se ratnaprabhA pRthivI ke sAtha zeSapRdhiviyoM kA yoga karane para ye 6 bhaMga hote haiM / ina 6 aMgoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 66 bhaMga ratnaprabhA pRthivI kI pradhAnatA se Ate haiN| isI taraha se zarka rApRthivI ke sAtha zeSa pAMca 5 pRthiviyoM kA yoga karane para zarkarAprabhA kI pradhAnatA meM 5 bhaMga hote haiM jaise eka nAraka zarkarAprabhA me aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM 1, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM jemake ratnaprabhA sAthenA pahelA vikalpanA 6 bhaga nIce pramANe ane che (1) eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka zAprabhAmAM utpanna thAya che. (2) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sa khyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka pa'prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nArake tama prabhumAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM ane sakhyAta nAraka adhasaptamImAM utpanna thAya che A rIte ratnaprabhA sAthe pachInI 6 pRthvIone ceAga karavAthI pahelA vikalpanA 6 bhAga bane che. eja rIte uparanA 11 vikalpe dvArA da-dra bhaMga banatA hAvAthI ratnapramAnI pradhAnatAvALA 6xc=-6 dghikasaceAgI bhagA ane che. eja pramANe zarkarAprabhAnI sAthe pachInI pAMca pRthvIone cega karavAthI pahelA vikalpa dvArA nIce pramANe pAMca bhaga bane che. (1) eka nAraka zaka`rAprabhAmAM ane sakhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. bha 28
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre vAlukAprabhAyAzcatvAro bhagA bhavanti, tepAmekAdazabhirvikalperguNane vAlukAmamAprAdhAnye catuzcatvAriMzadbhaGgA bhavanti 44 | paDupramAyAstrayobhanA bhavanti, tepAmekAdazabhirvikalpaiguNane trayastriMzad bhagA bhavanti 33 | dhUmamabhAyA dvau bhaGgau bhavataH, tayorekAdazabhirvikalpairguNane dvAviMzatirbhaGgA bhavanti 22 / tasaHbhAyA eko bhaGgaH / tasya ekAdazabhirguNane ekAdaza bhagA bhavanti 11 / etram - padmaSTiH, paJcapaJcA zat, catuzcatvAriMzat, trayastriMzat dvAtriMzatiH, ekAdazaceti / ( 66-65-44 - 33 - 22 - 11) sarvasaMmelane sarve ekatriMzaddhika zatadvayabhaGgAH 231 bhavanti iti / triyoge tu bhaGga parimANamAtrameva madazyate - ratnaprabhA, zarkarAmabhA, vAlukAmabhAveti prathamastriyogaH, tatra ca ' ekaH ekaH saMkhyAtAca ' iti prathamaaura saMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM 2, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM 3, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka tayaHprabhA meM 4, athavA eka nAraka zarkarAprabhA meM aura saMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 5 isa taraha se ye 5 bhaMga zarkarAprabho pRthivI kI pradhAnatA se hue haiN| ina aMgoM ke sAtha 11 vikalpoM kA guNA karane para 55 bhaMga zarkarAprabhA kI madhAnatAvAle A jAte haiM / isI taraha se paMkaprabhA Adi kI pradhAnatAvAle vikalpoM ko jAnanA cAhiye / ye saba bhaMga Upara meM dikhA hI diye gaye haiM / isa taraha se saMkhyAta ke chika saMyoga meM 331 bhaMga ho jAte haiM / saMkhyAta ke trisaMyoga meM 735 bhaMga isa prakAra se hote haiM - ratnaprabhA, zarkarAprabhA aura bAlukAprabhA 61 prathama trika yoga hai isa meM " eka, eka, aura (2) 218 (4) " "" 29 27 " 39 " 22 27 1 37 " 37 33 " 23 97 ,, " 29 23 pakaprabhAmAM dhUmaprabhAmA tama prabhAmAM adha'saptamImAM 27 " 27 "" " " 99 39 " " " 7 " A rIte zarkarAprabhAnI pradhAnatAvALA pAMca bhaMga paDelA vikalpa dvArA thAya che. evAM 11 vikalpa dvArA zarkarApramAnI pradhAnatAvALA 5411=55 kisaceAgI bhaga thAya che. eja pramA2e vAlukAprabhA, pa`kaprabhA AdinI pradhAnatAvALA bhaMgA viSe paNa samajavuM te darekanI pradhAnatAvALA bhagAnI sakhyA upara ApavAmA Avela che. A rIte te mAM bha'gAnA saravALA karavAthI kula 231 dvikasaceAgI bhaMga thaI jAya che sakhyAta nArakeAnA trikasaceAgI kula bhaga 735 thAya che. te bha'gAnu s paSTIkaraNa nIce pramANe samajavu-ratnaprabhA, zakarAprabhA ane vAlukAprabhAne 39 " ""
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0za0 9 u032 sU010 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 215 vikalpaH, tataH prathamAyAmekasminneva tRtIyasyAsaMkhyAtapade evasthite dvitIyasyAM krameNa dvayAdibhAvena dazamavAre saMkhyAtapadaM bhavati, evamete pUrveNa sahaikAdaza, tato dvitIyasyAM tRtIyasyAM ca saMkhyAtapade evasthite, prathamAyAM tathaiva dvayAdibhAvena dazamacAre saMkhyAtapadaM bhavati, evamete daza / evaM caite sarve'pi ekatra saMmelane trikasaMyoge ekaviMzatirvikalpA bhavanti, taizca paJca triMzataH saptapadatrikasaMyogAnAM guNane paJcatriMzadadhikasaptazata aGgAbhavantIti 735 / / tadeva spaSTI kriyate-trikasaMyoge ekaviMzatirvikalpA bhavanti, tathAhi-ekaH ekaH saMkhyAtAH 1, ekaH dvau saMkhyAtAH 2, ekaH trayaH saMkhyAtAH 3, ekazcatvAraH saMkhyAta " yaha prathama vikalpa hai| isameM prathama pRthivI meM eka hI aura tRtIya pRthivI meM sa khyAta pada hI sthApita karake dvitIya pRthivImeM krama se do lekara dasa takakI saMkhyA kA aura saMkhyAta pada kA yoga karanese pUrvake vikalpa ke sAtha mila kara 11 vikalpa hote haiM-isake bAda dUsarI aura tIsarI pRthivI se saMkhyAta pada aura prathama pRthivImeM do 2 saMkhyA se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para dasa vikalpa hote haiM donoM vikalpoM kA yoga karane se trika saMyoga meM 21 vikalpa ho jAte haiN| isa prakAra se ye 21 vikalpa haiM / ina 21 vikalpoM ke sAtha naraka pRthivIyoM ke trika saMyogI 35 bhaMgoM ke sAtha guNA karane para 735 trika saMyogI bhaMga ho jAte hai / isa pUrvokta koSThaka se yaha spaSTa ho jAtA hai ki trikasaMyoga meM ekavIsa (21) vikalpa hue haiN| 1 eka eka prathama trikoNa che temAM "eka, eka ane sa thAta" pahele vikalpa che. temAM prathama pRthvImAM eka ja ane trIjI pRthvImAM saMkhyAta padane ja kAyama rAkhIne bIjI pRthvImAM anukrame 2 thI 10 parya tanI saMkhyAne ane saMkhyAta padane yoga karavAthI pahelA vikalpa sAthe gaNatA kula 11 vikalpa thAya che. tyArabAda bIjI ane trIjI pRthvImAM saMkhyAta pada ane prathama pRthvImAM bethI laIne sa khyAta pada paryantanA padane saMcAra karavAthI 10 vikalpa bane che uparyukta ane prakAranA vikapane saravALo karavAthI kula 21 ekavIsa vika9pa thAya che A pramANe te 21 vikalapi bane che A 21 vikalpanI sAthe naraka pRthvIonA vikama cegI 35 bhaMgane guNAkAra karavAthI kula 735 trikasaMyogI bhaMga thAya che A pUrvokta koSTaka (kaThA) thI e spaSTa thaI jAya che ke saMkhyAta nArakanA vikAsagamAM 21 vikalpa thAya che. te vikalpa A pramANe
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUrya 220 sakhyAtAH 4, ekaH paJca saMkhyAtAH 5, ekA pasaMkhyAtA:6, ekaH saptasaMkhyAtA: 7, ekaH aSTa saMkhyAtAH 8, ekaH natra saMkhyAtAH 2, ekaH daza saMkhyAtAH 10, ekaH sakhyAtA. saMkhyAtAH 11, dvau saMkhyAtAH saMkhyAlAH 12, trayaH saMkhyAtA saMkhyAtAH 13, catvAraH saMkhyAtAH saMkhyAtAH 14, paJca saMkhyAtA saMkhyAtAH 15, paTu saMkhyAtAH saMkhyAtAH 16, sapta saMkhyAtAH saMkhyAtAH 17, aSTa saMkhyAtAH sa khyAtAH 18, nava saMkhyAtAH saMkhyAtAH 19, daza saMkhyAtAH saMkhyAtAH 20, sa khyAtAH saMkhyAtAH saMkhyAtAH 21 tathA ca-eko ratnaprabhAyAm , ekaH zakarAprabhAyAm , saMkhyAtA vAlukAmabhAyAm 1, evaM tRtIyasthAne paGkaprabhAdi pRthivIyoge kRte paJca bhaGgA bhavanti 5, evaM dvitIye zarkarA aura saMkhyAta, 2 eka do aura saMkhyAta, 3 eka tIna aurasaMkhyAta, 4 eka cAra aura saMkhyAta, 5 eka, pAMca aura saMkhyAta, 6 eka, chaha aura saMkhyAta,7 eka, sAta aura saMkhyAta,8 eka, ATha aura saMkhyAta,9 eka, nau aura saMkhyAta, 10 eka, daza aura saMkhyAta, 11 eka, saMkhyAta aura saMkhyAta, 12 do, ukhyAna aura saMkhyAta, 13 tIna, saMkhyAta aura saMkhyAta, 14 cAra saMkhyAta aura saMkhyAta, 15 pAMca, saMkhyAta aura saMkhyAta, 16 chaha, saMkhyAta aura saMkhyAta, 17 sAta, saMkhyAta aura saMkhyAta, 18 ATha, saMkhyAta aura saMkhyAta, 19 nau, saMkhyAta aura saMkhyAta, 20 daza, saMkhyAta aura saMkhyAta, 21 saMkhyAta, saMkhyAta aura saMkhyAta / tathA- eka nAraka ratnaprabhA meM, eka nAraka zarkarAprabhA meM, aura saMkhyAta nAraka vAlukAprabhA meM hote haiM 1, tRtIya sthAna meM samapA-(1) 24-4-sacyAtanA, (2) 4-meM-sa yAtanA, (3) 4tra sadhyAtanA, (4) 4-yA2-sabhyAtanA, (5) 23-pAMya-sabhyAtanA, (6) me4-7-sabhyAtanA, (7) me4-sAta-sabhyAtanA, (8) me4-mA-sayA. tanA, () me4-3-sabhyAtanA, (10) me-4sa-sabhyAtanA, (11) - sadhyAta mane sabhyAtanA, (12) me-yAta-sa cyAtanA, (13) [-sabhyAta sadhyAtanI, (14) yA2-sadhyA-sadhyAtanA, (15) pAya-sadhyAta-saMdhyAtanA, (16) 7-sadhyAta-sajyAtanA, (17) sAta-sacyAta-saNyAtanA, (18) sA4-sabhyAta-sajyAtanA, (18) nava-sacyAta-sabhyAtanA, (20) 4sa"sabhyAta-sabhyAtanA, mane (21) sadhyAta, sadhyAta bhane sadhyAtarama.... (1) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM, eka nAraka zarkarAmabhAmAM ane saMkhyAta nAraka vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. e ja pramANe trIjA "padamAM paMkaprabhA
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA ze0 9 7032 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNem 221 sthAne vAlukAmamA nivezya tRtIyasthAne paGkaprabhAdi yoge kRte catvAro bhaGgA 4 // atha dvitIye vAlukAsthAne paGkapramA nivezya tRtIyasthAne dhUmaprabhAdiyoge kRte trayo bhaGgAH 3 / atha dvitIye paGkamabhAsthAne dhUmaprabhAM nivezya tRtIyasthAne tamaH prabhAdi yoge kRte dvau bhaGgo bhavataH 2 / dvitIye dhUmaprabhAsthAne tamaHprabhAM nivezya tRtIyasthAne adhaHsaptamIyoge kRte ekaH 1 / evaM paJca catvAraH, trayaH, dvau, ekaH (5-4-3-2-1=15) iti ratnaprabhAyAmekasaMkhyAnivezanena paJcadazabhaGgA bhavanti 15 / eva zaka rAmabhAprAdhAnye daza bhaGgAH 10 / vAlukAprabhApAdhAnye paT 6 / paGkaprathAprAdhAnye trayaH / dhUmaprabhAprAdhAnye ekaH 1 / daza, SaT , trayaH paMkaprabhA Adi pRthiviyoM kA yoga karane para 5 bhaMga hote haiM / isI taraha se dUsare zarkarAsthAna meM vAlukAprabho ko rakha karake, tRtIya sthAna meM paMkaprabhAdi kA yoga karane para cAra aMga hote haiM, dvitIya vAlukAsthAnameM paMkaprabhA ko rakha karake tRtIya sthAna meM dhUmaprabhA Adi kA yoga karane para tIna bhaMga hote haiM, dvitIya paMkaprabhA sthAna meM dhUmaprabhA ko rakha kara ke tRtIya sthAna meM tamaHprabhA Adi ke sAtha yoga karane para do bhaMga hote haiN| dvitIya dhUmaprabhA sthAna meM tamaHprabhA ko rakha karake tRtIya sthAna meM adhaHsaptamI pRthivI ke sAtha yoga karane para eka 1 bhaMga hotA hai| isa 5-4-3-2-1 ye kula mila kara ratnaprabhA meM eka saMkhyA ke nivezana se 15 bhaMga ho jAte haiM / isI taraha se zarkarAprabhA kI pradhA. natA meM daza bhaMga hote haiM, vAlukAprabhA kI pradhAnatA meM 6 bhaMga hote haiM, paMkaprabhA kI pradhAnatA meM tIna bhaMga hote haiM aura dhUmaprabhA kI pradhAnatA meM eka bhaMga hotA hai kula ye 20 bhaMga hote hai / ina 20bhaMgoM meM pUrvokta Adi pRthvIono ega karavAthI 5 bhaMga bane che. e ja pramANe bIja' pada zarkarAne badale vAlukAprabhA mUkIne trIjA patramAM paMkaprabhAdine ega karavAthI 4 bhaMga bane che. bIjA padamAM vAlukAprabhAnI jagyAe pakaprabhA mUkIne trIjA padamAM dhamaprabhAdine yoga karavAthI 3 bhaMga bane che. tyAra bAda bIjA padamAM paMka prabhAne badale dhUmaprabhA rAkhIne trIjA padamAM tamAmabhA Adinaga karavAthI be bhaga bane che tyArabAda bIjA padamAM dhUmaprabhAne badale tama prabhA rAkhIne trIjA padamA adha.saptamIne ega karavAthI 1 bhaMga bane che. A rIte ratnaprbhaamaa 1 sayAnA nivezanathI 5+4+3+2+1%315 saya bhane cha. sara pramANe zarkarAmabhAnI pradhAnatAvALA 10 bhaMga vAlukAprabhAnI pradhAnatAvALA da bhaMga, paMkaprabhAnI pradhAnatAvALA 3 bha ga ane dhUmaprabhAnI pradhAnatAvALA 1 bhaMga
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 bhagavatIstre ekaH (10-6-3-1=20) ityevaM pUrva pradarzitaiH paJcadazabhirbhaGgaiH saha epAM viMzatibhaGgAnAM yoge kRte sarve paJcatriMzad bhagA bhavanti 35 / epAmekaviMzati vikalpairguNane kRte sarve paJcatriMzadadhika saptazata bhaGgA bhavantIti 735 / ___catuSkasaMyogeSu punarAdhAbhizcatasRbhiH pRthivIbhiH prathamazcatuSkasaMyogaH tatra ca AdyAsu tisRSu pRthivISu ekaikaH, caturthI tu saMkhyAtA ityeko vikalpastataH pUrvoktakrameNa tRtIyarayAM dazamavAre saMkhyAtapadamiti 10 / evaM dvitIyasyAM daza 10 / prathamAyAM ca daza / tataH prathamapradarzita bhaGgaikasaMyoge ete sarve catuSkasaMyoge (1-10-10-10-31) ekatriMzad vikalpA bhavanti / ezizca ekatriMzad vikalpaiH saptapadacatuSkasa yogAnAM paJcatriMzatoguNane pazcAzItyadhikasahasrabhaGgAH 15 bhaMgoM ko milAne para 35 bhaMga ho jAte haiM / ina 35ke sAtha pUkti 21 bhaMgoMkA guNA karanese735 bhaMga ho jAte haiN| catuSka saMyogameM Adi kI cAra pRthiviyoM dvArA prathama catuSkasaMyoga hotA hai| isameM pahilekI tIna pRthiyoM meM eka eka, aura cauthI pRthicI meM saMkhyAta aimA prathama vikalpa hai / isake bAda pUrvokta kramase tIsarI pRthivImeM do se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para 10 vikalpa hote haiM, isI tarahase dvitIya pRthivImeM 10 aura prathama pRthivI meM 10 vikalpa hote haiM / kula ye 30 vikalpa hote haiN| inameM 1-1 saMkhyAta isa prathama vikalpa ko milAne para 31 vikalpa catuSka saMyoga meM ho jAte haiN| ina 31 vikalpoM kA sAta naraka mana cha. ma za 5 (1485 dvArA pusa 15+10+6+3+1=34 tri. sagI bhaMga bane che evA kula 21 vikapa banatA hovAthI 35421=735 kula trikasAyegI bhaMge bane che. have saMkhyAta nArakanA catuSkasaMgI bhaganuM nirUpaNa karavAmAM Ave chetemAM pahele "1-1-1-saMkhyAta" rUpa vikalpa che A vikalpa anusAra pahelI " traNa pRthvIomAM eka eka nAraka ane cethI pRthvImAM saMkhyAta nAraka hoya che. tyArabAda pUrvokta krama anusAra trIjI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI 10 vikalpa bane che eja rIte bIjI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane sa cAra karavAthI 10 bIjo vikalpa bane che. eja pramANe pahelI pRthvImAM bethI saMkhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI trIjA 10 vikalpa bane che. A rIte kula 30 vikalpa bane che. temAM "1-1-1-saMkhyAta" A prathama vikalpane umeravAthI kula 31 catuSkasaMgI vika bane che. pratyeka vikalpa dvArA sAta narakanA catuSkasaMgI 35 bhaMga
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 20 35 sU0 10 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 223 bhavantIti 1085 / paJcakasaMyogeSu tu AyobhiH paJcabhiH prathamaH paJcakasaMyogaH, tatra ca AdhAsu catasRSu ekaikaH, paJcAmyAM tu saMkhyAtA ityeko vikalpaH, tataH pUrvoktakameNa caturthI dazamavAre saMkhyAnapadam , evaM zeSAsvapi, tataH ete sarve'pi ekatra paJcakayoge ekacatvAriMzad vikalpA bhavanti / emizca vikalpaiH pratyekaM saptapadapaJcakasaMyogAnAmekaviMzaterguNanAt ekapaSTayadhikASTazatabhaGgAH861 bhavanti / SaTkasaMyogeSu punaH pUrvokta krameNaikatra paTkasaMyoge ekapaJcAzad vikalpAH bhavanti, ebhizca pratyekaM saptapadapaTjhayoge saptakasya guNanAt saptapaJcAzadadhikazatajayabhaGgAH (357 ) bhavanti / saptakasaM yoge tu pUrvoktabhAvanayA ekapaSTirbhaGgAH ke catuSka saMyogI 35 aMgoM ke sAtha guNA karane para catuH saMyogI 1085 bhaMga hote haiN| paMcakasaMyogoM meM Adi kI pAMca pRthiviyoM dvArA prathama pecaka saMyoga hotA hai inameM Adi kI cAra pRdhiviyoM meM eka eka aura pAMcavI pRthivI meM saMkhyAta aisA prathama vikalpa hotA hai isake bAda pUrvoktakrama se cauthI pRthivI meM 2 se lekara saMkhyAta pada taka saMcAra karane para 10 vikalpa hote haiN| isI taraha se bAkI kI tIsarI pRthivI meM, dasarI prathivI aura prathama prathivI meM saMcAra karane para kula 40 vikalpa ho jAte haiN| inameM pahilA vikalpa milAne se kula paMcaka saMyogI meM 41 vikalpa hote haiM / ina 41 vikalpoM se sAta narakoM ke paMcaka saMyogI 21 vikalpoM ko guNita karane para 861 bhaMga hote haiM / SaTaka saMyogoM meM pUrvokta krama se eka SaTakasaMyoga meM 51 vikalpa hote haiN| ina 51 vikalpoM se sAta naraka ke SaTkasaMyogI sAta aMgoM ke bane che tethI evA 31 vikala dvArA 35431=1085 kula catuSkasaMgI bhaga bane che paMcakasaMgamAM zarUAtanI pAMca pRthvIo dvArA prathama paMcaka saga thAya che temAMnI pahelI cAra pRthvIomAM eka eka ane pAMcamImAM " saMkhyAta nArakAvALo pahelo vikalpa bane che. tyArabAda pUrvokta kamathI cothI pRthvImAM bethI laIne sa khyAta paryatanA padane saMcAra karavAthI 10 vikalpa bane che eja pramANe bAkInI trIjI, bIjI ane pahelI pRthvImA paNa bethI sakhyAta paryantanA padane saMcAra karavAthI kula 40 vikalpa bane che. temAM pahele vikalpa umeravAthI kula 41 vikalpa bane che pratyeka vikalpa dvArA sata narakanA paMcasagI 21 bhaMga bane che tethI 41 vikalpanA 218 4=861 paMcakasaMyogI kula bhaMga bane che. SaTakasaMgamAM pUrvokta kamathI eka SaTakasa egamAM pa1 vikalpa thAya che. pratyeka vikalpa dvArA sAta narakenA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 bhagavatIsUtra (61) bhavanti / sarve pAM melane saptatriMzadadhikatrayastriMzacchatAni bhaGgA bhavanti 3337 / evaM saMkhyAtanairayikAnAzritya-eka saMyoge sapta7, dvikasaMyoge ekatrizadadhikazatadvayam 231, trikasaMyoge paJcatriMzadadhikAni saptazatAni 735, catuSka saMyoge paJcAzItyadhikaM sahasramekam 1085, paJcakasaMyoge ekapaSTayadhikaM zatASTakam 861, paTakasa yoge saptapaJcAzadadhikaM zatatrayam 357, tathA-ekaSaSTi 61 zceti sarva saMmelane saptatrizaduttarazatatrayAdhikasahasratrayabhaGgAH (3337) bhavantIti |mu.10|| saMkhyAtanairayikANAM koSThakamsaMkhyAtAnAm ekasaMyoge 7 saMkhyAtAnAm dvivAsaMyoge 231 trikasaMyoge 735 catuSkasaMyoge 1085 paJcakasaMyoge 861 paTakasaMyoge 357 saptakasaMyoge 61 sarvasaMmelane 3337 sAtha guNA karane para 357 bhaMga hote haiN| saptakasaMyoga meM pUrvokta bhAvanAnusAra 61 bhaMga hote haiN| isa prakAra sakhyAta nairayikoM ke nairayika pravezana meM kula bhaMga 3337 ho jAte haiN| isa prakAra se saMkhyAta nairayikoM ko Azrita karake eka saMyoga meM 7 dvikasaMyoga meM 231, trikasaMyoga meM 735, catuSka saMyoga meM 1085, paMcaka saMyoga meM 861, SaTUka saMyoga meM 357 aura saptakasa yoga meM 61 ye saba milakara 3337 bhaMga hote haiM / mU.10 // SakasaMgI 7 bhaMga bane che tethI evAM pa1 vikalpanA 7451=357 SaTraka sagI bhaMga bane chesakasa yogamAM pUrvokta kemathI 61 bhaMga thAya che. A rIte saMkhyAta nArakonA nairavika pravezanamAM kula 3337 bhaMga thAya che temanA eksayegI 7 bhaMga, brikasaMgI 231 bhaMga, trikasaragI 735 bhaMga, catuSkasaMgI 1085bha ga, paMcakasaMcAgI 861 bhaMga, SaTakasaMgI 357bhaMga, ane samakasacagI 61 bhaMga thAya che. tethI kula bhaMga 33 7 thAya che sU.10
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 30 32 sU0 11 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 225 mUlam - " asaMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNa eNaM pucchA, gaMgeyA ! rayaNappabhAe vA hojA jAva asattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhejjA sakkarappabhAe hojjA, evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA saMkhijjA NaM bhaNiyo tahA asaMkhejjANa vi sANiyavo, navaraM asaMkhejAo anmahio bhANiyavvo sesaM taM caiva jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAgo ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaMkhejjA sakkarappasAe jAva asaMkhejjA AhesattamAe hojjA // sU011 || chAyA--asaMkhyeyAH bhadanta ! nairayikA nairayikamavezanakena pRcchA ? gAGgeya ! ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat adhaH saptamyAM vA bhavanti, athavA eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyA zarkarAmabhAyAM bhavanti, evaM dvikasaMyogo yAvat saptakasaMyogazca yathA saMkhyeyAnAM bhaNitastathA asaMkhyeyAnAmapi bhaNitavyo, navaram asaMkhyeyAto'bhyadhiko bhaNitavyaH, zeSaM tadeva yAvat saptakasaMyogasya pazcimaAlApakaH - athavA asaMkhyeyA ratnaprabhAyAm, asaMkhyeyA zarkarAmabhAyAM yAvat asaMkhyeyA adhaH saptamyAM bhavanti // sU0 11 // TIkA athA saMkhyeyAnAM nairacikANAm aSTapaJcAzadadhikapa triMzacchatabhaGgAn pratipAdayitumAha-' asaMkhejjA bhaMte / ' ityAdi / 'asaMkhejjA bhaMte ! neraiyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA ? gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta ! asaMkhyeyAH zIrSa - ( asaM khejjA bhate ! nerahayA ) ityAdi / TIkArtha - asaMkhyAta nairadhikoM ke 3658 bhaMga hote haiM - inhIM bhaMga ko pratipAdita karane ke liye sUtrakAra ne isa sUtra ko kahA hai - isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai ki he bhadanta / asaMkhyAta nairadhika naira" asajjA bhave / neraiyA " ityAdi TIkA asayAta nArakAnA 3658 bhaMga thAya che. sUtrakAre A sUtra dvArA te bhagAnuM pratipAdana nIce pramANe karyuM che gAMgeya aNugArane prazna--he bhadanta / vairayika pravezanaka dvArA nairayaka bhavamAM praveza karatA asakhyAta nArake zuM ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke bha 29
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara bhagavatIstre pahelikA dAH nairayikAH nairayikamavezanakena pravizanto nairayikapravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarka rApramAyAm , kiMvA vAlukAmabhAyAM kiMvA paGkaprabhAyAm kiM vA dhUmapabhAyAs , kiMvA tamaHprabhAyAm , kiM vA adhaHsaptamyAM bhavanti ? iti pRcchA / bhagavAnAha--' gaMgeyA! rayaNappabhAe vA hojjA jAva ahesattamAe hojjA' he gAGgeya ! asaMkhyeyAH nairayikA narake pravizanto ratnaprabhAyAM vA bhavanti, yAvat zarka rAmabhAyAM vA bharanti, vAlukAmabhAyAM vA, paGkaprabhAyAM vA, dhUmaprabhAyAM vA, tama prabhAyAM vA, adhaHsaptamyAM vA bhavanti 7 / 'ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhe jA sakkarappabhAe hojjA' athavA eko nairayiko ratnaprabhAyAM bhavati, asaMkhyeyika pravezanaka dvArA nAraka bhava meM praveza karate hue kahAM para hote haiM ? kyA ratnaprabhA pRthivI meM hote haiM ? yA zarkarAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA vAlukAprabhApRthivI meM hote haiM ? yA paMkaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA dhUmaprabhApRthivI meM hote haiM ? yA tamaH prabhA pRthivI meM hote haiM ? yA adhaH saptamI prathivI meM hote haiM ? isake uttara meM prasu kahate haiM (gaMgeyo ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA, ahahvA ege rayaNappAe, asaMkhejjA sakarappabhAe hojjA) he gAMgeya! asaMkhyAta nairathika ratnaprabhA meM bhI hote haiM, yAvat zarkarAprabhA meM bhI hote haiM, vAlukAprabhA meM bhI hote haiM, paMkaprabhA meM bhI hote haiM, dhUmaprabhA meM bhI hote haiM, tamaH prabhA meM bhI hote haiM aura adhaH saptamI naraka meM bhI hote haiN| isa prakAra se yeasaMkhyAta nairayikoM ke ekatva meM 7 aMga haiN| (ahavA ege rayaNappabhAe asaMkhejjA sakarappabhAe hojjA) athavA eka nAraka zarkarA prabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke paMkaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke tama prabhAmAM utpanna thAya che ? ke adha saptamImAM utpanna thAya che ? maDAvI2prabhunA utta2-" gageyA ! rayaNappabhAe vA hojjA, jAva ahe sattamAe vA hojjA, ahavA ege rayaNappabhAe, asakhe jA sakkarappabhAe, hojjA" . gAMgeya ! te asaMkhyAta nArake ratnaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, zarkarA prabhAmAM paNa utpanna thAya che, vAlukAprabhAmAM paNa utpanna thAya che, paMkaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, dhUmaprabhAmAM paNa utpanna thAya che, tama prabhAmAM paNa utpanna thAya che ane adhaH saptamImAM paNa utpanna thAya che. A rIte asaMkhyAta nAranaavmaa 7 nama thAya che. ( ahavA ege, rayaNappabhAe asakhejjA saka. rappabhAe hAjjA ) athavA se nA26 2tnaprabhAmA mane masa yAta naa23|| .
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u32 sU0 11 bhavAntara pravezana kanirUpaNa 227 yAstu zarkarAprabhAyAM bhavanti, ' evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA saMkhejjANaM bhaNio tahA asaMkhejjANa vi bhANiyavvo' evaM pUrvoktarItyA dvikasaMyogo yAvat trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcakasayogaH SaTkasaMyogaH, saptaka saMyogazca yathA saMkhyeyAnAM nairayikANAM bhaNitaH tathA asaMkhyeyAnAmapi bhaNitavyaH, tathAca eko ratnaprabhAyAM bhavati, asaMkhyeyA vAlukAprabhAyAM bhavanti, eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyAH H paGkamabhAyAm, eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyA dhUmaprabhAyAm, eko ratnaprabhAyAm asaMkhyeyAstamaH prabhAyAm, eko ratnaprabhAyAm asaM ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka zarkarAprabhA meM hote haiM ( evaM duyA saMyogo jAva sattagasaMjogo ya jahA sakhejjANaM bhaNio to asa' khejjANa vibhAgiya vo) isa taraha se dvikasayoga yAvattrika saMyoga, catuSka saMyoga, paMcaka saMyoga, SaTkasa yoga aura saptaka saMyoga jaisA saMkhyAta nArakoM kA pahile kahA jA cukA hai usI taraha se asaMkhyAta nArakoM kA bhI vaha dvikAdi sayoga kahanA cAhiye tathA - eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka vAlukAprabhI meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka paMkaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai, aura asaMkhyAta nAraka dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA eka nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asakhyAta nAraka tamaHprabhA meM hote haiM, athavA eka rAtralAbhAM utpanna thAya che. " evaM duyA sajogo jAva sattasa jogo ya jahA saMkhejANa bhaNio tahA asaMkhejjANa vi bhANiyavvo " A bhaMgathI zarU karIne jeve sakhyAta nArakanA dvikasaceAga, trikasaceMga, catuSkasa'caiAga, pa cakasa ceAga, SaTkasa ceAga ane sasakasa oga AgaLa kahevAmAM Avye che, eja pramANe asakhyAta nArakAnA pazu dvikAdi saMcAga kahevA joie. A rIte pahelA dvikasa'yeAgI vikalpanA bIjA' pAMca bhaMga A pramANe banaze athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asa`khyAta nArake vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asa khyAta nAraka paMkaprabhAmA utpanna thAya che (4) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asa'khyAta nAraka dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA eka nAraka ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ane asakhyAta nAraka tama prabhAmAM utpanna thAya che. (6) athavA eka nAraka ratnaprabhAmA utpanna
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara. bhagavatI khyeyA adhaHsaptamyAM bhavanti / evaM zarka rAmabhAprabhRtipyapi dvikasaMyogaH svayamUhanIyaH / evameva trikAdi saMyogA api yathAyogyaM sarvara saplasa api pRthivISu svayaM kalpanIyAH, iti, kintu 'navara asaMkhejjAo amahiyo bhANiyavyo, sesaM taM ceva' navara saMkhyeyanairayikApekSayA asaMkhyeyanairayikANAM vizepastu asaM. khyAto'bhyadhiko bhaNitavyaH, zeSaM tadeva-pUrvaktisaM khyAtanairayikavadeva bodhyam / tadeva sUcayitumantima vikalpamAha-'jAva sattagasaMjogassa pacchimo AlAvago -ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaM khejA sakarappabhAe jAva asaM khejjA ahe nAraka ratnaprabhA meM hotA hai aura asaMkhyAta nAraka adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM / isI taraha se zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM bhI vikasayoga apane Apa lagA lenA cAhiye / isI taraha se trikAdisayoga bhI yathAyoga sarvatra lAnoM pRthiviyoM meM apane Apa samajhanA caahiye| kintu (navaraM asaMkhejjAo amahio bhANiyacyo, sesaM taM ceva) saMkhyAta nairapikoM ke dvikAdika saMyogoM kI apekSA asaMkhyAta nairayikoM ke ina dvikAdika saMyogoM meM yadi koI vizeSatA hai to vaha "asaMkhyAta" isa pada kI adhikatA ko lekara ke hI hai bAkI kA aura saba kathana yahAM jaisA pahile saMkhyAta nairayika ke dvikAdisayogoM meM kiyA gayA hai vaisA hI hai| aba sUtrakAra asaMkhyAta nairayikoM ke saptaka saMyoga ke antima AlApaka ko kahane ke liye (jAba sattagasaMjogasta pacchimo AlAvago ahavA asaMkhejjA rayaNappabhAe, asaM khejjA sakarappabhAe jAva thAya che ane asaMkhyAta nAraka adhasaptamImAM utpanna thAya che. e ja pramANe zarkarAdi pRthvIomAM paNa brikasaMga jAte ja samajI le. e ja pramANe asaMkhyAta nArakene trikAdi saMga paNa vAcake pitAnI jAte ja samajI le. A asaMkhyAta nArakanA trikAdi saMgenuM kathana saMkhyAta nArakanA vi yArAnA 4thana pramANe 1 sabhA: " navara asaMkhejjAo abbhahio bhANiyavvo, sesaM ta ceva" 52ntu bhav-yAta nAnA vihi sayogamA saMdhyAta nArakenA drikAdi saMyego karatAM eTalI ja vizeSatA che ke ahIM saMkhyAta" ne badale "asaMkhyAta" para mUkavuM joIe bAkInuM samasta kathana saMkhyAta nArakanA kathana pramANe ja samajavuM. have sUtrakAra asaMkhyAta nArakenA sasakasogano sauthI chelle bhaMga 58 42 // 4 cha :-" jAva sattakasajogassa pacchimo AlAvago-ahavA asaM
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ premaiyacandrikA TIkA ze0 9 u0 32 sU0 11 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 229 sattamAe hojjA' gAvat asaMkhyAtAnAM narayikAgAM saptakasaM yogasya pazcimA antima AlApakastu-athavA asa khyegA ratnaprabhAyAm , amasyeyAH zarka rAprabhA. yAm , asa khyeyAH vAlukAprabhAyAm , asaMkhyeyAH paGaprabhAyAm , asa khyeyAH dhRmaprabhAyAm , asaMkhyeyAstamaHprabhAyAm , asa khyeyA adhaHmaptamyAM bhavanti / evaM ca saMkhyAtapravezanakavadevaitadasaMkhyAtapravezanakaM vAcyam navaramihAsa khyAtapadaM dvAdazamabhidhIyate, atra saMkhyAtapadasyApi grAhyatvAt ) tatrAsa khyAtanairayikANAm aSTapaJcAzaduttara padazatAdhikatrisahastrabhaGgAH (3658) bhavanti, tathAhiasakhyAtAnAmekatve saptaiva 7 / dvikasaM yogAdau tu vikalpapramANAnAM vRddhirbhavati, sA caivam dvikasaM yoge dvipazcAzadadhikaM zatadvayam ( 252 ) triksaMyoge paJcAdhiasaMkhejjA ahe sattamAe hojjA ) ima sUtrapATha ko kaha rahe haiM athavA asaMkhyAta nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, asaMkhyAta nairayika zarkarAprabhA meM hote haiM, asaMkhyota nairayika vAlukAmabhAmeM hote haiM, asaMkhyAta nairayika paMkaprabhA meM hote haiM, asaMkhyAta nairayika dhRmaprabhA meM hote haiM, asaMkhyAta nairayika tamAprabhA meM hote haiM aura asaMkhyAta nairayika adha: saptamI pRthivI meM hote haiM / isa taraha se sahyAta nairayika pravezanaka kI taraha hI asaMkhyAta nairayika pravezanaka kahanA cAhiye-parantu yahAM 12 veM asaMkhyAtapada ko lago kara kathana kiyA gayA hai| kyoMki saMkhyAta pada bhI yahAM grAhya huA hai / tathA-asaMkhyAta nairayikoM ke jo 3658 bhaMga ho gaye haiN| ve isa prakAra se hote haiM-asahyAta nairayikoM ke ekatvasaMyoga meM 7 maMga hote haiM, tathA dvika saMyoga Adi meM vikalpa khejjA rayaNappabhAe, asa khejA sakarappabhAe, jAva asa khejjA ahe sattamAe' hojjA" athavA madhyAta nA2 namAmA, manyAta naa2hai| zaza. prabhAmAM, asa khyAta nArake vAlukAprazAmAM, asaMkhyAta nArake paMkaprabhAmAM, asakhyAta nArake dhUmaprabhAmAM, asaMkhyAta nArake tama prabhAmAM ane asaMkhyAta nArake adha saptamImAM utpanna thAya che. A rIte saMkhyAta nArakanA pravezanakanA jevuM ja kathana asaMkhyAta nArakAnA pravezanakamAM paNa thavuM joIe. paraMtu ahI 12 mAM asakhyAta padane lAgu pADIne kathana thavuM joIe. kAraNa ke sa khyAta pada paNa ahIM grAhya thayuM che. have asakhyAta nArakonA je 3658 bhaMga kahyA che tenuM spaSTIkaraNa nIce pramANe samajavuM-asaMkhyAta nArakena ekatva saMgamAM 7 bha ga thAya che. drikAdi sAgamAM vikalpanuM pramANa vadhavAthI temanA aMgenI paNa vRddhi
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 bhagavatIso kAni aSTazatAni ( 805 ) catuSkasa yogetvekAdazazatAni navatyadhikAni 1190 paJcakasaM yoge punaH paJcacatvAriMzadadhikAni navazatAni 945 / paTakasa yoge tu dvinavatyadhikAni trINi zatAni 392 / saptakasaM yoge punaH saptapaSTiH 67 / eteSAM ca sarveSAM melane aSTapaJcAzadadhika patriMzacchata bhaGgA bhavanti 7+252+805 +1190-945+392+67-3658 / / mU011 // __ asaMkhyAta nairayikANAM koSThakam / asaMkhyAtAnAm-ekasaMyoge dvikasaMyoge 252 trikasaMyoge 805 catuSkasaMyoge 1190 paJcakasaMyoge 945 paTkasayoge 392 saptakasaMyoge 67 sarva ra melane 3658 | utkRSTena nArakapravezanakavaktavyatA / mUlam--" ukkoleNaM bhaMte ! neraDyA neraiyapavesaNaeNaM pucchA ? gaMgeyA ! savve vi tAva rayaNappabhAe hojjA7 / ahavA rayaNappabhAe ya sakkarappabhAe ya hojjA, ahavA rayaNappabhAe ya, vAlayappabhAe ya hojjA2, jAva ahavA rayaNappabhAe ya, ahe. pramANoM kI vRddhi hotI hai-vaha isa prakAra se-dikasa yoga meM 252, trika sayoga meM 805, catuSkasa yoga meM 1190, paMcakasaMyoga meM 945, SaTraka meM 392, aura saptaka saMyoga meM 67 isa prakAra ye saba jur3ane para 3648 hote haiM / mU0 11 // thAya che. brikasa cegamAM 252 bhaMga, trikasaMgamAM 85 bhaMga, catuSkasagamAM 1190 bhaMga, paMcakasaMgamAM 94pa bhaMga, SakasaMgamAM 392 bhaMga ane sasakasa egamAM 67 bhaMga thAya che. te badhAne saravALo karavAthI kula 3658 bhaMga thaI jAya che. je sU 11 che
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ atrandrikA TIkA za09 u0 32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 231 sattamAe hojjA, 3-4-5 ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA1, evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, ahesattamAe ya hojjA 2-3-4-5 | ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappasAe ya, paMkappabhAe ya hojjA, jAva ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappasAe ya ahesattamAe ya hojjA4, ahavA raNappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe hojA, evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA tinhaM tiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyavaM jAva ahavA rathaNappabhAe tamAe ya, ahesattamAe ya hojjA 15 ahavA rayaNappabhAe, ya sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, paMkaSpabhAe ya hojjA, ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmabhAe ya hojjA, jAva ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAlubhAe vA asattamAe ya hojjA4 | ahavA rayaNappabhAe, sakkaraSpabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA, evaM rayaNabhaM amuyaMtesu jahA unhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA bhANi jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ahesattamAe ya hojjA | ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA 1, ahavA rayaNappabhAe jAva paMkappabhAe, tamAe ya hojjAra, ahavA rayaNappabhAe, paMkaSpabhAe, ahesattamAe ya hojjA3, ahavA sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamA prabhAmA utpanna evaM rayaNapabhraM amuyaMtesu jahA paMcamahaM puMsAmA utpanna yAya etpanna thAya che? ke " panna thAya che ? aNapaNa nairathi
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 bhagavatosUtre NiyavvaM, jAva ahavArayaNappAe, paMkappabhAe, jAva ahesattamAe hojjaa| ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe jAva dhUmappabhAe, ya tamAe ya hojjA 1, ahavA rayaNappabhAe jAva dhUmappabhAe, ahesattamAe ya hojjA2, ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, jAva paMkappabhAe, tamAe ya ahesattamAe ya hojjA 3 / ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappasAe, tamAe ahesattamAe ya hojjA 4 / ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, paMkappabhAe, jAva ahelattamAe ya hojjA 5 / ahavA rayaNappabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA 6 / ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe, ya jAba ahesattamAe ya hojjA" 7 // sU0 12 // . chAyA-utkRSTena bhadanta ! nairayikA nairayikamavezanakena pRcchA? gAGgeya ! sarve'pi tAvat ratnaprabhAyAM bhavanti ? / athavA ratnaprabhAyAM ca zarka rAmabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnamabhAyAM ca, vAlukApramAyAM ca bhavanti, yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca adhaHsaptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAmamAyAM ca vAlukAmamAyAM ca bhavanti, evaM yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5 / athavA ratnaprabhAyAM ca vAlukAprabhAyAM, ca paGkaprabhAyAM ca, bhavanti, yAvat athavA ratnaprabhAyAM, ca vAlukAmamAyAm caadhaHsaptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM, paGkaprabhAyAma, dhUmapramAyAM bhavanti / evaM ratnaprabhAm amuzcatsu yathA trayANAM trikasaM yogo bhaNitastathA bhaNitavyo yAvat athavA ratnaprabhAyAM, tamAyAM ca adhaHsaptamyAM ca bhavanti 15 / athavA ratnaprabhAyAM, zarka rAprabhAyAm , vAlukAmabhAyAM, paGkamabhAyAM ca savanti, athavA ratnaprabhAyAM zarkarAmabhAyAM vAllakAmabhAyAM, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, yAvara athavA ratnaprabhAyAM, zarka rAmabhAyAM vAlukAmabhAyAs adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4 / athavA ratnaprabhAyAM, zarka rAprabhAyAM pakamabhAyAM dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, evaM ratnaprabhAm amuJcatsu yathA catuNI catuSkasaM yogo bhaNitastathA bhaNitavyo yAvat athavA ratnaprabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM, zarkarAmabhAyAM, vAlukAmabhA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0za0 9 u032 su012 mavAntarapravezanakanirUpaNam 233 yAm, paDDumabhAyAm, dhUmaprabhAyAM ca savanti 1 / athavA ratnamAyA yAt paGkaprabhAyAM tamAyAM ca bhavanti 2 / athavA ratnaprabhAyAm, yAvat paGkamabhAyAm asyAM ca bhavanti 3 / athavA ratnaprabhAyAm, zarkarAprabhAyAm, vAlukApra mAyAm, dhUmaprabhAyAm, tamAyAM ca bhavanti 4 / evaM ratnamabhAm amuJcatsu yathA paJcAnAM paJcakasa yogaratathA bhaNitavyo yAvat athavA ratnaprabhAyAM paGkaprabhAyAM yAvat adhaHsaptamyAM ca bhavanti athavA ratnanabhAyAm, zarkarApramAyAm yAnat dhUmaprabhAyAM tamA yAM ca bhavanti 1 / athavA ratnaprabhAyAM yAvat dhUmaprabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti / athavA ratnaprabhAyAM zarkarAprabhAyAM yAvat paGkaprabhAyAm, tamAyAM ca adhaHsaptamya ca bhavanti 3 | athavA ratnaprabhAyAM zarkarApramAyAM vAlukAmabhAryAM dhUmaprabhAyAM tamAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4 / athavA ratnaprabhAyAm, zarkarAbhAyAs pamabhAyAm, yAvat adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5 / athavA ratnaprabhAyAM vAlukAprabhAyAM yAvat adhaHsaptamyAM bhavanti 6 / athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca yAvat adhaH saptamyAM ca bhavanti 7 // 012 // TIkA -- utkRSTena nairayikamavezanameva , marUpayitumAha - ukkose NaM bhaMte ! ityAdi / ukkose Na aMte / neraiyA neraiyapavesaNa eNaM pucchA gAyaH pRcchati - he bhadanta ! utkRSTena khalu nairayikAH nairavikramavezana kena pravi zanto nairayikapravezanaM kurvantaH kiM ratnaprabhAyAM bhavanti ? kiM vA zarkarAprabhAyAM vAlukAprabhAyAM vA paGkaprabhAyAM vA dhUmaprabhAyAM vA tamaH prabhAyAM vA adhaHsaptamyAM vA TIkArtha-sUtrakAra ne hama sUtradvArA utkRSTa se nairapika pravezanaka kA hI prarUpaNa kiyA hai-isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai-' ukkoseNaM bhaMte! neraiyA neraiyapavesaNaNaM pucchA' he bhadanta / utkRSTa kI apekSA se, nairathika praveza dvArA nairayika bhavaseM praveza karate hue nairayika kahA~ para hote haiM ? kyA ratnaprabhA meM hote haiM ? yA zarkarAbhA meM hote haiM ? yA vAlukAprabhA meM hote haiM? yA pakaprabhA meM hote haiM ? yA dhUmaprabhA meM hote haiM ? yA tamaHprabhA meM hote haiM ? vA adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM ? isa " ukkoseNaM bhate neraiyA " ityAdi TIkA--sUtrakAre A sUtra dvArA nairayika pravezanakanI utkRSTanI apekSAe prarUpaNA karI che-- gAMgeya bhagujAranA prazna -" ukkeAseNaM aMdhe / neraiyA neraiyappa vesaNa eNa' pujjA " he bhadanta ! utkRSTanI apekSAe nairayika pravezanaka dvArA naiyika bhavamAM praveza karatA nArake! kayAM utpanna thAya che ? zuM te ratnaprabhAmAM utpanna thAya che ? ke zarAprabhAmAM utpanna thAya che ? ke vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che? ke pa'kaprabhAmA utpanna thAya che? ke dhUmaprabhAmA utpanna thAya che ? ke tamaHprabhAmAM utpanna thAya che? ke adhaHsaptamImAM utpanna thAya che ? bha 30
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - bhagavatIsUtre 234 bhavanti iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! savve vi tAva rayaNappamAe hojaa| he gAGgeya ! sarve'pi utkarSeNa nairayikAstAvat ratnaprabhAyAM bhavanti tadgAminAM tatsthAnAnAM ca bahutvAta , atha dvikasaMyogi bhaGgAnAha - 'ahavA rayaNappabhAe ya sakkarappabhAe ya hojjA' athavA utkRSTapadino nairayikA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe ya vAluyappabhAe ya hojjA' athavA utkarSaNa nairayikAH ratnaprabhAyAM ca vAlukAmabhAyAM ca bhavanti 'jAva ahadA syaNappabhAe ya ahesattamAe hojjA' yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca adhaHsaptamyAM ca bhavanti / atha utkarSeNa nairayiprazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'save vi tAva rayaNappabhAe hojA' samasta nairayika utkRSTa kI apekSA ratnaprabhA pRthi. vI meM hote haiM kyoM ki usameM jAnevAloM kI aura usameM rahanevAloM kI saMkhyA bahuta hotI hai aba sUtrakAra vikasaMyogako lekara kathana karate haiM-(ahavA rayaNappabhAe ya, sakarapabhAe ya hojA) athavA utkRSTa padI nairayika ratnaprabhA meM aura zarkarAprabhA meM hote haiM ( ahavA rayaNappabhAe ya vAlayappabhAe ya hojA ) athavA utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM aura vAlukAprabhA meM hote haiM / ' jAca ahavA-rayaNappabhAe ya ahesattabhAe hojA' yAvat athavA ratnaprabhA meM aura paMkaprabhA meM hote hai, athavA ratnaprabhA aura dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote hai / aba utkRSTa kI apekSA nairathikoM ke vikasayoga ko batAne ke liye mahAvIra prabhunA utta2-"gageyA !" u gAya ! " savve vi tAva rayaNappabhAe, hojjA" samarata nA2 Tana apekSA 2tnamA pRthvImA utpanna thAya che, kAraNa ke temAM janAranI ane rahenAranI saMkhyA ghaNI ja hoya che. * have sUtrakAra dvisaMganI apekSAe nIcenA bhAgonuM kathana kare che- " ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, hojjA" (1) athavA ts| 2na. pramAmA mane ||42maamaa tpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA" (2) athavA tasA ratnaprabhAmA bhane vAyuprakSAmA utpanna thAya che. "jAva ahavA rayaNappabhAe ya ahe sattamAe hojA" (3) athavA 2tnaprabhA ane paMkaprabhAmAM,(4) athavA ratnaprabhA ane dhUmaprabhAmAM,(5)athavA ratnaprabhA ane tamaHprabhAmAM (6) athavA ratanaprabhA ane adhasaptamImAM utpanna thAya che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkAza09 u032 sU012 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 235 kANAM trikasa yogamAha-' ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojjA ' athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca vAlukAprabhAyAM ca bhavanti 1, 4 evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya sakarappabhAe ya asattamAe ya hojjA 5 ' eva muktarItyA yAvat ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca bhavanti2, athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca dhUmaprabhAryA bhavanti 3, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAprabhAyAM ca tamaH prabhAyAM ca bhavanti 4, athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAmabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 5, ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyappabhAe ya, inter ya hojjA ' athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca sUtrakArane ' ahavA rayaNappabhAe ya sakarappabhAe ya, vAluyappabhAe ya hojA ' aisA sUtra kahA hai isameM yaha kahA hai ki athavA - utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, aura vAlukAprabhA meM hote haiM 1 ' evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya asattamAe ya hojA 5 " isI taraha se yAvat ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 5 / yahAM yAvat zabda se isake bIca ke tIna 3 bhaMga grahaNa kiye gaye haiM- jo isa prakAra se haiM - athavA - utkRSTapadI nairafyaka ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura paGkaprabhA meM hote haiM 2, athavA ve ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM 3, athavA ve ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM 4, athavA ve ratnaprabhAmeM, zarkarAprabhA meM aura adhaHsaptamI meM hote hai 5 ' ahavA raya " bhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMkaSpabhAe ya hojA ' athavA ve utkRSTa padI nairayika ratnaprabhA meM vAlukAprabhA meM aura paMkaprabhA meM hote hai 1, have sUtrakAra utkRSTanI apekSAe nArakanA trikasaceAga prakaTa kare che-- ahavA rayaNabhAe ya, sakkaratpabhAe ya, vAluyappabhAe ya, hojjA (1) athavA utkRSTanI apekSAe tee ratnaprabhAmA, zakarAprabhAmAM ane vAlukAprabhAmAM utpanna thAya che. " evaM jAva ahavA rayaNappabhAe ya, sakarapabhAe ya, ahe sattamAe ya hojjA " ( 2 ) athavA utsRSTanI apekSA te nArI ratnapralAbhAM zaI rApralAbhAM ane paMkaprabhAmAM utpanna thAya che (3) athavA tee ratnapramAmAM, zarkarAprabhAmAM ane dhUmaprabhAmA utpanna thAya che (4) athavA tee ratnaprabhAmAM, zarAprabhAmAM ane tama prabhAmAM utpanna thAya che. (5) athavA tee ratnapra bhAmAM, zakarAprabhAmAM ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. ahavA rayaNapabhAe ya, vAluyappabhAe ya, pakaSpabhAe ya, hojjA " ( 1 ) athavA ratnapralAbhAM vAyupralAbhAM ne alAbhAM utpanna thAya che. " jAtra ahavA rayaNappabhAe ya, 66
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgavatIsUtra bhavanti, 'jAva ahavA rayaNappabhAe ya, vAluyApabhAe ya, ahesattamAe ya hojjA' yAvat - athavA ratnaprabhAyAM ca, bAlukAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAMca,vAlukAprabhAyAM ca tamaHprayAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM va adhaHsaptamyAM ca bhavanti4, ahayA rayaNappamAe pappabhAe dhUmappabhAe hojjA' athavA ratnaprabhAyAM, paGkaprabhAyAM, dhUmaprabhAyAM bhavanti, ' evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA tiNhaM tiyA saMjogo bhaNiyo tahA bhANiyavvaM ' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhAm amuzcatsu-atyajatnu sansu garka rApramAdipu yathA trayANAm nairayikANAM trikasa yogo bhaNitaH uktantathA atrApi narakaprathivImAthilla trikasaMyogo bhaNitavyaH natvekAdijIvagaNanayA evamagre'pi vijJeyam / 'jAva ahvA 'jAva ahavA raghaNappAe ya, vAlagappabhAra ya ahesattamAe ya hojjA' athavA ratnaprabhA meM, vAlukAprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM 2, athavA ratnaprabhA meM, vAlukAmamA meM aura tamAmabhA meM hote haiM 3 / athavAratnaprabhA, vAlukAprabhA aura adhAsaptamI pRthivI meM hote hai 4 'ahavA -rayaNappasAe ya, paMkappabhAe ya, dhUmapabhAe ya hojA' athavA-ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM aura dhRsaprabhA meM hote haiM, ' evaM-rayaNappabha anuyaMtesu jahA tihatiyA saMjogo bhaNio tahA bhANiyavvaM / jisa prakAra se yaha nIna nArakoM kA vikasaMyoga ratnaprabhA pRthivI ko nahIM chor3a kara arthAt sAtha meM lekara una ratnaprabhA Adi pRthiviyoM meM kahA gayA hai usI taraha se yahAM para bhI naraka pRthivI ko Azrita karake trika sa yoga kahanA cAhiye ekAdi jIva gaNanA se nahIM vAluyappabhAe ya, ahesattamAe ya hono" (2) athavA 2tnapranAmA, vaayuprabhAmAM ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA ratnaprabhAmAM, vAlukA prabhAmAM ane tamaH prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA ratnaprabhAmAM, vAlukA prabhAmAM ane adha. saptamImAM utpanna thAya che ___ " ahavA rayaNappabhAe ya, paMkappabhAe ya, dhUmappabhAe ya, hojA" (1) mathavA 2tnamAmA, 54pramAmA bhane dhUmapramAmA 64nna thAya che. " evaM rayaNappama amuyatesu jahA tiNha tiyA sajogo bhaNio tahA bhANiyaNvaM "2vI rIte ratnaprabhAne cheDayA vinA (ratnaprabhA padane kAyama rAkhIne) traNa nArakene trikasa coga pahelAM kahevAmAM Avyo che, eja pramANe ahIM paNa narakapRthvIone Azrita karIne trikasaMyoga kahe joIe-ekAdi chava gaNanA dvArA nahIM. merA pramANe nAyanA at paryanta sabhA-" jAva ahavA raya
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ " 1 prameyacandrikA TI0 za09 0032 sU0 12 bhavAntarapravezanaka nirUpaNam 237 rayaNamA, tamAe ya, asattamAe ya hojjA' 15, yAvat athavA ratnaprabhAyAM ca paGkamabhAyAM ca, dhUmamamAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca paGkamathAyAM ca, tamaH prabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyA ca paGkamabhAyAM ca avaH saptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca dhUmaprabhAyAM ca adhaH saptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM va tamaHprabhAyAM ca, adhaH saptamyAM ca bhavanti 16 / athotkRSTapadinAM nairayikANAM catuSkasa yogasya bhaGgAnAha - ' ahavA rayaNa pabhAra ya, sakarapamAe. ya vAluyappabhAe paMkappabhAe ya hojjA ' athavA ratnaprabhAyAM vAlukA zarkarAbhAyAM ' isI taraha se Age bhI jAnanA / jAva ahavA rayaNaSpabhAe, tamAe ya asattamAe ya hojA ' yAvat athavA - utkRSTapadI nairapika ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM, aura dhUmaprabhA meM hote haiM, athavA - ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM, aura tamaH prabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhAmeM, paMkaprabhA meM, aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA ratnaprabhAmeM, dhUmaprabhAmeM aura tamaHprabhAmeM hote haiM, athavA - ratnaprabhA meM, dhUmaprabhAmeM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaH saptamI pRthivI meM hote haiM 15, isa taraha se yahAM taka utkRSTapadI nairayikoM ke trikasa yogI aMgoM kA kathana kiyA aba utkRSTapadI nairayikoM ke catuSkasaMyoga ke bhaMgoM ko sUtrakAra ' ahavA rayaNappabhAe ya' ityAdi mutroM dvArA kahate haiM - ' ahavA rayaNappabhAe ya, sakarapabhAe ya, vAluyappa bhAe ya, pakaSpabhAe ya hojA ' athavA ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA NappabhAe ya, tamAe ya ahe sattamAe ya hojjA 1 (2) athavA tsRSTanI aye kSAe te nArake ratnaprabhAmAM, pakaprabhAmAM, ane tama'prabhAmAM utpanna thAya che. (3) athavA tee ratnaprabhAmAM, pakaprabhAmAM, ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che. (1) athavA tee ratnaprabhA, dhUmaprabhA ane tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. A rIte utkRSTapadI nArakAnA kula 15 trikasa cAgI bhaMga thAya che have utkRSTapadI nArakAnA catuSkasayAgI bhagAnuM pratipAdana karavAmAM Ave che - "ahavA rayaNappabhAe ya, sakkara pabhAe ya, vAluyappabhAe ya, paMka pabhAe ya, hojjA" (1) athavA te uSTayahI nArI ratnaprabhA, zarAyalA, vAyubhayalA, ane pralAbhAM utpanna thAya che " ahavA rayaNappabhApa ya, sakkarakhpabhAe ya, vAluyabhAya, dhUmappabhAe ya hojjA " ( 2 ) athavA tethe ratnaprabhA, zaza pramA, vAlukAprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 23. bhagavatIstra prabhAyAM paGkaprabhAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA' athavA ratnaprabhAyAM ca zarkarAprabhAyAM ca, vAlukA. prabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti, 'jAva ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAlayappabhAe ahesattamAe ya hojjA 4, yAvat athavA ratnaprabhAyAM zakarAmabhAyAM vAlukAprabhAyAM tamAyabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zakarAmabhAyAM ca, vAlukApabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4 ' ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, paMkappasAe, dhUmappamAe ya hojjA' athavA ratnamabhAyAM ca, zarka rApramAyAM ca, paGkapabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca bhavanti ! ' evaM rayaNappamaM amu. yaMtesu jahA cauNhaM caukasaMjogo bhaNio tahA bhANiyavyaM ' evaM pUrvoktarItyA ratnaprabhAyAm anuzcatsu atyajatsu satsu zarka rAprabhApabhRtiSu yathA catuNoM nairayi. kANAM catuSkasa yogo bhaNitastathA atrApi catuSkasaMyogo bhaNitavyaH 'ahavA rayameM, zarkarApabhA meM, vAlukAprabhA meM aura pa kapabhAmeM hote haiM 'ahavArayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe ya hojA' athavA-ratnapabhA meM, zarkarApabhA meM, vAlukAprabhA meM aura dhUmaprabhAmeM hote haiM, 'jAva ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe ya ahesattamAe ya hojjA 4, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, vAlukAprabhAmeM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA-ratnaprabhA meM, zarkarAprabhAmeM, vAlukAprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 4, 'ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, paMkappamAe, dhUmappa bhAe ya hojjA. athavA-ratnaprabhAne, zarkarAprabhAga,paMkaprabhA aura dhUmaprabhAmeM hote hai, 'evaM rayaNappabha amuyaMtelu jahA cauNhaM caukkasaMjogo bhaNio tahA bhANiyabyo' isa taraha se ratnaprabhA ko nahIM chor3a kara zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM jaisA cAra nairayikoM kA catuphasaMyoga kahA gayA hai usI taraha se yahAM __"jAva rayaNappabhAe sakkarappabhAe, vAluyappabhAe ya, ahe sattamAe hojjA" (3) athavA teo ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA ane tama prabhAmAM utpanna thAya che (4) athavA ranaprabhA, zarkaraprabhA, vAlukAprabhA ane adhAsaptamImAM upana thAya che " ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, pakappabhAe, dhUmapabhAra ya hojjA" (5) athavA teo ratnaprabhA, zarkarA prabhA, paMkaprabhA ane dhumaprabhAmAM utpana thAya cha 'evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA cauNhaM caukkasajogo bhaNio tahA bhANiyavvo' eja pramANe ratnaprabhA padane choDayA vinA zarkarAmabhA Adi pRthvIomAM je cAra nArakene catuSkasaMga AgaLa kahevAmAM Avyo che, e ja pramANe
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 239 NappabhAe ya, dhUmappabhAe ya, tamAe ya, ahe sattamAe ya hojjA' yAvat-athavA ratna prabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnamabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAmabhAyAM ca. dhUmaprabhAyAM ca, adhAsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca zaka rAprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHmabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyA~ ca, vAlukAmabhAyAM ca, dhUmaprabhAyA~ ca, adhaHsaptamyAM ca bhavanti, athavA, ratnaprabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca bhavanti, athavA para bhI catuSkasaMyoga kahanA cAhiye-'jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe ya, tamAe ya ahesattamAe ya hojjA' yAvat athavA ve ratnaprabhAse, zarkarAprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, paMkaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, paMkaprabhA meM aura adhAsaptamI pRthivI hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhAmeM, dhUmaprabhA aura tamaHprabhAmeM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura adhaHsaptamI meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM, tamaHprabhA meM, aura adhaHsasamI meM hote haiM, athavA-ratnaprabhA meM, vAlukoprabhA meM, dhUmaprabhA meM, aura tama:prabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA, vAlukAprabhA, dhUmaprabhA aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM, athavA- ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA aura ahIM paNa catuSkasaMjoga kahe joIeA rIte sauthI chello catuSkasaMgI HA pramANe yAvarI-" jAva ahavA rayaNappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe, ahe sattamA hojjA" ve pshyen| use 42vAmA mAve che-(6) 2424 ratnaprabhA, zarkaraprabhA, paMkaprabhA ane tamAmabhAmAM utpanna thAya che (7) athavA ratnaprabhA, zarkaraprabhA, paMkaprabhA ane adhAsaptamImAM utpanna thAya che. (8) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, dhUmaprabhA ane tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (9) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, dhUmaprabhA ane adhAsaptamImAM utpanna thAya che (10) athavA ratnaprabhA, zarkaraprabhA, tama prabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che (11) athavA ratnaprabhA, vAlukAprabhA, 5 kaprabhA ane dhUmaprabhAmAM utpanna thAya che (12-13) pahelAM traNa pada sAthe anukrame tamaprabhA ane adha saptamImAM mUkavAthI bIjA be bhaMga bane che. (14) athavA ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA ane tamaHprabhAmAM utpanna thAya che. (15) athavA ratnaprabhA,
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 bhagavatIstra ratnaprabhAyAM ca paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, adhAsaptamyAM ca savanti, athavA ratnaprabhAyAM ca, dhUmapramAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca, adha saptalyAM ca bhavanti / / atha utkRSTapadInAM nairayikANAM paJcakasaM yogabhaGgAnAha-'ahavArayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe paMkappabhAe, dhUmappabhAe ya hojjA ? ' athavA utkRSTapadino nairayikAH ratnaprabhAyAm , zarka rAprabhAyAs , vAlukAmamAyAm , paGkapabhAyAm , dhramamAyAM ca bhavanti, ' ahavA rayaNappabhAe jAva paMkappabhAe, tamAe ya hojjA 2' athavA ratnaprabhAyAM yAvat zarka rAmabhAyAM, vAlukAprabhAyAM paGkaprabhAyAM tamaH prabhAyAM ca bhavanni 2, ' ahavA rayaNappabhAe jAca paMkappamAe, ahesattamAe ya hojjA 3 ' athavA ratnapabhAyAM, yAvat zarka rAprabhAyAM ca, vAlukAprabhAyAM paGka. tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, dhUmaprabhA meM tamaHprabhA meM aura adha saptamI meM hote haiM / 20 / ___ aba utkRSTapadI nairayikoM ke paMcaka saMyoga se utpanna bhaMgoM kA kathana kiyA jAnA hai- ' ahadA rayaNappabhAe, sakarappAe, bAluyappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappamAe hojjA 1 ' athavo-ve utkRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM hote haiM, zarkarAprabhA meM hote haiM, vAlukAprabhA meM hote haiM, paMkaprabhA meM aura dhUmaprabhA meM hote haiM, 'ahavA-rayaNappabhAe jAva paMkappAe, tamAe ya hojjA 2, athavA ratnaprabhA meM, cAvat-zarka rAprabhA meM, vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM aura tamaprabhA meM hote haiM 2, 'avA rayaNappabhAe jAva paMkappabhAe ahesattamAe hojjA 3, athavA ratnaprabhA meM, yAvat-zarkaroprabhA meM, vAlukAmA me, pakapraga meM aura paMkaprabhA, dhUmaprabhA ane adha saptamImAM utpanna thAya che (16) athavA ranaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane adha saptamImAM utpana thAya che. have utkRSTapadI nairayi kenA paMcaka saMgathI banatA bhaMganuM sUtrakAra nIce pramANe pratipAdana kare che- " ahavA rayaNappabhAe, sakkaradapabhAe, voluyacyabhAe, pakappabhAe, ghUmappabhAe hojjA" (1) athavA te TapahI naa2| 2tnamA, zazamA, vAyumA, 54mA bhane dhUmapralAmA utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe, jAva paMkappabhAe, tamAe ya hojjA" (2) athavA tethe 2tnaprabhA, zarAlA, vAyupramA, 54mA ane tama:5mAmA utpanna thAya che " aDvA rayaNappabhAe, jAva paMkappabhAe, ahe sattamAe ya hojjA" (3) athavA 2(namA, zarAmA, pAyuprasA, 54mA mana madhAsabhAmA utpanna thAya che. " ahavA rayaNappa
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyabandrikA TIkA za. 9 30 32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 249 prabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 3, 'ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAlu yappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya, hojjA 4 ' athavA ratnaprabhAyAm , zarkarAmabhA. yAm , vAlukAmabhAyAm , dhUmaprabhAyAm , tamaHprabhAyAM ca bhavanti 4, evaM rayaNa ppamaM amuyaMtesu jahA paMcaNhaM paJcakasaMjogo tahA bhANiyavvaM' evaM pUrvaktirItyA ratnaprabhAm amuzcatsu zarka rAprabhRtiSu yathA pazcAnAM nairayikANAM paJcakasa yogo bhaNitastathA atrApi paJcakasaM yono bhaNitanyaH, 'jAva ahavA rayaNappabhAe paMkappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA' yAvat athavA utkRSTapadino nairayikA- ratnaprabhAyAM vAlukAprabhAyAM, paGkaprabhAyAM dhUmaprabhAyAM tamAmabhAyAM ca bhavanti, athavA ratnaprabhAyAM paGkaprabhAyAM yAvat dhUmaprabhAyAM tamAmabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti / adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 3 ' ahavA rayaNappabhAe, sakarapabhAe, ghAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 4, athavA ratnaprabhA meM, zarAprabhAmeM, vAlukAprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM 4, ' evaM rayaNappabhaM amuyaMtesu jahA paMcaNhaM paMcakasaMjogo tahA bhANi. yanvaM' isa taraha se ratnaprabhA ko nahIM chor3akara zarkarAprabhA Adi pRthiviyoM meM jaisA pAMca nairayikoM kA paMcaka saMyoga kahA gayA hai usI taraha se yahAM para bhI paMcakasaMyoga kahanA cAhiye-'jAva ahavA rayaNappabhAe paMkappabhAe jAva ahe sattamAe hojjA' yAvat athavA uskRSTapadI nairayika ratnaprabhA meM, vAlukAmabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM aura tamaHprabhA meM hote haiM, athavA ratnaprabhA meM, paMkaprabhA meM yAvatadhUmaprabhA meM, tama prabho me aura adha saptamI me hote haiM 15 / adha bhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe ya hojA" (4) athavA ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, dhUmaprabhA ane tamaprabhAmAM utpanna thAya che " evaM rayaNappabhaM amuyatesu jahA pacaNha pacakasajogo tahA bhANiyavya " // pramANe ratnaprabhA padane cheDyA vinA zarAmabhA Adi pRthvIomAM je pAMca nArane paMcakasaMyoga pahelAM kahevAmA AvyuM che, e ja pramANe ahIM paNa paMcakasa vega kahevo joIe chellAM paMcakasa yogI bhaMga A pramANe banaze. " jAva ahavA rayaNappabhAe, pakappabhAe, jAva ahe sacamAe hojjA" athavA te utkRSTapadI nArako ratnaprabhA, tAlukA prabhA, 5kaprabhA, dhUmaprabhA ane tamaprabhAmAM utpanna thAya che. athavA uparanA cAra pade ane adha saptamImAM teo ratnaprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane adhaHsaptamImAM utpanna thAya che ma 31
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatosUtre athotkRSTapadinAM nairayikAyAM paTakasa yogabhaGgAnAha-' ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, jAva dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 1 ' athavA utkRSTapadino nairayikAH ratnaprabhAyAM, zarka rAprabhAyAM yAvat vAlukAyo pakSaprabhAyAM, dhUmaprabhAyAM, tamAprabhAyAM ca bhavanti 1, ' ahavA rayaNappamAe ya, jAva dhUmappabhAe, AhesattamAe ya hojjA 2 ' athavA ratnaprabhAyAM ca yAvat zarka rAmabhAyAM, vAlukAmabhAyAM, paGkamabhAyAM dhUmaprabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 2 / ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappamAe ya, jAva paMkappabhAe, tamAe ya, ahesattamAe ya hojjA 3, athavA ratnaprabhAyAM ca, zarkarAprabhAyAM ca, yAvat vAlukAprabhAyAMca, paGkaprabhAyo ca, tamapabhAyAM ca adhaHsaptabhyAM ca bhavanti 3, 'ahavA rayaNappabhAe, saskarappabhAe, vAlayappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe, ahesattamAe hojjA 4 ' athavA ratnaprabhAyAM, zarkarAmabhAyAM, vAlukAutkRSTapadI nairayikoM ke paTUkala yoga se utpanna bhagoM ko dikhAyA jAtA hai-'ahavA rayaNappaloe, sakarappAe jAva dhUmappabhAe, tamAe ya hojjA 1 athavA utkRSTapadI nairacika ratnaprabhA meM, zakaraprabhA meM, yAvat-vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, aura tamAmabhA meM hote haiM 1, 'ahavA-rayaNappabhAe ya, jAva dhUmappabhAe ya, ahesaptamAe ya hojjA 2 , athavA--ratnaprabhAse, yAvat-zarkarAprabhAmeM, vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhRmaprabhA aura adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM 2, ahavA rayaNappanAe ya, sakarappabhAe ya, jAva paMkappabhAe. tamAe ahesattamAe ya hojjA 3, athavA-ratnamAne, zarkarAprabhA meM,yAvat vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 3, ' ahavA-syaNappabhAe, sakarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUmappAe, lamAe ahe sattabAe hojjA 4, athavA-ratnaprabhA meM zarkarA have utkRSTapadI nArakonA SaTakasaMgI aMge ne sUtrakAra prakaTa kare che- " ahavA rayaNappabhAe, sakkAppabhAe, jAva dhUmapabhAe, tamAe ya hojjA"-(1) athavA utkRSTapadI nArakA ratnaprabhA, zarkaraprabhA, vAlukAprabhA, 5 kaprabhA, dhUma asA bhane tama:pramAmA 4-1 thAya che. " ahavA rayaNappabhAe ya, jAva dhUmappabhAe, ahe sattamAe ya hojA" (2) mayA temA 2namA, zamA , vApramA, amA, dhUmapramA bhane mAsabhAmA utpanna thAya che. "ahavA rayaNappabhAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva pakappabhAe, tamAe, ahe sattamAe ya hojA" (3) athavA tamA 2tnaprabhA, zarAmA, pArA , 54pramA, tama:prabhA bhane ayaH sabhI mAM 34-1 thAya che " ahavA rayaNappabhAe, makarappabhAe, vAluyappabhAe, dhUma pabhAe tamAe, ahe sattamAe hojjA" (4) 2424 tamA
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 32 sU0 12 bhavAntarapavezanakanirUpaNam / 243 prabhAyAM, dhUmamabhAyAM, tamaHmabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 4, ' ahavA rayaNappabhAe, sakarappabhAe, paMkappabhAe jAva ahesattamAe ya hojjA 5 ' athavA ratnaprabhAyAM, zarkarAmabhAyAM, paGkaprabhAyAM yAvat dhramaprabhAyAM tamAmabhAyAMca, adha.saptamyAM ca bhavanti 5, ' ahavA rayaNappabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA6, athavA ratnaprabhAyAM cAlukAprabhAyAM yAvat pasabhAyAM dhUmaprabhAyAM tamAmabhAyAm adhaHsaptamyAM ca bhavanti 6, atha saptakasaM yogamAha-'ahavA rayaNappamAe ya, sakkarappabhAe ya, jAva ahesattamAe ya hojjA 7, athavA ratnaprabhAyAM ca zaka rAprabhAyAM ca yAvat vAlukAprabhAyAM ca, paGkaprabhAyAM ca, dhUmaprabhAyAM ca, tamaHprabhAyAM ca, adhaH saptamyAM ca bhavanti ? | eca cAra prakrame ekatve ekaH dvikasaMyoge paDmanAH 6 // prabhAmeM, vAlukAprabhA, dhUmaprabhA meM aura adhAsaptamI pRthivI meM hote haiM 4 'ahavArayaNappabhAe, sakarappanAe paMkappabhAe jAva ahesattamAe ya hojjA5, athavA--ratnaprabhAse, zarkarAmabhAme, paMkaprabhAne, dhumaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsasamI pRthivI meM hote haiM 5, 'ahavA rayaNappabhAe, bAluyappabhAe, jAva ahesattamAe hojjA 6, athavA-ratnaprabhA meM, volukAprabhAmeM, pakaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, tamAprabhA meM aura adha:saptamI meM hote haiM 6, aba inake saptakasa yogI bhaMga ko dikhAyA jAtA hai-' ahavA rayaNappabhoe ya, sakarappabhAe tha, jAva ahesattamAe ya hojjA 7, athavA--ratnaprabhA meM, zarkarAprabhA meM yAvat-vAlukAprabhA meM, paMkaprabhA meM, dhUmaprabhA meM, tamaHprabhA meM aura adhaHsaptamI pRthivI meM hote haiM 1 isa krama meM ekatvameM eka bhaMga, nikasa yoga meM 6 aMga, trika ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, dhamaprabhA, tama prabhA ane adha saptamImAM utpanna thAya che. " ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, paka pabhAe jAva ahe sattamAe hojjA" (5) athavA 2tnaprasAma, zarAmAmAM, 54mAmA, dhUmapramAmA, tabha.pramAmA bhane adhaHsasamIma japanna thAya che. " ahavA rayaNa. ppabhAe, vAluyappabhAe, jAva ahe sattamAe hojjA" (6) athavA tI 2tnaprasA, vAlukApra, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane adha saptamImAM utpanna thAya che. have sUtrakAra temane saptakasaMgI 1 bhAga prakaTa kare che- "ahavA rayaNappabhAe, sakkarappabhAe ya jAva ahesattamAe hAjjA" athavA te utkRSTapadI nArake ratnaprabhA, vAlukAprabhA, paMkapamA, dhUmaprabhA, tama prabhAmAM ane adha. samImAM utpanna thAya che A krama anusAra temanA ekatvamAM eka bhaMga, brikasa yogamAM 6 bhaMga,
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 bhagavatI trika saMyoge pazcadaza 15 / catuSkama yoge viMzatiH 20 / paJcakasa yoge paJcadaza 15, paTmayoge paTU 6 / saptakasaM yogatveka 1 eveti sarvasa melanena catuHpaSTimA bhavantIti / / mU0 12 // / utkRSTajIvAnAM kopTakam / ekasayogI eko bhagaH catuSkarmayoge viMzatihAH utkRSTena sarve ratnaprabhAyAm ? 1-2-3-4 ~ dvikasaMyoge paDU bhaGgAH 1-2-3-6 1-2 1-2-3-7 1-3 1-4 1-2-4-6 1-2-4-7 1-6 1-2-5-6 1-2-5-7 trikasaMyoge paJcadaza bhadgAH 1-2-6-7 1-2-3 1-3-4-5 1-2-4 1-3-4-6 1-2-5 1-4-6 1-3-4-7 1-2-6 1-3-5-6 1-2-7 1-5-6 1-3-4 1-5-7 1-3-6-7 1-4-5-6 1-3-6 1-4-5-7 - 1-3-7 sarve-15 1-4-6-7 saMyoga meM 15 bhaMga, catuSkasa yoga meM 20 bhaMga, paMcaka saMyoga meM 15 bhaMga, SaTka saMyoga meM 6, aura maptaka saMyoga meM kevala 1 hI bhaMga kahA gayA hai| ye maya bhaMga mila kara 64 hote haiM // mu012|| m m trikasa egamAM 15 bhAga, catuSkasaMgamA 20 bhaMga, paMcakasaMgamAM 15 bhaMga, SaTakasaMcogamAM 6 bhaMga ane sahakasa yogamAM 1 bhaMga thAya che. A badhAM bhaMgAne saravALo 64 thAya che. e sU. 12 che
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TI za09 u32 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNa 1-5-6-7 1-3-4-5-6 1-3-4-5-7 sarve-20 1-3-4-6-7 paJcakayoge paJcadaza bhaGgAH 1-3-5-6-7 1-2-3-4-5 1-4-5-6-7 1-2-3-4-6 1-2-3-4-7 SaTkayoge pddbhnggaaH| 1-2-3-5-6 1-2-3-4-5-6 1-2-3-4-5-7 1-2-3-5-7 1-2-3-4-6-7 1-2-3-6-7 / 1-2-3-5-6-7 1-2-4-5-6 1-2-4-5-6-7 1-2-4-5-7 1-2-4-5-6-7 1-2-4-6-7 1-2-5-6-7 sarve--6 saptasaM yogI eko bhaGgaH ratnaprabhAdArabhya adhaHsaptamIparyantamiti 1 // sarve-1-6-15-20-15-61-64 catuSpaSTibhaMGgA bhavantIti / / atha gAGgeyAnagArasya saptapRthivI sambandhino bhaGgAH mukhapavodhAya saMkSepeNa pradarzyante // samuccayena ekajIvasya ekaikapRthivIsaMyoge sapta bhaGgAH 7 dvayorjIvayoyauMgapadyena ekaikapRthivIgamanena ekasaMyogibhaGgA api saptaiva 7 gAMgeya anagAra ke acchI taraha se sAta pRthivIsaMbaMdhI bhaMgoM kA bodha ho jAve isa khyAla se saMkSepa se una sAtapRthivIsaMbaMdhI bhaMgoM ko prakaTa kiyA jAtA hai eka jIvaka bhaMga-eka eka pRthivI ke saMyoga meM samuccaya se eka jIva ke 7 bhaMga hote kahe gaye haiN| gAMgeya aNagArane sAta pRthvI saMbaMdhI bhaMgAne khyAla ApavA mATe sAta pRthvI saMbaMdhI bhaMgane sa kSiptamAM prakaTa karavAmAM Ave che- eka jIvanA bhaMga-eka eka pRthvInA saMyogamA samuccayanI apekSAe eka jIvanA 7 bhaMga kahyA che
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 bhagavatIstre dvayorjIvayodvikasaMyoge ekaviMzatibhaGgAH 21 iti / pUrvoktasaptasya saMmelane sarve aSTAviMzati bhaGgAH 28 trayANAM trikasaMyoge caturazItimAH 84 / tathAhi ekasayoge sapta 7 dvikasaMyoge dvicatvAriMzat 42 trikasaMyoge paJcatriMzat 35 evaM sarve caturazItiH 84 epAM dazabhiMguNitAnAM catubhibhoge hRte caturNA nairayikANAM dazAdhikazatadvayabhaGgAH 210 labhyante te evAdhaH pradAnte caturNAm-ekasayoge maGgAH sapta7 vikasaM yoge vikalpatrayeNa tripaSTibhaGgAH 63 nikasa yoge vikalpatrayeNa paJcAdhikazatabhaGgAH 105 catuSkasa yoge ekavikalpena paJcatriMzadbhaGgAH 35 evaM sarve dazAdhikazatadvayam 210 do jIvake bhaMga-do jIva jaya eka sAtha eka eka pRthivI meM gamana karate haiM taba isa dRSTi se ekasaMyogI bhaMga bhI sAna hI hote haiM do jIva ke dvikasaMyoga meM 21 bhaMga hote haiM inameM pUrvokta 7 bhaMga milA dene para kula 28 bhaMga kahe gaye haiN| tIna jIvake bhaMga-tIna jIvoM ke trikasaMyogameM84 bhaMga isa prakArase hote kahe gaye haiM-eka saMyogale 7 dvikasaMyoga meM 42 trikasaM yogameM 35 84 inameM 10 kA guNA karane para 840 hote haiM ina 840 meM bhAga dene para 210 aMga Ate haiM yahI bAta nIce prakaTa kI jAtI hai cAra jIvake bhaMga-cAra jIvoM ke ekasaMyoga meM bhaMga 7 vikasaMyoga meM vikalpatraya se 63 bhaMga vikasaMyoga meM vikalpatraya se 105" catuSkasaMyoga meM eka vikalpa se 35 // 210 bhaMga be jIvanA bhaMga-be jIva jyAre eka eka sAthe eka eka pRthvImAM gamana kare che tyAre ekasaMyogI bhaMga paNa sAta ja thAya che. be jIvanA dvika saMyogamAM 21 bha ga thAya che temAM pUrvokta 7 bhaMga umeratA kula 28 bhaMga thAya che. traNa jInA bhaMga-traNa jInA trikasaMyogamAM 84 bha ga A pramANe kahyA che-eka saMyogamAM 7, dvika saMyogamAM 42, trika saMyogamAM 35 kula 84 84 nA 10 gaNA 840 thAya che A 840 nA 4 bhAga pADatA 210 bhaMga Ave che, e ja vAta nIcenA kAThAmAM prakaTa karI che- cAra jIvanA bhaMga-cAra jIvanA eka saMyogamAM 7 bhaMga, ddhika saMyogamAM vikala5trayanA 63 bhaMga, trika saMyogamAM vikalpatrayanA 105 bhaMga, catuSka saMyogamAM 1 vika95thI 35 bhaMga, kula 210 bhaMga.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI00 9 7032 sU012 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 247 eSAmekA dazabhirguNitAnAM paJcabhirbhAge hate paJcAnAM dvipaSTayuttaracatuHzatabhaGgAH 462 / te evAdhaH pazyante pazcAnAma-ekasaMyoge sapta7 dvikasaM yoge vikalpacatuSTayena caturazItibhaGgAH84 trikasaM yoge vikalpapaTkena dazAdhikazatadvayabhaGgAH 210 catuSkasa yoge vikalpacatuSTayena catvAriMzadadhikaikazatabhaGgAH 140 paJcakasaM yoge ekavikalpena ekaviMzatirbhaGgAH 21 evaM sarve dviSaSTayuttaracatuHzatabhaGgAH 462 bhavanti eSAM dvAdazabhiguNitAnAM paibhirbhAge hRte paNNAM jIvAnAM caturviMzatyadhikanavazatabhaGgAH 924 bhavanti ta etra agre pradarzyante___paNNAm-ekasaMyoge sapta dvikasayoge vikalpa paJcakena paJcAdhikazatabhaGgAH105 trikasaMyoge vikalpadazakena paJcAzaduttarazatatrayabhaGgAH 350 catuSkasaMyoge ina 210 meM 11 kA guNA karane para 2310 hote haiM-inameM 5 kA bhAga dene para pAMca ke 462 bhaMga hote haiM jo isa prakAra se haiM'' pAMca jIvake bhaMga-pAMca jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga dvika saMyoga meM vikalpacatuSThayase 84 aMga trika saMyoga 6 vikalpoM ko lekara 210" catuSkasaMyoga meM cAra vikalpoM ke lekara 140" paMcaka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 21 bhaMga 462 bhaMga ina 462 aMgoM meM 12kA guNA karane para 5944.hote haiM inameM kA bhAga karanepara 6jIvoM ke 924 bhaMga hote haiM jo nIce dikhAye jAte haiM___ chaha jIvoMke maMga-chaha jIvoM ke eka sa yoga meM 7 bhaMga dvika saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 105 aMga trikasaM yoga meM daza vikalpoM ko lekara 350 bhaMga A 210 ne 11 vaDe guNatA 2310 Ave che. tenA pAMca bhAga pADatA 462 bhaMga Ave che, te nIce pramANe samajavA. pAMca jIvane bhAga-pAca jIvana eka saMgamAM 7 bhaMga, dvika saMyogamAM 4 vikalpa dvArA 84 bhaMga, trika sa yogamAM 6 vika9pa dvArA 210 bhaMga, catuSka saMyogamAM 4 vika9pa dvArA 140 bha ga, paMcaka saMyogamAM 1 vikalpa dvArA 21 bhaMga, kula 462 bhaMga. A 462 bhaMgane 12 vaDe guNatA=5544 Ave che. tene 6 vaDe bhAgatA 6 jIvonA 924 bhaMga Ave che, te nIce pramANe che : cha jIvanA bhaMga-cha jIvone eka saMyogamAM 7 bhaMga, dikasaMyogamAM pAMca vikalpa dvArA 105 bhaMga, trikasaMgamAM 10 vikalpa dvArA 350 bhaMga,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 bhagavatIstra vikalpapaJcakena paJcAzaduttarazatatrayabhaGgAH 350 paJcakasaMyoge vikalpapaJcakena pazcottarazatabhaGgAH 105 SaTkasaMyoge ekavikalpena saptabhaGgAH 7 sarve caturvizatyadhikanavazatabhaGgAH 924 bhavanti / epAM trayodazabhirgaNitAnAM saptabhirbhAge hRte saptAnAM jIvAnAM poDazAdhikasaptadazazatabhaGgAH 1716 jAyante te evAdhaH padayante saptAnAm-ekasaMyoge-sapta7 dvikasaMyoge vikalpapaTakena paiviMzatyadhikaikazatabhaGgAH 126 / trikasaMyoge pazcadavikalpaiH paJcaviMzatyadhikapaJcazatabhaGgAH 525 bhavanti / catuSkasaMyoge viMzativikalpaiH saptazatabhaGgAH 700 paJcakasaMyoge paJcadazavikalpaH paJcadazAdhikatrizatabhaGgAH 315 paTaka saMyoge vikalpapaTakena dvicatvAriMzad bhaGgAH 42 saptakasaMyoge ekavikaspena eka eca bhaGgaH 1 catuSka saMyoga meM pAMca vikalpoM ko lekara 350 bhaMga, paMca saMyogI 105 bhaMga SaTUka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 7 bhaMga ye saba bhaMga 924 hote haiM / inameM 13 kA guNA karane para aura Agata rAzimeM 7kA bhAga dene para sAta jIvoM ke 1716 bhaMga ho jAte hai / yaha yAta nIce dikhAI jAtI hai sAta jIvoM ke eka saMyogameM 7 bhaMga sAta jIvoM ke dvika saMyoga meM chaha vikalpoM ko lekara 126 bhNg| sAta jIvoM ke trika saMyoga meM 15 vikalpoM ko lekara 525 bhaMga / catuSkasaMyoga meM 20 vikalpoM ko lekara 700 bhaMga / paMcaka saMyoga meM 15 vikalpoM ko lekara 315 bhNg| SaTka saMyoga meM 6 vikalpoM ko lekara 42 bhaMga / saptaka saMyoga meM eka vikalpa ko lekara 1 bhaMga / ye saya bhaMga catuSka saMyogamAM pAMca vikalapa dvArA 350 bhaMga, pacaka saMyogI 105 bhaMga, Saka saMyogamAM 1 vikalpanA 7 bhaMga kula 924 bhaMga. te 924 ne 13 vaDe guNatA 12012 Ave tene 7 vaDe bhAgatA 1716 bhaMga sAta jIvonA Ave che, e vAta nIce spaSTa karI che- sAta jIvanA bhaMga-sAta jIvonA eka saMyogamAM 7 bhaMga, sAta jIvonA dikasaM. gamAM 6 vika9pa dvArA 126 bhaMga, sAta jIvonA vikasaMyogamAM 15 vikalpa drArA para5 bhaMga, sAta jIvonA catuSka saMyogamAM 20 vikalpa dvArA 700 bhaMga, sAta jIvonA paMcaka saMgamAM 15 vika dvArA 315 bhaMga, Saka saMyogamAM - vikalpa dvArA 42 bhaMga, sAta jIvonA saptaka saMgamAM 1 vikalpa dvArA 1 bhaMga, kula 1716 bhaMga
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u032 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 249 ___ sarve poDazAdhika saptadazazatabhaGgAH 1716 bhavanti epAM caturdazabhirguNitAnAmaSTabhirbhAge hRte aSTAnAM jIvAnAM vyadhikatrisahasrabhaGgAH 3003 bhavanti, te evAdhaH pradazyante___ aSTAnAm-ekasaMyoge-7 dvikasaMyoge saptavikalpaiH saptacatvAriMzadadhikaikazatabhaGgAH 147 trikasaMyoge ekaviMzativikalpaiH paJcatriMzadadhikasaptazatabhaGgAH 735 catukasaMyoge paJcatriMzadvikalpaiH paJcaviMzatyadhikadvAdazazatabhaGgAH 1225 paJcakasaMyoge paJcatriMzada vikalpaiH paJcatriMzadadhikasaptazatabhaGgAH 735 / SaTkasaMyoge ekaviMzativikalpaiH saptacatvAriMzadadhikazatabhaGgAH 147 saptasaMyoge saptavikalpaiH saptabhaGgAH bhavanti / sarvecyadhikatrisahasrabhaGgAH3003 pUrvoktAnAM vyadhikatrisahasra 3003 bhagAnAM paJcadazaguNitAnAM navabhirbhAge hRte navAnAM jIvAnAM paJcAdhikapazcasahasrabhaGgAH 5005 bhavanti, te evAdhaH pradaryantemila kara 1716 hote haiN| __ aTha jIvake bhaMga-ina 1716 aMgoM meM 14 se guNA karane para aura guNitarAzi meM 8 kA bhAga dene para ATha jIvoM ke bhaMga 3003 hote haiM inheM nIce prakaTa kiyA jAtA hai ATha jIvoM ke eka saMyoga meM 7bhaMga ATha jIvoM ke dvika saMyoga meM sAta vikalpoM ko lekara 147 bhaMga / trika saMyoga meM 21 vikalpoM ko lekara 735 bhNg| catuSka saMyAga meM 35 vikalpoM ko lekara 1225 bhaMga / paMcaka saMyoga meM 35 vikalpoM ko lekara 732 bha ga / SaTaka saMyoga meM 21 vikalpoM ko lekara 147 mNg| saptakasaMyoga meM sAta vikalpoM ko lekara 7 bhaMga 3003 bhNg| nava jIvoMke bhaga-ina 3003 meM 15 kA guNA karane para aura Agata rAzimeM 9 kA bhAga denepara nau jIvoM ke 5005 bha ga hote haiN| jo te 1716 ne 14 vaDe guNane guNAkArane 8 vaDe bhAgatA ATha jIvonA 3003 bhaMga Ave che, temane nAce prakaTa karavAmAM AvyA che- ATha jIvana saMga-ATha jIvonA eka saMgamAM 7 bhaMga, ATha jIvonA dvika sogamAM sAta vikalponA 147 bha ga, ATha jIvonA trika saMgamAM 21 vikalpanA 73pa bhaga, ATha jIvonA catuSka saMgamAM 35 vikalpanA 1225 bhaMga, aTha jInA paMcaka sagamAM 35 vikalpanA 735 bhaMga ATha jIvonA Saka saMgamA 21 vikalpanA 147 bhaMga, ATha jIvonA sahaka sa yogamAM 7 vikalponA 7 bhaMga kula 3003 bhaMga. bha 32
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre navAnAm-ekasaMyoge-7 dvisaMyoge-aSTabhirvikalpaiH aSTapaSTayadhikazatam 168 trikasaMyoge-aSTAviMzatirvikalpaH azItyadhikanavazatabhadgAH 980 catuSkasa yoge-paTpaMcAzavikalpaiH pazyadhikakonaviMzatizatabhadgAH 1960 pazcakasa yoge-saptati 70 vikalpaiH saptatyadhikacaturdazazatabhaGgA 1470 pa kasaM yoge-paTpaJcAzad vikalpaiH trinavatyadhikatrizatabhanAH 393 saptakasaM yoge-aSTAviMzativikalpaiH aSTAviMzatibhaGgAH 28 sarve paJcAdhikapaJcasahasra bhaGgAH 5005 bhavanti / eSAM poDazabhiguNitAnAM dazabhirbhAge hRte dazAnAM jIvAnAm-aSTAdhikASTasahasabhAgaH 8008 bhavanti te erAdhaH pazyante dazAnAm-ekasayoge-sapta7 vikasayoge nayanirvikalpaiH ekonanavatyadhikaikazatabhaGgAH 189 nIce dikhAye jAte jAte haiM-nau jIvoM ke eka saMyoga meM 7 bhaMga, nau jIcoMke bika saMyoga meM ATha vikalpoM ko lekara 168 bhaMga / trika saMyogameM 28 vikalpoMko lekara980 bhaMga / nau jIvoMke catuSka saMyoga meM 56 vikalpoM ko lekara 1960 bhaMga / paMcaka saMyoga meM 70 vikalpoM ko lekara 1470 SaTaka saMyoga meM 56 vikalpoM ko lekara 392 bhaMga saptaka saMyoga meM 28 vikalpoM ko lekara 28 bhaMga 5005 bhaMga dasa jIvake bhaMga-ina 5005ko 16se guNita karane para aura Agata rAzi meM 10 kA bhAga dene para 10 jIvoM ke 8008 bhaMga hote haiM jo nIce isa prakAra se dikhAye gaye haiM daza jIvoM ke eka mayogameM 7bhNg| daza jIvoM ke eka saMyoga meM 7 laga / dvika saMyoga meM nau vika. lpoM ke lekara 189 aNg| trika saMyoga meM 36 vikalpoM ko lekara A 3003 ne 15 vaDe guNa guNAkArane 9 vaDe bhAgatA nava jIvonA pa005 bhaMga thAya che, te nIce pramANe samajavA- nava jIvanA bhaMga-nava jIvonA eka sagamAM 7 bhaMga, nava nA dika saMgamAM 8 vikalpanA 168 bhaMga, nA jInA trika sagamA 28 vikalpanA 980 bhaMga, nava jIvone catuSTha saMgamAM 56 vikalpanA 1960 bhaMga, nava jIvonA paMcaka saMyogamAM 70 vikalpanA 1470 bhaMga, nava jIvonA Saka saMgamAM pa6 vikalpanA 32 bhAga, saptaka saMgamAM 28 vikalapanA 28 bhaMga, kula 5005 bhaMga. A 5005 ne 16 vaDe guNIne guNAkArane 10 vaDe bhAgavAthI 10 jInA 8008 bhaMga Ave che, te nIce pramANe che -
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 3032 sU0 12 bhavAntarapravezanakanirUpaNam 251 trikasa yoge-patriMzadvikalpaiH paSThayadhikadvAdazazatabhaGgAH 1260 catuSkasaMyoge-caturanIti vikalpaiH catvAriMzadadhikaikonaviMzacchatabhaGgAH2940 paJcakasaMyoge-ghaviMzatyadhikazatavikalpaiH paTcatvAriMzadadhikapaTviMzatizatabhaGgAH 2646 paTakasaMyoge-TviMzatyadhikai kazatavikalpaiH dvayazityadhikASTazatabhaGgAH 882 saptakasaMyoge-caturazItivikalpai caturazItirbhaGgAH 84 sarve-aSTAdhikASTasahasrabhaGgAH 8008 bhavanti / epAM saptadazabhirguNitAnAm ekAdazabhirbhAge hRte ekAdazAnAM jIvAnAM paTsaptatyuttaratrizatAdhikadvAdazasahasrabhaGgAH 12376 bhavanti / ___evaM bahuzrutAd vijJAyAgre'pi bhaGgAH sampAdanIyAH, granthavistarabhayAdU virmyte'smaabhiH| ___ saMkhyAtAnAmasaMkhyAtAnAmutkRSTAnAM ca nairayikANAM bhaGgasaMkhyA svasvasthAne pradarziteti tatra vilokanIyeti / 1260 aMga catuka sa yoga meM 84 vikalpoM ko lekara 2940 mNg| paMcaka sa yoga meM 126 vikalpoM ko lekara 2646 bhaMga / SaTaka saMyoga meM 126 vikalpoM ko lekara 882 mNg| saptaka saMyoga meM caurAsI vikalpoM ko lekara 84 bhaMga / savajoDa 8008 sNg| ___gyAraha jIvake bhaMga-ina 8008 ko 17 se guNita karane para evaM Agata rAzimeM 11 ko bhAga dene para 11 jIvoM ke bhaga 12376 hote haiN| isake Age ke bhaMga bahuzruta jJAnI se jAna kara balA lenA caahiye| andhavistAra ke bhaya se hamane unheM yahAM nahIM likhA hai| * dasa jIvanA bhaga-dasa jInA eka saMgamAM 7 bhaMga, dasa jInA dika saMgamA 9 vikalpanA 149 bhaMga, dasa jInA trika sAgamAM 36 vikalpanA 1260 bhaMga, dasa jInA catuSka saMyogamAM 84 vikalpanA 2940 bhaMga, dasa jIvone 5caka sa cAgamAM 126 vika9 nA 2646 bhaMga, dasa jInA Saka saMgamAM 126 vika95nA 882 bhaMga, dasa jIvone saptaka sagamAM 84 vikalpanA 84 bhaMga, kula 8008 bhaMga. agiyAra jIvanA bhaMga-A 8008 ne 17 vaDe guNI guNAkArane 11 vaDe bhAgavAthI agiyAra jInA 12376 bhaMga Ave che, tyArapachInA jIvonA bhaMge bahuzrutajJAnI pAse samajI levA graMtha vistAranA bhayathI ame te bhaMga ahIM ApyA nathI.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre atha - ekata Arabhya dazaparyantAnAM jIvAnAM saMkhyAtA saMkhyAtotkRSTAnAM ca sarvasaMkhyA saMkalanenaH bhaGga - saMkhyA pradazyate- 252 ekajIvasya sapta 7 dvayorjIvayoH aSTAviMzatiH 28 trayANAM jIvAnAM caturazItiH .. 84 caturNAM jIvAnAM dazAdhikazatadvayam 210 paJcAnAM jIvAnAM dviSaSTyadhika - zatacatuSTam 462 paNa jIvAnAm - caturviMzatyadhikAni navazatAni 924 saptAnAM jIvAnAm - poDazAdhikAni saptadazazatAni . 1716 aSTAnAM jIvAnAm- tryadhikasahasratrayam . 3003 navAnAM jIvAnAm - paJcAdhikasahasrapaJcakam 2005 dazAnAM jIvAmAm aSTAdhikATasahasram 8008 eka Arabhya dazaparyantAnAM jIvAnAM sarvasaMkalanayA sarve bhaGgAH saptacatvAriMzaduttaracatuHzatAdhikaikonaviMzatisahasrANi 19447 * saMkhyAta, asaMkhyAta aura utkRSTa nairayikoM kI bhagasaMkhyA hamane una. 2 sthAnoM para dikhA hI dI hai ataH vahIM se yaha jAna lenI caahiye| eka se lekara 10 jIvoM taka kI aura saMkhyAta, asaMkhyAta aura utkRSTa jIvoM kI sarvasaMkhyA kI saMkalanAse bhaMgasaMkhyA isa prakAra se hai eka jIva ke 7 bhaMga, do jIva ke 28 bhaMga, tIna jIva ke 84 bhaMga cAra jIva ke 210 bhaMga, pAMca jIvoM ke 462 bhaMga, chaha jIvoM ke 924 bhaMga sAta jIvoM ke 1716 bhaMga, ATha jIvoM ke 3003 bhaMga, nau jIvoM ke- 5005 bhaMga, daza jIvoM ke 8008 bhaMga eka se daza paryanta jIvoMke 19447 kula bhaMga saMkhyA hotI hai / sakhyAta, asa khyAta ane utkRSTa nairiya keAnI bhaga sakhyA temanA viSe AgaLa ApelA sUtrAmAM ApI dIdhI che, te tyAMthI ja samajI levI. 1 thI 10 sudhInAM ane sakhyAta, asaMkhyAta ane utkRSTa jIvAnI sarva sakhyAnI samlanA dvArA bhaga sakhyA A pramANe che-- 1 lavanA 7 lauMga, 2 jIvanA 28 bha ga, 3 apanA 84 lauMga, 4 jIvanA 210 bhaMga, 1 jIvanA 462 bhaMga, 1 jIvanA 924 bhaMga, 7 jIvanA 1716 bhaMga, 8 jIvanA 3003 bhaMga, 9 jIvanA 5005 bhaMga, 10 jIvanA 8008 bhaMga, kula bhaMga sakhyA 19447
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3 - prameyacandrikA TI0 za09 u032 sU0 12 bhavAntarapravezanakAnakapaNam 253 saMkhyAtAnAM sarve bhaGgAH saptatriMzadadhika-trayastriMzacchatAni 3337 asaMkhyAtAnAM sarve bhaGgAH aSTa paJcAzadadhikaSaTtriMzacchatAni 3658 utkRSTAnAM sarve bhaGgAH-catuSSaSTiH 64 trayANAM sarvasaMkalane bhaGgAH ekonaSaSTayadhikasaptatizatAni 7059 evam-ekAdi dazAntAnAM bhaGgA saptacanvAriMzaduttaracatuHzatAdhikaikonaviMzatisahasrANi 19447 saMkhyAtAsaMkhyAtotkRSTeti trayANAM bhaGgAH ekonapaSTayadhikasaptatizatAni 7059 iti nairayikapravezanake sarve bhaGgAH paDuttarapaJcazatAdhikaSaDviMzati shsraanni...26506|| 12 // mUlam ---" eyarasa NaM bhaMte ! rayaNappabhA puDhavi neraiyapavesaNagassa, sakarappabhA puDhavi neraiyappavesaNagassa jAva ahesattamA puDhavi neraiyapavesaNagarala ya kayare kayarehito jAya visesAhiyA vA ? gaMgeyA ! sabatho vA ahesattamA puDhavi neraiyapavesaNae tamappabhA puDhavInaraiyapavesaNae asaMkhejaguNe evaM paDilomaga jAva rayaNappabhA puDhavi neraiya pavesaNae asaMkhe. jjaguNe // sU0 13 // chAyA-etasya khalu bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI nairayikamavezanakasya, zarkarApamA pRthivI nairayikapravezanakasya yAvat adhaHsaptamI pRthivI nairayikapravezanakasya ca katare katarebhyo yAvata vizeSAdhikAvA ? gAGgeya ! sarva stokamadhaHsaptamI pRthivI narayikamavezanakaM, tamAmamA pRthivI nairayikapravezanakam asaMkhyeyaguNam , evaM pratilomaka yAvat ratnaprabhA pRthivI nairayikamavezanakam askhyeygunnm||suu 13 // saMkhyAta jIvoM kI bhaMga saMkhyA 3337 asaMkhyAta jIvoM kI bhaMga saMkhyA 3658 utkRSTa jIvoM kI bhaMga saMkhyA 64 kula bhaMga saMkhyAkA yoga (joDa ) 7059 / donoM bha ga saMkhyA kA yoga 19447+7059 % 26506 'itane bhaMga narayika pravezanaka meM hote haiM |||suu012|| saMkhyAta chanA kula 3337 bhaga, asaMkhyAta chanA kula 3658 bhaMga, utkRSTa jIvonA kula 64 bhaMga, chellA traNane saravALe 7059 narayika pravezanakamAM kula 26506 bhaMga che. sUtra12A
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 bhagavatIstra TIkA-atha ratnaprabhAdi nairayikamavezanakasyAlpabahutvAdikaM prarUpayitumAi ---' eyarasa NaM bhaMte ! ityAdi / 'eyassa Na bhaMte ! rayaNappabhA puDhavineraiyapavesaNagassa, sakkarappabhA puDhavinerayappavesaNagassa ' jAva ahesattamA puDhavineraiyapavesaNagassa ya kayare kayarehito jAba visesAhiyA vA ?' he bhadanta ! etasya khalu ratnaprabhA pRthivI nairayikamavezanakasya, zarka rAprabhA pRthivI nairayika navezanakasya yAvat vAlukAprabhA pRthivI narayikapravezanakasya paGkaprabhA pRthivI nairayikapravezanakasya, dhUmaprabhApRthivInarayikapravezanakasya, tamaHprabhApRthivI nairayikapavezanakasya, adhaHsaptamI pRthivI nairayikapravezanakasya ca madhye katarANikatarebhyo yAvat stokAni vA bahukAni vA tulyAni vA bhavanti ? iti gAne TIkArtha-isa sUnadvArA sUtrakArane ratnaprabhA AdikoM meM nairayika pravezanaka kA alpa bahutva pralapitta kiyA hai, isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai-he bhadanta ! ye jo 'eyarasa NaM bhate! rayaNappabhA puDhavinera. iyapavesaNagarasaya kacarekatharehitojAbavilelAhiyA vA' ratnaprabhA pRthivI nairathika pravezanaka, zarkarAprabhA pRthivI narayika mavezanaka, yAvat-vAlukA. prabhA pRthivI nairayikamavezanaka, paMkamabhA pRthivInarayikapavezanaka, dhUmaprabhA pRthivI narayikamavezanaka, tamaHprabhA pRthivI nairayikapravezanaka aura adhAsaptamI pRthivI nairayikapravezanaka kahe gaye haiM so inake bIca meM kauna pravezanaka kina pravezanakoM se yAvat-stoka haiM ? kauna pravezanaka kina pravezanakoMse bahuta haiM kaula pravezanaka kina pravezanakoMke barAbarahai ? aura kauna bhavezana kina pravezanakoMse vizeSAdhika haiM ? isa gAMgeya ke praznake 1 TIkArtha--A sUtra dvArA sUtrakAre ratnaprabhA Adi pRthvIomAM narayiA pravezananI alpa bahutA prakaTa karI che-gAgeya aNagAra A viSayane anusmaan mahAvIra prasune yA prazna 42 cha 3-" eyasa NaM bhate ! " chatyAla. he bhadanta ! ratnaprabhApRthvI narayika pravezanaka, zakaraprabhA pRthvI nairayikA pravezanaka, vAlukAprabhApRthvI narayika pravezanaka, paMkaprabhApRthvI nairatika pravezanaka, dhrumaprabhA pRthvI narayika pravezanaka, tama prabhA pRthvI narayika pravezanaka ane adhaHsamIpRthvI narayika pravezanaka, A je sAta nairavika pravezanaka kahyA che temAMthI kayA kayA pravezanaka kayA kayA praveza ke karatAM alpa che? kyA kayA pravezanaka kayA kyA pravezanaka karatAM adhika che? kyA kayA pravezanaka kayA kayA pravezanakanI barAbara che ? ane kyA kayA pravezanaka kayA kayA pravezanaka karatAM vizeSAdhika che?
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za. 9 u032 sU0 13 nairayikapravezanasyAlpayatvam 255 yasya praznaH, bhagavAnAha--'gaMgeyA ! savvattho ve ahesattamA puDhavineraiyapavesaNae' he gAGgeya ! sarva stokas adhaHsaptamI pRthivInairayikapravezanakaM bhavati, tadgAminAM zeSApekSayA stokatvAt 'tamA puDhavineraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe' tadapekSayA tamaHprabhA pRthivI nairayikapravenakam asaMkhyeyaguNaM bhavati, tadAminAm asaMkhyAtaguNatvAt / ' evaM paDilomagaM jAva rayaNappabhA puDhavi neraiyapavesaNae asaMkhe. jjaguNe' evaM pUrvoktarItyA pratilomakam uttarottarApekSayA pUrva pUrvaka yAratatamAmabhApRthivInairayikapravezanakApekSayA dhUmaprabhAthivInairayikapravezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tadgAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAt , tathA dhUmaprathA pRthivI nairayikapavezanakApekSayA paGkamabhApRthivInairayikapradhezana rUs asaMkhyAtaguNaM bhavati uttara meM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA ! savvatthove ahe sattamA puDhavi nerajhya pavesaNae ' he gAMgeya ! sabase kama adhAsaptamI pRthivI lairapika pravezanaka hai, kyoM ki isameM jAnevAle jIvoM kI saMkhyA zeSa pravezanakoM kI apekSA kama hotI hai 'tamA puDhavi neraDyapavesaNae asaMkhejjaguNe' isa pravezanakI apekSA tamAmamA pRthivI narayika pravezanaka asaMkhyAtaguNita hai, kyoM ki isa pRthivI meM jAnevAloM kI saMkhyA saptama pRthivI meM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai ' evaM paDilomagaMjAva rayaNappabhopuDhavi neraiyapavelaNae asaMkhejjaguNe' isa prakAra ke isa viparIta krama kI apekSA se tamaHprabhApRthivI nairayikapravezanaka kI apekSA dhRmamA pRthivI narayikapravezanaka asaMkhyAtaguNA hai / kyoM ki isameM jAnevAloM kI saMkhyA tamaHprabhA pRthivI meM jAnevAloM kI apekSA asaM maDAvIra prabhunI uttara-" gaMgeyA ! savvatyove ahe khattamApudavi neraiya pavesaNae" geya sauthA sAdhu nai2yi pravezana madha sabhAmA (tama. stamaprabhAmAM) thAya che. kAraNa ke temAM janArA jIvonI saMkhyA bAkInA pravezanI 42di mAchI hAya cha " tamApuDhavi neraiyapavesaNae asaMkhejjaguNe" tamaprabhA pRthvI narayika pravezanaka tenA karatAM asaMkhyAtagaNuM che, kAraNa ke tamAmabhAmAM janAranI saMkhyA adha.saptamImAM janAra jI karatAM asaMkhyAtam ya che. " evaM paDilomaga jAva rayaNappabhA puDhavi neraiya pavesaNae asaMkhejjaguNe " A pramANe A viparIta manI apekSAe tama prabhA pRthvI narayika pravezanaka karatAM premaprabhApRthvI narayika pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra jIvonI saMkhyA tama prabhAmAM janAra chanI saMkhyA karatAM asaMkhyAta
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 bhagavatI sUtre , tagAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAt evaM paGkamabhApRthivInara kinavezanakA pekSayA bAlukAprabhApRthivInairayikapravezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tanAminAmapiasaMkhyAtaguNatvAt / evaM vAlukAprabhA pRthivI nairayika pravezanakA pekSayA zarkarAmabhA pRthivI nairayikapavezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tagAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAt, evameva zarkarAmabhA pRthivI nairayikamavezanakA pekSayA ratnaprabhA pRthivIne rayikapravezanakam asaMkhyAtaguNaM bhavati, tagAminAmapi asaMkhyAtaguNatvAditi bhAvaH // sR. 13 // khyAtaguNI hotI hai / tathA dhUmaprabhA pRthivI nairamika pravezanakakI apekSA paMkaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNA hai, kyoM ki isameM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai / isI taraha paMkaprabhA pRthivI nairayika pravezana kI apekSA vAlukAprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki isameM jAnevAloM kI saMkhyA paMkaprabhA meM jAnevAloM kI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai / vAlukAprabhA pRthivI nairayika pravezanakakI apekSA zarkarAprabhA pRthivI nairayikapravezanaka asaMkhyAtaguNA hai kyoM ki isameM jAnevAloM kI saMkhyA asaMkhyAtaguNI hotI hai / isI taraha se zarkarA prabhA pRthivI nairayika pravezana kI apekSA ratnaprabhA pRthivI nairayika pravezanaka asaMkhyAtaguNA hai kyoM ki isameM jAnevAloM kI bhI saMkhyA asaMkhyAtaguNI hotI hai | sU013 // gaNI heAya che. dhUmaprabhApRthvI nairayika pravezanaka karatAM pakaprabhApRthvI nairiyaka pravezanaka asa khyAtagaNuM hoya che, kAraNa ke temAM janAra jIveAnI sakhyA dhUmaprabhAmAM janAra jIvAnI sakhyA karatAM ama yAtagaNI hAya che. e ja pramANe paMkaprabhApRthvI nairayika pravezanaka karatAM vAlukAprabhApRthvI nairayika pravezanaka asakhyAtagaNu hoya che, kAraNa ke temAM janAra jIveAnI sakhyA pakaprabhAmAM janAra jIvAnI sakhyA karatAM asa khyAtagaNI hAya che. eja pramANe vAlukA prabhApRthvI nairayika pravezanaka karatAM zarkarAprabhA nairayika pravezanaka asaMkhya tagaNuM hAya che, kAraNa ke temAM janAra jIvAnI saMkhyA vAlukAprabhAmAM janAra jIvAnI sakhyA karatAM asakhyAtagaNI hAya che e ja pramANe zaka'rAprabhA vairayika pravezanaka karatAM ratnaprabhA naiyika pravezanaka asakhyAtagaNuM hAya che, kAraNu ke temAM janAra jIvAnI sakhyA zarkarAprabhAmAM janAra jIvA karatAM asabhyAtagalI hoya che. // sU. 13 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamantrikA TI0 za09 u32 sU0 14 tiryagyonikapravezanakanirUpaNam 257 tiyonikpveshnkvktvytaa| . .., mUlam-"tirikkhajoNiya pavelaNae paM bhaMte! kaivihe pepaNate ? gaMgeyA paMcavihe paNNatte, taM jahA-egidiyatirikkhajoNiya. pavesaNaeM jAva paMcediyatirikakhajoNiyapavesaNae / egeNaM bhaMte! tirikakhajoNie tirikkhajoNiyapavesaNaeNaM pavisamANe kiM egidielu hojjA, jAva paMbiMdiesu hojjA ! gaMgeyA / egidiesu vA hojjA, jAva paMcidiesu vA hojaa| do bhaMte! tirikkhajoNiyA pucchA? gaMgeyA ! egidie vA hojjAjAva paMcidielu vA hojjA, ahayA ege egidiesu hojjA, ege| beiMdienu hojjA, evaM jahA neraiyapavesaNae tahA tirikkhajoNiyapavesaNae vi bhANiyo, jAva asaMkhejjA // ukosANaM bhaMte ! tiridakhajoNiyA pucchA, gaMgeyA ! savve vi egidiesu hojjA, ahavA egidiesu dA, beiMdie vA. hojjA, evaM jahA neraiyA cariyA tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyavvA, egidiyaM amuMcaMtesu duyA saMjogo, tiyAsaMjogo; ghaukkasaMjogo, paMcagasaMjogoya, uvaujjiUNabhANiyanvo jAva ahavA egidiesu vA, beiMdiya jAva paMcidiesu vA hojjA // : eyarala NaM bhaMte ! egiMdiya tirikkhajoNiyapavesaNagassa jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa ya kayare kayare'hiMto jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA! savvattho vA, paMciMdiya tirikkhajoNiyapavesaNayA cauridiyatirikkhajoNiyapave: ma-36
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra .. - - - - - - , bhagavatI saNayA, visesAhiyA, teiMdiya tirikkha joNiya pavesaNayA, visesAhiyA, yeiMdiya tirikkhanoNiya pavezaNayA disalAhiyA egidiya tirikkhajoNiyapavesaNayA bisasAhiyA ||suu014|| ___ chAyA-tiryaggonikapravezanakaM khalu bhadanta / katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! paJcavidhaM prajJaptam , nadyadhA-ekendriya tiryagyonikapravezanakam , yAvat paJcandriyatiryagyonikapranezanazAm / ekaH khalu bhadanta ! tiryagyonikaH tiryagyonikapravezanakena pravizan kim ekendriyeSu bhavet ? yAvat paJcendriyeSu bhavena ! gAGgeya ! ekendriyeSu vA bhavati, yAvat paJcendriyepu vA bhavati / dvau khalu bhadanta ! tiryagyonikau pRcchA ? gAya ! ekendriyeSu vA bhavataH yAvat pazcandriyeSu vA bhavataH, athavA ekaH ekendriyeSu bhavati, eko dvIndriyeSu bhavati evaM yathA nairayikaraghezanaka tathA tiryagyonijhapavezanakamapi bhaNitavyam , yAvat asNkhyeyaaH|| utkaTAH khalu bhadanta ! viryagyonikAH pRcchA, gAGgeya ! sarve'pi tAvat ekendriyeSu bhava. nti, azyA ekendriyevu vA, dvIndriyeSu vA bhavanti, evaM yathA nairayikAcAritA. stathA niyaMgyAnikA api cArayitavyAH, ekendriyam amuJcattu vikasaMyogaH, trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH, paJcAsayogazca upayujya bhaNitavyo yAvat athavA ekendriyeSu vA, dvIndriyeSu yAvat paJcendriyeSu dA bhavanti / ____ etasya khalu bhadanta ! ekendriyatiyagyonikapravezanakasya yAvat paJcendriya tiryagyonikapravezanakasya ca katare katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni vA ? gAr3heya! sarvastokAni paJcendriyatiryagyonikapradezanakAni caturindriyativagyAnikaprayezanakAni vizeSAdhikAni trIndriyatiryagyonikapavezanakAni vizeSAdhikAni dIndriyati pAyonikapavezanakAni vizeSAdhikAni, ekendriyatiyagyonikamavezanakAni vizeSAdhikAni // 14 // ___TokA-atha tiryagyonikamavezanaka prarUpayitumAha-'tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhaMte !' ityAdi / 'tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta / tiryagyonikamavezanakaM khalu katividhaM . 'tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhaMte ! kahabihe paNNase' ityaadi| TIkArtha-sUtrakAra ne isa sUtra dvArA tiryagpravezanaka kA kathana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-he bhadanta ! tithaMca yonika "tirikkhajoNiyapavesaNae NaM bhate ! kaivihe paNNatte 1" tyaahTIkAtha-sUtrakAre A sUtra dvArA tiyAnika pravezanakanuM pratipAdana
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'premayamaMndrikA TI0za0 9 7032 sU014 tiryagyAnikapravezanakanirUpaNam 259 'mannatam ? bhagavAnAha - 'gaMgeyA ! paMcavihe paNNatte' he gAGgeya! tirya gyonika pravezanakaM paJcavidha prajJaptam , 'taM jahA-egidiyatirivakhajoNiyapavesaNae jAva paMciMdiyatirikkha joNiyapavesaNae' tadyathA-ekendriyatibagyonikamavezanakaM, yAvat dvIndriyatiryagyonikamavezanakaM, trIndriyatiryagyonikamavezanakam , caturindriyatirya yonikapavezanakam , paJcendriyatirya gyonikmveshnkm| gAyaH pRcchati-' ege bhaMte ! tirikkhajogie tirikkhajoNiyapavesaNae Na pavisamANe ki enidiesu honA, jAva paMcidiesu hojjA ? ' he bhadanta ! ekaH khalu tiryajyonikastirya yonikapravezanakena pravizan kim ekendriyeSu bhavet ? yAvatakiMvA dvIndriyeSu bhavet ? kiMvA trIndriyeSu bhavet ? kiMvA caturindriyepu, bhavet ? pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu ne kahA -he gAMgeya (paMcavihe paNNatte) tirthaca yonika pravezanaka pAMca prakAra kA kahA gayA hai (taM jahA) jo isa prakAra le hai-(enidiyatirikkhajo NiyapavesaNae jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyapavekSaNae) ekendriyattiyacayonikamavezanaka, thAvat dvIndriyatiryayonika pravezanaka, zrIndriya tiryagyonikapravezanaka, caturindriyatiryagyonika pravezanaka aura paMcendriyattiryagyonikapravezanaka | aba gAMgeya prabhu se ailo pUchate haiM-(ege bhaMte ! tirikkhajoNie tirikkhajoNiyapavelaNaeNaM pavisamANe kiM egidiepsu hojjA jAva paMcidiesu hojjA) eka tiryagyonika jIva tiryagyonikapravezanaka dvArA tiryagbhava grahaNa karatA huA kyA ekendriya meM hotA hai, yAvat-dIndriyoM meM hotA hai ? athavA teindriyoM meM hotA hai ? , karyuM che-A viSayane anulakSIne gAgeya aNagArane prazna-"he bhadanta ! tirthAnika pravezanaka keTalA prakAranuM kahyuM che? mahAvIra prabhunI uttara-3 gAMgeya! " pacavihe paNNatte taMjahA." tiya yoni pravezananA nAnye pramANe pAya 2 4 cha-" egidiyatirikkhajoNiyapavesaNae jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyapavekhaNae" (1) mendriya ti cAnika pravezanaka, dvAdriya tirya canika pravezanaka, (3) trIndriya tiryaMca thAnika pravezanaka, (4) caturindriya tiryA cAnika pravezanaka ane (5) paMcendriya tiya yayAni pravezana. gAMgeya mAranA prazna-" ege bhaMte ! tirikvajoNie tirikkhajoNiyaH pavesaNaerNa pavisamANe kiM egidiemu hojjA jAva pacidiesu hojjA ?" tiryacanika pravezanaka dvArA tirya cabhava grahaNa karate eka ti"canika chava zuM ekendrimAM utpanna thAya che? ke dvIndrimAM utpanna thAya che ? ke
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgatatIna kinA, paJcendriyeSu bhavet ? bhagavAnAha-'gaMgeyA ! egidiemu vA hojyA jApa paMcidiesa vA hojjA' he gAGgeya / ekaH khalu tiryagyonikastiryayonikamavezana kena pravizan ekendriyeSu vA bhavati, yAvat-dvIndriyeSu vA, trIndriyeSu vA, caturindriyeSu vA, paJcandriyevu vA bhavati, atra ca-ekasya tiryagyonikasya krameNa ekendriyAdipu pazcasu padepu utpAde paJcabhagA bhavanti / / -- tathAhi--eka ekendriyeSu 1, eko dvIndriyeSu 2, ekaH trIndriyeSu 3, -ekaH caturindriyeSu 4, ekaH paJcendriyeSu 5, iti sarve pazcabhaGgAH 5 / tatra gha ekendriyeSu ekastiryagyoniko yadyapi kadAcidapi utpadyamAno na dRzyate nvop'lbhyte| asaMkhyAtAnAmanantAnAmeva * tatra pratisamayamutpattisaMmavAta , tathApi devAdibhyo nimmRtya yastatrotparate tadapelabaiko'pi labhyate evaM etadeva ca pravaMzanakayucyate tadapekSayA eko jIyo'pi labhyate / yad vijAtIyesya Agatya athavA cau indriyoM meM hotA hai ? yA paMjendriyaliyanoM meM hotA hai ? yahAM para eka tiryagyonika jIva ke kramazaH ekendriyAdi pAMcapadoM meM utpAda hone meM 5 bhaMga hote haiN| jo isa prakAra se haiM-eka ekendriyoM meM 1, athavA eka dvIndriyoM meM 2, athavA eka teindriyoM meM 3, athavA eka cAra indriyoM meM 4, athavA eka paMcendrioM meM 5 ye saba 5 (pAMca) bhaMga haiN| yadyapi, eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM kadAcidapi utpanna hotA huA dikhalAi nahIM detA hai kyoM ki ananta jIvoM kA hI pratisamaya vahAM utpAda hotA rahatA hai-phira bhI jo yahA~ para eka bhaMga kahA gayA hai-vaha devAdiparyAdha le nikala kara jo vahAM utpanna hotA hai usa apekSA se kahA gayA hai| isI kA nAma to pravezanaka hai jo vijAtIya trindrimAM utpanna thAya che? ke caturindrimAM utpanna thAya che? ke paMcendriyamAM utpanna thAya che? / maDAvIra prabhunA utta2-3 geya ! (1) te ndriyAmA mathavA (2) vindriyAmA 454 (3) zrIndriyAmA athavA (4) yatulandrayamA gaya (5) paMcendrimAM utpanna thAya che. A rIte ahIM eka jIvanA tiryaMcanika pravezanakamAM pAMca bhaMga kahyA che. jo ke eka tiryaconika jIva ekenidrAmAM kadI paNa utpanna thato dekhAtuM nathI, kAraNa ke pratisamaya tyAM anaMta jIvene utpAda thatuM rahe che-chatAM paNa ahIM eka jIvane ekendriyamAM je utpAda 'batAvyuM che te devAdi paryAyamAMthI nIkaLIne je jIva tyAM utpanna thAya che te jIvanI apekSAe batAvavAmAM AvyuM che. vijAtIya paryAyamAMthI (anya
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sents 4 prakA TIkA za09 4032 sU014 tiryagyonika pravezanakanirUpaNam 261 vijAtIyeSu pravizati tat pravezanakaM kathyate / sajAtIyaratu sujAtIyeSu praviSTaM eveti navat pravezanakaM kathyate / dvayorapi tiryagyonikayorekaikasmin sthAne yugapat samutpAde'pi ekendriyAdipadeSu paJcaiva bhaGgA bhavanti / etadeva sUcayitumAha-' do maMte / tirikkhajoNiyA pucchA ?' gAGgeyaH pRcchati - he bhadanta dvau khala tiryagyoni kim eke Su bhavataH ? kiMvA dvIndriyeSu, kiMvA trIndri yeSu, kiMvA caturindriyeSu, kiMvA ndriyeSu bhavataH iti pRcchA, bhagavAnAha - 'gaMgeyA! egidiesa vA hojjA, paMcidie vA hojjA' he gAGgeya ! dvau tiryagyonika ekendriyeSu vA bhavata yAvat - dvIndriyeSu cA, trIndriyeSu vA, caturindriyeSu vA, paJcendriyeSu vA, bhabataH paryAya se Akara ke vijAtIya paryAyoM meM praveza karatA hai (utpanna hotA hai) isa apekSA eka jIva bhI pravezana meM prApta hotA hai| sajAtIya jIva jAtIya paryAya meM utpanna ho jAve- ise pravezanaka nahIM kahA gayA hai kyoMki vaha to usameM praviSTa hI hai| do tiryagyonika jIva hoM aura jaba unakA eka hI sthAna meM eka sAtha utpAda hotA hai taba bhI ekendriyAdipadoM meM pAMca hI bhaMga hote haiM isa bAta ko sUtrakAra kahate haiMisameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai- ( do bhate / tirikkhajoNiyA pucchA ) he bhadanta | do tiryagyonika jIva kyA ekendriyoM meM hote haiM ? athavA dIndriyoM meM hote haiM ? yA indriyoM meM hote haiM ? yA cauindriyoM meM hote haiM ? yA paMcendriyoM meM hote haiM ? uttara meM prabhu kahate haiM - (gaMgeyA ! fidie vA hojjA, jAya paMcidiela vA zejjA) he gAMgeya / tiryayonika jIva ekendriyoM se bhI hote haiM yAvat-hIndriyoM meM bhI hote . haiM, indriyoM meM bhI hote haiM, cauindriyoM meM bhI hote haiM tathA paMcendriyoM gatimAMthI ) nIkaLIne vijAtIya paryAyamA jIvaneA praveza thaye utpatti thavI, tenuM nAma ja pravezanaka che. e apekSAe te pravezanakamAM eka jIva paNa : sa'bhavI zake che. sajAtIya jIva sajAtIya paryAyamAM utpanna thai jAya te tene pravezanaka kahevAya nahIM, kAraNa ke te te temAM praviSTa ja che. e tiya gyAnika jIva jyAre eka ja sthAnamAM eka sAthe utpAda thAya che, tyAre paNa ekekendriyAdi paTTAmAM pAMca bhaMga ja thAya che e ja vAta sUtrakAra have prakaTa kare che. gAMgeya - madhugArane! azna - " do bhate ! tirikkhajoNiyA pucchA " he bhadanta 1 tiya carcAnika pravezanaka dvArA tiryaMcabhava grahaNa karatA e tiryaMca ceAnika jIve zuM ekendriyeAmAM utpanna thAya che ke dvindriyezamAM utpanna thAya che ? ke trIndriyAmAM utpanna thAya che ke caturindracAmAM utpanna thAya che ? ke poMcendriyamAM utpanna thAya che mahAvIra prabhutA uttara- " gaMgeyA ! evaM diesu vA honjA, jAva pacidiesu vA hojjA" he gAMgeya / te me tiryayayoni lava (1) mehendriyAbhAM paNa utpanna thAya che, (2) athavA te e tiya McayeAnika jIva dvIndriyAmAM paNa ' utpanna thAya che, (3) athavA tethe trIndriyAbhAM pazu utpanna thAya che. (4) athavA teo turindriyAmAM paNa utpanna thAya che. (5) athavA te pace
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare tathAhi-dvau ekendriyeSu 1, dvau dvIndriyeSu 2, dvau trIndriyeSu 3, dvau caturindriyeSu 4, dvau paJcendriyeSu 5 / iti paJcabhaGgAH 5 // atha dvikasaMyogibhaGgAnAha'ahavA ege egidiesa hojjA, ege beiMdiemu hojjA' athavA ekastiyagyonikaH ekendriyeSu bhavati, ekaH aparastiyaMgyoniko dvIndriyeSu bhavati / . : tadeva prazyate--- ekendriyeSu dvIndriyeSu 1, dvIndriyecu-caturindriyeSu 6, ekendriyeSu trIndriyeSu 2, dvIndriyeSu-pazcendriyeSu 7, ekendriyeSu caturindriyeSu 3, trIndriyepu-caturindriyeSu 8, ekendriyeSu paJcendriyeSu, 4, trIndriIyeSu-paJcendriyeSu 9 dvIndriIyeSu trIndriyeSu 5, caturindriyepu-pazcendriyeSu 10 meM bhI hote haiN| inameM pAMca bhaGga isI prakAra se hote haiM-do niyaMgyo nika jIva ekendriyoM meM hote haiM 1, athavA do tirthagyonika jIva do indriyoM meM hote haiM 2, athavA do tiryagyonika jIva teindriyoM meM hote haiM 3, athavA do tiryagyonika jIva cauindriyoM meM hote haiM 4, athavA do tirthayonika jIva paMcendriyoM meM hote haiM 5, isa prakAra se ye do tiryagyonika jIvoM ke ekatva meM pAMca bhaMga hote haiM aba inake hikasaMyogI bhaMgoM ko prakaTa karane ke liye sUtrakAra kahate haiM-(ahavA ege egidiesu hojjA, ege veiMdiesu hojjA) athavA do tiyagyonika jIvoM meM se eka tiyaMgyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai aura eka do indriyoM meM hotA hai 5, athavA-eka tiryagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai dUsarA eka teindriyoM meM hotA hai 2, athavA-eka tirthagyonika jIva ekendriyoM meM hotA hai dUsarA eka cau indriyoM meM hotA hai 3, athavA-eka tirthayonika jIva ekendriyoM meM hotA hai, dUsarA eka paMcendriyoM meM hotA ndrimAM paNa utpanna thAya che. A rIte ahIM pAMca ekasaMgI bhaMga bane che have sUtrakAra temanA brikasaMyogI laMgonuM kathana kare che- ___ahavA ege egi diesu hojA, ege veidiesu hojA" athavA re tinika jamAMthI eka tirthanika jIva ekendrimAM utpanna thAya che ane bIje dvidrimAM utpanna thAya che. (2) athavA eka ekendriyAmAM utpanna thAya che ane eka trindrimAM utpanna thAya che (3) athavA eka tiyonika jIva ekendriyomAM utpanna thAya che ane eka caturindrimAM (4) athavA eka ekendriyomAM ane eka paMcendriyomAM utpana thAya che. (5)
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikA TI00 9 9032 sU014 tiryagyonikapravezanakanirUpaNam 263 eca iyostirazcorekaivasthAne yugapatmaveze paJca, dvisaMyoge ca dazeti sarve paJcadaza bhaGgAH 15 bhavantIti / atha saMkSepArtha jyAdInAmasaMkhyAtaparyantAnAM tirthagyonikAnAM pravezanajhamatidizannAha-' evaM jahA neradayapavesaNae tadA tirikkhajoNiyapavesaNae vi bhANiyabve jAva asaMkhejjA' evaM pUrvoktarItyA yathA nairayikamavezanakA dvayAdisayogA bhaNitA stathA tiryagyonikamavezana ke'pi hai 4, athavA eka tiryagyonika jIva ve indriyoM meM hotA hai, dUsarA eka zrIndriyoM meM hotA hai 5, athavA eka dvIndriyoM meM hotA hai aura eka cauindriyoM meM hotA hai 6, athavA eka dvIndriyoM meM hotA hai aura dUsarA paJcendriyoM meM hotA hai 7, athavA eka te indriyoM meM hotA hai aura dUsarA cauindriyoM meM hotA hai 8, athavA eka teindriyoM meM hotA hai aura dUsarA paMceMndriyoM meM hotA hai 9 athavA eka cau indriyoM meM hotA hai aura dUsarA paMcendriyoM meM hotA hai 10 isa taraha se do tiryaJcoM ke eka 2 sthAna meM eka sAtha praveza meM 5, bhaMga aura dika saMyoga meM 10 saMga ye donoM milAkara 15 saMga hote haiN| ava sUcakAra isa prakaraNa ko saMkSipta karane ke nimitta tIna Adi se lekara asaMkhyAta taka ke tiryAyonikoM ke pravezanaka dUsaroM ke samAna haiM aisA batAne ke liye kahate haiM-( evaM jahA neraiyapavesaNae tahA tirikkhajoNiyapavesaNae vi bhANiyatve jAva asaMkhejjA) jisa prakAra nairathika pravezanaka meM vyAdi saMyoga kahe gaye athavA eka hIndriyomAM ane eka vyandriyomAM utpanna thAya che. (6) athavA eka hIndrimAM ane eka caturindriyomAM utpanna thAya che. (7) athavA eka dvIndrimAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. (8) athavA eka eI. ndriyAmAM ane eka cauindrimAM utpanna thAya che. (9) athavA eka indri, jemAM ane eka paMcendrimAM utpanna thAya che. (10) athavA eka cauIndrijemAM ane eka paMcendriyamAM utpanna thAya che A rIte be tiryaMcanA eka eka sthAnamAM eka sAthe pravezanI ape. kSAe 5 bhaMga ane kisa yogamAM 10 bhaMga thAya che. e bane maLIne kula 15 bhaMga thAya che. - have sUtrakAra A prakaraNane sa kSiptamAM kahevAne mATe traNathI laIne asaMkhyAta parvatanA tirthanikanuM pravezanaka nArakonA pravezanaka jevuM ja che ema batAvavAne mATe kahe che ke - __ "evaM jahA neraiyapavemaNae, tahA tirikkhajoNiyapavekhaNae vi bhANiyanve jAva asakhejo" re prabhArI vi4 pravezanamA dayAsiyo (siyAga
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 . . bhagavatI saMyogA bhavitavyA: / yAvat asaMkhyAtAH dvAdayo'saMkhpAtaparyantAH saMyogAH kartavyAH , tathAca-dvau pazcatvArasa, paJca, paT, sapta, aSTa, nava, daza, saMkhyAtAH asaMkhmAtAzceti nairayikapravezanasasamAnameva sadai bodhyam , kintu tatra saptanu ratna: pramAdi pRthiyoSu ekAdayo nairayikA utpannatyena uktAH tiryagyonikAntu ekAyastathaiva paJcasu ekendviyAdiSu sthAneSu utpanatvena vaktavyAH, tato vikalpanA. nAtvaM bhavati, taccAbhiyuktena pUrvoktanyAyena strayamevAragantavyam / haiM usI taraha se tirthagyonika pravezanaka meM bhI ye mana saMyoga kahanA cAhiye usI taraha se yahAM tiyAyonika pravezanaka meM do se lekara asaM. khyAta paryanta pravezanaka phAinA caahiye| isa taraha inakA dvika saMyoga, trikaraMyoga, catuSkasaMyoga, paMcaraMdhoga, meM tIna se lekara saMkhyAta asaM. khyAta meM bhaMga saMkhyA jaimI nairayika pradezanaka meM prakaTa kI gaI hai vaisI hI upayoga lagA kara kaha denI cAhiye arthA -do, tIna, cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau. daza saMkhyAta aura asaMkhyAta ina tiryaca saMbaMdhI saba kayana nairathika pravezanaka ke samAna hI jAnanA cAhiye nairayika pravezanaka meM sAta ratnaprabhA Adi pRthivIyoM meM eka Adi nairapikoM kI utpatti ko lekara bhaMga saMkhyA kahI gaI hai-sara ki yahAM tiryagyonika pravezanaka meM pAMca ekendriyAdi sthAnoM meM tiryacoM kI utpatti ko lekara * bhaMga saMkhyA kahI gaI hai| isaliye jaize vahAM vikalpoM meM nAnApana AyA vagere) nuM kathana karavAmAM AvyuM che, e ja pramANe titika pravezanakamAM paNa samasta saMgenuM kathana karavuM joIe. jema narayika pravezanamAM ethI laIne asakhyAta parvatanA nArakene bhago kahevAmAM AvyA che tema ahIM ekathI laIne asa khyAta paryantanA nicenA tiryapenika pravezanakanA bhAge 4aa naye. me, me, a], yA2, 55, 7, sAta, mATha, napa, za, saMkhyA ane asaMkhyAta tiryonA tigenika pravezanakanuM varNana eTalA ja nArakanA narayika pravezanaka pramANe ja samajavuM temanA dikasaMyogI, trIsaMgI catuSkasagI ane paMcakagI bhaganuM samasta kathana upayogapUrvaka kahI devuM joIe narayika pravezanakamAM ratnaprabhA Adi sAta pRthvIomAM eka Adi nArakanI utpatti thatI hoya che. tethI tyAM sAta narakamAM pravezanakanI apekSAe satasaMga bhaMga pAnA bhaMga kahevAmAM AvyA che. paNa tiryAnika pravezanakamAM ekendriyathI laIne paMcendriya paryantanA pAMca ja utpatti rathAne hovAthI ekathI laine paMcakasaMge kahevAmAM AvyA che. te kAraNe nArakenI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacanhikA ro0 09 7032sU0 14 tiryagyonikapravezanakanirUpaNam 265 ___ aba susabodhArtha kecid bhaGgAH pradarzyante, tatra-trikasaMyoge paDmaGgAnAhaekendriyepu, dvIndriyepu, zrIndriyeSu 1, ekendriyeSu dvIndriyeSu caturindriyepu 2 / ekendriyeSu dvindriyeSu paJcendriyepu 3 / ekendriyepu trIndriyeSu caturindriyepu 4 / ekendriyeSu trIndriyeSu paJcendriyeSu 5, ekendriyeSu caturimviyeSu paJcendriyeSu 6 / hai vaisA hI nAnApana yahAM para bhI A jAtA hai parantu nAnApana Ane para bhI nairathikoM ke bhaMga saMkhyA kI apekSA yahAM bhaMgasaMkhyA meM bhinnatA AtI hai yaha bAta saba upayoga pUrvaka vicAra karane se pUrvokta paddhati dvArA svayaM samajhI jA sakatI hai| ina aMgoM kA sukhapUrvaka bodha karAne ke liye yahAM kitaneka maMga prakaTa kiye jAte haiM-tirthayonikoM ke vikasaMyoga meM jaise 10 aMga hue kahe gaye hai| isI prakAra se trikasaMyoga meM inake chaha saMga isa prakAra se hote haiM-tIna tiryayonikoM meM se koI eka tirthajyonika jIva ekendrioM geM, koI eka vIndriyoM meM, koI eka teindriyoM meM hotA hai 1, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka dvIndriyoM meM aura koI eka cau indriyoM meM hotA hai 2, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka do indriyoM meM, aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 3, koI eka ekendriyoM meM, eka tendriyoM meM, eka cauindriyoM meM 4 / koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka jIpa bhaMga saMkhyA karatAM tiryaMcanI bhaga-sakhyAmA bhinnatA jovA maLe che. e vAta upagapUrvaka vicAra karavAthI pUrvokta paddhati dvArA jAte ja samajI zakaya ema che chatAM e bhaMgAne sukhapUrvaka baMdha karAvavAne mATe ahIM keTalAka bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che jemAM temanA krisa gI 10 bhaMga thAya che, tema trikasa yAgI 6 bhaMga thAya che, te cha saMga nIce pramANe samajavA- - tirya canika pravezanaka dvArA anya gatimAMthI tiryaMcagatimAM praveza karatA gaNa tiryae mAno eka tiryacanika jIva ekendrimA, eka hIndriyomAM ane eka gIndrimAM utpanna thAya che. (1) athavA eka ekendriyAmAM eka hIndrimAM ane eka caturindrimAM utpanna thAya che (2) athavA eka ekendrimAM, eka hIndrimAM ane eka pacendrimAM utpanna thAya che. (3) athavA eka ekendriyamAM, eka teIndrimAM ane eka caturindrimAM utpanna thAya che (4) athavA eka jIva ekendrimAM, eka jIva teIndrimAM ane eka jIva pacendrimAM utpanna thAya che. (5) kaI eka jIva ekendrimAM,
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI catuSkasaMyoge caturbhajJAnAha eke nirayeSu vIndriyeSu caturindriyepu 1 / ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyepu paJcendiyeSu 2 / ekendriyepu vIndriyepu caturindriyeSu paJcendriyeSu 3 / ekendriyepu trIndriyeSu caturindriyepu paJcendriyepu 4 / paJcakasaMyoge eka bhaGgamAha-ekendriyepu dvindriyeSu zrIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyeSu 1 / se indriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 5, koI eka jIva ekendriyoM meM, koI eka cau indriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotI hai 6 isa prakAra se ye tiryagyonikoM ke tiryagyonikapravezanaka meM trikasaMyoga 6 bhaMga haiN| . aba cAra tirthayonikoM ke tirtharapravezanaka meM catuSkasaMyogaja cAra bhaMga isa prakAra se hote haiM-cAra tirthagyogika jIvoM meM se koI eka niryagyaunika jIva ekendriyoM meM hotA hai, koI eka jIva dvIndriyoM meM hotA hai, koI eka trIndriyoM meM hotA hai aura koI eka coindriyoM meM hotA hai 1, koI eka jIva ekendriyoM meM koI eka dIndriyoM meM, koI eka teindriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM se hotA hai 2, koI eka ekendriyoM meM, koI eka baundriyoM meM, koI eka cauindriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 3 koI eka ekendriyoM meM, koI eka seindriyoM meM, koI eka cauindriyoM meM aura koI eka paJcendriyoM meM hotA hai 4, pAMca tiryagyonika jIvoM ke paMcaka saMyoga meM eka bhaMga honA hai-jo isa prakAra se hai-pAMca eka jIva caturindrimAM ane eka jIva paMcendrimAM utpanna thAya che. (6) A pramANe traNa tiyarnikena tirthAnika pravezanakamAM rikagI 6 bhaMga bane che. have cAra tinikena tiryanika pravezanakamAM je cAra catuSkasaMgI bhaMga bane che temane prakaTa karavAmAM Ave che-(1) cAra tiryonikomAM koI eka jIva ekendrimAM, keI eka jIva dvindriyomAM, ke eka jIva teIndriyomAM ane kaI eka jIva caturindrimAM utpana thAya che (2) athavA eka jIva e kendriyamAM, eka jIva dvIndriomAM, eka jIva teIndrimAM ane eka jIva pacendriyomAM utpanna thAya che. (3) athavA eka jIva ekendriyamAM, eka jIva dvIndrimAM, eka jIva caturindramAM ane eka jIva paMcendriyamAM utpanna thAya che. (4) athavA eka jIva ekendriyomAM, eka jIva teIndriyomAM, eka jIva caturindriyomAM ane eka jIva pacendriyomAM utpanna thAya che . pAMca tiryanikonA paMcaka saMgamAM eka bhaMga thAya che, je A pramANe samajo -- tinika pravezanaka dvArA tiyacabhavamAM praveza karatA
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkAza09 u032 sU014 tirthayonikapravezananirUpaNam 266 5-15-6-4-1-31 sarve ekatriMzadbhaGgA bhavanti 31 / emagre'pi asaMkhyAtaparyantabhaGgAH krttvyaaH| ___ atrAnantAnAmekendriyAmutpAde'pi anantapadaM nAsti uktalakSaNasya pravezanakasyAsaMkhyAtAnAmevAsaMbhavAt / athotkRSTapadamadhikRtyamAha-' ukkosA bhaMte !' ityAdi / 'ukosA bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA 'gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! utkarSAH utkRSTapadina: tiryagyonikAHkim ekendriyeSu bhavanti ? kiMvA dvIndriyeSu. zivA trIndriyeSu kiMvA caturindriyeSu, kiMvA paJcendriyepu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA ! tiyaMgyonika jIvoM meM se koI eka jIva ekendriyoM meM hotA hai, koI eka dvIndriyoM meM hotA hai, koI eka teindriyoM meM hotA hai, koI eka cauhandriyoM meM hotA hai aura koI eka paMcendriyoM meM hotA hai| isa prakAra se saya bhaMga 5-15-6-4-1-31 ho jAte haiN| isI prakAra se Age bhI asaMkhyAta taka bhaMga kara lenA caahiye| yahAM ananta ekendriya jIvoM kA utpAda hone para bhI jo ananta pada inake nahIM kahA gayA hai-usakA kAraNa yaha hai ki ukta lakSaNavAlA yaha pravezanaka asaMkhyAta jIvoM ke hI ghaTita hotA hai ananta jIvoM ke yaha pravezanaka ghaTita nahIM hotA hai| ava gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(ukkosA bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA) he bhadanta ! uskRSTapadI tirthaJca yonika jIva kyA ekendriyoM meM hote haiM, yA dvIndriyoM meM hote haiM, yA teindriyoM meM hote haiM, kiM vA ghoha . pAMca tiya emAM koI eka jIva ekendriyamAM, koI eka jIva DhIddhimAM kei eka jIva trIndrimAM, keI eka jIva caturindrimAM ane kaI eka 01 payandriyAmA utpanna thAya che mA pramANe mA bhanIna +15+6+4+1 =31 bha ga thAya che. e ja pramANe aprakhyAta paryantanA tiryaMconA tiya. nika pravezanakanA bhAge samajI levA joIe. ahIM ananta ekendriya chane utpAda thavA chatAM paNa anaMta jInA tiryanika, pravezanakanuM kathana karavAmAM AvyuM nathI kAraNa ke pUrvokata lakSaNavALuM A pravezanaka asaMkhyAta jIvonI apekSAe ja ghaTAvI zakAya che-ananta jIvone A pravezanaka ghaTAvI zakAtuM nathI gAMgeya mAranI prazna-" ujhosA bhaMte ! tirikkhajoNiyA pucchA" he bhadanta ! utkRSTapadI tiryacanika jIve zu ekendriyomAM utpanna thAya che? ke prindrimAM utpanna thAya che ke teIndrimAM utpanna thAya che? ke cauIndrimAM utpanna thAya che? ke paMcendrimAM utpanna thAya che?
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI savve vi tAva egidienu hojjA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat utkRSTapadinastiyaMgyonikAH ekendriyeSu bhavanti ekendriyANAmatiyahUnAM pratisamayamutpAdAda / ahavA egeMdiyaesu vA veidiesu vA hojjA' athavA kevana tiryagyonikA eke. ndriyeSu vA bhavanti, kecana dvIndriyepu vA bhavanti ' evaM jahA neraiyA cAriyAM tahA tirikkhajoNiyA vi cArethavyA ' evaM pUrvoktarItyA yathA yathA nairayikAvAritAH saMcAraviSayIkRtAstathA tiryayonikA api cArayitavyAH saMcAraNIyAH 'egidiyaM anucaMtesa duyA saMjogo, tiyA saMjogo, caukasaMjogo, paMcagasaMjogo ya ubaujjiUNa bhAgiyanyo' ekendriyam amuJcatma satsu dvikasaMyogaH trikasaMyogaH, catuSkasaMyogaH paJcakasaMyogaca upayujya-upayogaviSayIkRtya bhaNitavyaH / kiyatparyantamityAha-jAva ahavA egidiesu vA beiMdiena vA jAva paMcidiemu vA hojjA' yAvan athavA ekendriyeSu vA utpadinastiryagyonikA ndriyoM meM hote haiM, athavA paMcandriyoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-(savve vi tAva egidiestu hojA) utkRSThapadI tiryagyonikajIva ekendriyoM meM hote haiM kyoM ki ekendriya jIvoM kA pratisamaya bahuta adhika saMkhyA meM utpAda hotA rahatA hai| (ahavA ejeMdiesuvA veiMdiessu vA hojjA) kitaneka utkRSTapadI tiryazca ekendriyoM meM hote haiM aura kitaneka dIndriyoM meM hote haiN| (evaM jahA neraiyA cAriyA-tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyandA) isa prakAra se jaisA nairapikoM kA saMcAra kiyA gayA hai, usI taraha se tirthagyonika jIvoM kA bhI saMcAra karanA cAhiye (egidiyaM anucolu duyAsaMjogo, tiyAsaMjogo, caucca saMjogo, paMcagasaMjogo ya udhaujjiU bhAgiyavyo jAva AhavA egidiessu vA beiMdiestu vA jAva paMcidiesu vA hojjA) isa saMcAra meM mahAvIra prabhunA utta2-" savve vi tAva egidipasu hojA" TapahI badhAM ja ekendriyamAM utpanna thAya che, kAraNa ke ekendriya jIvonI utpatti prati samaya madhira saMjyAmAM thatI 2 cha. "ahavA egidiesu vA beidiema vA hojjA" maya TamATahI ti"yA mendriyAmA Gtpanna thAya cha mata mAdIndriyAmA utpanna thAya che. " evaM jahA neraiyA cAriyA-tahA tirikkhajoNiyA vi cAreyavvA " mA bhathI 2|2hinaa sayAra 42vAmA mAnyA cha, mevAtiya yonina! 5 sayA2 42 naye. "egidiyaM amuMcatesu duyAsajJogo, tiyAsaMjogo, caupasaMjogo, pacagasaMjogo ya uvajjiUNa bhANiyavyo jova ahavA egediesu vA, veIdiesu vA, jAva pacidiesu vA hojA" mA sayAmA mendriya 54ne ch| naye nahI. meTale me.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA ze09 u032 jU014 tiryagyonikapradezanakanirarpaNam 269 bhavantIvibhAvaH / tathAcAmakrame vikasaMyogazcaturvidhaH, tathAhi-ekendriyeSu dvindriyeSu 1, ekendriyeSu trIndriyeSu 2, ekendriyeSu caturindriyeSu 3, ekendriyeSu paJcendriyeSu 4 / iti ctvaarH| trikasaMyogaH paDvidhaH, tathAhi-e kendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyepu 1, ekendriyeSu dvindriyeSu caturindritheSu 2, ekendriyeSu dvIndriyeSu paJcendriyeSu 3, eke. ndriyeSu trIndriyeSu caturindriye pu 4, ekendriyeSu trIndriyeSu paJcendriyeSu 5, ekendriyeSu caturindriyeSu pazcendriyeSu 6 / iti SaT / ekendriya jIvoM ko nahIM chor3anA cAhiye-ataH ekendriya jIvoM ko sAtha pakar3a kara utkRSTapadI niryagyonika jIvoM kA dvikahayoga, trika saMyoga, catuSkasaMyoga, aura paMcakSasaMyoga upayoga pUrvaka vicAra karake "yAyas athaza ve ekendriyoMmeM do handriyoM meM yAvat paJcendriyoM meM bhIhote haiM" yahA~ taka kahanA cAhiye-tathA ca isa prakasameM vikasaMyoga4 prasAra hotAhai jese-utkRSTapadItiyaMca ekendriyoM meM, bIndriyoM meM 1, ekendriyoM meM tei. ndriyoM meM 2, ekendriyoM meM boindriyoM meM 3, aura ekendriyoM meM evaM paJcendriyoM meM hote haiM 4 / isa prakAra se the inake vikasaMyogaja cAra bhaMga haiN| inake trikasaMyogaja bhaMga 6 hote haiM-utkRSTapadI tithaMca ekendriyoM meM, dIndriyoM meM, tehandriyoM meM hote haiM 1, ekendriyoM meM, dIndriyoM meM aura coindriyoM meM hote hai 2, ekendriyoM meM, vIndriyoM meM, aura pnycendriya pada kAyama rAkhIne utkRSTapadI tiryacanikane ddhikasa ga, trikasaMga catuSkasaMjoga ane paMcakasaMjoga upagapUrvaka vicAra karIne kahe joIe. temane paMcakasaMgI antima bhaMga A pramANe bane che-"athavA teo - ekendrimAM, ane prindriyothI laIne pacendriya paryantanA mAM utpanna thAya cha." mA bhathI tamanA dvisa yA yAra mAre thAya hai.... (1) utkRSTapadI tiryaMca ekendrimAM ane kIndrimAM, (2)athavA ekendriyomAM bhane tendriyAmA, (3) athavA mendriyAmA bhane yondriyAmA, (4) 2521 me. ndrimAM ane paMcendriomAM utpanna thAya che. A pramANe temanA drikasaMgamAM cAra bhaMgabane che. have temanA trikasaMgamAM je 6 bhaMga bane che te nIce pramANe samajavA-(1) utkRSTapadI tirtha"ca ekendrimAM, dvIndrimAM, ane trIndrimAM utpanna thAya che, (2) athavA ekendrimAM, hIndrimAM ane caturindriomAM utpanna thAya che, (3) athavA ekendrimAM, kIndrimAM ane paMcendrimAM
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI catuSkasaMyogazcaturvidhaH, tathAhi-ekendriyepu dvIndriyepu trindrayeSu caturindriyeSu 1, ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyeSu paJcendriyeSu 2, ekendriyeSu dvIndriyeSu caturindri yepu paJcendriyeSu 3, ekendriyepu trIndriyeSu caturindriyepu paJcendriyeSu 4, iti ctvaarH| paJcakasaMyoga ekavidhaH, tathAhi-ekendriyeSu dvIndriyeSu trIndriyeSu caturindriyeSu paJcendriyepu 1, ityekaH 1 / evaM sarve (4-6-4-1=15) patra daza bhavantIti bodhyam / ndriyoM meM hote haiM 3, ekendriyoM meM teindriyoM meM aura coindriyoM meM hote haiM 4, ekendriyoM meM; teindriyoM meM aura paJcendriyoM meM hote haiM 5 ekendriyoM meM, coindriyoM meM aura paMcendriyoM meM hote haiM 6 isa prakAra se ye trikasaM. yogaja 6 bhaMga hai| catuH saMyogaja inake cAra bha ga isa prakAra se haiM-ekendriyoM meM hIndriyoM meM teindriyoM meM aura cAra indriyoM meM utkRSTapadI tiryaca hote haiM 1, ekendriyo meM, hIndriyoM meM teindriyoM meM aura paMcendriyoM meM ye hote haiM 2, ekendriyoM meM, vIndriyoM meM, coindriyoM meM aura paMcendriyoM meM, ye hote haiM 3, ekendriyoM meM, teindriyoM meM, cohandriyoM meM, aura paMcendriyoM meM ce hote haiM / isa prakAra se ye utkRSTapadI tiyacoM ke tiryagbhava pravezanaka meM catuH saMyogaja cAra bhaMga hai| inakA paMcaka saMyogaja bhaMga eka prakAra kA hI hai-jaise ye uskRSThapadI tIryaca kitaneka ekendriyoM meM hote haiM, kitaneka do indriyoM meM, utpanna thAya che. (4) athavA ekendriyamAM, trIndrimAM ane thaturindriyomAM utpanna thAya che (5) athavA ekendriyamAM, trIndrimAM ane pacendrimAM utpanna thAya che. (6) athavA ekendriyomAM, caturindrimAM ane paMcendriyomAM utpanna thAya che. - temanA catuSkasaMyogamAM nIce pramANe cAra bhaMga bane che-(1) utkRSTapadI tiryace ekendri, vindri, trIndriya ane caturindriyomAM utpanna thAya hai, (2) athavA tasA sandriyomA, vindriyomAM, jIndrayomA bhane 53ndri mAM utpanna thAya che (3) athavA ekendrimAM, dvIndriye mAM, caturindrimAM ane paMcendriyamAM utpanna thAya che (8) athavA ekendrimAM, caMndriyamAM, caturindriyomAM ane paMcendrimAM utpanna thAya che temane paMcakagI eka ja bhaMga nIce pramANe bane che-utkRSTapadI keTalAka tiya ce ekendrimAM, keTalAka dvIndrimAM, keTalAka triIndriyamAM, keTalAka caturindrimAM ane keTalAka pathandriyomA utpanna thAya che. mA zata pusa 4+6+4+1=11 yAya che. AUTAM
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyandrikA TIkA za5 4032sU014 tirthayonikapravezanakanirUpaNam 271 ___ atha tiryagyonikAnAmeva ekendriyAditiryagyonikapavezanakasyAlpabahukhAdivaktavyatAmAha-' eyassa NaM bhaMte !' ityAdi ! 'eyasma NaM bhaMte ! eni diyatirikvajoNiyapavesaNagasma jAva paMciMdiyatirikvajoNiyapavesaNagassa ya kayare kayare hito jAva vise sAhiyA vA ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! etasya khalu ekendriyatiryagyonikapravezanakasya - yAvat-dvIndriyatiryagyonikamavezanakasya, trIndriyatiryagyonikamavezanakasya, caturindriyatiryagyonikapravezana. kasya paJcendriyatiryagyonikamavezanakasya ca madhye katarANi tiryagyonikamadezanakAni katarebhyaritayaMgyonikamavezanakebhyaH stokAni vA, bahukAni vA, tulyAnivA, vizeSAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAha- gNgeyaa| savvatyovA paMciMdiyatirikkhajoNiyapavesaNayA, cauridiyatirikkhanoNiyapavesaNayA, visesAhiyA' kinaneka teindriyoM meM, kitaneka cauindriyoM meM aura kitaneka paMcendriyoM meM hote haiM 1 isa prakAra se 4-6-4-1 milakara kula 15 maMga inake haiM aya sUtrakAra niryayonika jIvoM ke alpa bahutva kA kathana karate haiM-isameM gAMgeya ne prabhu se aimA pUchA hai he bhadanta ! (eyassa egidiyatirikkhajoNiyapavesaNagasa jAva paMcidiyatirikkhajoNiyapavesaNagassa kayare kayarehiMto jAva vise sAhiyA vA) ekendriya tiryagyonikapravezanaka yAvat hIndriyatiryagyonikapravezanaka teindriya tiryagyonika prave. zanaka cauindriyatiryagyonika aura paMcendriyatiryagyonika pravezanaka inameM kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSAse stoka (alpa) haiM ? kauna kisa kI apekSAse bahuta haiN| kauna kisakI apekSAse tulya haiM ? kauna kisa kI apekSA se vizeSAdhika haiM ? isake uttara meM pramu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (savvasthovA paMciMdiya tirikkha joNighapavesaNayA ) tiryagapaMce ___geya sAgaranA prazna-" eyassa egi diyatirikkhajoNiyapavesaNagassa jAva paci diya tirikkha joNiya raveNagassa iyare kayarehi to jAca visesAhiyA ? he bhadanta ! ekendriya tiryacanika pravezanathI laIne paMcendriya tiryaMca jenika pravezanaka paryantanA pAca pravezanamAMnA kayA kayA pravezanamAM kayAM pravezanake karatAM a9pajIne praveza thato rahe che? kayA kayA pravezanamAM kayA kayA pravezanako karatA vadhAre ne praveza thato rahe che? kayA kayA pravezanakamAM kyA kayA pravezanakA jeTalA ja jIne praveza thato rahe che? ane kayA kayA pravezanakomAM kayA kayA pravezanake karatAM vizeSAdhika jIne praveza thato rahe che ?
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 . bhagavatI he gAya ! sastokAni paJcendriyatiyagyonisAmavezanakAni bhavanti paJcendriya tiryagajIvAnAM ratokatvAt kintu tadapekSayA caturindatiryagyonikapravezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti, ' tediyatirikta gozigapavesaNayA, vise sAhiyA' caturindriyatiryagyonikapravezanakApekSayA vindrigatiryajyonikamavezanakA nivizeSAdhikAni bhavanti, 'veiMdiyatirikkhajoNiyapavesaNathA visesAhiyA' trIndriyatiryajyonipravezanakApekSayA dvindriyatibagyaunikapravezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti, 'emidiyatirikkhanoNiyapaveSaNa yA visesADiyA ' dvIndriyatiryagyonikamavezanakApekSayA ekendriyatirthagyonikamavezanakAni vizeSAdhikAni bhavanti / evaM ca pazcendriyatiryagyonikamavezanakApekSayA caturindriyAdi pradeza. nakAni paraspareNa vizeSAdhikAni bhAntItibhAvaH / / 20 14 / / ndriya yonika pravezanaka saba se kama haiM kyoM ki tiryagyAnika paMcendriya jIva aura tiryagyonika jIvoM kI apekSA stoka haiN| isa paMcendriya tirthagyogika pravezanaka kI apekSA cauindriyatiryagyonika pravezanaka vizeSAdhika haiN| cauindriyanigyonika pravezanaka kI apekSA teindriyaniyaMgyaunika pravezana vizeSAdhika haiN| lehandriyaniryagyonika pradezanaka kI apekSA do indripatiyaMgyonika pravezanaka vizeSAdhika haiN| do indriyatirthayonika pravezana kI apekSA ekendriyatiryagyonika praveza naka vizeSAdhika haiN| isa taraha se paMcendriyatigyoMnika kI apekSA cauindriyatiggronika pravezanaka, cauindriyaniyaMgyonika pravezanaka kI apekSA teindriyatiryagyonika pravezanaka Adi paraspara meM vizeSAdhika . hote haiN| sU014 // ___ mahAvIra prabhunI uttara-" sabathovA paci diyatirikkhajoNiyapavekhaNayA" u in 1 payandriya tiya yayena pravezanamA sothI mAcha jIvone praveza thAya che, kAraNa bIjAM vicanika jIvo karatAM paMcendriya tiya alpa pramANamAM hoya che. pa itinika pravezanaka karatAM caturindriya tiryaMcanika pravezanakamAM vizeSAdhika jIvone praveza thayA kare che. caturindriya tirthAnika pravezanA karatAM trIndriya tiryanika pravezanakamAM vizeSAdhika jIne praveza thayA kare che trIndriya tiryanika pravezanaka karatA phindriya tirdhAnika pravezanakamAM vizeSAdhika jIvana praveza thayA kare che ane dvindriya tirthasthAnika prazAka karatAM ekendriya tiryanika pravezanakamAM vizeSAdhika jIvone praveza thayA kare che. A rIte paMcendriya tirthagenika pravezanakathI laIne viparIta krame AvatA ekendriya parvatanA pravezanakemAM uttarottara vizeSAdhikatA kahevAmAM Avela che, sU. 14
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za89 sa032 sU0 15 manuSyapradezanakanirUpaNam 203 mnussypveshnkvktvytaa| mUlam-" saNustapavelaNaeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA ! duvihe paNNatte, taM jahA saMsucchimamaNuslapavesaNae, gabbhavakkaMtiyamaNuslapavesaNae th| ege bhaMte ! maNusle maNussapavesaNaeNaM pavisamANe kiM samucchimamagussesu hojjA, ganbhacakaMtiyamaNussesu hojjA ? gaMgeyA ! saMmucchimamaNuslesu vA hojjA, gambhavakrAMtiya--maNussesu vA hojA / dobhaMte ! maNussAra pucchA ? gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojA, gabbhavaka liyamaNulsenu vA hojjA, ahavA ege samucchimamaNussesu vA hojjA, ege gabbhavatiyamaNussesu vA hojA, evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNuslapavesaNaevi bhANiyace jAva dasa / saMkhejjA bhaMte ! maNustA pucchA ! gaMgeyA ! saMmucchimamagussesu vA hojA, gabbhavatiyamaNussesu vA hojjA, ahavA ege samucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gambhavakaMtiyamaNustesu vA hojjA, ahavA do saMsucchimamaNussesu hojA, saMkhejjA gabbhavatiyamaNussu hojjA, evaM ekke ustAritesu jAva ahavA saMkhejjA saMmucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gabbhavakkaMtiya maNussesu hojjA / asaMkhejA bhNte| maNussA pucchA, gNgeyaa| savve vi tAva saMmucchimamaNussesu hojjA, ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNussesu, ege gabbhavaMkkAtayamaNussesu hojA, ahavA asaMkhejA saMmucchimamaNussesu, do gabbhavakkaMtiyamaNussesu
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 174 hojA, evaM jAva aglA saMsucchimamaNussesu hojA, saMkhejA gabbhavaskaMtiyamaNuslemuvA hojA // ukkosA bhaMte / maNussA pucchA, gaMgeyA / savvatAva saMmucchimamaNussu hojA, ahavA saMmucchimamaNusse vA gavbhavavakaMtiyamaNussesu vA hojA // eyassa NaM bhaMte ! saMmUcchima mastapavesaNa galsa gabbhavakkaMtiyamaNustapavesaNagassa kayare karehiMto jAva, visesAhiyA ? gaMgeyA sahatthovA ganbhavapaka tiyamaNussapavesaNayA, saMmucchimamaNussa pavesaNacA, asaMkhejANA // sU015 // chAyA ---- manuSyamavezanakaM khalu bhadanta | katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! dvividhaM prajJaptam, tathA saMmUcchimamanuSyapravezanakaM, garbhavyutkrAntikamanuSya pravezanakaM ca / eko bhadanta ! manuSyo manuSyapravezanakena pravizan kiM saMmUrcchimamanuSyeSu bhavati, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati ? gAGgeya! saMmUcchima manuSyeSu vA bhavati, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati / dvau bhadanta ! manuSyau pRcchA ? gAGgeya saMmUcchipamanuSyeSu vA bhavataH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavataH, athavA eka saMpUchi manuSyeSu vA bhavati, eko garmatyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavati / evam etena krameNa yathA nairavikamavezanakam tathA manuSyapravezanakamaNi bhaNitavyam / yAtrat daza / saMkhyAH bhadanta | manuSyAH pRcchA, gAGgeya ! saMmUcchimamanuSyeSu vA bhavanti, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, athavA ekaH saMmUcchimamanuSyeSu bhavati, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, athavA dvau saMcchimamanuSyeSu bhavataH, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti, evam ekaikam utsAriteSu satsu yAvat athavA saMkhyezaH saMmUcchimamanu"yeSu bhavanti, saMkhyeyA garbhavyutkrAntikamanupyeSu bhavanti / asaMkhyeyAH bhadanta ! manuSyAH pRcchA, gAGgeya ! sarve'pi tAvat saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, athavA asaMyethAH samUcchima manuSyeSu, eko garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati, athavA vyasaMkhyAH saMcchimamanuSyeSu dvau garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavataH, evaM yAvat asakhyeyAH saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, saMkhyeyAH garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti / / utkRSTAH bhadanta ! manuSyAH pRcchA ? gAGgeya ! sarve'pi tAvat sa mUcchimamanuSyeSu bhavanti, athavA saMmUcchimamanuSyeSu vA garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikA TIkA za0 9 2032 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 275 ___ etasya khalu bhadanta ! saMmUchimamanuSyapravezanakasya garbhavyutkrAntikamanu pyapravezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni ? gAGgaya ? sarvasto kAni garbhavyutkrAntikamanuSyamavezanakAni samUcchimapanuSyapravezanakAni asaMkhyeyaguNAni / / mU0 15 // TIkA-atha manuSyapravezanakamadhikRtya prAha- maNussapavesaNae NaM bhaMte' ityAdi / "maNussa pavesaNaeNaM bhaMte ! kAvihe paNate ?' gAGgeya pRcchatihe madanta / manuSyamavezana khalu katividhaM prajJaptam ? bhagavAnAha- gageyA! duvihe paNate ' he gAGgeya ! manuSyapravezanakaM dvividhaM prajJaptam , 'taM jahA-samu. cchimamaNutapavesaNae, gambhavatiyamaNussapavesaNae ya' tadyathA-saMmRcchima manuSyapravezanakam, garbhavyutkrAntikamanuSyamavezanakaM ca / gAGgeyaH pRcchati' ege bhaMte ! maNusse maNussapavesagaeNaM pavisamANe kiM samucchimamaNussetu manuSyapravezanaka vaktavyatA 'maNussapavesaNaeNaM mate ! kavihe paNNatte' ityaadi| .. TIkArtha--sUtrakAra ne isa satra dvArA manuSya pravezanaka kA varNana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-(maNulapayeNaeNaM bhaMte ! kaivihe paNNatte) he bhadanta ! manuSya pravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM (gaMgeyA) he gAMgeya ! (duvihe paNNate) manuSya pravezanaka do prakAra kA hotA hai (taM jahA) jaise-(saMmucchimannaNuslapadelaNae, gambhavatiyaragussapavesaNae) eka saMmUchiya manuSya pravezanaka aura dUsarA grbhjmnussyprveshnk| .. bhanuSya pravezana qztavyatA" maNussapakesaNaeNaM bhate ! kahavihe paNNatte ? tyA TIkA-sUkAre A sUTamAM manuSya pravezanakanuM varNana karyuM che. A viSayane anusAra gAMgeya mArane pala-" maNussa pavesaNaeNa' bhaMte ! kaI vihe paNNatte 1" Herd ! manuSya pravezananA seat R che 1. mahAvIra prabhunA uttara-" gaMgeyA ! " hai gAya ! " duvihe paNNattetajahA " manuSya praveza nAya pramANe me 42 4aa cha-" saMmucchima. maNussapavesaNae gambhavakkatiyamaNussapavesaNae " (1) sabhUmi manuSya prave zana, bhane (2) mI manuSya pravezana.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ___. .. ... , . bhagavatIpatre hojjA, gambhavakaMtiyamaNussesu hojjA? 'he bhainta ! eko manuSyapravezanakena mavizan-manuSyapravezanakaM kurvan kiM saMcchimamanuSyeSu bhavati ? kiMvA garbhavyuskrAntikamanuSyeSu bhavati ? bhagavAnAha-'gaMgeyA! saMmUrchima maNussemu vA hojjA, gambhavavatiyamanussesu vA hojjA he gAjeya ! eko manuSyo manuSya mavezanakaM kurnan saMmUcchimamanuSyeSu vA bhavati garbhavyutkrAntikamapyeSu vA bhavati / gAyaH pRcchati-do bhaMte ! maNussA0 pucchA' he bhadanta ! dvau manuSyau manuSyapravezanakena mavizattau ki saMmUcchimamanuSyeSu bhavataH 1 kiMvA garbhavyutkrAnti ramanuSyeSu bhavata' ? aba gAMgeya prabhule aisA pUchatehaiM-(ege bhatemaNusle manusmapayema gaeNaM paSisamANe kiM samucchilamaNussesu hojjA,gambhavapratiyamaNussesu hojjA he sadanta ! koI eka manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhavagrahaNa karatA zuA kahA~ para hotA hai ? kyA saMmUcchima manuSyoM meM hotA hai yA garbha jamanuSyoM meM hotA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA!) he gAMgeya ! (samucchimamaNussestu vA hojjA, gambhavatiyamaNussetu vA hojjA) manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karatA huA eka manuSya saMmUcchima manuSyoM meM hotA hai athavA garbhajamanuSyoM meM bhI hotA hai| ' aba gAMgeya prabhu se aimA pUchate haiM-(do bhaMte ! maNussA0 pucchA) he bhadanta ! manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM kyA ve saMmRcchima manuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM 1 .inya maa||2|| prazna-" ege bhaMte ! maNuse / maNussapavesaNaeNaM pavi. samAgaM kiM samucchimamaNussesu hojjA, gambhavatiyamaNussesu hojjA ?" 8 bhadanta ! manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhava grahaNa karate koI eka puruSa kayAM utpanna thAya che? zuM te saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA uttare-" gaMgeyA ! " bhAgeya ! " samucchima maNussesu pA hojA ganbhavatiyamaNuskhesu vA hojjA" manuSya pravezana 6||2mnussy apa karate kaI eka manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. geya mANugArane prala-" do bhate / maNussA pucchA" arra! manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhavamAM praveza karatA be manuSya kayAM utpanna thAya che? zuM teo saMmUrijhama manuSyamAM utpanna thAya che? ke garbhaja manamAM utpanna thAya che?
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0sa09u032 2015, menudhyapravezanasanipalaNam .. 277 iti pRcchA ' bhagavAnAha-' gaMgeyA ! saMmucchimamaNussesu vA hojA, gambhavakatiyamaNussesu vA hojjA' he gAGgeya ! dvau manuSyo manuSyapravezanakena pravizantau samUchimamanuSyeSu vA bhavataH, garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavataH, 'ahavA eme saMmucchimamaNussesu vA hounA, ege gambhavatiyamaNussemu vA hojjA' athavA ekI manuSyo-manuSyamavezana kena pravizan samRcchimamanuSyeSu vA bhagati, eko manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhAti, ' evaM eeNaM kameNaM jahA neraiyatvesaNae tahA saNurasapavesaNaevi bhANiyanve' evaM-pUrvoktarItyA, etena-uparyuktena AlApakakameNa, yathA nairayikAvezanakaM bhaNitam tathA manuSyapravezanakamapi bhaNitavyam , yAvata-jayaH, catvAraH, paJca, paTU, sapta, aSTa, natra, daza vA manuSyAH manuSyapravezanakena pravizanto hi saMmRcchipamanuSyepu vA meM hote haiM ? bhagavAn isa prazna ke uttara meM kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya (saMmucchimamagussetu vA hojjA, gabharAtiyamagurulesu vA hojjA) do manuSya manuSyapravezamana dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMtracchimamanuSyoM meM hote haiM athavA garbhajamanuSyoM meM hote haiM / ( ahavA ege samucchisamaNuslekha vA hojjA gambhavavatiyamaNussu yA houjA) athavA do manuSyoM meM se eka manuSya saMmUcchimamanuSyoM meM hotA hai aura dUsarA garbhajamanuSyoM meM hotA hai| (evaM eeNa kameNaM jahA neraiyapavesaNae tahA maNuslapavesaNae vibhANiyabve) isa prakAra ke isa AlApakrama se nairayikapravezanaka kI taraha manuSyapravezanaka bhI kahanA cAhiye-yAvat tInabanuSya, cAramanuSya, pAMcamanuSya, chahAmanuSya, sAtamanuSya, AThamanuSya, naumanuSya, dazamanuSya, manuSyapravezanaka dvArA mahAvIra prabunA uttara-"gaMgeyo ! " hai gAMgeya ! "samucchimamaNurasesu vA hojjA, gambhavatiyamaNussemu vA hojA" manuSya pravezana dvArA anya gatimAMthI manuSyabhavamAM praveza karatA be manube sa mUchima manuSyamAM paNa utpanna yAya cha bhane ma bhanuSyAmA 5 utpanna thAya che " avA ege samucchimamaNussesu vA hojjA, gambhavatiyamaNussesu vA hojjA" athA te be manuSyomAMthI eka saMmachima manuSyomAM utpanna thAya che ane bIjo garbhaja bhanuSyAmA 5-1 thAya cha " eya eeNaM kameNaM jahA nerahayapavesaNae sahA maNussapavesaNae vi bhANiyanve" mA re mane. 2mA mAtA54 ma manusAra narayika pravezanakanI jema ja manuSya pravezanaka paNa kahevuM joIe. traNa, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava ane daza manuSya paNa manuSya pravezanaka dvArA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 578 ............ .. / - - . . . . bhagavatIne bhavanti, garbhavyutkrAntikamanuSyepu vA bhavanti, tathA ca manuSyapravezanakena pravizan manuSyANAM saMmUcchimagarbhajalakSaNe sthAnadvaye pranizatIti tadvayamAzritya ekAdisaMkhyAtAnteSu pUktirItyA bhaGgAH krtvyaaH| tatra cAtidezAnAmantima sakhyAtapadaM vartate iti tadbhaGgAn sAkSAdarzayannAi-'saMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! saMkhyeyAH manuSyAH manuSyamavezanakena pravizantaH kiM saMcchimamanuSyepU bhavanti ? kiM vA garbhavyutkrAntikamatupyeSu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha- gaMgeyA / samucchiyamaNusse su vA sojjA, gambhavaskariyamaNussesu vA hojjA' he gAGgeya ! saMkhyAtA manuSyA manuSyapravezanakena pravizantaH manuSyabhava meM praveza karate hue samUcchimamanuSyoM meM bhI hote haiM, evaM garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiN| tathA ca manuSyapravezanakadhArA manuSyabhava meM praveza karatA huA eka manuSya manuSyoM ke saMmRcchima athavA garbhaja rUpa do sthAnoM meM hotA hai| isa kAraNa ina donoM sthAnoM ko Azrita karake eka se lekara saMkhyAna taka meM pUrvokta rIti ke anusAra bhaGga kara lenA cAhiye-inameM antima pada saMkhyAta pada hai-isaliye isa pada ke bhaGgoM ko sAkSAt rUpa meM dikhAte hue lUtrakAra kahate haiM-kyoM ki gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai ki-(saMkhejjA bhaMte ! maNussA pucchA) he bhadanta ! saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hae kahAM hote haiM ? kyA ve saMsUcchima manuSyoM meM hote haiM yA garbha jamanuSyoM meM hote haiM ? (gaMgeyA) he gAMgeya ! (samucchipramaNussetu vA manuSyamAM praveza karIne saMmU7ima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. AgaLa e vAta to spaSTa karavAmAM AvI che ke manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhava grahaNa karate eka manuSya saMmUchima manuSyamAM paNa utpana thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpana thAya che. A rIte tenI utpattinAM be sthAna batAvyAM che, te bane sthAnenI apekSAe ekathI laIne sakhyAta paryantanA manuSya pravezanakanA aMge pUrvokata paddhati anusAra banAvI levA joIe. temAM ati pada "saMkhyAta che. tethI saMkhyAta manuSyanA pravezanaka viSenA bhAgane sUtrakAra prakaTa kare che- mAMgeya apArane prazna-" saMkhejjA bhaMte ! maNusvA pucchA? Baral manuSya pravezanaka dvArA manuSyamava grahaNa karatA sA khyAta manuSya zuM saMmUcchima manuSyomAM utpanna thAya che , ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? ' * mahAvIra prbhune| uttara-" gaMgeyA ! " mAya ! "samucchimamaNussesu pA hojjA, gambhavatiyamaNussesu vA hojjA" manuSya pravezana 21 manuSya
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za0 9 40 32 sU015 manuSyapravezanaka nirUpaNam 239 macchimamanuSyeSu vA bhavanti, 'ahathA ege samucchimamaNusse hojjA, saMkhejjA bhavatiya maNussesu vA hojjA' athavA eko manuSyo manuSyapravezana kena pravizan rAmacchima manuSyeSu bhavati, saMkhyeyAH khalu manuSyAH manuSyapravezana kena pravizanto garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA bhavanti, 'ahavA do samucchimamaNussesa honA, saMkhejjA bhavatiyamaNusse hojjA' athavA dvau manuSyoM manuSyamavezana kena pravizantau saMmUcchimamanuSyeSu bhavataH, saMkhyeyAH khalu manuSyA manuSyapravezakena pravizanto garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti, evaM ekkekkaM utsAritesu jAva ahavA saMkhejjAsamucchimamaNusse hojjA, saMkhejjA ganbhavakkaM tiyamaNussesu hojjA, evaM pUrvaktarItyA ekaikam uttarottaram utmAriteSu satsu adhikaM yojiteSu satsu yAvat hojjA, gaNbhavatiyamaNussesu vA hojjA ) ve saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSya bhava meM praveza karate hue saMmRcchimamanuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiM ( ahavA ege samucchimamaNusse vA hojjA saMkhejjA ganbhavatiyamaNuhase yA hInA ) athavA manuSyapravezanaka dvArA manuSya bhava meM praveza karatA huA eka saMyuhima manuSyoM meM hotA hai aura sakhyAta manuSya garbhaja manuSyoM meM hote haiM / ( ahavA do samucchimamaNussesu hojjA, sakhejjA gagbhavatiyamaNussesu hojjA) athavA do manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSya aba meM praveza karate hue saMsUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura sakhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manubhava meM praveza karate hue garbhajamanuSya meM hote haiM / ( eva ekke ussAriteSu jAva ahavA saMkhejjA samucchimamaNussela hojjA, saMkhejjA ganbhavatiyamaNusse hojjA ) isa taraha se Age 2 eka eka manuSya baDhAne para yAvat bhavamAM praveza karatA sakhyAta manuSye samRSTima manuScAmAM paNa utpanna thAya he, azA garbha manuSyAmAM pazu utpanna thAya che " ahavA ege samucchimamaNussesu hojjA, saMkhejjA rAjbhavaka tiyamaNussesu vA hojjA " athavA eka sa'mUrcchima manuSyeAmAM utpanna thAya che ane sa khyAta manuSyA gaja manuSyomAM utpanna thAya che " ahavA do samucchimamaNumsesu hojjA, sakhejjA gavbhavaka tica maNumse hojjA" athavA tebhAMdhI me manuSyo saMbhUrcchibha manuSyAmAM utpanna thAya che ane bAkInA sakhyAta manuSya gaCja manuSyeAmAM utpanna thAya che. " evaM ekkeka usmAritesu jAva avo saMkhejjA samucchimamaNussesu hojA, sauMkhejjA gabhavaka siyamaNustesu hojjA " yA abhAye the ! bhnuSyanI vRddhi karatAM karatAM AlAke anAvavA joIe. jemake traNa manuSya
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI yo manuSyAH saMmUJchimasanuSyeSu bhavanti, saMkhyAtA anucyA garbhavyutvAntikamanu. dhyepu sadanti, catvAraH, pazca, padA, sapta, aauM, natra, daza vA manuSyA manuSyapradezanakena pravizantaH saMmRcchimamanuSyeSu bhavanti, saMkhyeyAzca manuSyAH manuSyapravezanakena bhavizanto garmavyutkrAntikamanuSyeSu bhavantIni bhAvaH / gAGgeyaH pRcchati asaMkhejjA bhaMte ! maNurasA pucchA ? ' he bhadanta ! asaMkhyeyAH manuSyAH manuSyapravezaMnakena pravizantaH kiM saMyUchimamanuSyeSu bhavanti, kiMvA garbhavyutkrAntikamanu. pyepu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAMnAha-'gaMgeyA ! savve vi tAva saMmucchimamaNu. ssesu hojjA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvan asaMkhyAtA manuSyAH saMmUcchimamanuSyeSu bhavanti, ' ahayA asaMkhejnA samucchimamaNussemu, ege gambhavatiyamaNussesu tIna manuSya samUcchima manuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya garbhaghyuskrAntika garbhajamanuSyoM meM hote haiN| cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau athavA dazA manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhavagrahaNa karate hue saMcchimamanuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue garbhaja ratupayoM meM hote haiN| ___ aba gAMgeya anagAra prabhuse aisA pUchate haiM (asaMkhejAbhate! maNullA pucchA) he adanta asaMkhyAta manuSya manuSyazvezanaka dhArA manuSyabhava meM praveza karate hue kyAsaMsUcchima manudhyoM meM hote haiM yA garbhaja manuSyomeM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya / (sance vi tAva saMmucchimamaNussesu hojjA) eva bhI asaMkhyAta sanupya saMmRcchima saMmUchima manuSyomAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che cAra, pAMca cha, sAta, ATha, nava athavA daza manuSya saMmUmi manuSyamAM utpana thAya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che. chelle bhaMga A pramANe banaze "saMkhyAta manuSya saMmU chima manuSyamAM utpanna tha ya che ane saMkhyAta manuSya garbhaja manuSyomAM 64-1 thAya che." Aya mArane prazna-" asaMkhejjA bhaMte ! maNusmA punchA " . bhadanta ! manuSya pravezanaka dvArA anya gatimAMthI manuSyagatimAM praveza karatA asaMkhyAta manuSya zuM saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA utta2-" gaMgeyA ! " hai gAMgeya ! " savve vi tAya' samucchimamaNussesu hojjA" te masacyAta manuSyo sabhUmi bhanuSyAmA paY
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 281 hojjA ' athavA asaMkhpeyA manuSyAH saMmUcchipamanuSyeSu bhavanti, eko manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavati, " ahavA asaM khejjA saMgucchimamaNussesu, do gabhavakkaitiyamaNura sesu hojjA ' athavA asaMkhyeyAH asaMkhyAtAH manuSyAH manuSya pravezanakena pravizantaH saMmUcchimamanuvyeSu bhavanti, dvau manuSyo garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavataH 'evaM jAva asaMkhejjA saMmunchisamaNussesu hojjA, saMkhejjA gambhavatiyamaNussesu vA hojjA' evaM pUrvoktarItyA yAvat asakhyAtAH manuSyAH manuSyapavezanakena pravizantaH samUcchimamanuSyepu mAnti, trayo vA, catvAro vA, paJca vA, pai vA sapta vA, aSTau vA, nava vA, daza vA, manuSyA manuSyapavezanakena manuSyoM meM hote haiM (ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNussesu ege ganbhavakaMtighamaNuruletu hojjA) athavA asaMkhyAta manuSya saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM, tathA eka manuSya garbhaja manuSyoM meM hotA hai " ahavA asaMkhejjA saMmucchimamaNussetu do gabha cakkaMtiyamaNustesu hojjA) athavA asaMkhyAna manuSya saMmUcchima manuSyoM meM hote haiM aura eka manuSya garbhaja manuSyoM meM hotA hai / ( ahavA-asa khejjA samucchimamagussesu do gambhavakkaMtiyamaNussesu hojjA) athavA asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura unameM se do manuSya garbhajamanuSyoM meM hote haiN| (evaM jAva asa kheja jA samucchimamaNussestu hojjA, sa khejjA gabhavakkaMtiyamaNussetu hojjA) isa pUrvokta rIti ke anusAra yAvat asa khyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue samucchimamanuSyoM meM hote haiM aura tIna, athavA cAra, pAMca, chaha, sAta ATha, nau, athavA daza manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate Gur. thAya cha, " ahavA asa khejjA samucchimamaNussesu ege gamavaka tiyamaNussesu hojjA" athavA masa-yAta manuSya sa bhUrichama bhanudhyAmA panna thAya che tathA se manuSya 1. manuSyAmA panta thAya che. " ahavA aMsakhejjA samucchimamaNu sesu, do ganbhavatiyamaNussesu hojjA" matha asaMkhyAta manuSya sa mUchima manuSyamAM utpanna thAya che ane be manuSya mI manuSyomA utpanna thAya cha " eva jAva asa khejjA samucchimamaNussesa hojjA, sa khejjA gabhavatiyamaNussesu hojjA" yA zata mAga ] thana vaM joIe. jemaka...manuSya pravezanaka dvArA manuSya bhavamAM praveza karatA asaMkhyAta manuSyo saMsRSThima manuSyomAM utpanna thAya che ane bAkInA traNa, cAra, pAca,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28ra bhagavatIstre pravizanto garbhavyutkrAntikamanuSyeSu bhavanti, evameva asaMkhyeyA manuSyAH manuSyapravezanakena pravizantaH saMmUrchi mamanuSyeSu bhavanti saMkhyeyAH saMkhyAtAzca manuSyA garmavyutkrAntikamanuSyepu vA bhavanti / tathA cAtra dvikasaMyoge pUrvavadeva ekAdaza vikalpA bhavanti, asakhyAtapadetu pUrva dvAdaza vikalpA uktAH, atratu ekAdazaiSa vikalpA bhavanti, tathAhi-yadi cAtra saMmUrchi mepu garbhajepu cAsaMkhyAtatvaM syAttadA dvAdazo'pi vikalpaH saMbhAvyeta, tadevatu nAsti iti pUrvoktayuktyA naivAtrAsakhyAtapade dvAdaza vikalpAH saMbhavanti, apitu ekAdazaiva, evaM garbhajamanuSyANAM svarUpato'pi asaMkhyAtAnAmabhAvena tatpavezanake asaMkhyAtAsa bhavAt, ato'saMkhyAtapade'pi ekAdaza vikalpadarzanAyoktam-' asaMkhejjA samucchimahue garbhaja manuSyoM meM hote haiM isI taraha se asaMkhyAta manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praviSTa hote hue saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM aura saMkhyAta manuSya garbhajamanuSyoM meM hote haiN| yahAM dikasa. yoga meM pahile kI taraha hI 11 vikalpa hote haiM yadyapi asaMkhyAtapada meM pahile 12 vikalpa kahe gaye haiM parantu yahAM para 11 hI vikalpa hote haiM kyoM ki samUcchimamanuSyoM meM aura garbhajamanuSyoM meM yadi asaM. khyAtatA ho, to hI 12 vAM vikalpa saMbhavita ho sakatA hai-parantu vaha inameM hai nahIM-isa kAraNa pUrvoktayuktyanusAra yahAM asaMkhyAta pada meM 12 vikalpa saMbhAvita nahIM hote haiM kintu 11 vikalpa hI sa bhavita hote haiM isa taraha garbhajamanuSyoM meM svarUpataH bhI asa khyAtatA kA abhAva hone se usake pravezanaka meM bhI asaMkhyAtatA nahIM AI hai| isaliye asaMkhyAtapada meM bhI 11 veM vikalpa ko dikhAne ke liye ( asaMkhejjA sNmucchicha, sAta, ATha, nava athavA daza manuSyo garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. athavA manuSya pravezanaka dvArA manuSya bhavamAM praveza karatA asaMkhyAta manuSyo saMmUrNima manuSyomAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSyo garbhaja manuSyomAM utpanna thAya che. ahIM krikasaMyogamAM saMkhyAta padanI jema 11 ja vikalpa bane che. jo ke asaMkhyAta padamAM pahelAM 12 vikalpa kahevAmAM AvyA che, paraMtu ahIM 11 vikalpa ja banI zake che kAraNa ke saMmUrchAima manuSyomAM ane garbhaja manuSyomAM je asaMkhyAtatA hoya te ja ahIM bArame vikalpa saMbhavI zake che, paNa garbhaja manuSyomAM asaMkhyAtatA saMbhavI zakatI nathI, te kAraNe pUrvokata paddhati anusAra asaMkhyAta padamAM 12 vikalpa ahIM saMbhavI zakatA nathI paNa 11 vikalpa ja saMbhavI zake che. garbhaja manuSyomAM svarUpataH paNa asaMkhyAtatAne abhAva hovAthI temanA pravezanakamAM paNa asaMkhyAtatA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 209 u0 32 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 285 maNussesu saMkhejjA gabhavatiyamaNusse su vA hojjA' iti, yathotkRSTasUtramAha 'ukosA bhaMte' ityAdi / 'ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta utkRSTAH utkarSapadino manuSyAmanuSyamavezanakena pravizantaH ki sacchimamanuSyeSu bhavanti ? kiMvA garbhavyutkrAntika manuSyeSu bhavanti ? bhagavAnAha-gaMgeyA! savve vi tAva samucchimamaNussesa hojnA ' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat utkRSTapadino manuSyA manuSyapravezana kena pravizantaH samUcchimamanuSyeSu bhavanti, 'ahavA samucchimamaNussesu ya, gamavakkaMtiyamaNusselu vA hojA' athavA uskRSTapadino manuSyAH samUcchimamanuSyeSu ca garbhavyutkrAntikamanuSyeSu vA mamaNussesu saMkhejjA gambhavakkatiyamaNussetu vA hojjA ) stUnakAra ne aisA kahA hai| aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM (ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA) he bhadanta ! utkRSTapadI manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue kyA saMmUcchimamanuSyoM meM hote haiM yA garbhajamanuSyoM meM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA ) he gAMgeya ! (savve vi tAva samucchimamanussesu hojjA) samasta uskRSTapadI manuSya manuSyapravezanaka dvArA manuSyabhava meM praveza karate hue samUcchimamanuSyoM meM hote haiM / ( ahavA samucchimamaNussessu ya gambhavakatiyamaNussesu vA hojjA). athavA utkRSTapadI manuSya samUcchimalanupyoM meM bhI hote haiM aura garbhajamanuSyoM meM bhI hote haiN| samUcchima samapatI nathI. te 20 4 sUtradhAre 25 pramANe 4dhu cha-, asaMkhejjA samucchimamaNussesu saMkhejjA gambhavatiyamaNussesu vA hojjA" "ma yAta manuSya saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che ane saMkhyAta manuSya gaja bhanuSyAmA pani thAya che." have gAMgeya aNagAra utkRSTapadI manuSyanA manuSya pravezanaka viSe A pramANe prazna pUche cha-" ukkosA bhaMte ! maNussA pucchA ' 3 mahanta | manuSya pravezanaka dvArA manuSyabhavamAM praveza karatA utkRSTapadI manuSya zuM saMmUchima manuSyamAM utpanna thAya che? ke garbhaja manuSyamAM utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA uttara -" gageyA ! " 3 gAMgeya ! "savve vi tAva samucchimamaNussesu hojjA" manuSya pravezana dvArA manuSyasamA praveza 42tA samasta TapahI manuSyo sa bhUmi manuSyAmA panna thAya che. " ahavA samucchimamaNussesu ya gambhavatiya maNussesu vA hojjA" 42 manu saMmUchima manuSyamAM paNa utpanna thAya che ane garbhaja manuSyamAM paNa utpanna thAya che. saMmUchima manuSya asaMkhyAta hoya che, ane jyAre
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28I bhaMgapatIsatra bhavanti, samUcchimAnAm asaMkhyAvAnAM bhAvena pravizatAmapi asaMkhyAtAnAM saMbhavAt , ata eva manuSyapravezanakaM prati utkRSTapadinasteSu sarve'pi bhavantIti bhAvaH, tathA ca saMsUcchimamanuSyapravezanakamitarApekSayA'sakhyAtaguNamavagantavyam / atha manuSyapravezanakasyaivAlpavahutlAdi vaktavyatAmAha-eyassa NaM maMte !' ityaadi| 'eyassa NaM bhaMte ! samUcchimamaNussapavesaNagayassa gambhavatiyamanussapave. saNagassa ya kayare kayarehito jAva visesAhiyA vA ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! etasya khalu saMmRcchimamanuSyapravezanakasya garbhavyutkrAntikamanuSyapravezanasya ca madhye katarANi tathAvidhapavezanakAni katarebhyo yAvata-stokAni vA, vahukAni vA, tulyAni vA, vizeSAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAImanuSya asaMkhyAta hote haiM aura jaba ye manuSyapravezanaka meM praveza hote haiM taba bhI ye asaMkhyAta hI saMbhavita hote haiM / isaliye manuSyapravezanaka ke prati unameM saba bhI utkRSTapadI hote hai / isI kAraNa saMmRcchimamanuSyapravezanaka dUsare garbhajamanuSya pravezanaka kI apekSA asaMkhyAtaguNA hai-aisA jAnanA caahiye| __ aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(eyarasa NaM bhaMte ! samucchimamaNussapavesaNagassa ganbhavatiyamaNussapavesaNagasta ya kayare kayare. hiMto jAva visesAhiyA vA) he bhadanta ! isa saMmRcchima manuSya praveza naka meM aura garbhajamanuSyapravezanaka meM Apasa meM kauna pravezanaka kisa pravezanaka kI apekSA se kama haiM ? kauna pravezanaka kipta pravezanaka kI apekSA se bahuta haiM ? kauna pravezanaka kisa pravezanaka kI apekSA samAna haiM aura kauna pravezanaka kisa pravenazaka se vizeSAdhika haiN| isake teo manuSya pravezanakamAM praveza pAme che tyAre teo asaMkhyAta ja saMbhavI zake che. tethI manuSya pravezanakanI apekSAe teo badhAM utkRSTapadI paNa hoI zake che. te kAraNe garbhaja manuSya pravezanaka karatAM saMmU7ima manuSya pravezanaka majyAta che, mema sabhA. gAMgeya mArane prazna-" eyarasa NaM bhaMte ! samucchimamaNussapavesaNagarasa gambhavakatiyapavesaNagasa kayare kayareiiMto jAba visesAhiyA ? " 3 mahanta ! A saMmUrijhama manuSya pravezanaka ane garbhaja manuSya pravezanakamAMthI karyuM prave zanaka kayA pravezanaka karatAM alpa che ? kayuM pravezanaka kayA pravezanaka karatAM ayika che? kayu pravezanaka kayA pravezanaka jeTaluM ja che? kayuM pravezanaka kyA pravezanaka karatAM vizeSAdhika che?
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ premayamandrikA ro0 ze0 9 70 32 sU015 devapravezanakanirUpaNam 285 'gaMgeyA! sanattho vA gambhavakkaMtiyamaNussapavesaNayA samucchimamaNussapavesaNayA asaMkhejjaguNA' he gAGgeya ! sarvastokAni garbhavyutkrAntikamanuSya pravezanakAni bhavanti, tadapekSayA saMsUrchi bhamanuSyapravezanakAni asa khyAtaguNAni bhavantIti / / sU0 15 // / devprveshnkvktvytaa| mUlam--" devapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ? gaMgeyA! caubbihe papagatte, taM jahA-bhavaNavAsidevapavelaNae jAva vemANiyadevapavesaNae, ege bhaMte ? deve devapavesaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsisu hojjA, vANamaMtaresu hojA, joisiesu hojjA, vemANiesu hojA ! gaMgeyA ! bhavaNavAsAsu vA hojjA, vANa. maMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojaa| do bhaMte / devA devapavesaNaeNaM pucchA ? gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojjA, ahavA ege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA, evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNaevi bhANiyantre jAva asaMkhejjatti / ukkosA bhaMte ! pucchA, gaMgeyA ! savve vi tAva joisiesu hojjA 1, uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (savvatthovA gambhavatiyamaNussapavesaNayA, saMmucchimamaNuslapavesaNayA asaMkhejjaguNA) garbhaja. manuSyapravezanaka saba se kama hai aura isakI apekSA samRcchimamanuSyapravezanaka asaMkhyAtaguNita hai // 15 // mahAvIra prabhunI utta2-" gaMgeyA !" 3 geya ! " savvatthovA gama. vakRtiyamagusvarasa gayA, samucchinamagussapoSaNayA asakhejjaguNA " AM manuSya pravezanaka sauthI apa che ane garbhaja manuSya pravezanaka karatAM saMmUchima manuSya pravezanaka asaMkhyAtagaNuM hoya che. sU. 15 che
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 bhagavatI sUtre ahavA joisisu bhavaNavAsIsu ya hojjA 1 ahavA jor3asiesu vANamaMtaresu ya hojjA 2 ahavA joisiesu vemA - Ni suyahojjA 3, ahavA joisiesa ya, bhavaNavAsisuya bANamaMtarasu ya hojjA 1, ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsIsu ya, mANiesu ya hojjA, 2 ahavA joisiesa ya vANamaMtaresa ya, mANie ya hojjA 3, ahavA joisiesa ya bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresa ya vemANiesuya hojjA 1 / eyassa NaM bhaMte! bhavaNavAsi deva pavesaNagassa vANamaMtara devapavesaNagassa, joisiya devapavesaNagassa, vemANiyadevapavesaNagassa ya kayare kayarehiM to jAva visesAhiyA vA ? gaMgeyA ! savvatthovA vaimANiyadevapavesaNayA, bhavaNavAsidevapavesaNayA asaMkhejjaguNA, vANamaMtara devapave saNayA asaMkhejjaguNA- joisiyadeva pave saNayA saMkhejjaguNA // sU0 16 // - chAyA - devapravezanakaM khalu bhadanta ! katividhaM prajJaptam ? gAGgeya ! caturvidhaM prajJaptam, tadyathA bhavanavAsi devamavezanam yAvat vaimAnikadevapravezanakam / eko bhadanta ! devo devazvezana kena pranizan kiM bhavanavAsiSu bhavet ' vAnavyantareSu bhavet jyotiSkeSu bhavet, vaimAnikeSu bhavet ? gAGgeya ! bhavanavAsiSu vA bhavati, vAnavyantareSu vA bhavati jyotiSikeSu vA bhavati vaimAnikeSu vA bhavati ! 3 bhadanta ! devau devapravezana kena pRcchA, gAGgeya ! bhavanavAsiSu vA bhavataH, vAnavyantareSu vA bhavataH, jyotipikeSu vA bhavataH, vaimAnikeSu vA bhavataH, athavA eko bhavanavAsiSu eko vAnavyantareSu bhavati / evaM yathA tiryagyonikapravezanakaM tathA devapravezanakamapi bhaNitavyam yAvat asaMkhyeyA iti / utkRSTA bhadanta ! pRcchA ? gAGgeya ! sarve'pi tAvat jyotiSikeSu bhavanti ? | athavA jyotiSikabhavanavAsiSu ca bhavanti, 1 athavA jyotiSikeSu vAnavyantareSu ca bhavanti, 2 athavA jyotiSikamAnikeSu ca bhavanti, 3 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 u0 32 sU0 16 devapravezanakanirUpaNam 287 bhavanti,1 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti,2 athavA jyotiSikeSu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti,3 athavA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti 1 etasya khalu bhadanta ! bhavanavAsi devapravezanakasya vAnavyantaradevapravezanakasya jyotiSikadevamavezanakasya vaimAnikadevapravezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAni vA ? gAGgeya ? sarvastokAni vaimAnikadevapravezanakAni, bhavanavAsidevamavezanakAni asaMkhyAtaguNAni, cAnavyantaradevapravezanakAni asakhyeyaguNAni, jyoti. pikadevapravezanakAni saMkhyeya guNAni // m0 16 // TIkA--atha devapravezanakamadhikRtya prarUpayitumAha-' devapavesaNae NaM bhaMte' ityAdi / 'devapavesaNae NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte ?' gAGgeyaH pRcchanti-he bhadanta ! devamavezanakaM khalu katividhaM prajJaptam ? bhgvaanaah--'gNgeyaa| caubihe paNatte ' he gAGgeya / devapravezanakaM caturvidhaM prajJaptam , ' taM jahA bhatraNavAsidevapavesaNae jAra vemANiyadevapavesaNae / tadyathA-bhavanavAsidevapravezanakam ?, yAvat vAnavyantaradevapravezanakam 2, jyotipikadevamavezAnakam 3, vaimAnika devapravezanaka vaktavyatA 'devapavesaNae NaM bhate / kaivihe paNNatte' ityAdi / TIkArtha- isa sUtradvArA sUtrakAra ne devapravezanaka kA kathana kiyA hai-isameM gAMgeya ne prabhu se aisA pUchA hai-( devapavesaNae NaM bhaMte ! kA vihe paNNatte) he bhadanta ! devapravezanaka kitane prakAra kA kahA gayA hai ? isake uttara meM prabhu ne kahA-(gaMgeyA) he gAMgeya (caumvihe paNNatte) devapravezanaka cAra prakAra kA kahA gayA hai-(taM jahA) jaise-(bhavaNavAsidevapavesaNae jAva vemANiyadevapavesaNae ) bhavanavAsI devaprave. pravezana4 14tavyatA" devapavesaNaeNaM bhaMte ! kahanihe paNNatte" tyaahTIkArtha-sUtrakAre A sUtramAM devapravezanakanuM nirUpaNa karyuM che- gAMgeya asA prazna-" devapavekhaNae NaM bhaMte ! kAvihe paNNatte " he bhadanta / devapravezanakanA keTalA prakAra kahyA che? mahAvIra prabhunA utta2-" gaMgeyA ! " geya !" cauvihe paNNatte" 615vezananA yA2 2 4aa che. " tajahA " ta praa| nIya pramANe che. " bhavaNavAsidevapavesaNae jAva vemANiyadevapavesaNae" (1) savanavAsI 65vazana, (2) vAnavyanta devapravezana, (3) yati pravezana: mane (4) vaimAni pravezana -
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 bhagavatIya devapravezanakam 4, gAGgeyaH pRcchati-' ege bhaMte ! deve devapavesaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsInu hojjA, vANamaMtaresu hojjA, joimiesa hojjA, vemApiesa hojjA ?' he bhadanta ! eko devo devazvezanakena pravizan ki bhavanavA. sipu bhavet 1 / kiMvA vAnavyantareSu bhavet , jyotipikeSu bhavet, vaimAnikapu bhavet ? bhagapAnAha-gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu-bA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojjA' he gAGgeya ! eko devo devapravezanakaM kurvan bhananavAsiSu vA bhavati, vAnavyantareSu vA bhavati, jyotipike vA bhavati, vaimAnikepu vA bhavati / ' do bhane ! devA devapavesaNae NaM' pucchA' zanaka yAvat-vAnavyantara devapravezanaka, jyotiSika devapravezanaka, vaimAnika devapravezanaka / ava gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM-(ege bhaMte! deve devapavemaNaeNaM pavisamANe kiM bhavaNavAsIpTa hojjA, vANamaMtaresu hojjA, joili estu hojjA, vemANiessu hojjA) he bhadanta ! eka deva devapravezana dvArA devabhava meM praveza karatA huA kyA bhavanavAsI devoM meM hotA hai ? athavA vAnavyantara devoM meM hotA hai ? yA jyotiSika devoM meM hotA hai ? yA vaimAnika devoM meM hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-(gaMgeyA) he gAMgeya ! (bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtarelu vA hojjA, joisiepsu vA hojjA, vemANiesuvA hojjA) eka deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karatA huA bhanavAliyoM meM bhI hotA hai, vAnavyantaroM meM bhI hotA hai jyotiSikoM meM bhI hotA hai, vaimAnikoM meM bhI hotA hai; (do bhaMte ! devA devapavesaNaeNaM pucchA) aba gAMgeya prabhu se aisA pUcha rahe haiM-he gAMgeya mAranA prazna-" ege bhaMte ! deve devapavesaNaeNaM pavisamANe ki bhavaNavAsIsu hojjA. vANamaMtaresu hojjA, joisiesu hojjA vemANiesu hojjA ?" he mahanta ! pravezana dvArA mAnya gatimAthI devalamA praveza karate eka deva zuM bhavanavAsI devAmAM utpanna thAya che? ke vAnavyantara devAmAM utpanna thAya che ke tiSika devamAM utpanna thAya che ? ke vaimAnika devAmAM Gtpanna thAya cha ? maDAvIra prabhunA uttara-" gaMgeyA ! " mAMgeya ! "bhavaNavAsIsu vA hojA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANiesu vA hojjA" devapravezanaka dvArA devabhavamAM praveza karate eka deva bhavanavAsIomAM paNa utpanna thAya che, vAtavyantamAM paNa utpanna thAya che, jyatiSikemAM paNa utpanna thAya che ane vimAnikemAM paNa utpana thAya che.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA ttii0|093032 sU016 devapravezanakaniparuNam "289 gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! dvau devI devapravezana kena pravizantau kiM bhavanavAsiSu bhavataH ? kiMvA vAnavyantareSu jyotiSikeSu vaimAnikeSu vA bhavataH ? iti pRcchA, bhagavAnAha-' gaMgeyA ! bhavaNavAsIsu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemAgiesu vA hojjA' he gAGgeya ! dvau devI devapravezanakaM kurvantau bhavanavAsiSu vA bhavataH, vAnavyantareSu vA jyotipikeSu vA vaimAnikeSu vA bhavataH ' ahvA ege bhavaNavAsIsu. ege vANamaMtaresu hojjA' athavA eko devo devapravezanakena pravizan bhavanavAsideSeSu bhavati, eko'parazca vAnavyantareSu bhavati, ' evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae vahA devapavesaNae 'vi bhANiyabve jAva asaMkhejjatti' evaM pUrvoktarItyA yathA tiryagyonikapravezabhadanta ! do deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karate hue kahAM hote haiM ? kyA ve bhavanavAsiyo meM hote haiM ? athavA vAnavyantaroM meM hote haiM ! yA jyotiSikoM meM hote hai ? yA vaimAnikoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM pratu kahate haiM-(gaMgeyA! bhavaNavAsIlu vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiema vA hojjA, vemANiesu vA hojA, he gAMgeya ! do deva devapravezanaka dvArA devabhava meM praveza karate hue bhavanavAsI devoM meM bhI hote haiM, vAnavyantara devoM meM bhI hote haiM, jyatiSika devoM meM bhI hote hai athavA vaimAnika devoM meM bhI hote haiM / (ahabAege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA) athavA eka deva bhavanavA. siyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva vAnavyantaroM meM hotA hai ( evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNae vi bhANiyabve jAva gAMgeya samAranA prazna-"do bhaMte ! devA devapavesaNaeNaM pucchA" u manta! devapravezanaka dvArA anya gatimAMthI devabhavamAM praveza karatA be deve kayAM utpanna thAya che? zuM teo bhavanavAsIomAM utpanna thAya che ? ke vAna vyakta remAM utpanna thAya che? ke tiSikemAM utpanna thAya che? ke vaimAnikamAM utpanna thAya che ? mahAvIra prabhunI uttara-" gaMgeyA !" hai gAMgeya ! "bhavaNavAsIsa vA hojjA, vANamaMtaresu vA hojjA, joisiesu vA hojjA, vemANipasu vA hojA" devapravezanaka dvArA devabhavamAM praveza karatA be devo bhavanavAsI dezamAM paNa 'utpanna thAya che, vAnavyantaradezamAM paNa utpanna thAya che jyotiSika devAmAM paNa utpanna thAya che ane vimAnirdomAM *5Y Gtpanna thAya che. " ahavA~ ege bhavaNavAsIsu, ege vANamaMtaresu hojjA" athavA te be demAMno eka bhavanavAsIomAM ane eka vAnayaMtaromAM utpanna yAya 'cha. " evaM jahA tirikkhajoNiyapavesaNae tahA devapavesaNae vi bhANiyave bha-37
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 bhagavatIsUtre nakaM bhaNitaM tathA pravezanakamapi bhaNitavyam / yAvat-trayaH, catvAraH, paJca, paTTa, sapta, aSTa, nava, daza, saMkhyAtAH, asaMkhyAtAzceti vaktavyam / atha deva dvayavipaye bhaGgAnAha - athavA eko devo bhavanavAsisu bhavati, eko vAnavyantareSu bhavati, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati, eko devo jyotiSikeSu bhavati, athavA eko devo bhavAmi bhavati, eko devo vaimAnikeSu bhavati / atha devatrayaviSaye bhaGgAH madazyante athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devau vAnavyantareSu bhavataH, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devau asaMkhejjatti " isa prakAra se jaisA tiryagpravezanaka kahA gayA hai vaisA hI yaha devapravezanaka bhI kahanA cAhiye - yAvat-tIna, cAra, pAMca, chaha, sAta, ATha, nau, daza, saMkhyAta aura asaMkhyAta deva sambandhI fre saMyogAdi kA kathana, jaisA tiryag pravezanaka meM tIna, cAra, pAMca, chaha, Adi tiryaJcoM ke dvika saMyogAdi kA kiyA gayA hai vaisA hI yahA~ kahanA cAhiye - devadvaya viSayaka bhaMga isa prakAra se haiM-" athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura dUsarA eka vAnavyantaroM meM hotA hai 1, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva jyotiSikoM meM hotA hai 2, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura dUsarA eka deva vaimAnikoM meM hotA hai 3 ityAdi devatraya viSayaka bhaMga isa prakAra se haiM - devapravezanaka dvArA devabhava grahaNa karane vAle tIna devoM meM se eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura do deva jAva asa khejjatti " A pramANe jevu tiryaMcaiAnika pravezanakamAM kahevAmAM mAyuM che, mevu 4 devapravezana bhAMDe leho bheTale traSNu, yAra, pAMya, cha, sAta, AI, nava, dRza, sayyata mane asabhyAta devAnA devapravezananA diusayoga Ahanu athana, tiryagU avezanammAM tra, yAra, yAMtha, cha Advitiya cAnA DriMkasa cAgAdinA kathana pramANe ja samajavuM. e devanA pravezanaka saMbadhI dvikasa'ceAgI bhagA nIce pramANe khane che-(1) athavA eka deva bhavanavAsIomAM utpanna thAya che ane khIe eka vAnabhyantarAmAM utpanna thAya che. (ra) athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane eka deva caiAtiSikAmAM utpanna thAya che. (3) athavA eka bhavanavAsIomAM ane eka vaimAnikAmAM utpanna thAya che. ItyAdi dvikasaceAgI bhaMga samajavA, have traNa devAnA pravezanaka viSenA dvikasa'cAgI bhagA prakaTa karavAmAM Ave che--(1) devapravezanaka dvArA devabhava grahaNa karatA traNa devAmAMthI eka deva bhavanavAsIomAM ane bAkInA e deva vAnabhyantarezamAM utpanna thAya che. (ra)
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramayayandrikA TI0 209 70 32 sU016 devapravezanakanirUpaNam 291 jyotiSikeSu bhavataH, athavA eko devo bhavanavAsiSu bhavati dvau devI vaimAnikapu bhavataH / ityAdirItyA caturArabhya asaMkhyAtaparyantamAlApakAH svayamUhanIyAH / gAGgeyaH pRcchati-' ukkosA bhaMte ! pucchA ? ' he bhadanta ! utkRSTA utkarSapadino devAH kiM bhavanavAsiyu bhavati 1 kiMvA vAnavyantarajyotipikavaimAnikapu bhavanti ? iti pRcchA, bhagavAnAha-'gaMgeyA ! savve vi tAva joisiemu hojjA' he gAGgeya ! sarve'pi tAvat utkRSTapadino devA devapravezanakena pravizanto jyoti. keSu bhavanti, jyotiSkagAmino vahavaH santi iti teSu utkRSTapadino devabhavezana. kavantaH sarve'pi bhavantItyarthaH atha dvika saMyogi bhaGgAnAha-' ahavA joisiesu vAna vyantaroM meM hote haiM, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai, aura do deva jyotiSikoM meM hote haiM, athavA eka deva bhavanavAsiyoM meM hotA hai aura do deva vaimAnikoM meM hote haiM ityAdi rItise cAra se lekara asaMkhyAta devoM taka ke AlApaka kahanA cAhiye / aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM 'ukolA bhaMte ! pucchA' he bhadanta ! utkRSTapadI deva kyA bhavanavAsiyoM meM hote haiM ? kiMvA vAnavyantaroM meM hote haiM ? yA jyotiSikoM meM hote haiM ? yA vaimAnikoM meM hote haiM ? isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya! savve vi tAva jo isiesu hojjA' samasta utkRSTapadI deva devapravezanakadvArA devabhava grahaNa karate hue jyotiSikoM meM hote haiN| kyoM ki jyotiSkadevoM meM jAnevAle jIva bahuta hote haiM isa kAraNa unameM utkRSTapadI deva pravezanakavAle saba deva hote haiM / aba inake dvika saMyogI aMga prakaTa kiye jAte athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane be deva tiSimAM utpanna thAya che. (1) athavA eka deva bhavanavAsIomAM ane be deva vaimAnikamAM utpanna thAya che. ItyAdi bhaMga kahevA joIe, e ja pramANe rArathI laine asaMkhyAta paryantanA devanA AlApaka kahevA joIe. mAMgeya mAranA prazna-" ukkosA bhaMte ! pucchA" mahanta ! Green padI deva zuM bhavanavAsIomAM utpanna thAya che? ke vAnarAntaromAM utpanna thAya che? ke jyotirSikamAM utpanna thAya che? ke vaimAnikamAM utpanna thAya che ? mahAvIra prabhunA uttara-" gaMgeyA !', 3 ||nney! " samve vi tAva joisiesu hojjA, " 15vezana 6 // 2 // herala DAya 42tA samasta yahI deva tiSikomAM utpanna thAya che, kAraNa ke jatiSka devemAM janArA ghaNuM ja hoya che, tethI temAM utkRSTapadI pravezanakavALA samasta deva hoya che A ekasaMgI bhaMga prakaTa karIne have temanA dvikasavegI bhaMgane prakaTa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 bhagavatI sUtre ra bhavaNavAsI ya hojjA' athavA utkRSTapadino devA jyotiSikeSu bhavanavAsiSu ca bhavanti ? ' aDavA joisieTa vANamaMtaresu ya hojA athavA jyotiSikeSu vAnavyantareSu ca bhavanti 2, ' ahavA joisiesa vaimANie ya hojjA ' athavA jyotiSikeSu vaimAnikeSu ca bhavanti 3, atha trisaMyogamajJAnAha - ' ahavA joisiesa ya bhaNavAsisu ya, vANamaMtaremR ya hojjA ' avanA jyotiSikeSu ca bhavanavAsiSu ca vAnavyantareSu ca bhavanti 1, athavA joisiyu ya, bhavaNavAsisu ya vemANi ya hojjA' athavA jyotiSikeSu ca bhavAmi ca vaimAnikepu ca bhavanti 2, ' ahavA joisiesa vANamaMtareSu vaimANieva ya hojjA ' athavA jyotiSikeSu ca vAnatyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti 3, r haiM- ' ahavA joisiesa bhavaNavAsisu ya hojjA' athavA utkRSTapadI deva jyotipikoM meM aura bhavanavAsiyoM meM hote haiM ?, ' ahavA jor3asiela vANamaMtaresa hojjA ' athavA jyotiSikoM meM aura vAnavyantaroM meM hote haiM 2 ' ahavA joisiesa vaimANiesa hojjA' athavA jyotirSikoM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 3 inake trisaMyogI bhaMga isa prakAra se hai- ' ahavA joisiela ya, bhavaNavAsisuya, vANamaMtaresu ya hojjA' athavA jyotiSikoM meM, bhavanavAsiyoM meM aura vAnavyanta meM hote haiM 1, ' ahavA joisiela ya, bhavaNavAsiya, mANi ya hojjA' jyotiSikoM meM, bhavanavAsiyoM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 2, ' ahavA joisiesu vANamaMtaresu vaimANiesu ya hojjA' athavA jyotiSikoM meM, bAnatryantaroM meM aura vaimAnikoM se hote haiM, 42vAmAM Ave che-" ahavA joisiesu bhatraNavAsisu ya hojjA " (1) athavA utkRSTapadI deza cetiSikezamAM ane bhavanavAsIemAM utpanna thAya che. " ahavA joisisu vANamataresu hojjA " ( 2 ) athavA tethe jyotiSiyAM ane vAna vyantarAbhA utpanna thAya che. " avA joisisu maNiepa hojjA " ( 3 ) athavA te AtiSikAmAM ane vaimAnikeAmAM utpanna thAya che; tebhanA trimsa'yogI lago mA pramANe mane che - " ahavA joisiesu ya, (1) athavA te utkRSTapahI deva vAnaSyantarAmAM utpanna thAya che. vemoNiesu ya hojjA " ( 2 ) athavA ane vaimAnikamAM utpanna thAya che. vaimANiesu ya hojjA " ( 3 ) athavA upanna thAya che, 66 bhavaNavAsisu ya, vANamaMta resu ya hojjA" nyAtiSikAmAM, bhavanavAsIomAM ane ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsisu ya, teo yeAtiSikAmAM bhavanavAsIomAM ahavA joisiesa ya, vANamaMtaresu ya, te jAtiSikAmAM, vAnabhyantarAmAM ane vaimAnikeAmAM "
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandriko TIkA za09 u032 sU0 16 devapravezanakanirUpaNam 296 ___ adha catuHsaMyogi bhaGgAnAha-' ahavA joisiemu ya bhavaNavAsimu ya vANa maMtaresu ya vemANiesa hojjA' athavA jyotipikeSu ca bhavanavAsipu ca vAnavyantareSu ca vaimAnikeSu ca bhavanti ? / __aMtha devapravezanakavipaye vizeSa pradarzayati-bhavanAtidevapravezanakam anurakumArAdidazavidham 10 vAnavyantaradevapravezanakaM pizAcAdyaSTavidham 8! jyotipikadevamavezanakaM candrAdipaJcavidham 5 / vaimAnika devapravezanakaM kalpopapannakakalpAtItabhedena dvividham 2 / tatra kalpopapannakadevapravezanakaM saudharmAdibhedena dvAdazavidham 12 / kalpAtItadevapravezanakaM graiveyakAnuttaravimAnabhedena dvividham / tatra-graiveyakadevapravezanakaM 'hihimA hiTThimA' ityadhastanAdhastanAdi bhedena navavidham 9 / anuttaravimAnadevapravezanakaM vijayAdibhedena paJcavidham 5 / inakA catuHsaMyogI bhaMga isa prakArase haiM-'ahavA joisiesu ya bhavaNavAsisu ya vANamaMtaresu ya vemANiesu ya hojjA' athavA jyotiSikoMmeM,bhavanavAsiyoM meM, vAnavyantaroM meM aura vaimAnikoM meM hote haiM 1 deva pravezanaka ke viSaya meM vizeSa kathana isa prakAra se hai bhavana patidevapravezanaka asurakumArAdi ke bheda se 10 prakAra kA hai, vAnavyantaradevapravezanaka pizAcAdika ke bheda se ATha-prakAra kA hai, jyotiSikadeva pravezanaka candrAdika ke bheda se pAMca prakAra kA hai vaimAnikadevapravezanaka kalpopapannaka aura kalpAtIta ke bheda se do prakAra kA hai| isameM kalpopapannaka devapravezanaka saudharmAdika ke bheda se 12 prakAra kA hai-tathA kalpAtIta deva pravezanaka greveyaka aura anuttara vimAna ke bhedase do prakAra kA hai inameM graiveyaka devapravezanaka "hiTimA hiTimA" isake anusAra adhastanAdhastanAdi ke bheda se nau prakAra kA hai, anuttaravimAnadeva have temana yatu 4saya 1 548 42vAmA mA cha-" ahavA joisiesu ya, bhavaNavAsIsu ya vANamaMtaresu ya, vemANiesu ya hojjA " (1) athavA teo ye tiSikemAM, bhavanavAsIomAM, vAnadhyantaramAM ane vaimAnikamAM utpana thAya che. devapravezanakanA viSayamAM vizeSa kathana nIce pramANe che - bhavanapatideva pravezanaka asurakumArAdinA bhedathI 10 prakAranuM che. vAnavatara devapravezanaka pizAcAdikanA bhedathI 8 prakAranuM che tiSika devapravezanaka candrA dikanA bhedathI pAMca prakAranuM vaimAnika devapravezanaka kalpa5naka ane kapAtItanA bhedathI be prakAranuM che. temAMthI kapapapanaka devapravezanaka saudharmAdikanA bhedathI 12 prakAranuM che tathA kalpAtIta devapravezanaka daiveyaka ane anuttara vimAnanA RthA me 2nu cha. mAthA aveyara pravezana " hidvimA hidvimA " A anuMsAra adhastanAdhastanAdine bhedathI nava prakAranuM che. ane anuttara
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 bhagavatI sUtre eSu sarveSu kalpopapannakadevamavezanakAnAM bhedA bahavaH ( dvAdaza ) santIti te saMkSepeNa pradazyante -- dvAdazadevalokamaGgAnAM samuccayarAzikoSThakam ** ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza ekaikasmin devaloke dvayoryugapadgamane dvAdazaiva dviksaMyoge bhaGgAH paTpaSTi trisaMyoge bhaGgAH viMzatyadhikadvizate catuSkasaMyoge bhaGgAH paJcanavatyadhikacatuHzatAni paJcakasaMyoge bhaGgAH dvinavatyadhikazatatrayam paTkasaMyoge bhaGgAH caturviMzatyadhikanavazatAni saptakasayoge bhaGgAH dvinavatyadhikasaptazatAni aSTakasaMyoge bhaGgAH paJcanavatyadhikacatuHzatAni navasaMyoge bhaGgAH viMzatyadhikadvizate dazakasaMyoge bhaGgAH paTUpaSTiH ekAdazasaMyoge bhaGgAH dvAdaza dvAdazasaMyoge bhaGgaH ekaH ... sarvasaMmelane bhaGgAH saptAdhikasaptatrizacchatAni or dvAdaza devalokAnAM bhaGgAH pradarzayante-ekasya jIvasya eka saMyoge dvAdaza dvayorekaikasmin sthAne yugapaGgamane dvAdaza dvayorddhakasaMyoge bhaGgAH **** ... **** N 0.00 12 12 66 220 495 392 924 792 495 220 66 12 1 3707 sarve aSTAdhikasaptatibhaGgAH pravezanaka vijayAdi ke bheda se pAMca 5 prakAra kA hai ina saba pravezanaka meM kalpopapannaka deva pravezanakoM ke bheda bahuta (11) haiM ve saMkSepa se TIkA diye huve koSTaka meM diyA haiM- jijJAsu vahAM se samajha leveM dvAdaza devalokoMke bhaGga isa prakAra se haiM eka jIva ke eka saMyoga meM doke eka eka sthAna meM eka sAtha jAne Ww ow 12 12 66 ||| 99 meM vimAna dhruvapravezanaka vijaya vagerenA bhedathI pAMca prakAranu che. A dhAM pravezatakAmAMthI kapApapantaka devapravezanakeAnA bheda vadhAre (12) khatAvavAnA kAThI TIkAmAM sazcimamAM khatAvavAmAM Avela che te jIjJAsuoe tyAMthI samajI levuM. che, te khAra devalAkanA bhaMga A pramANe che eka jIvanA eka sarcaMgamAM ane pratyeka sthAnamAM eka sAthe javAthI 78 12 bhaMga 12 12 bhaga ra "
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 prameyaMcandrikA TI0 za09 4032sU0 16 devapravezanakanirUpaNam trayANAma-ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza dvikasaMyoge bhagAH dvAtriMzadadhikazatam / trikasaMyoge bhaGgAH viMzatyadhika zatadvayam sarvasaMmelane catuSpaSTayadhikazatatrayabhaGgAH caturNAm - eka saMyoge dvAdaza bhaGgAH dvikasaMyoge - aSTanavatyadhika zatabhaGgAH trika saMyoge - SaSTyadhika SaTzatabhaGgAH catuSkasaMyoge - paJcanavatyadhika catuHzatabhaGgAH sarvasaMmelage - paJcaSaSTayadhika trayodaza zatabhaGgAH doke dvika saMyoga meM 198 660 495 1365 78 tIna ke eka saMyoga meM tIna ke dvika saMyoga meM tIna ke trika saMyoga meM 12 bhaMga 132 , ___220 " 364 , 12 bhaMga 198 " cAra ke eka saMyoga meM cAra ke dvika saMyoga meM cAra ke trika saMyoga meM . cAra ke catuSka saMyoga meM ... 660 " 495 " 1365 bhaMga benA ddhika saMgamAM 78 1... 12 bhaMga traNanA eka sacogamAM , dvika saMcAgamAM , triayogamA 132 , 220 / 364, 12 " cAranA eka saMyogamAM kika saMgamAM , trika sAgamAM >> catuSka saMgamAM 198 485.. 1365 bhaga
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 paJcAnAm -- ekasaMyoge dvAdaza bhaGgAH dvika saMyoge - catuSSaSTyadhikazata maGgAH trika saMyoge - triMzatyadhika trayodaza zatabhaGgAH catuSkasaMyoge - azItyadhikaikonaviMzatizata bhaGgAH paJca saMyoge -- dvinavatyadhikApTazatabhaGgAH sarvasaMmelane adhika tricatvAriM zacchatamaGgAH paNNAm ekasaMgoge dvAdazabhaGgAH dvikasaMyoge triMzadadhikazatatrayabhaGgAH trika saMyoge dvAdaza zatabhaGgAH catuSkasaMyoge paJcAzadadhike konapaJcAzacchatabhaGgAH pAMcoM ke eka saMyoga meM dvika saMyoga meM trika saMyoga meM catuSka saMyoga meM paMcaka saMyoya meM "" " " 19 chahake eka saMyoga meM chahake dvika saMyoga meM trika saMyoga meM "" " catuSka saMyoga meM pAMcanA eka saceAgamAM dvika sa'cAgamAM trika sa cAMgamAM " " -,, tuSTa saMyogabhAM pA~caka saceAgamAM -"" chatA eka sayAgamAM dvika sacAgamAM trika sacAgamAM 31 ,, -yatuSThu sayogabhAM " ... .... ... www. ... bhagavatIsUtre 12 164 1320 1980 892 4368 .... 12 bhaMga 264 " 12 330 1200 4950 1320 " 1980 " 892 " 4368 bhaMga 12 bhaMga 330 " 2200 " 4950 " 12 bhaMga 264 " 39 1320 1980 892 19 39 4368 bhaga 12 bhaga 330 77 1200 " 4950 "
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u032 sU016 devapravezanakanirUpaNam paJcakasaMyoge caturvizatyadhikanavazatabhaGgAH - paTkasaMyoge SaSTyadhike konapaJcAzacchata bhaGgAH sarvasaMmelane SaTsaptatyuttaratrizatAdhikadvAdazasahasra bhaGgAH saptAnAm ekasaMyoge dvAdazabhaGgAH dvisaMyoge SaNNavatyadhikatrizatabhaGgAH trikasaMyoge trayastriMzacchatabhaGgAH catuSkasaMyoge navazatAdhika navasahasrabhaGgAH paJcakasaMyoge azInyutta rASTazatAdhikaikAdazasahasrANi SaTkasaMyoge catuzcatvAriMzadadhika paJca paJcAzacchatabhaGgAH saptasaMyoge dvinavatyadhikasaptazatabhaGgAH sarvasaMmelane caturviMzatyutarASTazatAdhikatriMzatsahasrANi chahake paMcaka saMyoga meM chahake SaTkasaMyoga meM sAtoMke eka saMyoga meM sAtoMke dvika saMyoga meM sAtoM ke trikasaMyoga meM sAtoM ke catuSkasaMyoga meM sAtoM ke paMcakasaMyoga meM sAtoM ke SaTka saMyoga meM sAtoM ke saptakasaMyoga meM 19 pacaka sacaiAgamAM >> SaTka sa caitramAM sAtanA eka samaigamAM dvika sacAgamAM "" " "" "" " "" bha-38 trika sa ceAgamAM catuSTasa cAgamAM paMcaka sa cAgamAM SaT sa cAgamAM saptaka sacAgama 6880 1000 f 3000 924 " 4960 __" **** 297 924 4960 12376 8000 3300 9100 11880 12376 bhaMga 12 bhaMga 396 " 3300 " 9900 39 11880 " 5544 " 692 " 31824 bhaMga 100 5544 792 31824 12 396 924 "" 4960 12376 bhaga 17 396 3300 9900 29 " 19 99 11880 5544 " 792 " 31824 bhaga
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI athAgre saMkSepeNa bhaGgayogAH pradazyante evam epAM pUrvoktAnAM caturviMzatyu-tarASTrazatAdhikaikatriMzatsahasrANAm (31824 ) - 298 ekonaviMzatiguNitAnAm aSTabhirbhAge hRte aSTAnAM jIvAnAmaSTa saMyogeSu zItyuttara paJcazatAdhika paJcasaptatisahasrANi 75582 bhaGgA bhavanti / pUrvoktasaMkhyAyAH (75582) viMzatiguNitAyA navabhirbhAge hate navAnI jIvAnAM nava saMyogeSu papyyuttaranavazatAdhika saptaSaSTisahasrAdhikaika lakSa bhaGgAH . (167160) bhavanti / pUrvoktasaMkhyAyAH (167960) ekaviMzatiguNitAyA dazabhirbhAge hRte 'dazAnAM jIvAnAm, dazasu saMyogeSu poDazottarasaptazatAdhikadvipaJcAzatsahasrottara* lakSatrayabhaGgAH (352716) bhavanti / pUrvoktasaMkhyAyA (352716) dvAviMzatiguNitAyA ekAdazabhirbhAge te ekAdazAnAM jIvAnAm ekAdazasu saMyogeSu dvAtriMzaduttaracatuHzatAdhikapaJcasahastrottarasaptalakSabhaGgAH (705432) bhavanti / . # aba saMkSepa se Age ke bhaMga dikhAye jAte haiM - 31824 meM 19 se guNA karane para aura Agata rAzi meMTakA bhAga dene para ATha jIvoM ke ATha saMyogoM meM saba kula bhaMga 75682 hote haiM 75582 meM 20 kA guNA karane para aura Agata jIvarAzi meM 9 kA bhAga dene para nau jIvoM ke 9 saMyogoM meM 167960 bhaMga hote haiM 167960 meM 21 kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 10 kA bhAga dene para 10 jIvoM ke deza saMyogoM meM 352716 bhaMga hote haiM kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 11 kA jIvoM ke gyAraha = saMyogoM meM 705432 bhaMga hote haiM / ina 705432 / 352716 meM 22 bhAga dene para 11 have pachInA bhagAne sakSiptamAM matAvavAmAM Ave che31824 ne " 19 vaDe guNIne guNAkArane 8 vaDe bhAgavAthI ATha jIvAnA ATha sace geAmAM kula 75582 bhaMga Ave che. 75582 ne 20 vaDe guNIne guNAkArane huM vaDe bhAgavAthI nava jIvAnA nava sacAgamAM kula 167950 bhaMga Ave che. 167950 ne 21 vaDe guNIne guNAkArane 10 vaDe bhAgavAthI 10 jIvAnA daza sacegAmAM kula 352716 bhaga Ave che. 352716 ne 22 vaDe guNIne guNuAkArane 11 vaDe bhAgavAthI 11 jIvAnA * agiyAra sa'cegAmAM kula 705432 bhaga Ave che,te 705432 ne 23 vaDe guNIne guNAkArane
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ premaiyabasdrikA TIkA zaM29 4032016 devapravezanaka nirUpaNam 296 pUrvokta saMkhyAyAH (705432) trayoviMzatiguNitAyA : dvAdazabhirbhAge hRte dvAdazAnAM jIvAnAM dvAdazasu saMyogeSu aSTasaptatyuttara dvipaJcAzatsahasrAdhitrayodazalakSabhaGgAH (1352078) bhavanti / evaM dvAdazAnAM jIvAnAM dvAdazadevalokaparyantaM bhaGgAH pradarzitAH punazca huzrutAda vijJAya agre'pi bhaGgAH jJAtavyAH saMbodhyAH saMyojanIyAH granthavistarabhayAda viramyate / atha devalokamAzritya sugamabodhArthI katipayA bhaGgAH pradazyante - dvAdazadevaloka sambandhena ekasaMyoge bhaGgAH dvAdaza 12 dvayoryugapada ekai htra devaloke gamanena dvAdazaiva / meM 23 kA guNA karane para aura Agata rAzi meM 12 kA bhAga dene para 12 jIvoM ke 12 saMyogoM meM 1352078bhaMga hote haiM / isa prakAra ye 12 jIvoM ke dvAdaza devaloka paryanta bhaMga dikhAye haiM, inake Age ke bhaMga bahu jJAnIjana se jAnakara apanI buddhi se lagA lenA cAhiye zAstra kA vistAra bar3ha jAne ke bhaya se hamane unheM yahAM nahIM likhA hai / devaloka ko Azrita karake sugama rUpase bodha ke nimitta yahAM kitaneka bhaMga dikhalAte haiM- dvAdaza devaloka ke sambandha se ekasaMyoga meM 12 bhaMga do ke eka sAtha eka eka devaloka meM gamana se 12 bhaMga. ekakA prathama devaloka meM gamana dUsare kA tRtIya devaloka meM gamana 12 vaDe bhAgavAthI 12 jAnA 12 sacAgAmAM kula 1352078 bha'ga Ave che. A rIte khAra jIveAnA mAramA devaleAka paryaMntanA `bhaga batAvavAmAM AvyA che. tyArapachInA bhagA (13 ane 13 karatAM vadhAre jIveAnA bhagA) bahu jJAnI sAdhuo pAsethI jANI levA. zAstranA vistAra vadhI javAnA bhayathI ahIM te bhago prakaTa karyAM nathI, devaleAkane Azrita karIne sugamarUpe samajAvavAne mATe ahI keTalAka bhaMga batAvavAmAM Ave che dvAdaza (bAra) detraleAkanA sa'badhathI eka sacAgamAM 12 bheMga enA eka sAthe eka eka devaaArkamAM gamanathI 12 bhaga ekanuM prathama devalAkamAM gamana khIjAnuM cAthA devalAkamAM gamana mA
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra dikasaMyogeeka prathame devaloke eko dvitIye ekaH prathame devaloke ekastRtIye ekaH prathame devaloke ekazcaturthe evaM krameNa prathamadevalokapAdhAnye ekAdazamagAH 11 tathAhi1-2 dvitIyadevalokaprAdhAnye daza bhanAH 1-3 2-2 2-4 2-5 2-6 2-7 2-9 1-10 2-10 1-11 2-11 1-12 2-12 ityekAdaza iti daza anayArItyA tRtIyadevalokaprAdhAnye nava bhagAH / caturthadevalokapAdhAnye aSTa bhaGgAH 8 / paJcama devalokaprAdhAnye saptabhaGgAH / 7 SaSTha devalokaprAdhAnye paDa bhaGgAH 6 / saptamadevalokamAdhAnye paJca 5) aSTamadevalokamAdhAnye catvAro bhaGgAH 4) navamadevalokamAdhAnye trayo bhagAH 3) dazamadevalokaprAdhAnye eka kA prathama meM dUsare ke caturtha isa krama se prathama devalokakI pradhAnatAmeM 11 bhaMga hote haiMeka jIvakA prathama devaloka meM gamana dUsarekA dvitIya devaloka meM gamana dvitIya devalokakI pradhAnatA meM 10 bhaMga hotA haiisa rItise tRtIya devalokakI pradhAnatA meM 9 bhaMga, caturtha devaloka kI pradhAnatAmeM 8 bhaMga, paMcamadevalokakI pradhAnatAmeM 7 bhaMga, chaDe devalokakI pradhAnatAmeM 6 bhaMga, saptama devalokakI pradhAnatAmeM 5 bhaMga, krama anusAra prathama devalokanI pradhAnatAvALA 11 bhaMga. 4i sayogamAM eka jIvanuM prathama devalokamAM gamana bIjAnuM bIjA devalokamAM gamana ekanuM prathama devalokamAM gamana bIjAnuM trIjA devalokamAM gamana. - A vAtane TIkAmAM ApelA koThA dvArA spaSTa karI che. A rIte trIjA devalokanI pradhAnatAthI 9 bhaMga, cothA devalokanI pradhA natAthI 8 bhaMga, pAMcamA devalekanI pradhAnatAthI 7 bhaMga, chaTThA devakanI pradhAnatAthI 6 bhaMga, sAtamA devakanI pradhAnatAthI 5 bhaMga, AThamA deva
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-3 1-7 1-7 prameyacandrikA TI0 zaM09 u0 32 sU0 26 devapravezana kanirUpaNam 309 dvau bhaGgau 2) ekAdazaMdevalokaprAdhAnye ekAdaze dvAdazeceti eko bhaGga, 1 / evam 11-10-98-7-6-5-4-3-2-1-66 sarvasaMmelane ekaikasya ekaikadevalokAgamane dvikasaMyoge sarve SaTpaSTi bhaGgAH 66 bhavantIti / 2 prayANAM jIvAnAM yugapadbhAvena ekaikadevalokagamanena ephasaMyoge prathamadevalokAdArabhya dvAdazadevalokaparyantaM dvAdazabhagAH 12 bhavanti / trayANAM jIvAnAM dvikasaMyoge dvAtriMzadadhikazatabhaGgAH 132 santi tathAhi-ekaH prathame devaloke dvau dvitIye devaloke 1 evam-eka: prathame devaloke dvau tRtIye devaloke 2) ityAdi / te eva pradazyanteekaH dvau | ekaH dvau | ekaH dvau / ekaH dvau | ekaH dvau | ekaH dvau 1-2 1-3 / 1-4 / 1-5 / 1- 4 1 -5 / 1-6 1-8 1-4 1-5 / '1-6 / 1-8 1-9 1-5 1-8 1-9 1-10 1-6 1-8 1-9 1-10 1-11 1-9 1-11 / 1-12 1-8 1-10 / 1-11 / 1-12 1-10 / 1-11 / 1-12 1-11 1-12 1-11 1-12 1-12 / 11 1098 76 aSThama devalokakI pradhAnatAmeM 4 bhaMga navaveM devalokakI pradhAnatAmeM 3 bhaMga, dazave devalokakI pradhAnatAmeM 2 bhaMga, 11 ce devalokakI pradhAnatAmeM 1 bhaMga isa prakAra 11-10-9-8-7-6-5-4-3-2-1366 bhaMga hote haiM tIna jIvoM ke eka sAtha eka eka devalokameM jAnese ekasaMyogI prathama devalokase lagAkara 12 ve devaloka taka 12 bhaMga / tIna jIvoMke hikasaMyogameM 132 bhaga hotehaiM / inakA koSTaka TIkA meM diyAhai vahIMse samajha leveM-- kekanI pradhAnatAthI 4 bhaMga, navamAM devalokanI pradhAnatAthI 3 bhaMga, dazamAM devalokanI pradhAnatAthI 2 bhaMga ane agiyAramAM devalokanI pradhAnatAthI 1 MOL mana cha, mA pramANe dusamA 11+10+4+4+7+6+5+4+3+2+1%3D 16 thAya cha traNa jIvonA eka sAthe eka eka devalokamAM gamanathI-pahelA devalokathI 12 mAM devaloka sudhInA devaloka gamanathI-eka saMyegI 12 bhaMga bane che. traNa jInA prikasaMgamAM nIce pramANe 132 bhaMga bane che MMMor 1-9
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 .... ..... cont bhagavatIsUtre ekaH dvau / ekaH dvau | ekaH dvau | ekaH dvau ekaH dvauM 1-10 1-11 1-12 1-11 / 1-12 1-10 / 1-11 ! 1-12 1-11 1-12 evaM sarve SaTSaSTiH 66 bhaGgAH bhavanti / evameva ' dvau-ekaH / iti viparItakrameNApi paTpaSTirbhazAH 66 bhavanti, evam-66-66=132 / trayANAM ___ jIvAnAM dvikasaMyoge sarve dvAtriMzadadhikaikazatabhaGgAH 132 bhavantIti / athAgre trayANAM jIvAnAm dvikasaMyoge viMzatyadhikadvizatabhaGgAH / 220 pradayanteatha prathamadevalokapAdhAnyena trayANAM trikasaMyoge pazcapaJcAzadbhaGgAH55bhavanti tathAhi 1-2-3 |1-3-4 |1.. 4..5 11-5-6 / 1-6-7 1-7-8 1-2-4 11-3-5 1-4-6 (1-5-7 |1-6-8 |1-7-9 1-2-5 |1-3-6 1-4-71 -5-8 1-6- 9 1-7-10 1-2-6 / 1-3-7 |1-4-8 |1-5-9 1-6-10/1-7-11 1-2-7 1-3-8 !1-4-9 !1-5-10.1-6-111-7-12 1-2- 8 1-3-9 11-4-101-5-11/1-6-12 iti paJca 1-2- 9 1-3-101-4-11.1-5-12! iti paTU 1-9-10-- 1-2-10.1-3-11,1-4-12| iti sapta 1-8-9 1-9-11 1-2-111-3-12 / ityeSTau ! 1-8-10-1-1-12 1-2-12 / iti nava | iti daza 5-8-121-10-11 iti catvAraH1-10-12 itihI ye 66 bhaMga tIna jIvoMke dvikasaMyoga meM hue haiN| ye 66 bhaMga "1-2" isa kramase vicArane para hue haiM aura jaba isI kramako "2-1" isa viparItatAse vicArate haiM taya bhI 66 bhaMga hote haiM / donoMkA jor3a 132 hotA hai. isa tarahase tIna jIvoMke bika saMyogameM ye 132 bhaMga hote haiN| - A rIte traNa jInA brikasa gamA upara mujaba 66 bha ga bane che. * 1-2 A kamathI vicAratA A 66 bhaMga banyA che. have je temane viparIta kramathI eTale ke "2-1" A kamathI vicAravAmAM Ave te e rIte bIjA 66 bhaMga bane che. A rIte traNa jIvonA drikasa cegathI kula 6666=132 bhaMga bane che. have traNa jInA trika sa cegI 220 bhaMga nIce prakaTa karavAmAM Ave che 1-8-11| iti trayaH
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3 prameyamandrikA 20 za09 u0 32 sU016 devapravezanakanirUpaNam 303 1-11-12 ityeko bhaGgaH 1 ityevaM sarve paJcapaJcAzadU bhaGgAH 55 bhavanti / anayA rItyA trikasaMyoge 'prathamadvitIye' ityeva prathamadvitIyadevalokaprAdhAnye daza bhanAH 10 / prathame tRtIye caturthe' ityevaM prathama-tRtIya devalokaprAdhAnye nava bhaGgAH / evaM prathamacatuthedevalokaprAdhAnye aSTa bhaGgAH 8 / prathama paJcamadevaloka-' prAdhAnye saptamagAH 7 / prathamaSaSThadevalokamAdhAnye pai bhaGgAH 6 / prathama saptama devalopAdhAnye paJca bhagAH 5 / prathamASTamadevalokaprAdhAnye catvAro bhaGgAH 4 prathamanavamadevalokapradhAnye trayo bhaMgAH 3 / aba Age tIna jIvoMke trika saMyoga, 220 bhaMga dikhAye jAte haiMprathama devalokakI pradhAnatAse tIna jIvoMke trika saMyogameM 55 bhaMgahotehaiM isa prakAra 10, 9 8,7, 6, 5, 4,3, 2, 1 kA jor3a 55 pacapana A jAtA hai| isa rItise trikasaMyogameM "prathama 1, dvitIya 2, tRtIya 3 meM" prathama dvitIya devalokakI pradhAnatAmeM 10 bhaMga hue haiM / " prathama, tRtIya caturtha devalokakI pradhAnatAmeM 9 bhaMga huehaiM / isI taraha se 1-4-5 meM prathama caturtha devalokakI pradhAnatAse 8 bhaMga hue haiM / 1-5-6meM prathama paMcama devalokakI pradhAnatAse 7 bhaMga hue haiM / 1-6-7 meM prathama chaThe devaloka kI pradhAnatAse 6 bhaMga hue haiN| 1-7-8 meM prathama saptama devalokakI 'pradhAnatAse 5 bhaMga hue haiN| 1-8-9 meM prathama aSTama devalokakI pradhA. natAse 4 bhaMga hue haiM / 1-9-10 meM prathama navave devalokakI pradhAnatA paDasA devAnI pradhAnatA siyAsI // 10+6+8+7++ 514-3+2+1=55 thAya che. e rIte traNa devomAMthI eka pahelA devalekamAM, eka bIjA devalokamAM ane eka trIjA devalokamAM utpanna thAya che. A pahele trikasaMgI bhaMga banyA. eja pramANe bIjAM aMge paNa samajavA, AthI e vAta spaSTa thAya che ke pahelA ane bIjA devalekanI prathA natAmAM 10 bhaMga bane che. pahelA ane trIjA devakanI pradhAnatAmAM 9 bhaMga bane che, pahelA ane cothA devalokanI pradhAnatAmAM 8 bhaMga bane che. pahelA ane pAMcamAM devakanI pradhAnatAmAM 7 bhaMga bane che. pahelA ane chaThThA devalokanI pradhAnatAmAM 6 bhaMga che. pahelA ane sAtamA devalekanI pradhAnatAthI 5 bhaMga, pahelA ane AThamAM devalokanI pradhAnatAthI 4 naMga, pahelA ane navamAM devakanI pradhAnatAthI 3 bhaMga, pahelA ane dasamAM devalokanI
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 bhagavatI __ prathamadazamadevalokAprAdhAnye dvau bhauH 2 / prathamaikAdazadevalokapAdhAnye eko bhaGgaH 1 / evam-10-9-8-7-6-9-4-3-2-1=55 / sarvasaMmelane prathamadevalokamAdhAnyena trikasaMyoge sarva paJcAzad 55 bhaGgA bhavantIti / / ___atha dvitIyadevalokapAdhAnye bhaGgAnAha - dvitIyatRtIyadevalokaprAdhAnye 'dvitIye tRtIye caturthe ' anayA tyArI nava bhaGgAH 9 / dvitIyacaturthadevaloka mAdhAnye aSTa bhaGgAH 8, dvitIyapazcamadevalokaprAdhAnye saptabhaGgAH, 7 / dvitIya-paSTadevalokaprAdhAnye paT bhaGgAH 6 / dvitIyasaptamadevalokaprAdhAnye pazca bhaGgAH 5 / dvitIyASTamadevalokaprAdhAnye catvAro bhaGgAH 4 / dvitIya navama se 3 bhaMga hue haiN| 1-10-11 meM prathama dazave devalokI pradhAnatAse 2 bhaMga hue haiM / 1-11-12 meM prathama aura 11veM devalokakI pradhAnatAse 1 aMga huA haiN| ___ aba dvitIya devalokako pradhAnatAse bhaMgo ko kahA jAtA haidvitIya tRtIya devalokakI pradhAnatA hone para dvitIya, tRtIya, caturtha" isa rItike anusAra 9 bhaMga hote haiM, dvitIya caturtha devalokakI pradhA. natA hone para 7 bhaMga hote haiM / dvitIya aura chaThe devalokakI pradhAnatA hone para 6 bhaMga hote haiN| dvitIya aura saptama devalokakI pradhAnatA hone para 5 bhaMga hote haiN| dvitIya aura AThaveM devalokakI pradhAnatA hone para 4 bhaMga hote haiN| dvitIya aura nauveM devalokakI pradhAnatA hone para 3 bhaMga hote haiN| dvitIya aura dazave devalokakI pradhAnatA pradhAnatAthI 2 bhaMga ane pahelA ane agiyAramAM devalekanI pradhAnatAthI 1 mana che. have bIjA devalokanI pradhAnatAthI banatA bhaMga prakaTa karavAmAM Ave che. bIjA ane trIjA devalekanI pradhAnatAthI 9 bhaMga, , , pAMyamai , " 7 " " " sAnA " " 5 , , , nA , 3 ,,, maNiyAramA ., 1 bhaMga thAya che. bIjA ane cothAnI pradhAnatAthI 8 bhaMga " , 4nI " , mAmAMnI , zamAMnI 2 sAtamAM
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 30 32 sU0 15 manuSyapravezanakanirUpaNam 305 devalokamAdhAnye trayo bhaGgAH 3 / dvitIyadazamadevalokaprAdhAnye dvau bhaGgo 2 ! dvitIyakAdazadvAdazeti-eko bhaGgaH 1 / evam 9-8-7-6-5-4-3-2-1-45 sarvasaMmelane dvitIyadevaloka mAdhAnyena trikasaMyoge paJcacatvAriMzad bhaGgAH 45 bhavantIti / __ anayA rItyA-tRtIyadevalokaprAdhAnye 8-7-6-5-4-3-2-136 / sarve SaTtriMzadU bhaGgAH 36 bhavanti / caturthadevalokaprAdhAnye 7-6-5-4-3-- 2-1=28 / sarve aSTAviMzatirbhaGgAH bhvnti| paJcamadevalokamAdhAnye , 6-54-3-2-1-21 / sa ekaviMzati bhejAH 21 bhavanti / paSThadevalokaprAdhAnye hone para 2 bhaMga hote haiM / tathA dvitIya aura 11 ve devalokakI pradhA natA hone para 1 bhaMga hotA hai / inakA koSTaka TIkA meM diyA hai. 9-8-7-6-5-4-3-2-1 kA jor3a 45 paiMtAlIsa hotA hai| isa rItike anusAra tRtIya devalokakI pradhAnatA 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 itane maMga hote haiN| inakA joDa 36 chattIsa hotA hai / ataH tRtIya devalokakI pradhAnatAmeM ye 36 bhaMga haiN| inakA sthApanA koSTaka TIkAmeM diyA hai jijJAsu vahAM se samajha leveM / caturtha devalokakI pradhAnatAmeM 7-6-5-4-3-2-1 itane bhaMga hote haiN| ina sabakA jor3a 28 aThAIsa AtAhai. ataH caturtha pazcama devalokakI pradhAnatAmeM ye 28 bhaMga haiN| inakI sthApanA kA koSTaka TIkAmeM diyA hai paMcama devalokakI pradhAnatAmeM 6-5-4-3 2-1 isa prakAra ikkIsa hote haiM ataH 21 aMga paMcama devalokakI pradhAnatAse hote hai| inakI sthApanAkA koSThaka svabuddhi se sthApita kara lenA caahiye| bIjo ane agiyAramAM devakanI pradhAnatAmAM eka bhaMga bane che. mazata bhAta patanI pradhAnatAami geet+7+6+4+4+3+ 2+1=45 bhaMga bane che. e ja pramANe trIjA devalokanI pradhAnatAvALA kula 8+7+6+5+4+3+2+1=36 pache, zrI sanI pradhAna lagAnA keThe TIkAmAM Apela che jIjJAsue tyAMthI samaja. yothA heksAnI pradhAnatA 7-6-5-4-3-2-1-28 bapane che. merA pramANe payamA vasonI pradhAnatAvA! at-4+4+3+2+ 1=21 bhaMga bane che. te 21 bhAgane keThe jAte ja samajI le.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 5-4-3-2-1=15 / sarve paJcadazabhaGgAH 15 bhavanti / saptamadevalokaprAdhAnye 4-3-2-1-10 / sarve dazabhaGgAH 10 bhavanti / aSTamadevaloka - prAdhAnye 3-2-1-6 | sarve SaD bhaGgAH 6 bhavanti / navamadevaloka prAdhAnye 2- 1=3 | sarve trayo bhaGgAH bhavanti / dazamaikAdazadvAdazeti - eko bhaGgo bhavati 1 evam - 55-45-36-28- 21-15-10-6-3- 1=220 trisaMyoge sarvasaMmelane viMzatyadhikadvizatabhaGgAH 220 bhavantIti / trayANAmekasaMyoge 12 / dvika saMyoge 132 / trisaMyoge 220 / evam - 12-132-220= 364 sarve trayANAM jIvAnAM catuSpaSTayadhikatrizatabhaGgAH 364 bhavantIti / evagrespi caturAdirjIvAnAM bhaGgAH svabuddhayA saMyojanIyAH / sAmAnyataH saMkhyAmAzritya pUrva pradarzitA eveti tatra vilokanIyAH / 306 chaThe devalokakI pradhAnatA meM - 5-4-3-2-1 itane bhaMga hote haiM inakA jor3a 15 AtA haiM, chaThe devalokakI pradhAnatA meM ye 15 bhaMga hai, inakI sthApanAkA koSThaka apane Apa kalpita kara lenA cAhiye saptama devalokakI pradhAnatA se 4-3-2- 1 = 10 bhaMga hote haiM / AThaveM devalokakI pradhAnatA 3-2 - 1 = 6 bhaMga hote haiM / navave devalokakI pradhAnatA 2- 1=3 bhaMga hote haiM / dazaveM, gyArahaveM aura bArahaveM devalokakA 1 bhaMga hotA hai isa prakAra se 55-45-36-28*21-15-10-6-3-1 milakara saba bhaMga trika saMyogameM tIna jIvoM ke. 220 ho jAte haiM / inake eka saMyogI 12, dvika saMyogI 132, trika saMyogI 220 kula milakara 364 bhaMga tIna jIvoMke hote haiM / isI -taraha se Age bhI cAra Adi jIvoMke bhaMga apanI buddhise lagA lenA pramANe chaThThI devaseounI pradhAnatAvANA se +4+3+2+1=15 laMga ne che. te 15 laganA ho late samaya sevA. eja pramANe sAtamAM devaleAkanI pradhAnatAvALA 4+3+2+1=10 bhaMga bhane che. d zyAmAM devatAnI pradhAnatAvAjA 3+2+1=6 sa laga mane che. navamAM dhruvaleAkanI pradhAnatAvALA kula 2+1=3 bhaga khane che ane dasamAM devaleAkanI pradhAnatAvALeA 1 bhaga ane che, A rIte traNa jIvAnA trika saMAAgamAM kula bhaga 5545+3628+1+15+10+6+3+1=220 ane che. traNa jIvAnA ekasaceAgI 12 bhaga, dvikasa ceAgI 132 bhaMga ane trikasa'cegI 220 bhaga maLIne kula 364'laga bane che. eja pramANe cAra,
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TI009u032 2016 devapavezanakaniSaNam 307 atha devapravezanakamerAdhikRtyAlpabahutvAdivaktavyatAmAha- eyassa NaM bhate' ityAdi / "eyassa NaM bhate ! bhavaNavAsidevapavesaNagarasa vANamaMtaradevapavesaNagassa' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta ! etasya khalu bhavanavAsidevamavezanakasya vAnavyantara devapravezanakaraya ' joisiyadevapavesaNagassa vemANiyadevapavesaNagassa ya kayare kayarehito jAca visesAhiyA vA ?' jyotiSikadevapraveganakasya vaimAnikadevapravezanakasya ca madhye katarANi devapravezanakAni katarebhyo devapravezanakebhyo yAvat stokAni vA, bahukAni vA, tulyAni vA, vizepAdhikAni vA bhavanti ? bhagavAnAha-'gaMgeyA savvatthotrA vemANiyadevapavesaNayA' he gAGgeya ! devapravezanakAnAM mage sarvastokAni sarvebhyo'lpAni vaimAnikadevapravezanakAni vartante tadgAminAM cAhiye hamane pahile sAmAnya rUpale saMkhyAko Azrita karake inake bhaMgoMko prakaTa hI kara diyA hai| ___ atha devapravezanako lekara isake alpabahutvako jAnane ke liye gAMgeya prakSuse aisA pUchate haiM- eyassa NaM bhaMte ! bhavaNavAsidevapavesaNagasa vANamaMtaradevapavesaNagassa' he bhadanta ! ina bhavanavAsI devapravezanaka seM, vAnavyantaradevapravezanaka meM, jyotiSikadevapravezaka meM aura vaimAnikadeva pravezanaka meM kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSA saba se kama hai ? kauna pravezanaka kisa pravezanakI apekSA bahuta hai ? kauna pravezanaka kisa pravezanakakI apekSA samAna hai ? aura kauna pravezanaka kila pravezanaka se vizeSAdhika hai / isake uttara meM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'savvatthovA vemANiyadevapavesaNayA' sabase kama vaimAnika deva pravezanaka haiM, kyoMki inameM jAnebAle jIva tathA inameM pAMca Adi jIvana aMge paNa pitAnI jAte ja samajI levA. AgaLa sAmAnyarUpe saMkhyAne Azrita karIne temanA aMge prakaTa karavAmAM AvI cukyA che. have devapravezanakanI a5-bahatA jANavA mATe gAMgeya aNugAra mahA vIra prabhune sevA prazna pUche cha -" eyassa gaM bhaMte ! bhavarNavAsidevapavesaNa. gassa, vANamaMtaradevapavesaNagassa, " tyAhi 3 mahanta ! 2 sapanavAsI hek. pravezanaka, vAnara deva pravezanaka, tiSika devapravezanaka ane vaimAnika devapravezanamAMthI kayuM pravezanaka kathA pravezanaka karatAM alpa pramANa che ? kayuM pravezanaka kayA pravezanaka karatAM adhika che? kayuM pravezanaka kayA pravezanakanI samAna che? kayuM pravezanaka kayA pravezanaka karatAM vizeSAdhika che ? . __ mahAvIra prabhunA uttara- gaMgeyo ! " B igeya ! " savvatthovA vemANiyadevapavesaNayA " vaimAni pravezana sIthI 2565 pramANa khAya cha, 29
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 bhagavatIsUtre tatsthAnAnAM ca sarvebhyo'lpatvAt 'bhavaNavAsidevapavesaNayA asaMkhejjaguNA' vaimAnikadevapravezanakApekSayA bhavanavAsidevamavezana kAni asaMkhyeyaguNAni bhavantiA evameva ' vANamaMtaradevapavesaNayA asaMkhenaguNA' bhavanavAsidevapravezanakApekSayA vAnavyantaradevapravezanakAni asaMkhyAtaguNAni bhavanti, vintu 'joisiyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA' vAnavyantaradevapravezanakApekSayA jyotipikadevapraveza kAni saMkhyeyaguNAni bhavantIti // 16 // nairayikAdi pravezanakAlpabahutvAdivaktavyatA mUlam-" eyarala NaM bhaMte ! neraiyapavesaNagasta, tirikkhajoNiyapavesaNagasta, maNussapavesaNagasla, devapavesaNagassa ya kayarekayarehito jAva vilelAhiyA vA ? gaMgeyA ! savvatthovA maNuslapavesaNayA, neraiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA, devapavesaNayA asaMkhejjaguNA tirikkhajoNiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA // sU0 17 // rahe hue jIva bahuta kama-saba devapravezanakoM kI apekSA alpa hote hai| 'bhavaNavAsi devapavesaNa yA asaMkhejaguNA' vaimAnika deva pravezanakakI apekSA bhavanavAsI deva pravezataka asaMkhyAta guNe haiM, isI tarahase " vANamaMtaradevaSavesaNayA asaMkhejjaguNA' bhavanavAlI deva pravezanakI apekSA vAnavyantaradevapravezanaka asaMkhyAta guNe hai| kintu 'joi. siyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA' jyotiSika devapravezanaka vAna vyantara deva pravezanakI apekSA saMkhyAta guNe haiM / / skuu016|| ke badhA devapravezanake karatAM vaimAnika devapravezanakamAM janArA che tathA temAM rnaa| ch| mAchA DAya che. "bhavaNavAsidevapavesaNayA asaMkhejjaguNA " vaimAnika devapravezanaka karatAM bhavanavAsI devapravezanaka asaMkhyAta gaNuM hoya cha. merA pramANe "vANamaMtaradevapadesaNayA asaMkhejjaguNA" manavAsI hai. pravezanaka karatAM vAnantara devapravezanaka asaMkhyAta gaNuM hoya che paraMtu " joisiyadevapavesaNayA saMkhejjaguNA" pAna0ya-2 353zana 42ai ytiSika devapravezanaka saMkhyAta gaNuM hoya che. sU 16
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA za09u032sU017nairayikAdipravezanakAlpabahutvAdini0 309 ___ chAyA-etasya khalu bhadanta ! nairayikamavezanakasya, tiryagyo nikamavezanakasya, manuSyapravezanakasya, devapravezanakasya ca katarANi katarebhyo yAvat vizeSAdhikAnivA ? gAGgeya ! sarvastokAni manuSyapravezanakAni nairayikapavezanakAni asaMkhyeyaguNAni devapravezanakAni asaMkhyeya guNAni, tiyagyonika pravezanakAni asaMkhyeyaguNAni / / mU0 17 // TIkA-atha nairayikapravezanakAdInAmalpavahutvAdikamAha-'eyassa NaM bhaMte' ityAdi / 'eyarasa NaM bhaMte ! neraiyapavesaNagassa, tirikkhajoNiyapavesaNagassa, maNussapavesaNagassa, devapavesaNagasta ya kayare kayarehito jAva visesAhiyA vA ?' gAGgeya. pRcchati-etasya khalu nairayikamavezanakasya tiryagyonikapravezanakasya manuSyapravezanakasya devapravezanakasya madhye katarANi pravezanakAni kata rebhyaH pravezanakebhyo yAvat alpAnivA, bahukAni vA, tulyAni vA, vizeSAdhikA nairayikAdi pravezanaka alpa bahutva vaktavyatA'eyassa NaM bhaMte' neraiyapavesaNagassa' ityAdi / TIkArtha--isake hI jaisA hai| kevala ye pravezanaka parasparameM kamatI baDhatI jo kahe gayehaiM usakA kAraNa aisA kahA gayA hai-manuSya kSetra meM hI manuSya pravezanakoMkA sadbhAva hotA hai aura aise jIva bahuta kama hote haiM-isa kAraNa inheM sabase kama kahA gayA hai| nairayikapravezanakoM ko jo asaMkhyAta guNA kahA gayA hai-usakA kAraNa tadgAmI jIvoMkI asaMkhyAta guNatA hai| isI tarahase devapravezanako jo asaMkhyAta guNita kahA gayA hai usakA bhI kAraNa-tadgAmI jIvoMkI asaMkhyAta narayikAdi pravezanakanI a5-bahuva vaktavyatA" eyassa NaM bhaMte neraiyapavesaNagassa" tyA: TIkArtha-sUtrArtha karatAM vizeSa ahIM kaMI paNuM kahevA jevuM nathI. cAre pravezanakamAM je parasparamAM apatA ane bahutA prakaTa karavAmAM AvI che tenuM kAraNa nIce pramANe che manuSya kSetramAM ja manuSya pravezanakone sadUbhAva rahe che, ane temAM janArAM jIve ghaNuM ja ocho hoya che. tethI manuSya pravezanakane sauthI alpa kahyuM che. manuSya pravezanaka karatAM naivika pravezanakamAM janArA jIvonI saMkhyA asaMkhyAta gaNuM hoya che, tethI nairayika pravezanakane asaMkhyAta gaNuM kahyAM che eja pramANe nairayika praveza karatAM devapravezanamAM janAra jInI saMkhyA asakhyAta gaNI hoya che. tethI devapravezanake asaMkhyAta gaNuM
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI ni vA gAnti ? bhagavAnAha-gaMgeyA ! sabathovA maNussapavesaNayA, neraiya. pavesaNa ghA, asaMkhenaguNA, devapavesaNayA asaMkhejjaguNA, tirikkhanoNiyapavesaNayA asaMkhejjaguNA ' he gAGgeya ! sarvastokAni manuSyapravezanakAni bhavanti, manuSyakSetre eva manuSyapravezanakAnA sajhAvAta, teSAM ca stophatvAt, nairapikapravezanakAni tu asaMkhyeyaguNAni bhavanti, tagAminAM tatrAsaMkhyAtaguNatvAt ' vathaiva tiryagyonikamavezanakAni asaMkhyeyaguNAni bhavanti, tadgAminAmapi asaM khyAtaguNatvAt / / sU0 17 // nairayikAdyutpAdAdi sAntaranirantaratA vaktavyatA / mUlam- saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajjati, niraMtaraM neraiyA uvavajjati, saMtaraM asurakumArA uvavajjati, niraMtaraM asurakumArA jAva saMtaraM vemANiyA uvavati , niraMtaraM vemANiyA uvavajjati, saMtaraM neraiyA unnati, niraMtaraM neraiyA uThavaTaMti, jAva saMtaraM vANamaMtarA unnati, niraMtaraM vANasaMtarA uvvati saMtaraM joiliyA cayaMti, niraMtaraM joisiyA cayati, saMtaraM vemANiyA cayaMti, niraMtaraM vemANiyA cayati ? gaMgeyA ? saMtaraMpi neraiyA uvavajjati niraMtarapi neraDyA uavajjati, jAva saMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajjati, niraMtarapi thaNiyakumArA uvavajjaMti, no saMtarapi puDhatrikAjhyA uvavajjati, niraMtaraM puDhavikAiyA uvavajjati, evaM jAva vaNastaikAiyA, sesA jahA neraiyA jAva saMtaraMpi vemaNiyA uvavajjati, niraMtarapi vemANiyA guNatA hai / tathA tadgAnI tiryagyonika jIvoMkI asaMkhyAtaguNaptA honese tiryagyonika pravezanaka bhI devapravezanakakI apekSA asaMkhyAta guNA kahA gayA hai| suu017|| kahyAM che devapraveza karatAM tirthagenika pravezanakemAM janArA jIvonI saMkhyA asaMkhyAta gaNI hoya che. te kAraNe tiryanika pravezanane asaMkhyAta gaNuM kahyo che. je sU 17
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ " prameyamadrikA TI0094032018 nairayikAdyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 311 uvavajjaMti, saMtaraMpi neraiyA utbati niraMtaraMpi neraiyA uThava iMti, evaM jAva thaNiyakumArA, no saMtaraM puDhavikkAiyA uccadvaMAMti, niraMtaraM puDhavikAiyA uvvahaMti evaM jAva vaNassaikAiyA, sesA jahA neraiyA, navaraM joisiyavemANiyA cayaMti, abhilAvo, jAva saMtarepi vaimANiyA cayaMti, niraMtaraMpi vemANiyA cayaMti / saMto bhaMte! neraiyA uvavajjaMti, asaMto aMte ! neraiyA uvavajaMti ? gaMgeyA ! saMto nerakhyA uvavajjaMti, no asaMto neraiyA uvavaMjati, evaM jAva vemANiyA / saMto bhaMte ! neraiyA uccahaMti ? asato neraiyA udveti ? gaMgeyA ? saMto teraiyA udyahRti, no asato neraiyA uti, evaM jAva vemANiyA, navaraM joisiyavemANipasu cayaMti bhANiyavaM / sao bhaMte ? neraiyA uvavajjaMti, asao bhaMte ? neraiyA upavanaMti, saMto asurakumArA uvavanaMti, jAva sao vaimANiyA ubavajjaMti, asao vemANiyA uvavajjaMti, sao neraiyA uvvati, asao neraiyA uccati, sao asurakumArA uvati, jAva sao vemANiyA cayaMti, asao vemANiyA yaMti ? gaMgeyA ? saoneraiyA uvavajjaMti, no asaoneraiyA uvavajjaMti, sao asurakumArA uvavajjaMti, no asaoasurakumArA uvavajjati jAva sao vesANiyA uvavajrjjati, no asao 'vaimANiyA uvavajjaMti, sao neraiyA unnati, no sao vemANiyA 1 asao neraiyA uccati, ! jAva cayaMti, no asao vaimANiyA cayaMti / se kevaNaTTeNaM
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre bhaMte ! evaM vuccai sao neraiyA u03ti, no asao neraiyA unnati, jAba sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayati ? se gUNaM gaMgeza ! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM sAsae, loe, vuie, aNAdIe, aNavadagge jahA paMcamasae jAva je lokkA se loe, se teNaTeNaM gaMgeyA ! evaM vuccai jAva sao bemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti / sayaM bhaMte ! evaM jANaha, udAhu asayaM asoccA ee evaM jANaha, udAhu soccA sao neraiyA uvavajjati, no asaoneraiyA uvavanaMti,-jAva sao vegANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? gaMgeyA, sayaM ete evaM jANAmi, no asayaM, asoJcA ete evaM jANAmi, no socA, soneraiyA uvavajjati, no asao neraiyA uvavajaMti, jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMtiM / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti ? gaMgeyA ! kevalI NaM purathimeNaM miyaMpi jANai, amiyapi jANai, dAhiNeNaM, evaMjahA saduIsae jAva nivvuDe nANe kevalissa, se teNaTreNaM gaMgeyA ! evaM vuccai, taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti / saMyaMbhaMte ! neraiyA neraiesu uvavajjati, asayaM neraiyA neraiesu uvavajjati ? gaMgeyA! sayaM neraiyA neraiesu uvavajjati, no asayaM neraiyA neraiesu uvavajjati // se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai jAva uvavajjati! gaMgeyA ! kammodaeNaM kammaguruyattAe kamma bhAriyattAe kammaguru
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0093032018nairayikAdyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 313 saMbhArittAe, asubhANaM kammANaM udapaNaM asubhANaM kammANaM vivAgeNaM asubhANaM kammANaM phalavivAgeNaM sayaMneraiyA neraiesa uvavajjaMti, no asayaMneraiyA neraiesa uvavajjaMti se teNaTTeNaM gaMgeyA ! jAva uvavajjati / sayaM bhaMte asurakumArA pucchA, gaMgeyA ! sayaM asurakumArA jAva uvavajjati, no asayaM jAva uvavajjati / se asurakumArA hi taM caiva jAva uvavajjati ? gaMgeyA kammodaeNaM, kammovasameNaM, kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisuddhIe, subhANaM kammANaM udaNaM subhANaM kammANaM vitrAgeNaM, subhANaM kammANaM phalavivA gaNaM sayaM asurakumArA asurakumArattAe uvavajjati, no asayaM asurakumArattAe uvavajjaMti, se teNaTTeNaM jAva uvavajjati / evaM jAva thaNiyakumArA / sayaM bhaMte ! puDhavikkAiyA pucchA, gaMgeyA ? sayaM puDhavikAiyA jAva uvavajjati, no asayaM puDhavikAiyA jAva uvavajjati / se keNaTTeNaM bhaMte ? evaM buccai jAva uvavajaMti ? gaMgeyA ? kammoda eNaM kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammaguru saMbhAriyattAe, subhAsubhANaM kammANaM udapaNaM subhAsubhANaM kammANaM trivAgeNaM subhAsubhANaM kammANaM phalavivAgeNaM sayaM puDhavikAiyA jAva uvavajjati, no asayaM puDhavikkAiyA jAva uvavajjaMti, se teNaTTeNaM utravajjati evaM jAva maNussA, vANamaMtarA joisiyA cemANiyA jahA asurakumArA, se teNaTTeNaM gaMgeyA ? evaM buccai sayaM vaimANiyA jAva uvavajjaMti, no asayaM jAva uvavajjati // sU0 18 // bha-40 "
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre 314 chAyA - sAntaraM bhadanta ! nairayikAH upapadyante, nirantaraM nairayikA upapadhante, sAntaram asurakumArA upapadyante nirantaram anurakumArA yAvat sAntaraM vaimAnikA upapante, niraMtaraM vaimAnikA upapadyante sAntaraM nairayikA udvartante niraMtaraM nairayikA udvarttante ? yAvat sAntaraM cAnavyantarA udvartante, nirantaraM vAnavyantarA udvartante, sAntaraM jyotipikAzcyavanti, nirantaraM jyotiSikAzcyanti, sAntaraM vaimAnikAzcyavanti, nirantaraM vaimAnikA " 5 yavanti ? gAGgeya | sAntaramapi nairayikA upapadyante, nirantaramapi nairayikA upapadyante, yAvat sAntaramapi stanitakumArA upapadyante nirantaramapi stanitakumArA upapadyante, no sAntaramapi pRthivIkAyikA upapadyante, nirantaraM pRthivIkAyikA upapadyante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH zeSA yathA nairayikAH yAvat sAntaramapi vaimAnikA upapadyante, nirantaramapi vaimAnikA upapadyante, sAntaramapi nairayikA udvartante, nirantaramapi nairayikA udvartante, evaM yAvat stanitakumArA, no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante, nirantaraM pRthivIkAyikA udvartante, evaM yAvat vanaspatikAyikAH, zeSA yathA nairayikAH, navaraM jyotiSikavaimAnikA vyavanti, abhilApo, yAvat sAntaramapi vaimAnikAndhavanti, nirantaramapi vaimAnikA vyavanti / santo bhadanta | nairayikA upapadyante, asanto bhadanta nairathikA upapadyante gAMgeya ! santo nairayikA upapadyante no asanto nairayikA 'upapadyante, evaM yAvat- - vaimAnikAH / santo bhadanta ! nairayikA udvartante asanto nairayikA udvartante ? gAGgeya ! santo nairathikA udvartante, no asanto nairayikA udvartante evaM yAvat vaimAnikAH, navaraM jyotipikavaimAnikeSu yavanti bhaNita'vyam / santo bhadanta ! nairayikA upapadyante, asanto bhadanta | nairayikA upapadyante, santo'surakkumArA upapadyante, yAvat santo, vaimAnikA upapadyante, asanto vaimAnikA upapadyante, santo nairayikA udvartante, asanto nairayikA udvartante, santo'surakumArA udvartante, yAvat santo vaimAnikAcyavanti, asanto vaimAnikAcyavanti ? gAGgeya ! santo nairayikA upapadyante no asanto nairayikA upapadyante, santo'surakumArA upapadyante no santo' surakumArA upapadyante yAvat santo vaimAnikA upapadyante, no asanto "vaimAnikA upapadyante santo nairathikA udvartante, no amanto nairathikA udvartante, yAvat santo vaimAnikAnti asanto vaimAnikAzcyavanti, tat kenArthena bhadanta ! evamu - cyate santo nairayikA udvartante, no asanto nairayikA udvartate, thAvat santo vaimAnikAvyanti no asanto vaimAnikAzcyavanti ? tat nUnaM gAGgeya ! pazyatA arhatA purupadAnIyena zAzvato lokaH ucyate anAdikaH avayavo yathA paJcama *
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI020930324.018nai rayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0315 zatake yAvat yo lokyate sa lokaH / tat tenArthena gAGgeya ! evamucyate yAvat -santo vaimAnikAzyavanti no asanto caimAnikAcyavanti, svayaM bhadanta ! evaM jAnAsi, utAho asvayam azrutvA etAn evaM jAnAsi utAho zrutvA santo nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante. yAvat santo vaimAnikA vyavanti, no asanto vaimAnikAcyananti gAGgeya ! svayam etAn evaM jAnAmi no asvayam azrutvA etAn evaM jAnAmi no zrutvA santo nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante yAvat santo vaimAnikA cyavanti no asanto vaimAnikAzcavanti, tat kenArthena madanta ! evamucyate tadeva yAvat no asanto vaimAnikAcyavanti ? gAGgeya ! kevalI khalu paurastyena mitamapi jAnAti, bhamitamapi jAnAti, dakSiNena evaM yathA zabdoddezake yAvat nirvRtaM jJAna kevalinaH, tata tenArthena gAGgeya / evamucyate tadeva yAvat no asanto vaimAnikAcyavanti, svayaM bhadanta / nairayikA nairayikepu upapadyante, asvayaM nairayikA nairayikeSu upapayante ? gAGgeya ! svayaM nairapikA nairayikeSu upapadyante, no asvayaM nairathikA nairayikeSu upapadyante, tat kenArthena bhadanta / evamucyate yAvat upapadyante ? gAGgeya ! kamediyena karmagurukatA, karmabhArikatayA, karmagurumamArikatayA azubhAnAM karmaNAmudayena azumAnAM karmaNAM vipAkena azubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante, no asvayaM nairayikA nairayikeSu upapadyante, tat tenArthena gAGgeya ! yArat upapadyante, svayaM bharanta anura mArA pRcchA gAMgeya svayaM amarakumArA yArat upapadyante no asvayam anu sumArA yAvat upapadyante, tat kenArthena tadeva yAvat upapadyante ? gAGgeya! diyena kopazamena karmavigatyA karmavizeSaNatayA kamavizudvayA zumAnAM karma mudayena-zumAnAM karmaNAM vipAkena zubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayam asurakumArA asurakumAratayA upapadyante, no asvayam amurakumArA amurakumAratayA upapa nte, tat tenArthana yAvat upapadyante, evaM yAvata stanitakumArAH, svayaM bhadanta ! pRthivIkAyikA, pRcchA, gAMgeya / svayaM pRthivIkAyikA yAvat upapadyante no asvathaM pRthivI kAyikA yAvata upapadyante tata kenArthena bhadanta evamucyate yAvat upapazyante ? gAGgeya ! kamediyena / karmagurukatayA, karmamArikatayA - kamaguru saMbhArikatayA zubhAzubhAnAM karmaNAmudayena,zubhAzubhAnAM karmaNA vidhAna zubhAzubhAnAM karmaNAM phalavipAkena svayaM pRthivIkAyikA yAyata upapadyante no asvayaM pRthivIkAyikA yAvat upapacante, va tenAthana yAvat upapadyante, evaM yAvat manuSyA vAnavyanvarajyoti. pikAvaimAnikA yathA asurakuArAH, tat tenArthena gAGgeya -- eSamucyate svayaMvai. mAnikA yAvat upapadyante, no asvayaM yAvat upapadyante // sU0 18 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgavatI sUtre 316 TIkA - itaH pUrva pravezanakamuktam, tatpunarUtpAdodvartanArUpamiti nairayikAdInAM jIvAnAmutpAdanAM ca sAntara nirantaratayA prarUpayitumAha-'sataraMbhaMte ' ityAdi / saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajrjjati, niraMtaraM neraiyA uvavajjaMti ? ' gAGgeyaH pRcchati-he bhadanta / kiM sAntaraM nairayikA upapadyante ? kiMvA nirantaraMnairayikA upapadyante = utpadyante? evam 'saMtaraM asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA uvavajjeti jAva saMtaraM cemANiyA uvavajjaMti, niraMtaraM vaimANiyA uvavajjaMti' nairayika utpAdAdi sAntara nirantara vaktavyatA " saMtaraM bhaMte ! neraiyA uvavajjaMti' ityAdi / - TIkArtha - - isake pahile pravezanaka kahA gayA hai, yaha pravezanaka utpAda evaM udvartanArUpa hotA hai ataH isa sUtra dvArA sUtrakAra nairayika Adi jIvoM kA utpAta aura udvartanA sAntara bhI hotI hai aura nirantara bhI hotI hai isa bAtakI prarUpaNA kara rahe haiM - isameM gAMgeyane prabhuse aisA 'pUchA hai - ' saMtaraM bhate ! nerayA uvavajjaMti, niraMtaraM nerahayA uvavajjaMti' he bhadanta ! nairayikoM kI jo utpatti hotI hai yaha sAntara-vyavadhAna sahita hotI hai yA nirantara lagAtAra hotI hai isI taraha se 'saMtaraM asurakumArA uvavajjaMti, niraMtaraM asurakumArA uvavajrjjati, jAva saMtaraM vaimANiyA uvavajjaMti, nirantaraM vaimANiyA uvavajjaMti' asurakumAra kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote rahate haiM ? naiyika utpAdAdi sAntara nirantara vaktavyatA-- "" saMtaraM bhaMte ! neraiyA utravajjati " tyAdi TIkA"----A pahelAM pravezanakanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che A pravezanaka utpAda ane udbhanA (ni+-Nu) rUpa hoya che tethI sUtrakAra A sUtradvArA nAraka vagere jIvAnA utpAda ane uddatanA sAntara paNu haiya che ane niraMtara paNa hAya che. e vAtanI prarUpaNA kare - A viSayane anulakSIne gAMgeya aNugAra mahAvIra prabhune evA prazna pUche che " saMtara' bheje ! neraiyA utratrajjati, nirantara neraiyA uvajjeti ?" huM badantI nArakAnI je utpatti thAya che te sa,ntara (yadhAna sahita- yAMtarA sahita ) thAya che, he niraMtara (lagAtAra) thAya haiM ? 4 abhAthe " satara asurakumArA uvavajrjjati, niraMtara 'asurakumArA vajrjati, jAMba saMtara' vaimAniyA uvatrajaMti, niraMtara vaimANiyA utravajjati " asurakumAre| zu sAntara utpanna thAya che ke nirantara utpanna thAya
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikArI0za09703980 nai yakAyutpAdAdisAntaranirantaratAni0317 sAntaraM kim asugkumArA upapadyante kiMvA nirantaram asurakumArA yAvat upapa dhante ? evameva kiM sAntaraM nAgakumArAH, nuvarNakumArAH vidyut kumArA agnikumArA, udadhikumArA, dvIpakupArA, dizAkumArAH pavanakumArAH stanitakumArA, vAnavyantarAH, jyotipikA', vaimAnikA upapadyante ? kiMvA nirantaram nAgakumArAdayo jyotiSikAntA vaimAnikAca upapadyante ? tathaiva 'saMtaraM neraiyA uvyati' sAntaraM nairayikA udvartante ? kiMvA nirantaram nairayikA udvartante ? ' jAva saMtara vANamaMtarA uvvadRti, niraMtaraM vANamaMtarA uvyati' yAvat sAntaraM kim asurakumArA. daya0 udvartante ? kiMvA nirantaram asurakumAdaya udvartante 1, evaM kiM sAntaraM vAnavyantarA udvartante ? kiMvA nirantaraM vAnavyantarA udvartante ? tathaiva-'saMtaraM joisiyA cayaMti, niraMtaraM joisiyA cayati' kiM sAntaraM jyotipikA vyavanti, kiMvA nirantaraM jyotipikA vyavanti ? evameva ' saMtaraM vemANiyA cayaMti, niraM isI tarahase kyA nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, udadhikumAra, dIpakumAra, pavanakumAra stanitakumAra vAna vyantara jyotiSika aura vaimAnika bhI kyA sAntara utpanna hote haiM yA nirantara utpanna hote haiM ? ' saMtaraM nerakyA udhvaTTa ti0' isI tarahale nairayika sAntara udvartanA karate haiM yA nirantara udvartanA karate haiM ? 'jAba saMtaraM vANamaMtarA uvvadaMti, niraMtaraM vANamaMtarA uvvadaMti' yAvat asurakumArAdika sAntara udvartanA karate haiM yA nirantara udvartanA karate haiN| isI tarahase vAnavyantara kyA sAntara uhartanA karate haiM yA nirantara udvartanA karate haiM / jyotiSika deva, sAntara cavate haiM yA nirantara cavale haiM ? vaimAnika deva sAntara cavate haiM yA nirantara cavate haiM ye saba nAMgeya che? eja pramANe nAgakumAra, suvarNakumAra, vighukumAra, agnikumAra, udadhi. kumAra, dvIpakumAra, dikakumAra, vAyukumAra, svanitakumAra, vAnavyantara de, tiSike, ane vaimAnike zuM sAntara utpanna thAya che ke niraMtara utpanna 'thAya cha ? "saMtara' neraiyA uvvaTuMti" se prabhArI naa2| zusAntara udvartana (niSkamaNa) kare che ke niratara udvartana kare che ? (eka paryAyamAMthI mAyuSya pUM3 4zana nIjAnI ThiyAne tanA 4 cha) "jAva saMtara vANamaMtarA ubaTuMti, niraMtara vANamaMtarA ujvaTTati " masurazubhArAdi sapanapati deve zuM sAntara udvartana kare che ke niraMtara udvartana kare che ? vAnavya taro. zuM sAntara udvartana kare che ? ke niraMtara udvartana kare che? tiSika deve zuM sAntara, cyave che ke niraMtara ththave che? vimAnika deve zuM sAra
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bhagavatI , taraM vemANiyA cayaMti ?' kiM sAntaraM vaimAnikAnyavanti ? kiMvA nirantaraM vaimA nikA vyavanti ! iti prazna', yadyapi nairayikAdInAmutpAdAdeH sAntaraM nirantaraM capravezanAtpUrvamapi prarUpitameveti punastatprarUpaNaM vyartha mitra pratibhAti, tathApi pUrvanairayikAdInAM pratyekamutpAdasvaM sAntaratvaM nirantaratvaM ca marUpitam, tathaivodvartanAyA api pratyekameva sAntaralaM nirantaratvaM ca prarUpitam atra tu nairayikAdi sarvajIvabhedAnAM samudAyataH samuditayoreva cotpAdodvartanayoH mAntaratvaM nirantaratvaM ca prarUpayituM praznottarAlApako'vaseyaH / bhagavAnAha - ' gaMgevA ! saMtaraMvi neraDyA ubavajjaMti, niraMtaraMpi neraiyA upavajjaMti ' he gAGgeya ! sAntake prazna haiM / yadyapi nairayika AdikoM kI utpatti AdikI mAntaratA aura nirantaratA pravezanaka se pahile kahI jA cukI hai ataH yahAM unakI punaH prarUpaNA vyartha jaimI mAlUma paDatI hai, parantu pahile jo nairamikAdikoM kI utpatti aura unakI sAntaratA aura nirantaratA (antararahitatA) pra pita huI hai vaha samudAyarUpase nahIM huI hai arthAt nairayika AdikoM meM pratyekakA pahile utpAda mAntara nirantararUpase kahA gayA hai aura yAda meM utanA bhI sAntara nirantararUpase pratyeka kI kahI gaI hai. yahAM aisI bAta nahIM hai, yahAM to nairagrika Adi sarva jIva bhedoM ke samudAya se samudita ina utpAda aura udvartanAkI sAntaratA aura nirantaratA prarU pita kI gaI hai isIliye prazna saMbaMdhI aura uttara saMbaMdhI AlApaka prakaTa kiye gaye haiM- pUrvokta gAMgeya ke praznoM ke uttara meM prabhu kahate haiM'gaMgeyA' he gAMgeya ! ' saMtaraM pi neraiyA uvavajrjjati niraMtaraM pi nera cyave che ke niratara cyave che? ItyAdi prazno gAgeya aNugAre pUchyA che. je narakAdinI utpatti AdinI sAntaratA ane nira'taratAnu pratipa ina pravezanaka pahelAnA prakaraNamAM AvI gayela che, tethI ahIM temanI punaH prarUpaguA vya jevI lAgaze, parantu pahelAM je narakAdinI utpattinI ane udghatAnAnI sAnta ratA ane niraMtaratAnI prarUpaNA kavAmAM AvI che te samudAya rUpe karavAmAM AvI nathI, eTale ke pahelAM pratyeka narakane utpAda sAntara nirantara rUpa prakaTa karela che ane tyArabAda pratyeka nArakanI udbhanA paNa sAntara nirantara rUpa kaheva mAM Avela che ahIM evI vAta nathI. ahIM te narakAdi sa jIvabhedanA, samudAyanA utpAda ane uddatanAnI sAntaratA ane nirataratAnuM pratipa,dana karavAmAM Avela che tethI uparyukta prazno pUchatrAmAM ane temanA uttarA ApavAmAM punarukti. doSa lAgatA nathI.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIza0 u032su018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 319 ramapi nairayikA upapadyante, atha ca nirantaramapi nairayikA upapadyante 'jAva saMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajjati niraMtaraMpi thaNiyakumArA uvavajjaMti ' yAvatsAntaramapi asurakumArA nAgakumArAH suvarNakumArA vidyutkumArA agnikumArA uadhikumArA dvIpakumArAH pavanakumArA dikakumArAH stanitakumArA upapadyante, atha ca nirantaramapi asurakumArAdi stanitakumAraparyantA devA upapadyante kintu'no -satara puDha vikkAiyA uvavajjati nirataraM puDhavikAyiyA uvavajjati' no sAntara pRthivI kAyikA upapadyante, apitu nirantarameva pRthivIkAyikA upapadyante, ' evaM jAva vaNassaikAiyA' evaM pUrvoktarItyA yAvata-no sAntaram aphAyikA', tejaskAyikAH, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikA zvopapadyante, apitu nirantarameva apkAyikAH tejaskAyikA, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikA upapa iyA uvavajjati ' nairayika sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiM / ' jAva saMtaraM pi thaNiyakumArA uvavajjati, nirataraM pi thaNiyakumArA uvavajjati' yAvat-asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyutkumAra, agnikumAra, udadhikumAra, dIpakumAra, pavana kumAra, dikkumAra, stanita. kumAra, ye saba sAntara aura nirantara donoM rUpase utpanna hote haiN| kintu- no saMtaraM puDhavikkAiyA ubavajjaMti' pRthivIkAyika jIva sAAntara rUpase utpanna nahIM hote haiM-apitu ve nirantara hI utpanna hote rahate haiN| ' evaM jAva vaNassaikAiyA' isI tarahase yAvatapakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika aura vanaspatikAyika sAntara rUpase utpanna nahIM hote haiM kintu nirantara hI utpanna hote rahate haiN| gAMgeya aNagAranA uparyukta praznone uttara ApatA mahAvIra prabhu - gageyA !" gAya ! "saMtara pi neraiyA uvavajjati, nirataraMpi neraiyA uvavajjaMti" naa2| sAnta2 55 utpanna yAya cha bhane ni tara 5Y S5-thAya che "jAva. satara pi thaNiyakumAga uvavajjati, nira tara pi thaNiyakumArA ubavajaMti" asurasumAra, nAgabhA2, suvA bhA2, vidhubhA2, agnikumAra, udadhikumAra, dIpakumAra, vAyukumAra, dikumAra ane svanitakumAra A badhAM bhavanapati deva paNa sAntara ane niraMtara baMne rIte utpana thAya che 52ntu "no saMtara puDha vikkAiyA uvavajjati" pRthvIya va santara (vyavadhAna sahita) utpanna thatA nathI. teo niraMtara ( lagAtAra) utpanna thayA re "evaM vaNassaikAiyA " se prabhArI mayi tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIvo sAntara utpanna thatA nathI paNa niraMtara utpanna thAya che. keI paNa e samaya vyatIta thata
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI dhante, sesA jahA neraiyA jAva saMtaraMpi vemANiyA upavanaMti, niraMtaraM pi vemANiyA uyavajjati ' zeSAH yathA nairayikAstathA yAvat dvIndriyatrIndriyacaturindriya paJcendriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarajyotipikA vaimAnikAca sAntaramapi upapadyante, atha ca nirantaramapi upapadyante / evameva * saMtaraMpi neraiyA ubaTuMti, niraMtaraMpi neracyA ubaddati ' sAntaramapi nairayikA udvartante, nirantaramapi nairayikA udvartante, 'evaM jAva thaNiyakumArA' evaM pUrvoktarItyA yAvat-asurakumArAdi stanitakumAraparyantAH sAntaramapi udvartante, atha ca nirantaramapi udvartante, kintu 'no saMtara puDhavikAiyA unnati, niraMtaraM puDavikAiyA undhaTuMti ' no sAntaraM pRthivIkAyikA udvartante, apitu nimnarameva pRthivIkAyikA udvatante ' evaM jAva 'saMsA jahA neracyA jAva sataraM pi vemAgiyA uvavajjati' jisa taraha lairayika jIva sAntara aura nirantara rUpale utpanna hote haiM usI tarahase yAvat-dondriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya ye tiryajyonika jIva tathA manuSya vAnavyantara, jyotiSita aura vaimAnika ye saba sAntara bhI utpanna hote haiM aura nirantara bhI utpanna hote haiN| ilI tarahase ( saMtaraM pi nerakyA uvvati, niraMtaraM pi neraDyA unvadRti ) nairayika jIva sAntara aura nirantara udvartanA karate haiN| 'evaM jAda thaNiyakumArA' isI tarahase asurakumArase lekara stanitakumAra takake bhavanapati deva sontara bhI udvartanA karate haiM aura nirantara bhI udavatanA(nikalanA karate haiN| kintu-'no saMtaraM puDhavikAiyA uccatiniraMtaraM puDhavikAiyA ucaTThati' kintu pRthivIkAyika jIva sAntara nathAlya.2 ta tpanna yatA na DAya. " sesA jahA neraiyA jAva saMtarapi vemANiyA ubavajjati, niraMtara pi vemANiyA uvavajjati" ma naa| sAntara ane niratara bane rUpe utpanna thAya che, e ja pramANe dvIndriya, triIndriya, caturindriya ane paMcendriya e tiryanika jIva tathA manuSya vAnagya to, tilake ane vaimAnika sAntara ane niraMtara ane rUpe utpanna thAya che. me pramANe "saMtarapi neraiyA uThanaTuMti, niraMtarapi neraiyA unaTuMti" nA24 73 sAnta2 555 tanA 42 cha bhane nita2 55 utanA 42 cha. "evaM jAva thaNiyakumArA" me prabhArI surezubhArathI laIne svanitakumAra sudhInA bhavanapati deve sAntara udvartana paNa kare che mane ni2 ta2 tanA 5 43 che 52ntu " no saMtara puDhavikkAiyA uvva dRti, niraMtara puDhavikAiyo ubaTuMti" YIya / sAntara dvattA
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkAza093032sU018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 321 vaNassaikAiyA, sesA jahA neraiyA, ' evaM pUrvoktarItyA yAvat apkAyikAdi vanaspatikAyaparyantA no sAntaram udvartante, apitu nirantarameva udvartante, zeSAH dvIndriya trIndriyacaturindriyapaJcendriyatiryagyonikamanuSyavAnavyantarAH sAntaramapi udvartante, atha ca nirantaramapi udvartante, kintu 'navaraM joisiya vemANiyA cayaMti abhilAze' navaraM nairayikApekSayA vizeSastu jyotipikavaimA. nikAH sAntaramapi ' cyavanti ' atha ca nirantaramapi ' cyavanti ' ityabhilApo'baseyaH, tathA ca jyotipikavaimAnikeSu ' udvartante ' ityasya sthAne 'cyavanti' iti padamupanyasyAbhilAH saMcAraNIyaH tadeva sUcayamnAha-'jAva saMtaraMpi vemANiyA udvartanA nahIM karate haiM-nirannara hI udvartanA karate haiN| ' evaM jAva vaNasmaikAiyA-sesA jahA neraiyA' isI tarahase apkAyikase lekara vanaspatikAya takake jIva sAntara udvartanA nahIM karate haiM api tu nirantara hI udvartanA karate haiN| bAkIke aura jIva-do indriya, teindriya, cauindriya aura paMcendriya tiyaMca, tathA manuSya evaM vAnavyantara ye saba sAntara bhI utanA karate haiM aura nirantara bhI utanA karate haiN| kintu 'navaraM joisiyavemANiyA cayaMti abhilAyo' nairayikakI apekSA vizeSatA aisI hai ki " jyotiSika aura vaimAnika ye sAntara bhI cavate haiM aura nirantara bhI cavate haiM" aisA abhilApa jAnanA cAhiye, tathA ca jyotipika aura vaimAnika inameM " udvartante" ke sthAnameM ' cyavanti ' aisA kriyApada rakhakara abhilApa bolanA cAhiye, isI bAta ko sUcitaH karate hue sUtrakAra kahate haiM42tA nathI. tayA nita24 datta nA re che. " eva jAva vaNassaikAiyA sesA jahA~ neraiyA " merI pramANe a54Ayi4, 424||thi, vAyuyi: bhane vanaspatikAyika jI paNa niraMtara udvartana kare che teo sAntara uddhanA karatA nathI. bAkInA badhAM -hIndriya, triIndriya, caturindriya, paMcendriya tirya ca, manuSya ane vanavyantare paNa nArakonI jema sAntara uddhatnaa 42 cha bhane nirata2 itanA 5 42 cha "navara joisiyA vemANiyA cayanti abhilAvo" 52ntu naar| 42di yAtiSio mana vaimAnikInA abhilApamAM eTalI ja vizeSatA rahelI che ke "jetiSiko ane vaimAnika sAtara para cyave che ane nirantara paNa cyave che," e abhilApa sabhA . meTase jyotiSi mane vaimAnina! mAsA54mA " udvarttante " se " cyavanti" yA56 bhUTIna mAsA manA naye. meka pAtane bha-41
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 bhagavatI sUtre 'cayaMti, niraMtaraMdhi vaimANiyA cayaMti ' yAvat sA taramapi jyotiSikA vaimAnikAvyavanti, atha ca nirantaramapi jyotikAvaimAnikA / vyavanti / aya nairayikAdInAmeva vizadIkusyotpAdodvartane prarUpayitumAha-' saMto bhane ! neraiyA upajaMti, asaMto bhaMte! nerahayA uvavajjeti ? ' gAGgeyaH pRcchati - he bhavanta / ki sancodravyArthatayA vidyamAnA nairayikA upapadyante ? he bhadanta / asanto dravyArthatayA avidyamAnA evaM nairayikA upapadyante ? bhagavAnAha - ' gayA ! saMto neraiyA uvavajrjjati, no asato neraDyA uvavajjati ' he gAya ! santaevArthatayA vidyamAnA eva nairahakA upapadyante, no asanto yA vidyamAnA 6 vaimANiyA jAva saMtaraM pi cemANiyA cayati niraMtaraM cayaMti ' yAvat sAntara bhI jyotiSika aura vaimAnika te haiM aura nirantara bhI cavate haiM / aba vizad rUpase inhIM nairamika Adi ke utpAda evaM uddhattanAkI prarUpaNA karaneke liye sUtrakAra kathana karate haiM - isameM gAMgeyane prabhuse aisA pUchA hai ' to saMte! nerahayA ujjati asato te / teraDyA uvavajjani ' he sadanta ! dravyAdhika kI dRSTise vidyamAna aise hI nairayika utpanna hote haiM, yA jo dravyArthika dRSTise vidyamAna nahIM haiM aise tairayika utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - 'gaMgedhA' he gAMgeya ! ' saMto neraiyA 'uvavajjati, no asato nerayA javavajrjjati ' kravyArthika nayakI dRSTi se vidyamAna hI nAraka utpanna hote haiM, avidyamAna nAraka naraka meM utpanna nahIM hote haiM / utpanna paryAya huA karatI hai- dravya nahIM, ataH jo padArtha sUthita khAne bhATe sUtrara uDe he " jAva saMtarapi vaimANiyA cayaMti, nira Mtarapi vaimANiyA cayaMti " jyotiSi bhane vaimAni sAntara yagyave che. ane niraMtara paNa cave che, have eja narakAdrinAM utpAta ane utta nAnI vizada rUpe prarUpaNA karavA mATe sUkAra nIce pramANe kathana kare che-- gAMgeya azubhArano prazna - saMto bhate / neraiyA uvavajrjjati asaMto bhaMte ! nerahayA uvavajjati ? " he lahanta ! dravyArthi nayanI apekSAo ne vidyamAna DAya che evAM nArakA ja utpanna thAya che, OM tryArthika nayanI apekSAe je vidyamAna nathI evAM nArake utpanna thAya che? mahAvIra prabhunA uttara- " gageyA ! " De gAMgeya ! " saMto neraiyA uvavajjaMti, no asato neraiyA uvavajjaMti " dravyArthi nayanI dRSTije vidyamAna nArakA ja narakAmAM utpanna thAya che, avidyamAna nArI narakezamAM utpanna thatA nathI. paryAya utpanna thayA kare che-dravya utpanna thayA karatuM nathI, tethI je 1
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya vandri kATIkAza 1 3 3201:nairavikAyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 323 nairayikA upapadyante, tathA ca va-dhyA putravat nahi sarvathaivAsat kizcidapi vastu utpaghate, teSAM sattA ca jIvadravyApekSayA nArakaparyAyApekSayA vA bodhyA! tathAhi bhAvinArakaparyAyApekSayA dravyato nairayikAH santo nairayikA utpadyante, nArakAyuSkodayAvA bhAvanArakA eva nArakatvenotpadyante, ' evaM jAva vemANiyA' evaM pUrvoktarItyA yAvat amurakumArAdi caimAnikaparyantAH santa evaM upapadyante nAsanta apane sUla rUpale avidyamAna hotA hai usakA canthyoputrakI taraha utpAda nahIM hotA hai " sat rUpa hue ho nAraka utpanna hote haiM" isakA tAtparya aisA hai ki inameM sattA jIva dravyakI apekSAse aura nAraka paryAyakI apekSAle kahI gaI jAnanI cAhiye / nAraka paryAyakI apekSAse isa taraha jIva meM nAraka paryAyakI sattA kahI gaI hai ki koI jIva jayasarakara nAraka paryAya se narakameM utpanna hone vAlA hotA hai-to aisA jIva mAvi nAraka paryAyakI apekSA dravya nAraka kahA jAtA hai aisA dravya nAraka huA jIva hI narakameM nAraka paryAyase utpanna hotA hai, athavA-" gaI ANu Au udao' ke anusAra "gati, AnupUrvI AyukA udgha eka sAtha hotA hai isa apekSA usa samaya nArakAyu0ka ke udaya ho jAne se sAva nAraka banA huA jIvahI nAraka paryAyale utpana hotA hai| ____ " evaM jAva belANiyA / asurakumArase lekara vaimAnika devoM taka aisA hI kathana jAnanA cAhiye. arthAt jo jIva padArtha pitAnA mULarUpe avidyamAna hoya che tene utpAda thatuM nathI. jema vadhyA strI putrane janma ApatI nathI tema avidyamAna padArthane utpAde nathI "vidyamAna hoya evAM nArake ja utpanna thAya che", A kathananuM tAtparya evuM che ke temAM sattA jIva dravyanI apekSAe ane nAraka paryAyanI apekSAe kahelI samajavI. nAraka paryAyanI apekSAe A rIte jIvamAM nArakaparyAyanI sattA kahevA mAM AvI che-ke jIva marIne jyAre nArakaparyAyathI narakamAM utpanna thavAno hAtha che, tyAre evA jIvane bhAvi nArakaparyAyanI apekSAe dravyanAraka kahevAmAM Ave che, e dravyanAraka thayelo jIva ja na24mA nA245yAya utpanna 25 laya che. mayA " gaiANuAuudao" A kathana anusAra gati, AnupUvI Ayuno udaya eka sAthe ja thAya che. te apekSAe te samaye nArakAyuSkane udaya thaI javAthI bhAvanA2ka banelo 71 na24mA nA245ryAye panna 25 taya . " evaM jAva vemANiyA " asurakumArethI laIne vaimAnika deve paryantanA jIvana viSe eja pramANe samaya
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 bhagavatIsUtra utpadyante / gAGgeyaH pRcchati-'saMto bhaMte / neraiyA uvyati, asato neraiyA ubaTTati !' he bhadanta ! kiM santo dravyArthatayA vidyamAnAeba nairayikA udvartante ? kiMvA asaMto dravyAta yA avidyamAnAeva narayikA udvartante ? bhagAnAha'gaMgeyA ! saMto neraiyA unnati, no asaMto neraiyA unnati ' he gAGgeya ! santo dravyArthatayA vidyamAnA eva nairayikA udvartante, no asanto dravyArthatayA avidyamAnA nairayikA udvartante / kharaviSANAdivadeva sarvathA asato vastunaH udvaasurakumAra Adise lekara vaimAnika devoMkI paryAyase utpanna hote haiM ve saba asatrUpa hokara aise nahIM hote haiM kintu dravyArthika dRSTise sadarUpa hokara hI usa 2 paryAyavAle banate haiN| athavA-dravya vizeSakI apekSA asurakumAra AdirUpa paryAyayukta bane hue hokara hI Age bhI usI 2 paryAyase utpanna hote haiN| athavA-asurakrumArAdi Ayu Syake udayase bhAva asturakumAra AdirUpa banA huA jIva hI asurakumAra AdikI paryAyoMse utpanna hotA hai| ___ aba gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM- to saMte ! neracyA uvva. iMti asaMto neraDyA unnati' dravya dRSTile vidyamAna rahe hue nairayika udvattanA karate haiM yA dravya dRSTise avidyamAna nairayika uttanA karate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-he gAMgeya ! 'saMto neraiyA udhvaTaMti no asanto neraDyA uvvadRti ' dravyAdhika nayakI draSTise vidyamAna nArakI hI udvartanA karate haiM dravyArthika nayakI dRSTise vidyamAna nAraka hI udvartanA karate haiM dravyArthika nayakI dRSTise avidyamAna nairayika utanA nahIM karate haiN| kyoMki khara javuM. eTale dravyArthika nayanI apekSAe vidyamAna asurakumArAdi jI ja asurakumArAdi paryAye utpanna thAya che-avidyamAna asurakumArAdi che asurakumArAdi paryAye utpanna thatA nathI. athavA dravyanikSepanI apekSAe teo asurakumArAdi rUpa paryAyAkAnta banelA thaIne ja teo asurakumArAdi paryAye utpanna thatA hoya che. athavA asurakumArAdi AyuSyanA udayathI bhAva asurakumAra Adi rUpa banele jIva ja asurakumArAdinI paryAyamAM utpanna thAya che. gAMgeya mAranA prazna-" saMto bhaMte ! neraiyA ubadati, asaMto neraiyA ubaTreti" manta! dravyaSTizrI vidyamAna naarhe| itanA 42 cha ke draSTithI avidyamAna nArake udvartana kare che ? bhaDAvIra prasunA utta2-"gageyA " gAMgeya ! " saMto neraiyA ucca TuMti no asanto neraiyA uncaTTati " dra0yArthiH nayanI dRSTi vidyamAna nAraka ja udvartAnA kare che, dravyArthika nayanI daSTie avidhamAna nArake uddhanA karatA nathI, kAraNa ke khara
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 prameyacaMdrikAThIza. 9u. 32018 ravikAtyAdAdisamvara nirantaratAni0 325 rtanA'saMbhavAt, ' evaM jAva vemANiyA ' evaM pUrvoktarItyaiva yAvat - arakumArAdi bhavanapati pRthinI kAyikAyekendriyadvIndriyatrIndriya caturindriyapaJcandriya tirya gyonikamanuSyavAnavyantarA api santa eva udvartante, nAsanta udvartante, kintu jyotiSikA vaimAnikAzca santaeva cyavanti, nAsantazcyavanti iti bhAvaH, tatsUcayanAi - ' navaraM joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyavvaM ' navaraM nairayikAdyapekSayA jyotipikavaimAnikeSu, vizeSastu 'udvartante ' itisthAne ' cyavanti ' iti bhaNiviSANa AdikI taraha apane mUla rUpase avidyamAna vastumeM utanA karaNatva nahI bana sakatA hai / evaM jAva vaimANiyA ' isI prakAra asurakumArAdi bhavanapati se lekara pRthivIkAyikAdi ekendriya jIva, hIndriya jIva tehandriya jIva, cauindriya jIva paMcendriya tiryagyonika jIva, manuSya, vAnavyantara ye saba bhI vidyamAna hue hI udvartanA karate haiM, asat hue udvartanA nahIM karate / kintu jyotiSika aura vaimAnika dravya dRSTise sat bane hue hokara hI cavate haiM, asat bane hue hokara cavate nahIM haiM " isI bAtako sUcita karaneke liye "navara joisiyavemANiesu cayaMti bhANiyavvaM " sUtrakArane aisA kahA hai / nairafyaka AdikI apekSA jyotiSika aura vaimAnika inameM yaha vize patA hai ki inameM "udvartante " isa kriyApadake sthAna meM " cghavanti " aise kriyApada kA prayoga karanA cAhiye / 44 aba gAMgeya prabhu se aisA pUchate haiM 'sao bhaMte ! neraiyA uvvviSANu (gartaMbhanA ziMgaDA) AdinI jema potAnA mULa rUpe avidyamAna vastubhAM uddharttanA zvAnuM sabhavI zastu nathI " evaM jAtra vemANiyA " 4 pramANe asurakumAra vagere bhatranapati devA, pRthvIkAyika Adi ekendriya jIve, dvIndriya jIveA, trIndriya jIveA, caturindriya jIve, 5 cendriya tiya cA, manuSyA ane vAnabhyantare viSe pazu samajavu' eTale ke dravyArthi ka nayanI apekSAe vidyamAna asurakumAra Adi uparyukta jIvA ja uddhRttanA kare che, avidyamAna asurakumAra Adi jIvA uddhRttanA karatA nathI. parantu jaceAtiSikA ane vaimAnikAnA AlApakamAM udghattanA kare che' ema kahevAne badale che' kahevu' joie. kahevAnuM tAtparya e che ke dravyArthika nayanI dRSTie vidyamAna yetiSike ane vaimAniko cyave che avidyamAna ntyAtiSikA ane vaimAnikamAM cyavatA nathI. "bhyave mena vAta sUtrabhare " nagara joikSiyavemANiesu cayati bhANiyavvaM " mA sUtrapATha dvArA prakaTa karI che.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 bhaMgavatIstra tavyam / punargAGgeyaH pRcchati- sabhI bhaMte / neraiyA uba pati, apao bhaMte / neraiyA ujjati ' aba ' sabho' ti ityaraya Apatvena vibhaktivipariNAmAta 'satsu' iti saptamI vijJeyA tena-he bhadanta ! kiM sattu pUrva vidyamAnepu narayikeSu anye nairayikA upapadyante kiM vA asatsu-aviyamAnepu madhye nairayikA upapabante ? evameva ' so anurakumArA uvarajjati jAva' kiM satyu amurakumArA upapadyante ? kivA yAvata asatsu asurAkumArA upapadyante ? ekaphi satsu nAgaramAnAdimAnapati - pRthivI kAyikA kendrigaDhIndriyatrIndriyacaturindriyapaJcendriyatiryagyonika - manuSyavAnavyantarajyotipikA upapayante ? kiMvA anyatra nAgakumArAdi jati, asao maMte ! neracyA uvajali ' isa satra meM 'sao" yaha zabda ArSa hai, isaliye yahAM vibhakti ke vipariNela se "sattu" aisI saptaptI vibhaktikA prayoga kiyA gayA hai aisA jAnanA cAhiye / __ isa taraha hala prazna kA ailA artha ho jAtA hai ki pahile se nairayikoMke vidyamAna rahane para anya nairayika utpanna hote haiM yA nairayikoMke nahI vidyamAna rahane para anya nairapika utpanna hote haiM ? isI tarahase 'sao asurakumArA uvamati jAva' asTurakumAroM ke rahane para anya asurakumAra utpanna hote haiM ? yA unake nahIM rahane para anya asurakumAra utpanna hote haiM ? isI tarahase nAgakumAra Adi bhavanapatiyoMke vidyamAna rahane para, pRthivIkAyika Adi ekendriyoM ke vidyamAna rahane para dvIndriyase ve 74 asAra mahAvIra prabhune sevA prazna pUche che hai-" sao bhaMte ! neraiyA ubavajja ti, apsao bhaMte ! ne(iyA ubayajjati ? " mA sUtramA "sao" mA 271 mA che. tethI ma vimatinA vipariNAmayI " satsu" A sAtamI vibhaktinA zabdane paga thaye che ema samajavuM. A praznanuM tAtparya nIce pramANe che-narakamAM nArake vidyamAna rahe tyAre anya nArake tyAM utpanna thAya che? ke nAraka avidyama na rahe tyAre tyAM anya nAraka Gpana thAya cha 1 me pramANe "sao asurakumArA ubavajja ti, jAva" ityAdi. asurakumAra vidyamAna che tyAre anya asurakumAre utpanna thAya che, ke asukumAra avidyamAna heya tyAre anya asurakumAre utpanna thAya che? e ja pramANe nAgakumAra Adi bhavanapati devo, pRthvIkAyika Adi ekendriya ane dvindrithI laIne vaimAnika paryantanA jIva vidyamAna hoya
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramendrakA TI0094030su01- nera vikAdyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 327 jyotiSikAntA jIvA upapadyante ? evaM ' sabho vemANiyA uvavajjaMti asa ovemANiyA uvavajjaMti' kiM satsu vaimAnikA upapadyante ? kiMvA asatsu vaimAnikA upapadyate ? tathA ' sabhI neraiyA uccati, asao neraiyA uccaTTa ti ' ki satsu kecit nairayikA udvartante ? kiMvA asatsu nairathikA udvartate ? evaM sao asurakumArA unnati, jAtra sao vemANiyA cayati, asao vemANiyA cayaMti ? ' kiM satsu kecit asurakumArA udvartante, yAvat kiMvA asatsu anurakumArA udvalekara jyotiSika takake jIvoM ke pahile vidyamAna rahane para anya nAgakumAra Adi anya pRthivIkAyika Adi evaM anya hIndriyAdi jIva utpanna hote haiM ? yA nAgakumArase lekara jyotiSikAnta jIvoMke nahIM rahane para ye nAgakumArAdi jyotiSikAnta jIva utpanna hote haiM ? isI tarahase 'sao vemANiyA uvavajjaMti, asao vemANiyA uvabajjati ' vaimAnikoM ke rahane para anya vaimAnika utpanna hote haiM, yA vaimAnikoMke nahI rahane para anya vaimAnika utpanna hote haiM ? tathA'sao neraiyA uvvahaMti, asao neraiyA uccadvaMti ' nairayikoM ke pahile se rahane para vahAM anya nairadhika uvartanA karate haiM yA unake nahIM rahane para anya nairayika udvartanA karate haiM ? isI taraha se 'sao asurakumArA uvvahaMti, jAtra sao vaimANiyA cayaMti asao vemANiyA cayaMti' asurakumAroM ke pahilele rahane para kitane anya tyAre anya nAgakumAra Adi bhavanapati devA, pRthvIkAyaka Adi ekendriya jIvA, ane dvIndriyAthI laIne vaimAnika pantanA jIvA utpanna thAya che, ke nAgakumArathI laIne jayAtiSiko pantanA jIvA avidyamAna haiya tyAre nAgakumArathI laIne ceAtiSika pantanA jIve utpanna thAya che? eja pramANe " sao vemANiyA uvavajjati, asao vaimANiyA umravajjati ? " zuM vaibhAni devA vidyamAna hAya tyAre anya vaimAnika devA utpanna thAya che, ke vaimAniko vidyamAna hoya tyAre anya mAnine utyanna thAya che ? tathA "sao neraiyA unnati, asao neraiyA uvvaTTati " naromA nAraanuM astitva hAya tyAre nArakA narakAmAMthI utttanA kare che ke temanuM astitva na hoya tyAre nArakA uddhRttanA kare che ? kahevAnuM tAtpaya e che ke amuka nArA udbhattanA kare tyAre narakeAmAM khIjA nArake! vidyamAna rahe che ke nahIM ? mena pramANe " sao asurakumAga uti, jAva sao vaimANiyA cayaMti asao vaimANiyA cayaMti ? " asurazubhAro vidyamAna rahe tyAre anya
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre 328 rtate ? evaM kiM satsu nAgakumArAdi bhavanapati pRthivI kAyikA kendriyadvIndriyatrIndriya caturindriya-paJcendriyatiryagyonika manuSyavAnavyantarA udvartante ? kiMvA amatsu nAgakumArAdi bAnavyantarAntA jIvA udvartante ? tathA kiM satsu ke cit jyotipikAzcyavanti ? kiMvA asatsu " jyotipikAzcyavanti ? tathaiva kiM satsu vaimAnikAnti ? kiMvA asatsu vaimAnikAzcyavanti ? iti gAGgeya praznaH / - bhagavAnAha - 'gaMgeyA ! sabhI neraiyA uccajjaMti, no asao neraiyA upavajjaMti ' he gAGgeya | satsu nairafyakA upapadyante, no asatsu nairayikA upapadyante, 'sao asurakumAra utanA karate haiM, yA unake nahIM rahane para anya asurakumAra utanA karate haiM ? isI tarahase nAgakumAra Adi bhavanapati - yoM pRthivIkAyikAdi ekendriyoM ke, drIndriyoMke, teindriyoMke, cauhandriyoMke paMcendriya tiryagyonikoMke, manuSyoM ke aura vAnavyantaroMke pahile se rahane para anya kinaneka nAgakumArAdi saba jIva udvartanA karate haiM ? yA inake pahile se nahIM rahane para ye nAgakumArAdi saba jIva unA karate haiM ?, tathA - jyotiSikoM ke pahile se rahane para kitane anya jyotiSikadeva cavate haiM yA jyotiSikoMke nahIM rahane para anya jyoti Sikadeva cavate haiM ? isI tarahase vaimAnikoMke rahane para anya vaimAnika deva cavate haiM? yA unake nahIM rahane para anya baimAnikadeva cavate haiM ? . isa prakArake ye saba gAMgeya anagArake prazna haiM inake uttara meM prabhu kahate haiM- ' gaMgeyA ! sao neraiyA asurakumArA uddanA kare che ke tee avidyamAna hoya tyAre anya asura kumArA uddanA kare che ? eja pramANe nAgakumAra Adi bhavanapatie, pRthvIkAyika Adi ekendriyo dvIndriya kavA, zrIndriya kavo, yaturindriya lave, pacendriyatiya thA, manuSyA ane vAnanyantarI vidyamAna hoya tyAre keTalAka nAgakumAra Adi uparyukta jIveA uddhattanA kare che ke te avidyamAna rahe tyAre A nAgakumAra Adi jIvA uddhRttanA kare che? tathA yAtiSikA vidyamAna hAya tyAre keTalAka jyeAtiSikA cyave che, ke jyeAtiSikA na haiAya tyAre cave che? eja pramANe vaimAniko hoya tyAre keTalAka vaimAniko cyave che ? ke vaimAnikA na hAya tyAre teo ve che ? A prakAranA prazno gAgeya aNugAre pUchyA che. gAMgeyanA praznAMnA uttara AyatA mahAvIra prabhu che he gAMgeya ! "sao neraiyA uvavajjati, no asao neraiyA -" gageyA !" uvavajjati "
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmeycndrikaattii0|093032su018nairyikaa jhutpAdAdisAntaranirantaratAni0 329 asurakumArA ubavajjati, no asao asurakumArA ubavajjati ' satsu asurakumArA upapadyante, no asatsu asurakumArA upapadyante, jAva sabhI vemANiyA uvavajjaMti. no asao vemANiyA uvavajjati ' yAvat satsa nAgakumArAdivaimAnikaparyantA upapadyante, no asarasunAgakumArAdivaimAnikAntA jIvA upapadyante, tathaiva 'sabhI neraiyA umaTTa ti, no asao neraiyA unvati ' satsu nairayikA udva. rtante, no asatsu nairayikA udvartante ? 'jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao uvavajjaMti, no asao neraiyA uvava jaMti' he gAMgeya / nairayikoMke hone para hI anya nairayika utAna hote haiM-unake nahIM rahane para anya nairayika utpanna nahIM hote haiN| 'sao asurakumArA uvavajjati, no asao asurakumArA uvavajjati' asurakumAroM ke rahane parahI anya aprakumAra utpanna hote haiM-unake nahIM rahane para anya asurakumAra utpanna nahIM hote haiM / 'jAra sao vemANiyA uvavajjaMti, no asao vemANiyA uvavajjati' yAvat-nAgakumArase lekara vaimAnikAnta jIva, anya nAgakumArase lekara vaimAnikAnta taka jIvoMke rahane para utpanna hote haiM-unake nahIM rahane para utpanna nahIM hote haiN| isI tarahase 'sao neraiyA uvvadaMti, no asao nerakyA ujvadRti ' nairayikoMke rahane para anya nairayika udvartanA karate haiM, aura unake nahIM rahane para udvartanA nahIM krte| 'jAca sao bemANiyA narakomAM nArako vidyamAna hoya-pahelA utpanna thayelA nArako mejUda hAyatyAre ja anya nArake utpanna thAya che, pahelA utpanna thayelA nArake tyAM na DAya tyAre anya naa2| tyo pani thatA nathI. "sao asurakumArA uvava jjati, no asao asurakumArA uvavajjati " masu24mArAvAsamA paDatA tpanna thayelA asurakumAro vidyamAna hoya tyAre ja anya asurakumAro utpanna thAya che, teo vidyamAna na hoya tyAre anya asurakumAre tyAM utpanna thatA nathI. " jAva sao vemANiyA upavajjati, no asao vemANiyA uvavajjati" nAma kamArathI laIne vaimAnika paryantanA jI anya nAgakumArathI laIne vaimAnika paryantanA jIve tyAM vidyamAna hoya tyAre ja tyAM utpanna thAya che, teo tyAM vidyamAna na hoya tyAre te jIve tyAM utpanna thatA nathI. e ja pramANe "sao neraithA ubaTTa ti no asao neraiyA uvadRti " tyAhi. narakamAM nArake vidyamAna rahe evI rIte ja anya nArakenI udvartana thAya che. nArake vidyamAna na rahe evI
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsve vemANiyA cathaMti' yAvat-satsu asurakumArAdivAnavyantaraparyantA udvartante, no asatsu asurakumArAdi vAnavyantarAntA jIvA udvartante, evameva satsu jyotipikA vaimAnikAcyavanti, no asatsu jyotiSikA vaimAnikA cyavanti satsu prAgutpanneSu nArakAdiSu anye nArakAdayaH samutpadyante nAsatsa. evam-satsu vidhamAneSu nArakAdipu ke cinnArakAdaya stata udvartante jyotipikA vaimAnikAca tatazcyavanti nAsatsu / asatAmutpAdodvartanavyavanAsaMbhavAt , lokasya zAzvatatvena nArakAdInAM sarvadaiva sadbhAvAt iti / gAGgeyastatra kAraNaM pRcchati-' se cayaMti, no alao vemANiyA cayaMti' isI tarahase asurakumArAdi vAnavyantarAnta jIva asurakumArAdi vAnavyantarAnta jIvoMke rahane para udvartanA karate haiM, nahIM rahane para ugatanA nahIM karate haiM / isI tarahase jyotiSikoM aura vaimAnikoke rahane para anya jyotiSika aura vaimAnika cavate haiM unake nahIM rahane para ve cavate nahI haiM / tAtparya isa kathanakA aisA hai ki pahilele nArakAdikoMke utpanna ho jAne para anya aura kitaneka dUsare nArakAdika yahAM utpanna hote haiM, unake abhAvameM ve utpanna nahIM hote haiM, isI tarahase nArakAdikoMke pahilese vidyamAna rahane para dUsare kitaneka nArakAdika vahAMse udvartano karate haiM-nikalate haiM-avidyamAnatA nahIM udvartanA karate haiM / jyotiSika aura vaimAnika bhI isI sthitimeM vahAM se cavate haiM-jyotiSika aura vaimAnikoMkI avidhamAnatA, cavate nahIM haiN| jyotiSika aura vaimAnikaumeM 'udvartanA zata dattana thatI nathI. " jAva sao vemANiyA cayati, no asao vemANiyA cayati" 24 prabhAkI masu24mA2 mA manapativa, vAna0ya tre| kore viSe paNa samajavuM, eja pramANe jyotiSiko ane vimAniko vidyamAna rahe evI rIte keTalAka tiSiko ane vaimAnike eNve che teo avidyamAna rahe evI rIte keTalAka tiSiko ane vimaniko avatA nathI. A badhAM kathanane bhAvArtha nIce pramANe che-pahelAM narakAdi utpanna thaI gayA pachI bIjA keTalAMka nArako utpanna thaI jAya che temane abhAva hoya tyAre teo utpanna thatA nathI. aja pramANe nArakAdi narakomAM vidyamAna rahe evI rIte keTalAka nArakonI urjAnA thayA kare che. narakAdimAM bilakula narakAdika na rahe evI rIte narakAdikonI udvartana thatI nathI tiSiko ane vaimAnike paNa evI ja sthitimAM tyAMthI cave che. temanuM cavana evI rIte thAya che ke keTalAka tiSiko ane vaimAnike tyAM mojUda rahe che. jati
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandri kAToza09303220 (naiyikA tpAdAdisAntaranirantaratAni0331 keNaTeNaM, bhaMte ! evaM vuccai sabho neraiyA uvavajjaMti, no asao neraiyA upavajjaMti, jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? ' he bhadanta / tat kenArthana evamucyate-santo narayikA upapadyante, no asanto naira yikA upapadyante ? yAvatsanto'surakumArAdi vaimAnikAntA upapadyante no asanta upapadyante / evaM santo'surakumArAdi vAnavyantarAntA udvartante no asanta udvartante / ke sthAnameM 'cyuna' isa parake prayoga karanekI AjJA dI gaI hai-ataH yahAM para udvartanAkI jagaha unake sAtha 'cyuta' isa padakA prayoga kiyA jAtA hai| ____ asat padArthoM meM utpAda uddhartana aura cyavana honekI asaMbhavatA hai / isIliye lokameM zAzvatatvakA sadbhAva kaha kara nArakAdikoMmeM sarvadA hI sadbhAva kahA gayA hai / tAtparya aisA hai ki SaT dravyamayI yaha loka jaba zAzvata hai to nArakAdi dravyarUpa padArtha bhI kisI apekSA zAzvata haiM / zAzvata hone se inakA sarvadA astitva rahatA hai| aba gAMgeya prabhuse aisA pUchatehai ki se kegaveNaM bhaMte! evaM vuccai sao nerahayA uvavajjati-no asao neraiyA uvavajjati' jAva sao vesANiyA cayaMti no asao vemANiyA cayaMti' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki vidyamAna nairathika utpanna hote haiM, avidyamAna nairayika utpanna nahIM hote ? yAvat vidyamAna asurakumArAdi vaimAnikAnta utpanna hote hai, avidyamAna ye utpanna nahIM hote hai ? vihI mana vaimAnikImA " tanA"ne mahase "yuta " pahanA prayAsa 42vA, eTalI ja ahIM narakAdi karatAM vizeSatA che. asata (avidyamAna) padArthomAM utpAda (utpatti), udvartana ane avana saMbhavI zakatA nathI. tethI lekamAM zAzvatatvane sadbhAva kahIne nArakAdi jImAM tene sarvadA sadubhAva kahyo che A kathananuM tAtparya evuM che ke cha dravyamayI A leka je zAzvata che, te narakAdi dravyarUpa padArtho paNa zAzvata ja che. teo zAzvata che te kAraNe temanuM anitva kAyama rahe che. ve ||gey mAgA2 mahAvIra prabhune sevA prazna 42 cha 8-" se keNaTeNaM bhAte ! evaM vuccai, sao neraiyA ubavajjati, no asao neraiyA uvavajjati jAva sao vemANiyA cayati no asao vemANiyA cayaMti" Atri ! Apa zA kAraNe evuM kahe che vidyamAna nArako utpanna thAya che, avidyamAna nArako utpana thatA nathI ? vidyamAna asurakumArothI laIne vaimAnika paryantanA jI utpanna thAya che, avidyamAna asurakumArAdi ja utpanna thatA nathI ? vidyamAna nArakathI laIne vAnacatara paryantanA cha uddha
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra bhagavatI sUtre tathA santo jyotiSikavaimAnikAzcyavanti, no asantazcyavanti, ' iti praznaH / bhagavAn tatra kAraNamAha-' se NUNaM gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIpaNa, sAsae, loe, buie, aNAdIe aNavayagge jahA paMcamasae, jAva je lokkara se loe, ' he gAGgeya ! tat nUnaM nizcayena hi pazyatA = kevalajJAnenAvalokayatA purupAdAnIyena puruSazreSThena arhatA pArzvanAthena ayaM lokaH zAzvata anAdikaH anavadagraH yathA paJcamazatake natramodeza ke uktaH pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyaH, tadavadhimAha - ' jAva je lokkara se loe ' " yAvat- yo lokyate sa loka iti paryantaM bodhyam, tathAcAnena tat siddhAntenaiva svamataM samarpitam, yataH pArzvanA vidyamAna asurakumArAdi vAnavyantarAnta udvartana karate haiM, avidyamAna ye udvartana nahIM karate ? tathA vidyamAna jyotiSika aura vaimAnika cavate haiM avidyamAna jyotiSika aura vaimAnika cavate nahIM haiM ? ina praznoM ke uttara meM bhagavAn kAraNakA nirdeza karaneke nimitta kahate haiM' se pUrNa gaMgeyA ! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM - sAsae, loe, - vuie, aNAdIe, aNavayagge, jahA paMcamasae, jAva je lokkara, se loe' he gAMgeya ! kevalajJAna se dekhanevAle, puruSazreSTha arhanta pArzvanAthane isa lokako zAzvata, anAdi aura anavadya - anta rahita kahA hai so yaha viSaya jaisA paMcamazataka meM nauve uddezaka meM kahA gayA haiusI taraha se yaha para bhI samajha lenA cAhiye / vahA~ para loka saMbadhI viSaya ' jAva je lokkara se loe / yAvat jo jAnA jA sake vaha loka hai - yahAM taka kahA gayA hai / usa taraha prabhune isa unake siddhAntase hI sa~nA kare che, avidyamAna nAraka Adi jIvA uddhRttanA karatA nathI ? vidyamAna yeAtiSiko ane vaimAniko cyave che, avidyamAna caiAtiSiko ane vaimAniko cavatA nathI ? " bhahAvIra calunA uttara-- " se gUNa gaMgeyA ! pAseNa arahayA purisA dANIpaNaM khAsa vuie, aNAdIe, aNavayagge, jahA paMcamasae jAva ne lokkai se loe " he gAMgeya ! ThevaNajJAnathI hemanArA, puruSazreSTha pArzvanAtha arddhate A lAkane zAzvata, anAdi ane anaMta kahyo che. A viSayanuM pAMcamAM zatakanA navamAM uddezAmAM jevuM pratipAdana karavAmAM Avyu che evuM kathana ahIM aDa 42vu tyAMsa saMbaMdhI athana " jAva je lokkara se loe " "08 jANI zakAya te leAka che," ahIM sudhI karavAmAM AvyuM che, te te samasta thana ahI' gratuNu karavuM
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI02093032018nairayikAdyutpAdA disAntara nirantaratAni0 333 thenAItA zAzvato loka ukto'to lokasya zAzvatatvAt santa eva satsvevavA nairakAdayaH nairayikeSu vA utpadyante, uddhattante cyavanti ceti / tadupasaMharannAha ' se teNaTuNa gaMgeyA | evaM buccai jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ' he gAGgeya ! tat tenArthena evamucyate yAvat santo nairayikAdi vaimAnikAnta upapadyante / no asanta upapadyante / evaM santa eva nairayikA divAnavyantarAntA udvartante, no asanta udvartante tathaiva santa eva jyotiSikavaimAnikAnti, no asanto jyotiSikavaimAnikA vyavanti / apane manakA samarthana kiyA hai| kyoMki arhanta pArzvanAthane jaba lokako zAzvata kahA hai, to lokake zAzvata honese vidyamAna nairadhikAdi pArtha nairathiko meM utpanna hote haiM, athavA pUrva meM nairavikAdikoM ke rahane para hI vahAM anya nairayikAdi utpanna hote hai utanA karate haiM aura cyuta hote haiM / aba isa viSayakA upasaMhAra karate hue prabhu gAMgeyase kahate haiM ki 'se teNDeNaM gaMgeyA ! evaM vuccai jAba sao bemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti' isI kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki vidya mAna nairayikAdi vaimAnikAnta jIva utpanna hote haiM, asat ye utpanna nahIM hote haiM, nairayikAdi vAnavyantarAnta jIva sadavasthAyukta hue hokara hI udvartana karate haiM, asadavasthA yukta hue the utanA nahIM karate haiM, isI taraha se sadavasthApanna hue jyotiSika aura vaimAnika cavate haiM asadUpanAse yukta hue ye nahIM calate haiN| aba gAMgeya bhagavAna kI atizAyinI jJAnasaM A rIte sahuAvIra prabhue pArzvanAthanA siddhAnta dvArA ja peAtAnA matanuM samA~na karyu che. kAraNa ke pArzvanAtha ahaM te leAkane zAzvata kahyo hAvAthI e vAta paNa siddha thAya che ke vidyamAna nArakAdi jIvA ja tarakAmAM utpanna thAya che. eTale ke pahelAM nArakAdinu astitva tyAM raheluM hAya tyAre ja anya nArakAdinI tyAM utpatti thAya che, uddatanA thAya che ane cyavana thAya che. have A viSayaneA saMhAra karatA mahAvIra prabhu gAMgeyane ! " se teNaTTeNaM gAMgeyA ! evaM bucvai, jAva sao vemANiyA cayaMti, no asao vaimANiyA cayati " he jAgeya ! te bhara meM mevu' udhu che ke vidyamAna nArakeAthI vaimAnika pantanA javA utpanna thAya che, avidyamAna nArakothI vaimAnika pattanA jIveA utpanna thatA nathI. vidyamAna nArakeAthI vAnabyatara sudhInA jIvA uddatanA kare che, avidyamAna nArakothI vAnanya tara sudhInA jIvA udbhanA karatA nathI. vidyamAna vaimAnikA ane cetiSikA Ave che avidyamAna vaimAniko ane caiAtiSika cyavatA nathI.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatImatra atha gAGgeyo bhagavato'tizAyinI jAva saMpadaM saMbhAvayan prAha- saya bhaMte / ' ityAdi / sayaM bhaMte ! evaM jANaha udAhu asaya' he bhadanta ! ki svayam Atmanaiva evaM pUrvoktamakArakavastu jAnAsi verisa ? utAho athavA kim asvayam nAtmanaiva apitu parato jAnAsi ? tathA ' asocA ete evaM jANaha, udAhu socA' kim azrutvA AgamAnapekSan etadevaM jAnAsi ? ' utAho athavA kiM zrutvA puruSAntaravacanamAkarNya Agamata ityarthaH jAnAsi ? / pUrvoktaprakArakavastusvarUpa mAha-'sao neraiyA upavajjati, jAva sao bemANiyA cayaMti, no asao vemANiyA cayaMti ? ' yat santa eva nairayikA upapadyante, no asanto nairayikA upapadyante, yAvat-santo bhavanapatyAdi vaimAnikAntA upapadyante no asanta upapadhante iti / evameva santo nairayikAdi vAnavyantaraparyantA udvartante, no asanta udvata-te, tathaiva santa evaM jyotipikavaimAnikA cyavante, no asanta"cyavante ? pattiko jAnakara unase pUchate haiM 'sayaM bhaMte / evaM jANaha, udAhu asayaM ' he bhadanta ! nairayikAdi pUrvokta padArtha jisa svabhAvase yukta Apane kahe haiM-ve aise hI haiM yaha bAta Apa svaya jAnate haiM-yA dUsaroM ke kahane se jAnate haiM ? tathA 'asoccA ee evaM jAgaha udAha soccA' ye saba aise hI haiM yaha vinA Agamake Apa jAnate haiM, athavA Agamase jAnate haiM ? ki 'sao neraiyA uvava. jjaMti, no asao neraDyA uvavajjati jAva sao vemANiyA cata, no asao vemANiyA cayaMti ' isake uttarameM prabhu kahate haiM-'gageyA! sayaM ee evaM jANAmi, No asayaM, asoccA ee evaM jANAmi no soccA' he gAMgeya ! kevalajJAnase yukta hone ke kAraNa, tathA sarvajJa hone ke kAraNa meM pUrvokta nairayikAdi padArtha pUkti prakAravAle haiM vaha geya mArane prazna-" saya bhate ! evaM jANaha, udAhu asaya ?" asoccA ee evaM jANaha, udAhu, soccA-sao neraiyA uvavajati, no asao neiyA uvavajjati, jAva sao vemANiyAM cayati, no asao vemANiyA ghayaMti" 3 mahanta ! nA24 mA vAna pAI, nA mAhi vidhanI je vAta Ape kahI te vAta zuM Apa svayaM jANe che ? te vAta Apa AgamanI sahAyatA vinA jANe che, ke AgamanI madadathI jANe che ? bhAra prabhunA utta2-"gageyA / sayaee evaM jANAmi, No asaya, asoccA, ee evaM jANAmi no soccA-sao neraiyA uvavajjati, no asao neraiyA ubavajjati" tyAdi. 8 geya ! jJAnathI yukta pAthI tathA sarvajJa hovAthI pUrvokata nArakAdi cha pUrvokta svabhAvavALA hoya che e
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkAza093032sU01/nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0335 iti / bhagavAnAha-'gaMgeyA! sayaM evaM jANAmi, No asaya,asoccA ete evaM jANAmi, no socA' he gAGgaya ! svayam Atmanaiva na parato'numAnAditaH kevalajJAnityAta sarvajJatvAt etadevaM pUrvoktaprakArakaM vastu jAnAmi, no asvayam parato jAnAmi, azrutvA-etadevaM jAnAmi, no zrutvA na purupAntaravacanamAkaye jAnAmi, yat'sao neraiyA uva rajjati, no asao neraiyA utravajjati' ityaadi| gAGgeyaH pRcchanti-' se keNaTeNaM bhaMte ! evaM bucca taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti ? ' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-tadeva pUrvoktarItyaiva yAvat santo nairayikAdi vaimAnikAntA upapadyante, no asanta upapadyante ? ityaadi| bhagavAnAha-'gaMgeyA ! kevalIgaM purathineNaM miyapi jANaDa, amiyaM pi jANai dAhiNeNaM, evaM jahA sad duddesae jAva nivvuDhe nANe kevalirasa' he gAGgeya ! svayaM jAnatA hU parakI sahAyatAse nahIM jAnatA hUM, aura na puruSAntarake vacanoM ko suna karake ina padArthoM ko maiM pUkti svabhAvase yukta jAnatA hUM, kintu vinA sune apane ApahI ina nairayikAdi padArtho ko pUkti svabhAvavAle jAnatA hUM 'sao neraiyA uvavaja ti, no asao neraiyA uvavajati' ityaadi| ___ aba gAMgeya prabhule aiso pUchate haiM-'se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai taM ceva jAva no asao vemANiyA cayaMti' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki maiM ina nairayikodi padArthoM ko pUrvokta svabhAvase yukta svayaM jAnatA hU parake vacanAdikoMko sunakarake nahIM jAnatA hUM ityAdi / isake uttarameM prabhu kahate haiM 'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'kevalI NaM purathimeNaM miyaM pi jANai, amiyaM pi jANaha, dAhiNaNaM evaM saduddesae jAca nibuDe nANe kevalissa ' kevalajJAnI pUrva dizAmeM vAta huM svayaM jANI zakuM chuM te jANavA mATe mAre anyanI sahAyatA levI paDatI nathI. e vAta anya puruSanAM vacane zravaNa karyA vinA mArI jAte ja e badhI vAta huM kevaLajJAnathI dekhI-samajI zakuM chuM. gAMgeyanA prazna-" se keNaTreNa bhate / evaM vuccai ta ceva jAva no asao vemANiyA cayati ? " hai mahanta ! mA5 // 4||rnne mevu 4 / ch| ke Apa nArakAdi padArthanA pUrvokta svabhAvane svayaM jANe che, anyanAM vacane zravaNa karyA vinA Apa jAte ja A badhuM jANe che? ItyAdi. mahAvIra asuna6ttara-" gaMgeyA !" ke gAya! " kevalINaM purasthimeNa miyapi jANai, amiya pi, jANai, dAhiNeNa evaM jahA saduddesae jAba nivvuDe nANe kevalirasa" sajJAnI pUrvamA bhayahita paratune pAya na che
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 336 kevalI kevalajJAnI khalu paurastye pUrvadizi mitamapi maryAditamapi jAnAti, amitamapi amaryAditamapi jAnAti, dakSiNena dakSiNasyAM dizi evaM pUrvoktarItyaiva yathA zabda deza ke paJcamazatake caturthodezake ityarthaH yAvada mitamapi maryAdita - mapi jAnAti amitamapi amaryAditamapi jAnAti ityAdi sarvaviSayakaM nirRtaM niSpannaM jJAnaM kevalino bhavati / tadupasaMharannAha - ' se teNadveNaM gaMgeyA ! evaM bucca-taM cetra jAtra no asao vemANiyA cayaMti ' he gAGgeya ! tat tenArthena evamucyate yat tadeva pUrvoktradeva yAvat santo nairayikAdi vaimAnikAntA upapadyante, no asanta upapadyante, evameva santo nairayikAdi vAnavyantarAntA udvartante, no asanta udvartante, tathaiva saMto jyotiSikavaimAmaryAdita vastuko bhI jAnatA hai aura amaryAdita vastuko bhI jAnatA hai, isI prakAra vaha dakSiNa dizAmeM bhI maryAdita aura amaryAdita vastuko jAnatA hai kyoMkI usa kevalajJAnIkA kevalajJAna maryAdina amaryAdita donoM prakArakI vastuko jAnatA hai isa taraha usakA vaha jJAna sarva viSayavAlA hotA hai / isa viSayako pahile zabdodezaka meMpaMcamazataka meM caturthoddezakase kahA jA cukA hai / ' se teNDeNaM gaMgeyA ! evaM buccaha, taM caiva jAva no asao bemANiyA cayaMti ' isI kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki ye pUrvokta nairayikAdi padArtha pUrvokta svabhAvavAle haiM aisA maiM svayaM jAnatA hUM ityAdi, ataH vidyamAna nairayikAdi vaimAnikAnta padArtha utpanna hote haiM, asadavasthAyukta hokara ye utpanna nahIM hote haiM isI tarahase nairayikAdi vAnavyantarAnta padArtha ane amaryAdita vastune paNa jANe che, eja pramANe dakSiNu diza.mAM pazu teo maryAdita ane amaryAdita, banne prakAranI vastune jANe che A rIte temanuM jJAna satra viSayane samajanArU hoya che. A viSayanu pAMcamAM zata kanA 'zabdezaka ' nAmanA ceAthA uddezakamAM AgaLa pratipAdana karavAmAM Avyu che. te te samasta kathana ahI grahaNa karavuM " se veNa Na gaMgeyA ! evaM vaccai ta cetra jAva no asao vemANiyara cayati " he gAMgeya ! te kAraNe me' evu kahyuM che ke pUrvokta nArakAdi paTTA pUvekta vabhAvavALAM che evuM huM svayaM jANuM chu' ityAdi tethI vidyamAna nArakAthI laIne vaimAnikA pantanA jIvA utpanna thAya che, avidyamAna nArakAdi jIveA utpanna thatA nathI, nArakAdi jIvAneA sadbhAva rahe evI rIte ja nArakAdi chavAnI uddhRttanA thayA karatI hoya che. temane
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI za.9u.32 sU018nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 337 nikAcyavante, no asantavya bante / atha gAGgeyaH prakArAnteNa pRcchati-' sayaM bhaMte ! neraiyA neraiesa uvavajnaMti, asayaM neraiyA neraiesu uvavajjaMti ? ' he he bhadanta ! kiM svayameva Atmanaiva nairayikA nairayikeSu upapadyante, kiMvA asvayaMnAtmanaiva apitu IzvarapAratanpAdinaitra nairayikA nairayikeSu upapadyante : tathA coktam 'ajJojanturanIzo'yamAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito gacchet svargavA zvanameva vA" // 1 // iti madavasthApanna hue hI udvartana karate haiM, asaduavasthAyukta hue hokara urtana nahIM karate haiM, isI tarahase vidyamAna jyotiSika aura vaimA nika cavate haiM, avidyamAna ye cavate nahIM haiN| aba gAMgeya prakArAntarase isI viSayako prabhuse pUchate haiM-' layaM bhaMte ! neraiyA neraiesu uvacajjaMti, asayaM neraiyA neraiestu uvavajjati' he bhadanta ! nairayika nairayikoMmeM jo utpanna hote haiM so kyA ve apane Apa una meM utpanna hote haiM yA IzvarakI preraNA Adise unameM utpanna hote haiM jaisA ki anya siddhAntakAroMne kahA hai ajJo janturanIzo'yamAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchet svarga vA zvabhrameva vA // " yaha prANI apane sukha duHkhake bhogane meM apane Apa asamartha hai ise sukha duHkha Izvara bhugavAtA hai / ataH unakI preraNAke anusArahI yaha jIva svargameM jAtA hai aura narakameM jAtA hai| bilakula saddabhAva na rahe evI rIte nArakAdinI uddhanA thatI nathI eja prama Ne jyotirSika ane vaimAnikene sadUbhAva rahe evI rIte ja jyoti Sika ane vaimAnikonuM cavana thAya che, temane saddabhAva na rahe evI rIte te cyavana thatuM nathI have gAMgeya prakArAntarathI eja viSayane anulakSIne A pramANe pUche cha-" sayaM bhaMte ! neraiyA neraiesu uvavajjati, asaya neraiyA neraiesu uvavajjati ?" u mahanta ! na24mA 2 nA23 5-na thAya cha ta zuM svayaM potAnI jAte ja utpana thAya che ke asvayaM (IzvaranI preraNA AdithI) utpanna thAya che ? anya siddhAtakAroe kahyu che ke " ajJo janturanIzo'yamAsmanaH sukhaduHkhayo / Izvaraprerito gacchat svarga vA zvabhrameva vA // " / "A jIva potAnA sukhaduHkhane bheLavavAmAM pite te asamartha che. tene sukhaduHkha Izvara bhagavAve che. IzvaranI IcchA pramANe ja jIva svarga athavA narakamAM jAya che." bha-43
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre bhagavAnAha- gaMgeyA ! saya neraiyA neraiemu upayajjati, no asayaM neraiyA neraiesu uvavajaMti' he gAGgeya ! svayameva aatmne| nairayikA nairavikepa upapadyante, no asvayam IzvarapAratamyAdeH nairayikA nairapikeSu upapadyante, kAlAdi kAraNakalApavyatiriktasya Izvarasya yuktibhirvicAryamANasyAsiddhatvAt / gAjeyaH pRcchati-' se keNaNaM bhaMte ! evaM bucai jAva uvavajjati ?' he bhadanta ! tat kenArthena ekzucyate-yAvat-svayameva nAyikA nairayikepu upapadhante, no asvayam upapadyante iti 1 bhagavAnAha- gNgeyaa| kammodaeNaM kammaguruyattAe, kammamAriyattAe, kammagurusaMbhAriyatAe ' he gAGgeya ! kadiyena karmaNA muditatvena, kiMtu nahi kevalaM karmodayAtreNa nairayikeSu utpadyate kevalinAmapi ___ isa prazna ke uttara praha kahate haiM- gaMgeyA' he gAMgeya ! aisI bAta nahIM hai 'sayaM neracyA nerahaelu upavati , no asartha neraDyA neraiestu upacajjali' radhika apane ApahI bharavikoM meM utpanna hote haiM, Izva rakI preraNA Adi ve vahAM utpanna nahIM hote haiN| kyoM ki kAlAdi kAraNakalApale bhinna Izvara svataMtra padArtha hai yaha bAta jaya yuktiyoM dvArA vicArita hotI hai-taba usakI pratiSThA sthApita nahIM hotI hai| aba gAMgeya prabhule aisA pUchate haiM-se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccA jAya uvavajjati' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki nairacika apane ApahI nairayikoMmeM utpanna hote haiM-IzvarakI preraNAdi se ve vahAM utpanna nahIM hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiN-'gNgeyaa| kammodaeNaM kammaguruyattAe, kammabhAriyatAe, kammagurusaMbhAripa mahAvIra prabhunA jattara-gaMgeyA ! " hai gAMgeya ! mevI apAta nathI 56 " saya neraiyA neraiesu udbhavaNjati, no asaya neraiyA neraipasu uvavajjati" nArapAtAnI te na2i Gpanna thAya cha, 452nI preraNA Adi kAraNe teo tyAM utpanna thatA nathI, kAraNa ke kAlAdi kAraNa kalApathI bhinna Izvara svataMtra padArtha che e vAta yukti (dalIla) dvArA puravAra thaI zakatI nathI geya mArane prazna-" se keNaThaNa bhate ! eva vuccai, jAva uvavajaMti" he bhadanta ! Apa zA kAraNe evuM kahe che ke nArako potAnI jAte ja narakamAM utpanna thAya che IzvaranI preraNA AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI? ___ mahAvIra prabhunI uttara-" gaMgeyA !" gAMgeya |" kammodaeNaM, kammaguruyattAe, kammabhAriyatAe, kammagurusaMbhAyarittAe, asubhANa kammANa udaeNa,
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya sandri kATIkAza 9332501 nairavijJAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 331 karmodayasya sadbhAvAdata Aha-karmagurukatayA, karmaNAM gurukatA karmagurukatA tayA, karmabhArikatayA, bhAro'rita eSAM tAni bhArikANi tadabhAvo bhArikatA karmaNAM bhArikatA karmabhArikatA tayA cetyarthaH, tathatra mahadapi kiJcidalpamAraM dRSTaM tathAvidhabhAramapi ca kiJcidamadAdityataAha-karmagurusaMbhArikatayA, guroH saMbhArikasya ca bhAvo gurusaMbhArikatA, gurutA sabhArikatA cetyarthaH, karmaNAM gurusaMbhArikatA karmagurusaMbhArikatA tayA ati prakarSAvasthayA ityarthaH, etaca upayuktaM trayaM zubhakarmApekSayA'pi syAdata Aha-' asubhANaM kammANaM udaeNaM asubhANaM kammANaM vivAgaNaM, anubhANaM karamANaM phalavivAgaNaM' azubhAnAM karmaNAm udayena, udayazca karmaNAM pradezato'pi syAt ataAha-azubhAnAM karmaNAM vipAkena, vipAzca yathAvaddharasAnubhUtiH, sa ca mando'pi syAdataAha-azubhAnAM karmaNAM phalavipA kena, phalasyAlAcukAdevi vipAko vipacyamAnatA rasaprakarSAvasthAphalavipAkastenetyarthaH, ' sayaM neraiyA neraiesu ubavajjati, no apaya neraiyA neraiesu sAe ' asubhANaM kammANaM udaeNaM, asubhANa karamANaM divAgaNaM. aplubhANaM kasmArNa phalavivAgaNaM sayaM neraeyA neraiessu uvavajjati-no asayaM neraiyA neraiestu uvavajjati' he gAMgeya ! karmo ke udaya hone le, karmoM kI gurukatA honese karmo kI bhArikatA hone se, azubha karmoM ke udyase, azubha karmo ke vipAkale, azubha karmoM ke phalavipAkase nairayika nairayikoMmeM svayaM utpanna hote haiM, Izvara ko preraNA Adise ve vahAM utpanna nahIM hote haiN| yahAM para sUtrakArane jo nairathikoMke nairayikoMmeM utpanna hone meM kadayAdi kAraNa prakaTa kiye haiM so unakI sArthakatA isa prakArale hai-kadiyase nairapika nairayikoM meM utpanna hote haiM itane kahane mAtra se nairayikoM meM utpanna honA unakA siddha nahIM asubhANa kammANa vivAgeNa , asubhANa kammANa phalavivAgeNa saya neimA neraiesu uvavajjati no asaya neraiyA neraiesu upravajjati" u mAMgeya ! bhni| udaya thavAthI, karmonI gurutAthI karmonA bhArepaNAthI, azubha karmonA udayathI, azubha karmonA vipAkathI ane azubha karmonA phalavipAkathI nArake narakamAM svayaM utpanna thAya che, IzvaranI preraNA AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI. ahIM sUtrakAre nArakene narakamAM utpana thavAmAM karmodaya Adi je kAraNe prakaTa karyA che tenI sArthakatA A pramANe samajAvI zakAya- karmodayathI nArake narakamAM utpanna thAya che," ATaluM ja kAraNuM ApavAthI narakamAM temanI utpatti thavAnuM kAraNa siddha thatuM nathI. narakamAM
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 bhaMgavatIsUtre hotA hai kyoMki kaudaya to kevaliyoM ko bhI hotA hai-ataH unheM bhI vahAM utpanna hone kA prasaMga prApta hogA so isakI nivRttike liye " karmagurukatayA" aisA dUsarA vizeSaNa diyA hai, kevaliyoMmeM kadaya hone para bhI vaha karma unameM gururUpase nahIM hotAhai ataH unakI yahA~ utpatti nahIM hotI hai / karmoM kI gurutA hone para bhI prAyaH jIva narakoMmeM utpanna nahIM hote haiM-ataH isa bAtakI nivRttike liye "kmmgurusNbhaariyttaae| aisA kahA hai jisa jIcameM karmoM kA bhAra vahata adhika mAtrAmeM hotA hai ve jIva niyamale narakoMmeM utpanna hote haiN| narakoMmeM utpanna honevAle jIvoM meM kamaukA bhAra apanI parAkASThAko bho pAra kara detaa| yahI saba bAta ina vizeSaNoM dvArA prakaTa kI gaI hai| athavA 'kammagurusaMbhAriyattAe' isa pada dvArA sUtrakArane yaha bAta prakaTakI hai ki karmoM kA vajana unameM koI sAmAnya rUpameM nahIM rahatA hai kAraNa aisA bhI hotA hai ki jo vastu pramANa meM bahuta hotI hai vaha tRlAdikakI taraha bhArameM alpa bhAravAlI bhI ho sakatI hai / so ye karma inameM aise nahIM haiM, ye lo inameM bahuta adhika bhAravAle hote haiN| isI kAraNa ye jIva usa prakarSAvasthApanna ( utkRSTa karmoM kA bhAra hone se ) bhArase dabe hue hokara nIce adhogatirUpa utpanna thavA mATe karmoyane ja kAraNarUpa mAnavAmAM Ave che, kevalIomAM paNa kadayane sadbhAva hovAthI temanI narakamAM utpatti thavAnI vAta mAnavI paDe e prasaMga utpanna thaze tethI evuM na bane mATe "karmaguruyA" vagere kAraNe ApavAmAM Avela che kevalIomAM karmodaya hovA chatAM paNa te temanAmAM guru rUpe hote nathI, tethI temanI narakamAM utpatti thatI nathI. karmanI gurutA hovA chatAM paNa keTalIka vakhata jIva narakamAM utpanna thatA nathI, tathI "kammagurusaMbhAriyattAe " mA 56 dvArA sama avAmAM mAyuche ke kamene bhAra ghaNI ja adhika mAtrAmAM hoya te jIva narakamAM utpanna thAya che narakamAM utpanna thanArA jInA karmono bhAra parAkASThA vaTAvI gayA hoya che, A badhI vAta A vizeSa dvArA prakaTa karavAmAM AvI che. athavA ' kammasurusaMbhArittAe " mA 56 vaa| sUtradhAre ko pAta 548 42 // cha ke karmonuM vajana temanAmAM sAmAnya rUpe hetuM nathI paNa asAmAnya thaI gayuM hoya che. kAraNa ke keTalIka vakhata evuM bane che ke rU vagere vastuo pramANamAM vadhAre hovA chatAM tenuM vajana ochuM hoI zake che te vAtanI nivRttine mATe temanAM karmone ghaNuM ja adhika bhArayukta kahyAM che evAM
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA DI0093032 snu018 nairayikAdyutpAdAdisAntaranirantaratAni0 341 narakameM utpanna ho jAte haiN| ye uparyukta tIna vizeSaNa-" kadaya, karmamArikatA, karmagurusaMbhArikatA" zubha karmoM kI apekSAse bhI hote haiM-so ye vizeSaNa yahAM zubha karmoM kI apekSAse diye gaye gRhIta na hoM-isaliye sUtrakArane 'anubhANaM kammANa udaeNaM, asubhANaM kammANaM vidhAgeNaM, astu bhANaM kammANaM phalavivAgaNaM' aisA kahA hai| ina nArakoko jo kamediya hotA hai vaha zubha karmoM kA udaya nahIM hotA hai kintu azubha karmoM kAhI udaya hotA hai, karmoM kA udaya pradezakI apekSAse bhI ho sakatA hai, sA aisA udaya inako nahIM hai kintu vipAkako apekSAse karmoM kA udya inakohai arthAt inako baddha karmoM ke rasakI anubhUti (anubhava) hotI rahatI hai| yaha raddharalAnubhUti inake manda bhI ho sakatI hai ataH aisI anubhUti inako nahIM hotI hai kintu alAvu-tUMbaDI AdikA vipAka jisa prakAra se atyaMta aniSTakAraka hotA hai usI prakAra se inake bAda karmoM kA jo rasarUpa vipAka hai vaha atyanta aniSTha prakarSAvasthAvAlA hotA hai- ina saba koraNoM ke prabhAvase rayika apane Apa nairadhiko meM utpanna hote haiM / 'no asayaM nerahayA neraiestu atizaya bhAre karmonA bhArathI dabAyele jIva adhagati rUpa narakamAM utpanna tha taya che. 5yuta 3 vizeSa!-"karmodaya, karmabhArikatA, karmagurusabhArikatA" zula bhInI mapekSA 5 Da za che mahIM 41 vishessnne| zubha karmone lAgu paDatAM nathI paNa azubha karmone lAgu paDe che e prakaTa 32vAne bhATa sUtrAre " asubhANaM kammoNaM udaeNaM, asubhANaM kambhANaM vivAgeNa, asubhANa kammANaM phalavivAgeNaM " mA pAnI pryo| ye che te nAra. kenA zubha karmone udaya thavAthI temane narakamAM utpanna thavuM paDatuM nathI paNa azubha karmonA udayathI ja temane narakamAM utpanna thavuM paDe che. karmone udaya pradezanI apekSAe paNa saMbhavI zake che, paNa ahIM evA udayanI vAta karI nathI, ahIM te vipAkanI apekSAe karmane udaya temane thayele batAvyo che eTale ke temane baddhakamenA rasanI anubhUti thatI rahe che. te baddharasAnubhUti manda paNa hoI zake che. paraMtu temane evI manDa anubhUti thatI nathI paNa jema tU baDI Adine vipAka jema atyanta aniSTakAraka hoya che tema temanA baddhakane je rasarUpa vipAka che te atyanta aniSTa prakarNAvasthAvALe hoya che. A badhAM kAraNakalAnA prabhAvathI nArake pitAnI jAte ja narabhaajpnn thAya cha, "no asaya neraiyA nerahaesu uvavajjati" 52nI
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhApatI uvavajjati ' svayameva Atmanaiva nairayikA nAyikepu upapadyante, no asvayam IzvarapAratavyAdeH nairayikA nairayikepu upapadyante tasyaivAsiddhatvena tatphaladAnasAmarthyasya dUrApAstatvAt ! tadupasaMharannAha-'se teNaTeNaM gaMgeyA ! jAva uvatraaMti' he gAMjJeya / tat tenArthena yAvat svayameva nairayikA nairayi ke pu upapadyante, no asvayaM nairayikA nairayi keSu upapadyante iti bhAvaH / gAGgeyaH pRcchati-' sayaM bhaMte ! asurakumArA pucchA' / he bhadanta ! svayameva Atmanaiva kim asurakumArA asurakumAratayA upapadyante ? kiMvA asvayameva asurakumArA asurakumAratayA upapa. dyante ? iti pRcchA, bhagarAnAha-'gaMgeyA ! sayaM asurakumArA jAba uvavajjati' no asayaM asurakumArA jAva uvavajjati, he gAGgeya ! svayameva asurakumArI uvabajjati' Izvara preraNAdise nahIM / kyoM ki jaba phala bhogAnevAle Izvara kI hI sattA siddha nahIM hai taba usameM phaladAnakA sAmarthya kaise mAnA jA sakatA hai| 'se tegaTeNaM gNgeyaa| jAva uvavajjati' ataH he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki yAvat nairayika nArakoM meM apane Apa utpanna hote haiM-unheM vahAM utpanna karanevAlA unake azubha karmoM kA tIvratama udayAdike sivAya aura koI Izvara preraNA Adi kAraNa nahIM hai / ava gAMgeya prabhule aisA pUchate haiM-'sayaM saMte ! asurakumArA pucch|' he bhadanta ! asurakumAra kyA apane ApahI asurakumAra rUpase utpanna hote haiM ? yA asturakumAra rUpase unheM koI Izvara preraNAdi kAraNa utpanna karatA hai ? isake uttarameM prabhune unase aisA kahA-' gaMgeyA ! saMyaM alu. rakumArA jAya upavati. no asayaM asurakumArA jAya uvavajjati' he gAMgeya ! alurakumAra apane Apa asurakumAra rUpase utpanna hote preraNA AdithI teo tyAM utpanna thatA nathI, kAraNa ke je phaLa bhegavanAra IzvaranI ja sattA je siddha thatI na hoya te te IzvaramAM phaladAna karavAnuM zrAma kevI rIte mAnI zakAya ! ___ " se teNaTheNaM gageyA ubavajjati" 3 gAMgeya! te 22 meM se kahyuM che ke nArake narakamAM svayaM utpanna thaI jAya che, temanA azubha karmonA tIvratama udaya sivAya temane tyAM utpanna karAvanAra IzvarapreraNA Adi koI anya kAraNo hotA nathI gAMgeya mAranA prazna-" saya bhaMte / asurakumArA pucchA" 3 bhadata ! asukumAro zu pitAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che? ke Izvara preraNA Adi kAraNe teo tyAM utpanna tha ya thAya che ? masApIra prabhunA uttara--" gaMgeyA " zaya ! " sayauM asurakumArA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAThI0za0 u032018nairathikAdyutpAdAdisAntara nirantaratAni0 343 yAvat asurakumAratayA upapadyante, no asvayam asurakumArA yAvat asurakumAratayA upAdyante / ukyukteH gAGgeyaH kAraNaM pRcchati' se keNaDeNaM taM cetra jAva ujjeti ? ' he bhadanta tat kenArthena tadeva pUrvoktavadeva yAvat svayameva ! asurakumArA asurakumAratyA upapadyante, no asvayam asurakumArA asurakumAravayA upapadyante ? bhagavAnAha - ' gaMgeyA ! kammodapaNaM kasmocasameNa kammavigaIe, kamma vimohIe, kammatrisuddhIe ' he gAGgeya karmodayena asurakumArocitakarmaNAmudayena, sAmAnyataH karmopazamena azubhakarmaNAmupazamena, karmavigatyA - azubhAnAM karmaNAM vigatyA sthityapekSayA vigamena, karmavizodhyA rasApekSayA azubhAnAM karmaNAM vizodhyA, karmavizuddhayA pradezApekSayA azumAnAM karmaNAM vizulyA 'subhANa kammANaM udapaNaM, subhANaM kammANaM divAgeNaM, subhANaM kammANaM phalavivAgaNaM sayaM asuraku haiM, unheM asurakumAra rUpase utpanna karanevAlA koI Izvara nahIM hai | aba gAMgeya ! ' se keNaTuNaM bhate ! taM cetra jAva udayajjati } prabhuse aisA pUchate haiM ki he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki asurakumAra asurakumAra rUpase apane Apa utpanna hote haiM unheM asu rakumAra rUpase Izvara utpanna nahIM karatA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-' gaMgeyA ! kammodapaNaM, kammovala meNaM, kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisuddhIe ' he gAMgeya | alurakumArocita karmoM ke udayase, azubha karmo ke sAmAnyataH upazama se, azubha karmoM ke sthitikI apekSA lekara vigamase, rasakI apekSA lekara azubha karmoM kI vizuddhise isa taraha zubha karmoM ke udaya se, zubha karmoM ke vipAkase arthAt yathAvadva jAva uvavajjati, no asayaM asurakumArA jAva uvavajjati " asurazubhAza peAtAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che, izvanI preraNAthI teo tyAM utpanna thatA nathI. gaaNgeyne| azna--" se keNadvegaM bharate / tacaiva jAva uvavajjaMti " he ladanta ! Apa zA kAraNe evuM kaheA che ke asurakumArA peAtAnI jAte ja asurakumAra rUpe utpanna thAya che izvara temane asurakumAra rUpe utpanna karatA nathI ? mahAvIra alunA uttara- " gaMgeyA ! kammodapaNa, kammovasameNa, kammavigaIe, kammavisohIe, kammavisuddhIe " he gAMgeya ! asuradrubhAzabhAM utpanna thavA ceAgya karyAMnA udaya thavAthI, azubha karmanA sAmAnyataH upazamathI, sthitinI apekSAe azubha karmonA vigamathI, rasanI apekSAe azubha karmonI vizedhithI ane pradezanI apekSAe azubha karmonI vizuddhithI, eja pramANe zubha karmAMnA udayathI, zubha karmonA vipAkathI eTale ke yathAmAddha rasanI anubhU
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 bhagavatIsUtre mArA asurakumArattAe upavajjati, no asayaM asurakumArA asurakumArattAe utrava. jjaMti' zubhAnAM karmaNAmudayena, zubhanAM karmaNAM vipAkena yathAvaddha rasAnubhUtyA zumAnAM karmaNAM phalaviSAkena rasaprakarSAvasthayA svayameva asurakumArA amurakuralayA upapadyante, no asvayam asurakumArA asurakumAratayA upapadyante iti / tadupasaharanAha-' se teNaDhe jAva uvavajjati ' tat tenArthena yAvat svayameva asurakumArA asurakupAratayA upapadyante, no asvayam, upapadyante ! evaM jAva thaNiyakumArA' evaM pUrvoktarItyaitra yAvat nAgakumAdi stanitakumAraparyantAH svayameva tattadrUpatayA upapadyante, no asvayam upapadyante / gAGgeyaH pRcchati-'saMyaM bhNte| paDhavikA iyA0 pucchA ? ' he bhadanta ! svayameva kiM pRthivIkAyikAH pRthivI kAyikatayA upapadyante ? kiMvA asvayameSa pRthivI kAyikAH pRdhiyIkAgikatayA upapadyante ? rasakI anubhUti evaM zubha karmoM ke phala vipAkase-rasakI prakarSAva sthAle asurakumAra svayaM asurakumAra rUpase utpanna hote haiM, asvayaM asurakumAra rUpase ve utpanna nahIM hote haiN| 'se teNaDhaNaM jova uvava. jjati' isa kAraNa he gAMgeya ! maiMne aisA kahA hai ki yAvata-svayaMhI asurakumAra asurakumAra rUpase utpanna hote haiN| asvayaM ve asurakumAra rUpase utpanna nahIM hote haiM" evaM jAva thapiyakumArA' isI tarahase nAgakumArAdi stanitakumArAnta taka saba bhavanavAlI deva usa rUpase ve IzvarakI preraNAdirUpa kAraNale utpanna nahIM hote haiM / aba gAMgeya prabhuse aimA pUchate haiM-'sayaM bhaMte ! puDhavikAiyA pucchA' he bhadanta ! pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase svayaM tithI ane zubha karmonA phaLa vipAkathI-rasanI prakirNAvasthAthI asurakumAra svayaM asurakumAra rUpe utpanna thaI jAya che, Ikavara Adi keInI IcchAthI teo asu24bhA233 64nna thatA nathI "se teNaTUTheNa jAva uvavajjati" 3 gAMgeya! te kAraNe meM evuM kahyuM che ke asurakumAra svayaM asurakumAra rUpe utpanna thAya che, tasA tyAM asvayaM utpanna yatA nathI " evaM jAva thaNi yakumArA" merI pramANe nAgabhArathI bane tamitabhA2 paya-tanA / 5 vayaM te te rUpe utpanna thAya che-IzvaranI preraNA Adi rUpa kAraNe teo te te rUpe utpanna thatA nathI. gAMgeya mArane prazna-" saya bhate ! puDhavikkAiyA punchA" 3 bhadanta ! pRthvIkAyika jIva pRthvIkAyika rUpe zuM utpanna thAya che ke asvayaM utpanna thAya cha ?
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmeycndrikaatthii0|094032s018nairyikaadhutpaadaadisaantrnirntrtaani0 345 iti pRcchA, bhagavAnAha-gaMgeyA ! saya puDhavikkAiyA jAva uvavati, no asaya puDhavikAiyA jAva uvavajjati ' he gAGgeya !svayameva pRthivIkAyikA yAvata pRthivIkAyikattayA upapadyante, no asvayam pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante / gAGgeyaH kAraNaM pRcchati-' se keMNaNaM bhaMte ! evaM buccai jAva uvavajjati ? he bhadanta ! tat kenArthena evamucyate-yAvat svayameva pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikanayA upapadyante, no asvayam pRthivIkAyikAH pRthivIkA. yikatayA upapadyante ? iti, bhagavAnAha- gaMgeyA ! kammodaeNaM, kammaguruyattAe kammabhAriyattAe, kammagurusaMbhAriyattAe ' he gAGgeya ! karmodayena karmaNAmuditautpanna hote haiM yA asvayaM utpanna hote haiM ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-'gaMgeyA' he gAMgeya ! 'sayaM puDhavIkAiyA jAva uvavajjati, no asayaM puDhavikAiyA uvavajjati' pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote haiM, asvayaM ve usa rUpase utpanna nahIM hote haiM arthAt pRthivIkAyika ekendriya jIva pRthivIkAyika rUpase Izvara AdikI preraNAse utpanna nahIM hote haiN| isa viSayameM kAraNa jAnanekI icchAse gAMgeya prabhuse aisA pUchate haiM ' se keNa?NaM bhaMte ! evaM ghuccai-jAva uvavajjati ' he 'bhadanta ! Apa aisA ki pRthivIkAyika ekendriya jIva ekendriya pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote hai kisI IzvarakI preraNAdirUpa,kAraNase utpanna nahIM hote, kisa kAraNase kahate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-' gaMgeyA ! kammodaeNaM, kammaguruyattAe, kammabhAriyattAe, kammagurusaMbhAriyattAe, subhAsubhANaM __ mahAvIra prasutA tara-" gaMgeyA!" 3 gAMgeya ! " sayaM puDhavikkAiyA jAva, uvavajjati, no asayaM pur3havikAiyA uvavajjati " pRthvI yi melendriya jI pRthvIkAyika ekendriya rUpe svayaM utpanna thAya che-asvayaM utpanna thatA nathI-eTale ke IzvaranI preraNA Adi kAraNe teo pRvIkAyika rUpe utpanna thanA nathI. gayAnA prazna-" se keNadveza bhate ! evaM buccai jAva uvavajati " bhadanta! Apa zA kAraNe evuM kahe che ke pRthvIkAyika ekendriya jIve ekendriya pRthvIkAyika rUpe svayaM utpanna thAya che, IzvaranI preraNA Adi rUpa kAraNe teo utpanna thatA nathI ? ' masApI2 asuna uttara-" gaMgeyA !" 3 gANeya! "kammodaeNa', kamma. guruyattAe, kammabhAriyatAe, kammagurusa bhAriyatAe, subhAsubhANa kammANa udaeNa,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 bhagavatI " " tvena, karmagurukatayA, karmabhArikatayA, karmagurusaM mArikatayA, eteSAM caturNAM vyAkhyA atraiva pUrvamuktA / uttarottaropAdane hetuzca pUrvoktarItyaiva vodhyaH subhAnubhANaM kammANaM udapaNaM, subhAsubhANaM kammANa vivAgeNaM, subhAsubhANaM kammANaM phalaviyAgeNaM' zubhAzubhAnAm zubhAnAM zubhavarNagandhAdInAm, azubhAnAM tepAmekendriya jAtyAdInAM ca karmaNAm udayena, zubhAzubhAnAM karmaNAM vipAkena yathA barasAtubhUtyA, zubhAzumAnAM karmaNAm phalavipAkena prakarSAvasthayA 'sarva puDhavikAyA jAva uvacajjaMti, no asya puDhavikAiyA jAva uvavajjeti ' svayameva pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante, no asvayaM pRthivIkAyikAH pRthivI kAyikatA upapadyante iti / tadupasaMharannAha - ' se teNaTTeNaM jAva uAvajjati' he kammA udaraNaM, subhAsubhANaM kammANaM vivAgeNaM, subhAsu bhANaM kammANaM phalavivAgaNaM saga~ puDhavikAiyA jAca javavajjati ' he gAMgeya ! karmo ke udayase, karmoM ke guru panase, karmoM ke bhArase aura karmo ke atyaMta bhAra se zubha varNaM zubha gaMdha Adi rUpa zubha kamauke aura ekendriya jAtyAdi rUpa azubha karmoM ke udayase, zubha aura azubha karmoM ke vipAkaseyathAvaddha rasAnubhUtile, tathA zubhAzubha karmoM ke phala vipAkase- -praka svAse svayaM pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase utpanna hote haiM, asvayaM pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase utpanna nahIM hote haiM / kamediya karmagurukatA, karmabhArikatA, aura karmaguru saMbhArikatA ina cAra padakI vyAkhyA yahIM para pahilekI jA cukI hai, kamediya, karmagurukalA hatyAdi rUpase jo inakA upAdAna kiyA gayA hai so isameM hetu kyA hai yaha bAta bhI vahIM para kahI jA cukI hai, 'se teNadveNaM jAva subhAsurmANa kammANa vivAgeNa, subhAmubhANaM krammANa phaLavivAgeNa khayaM puDhavikAiyA jAva uvajjati " manA udhyathI, arbhAnI gurutAMthI, bhA bhArathI, ane karmAMnA atyaMta bhArathI, zubha varNa zubha' gadha Adi rUpa zubha karmAMnA ane ekendriya jAti Adi rUpa azubha karmonA udayathI, zubha ane azubha karmonA vipAkathI-yathAkhaddharasAnubhUtithI, tathA zubhAzubha karmonA phalavipAkathI, prakarSAvasthAthI tee pRthvIkAyaka rUpe svaya' 'utpanna thAya che, parantu te izvaranI preraNA AdithI pRthvIkAyaka rUpe utpanna thatA nathI. kadaya, kazurukatA, ka bhArikatA ane kama gurusa bhArikatA A cAra padAnA artha AtraLa samajAvavAmAM AvyA che A badhAM padmAnI sArthakatA paNu AgaNa aphruTa zvAsAM bhAvI yuDI che. tethI, irIthI- ahIM, tebhatu vivezana " nathI. " se teNaTTeNaM jAva uvavajjati " he gANeya ! tero bhe' bhe
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ prapacandrikAThI0094032018 nairavikA jhutpAdAdisAntara nirantaratAni0 347 ! C gAGgeya ! tat tenArthena yAvat svayaM pRthivIkAthikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante, no asvayaM pRthivIkAyikAH pRthivIkAyikatayA upapadyante iti bhAva', evaM jAva maNussA' evaM pUrvoktarItyaiva yAvat aSkAyikAH, tejaskAyikAH, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikAH, ityekendriyAH, evaM dvIndriyAH, trIndriyAH, caturindriyAH, paJcendriya tiryagyonikAH manuSyAzca, svayameva tattadrUpatayA upapayante, no asvayaM tatadratayA upapadyante ' vANamaMtarajoisiyA, vemANiyA, jahA asurakumArA' evametre vAnavyantarA jyotipikA vaimAnikAzca yathA asurakutArA uktA stathaiva pratipattavyAH, tadupasaMharannAha - ' se teNaTTeNaM, gaMgeyA ! evaM buccai sayaM jAra vaimANiyA jAva uvavajjati no asayaM jAva uvavajrjjati ' he gAGgeya / tad tenAujjUM'ti' isa kAraNa he gAMgeya / maiMne aisA kahA hai ki pRthivIkAyika pRthivIkAyika rUpase svayaM utpanna hote haiM-Izvara preraNAdirUpa asvayaM rUpase ve utpanna nahIM hote haiM / 'evaM jAva maNussA' isI taraha se yAvat- aprakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika vanaspatikAyika ye ekendriya, dvIndriya, indriya, cauindriya evaM paMcendriya tiryaMca tathA manuSya ye saba bhI usa 2 rUpase svayaM utpanna hote hai, asvayaM usa usa rUpase utpanna nahIM hote haiM 'vAgamaMtarajoisiyA vaimANiyA jahA asurakumArA ' tathA vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika ye bhI vAnavyantara rUpase aura vaimAnika rUpase asurakumAroMkI taraha svayaM utpanna ' hote haiM - asvayaM usa 2 rUpa se utpanna nahIM hote haiM aisA jAnanA cAhiye / ' se teNa gaMgeyA ! evaM buccai, sayaM jAva vaimANiyA jAva kahyuM che ke pRthvIkAyake' pRthvIkAyaka' rUpe traya utpanna thAya che, IzvaranI preraNA mAdi 3ye tethe| tyAM svayaM utpanna thanA nathI "evaM jAva maNussA" eja pramANe aAtika, tejaskAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ekendriya jIvA tathA dvIndriya, trIndriya, caturindriya, pa`cendriya tiya cA ane manuSye viSe paNu samajavu'. teo te te paryAyAmAM svaya* utpanna thAya che-asvaya utpanna thatA nathI, ema samajavu, " vANama tarajoisiyA vaimANiyA jahA asurakumArA " tathA vaanvyntre| jyotiSike| ane vaimAnikA paNa vAnanyantara, caiAtiSika ane vaimAnika rUpe svayaM utpanna thAya che tee te te rUpe' asvayaM utpanna thatA nathI ema samajavuM, tenuM kAraNa paNu asurakumAra rUpe asurakumAranI utpatti thavAnA kAraNu pramANe ja samajavuM.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 bhagavatImatre thena evamucyate-svayaM yAvat vAnavyantarA jyotipikA vaimAnikAca yAvata tasa. drupatayA upapadyante, no asvayaM yAvat vAnavyantarA jyotipikA caimAnikAzca tattadUpatayA upapadyante iti // sU0 18 // gAjeya nirvANavaktavyatA / mUlam-" tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM paJcabhijANai samvannU savvadariso / taeNa se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karettA, vaMdai, namasai, vaMdittA, namasittA, evaM vayAsIicchAmi NaM bhaMte ! tumbhaM aMtiyaM cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyadhvaM jAva savvadukkhappahINe, sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! // sU0 19 // gaMgeyo smtto| chAyA-tatbhRti ca khalu sa gAGgeyaH, anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIra pratyabhijAnAti sarvajJaH sarvadarzIti / tataH khalu sa gAGgeyaH anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate, namasyati, vanditvA namasyitvA evamavAdIta-icchAmi khalu bhadanta ! taba antike cAturyAmAt dharmAt paJcamahAvratikam evaM yathA kAlAsyave pikaputrastathaiva bhaNitavyo yAvat sarvaduHkhaprahINaH, tadevaM bhadanta / tadevaM bhadanta ! // sU0 19 // gAGgeyaH samAptaH // uvavajjati, no asaMyaM jAva uvavajjaMti' isa kAraNa he gAMgeya! maine aisA kahA hai ki yAvat vAnavyantara, jyotiSika aura vaimAnika ye saba tattadrUpase svayaM utpanna hote haiM,asvayaM tattadrupase utpanna nahIM hote haiN||.18|| "se teNa TeNa gaMgeyA ! evaM cuccai, 'saya jAva vemANiyA jAva uvava. jajati no asaya jAva uvavajjati " geya ! te 22 me me puche ke vAtavyantare, tiSike -ane vaimAnike te te rUpe svayaM utpanna thAya che-IzvaranI preraNA AdithI teo te te rUpe upanna thatA nathI mA. 18
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya vandrikA ttii0|09u032 sU0 19 gAjheyanirvANaghAnam 349 TIkA-atha gAGgeyasya bhagavataH samIpe paJcamahAvratasvIkArapUrvakaM nirvANaprAptivaktavyatAmAha-'tappabhiyaM ca NaM ' ityAdi / 'tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM paJcabhijANai samvannU sacadarisI' tatprabhRti 'ca khalu yasmin samaye uparyuktaM vastu 'bhagavatA pratipAditam , sa eva samaya: prabhRtiH Adiryasya pratyabhijJAnasya tattatheti pratyabhijJAnakriyAvizeSaNametat , ca zabdaH punaraMthe samuccaye vA vartate sa gAGgeyaH anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIrama 'aya sarvajJaH sarvadarzIti jAtavizvAsattvAva sarvajJatayA, sarvadarzitayA ca pratyabhi jAnAti-paricinoti / 'taeNaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei ' tataH khalu saH-gaGgeyo'nagAraH zramaNaM bhagavantaM mahA gAGgeya nirvANa vyaktavyatA'tappabhiI ca NaM se gaMgee aNagAre' ityAdi / TIkArtha-isa sUtradvArA sUtrakArane "gAMgeyane bhagavAna ke pAsa pAMca mahAvana dhAraNa karake anta meM nirvANaprApta kiyA isa viSayakI vaktavyatA kahI hai| 'tappabhiI ca Nase gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra paJcabhijANai samvannU sacadarisI' jisa samaya upayukta vastu zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhune kahI usI samayase usa gAMgeya aNagArane zramaNa bhagavAn mahAvIrako pratyakSa-"ye sarvajJa aura sarvadarzIhaiM" aisA vizvAsa hojAneke kAraNa sarvajJa aura sarvadazI rUpase svIkAra kara liyA'tae NaM se gaMgee aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNa zaya nipAya 4gtavyatA" tappabhiI 'ca Na' se 'gaMgee aNagAre " tyAha TIkAI-"gAMgeya aNagAre bhagavAna mahAvIra pAse pAMca mahAvrata dhAraNa karIne ane nirvANanI prApti karI," A viSayanuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM che- "tappabhiI ca Na gaMgera aNagAre samaNa' bhagava mahAvIra' paccabhijANai samvannU sabbadarisI" yAre abhaya mAna maDAvA2nI upayuta 35 gAMgeya aNagAre sAMbhaLI, tyAre gAMgeya aNagAranA manamAM e vizvAsa utpanna thaye ke mahAvIra prabhu sarvajJa ane sarvadazI che? tethI temaNe temane sarvajJa ane sarvadazarUpe svIkArI lIdhA. "tapaNaM se gaMgee aNagAre samaNa bhagava mahAvIra sikkhutto AyAhiNa payAhiNa kare " tyArA te zAM5 bhAgAre zrama mazIna mahApArane
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 .. bhagavatIstre vIraM vikRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM karoti, 'karettA vaMdai, namasai, vadittA, namaMsittA evaM vayAsI'-AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA eva vakSyamANaprakAreNa abAdIva-' icchAmi gaM bhaMte ! tubhaM aMtiya cAu 'nAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM ' he bhadanta ! icchAmi khalu taba antike samIpe cAturyAmikAt ahiMsApatyArateyAparigraharUpAta dharmAt paJcamahApratikaM dharmasa ahimAna yAste yatrama varmAparigraharU pamaGgI garnumicchAmi, ' evaM jahA kAlA savesiyaputto taheva bhANivvaM jAva sambadukkhappahINe' evaM pUrvoktarItyA yathA prathamazatake navamoddezake kAlAsyavepikaputro'nagaraH caturmahAvataM dharmam parityajya paJcamahAvratadharmamagIkRtya bhagavataH samIpe pravajyAM gRhItvA siddho buddho muktaH payAhiNaM kareha " taga usa gAMgeya anagArane zramaNa bhagavAn mahAghArako tIna bAra pradakSiNApUrvaka karettA vaMdaha, narmalA vadittA nama sittA evaM vyAptI una zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanAkI unheM namaskAra kiyA, vandanA namaskAra karake phira aisA usane kahA'icchAmi gaM bhaMte ! tumbhaM aMtiyaM cAujjAmAo dhammAo paMca mahatva iyaM' he bhadanta ! mai Apake pAsa cAturyAmika-ahiMsA, satya, asteya, evaM brahmacartha evaM bAhiddhAdAna tyAgarUpa (bahiddhA-maithuna aura AdAna parigraha) dharmale pAMca mahAnatampa dharmako-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya evaM bahiddhAdAnapa dharmako aMgIkAra karanA cAhatA huuN| evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheca bhANiyabvaM jAva .savdhadukkhappahINe' isa taraha jaise kAlasyaveSikaputra anagAra cAturyAmika dharmakoM choDa, kara pAMca mahAvrata dharmako svIkAra karake bhagavAna ke pAsa pratrajyA grahaNa kara siddha, buddha, mukta, parinirvAta aura sarva duHkhoMse rahita hue-usI jae pA2 prAkSApU 4 mAikSiA prdkssinn| DI. "karettA vadai namasai, vadittA nama sittA evaM vayAsI" ! 4 namaH 2 pro. e nmH||2 karIne temaNe temane A pramANe kahyuM ____" icchAmi NaM bhate ! tubha atiya cAujjamAo dhammAo paMca mahavvakSya" mahanta ! humApanI pAse yAtubhi-mahiMsA, satya, asteya bahiddhAdAna tyAgarUpa (bahidvAdAna eTale maithuna ane parigraha) dharmane badale pAMca mahAvratarUpa dharmane aMgIkAra karavA icchuM chuM. (ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha rUpa dharmane pAMca mahAvata 35 dharma 4 ) " evaM jahA kAlAsavesiyaputto taheva bhANiyaba jAva savyadukkhApahINe " "mI lAsyavaSiH putranA thana prabhAtuM samasta kathana samajavuM. jema kAlAsthaSika putra aNagAre cAturyAmika dharmane badale pAMca mahAvratayukta dharma aMgIkAra karIne mahAvIra prabhu pAse pravajyA aMgI kAra karIne nirvANanI prApti karI hatI tema gAMgeya aNagAre paNa cAra mahA
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 209 30 32 sU0 11 gAGgeyanirvANavarNanam 351 parinirvAtaH sarvaduHkhapahINaH saMjAtastathaiva gAGgeyo'pi bhaNitavyaH / yAvat bhagavataH samIpe caturmahAvratadharma vihAya paJcamahAvatadharmagrahaNapUrvikAM dIkSAM gRhItvA siddho vudvo muktaH parinirvAtaH sarvaduHkhapahINazva sajAtaH / ante pUrvokta sarva zrutvA gautamaH bhagavadvAkyaM satyApayannAha- sevaM bhate ! sevaM bhNte| tti' he bhadanta ! tadevaM bhavadune sabai satyameva, he bhadanta / tadevaM bhavaduktaM sabai satyameveti / / sU0 19 // iti zrI-vizvavikhyAta - jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApaka -pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta jainazAstrAcArya ----padabhUpitakolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri jainAcArya jainadharmadivAkara pUjyazrI ghAsIlAlabativiracitAyAM zrI bhagavatImatrasya-ameyacandrikAkhyAyAM vyAkhyAyAM navamazatakasya dvAtriMzattamo ddezakaH samAptaH // 9--32 // narahase ve gAMgeya anavAra bhI yAvat bhagavAna ke pAsa cAturmahAvata rUpa dharmakA parityAga karake pAMca mahAvrata rUpako dhAraNa karane pUrnaka dIkSAko aMgIkAra karake siddha, buddha, mukta, parinirvAta aura samasta duHkhoMse rahita ho gaye / anta meM pUrvokta saba sunakara gautama prabhuke vadhana meM satyatA sthApita karate hue 'sevaM bhaMte ! sevaM aMte tti 'he bhadanta ! ApakA kahA huA yaha saba sarvathA satya hI hai-aisA kahakara yAyata apane sthAna para virAjamAna ho gaye // 19 // // gAGgeya samApta // zrI jainAcArya jainadharmadivAkara zrI ghAsIlAla jI mahArAja kala " bhagavatI sUtra"kI prameyacandrikA vyAkhyAke navave zatakakA battI - sanA uddezA samApta // -32 // vanarUpa dharmane badale pAMca mahAvratavALA dharmane A gIkAra karIne mahAvIra prabhu pAse pratrajyA aMgIkAra karI, temAM paNa siddha, buddha, mukta, parinirvAta ane samasta dukhethI rahita thaI gayA. ' pUrvokta prarUpaNa sAMbhaLIne gautamasvAmI mahAvIra prabhunAM vacanamAM pAtAnI zraddhA Ta 42tA 4 che , " seva bhate ! seva' bha te ! tti" "he bhadanta ! Ape je kahyuM te sarvathA satya che. he bhadanta ! A viSayane Ape je pratipAdana karyuM te sarvathA satya ja che. A pramANe kahIne mahAvIra prabhune vaMdaNA namaskAra karIne teo potAne sthAne besI gayA che sU 19 che gAMgeya samApta zrI jainAcArya jainadharma divAkara zrI ghAsIlAlajI mahArAjakRta "bhagavatI sUtranI " pameyacandrikA vyAkhyAnA navamAzatakane batrIsamo uddeza samApta che 9-3ra che
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 bhAvatIne atha trayastriMzattamoddezakaH prArabhyate / navamazatakasya trayastriMzatamoddezakasya saMkSiptaviSayavivaraNam brAhmaNakuNDagrAme, nagare RSabhadatto nAma brAhmaNa AsIt, devAnandA nAma brAhmagI AsIt , tasmin kAle tasmin samaye mahAvIrasvAmI samavastaH, bahuzAlakaM caityamAsIt , devAnandAyAH stanAbhyAM dugdhadhArAmasravaNakAraNapRcchA, putrasneha eva dugdhadhArAprasravaNakAraNamiti samAdhAnam , RSabhadattena pravrajyAgRhItA, devAnandAyAzca jyA svIkaraNam , kSatrIyakuNDagrAmanAmanagaravarNanam , jamAleH kSatriyakumArasya varNanaM ca, brahmaNakuNDagrAme nagare, vahuzAlake caitye navave zatakakA tettIsavAM uddezA prAraMbhanauveM zatakake isa tettIsa veM uddezakameM kahe hue viSayakA vivaraNa saMkSepase isa prakAra hai brAhmaga kuNDagrAma nagarameM RSabhadatta nAmake brAhmaNakA aura devAnandA nAmakI usakI brAhmaNIkA honA, usa kAla meM aura usa samayameM zramaNa bhagavAn mahAvIrakA AnA. bahuzAlaka caityameM udyAna meM virAjanA devAnandAke stanose dugdhakI dhArAkA bahanA, bahanekA kAraNa pUchanA putrasnehahI isa dugdhadhArAke bahaneko kAraNa hai-aisA samAdhAna-RSabhada ttakA pravajyA grahaNa karanA. devAnandAkA bhI dIkSA lenA, kSatriyakuNDa grAma nagarakA varNana, kSatriya kRmAra jamAlikA varNana, brAhmaNa kuNDagrAma navamAM zatakanA tetrIsamAM uddezAne prAraMbha navamAM zatakanA tetrIsamAM 33 mAM uddezakamAM pratipAdita viSayanuM saMkSipta varNana nIce pramANe che- brahaNakuMDagrAmamAM RSabhadatta nAmane brAhmaNa ane devAnandA nAmanI temanI patnI rahetAM hatAM. te kALe ane te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIratu te nagaranA bahuzAlaka caiityamAM Agamana. temanA darzana karavA AvelI devAnaMdAnA stanamAMthI dUdhanI dhArAnuM vahevuM. tenuM kAraNa pUchatAM "putrane ja tenuM kAraNa che," evuM samAdhAna RSabhadatta ane devAnaMdA pravajyA grahaNa kare che. evuM kathana. kSatriyakuMDa grAma nagaranuM varNana. kSatriyakumAra jamAlinuM
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 prameyacandrikATIkA za09 2033 sU01 zrayastriMzatoddezaka viSaya vivaraNam 153 jamAliH kSatriyakumAro bhagavato mahAvIrasya upadezaM zrutvA dIkSAM grahItumicchati, mAtApitarau prati svadIkSAgrahaNecchAyAH nivedanam, jamAleH kSatriyakumArasya mAtuH taca vaNajanyazokotpAdaH, jamAleH tanmAtApitrozca dIkSAgrahaNaviSaye saMvAdaH, tatra jIvitaM capalaM, manuSyasamvandhI kAmabhogo'zuciH azAzvatazca vartate ityAdi jamAleH kathanam hiraNyadhanasampattisAmrAjyaprabhRtInAmupabhogaM kuru' ityAdi mAtApitroH kathanam, hiraNyadhanasampattisAmrAjyAdikam anityam, azAzvataM vartate iti jamAleH punaH kathanam, nirgranthasya pravacanaM satyaM vartate parantu tat atIva duSkaramastIti mAtApitroH punaH kathanam, kAtarasya janasya kRte nirgranthamavacanaM duSkaraM vartate, kintu dhIrasya puruSasya kRte nirgranthavacanaM duSkaraMnAstIti jamAleH punaH kathanam, antato gatvA mAtApitro' dIkSAgrahaNArthe jamAlanagara meM pahuzAla caityameM kSatriyakumAra jamAlike bhagavAn mahAvIrake upadezako sunakara dIkSA dhAraNa karanekI icchAkA honA, mAtApitA ke pAsa isa icchAko prakaTa karanA, putrakI isa icchAko jAnakara mAtAkA duHkhita honA, jamAlikA aura mAtApitAkA dIkSA grahaNake viSayameM saMvAda, isameM jIvita capala hai, manuSya saMbaMdhI kAmabhoga azuci haiM, aura azAzvata hai, ityAdi rUpase jamAlikA kathana, hiraNya, dhana, sampatti, sAmrAjya adikA upabhoga karo, aisA mAtApitAkA kathana | ye hiraNya, dhana, sampatti Adi saba padArtha kSaNa vinazvara haiM aisA jamAlikA kathana nirgrantha pravacana satya hai, parantu vaha atIca duSkara hai aisA mAtApitAkA kathana kAtara janake liyehI nirgrantha pravacana duSkara hai, dhIra puruSake liye vaNuM na. brAhmaNuka DagrAmamAM khaDuzAlaka caityamAM bhagavAna mahAvIrane upadeza sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlinI dIkSA levAnI IcchA mAtApitAnI anumati mAgavI. putranI dIkSA zreNa karavAnI IcchA jANIne mAtAne dukha thayuM. A viSayamAM mAtApitA ane jamAlanA savAda " jIvita capala che, manuSya sa''dhI kAmaleAgeA azuci che ane azAzvata che ' ityAdi dalIleA dvArA jamAli mAtApitAne samajAvavA prayatna kare che " hiraNya, dhana, saMpatti, sAmrAjya AdinA upaleAga karo, " evI mAtApitA dvArA sabhannavara. A hiraNya, dhana, sa`patti Adi saghaLA padArtho kSaNabhaMgura che, eve jamAlinA uttara nigraMtha pravacana satya che paNa te atyanta duSkara che" evuM mAtApitAnuM kathana. kAyarezane mATe ja nigrantha-pravacana duSkara che, khIra puruSA mATe te duSkara nathI, " eveA jamAlinA uttara. ante dIkSA ; 66 22 " bha-45
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI ye'numatidAnam , jamAle kSatriyakumArasya dIkSAgrahaNa ca, zrAvastInAmaH nagarI AsIt , koSThakaM nAma caityamAsIt, campAnAma nagarI, pUrNabhadraM nAma caityamAsIta , "taMtra nirgranthapravacanopari jamAle: anagArasya azraddhA utpede, kriyamANaM vastu akRtaM. bhavati IdRzo jamAleranagArasya mithyAvAdaH utpannA, bhagavato, gautamastha jamAlimanagAramprati prazna:-loko'yaM zAzvato vA azAzvato vartate ? jIvaH zAzvato vA, azAzvato vA vartate ? iti praznAkAraH uttaraM dAtuM jamAleranagArasya asAmarthya madarzanaM ca, kintu tasmin vipaye bhagavato mahAvIrasyottaraNam-loka: kathaMcita zAzvatA, kathaMcit azAzvatazca vartate tathAhi lokasaMsArapravAhasya anAditvAt dravyArthi kanayena zAzvatatvaM vodhyam , paryAyArthikanayena azAzvatatvaM cAksenahIM aisA jamAlikA uttara, anta meM mAtApitAkA jamAlike liye dIkSA grahaNa karanekI anumati denA, kSatriyakumAra jamAlikA. dIkSita honA, zrAvastI nagarI, koSThaka nAmakA caitya, campA nagarI, pUrNabhadra atya, nirgrantha pravacana para jamAli anagArako azraddhAkA honA, "kriyamANa vastu akRta hotI hai" aisA jamAli anagArakA mithyAvAda, bhagavAn gautamakA jamAli anagArake prati prazna-" yaha loka zAzvata hai ki azAzvata hai, jIva zAzvata hai ki azAzvata hai" ina praznoMke uttarameM jamAli anagArakI asmrthtaa|shrmnn bhagavAna mahAvIrakA ina praznAkA utsara denA, loka kathaMcit zAzvata hai aura kathaMcit azAzvata hai| vaha isa tarahase-ki yaha loka-saMsAra pravAharUpase anAdi hai isaliye dravyAdhika nayake matAnusAra vaha loka kathaMcit zAzvata hai, tathA pryo| yArthika nayake matAnusAra yaha azAzvata hai, isI tarahase jIva bhI grahaNa karavA mATe mAtApitAnI anumati maLatA kSatriyakumAra jamAla dIkSA aMgIkAra kare che. zrAvastI nagarI, koSTaka nAmanuM citya udyAna, ca pA nagarI, pUrNabhadra tya-udyAna nigraMtha pravacana pratye jamAline azraddhA utpanna thAya che. "kriya mANa vastu akRta hoya che, " A prakArane jamAli aNagArane mithyAvAda, bharAvAna gItamane jamAli aNagArane prazna " A leka zAzvata che ke azAzvata ? jIva zAzvata che ke azAzvata che? A praznone uttara ApavAnI jamAli aNugAranI asamarthatA. zramaNa bhagavAna mahAvIra te praznone A pramANe uttara Ape che-" amuka dRSTie vicAratA loka zAzvata che ane bIjI rIte vicAratA loka azAzvata che ? te kathananI A pramANe spaSTatA karI che. A leka-saMsAra pravAha rUpe anAdi che, tethI dravyArthikanayanI mAnyatA anusAra leka zAzvata che. tathA paryAyArthika nayanI mAnyatA anusAra leka azAzvata che. e ja pramANe jIva paNa amuka apekSAe zAzvata
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 e033sU0 RSabhadatanirghANavarNanam yam / evameva jIvo'pi kathaMcit zAzvato vartate, kathaMcit azAzvato vartate, jIvasya caitanyasvarUpasyAvinAzAt zAzvatatvaM bodhyam , nairayikAditattad bhavanaiNApekSayA tu azAzvatatvaM vodhyam, tadanantaraM- kilvipikadevAnAM sthitervaNanam ," killiSikadevAnAM nivAsavarNana ca, kasya karmaNa udayena killiSikadevatayA utpa-.. ghate ? iti praznottaram , kilvirSika devo mRtvA kutrotpadyate ? ityAdimaznottaraM ca / ___ Rssbhdttnirvaannvktvytaa| mlam-" teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM mAhaNakuMDaggAme niyare. hotthA, vaNNao bahusAlae ceie, vaNNao, tattha paNe 'mAhaNa kuMDaggAme nayare usamadatte NAmaM mAhaNe parivasai, aDe, ditte jAva aparibhUe, riuvveyajajuvveyasAmaveyaathavvaNaveya0 jahA khaMdao jAva annesu ya bahusu baMbhannaesu naesu supariniTThie samaNovAsae abhigayajIvAjIve uvaladdhapuNNapAve jAva appANaM bhAvemANe viharai, tassa NaM usabhadattamAhaNassa devAkathaMcit zAzvata hai, kathaMcit azAzvata hai zAzvata jIva isaliye hai ki isake caitanya svarUpakA kabhI bhI vinAza nahIM hotA hai| azAzvata jIva isaliye haiM ki isake nairayika AdirUpa jo paryAyeM haiM, ve vinazvara haiN| isake bAda kilviSika devoMkI sthitikA varNana, inake nivAsa sthAnakA varNana, kisa karmake udayase jIva kilviSika devarUpase utpanna hotA hai ? isa praznakA uttara, kilviSika deva marakara kahAM utpanna hote haiM ityAdi praznoke uttara / che ane amuka apekSAe azAzvata che jIvane e rIte zAzvata kahevAmAM Aje che ke temAM cetanya svarUpane kadI paNa vinAza thatuM nathI jIvane -azAzvata kahevAnuM kAraNa e che ke mAraka Adi rUpa je je paryA che te vinazvara (AAP) ya che. tyArabAda kiviSika dekhuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che jemanI sthitinuM varNana, temanA nivAsthAnanuM varNana. prazna-"kayA karmanA udayathI jIva kiviSika devarUpe utpanna thAya che? A praznanA uttaranuM kaMthana, tathA kiviSika 2 marIne kayAM utpanna thAya che, ItyAdi praznonA uttara
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgavatI sUtra. gaMdA nAma pAhaNI hotthA, sukumAlapANipAyA jAva piyadaMsaNA surUvA samaNovAsiyA abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA jAva viharai, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai, taeNaM se usamadatte mAhaNe imIse kahAe laTTe samANe haha jAva hiyae jeNeva devAnaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchada, uvAgacchittA devANaMdaM mAhaNiM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppie ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva savannU . sabadarisI AgAsa~gaeNaMcakeNaM jAva suhaM suheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai, taM mahAphalaM khallu devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassa vi savaNayAe, kimaMgapuNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe ? egasla vi Ayariyasa dhammiyassa suvayaNasta savaNayAe, kimaMga puNa viulassa aTThasta gahaNayAe? taM gacchAmo NaM devANuppie samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo jAva pajjuvAsAmo, eyaNNaM ihabhave ya parabhave ya, hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe, ANugAmiyattAe, bhavissai / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaMvuttA samANI haTujAva hiyayA karayalajAva kaddu usamadattassa mAhaNassa eyama viNaeNaM paDisuNei / tae NaM se usabhadatte mAhaNe : koDuMbiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! lahukaraNajuttajoiyasamakhuravAlihANasama
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramayandrikATI0sa093033sU01 RSabhadattanirvANavarNanam 657 lihiyasiMgehiM jaMbUNayAmayakalAvajuttaparivisiTraehiM rayayA. mayaghaMTAsuttarajjuyapavarakaMcaNanatthaparagahoggahiyaehiM nIlappelakayAmelaehiM pavaragoNajuvANaehiM NANAmaNirayaNaghaMTiyAjAla. parigayaM sujAyajugajottarajjuyajugapasatthasuviraiyanimmiyaM pavaralakkhaNovaveyaM / (granthAnam 6000) dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvaTaveha uvavittA mama eyamANattiyaM pnycppinnh| taeNaM te koDuMbiyapurisA usabhadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA lamANA haTTa jAva hiyayA karayala jAva kaTu evaM sAmI ! tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNettA khippAmeva lahukaraNajuttajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvaTavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti / tae NaMse usabhadatte mAhaNe pahAe jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre sAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva dhammie jANappavare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyaM jANappavaraM durUDhe / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi pahAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA, kiMca varapAdapattaneuramaNi mehalAhAraviraiyauciyakaDagakhuDDAyaekAvalIkaMThasuttau. rasthagevejasoNisuttaMganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI cINaM. suyavasthapavaraparihiyA dugullasukumAla uttarijA savvouyasurabhikusumavariyasirayA varacaMdaNacaviyA varAbharaNabhUsiyaMmI kAlAgurudhUvadhUviyA, sirisamANavesA jAva appamahagghAbharaNAlaMkiya
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ bhagavatI sarIrA bahUhiM khujAhiM cilAiyAhiM vAmaNiyAhi vaDahiyAhiM babbariyAhi isiNiyAhiM joNiyAhiM cAruNiyAhiM palhaviyAhiM lhAsiyAhi lausiyAhiM ArabIhiM damilIhi siMghalIhiM puliM. dihiM pukkhalIhi muruMDIhi sabarIhiM pArasIhiM nANAdesIyAhi. videsavesaparimaMDiyAhiM sadesanevatthagahiyavasAhiM iMgiyaciMtiyapatthiyaviyANiyAhiM kusalAhiM viNIyAhi ya ceDiyAcakavAlavarisadharatherakaMcuijjamahattaragavaMdaparikkhittA aMteurAo niggacchai, niggacchittA jeNeva bAhiriyA uvaTANasAlA,jeNeva dhammie jANappavare taNeva uvAgacchai,uvAgacchittA jAva dhammiyaMjANappavaraM duruuddhaa| taeNaM se usabhadatte mAhaNe devANaMdAe mAhIe saddhi dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe NiyagapariyAlasaMparibuDe mAhaNakuMDaggAmaM nagaraM majjhamajjheNaM niggacchai, niggacchittA, jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA chattAdoe titthakarAMtisae pAsaI, pAsittA dhammiyaM jANappavaraM Thavei, ThavittA dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai, paccoruhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM AbhigameNaM abhigacchai, taM jahA-sacitANaM davvANaM viussaraNayAe evaM jahA bitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNayAe pajjuvAsai / taeNaM sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAojANappavarAo paccoruhai,paccoruhittA bahurhi khujAhiM jAva mahattaragavaMdaparikkhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcavi. heNaM abhigameNaM abhigacchai, taM jahA-sacittANaM davvANaM viu.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAhIza.9u.33sU01 RSabhavattanirvANavarNanam ssaraNayAe 1, acittANaM davANaM avimoyaNayAe 2, viNayoNayAe gAyalaThThIe3, cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM4, maNassa egattIbhAvakaraNeNaM 5, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaMbhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyahiNaM payAhiNaM karei, karittA vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA usabhadattaM mAhaNaM purao kaTTu ThiyAceva saparivArA surusUsamANI NamaMsamANI abhimuhA viNaeNaM paMjaliuDA jAva pajjuvAsai // sU0 1 // ____ chAyA-tasmin kAle tasmin samaye brAhmaNakuNDagrAma nagaram AsIt, varNakaH, bahuzAlaka caityam , varNakaH, tatra khalla brAhmaNakuNDagrAme nagare RSabhadatto nAma brAhmaNaH parivasati, ADhayaH,, dIptA, yAvat aparibhUtaH, Rgveda-yajurvedasAmavedA-tharvaveda0 yathA skandako yAvat anyeSu ca bahuSu brAhmaNyeSu nayeSu supariniSThitaH zramaNopAsakaH abhigatajIvAjIvaH uvalabdhapuNyapApaH, yAvat AtmAnaM bhASayamAno viharati / tasya khalu RSabhadattabrAhmaNasya devAnandA nAma brAhmaNI AsIt mukumArapANipAdA yAvat piyadarzanA surUpA zramaNopAsikA abhigatajIvAjIvA, upalabdhapuNyapApA, yAvat viharati / tasmin kAle tasmin samaye svAmI samavasRtaH parSada yAvat paryupAste / tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNaH asyAH kathAyAH labdhArthaH san hRSTa yAvat hRdayaH, yatraiva devAnaMdA brAhmaNI tatraiva upAgacchati, upAgamya devAnandAM brAhmagIm evamavAdIt-evaM khalu devAnupriye ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH Adikaro yAvat sarvajJaH sarvadarzI AkAzagatena cakreNa yAvat mukhamukhena viharan yAvat bahuzAlakaM caityam yathAmatirUpaM yAvat viharati, tat mahAphalaM khala devAnumiye / yAvat tayArUpANAm arhatAM bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayA, kimaGga punaH abhigamanavandananamaskaraNapratipracchanaparyupAsa. nayA ? ekasyApi Aryasya dhArmikasya suvacanasya zravaNatayA, kimaGga punaH vipubhasya arthasya grahaNatayA ! tat gacchAmaH khalu devAnupriye ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe, namasyAmaH, yAvata paryupAsmahe, etat khalu ihabhave ca parabhave ca hitAya, sukhAya, kSamAyai, nizreyasAya, AnugAmikatAya bhaviSyati / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI RSabhadattena brAhmaNena evamuktA sattI hRSTa yAvaddadayA karavala yAvatkRtvA RSabhadasasya bAlasya etamatheM vinayena pratizRNoti / tataH khalu
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 bhagavatI sUtre sa Rvabhadatto brAhmagaH kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt kSiNameva bho devAnupriyAH ! laghukaraNayukta - yaugika- samakhuravAlidhAnasama likhita jAmbUnadamayakalApayuktamaviviziSTakAbhyAM zRGgakAbhyAM pa rajatamayaghaNTA sUtra rajjukamavara kAJcananastamagrahAvagRhItakAbhyAM nIlotpalakRtApIDakAbhyAM pravaragoyuvAM nAnAmaNiratnaghaTikAjAlaparigataM sujAtayugayoktrarajjukA yugaprazasta suviracitanirmitam, pravaralakSaNopetaM dhArmikaM yAnapravaraM yuktameva upasthApayata upasthApya mama etAmAjJaptiM pratyarpayata ' tataH khalu te kauTumbika puruSAH RSabhadattena brAhmaNena evamuktAH santo hRSTa- yAvad hRdayAH karatalayAvatkRtvA evam svAmin ! tatheti AzayA vinayena vacanaM prattizRNvanti, pratizrutra kSiprameva laghukaraNayukta yAvat dhArmikaM yAnapravaraM yuktameva upasthApya yAvat tAmAjJaptikAM pratyarpayanti / tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNeH snAto yAvat alpamahArghAbharaNAla kRtazarIraH svasmAt gRhAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya yatraiva vAhyA upasthAnazAlA, yatraiva dhArmikaM yAnapravaraM tatraiva upAgacchati, upAgatya dhArmika yAnautraram durUDhaH, tataH khalu sA devAnaMdA brAhmaNI ataH antaHpure snAtA, kRtavalikarmA, kautuka upAyazcittA, kiJca / varapAdaprAptan(maNimekhalAhAraviracivocitakaTakakhuGagekAvalIkaNThasUtroraH sthagraiveyakazroNisUtrakana. nAmaNiratnabhUSaNa virAjitAGgI cInAMzukaba pavaraparihitA dukUlasukumArotarIyA sarvartukasurabhikusumAkRtazirojA varacandanacarcitA, varAbharaNabhUSitAGgI kAlAgurudhUpadhUpitA zrI samAnavepA yAvat alpa mahArghAbharaNAlaGkRtazarIrA vahIbhiH kubjAmizcilAtikAbhirvAmanikAbhiH, vaDabhikAbhiH, varbarikAbhiH, isinikAbhiH yaunikAbhiH, cAruNikAbhiH, pallavikAbhiH, lhAsikAbhiH lakuzikAmiH AravImi drAviDIbhiH siMhalIbhiH pulindIbhiH puSphalIbhiH suruNDIbhiH zavarIbhiH pArasIbhiH nAnAdezIyAbhiH videzaveSaparimaNDitAbhiH svadeza nepathya gRhItavepAbhiH iGgitacintitamArthita vijJApikAbhiH kuzalAbhiH vinItAbhizca ceTikA cakravAtavarSadharasthavirakaJcuki mahatta rakavRndaparikSiptA antaHpurAt nirgacchati, nirgatya yatraiva vAhyA upasthAnazAlA, yatraiva dhArmikaM yAnapravaraM tatraiva upAgacchati, upAgasya yAvat dhArmikaM yAnapravaraM durUDhA / tataH khalu sa RSabhadatto brAhmaNo devAnandayA brAhmaNyA sArddham dhArmikaM yAnapravaram dUrUDhaH san nijaka parivArasaMparivRto brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgacchati, nirgatya yatraiva bahuzAlakaM caityam, tatraiva upAgacchati, upAgatya chatrAdikAn tIrthakarAtizayAn pazyati, daSvA dhArmikaM yAnapravaraM sthApayati, " , " *
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prameyacandrikApre009403301 RSabhadattanirvANavarNanam 361 " sthApayitvA dhArmikAt yAnapravarAt pratyavarohati pratyavaruhya zramaNa bhagavantaM mahAvIra paJcavidhena abhigamena abhigacchati, tadyathA - sacittAnAM dravyANAM vyutsajainayA, evaM yathA dvitIyazatake yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataHkhalu sA devAnandA brAhmaNI dhArmikAt yAnamavarAt pratyavarohati, pratyavaruhya vahnIbhiH kubjAbhiH yAvat mahattarakavRndaparikSiptA bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM paJcavidhena abhigamena abhigacchati, tadyathA - sacittAnAM dravyANAM vyutsarjanayA1, acittAnAM dravyANAm avimocanayA2, vinayopanatayA gAtrayaSTayAra, cakSuH sparze aJjalipragraheNa 4, manasa ekatrIkaraNena yatreva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA bandate namasyati, vanditvA namasthitvA RSabhadattaM brAhmaNaM purataH kRtvA sthitA eva saparivArA suzrUSamANA namasyantI abhimukhA vinayena prAJjalipuTA yAvat paryupAste // sU0 1 // " TIkA - bhagavataH samIpe paJcamahAvratasamArAdhanena gAGgeyaH siddhaH, anyastu karmavazAttad viparyayamapi prApnoti yathA jamAliH ityetaddarzanAya trayastriMzattamo dezakArambhasvat pratipAdayituM prastAvanArUpAm RSabhadatta devAnandAvaktavyatAmAhateNeM kAle ' ityAdi, ' teNa kAleNaM teNaM samaraNaM mAhaNakuMDaggAme nayarestret, aura ' tasmin kAle tasmin samaye brAhmaNakuNDagrAmaM nAma nagara " " leNa kAleNaM teNaM samaeNaM ' ityAdi / TIkArtha - bhagavAn ke pAsa pAMca mahAvratoMkI samArAdhanAse gAMgeya anagAra siddha ho gaye, parantu koI jIva azubha karmake udadyavaza siddha nahIM bhI hotA hai jaise jamAli / so isI bAta ko dikhAne ke liye sUtrakArane isa tettIsa 33 ve uddezakakA Arambha kiyA hai isameM prastAvanA rUpa se unhoMne RSabhadatta aura devAnandakA vRttanta kahA hai- jo isa prakAra se kahA hai-" teNaM kAleNa teNaM samAeNaM mAhaNakuMDaggAme nayare hAtthA " teNaM phAlerNa veNaM samaeNaM " ityAdi TIkA--mahAvIra prabhunI samIpe pAMca mahAvratAnI sArI rIte ArAdhanA karavAthI gAMgeya aNugAra siddhapada 5 myA. parantu kAI chatra azubha karmanA udayane lIdhe siddhapadmanI prApti karI zakatA paNa nathI. jemake jamAli. e ja vAtanuM sUtrakAre A tetrIsa 33 mAM uddezakamAM pratipAdana karyu che. A urdUzakanI prastAvanA rUpe RSabhadatta brAhmaNa ane tenI patnI sunaMdAnuM vRttAnta ApavAmAM AvyuM che, te nIce pramANe che-- " teNaM kAleNaM terNa samaraNa mAiNaku DaggAme nayare te kALe ane te samaye brAhmaNakuMDagrAma nAme nagara hatuM. bha-46 hotthA - vaNNao " tenuM vana caMpA
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare mAsIt, varNakaH, asya nagarasya varNanaM campAnagarIvarNanavad vodhyam, 'vahu sAlae ceie vaNNabho / bahuzAlakaM nAma caityam-udyAnam AsIt varNakaH, asya varNanamapi pUrNabhadracaityavad bodhyam , 'tatlaNaM mAhaNakuNDaggAme naghare usabhadatte nAma mAhaNe pariksai ' tatra kha brAhANakuNDagrAme nagare pabhadano nAma brAhmaNaH parivasati ' ar3e, ditte, jAva apariyUe ' ADhayA samRddhaH, dIptaH tejasvI, dRpto vAdarpavAna, yAvat vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAtIrNaH aparibhUtaH parairaparAbhUtaH - riunveyajajunyasAmaveyaadhaSaNaveya jahA vadao jAva annesuya vahumu baMbhannaesu naesa supariniTie' Rgveda-yajurveda-sAmavedA-tharvavedaraNao' usa kAlameM aura usa samaya meM brAhmaNakuNDagrAma nAmakA nagara thA isa nagarakA varNana caMpA nagarIke varNana jaisA jAnanA cAhiye 'pahusAlae cehae-vaNNao ' isameM bahuzAlaka nAmakA caitya-udyAna thA isakA varNana lI aupapAtika sUtra meM varNita pUrNabhadra caitya udyAna kI taraha jAnanA cAhiye / 'tastha gaM mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadante nAma mAhaNe pariSasaha ' usa brAhmaNakuNDagrAma nagarameM RSaadatta nAmakA brAhmaNa rahatA thA 'aDDhe, dile, jAva aparibhUe' yaha samRddha evaM tejasvI athavA dapazAlI thA yAvat-inake bahuta baDe makAna the, zayanAsana yAna vAhana se ye paripUrNa thA, dUsare jana inakA thoDAsA bhI tiraskAra nahIM kara sakate the aisA inakA prabhAva thA 'riuvveyajajunveyasAmaveya athavvaNaveya jahA khaMdao jAva annesu ya bahusu baMbhannaesa naessu pa. 'rinihie 'ye Rgveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda ina cAroM vedoM meM nagInA vana prabhArI sabhA. "bahusAlae ceie-vaNNao" te nagaramA bahuzAlaka nAmanuM udyAna hatuM. tenuM varNana paNa aupapAtika sUtramAM varNavelA pUrNabhadra citya-udyAnanA varNana pramANe samajavuM. " tattha NaM mAhaNakuDaggAme nayare usabhadatte nAmaM mAhaNe parivanai" te prAzayAma nAbhA apamahatta nAme 4 prAkSa rahetA to. " SaDDhe, ditte, jAva aparibhUe" te gharI dhanADhaya mana hevIpyamAna hatA, a gi vizALa makAne hatA, zayanAsana, yAna, vAhane a dinI te tene tyAM pari pUrNatA hatI, te eTale prabhAvazALI hatI ke kaI tene bilakula tiraskAra karI zakatA na hatA ane tene parAbhava karavAne koI samartha na hatuM. " riujveya, janjuveya, sAmaveya, athavvaNaveya jahA khaMdao jAba annesu. ya bahusu vabhannapasu naesu parinidie" , yada, sAmaveda bhane
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradikA TI0 13033 0 1 RSabhadattanirvANavarNanam / nipuNo yathA skandako dvitIyazatakasya prathamopezake pratipAditastathaiva ayamapi RSabhadattaH pratipattavyo yAvat-anyeSu ca bahuSu brAhmaNyepu brAhmaNasambandhiSu nayeSu-nItibu supariniSThitaH kuzala: ' samaNobAsae abhigatajIvAjIve ubaladdhapuNNapAve jAva appANaM bhAvemANe viharai' zramaNopAsakaH, abhigayajIvAjIyaH prAptajIvAjIvatatvavivekA, upalabdhapuNyapApa-puNyapApayorlabdhArthaH, yAvataAtmAnam bhAvayan viharati-tiSThati 'tassa gaM usabhadattamAhaNassa devANadA NAmaM mAhaNI hotthA ' tasya khalu RSabhadattabAmaNasya devAnandA nAma brAhmaNI AsIt / devAnandAyAH svarUpamAha-'sukumAlapANipAyA jAva piyadaMsaNA surUvAsamaNovAsiyA abhigayajIvAjIvA upaladvapuNNapAyA jAba viharai' sukumArapANipAdA atyantakomalakaracaraNA yAvat priyadarzanA surUpA atyantasaundaryavatI nipuNa the, jisa prakArase dvitIya zatakale prathama uddeze meM skandakakA kathana kiyA gayA hai, ThIka isI tarahase vaha bhI the yAvat aneka bahU tasI brAhmaNa saMbaMdhI nItiyomeM pAraGgata the 'samaNovAsae abhigaya jIvAjIve upaladdhapuNNapAve, jAva appANaM bhAvenANe viharaha' ye zramaNoM ke upAsaka the, jIva aura ajIva tattvake svarUpake jJAtA the, puNya aura pApake jAnanevAle the, yAvat zrAvaka vrata Adise apanI AtmAko bhAvita karate hue ye usa nagara meM rahate the, 'tassa gaM usabhadattassa mAhaNasa devAgaMdA pAnaM mAhaNI hotthA' usa Sabhadatta brAhmaNakI devAnaMdA nAmakI bhAryA thI 'sukumAlapANipAyA jAvA viharai ' isake caraNa donoM atyanta komala the, yaha bahuta adhika rUpa atharvaveda, e cAre vedamAM nipuNa hatA. bIjA zatakanA pahelA udezakamAM kandakanuM jevuM varNana karyuM che, tevuM varNana iSabhadatta brAhmaNa viSe paNa samajavuM. te brAhmaNa sabaMdhI aneka nItiono niSNAta hate. "khamaNovAsae abhigayajIvAjIve, ubaladdhapuNNa pAve jAva apANaM bhAvemANe viharaha" te zramAno pAsa ho, la bhane ma tatvanA svarUpane te jJAtA hatA, ane puNya ane pApane te samajato hato. A A badhAM guNethI saMpanna te RSabhadatta brAhmaNa zrAvakanA vrata AdithI pitAnA mAtmAne sAvita 42to ta nAma 2het| tai. " tAsa gaM usamadattassa mAhaNasa devANadA mAhaNI hotthA " te RSamatta prAjhane vAna nAmanA mAryA hatI. "sukumAlapANipAyA jAva0 viharai" nA 42-95 bhane yasa paga atyanta sukamALa hatAM. te ghaNAM ja rUpa lAvaNyathI yukta hatI, zramanI
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatImatra zramaNopAsikA abhigatajIvAjIvA prAptajIvAjIvatattvavivekA, upalabdhapuNyapApA yAvat otmAnaM bhAvayantI viharati, ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai / tasmin kAle tasmin samaye svAmI mahAvIramabhuH samavasRtaH, parSat yAvat mahAvIrasvAminaM zuzrUSamANA namasyantI abhimukhaM vinayena prAJjalipuTA paryupAste, 'taeNaM se usamadatte mAhaNe imIse kahAe. laDhe samANe haTTa jAva hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai ' tataH khalu sa prapabhadatto nAma brAhmaNaH ayA bhagavatsamavasaraNarUpAyAH kathAyAH labdhArthaH jJAta. bhagavatsamAgamanatAntaH san hRSTo yAvat harSavazavisahRdayo. yatraiva devA. lAvaNyase yukta thI. zramaNajanakI upAsikA thI jIva aura ajIba tatvakA ise acchA viveka prApta thaa| puNya aura pApake svarUpako yaha bahuta acchI tarahase jAnatI thI, yAvatU zrAvakavatase AtmAko bhAvita karatI huI vaha apane patike sAtha rahatI thI, 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAlai ' usa kAla aura usa samayameM svAmI mahAvIra prasu usa sthAna para padhAre nagarakI pariSad dharmazravaNakI icchAse bhagavAnake pAsa AI aura namaskAra karatI huI vaha donoM hAtha jor3akara unake sanmukha yathAsthAna baDe vinayake sAtha baiTha gaI 'taeNaM se usamadatta mAhaNe imIle kahAe labaTTe samANe ha jAva hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvaagcch|' isake bAda RSabhadatta brAhmaNako bhagavAnake AnekA vRttAnta jatra mAlUma huA taba vaha bahuta adhika mAtrAmeM hRSTa yAvat-tuSTa huA aura upAsikA hatI, jIva ane ajIva tattvanA svarUpanI te jANakAra hatI, puNya ane pApane te samajatI hatI. evI te sunandA zrAvakanA vatathI pitAnA AtmAne bhAvita karatI pitAnA pati sAthe rahetI hatI. __ . teNaM kAleNaM teNaM samae NaM sAmI samosaDhe, parisA jAva pajjuvAsai" te kALe ane te samaye mahAvIra prabhu te nagaranA bahuzAlaka udyAnamAM padhAryA. nagaranA leke (pariSada) dharmazravaNanI IcchAthI prabhunI pAse AvyAM, ane vaMdaNa namasakAra karIne banane hAtha joDIne temanI sanmukha gya sthAne vinayapU4 mesI gayA. " taeNaM se usabhadatte mAhaNe imIse kahAe laDhe samANe haTTa jAva hiyae jeNeva devANaMdA mAhaNI teNeva uvAgacchai" nyAre bhagavAnanA AgamananA zubha samAcAra rASabhadatta brAhmaNane maLyA, tyAre tene ghaNe harSa ane saMtoSa thaye, ane atyanta AnaMdavibhera ane pulakti
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 " " pracandrikA TI0 209 u0 33 sU01 RSabhadattanirvANavarNanam nandA brAhmaNI AsIt tatraivopAgacchati, ' uvAgacchittA' devAnaMdaM mAraNi evaM vayAsI ' upAgatya devAnandAM brAhmaNIm evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt = evaM khalu devANupae ! samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva savvannU sabadarisI AgAsagaeNaM cakeNa jAva samuheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDikhvaM jAva viharaha ' evaM khala he devAnupriye ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH AdikaraH- cAturvidhatIrthakArako yAvat sarvajJaH sarvadarzI AkAzagatena - gaganasthitena cakreNa yAvat sukhasukhena sukhapUrvakaM viharan yAvat bahuzAlake caityeudyAne yathAmatirUpaM sAdhuyogyamavagraham AjJAM yAvat gRhItvA viharati - tiSThati, taM mahAphalaM khalla devANuppie ! jAva tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAma govA' he devANupriye ! tat mahAphalaM khalu yAvat tathArUpANAma Ananda se pulakita hRdayavAlA hotA huA vaha jahAM devAnandA brAhmaNI thI vahAM para AyA, ' uvAgacchittA devAnaMda sAhaNIM evaM vayAsI ' vahA~ Akarake usane devAnandA brAhmaNI se isa prakAra kahA - ' evaM khalu devANuppie / samaNe bhagavaM mahAvIre Adigare jAva savvannU savvadarisI, AgAsagaeNaM cakkeNa jAva suhaM suheNaM viharamANe jAva bahusAlae cehae ahApaDivaM jAva viharaha' he devAnupriye caturvidha tIrthake kartA, yAvat sarvajJa, sarvadarzI zramaNa bhagavAn mahAvIra AkAzagata chanavAle yAvat-sukhapUrvaka vihAra karate hue bahuzAlaka caitya-udyAna meM yathArUpasAdhuyogya - avagraha - AjJAko grahaNa kara virAjamAna haiM 'taM mahAphalaM khalu devApie ! jAva tahAruvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAma goyasa visavaNayAe ' to he devAnupriye / yAvat tathArUpa arihaMta bhgthaine te, tenI bhAryAM devAnaMdA jyAM hatI tyAM Avye. " uvAgacchittA devA 'da' bhAhaNIM evaM vayAsI" tyAM bhAvAne tethe potAnI lAya hevAna hAne yA pramANe uddhu: - " evaM khalu devANunie ! samaNaM bhagavaM mahAvIre Adigare jAba savvannU sandarisI, AgAsagaeNaM cakeNaM jAva suha suheNaM viharamANe jAva bahusAlae ceie ahApaDivaM jAtra viharai " De hevAnupriye / yaturvidha tIrthanA sthApaka, sarvajJa, sarvarzI, mane mAazagata chatravANA zrama bhagavAna bhddddaa-vIra sukhapUrvaka vihAra karatAM karatAM yathArUpa avagraha grahaNa karIne ( sAdhune ) yogya bhAjJA saIne ) mahuzAsA yaitya- udyAnAM padhAryA che. "ta mahAphalaM khalu devA ! jA tAruvANaM arihaMtANaM bhagavatA nAmagoyasla. vi saghaNayAe huM devAnupriye ! AvA arihaMta bhagavAneAnA nAmotranA zravaNuthI paNa mahA "
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre arhatAM bhagavatAM nAmagotrasyApi zravaNatayA yadA bhavati tadA 'kimaGgapuNa amigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe ? ' kimuta vaktavyaM punarbhagavatA. mabhigamanabandananamaskaraNapatipacchanaparyupAsanatayA ? aGga iti komalAmantraNe saMbodhane vartate sthAca bhagavanAM nAmagotrazrayaNenApi yadA mahAphalaM bhavati tadA abhigamanabandananamaskaraNapratipacchanaparyupAsanayA mahAphalamAptaH kA katheti bhAvaH / evameva ' egassa vi Ariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ?' ekasyApi Aryasya dhArmikasya suvacanasya bhagavatAmahatAM pravacanasya zabdamAtrasya yadA zravaNatayA'pi mahAphalaM bhavati he aGga ! he priye ! kimuta vaktavyaM punaH vipulasya mahatvazAlino'rthasya mokSapApakasamyagdazanajJAnacAritralakSaNasya grahaNatayA ? ' tathA ca-zabdarUpasyApi bhagavatpravacanasya zravaNenApi yadA mahAphalamutpadyate tadA atyantamahattvaparipUrNasya arthasya-samyagdarzanAdirUpasya grahaNena mahAphalamApte kA katheti bhAvaH / 'taM gacchAmo Na devANuppie / samaNaM bhagavaM mahAvIra vaMdAmo namaMdhantoMke nAmagotrake bhI zravaNase jaba mahAphala prApta hotA hai-tatra 'ki maMga puNa abhigamaNa, vaMdaNa, nanasaNa, paDipucchaNapajjuvAsaNayAe' una bhagavAna ke sAmane jAnele, unako bandanA karanese, unheM namaskAra karanese, unale prazna pUchanele jo mahAphala prAsa hogA, usake viSaya meM no zahanAhI kyA hai ? " aGga" yaha pada yahAM komalAmaMtraNa meM prayukta huA hai ' egasla vi Ariyasla dhammiyassa subayaNassa savaNayAe, kimaMga ! puNa viulasla assa gahaNayAe 'he priye! zabdarUpa bhI agatpravacanake zravaNase bhI jaba mahAUla utpanna hotA hai, taba atyanta mahatva paripUrNa lambagdarzanAdi rUpa artha ke grahaNase mahAphala prApti kI sAnI prApti thAya cha, "kimaMga ! 'puNa abhigamaNa, vadaNa, namasaNa, paDipucchaNa pajjuvAsaNayAe" to pachI tamanA pAse pAthI, tabhana !! 42pAthI tabhane namaskAra karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI paryuM pAsanA karavAthI pAsa thatAMnI ta vAta 2 42vI ! (" aGga" mA 56 mahIma samAdhana 3pe 15yuM che.) " egassa vi Ariyasa dhambhiyassa suvaNayasvaM savaNayAe, kimaMga! puNa viulassa aTTassa gaNayAe " priye ! mgptrcanano eka zabda paNa sAMbhaLavAthI mahAphaLanI prApti thAya che, te atyanta mahatva paripUrNa samyagU darzanAdi rUpa arthane grahaNa karavAthI prApta thatA mahAphaLanI te vAta ja zI karavI !
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ abndhiaanhaai iimaani fornniin 367 sAmo jAva pajjuvAsAmo ' he devAnupiye ! tat tasmAt kAraNAt gacchAmaH khalu vayam zramaNa bhagavantaM mahAvIraM vandAmahe, namasyAmaH, yAvat zuzrapamANA abhimukha vinayena prAJjalipuTAH payupAramahe ' eyaNNaM ihabhave ya, parabhave ya, hiyAe suhAe, khamAe, nisseyasAe ANugAmiyattAe bhavissai' etat khalu bhagavatAmahatAm abhigamanayandananamaskaraNapratipacchanaparyupAsanAdikam iha bhave ca parabhave ca hittAya pathyAnnavat, sukhAya zAtAya iSTavastuprAptivat, kSamAya aucityAya saGgatatvAt nizreyasAya mokSarUpaparamakalyANAya siddhivat, AnugAmikatvAya paraloke sahagAmitvAya zubhAnubandhAyetyarthaH bhaviSyati / 'tae NaM sA devANaMdA vAtahI kyA karanI ' taM gacchAmo NaM devANuppie ! lamaNaM bhagava mahA vIraM vaMdAmo namaMtomo jAya pajjutrAsAmo' isaliye he devAnupriye ! hama caleM aura zramaNa bhagavAna mahAvIrako canA kareM, unhe namaskAra kareM, aura dharmazravaNakI icchAse yukta hue hama loga unake samakSa vinayase donoM hAtha joDakara baiThe, ora unakI paryupAsanA kreN| eyaNNaM ihabhave ya parabhave ya hiyAe, suhAe, samAe, nisseyalAe ANugAmiyattAe bhavislai ' yaha bhagavAna ke samakSa hama logoMkA jAnA, unheM vandanA karanA, namaskAra karanA, unase praznakA pUchanA, unakI paryupAsanA karanA Adi hamAre liye isa bhavameM aura parabhavameM pathyAnakI taraha hitAvaha hogA, iSTa vastukI prAptiko taraha sukhAvaha hogA, saGgata honese aucityake nimitta hogA, siddhikI taraha mokSarUpa parama kalyANake liye hogA aura paralokameM sahagAmitvake nimitta zubhAnubandhake nimitta hogA, 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI usabhaitteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA sabhANI haTTa ___"taM gacchAmo Na devANudipae ! samaNa bhagavaM mahAvIra' va dAmo namasAmo jAva pajjuvAsAmo" tA.vAnupriye ! yAta sApaNe zrama sagavAna mhaavIra prabhu pAse jaIe, temane vadaNa karIe, namaskAra karIe ane dharma zravaNanI IcchAthI ane hAtha joDIne temanI samakSa besI jaIe ane temanI paryupAsanA zame. " eyaNaM ibhave ya parabhave ya hiyAe, suhAe, khamAe, nisseyamAe ANugAmiyattAe bhavissai" te 20 11 bhane 52sabhA mApa mATe payyAnnanI mAphara hitakAraka thaze, ISTa vastunI prAptinI mAphaka sukhAvaha thaI paDaze, saMgata hevAthI aucityanuM nimitta thaze, mokSarUpa parama kalyANanI prApti karAvaze ane paralokamAM sahagAmitvanuM nimitta zubhAnubanA nimitta 35 thaze. " taeNaM pA devaann'd| mAhaNI usabhadatteNaM mAhaNeNa evaM buttA samANI
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsatre 368 mAhaNI usamadatteNaM mAhaNeNaM evaM vRttA samANI haTTa jAva hiyayA karayala jAva kaTTa upabhadattamsa mAhaNassa eyamahaM viNaNaM paDisuNei ' tataH khalu sA devAnandA brAhmagI RSabhadattena brAhmaNena evamuktarItyA uktA satI hRSTa yAvat hRSTatuSTa cittAnanditA, hRSTatuSTam - atyantatuSTaM hRSTaM vA citraM tena AnanditA sukhasaumyA - dibhAvaiH samRddhimupAgatA prItimanaskA prasannamanoyuktA paramasaumanasthitA, paramasaumanasyaM suSTu sumanaskatvaM saMjAtaM yasyAH sAM paramasomanasthitA, darpavazavisahRdayA harSavarona visarpad - vikAzamAnaM praphullaM hRdayaM yasyAH sA tathA hRdayA karatalayAvat karatalaparigRhItaM zirasAvata mastake - JjaliM kRtvA Rpabhadattasya brAhmaNasya etamuktamarthaM bhagavadAgamanAdikam vinayena pratigRNoti svIkaroti / 'taeNaM se usabhadatte mAhaNe koTuMbiya purise sahAve' tataH khalu sa Rbhadatto brAhmaNaH kauTumbikapuruSAn - AjJAkAripuruSAn zabdayavi - Aiyati, 'saddAvittA evaM vyAsI kauTumbika puruSAn zabdayivA= AhUya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt -' khippAmetra bhI devANupiyA | lahukaraNajuna joiyasamakhuracAliDANa samali hiyasiMgerhi, jaMbUNAmayakalAbajutta 6 jAva himavA karayala jAva kaTTu usabhadattasta mAhaNassa eyamahaM viNaevaM paDilaNe, 'jaba RSabhadatta brAhmaNane usa devAnandA brAhmaNIse 'aisA kahA to vaha bahuta adhika khuza huI yAvat ullasita citta hotI huI usane apane donoM hAthoMkI aMjali kara use mastaka para rakhakara RSa bhadatta brAhmaNake isa pUrvokta kathanako baDe vinayake sAtha svIkAra kiyA 'taNaM se usa datte mAhaNe koDuMbiyapurise sahAvei' taba usa RSabhadata brAhmaNane kauTumbika puruSoM ko AjJAkArI manuSyoMko bulAyA, sAvittA evaM vayAsI' bulAkara unase isa prakAra se kahA- 'vipAmeva bhI devANupiyA | lahukaraNajutta joiya samakhusvAlihANasama lihitasiMgehiM, haTTa jAva diyA karayala jAva kaTTu usa madattassa 'mANassa eyamaTTha' viNaNaM paDaNei " nyAre RSabhahatta zrAhma tenI patnI hevAna hone yA prabhAbe udhuM tyAre tene atyanta harSa ane sASa thayA, ane teNe pulakita thaine petAnA anne hAtha joDIne ane tene mastaka para rAkhIne RSabhadatta brAhmaNanI dara khAstanA marhu ja vinayapUrvaka svIkAra karcI, "tapaNaM' se usabhatte mAhaNe koDa biyapurise sAveda " tyAramA te RSabhadatta brAhmaNe kauTumbika puruSAne ( anucarAne, sevakane) elAvyA ane " sAvitA evaM vayAsI " temane bhI prabhA - " khiyAmeva bho debANupiyA ! lahukaraNajuttajoiyasamakhuravAliyANasama lihitasiMgehiM japUNayA
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI009403301 RSabhadata nirvANavarNanam 369 , parivasihiM ' bho devAnumiyAH / kSipametra zIghrAtizIghrameva laghukaraNam zIghra dhAvanAdikriyAdakSatvaM yuktau tena, yaugikau ca prazastayogavantau prazastasadRzarUpa vAdyau tau tathA samAH khugazva prasiddhA eva vAlidhAne pucchau yayostau tathA, samalikhitAni - samAnatayA ullikhitAni unnatatayA sthitAni zRGgANi yayostau tathA, tAbhyAM laghukaraNayukta yaugikasama khuvAlighAna samalikhitazRGgakAbhyAm jAmbUnadamayau suvarNanirmitau yau kalApo kaNThAbharaNavizeSau tAbhyAM yuktau prativiziSTau ca pradhAnau vegAdisiyoM tau tathA tAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktaprativiziSTakAbhyAm ' rayayAmayavaMtrAsuttarajju yapavarakaMcaNa nattha paggahoggAhiyaehi ' rajatamayyau rUpyanirmite ghaNTe yayostau tathA sUtrarajjuke kArpAsikasUtradavarakamathyau marakAJcane mavarasutra maNDite ye naste nAsikArajjU, tayoH pragraheNa razminA'tragRhItaka baddha yau tau tathA, tAbhyAM rajatamayaghaNTA - mUtrarajjukamavarakAJcananastA pragrahAvagRhItakAbhyAM ' nIluppala yA meLaehi ' nIlotpalaiH kamalavizeSaiH kRto jaMbUNayAmayakalAbajutta parivisihiM' he devAnupriyo ! tuma zIghrAtizIghra, laghukaraNa - zIghra dhAvanAdi kriyAkI dakSanA se yukta bahuta jaldI 2 calanevAle, yaugika- prazasta yogavAle, arthAt prazasta sadRza rUpa vAle honese, ekasarIkhe laganevAle, tathA-samAna khuravAle, samAna pUMcha vAle, samAna U~ce sIMgovAle 'jaMbUNayAmayakalAvajuttapariviTThiehi ' suvarNanirmita kaMThAbharaNa vizeSoMse yukta hue, vegAdi dvArA pradhAnatAvAle, rayayAmayadhaMdAsuttarajjupapavara kaMcaNanatthapaggahoggAhiyaehiM ' cAMdI ke bane hue ghaMToMvAle, kapAsa ke DoroMse banI huI aura mayara suvarNa se maNDita nAsikAkI rajjuvAle-nAthoMvAle, tathA una nAthoMmeM donoM ora baMdhI huI lambIra DorIyoMvAche, tathA 'nIluppalakayAmela pahi' makavattapariviTTiehiM " he hevAnupriyo / tame janI zaDe bheTasI guddpathI laghukaraNa (ghaNI ja jhaDapI cAlathI cAlanArA-zIghra dhAvanAdi kriyAnI dakSatAthI yukta), yaugika (prazasta ceAgavALA, eTale ke prazasta eka sarakhA rUpavALA hAvAthI eka sarakhA lAgatAM) samAna kharIvALA, samAna pUchavALA, zigaDAvAnAM, jaMbUNayAmaya kalA va juttaparivisihi " samAna UMcAInA suvArtha nirmita DAlarazothI yukta, vega mAhitI zreSThatAvAjA, " " rayayAmayAghaMTA suttarajjuyapavaraka caNanattha pagogAhiyarahi cAMdInI gha'TaDIovALA, sUtaranI DhArIthI banelI ane zreSTha suvaNuthI ma"Dita nAthavALA ( khaLadanA nAkamAM je dorI nAkhI hAya che tene nAtha' kahe che ) tathA te nAthanI janne tara mAghesI sAMgI rassIvajA ( rAzavANA ) " nIluppalakayAmeLapahi "" ma0-47 ' 39
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra 370 vihitaH ApIDaH zirobhUpaNa zekharo yayosto tathA tAbhyAM nIlotpalakRtApIDakAbhyAm etAdRzAbhyAm ' pavaragoNajuvANaehiM ' pravaragoyuvabhyAM zreSThabalIvAbhyAM yuktayeva yojitabheva yAnapravarasupasthApayateti aggeNa sambandho bodhyH| atha yAnapravaravizeSaNamAha-' nANAmaNirayaNaghaMTiyAjAlaparigayaM sujAga jugajottarajjuyajumapyasatthamuviraciyanimmiyaM / nAnAmaNiratnAnAM sambandhi yad ghaNTikApradhAnaM jAlaM jAlakaM tena parigata parikSiptaM yattattathA, sujAtaM sujAtadArumayaM yad yugaM yUpastat mujAtayugaM tacca yoktrarajjukAyugaM ca yoktram 'cAvuka' iti prasiddhaM tannAmakarajjukAyugmaM ca sujAtayugayokArajjukAyuge te prazaste atizubhe suviracite sughaTite nirmite nivezite catra tat sujAtayugayoktrarajjukAyugaprazastasuviracitanirmitam , 'pavaralakkhaNovaveyaM'' pravaralakSaNopapetam , uttamalakSaNalakSitam 'dhammiya jANappavaraM juttAmeva uvaDhajinakA zirobhUSaNa, nIlotpala-kamala vizeSoMle racA gayA hai aise usa ziromaNavAle, aile 'pavaragoNajuvANaehiM do zreSTha balIyoMbailose yukta hue yAnapravarako zreSTha rathako taiyAra kara leAo-atha yahAMse Age yAna narake vizeSaNoMkI vyAkhyA kI jAtI hai-'nANAmaNi rayaNaghaTiyAjAlaparigayaM, lujAyajumajottaya-rajjuyajubhapasatyasuviracinimliyaM ' jo yAna pravara nAnA maNi ratnoMkI banI huI ghaMTikAoMke sahase vyApta ho rahA ho, jisameM uttama panI huI cAvUka.aura ailokI donoM joteM acchI tarahase banAkara rakhI gaI hoM, 'padaralavaNoveSeyaM ' jo uttama lakSaNoMse yukta ho aise dhammiyaM jANaSpavara ' dhArmika kAryake nimitta kAmameM liye jAnevAle sundara nIlotpalathI (eka jAtanA kamaLathI) jemanuM zirAbhUSaNa ( zirapeMca) nimita thayethe, mevA " payaragoNajuvANaehi" meM zreSTha yuvAna mahAvANa! 4 razane taiyAra karI lo. have tenuM varNana karavAmAM Ave che - " nANAmaNirayaNaghaTiyAjAlaparigayaM, sujAyajugajodha-rajjuyajuga. patatyasuviraciyanimmiyaM " te 25 vividha 5412nA maritnAnI mAthI yukta che joIe, jemAM uttama banAvela cAbuka ane baLanA bhanne rAma! sArI zate manAvIra bhUsA DAya, " pavaralakSaNoSaveya" 2 uttama sakSapANI DAya, " dhammiyaM jANApavara" 2 ghAma nimitte upayogamAM laI zakAya e heya, evA suMdara rathane pUrvokta vize
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA kA ze097033 sU01 RSApradattanirvANavarNanam 371 veha ' dhArmikaM dharmakAryArtha niyojyaM yAnapravaraM vAhanavizeSa sthamityarthaH yuktAmeva saMyojitameva upasthApayata ' uTThavettA sama eyamApattiyaM paJcappiNaha' upasthApya mama etAmupayuktAm AjJAptikAmAjJAma pratyarpayata, parAvartayarA / 'tae NaM te koDebiyapurisA usasadatteNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA' tataH khalu te kovikapuruSAH pabhadattena brAhmaNena evamuktarItyA uktAH santaH ' haTTa-jAva-hiyayA karayalajAva kaDu evaM sAmI ! tahatti oNAe viNaeNaM vayaNaM paDicaNe ti ' haSTa yAvat sRSTatuSTacittAnanditAH prItimanasaH paramasaumanasthitAH darpa visarpad hRdayAH karatala-yAvat karatalaparigRhItaM zirasAvarta maratake'Jjali kRtvA evaM pUrvoktarItyA he svAmin ! tathA'stu iti AjJAyA vinayena vacanaM pratizRNvanti-svIkurvanti ' paDi suNittA' pratizrutya -- khippAmeva lahukaraNajuttajAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva upadvavettA jAva tamANattiya paJcappiNaMti ' kSipra. rathako prakti vizeSaNoMvAle bailole / juttAmeva uvahaveha' yuktakarajAtakara upasthita karo 'ubaTTadettA mama eyamANattiyaM pacapiNaha' upasthita karake phira 'pUkti vizeSaNoMvAlo ratha hamane jotakara taiyAra kara liyA hai' aisI sUcanA hameM do, 'taeNaM te koDubidhapurilA usa bhadattaNaM mAhaNeNaM evaM vuttA sabhANA' jaba una kauTumbika puruSoMse usa RSabhadatta brAhmaNane isa prakAra kahA-to ve kauTumbika puruSa 'haSTajAva hithayo karathala jAva kaTTu evaM sAmI! tahatti ANAe viNaeNaM bayaNaM paDisuNei' bahuta harSita hue aura Anandollasita citta hokara unhoMne donoM hAthoMko jor3akara aura aMjaliko mastaka para rakhakara " he svAmit " jaisA Apane kahA hai-hama usI tarahase karege isa prakAra kahakara prabhukI AjJAko vaDe vinayake sAtha svIkAra kiyA ' paDisuNittA / RSabhadatta brAhmagakI AmAko svIkAra pa Na maNaho "juttAmeva uvadvaveha " bana upasthita 43 / " uvavecA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha" te pramANe zana bhane vyavI. masa2paDayA "ame pUrvokta vizeSaNovALo ratha joDIne taiyAra karyo che ! "taeNaM te koDubiyapurisA usabhadattaNaM mAhaNeNaM evaM vuttA samANA" aSabhadatta brAhmaNanI A prakAranI AjJA sAMbhaLIne te kauTapika puruSe (sebI) "haThTha ja va hiya yA karayala jAna kaTu evaM sAmI ! tahatti ANAe viNaeNa vayaNa paDisuNe ti" ghai suza thayA, to putiyadhImAna hAtha joDIne ane baddha aMjaline mastakapara rAkhIne, "he svAmin ! ApanI AjJAnusAra karIzuM, " A pramANe kahIne temanI AjJAne vinaya sahita svI yA." pabisuNittA" RSamattAnI mAjJAnI vI4.2 rIne tI - -
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 bhagavatIne meva zIghrAtizIghrameva laghukaraNayukta yAvat yaugikasamakhuravAlidhAnasamalikhitazaGgAbhyAM jAmbUnadamayakalApayuktapariviziSTAbhyAM rajatamayaghaNTAkamUtrarajjukapravarakAJcananastApragrahAvagRhItAbhyAM nIlotpalApIDakAbhyAM pravaragoyuvabhyAM yuktameva nAnAmaNighaTitajAlaparigataM sujAtayugayokatrarajjukayugamazasta. suviracitanirmitaM bhavaralakSaNopapetaM dhArmikaM yAnapavaram upasthApya yAvat tasya Rpabhadattasya tAmAjJaptikAmAjJAM pratyarpayanti-parAvartayanti, 'tapaNaM se usabhadatte mAhaNe hAe jAna appama gghAbharaNAlaMkiyasarIre ' tataH khalu sa pamadatto brahmaNaH snAtvA yAvat alpamadhibharaNAlaGkRtazarIraH alpabhAravahumUlyAbharaNa. zobhitazarIraH ' sAo gihAo paDi nikkhamai' svasmAt gRhAt pratiniSkAmati, 'paDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNece vAhiriyA ubaDhANasAlA, jeNeva dhasmie jANappavare, teNeva uvAgacchai ' yatraiva yasminneva sthAne bAhyA vahirdeza karake una kombika puruSoMne 'khippAmeva lahukaraNajutta jAva dhammiyaM jANappavaraM juttAmeva uvavettA jAva tamANattiyaM pacappiNaMti' bahatahI zIza, zIghratAseM calanevAle bailoMse yAvat usa dhArmika yAna pravarako yukta karake usa RSabhadattakI AjJAko pAlana kiyA aura 'ratha taiyAra ho cukAhai' isa prakArakI usakI AjJAko pIche use vApisa kara diyA 'taeNaM se usabhaitte mAhaNe pahAe jAva appamahagghA. bharaNAlaMkiyasarIre' isake bAda usa RSabhadatta brAmaNane snAna kiyA, yAvat thoDese AbharaNoMse jo ki bahuta adhika mUlyake the apane zarIrako alaMkRta kiyA, bAda meM vaha apane gharase bAhara nikalA bAhara nikalakara 'jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA, jeNeva dhammie 4i puruSoye " khippAmeva lahukaraNajutta jAva dhammiyaM jANappavara juttAmeva uvadvavettA jAva tamANattiyaM paJcappiNaMti" eftar zItAthI yA yAra AdithI yukta uttama baLa joDIne uparyukta vizeSaNovALo eka dhArmika ratha upasthita karyo. ane RSabhadattane khabara ApI ke " ApanI AjJAnusAra ratha taiyAra karIne bahAra upasthita karyo che." "taeNa se usabhadatte mAhaNe hAe jAva appamahAyAbharaNAlaphiyasarIre " tyArabAda te rASabhadatta brAhmaNe snAna karyuM. snAna karIne utama vastro tathA atyaMta mUlyavAna DAM AbhUSaNathI pitAnA zarIrane vibhUSita karyuM. tyAra mAha te pAtAnA 52mAthI pA2 nAya! mane ma92 nA jAne " jeNeva pAhiriyA ubaTThANasAlA, jeNeva dhammie jANapavare tegeva Agacchada " orii 64
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0.9.3301 RSabhadanta nirvANavarNanam kr sthitA upasthAnazAlA sabhAsthAnam AsIt, yatraiva yasminneva pradeze dhArmikaM yAnapavaramAsIt, tatra tasminneva pradeze upAgacchati, ' udAgacchittA dhammiyaM jANappavara' durUDhe ' upAgatya dhArmikaM pUrvoktaM yAnapravaram ArUDhaH / ' tae NaM sA devAnaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi vhAyA, kayavalikammA kayakouya maMgalamAyacchittA ' tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI antaHpurasya antaH madhye snAtA kRtasnAnA, kRtavalikarmA vAyasAdibhyo dattAnnabhAgA, kRtakautukamaGgalaprAyazcittA kRtAni kautukamaGgalAnyena prAyazcittAni duHsmAdidoSa nivAraNArthamavazyaM kartavyatvAt yayA sA tathA tatra kautukAni matrItilakAdIni maGgalAni dadhyakSatAdIni 'kiMca varapAdapatane uramaNimehalAddAra ciraiya uciya kaDaga khuDDAga0 ekAvalI kaMThasutta uratthagevejjasoNimuttaganANAmaNirayaNa bhUsaNavirAiyaMgI ' kiJcAnyad varAbhyAM pAdaprAptajANavare, teNeva uvAgacchai ' jahA~ para baiThaka banI huI thI aura jahA~ para vaha dhArmika zreSTha ratha thA vaha vahAM para AyA 'uvAgacchittA dhamiyaM jAgapavaraM durUDhe ' vahA~ Akara phira vaha usa dhArmika zreSTha rathameM baiTha gaye 'taNaM sA devAgaMdA mAhaNI aMto aMteuraMsi pahAyoM, kavalikammA, kapako uyamaMgalapAyacchittA' isake bAda usa devAnandA brAhmaNIne antaHpura ke bhItara snAna kiyA, balikarma kiyA- vAyasa (kAka) AdikoM ke liye annakA vibhAga kiyA- avazya karaNIya hone se kautuka maMgalarUpa duHsvapnAdidoSanivAraNa ke lie prAyazcitta karma kiyA maSI tilaka Adi kautuka aura dadhi akSata Adi maMgala zabda se gRhIta hue hai| 'kiMca varapAdapataneuramaNimehalAhAraviraiya uciyakaDagakhuDDA gaegAvalIkaMThasu sthAna zALA hatI, ane jyAM te zreSTha dhArmika ratha Ubhe hatA, tyAM AnyA. " utrAgacchittA dhammiyaM jANanavara durUDhe" tyAM bhAvIne te Rhat zrAhmAyu te zreSTha rathamAM khasI gaye.. have devAna dAe mahAvIra prabhunA darzanArthe javA mATe kevI taiyArI karI te " taNaM sA devaniMdA " tyAhi sUtrapATha dvArA asTa aravAmAM mAyuM che. " taraNaM sA devAnaMdA mAhaNI aMto ateurasi vhAyA, kayabalikamsA, kayako - uyamaMgalapAyacchittA" tyAraNAha hevAna hA saMta purasAM ne snAnabhyu, simma karyuM" ( vAyasa-- kAgaDAAdine mATe annanA vibhAga karyAM ) duHsvaJAdidoSa nivAraNu mATe avazya karavA ceAgya ma'galarUpa prAyazcitta kamA~ karyuM, (kautuka padathI mezanuM tilaka Adi-grahaNa thayela cheane magaLa padathI dahI akSata AdRi zabdo gRhIta thayA che) ( kiM ca varapAdapattaneuramaNi mehulAhAra viraiya uciyakahagakhuDAga. ekovalI kaThasukta*
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 bhagavatI sUtre nUpurAbhyAM maNimekhalayA hAreNa viracitaiH ratideva ucitaiH yuktaiH yogyairityarthaH kaTakeva aGgulIyakaizva ekAvalyA vicitramaNimayakaNThasUtreNa ca uraHsthena graiveyakeNa ca prasiddhena urasthagraiveyakeNa vA zroNisUtrakeNa ca kaTIsUtreNa nAnAmaNiratnAnAM bhUSaNaizca virAjitamaGga zarIra yasyA sA tathA, ' cI suyavatthapavara pari diyA' cInAMzukavastrapravaraparihitA cInAMzuka nAma vastrANAM madhye mavaraM vastraM parihitaM ghRtaM yayA sA tathA dugullasukumAlauttarijjA' dukUlasukumArottarIyA dukUlaH - tarugulma vizeSavanaspatistadvalkAjjAtaM dukUla paTTavastravizeSaH tatsukumAramuttarIyam uparikAyAcchAdanaM yasyAH sA tathA 'sancouyasurabhikusumavariyasirayA ' sarvarttakara bhikusumaikRtA veSTitAH zirojAH kezakalApA yasyAH prattha gevejja soNisuttaganANAmaNirayaNabhUsaNavirAiyaMgI, bAda meM usane donoM caraNoM meM sundara nUpura pahire, kaTimeM maNiracita mekhalA pahinI, gale meM sundara hAra pahirA, acche laganevAle do kaDe hAthoM meM pahire, aguliyoM meM aMgUThiyAM pahinI, kaMtra meM vicitra maNimaya ekAvalI hAra pahirA | isa taraha caraNa prApta nUpuroMse maNi mekhalAse, hArase, suhAvane koMse, aMgUThiyoMse, ekAvalIhArase, urastha graiveyakase, kaTisUtrase, evaM nAnAmaNiyoMke tathA ratnoMke AbhUSaNoMse usane apane zarIrako vibhUSita kiyA, 'cIrNasuyavasthapavaraparihiyA' vastroMmeM sabase zreSTha cInAMzuka vastra snAna ke bAda usane pahirA 'dugullakumAla uttarijjA' dukUla - vRkSakI tvacA vizeSa ke bane hue paTTa vastrakeuttarIya vastrako -oDhanIko-oDhA. ' savvouya sukumAra ( 33 u ratthage vejja soNisutnaganANAmaNirayaNabhUSaNavirAiyaMgI "" tya rakhAda teNe ane pagamAM sudara nUpura paheryA, keDe maNinirmita mekhalA paherI, gaLAmAM suMdara hAra paheryAM, ane hAthamAM be suMdara kaDAM paheryAM, AMgaLIomAM vIMTIe paherI, kaThamAM vicitra maNimaya ekAvalI ( eka sarA ) hAra paheryA. A rIte nUpurodhI, bhazibheNayAthI, dvAzthI, suMdara DAMthI, vITIyothI, meAvalI hArathI, urastha traiveyakathI, kaTisUtrathI ane vividha maNie tathA ratnenAM AbhUSaNeAthI teNe peAtAnA zarIrane vibhUSita karyuM, 66 'suyavatthapara parihiyA snAna karIne 'teNe zreSTha' cInAMzuka vastra paridhAna karyAM, sukumALa uttarinjA " phUla-zumavRkSanA valkalamAMthI manAvavAmAM Avela paTTavastranuM sukumAra uttarIya vasra ( moDhI) moThayu. " savvouya surabhikusumavariyasirayA " saghaLI RtuonA sugandhidAra suMghara puSpA vaDe "" dugula
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIza09.3033sU01 SabhadAni varNanam sA tathA 'varacaMdaNacaciyA' varacandanacarcitA, varacandanaM zreSThazrIgvaNDacandanaM carcita lalATe liptaM yayA sA varacandanacarcitA, ' varAbharaNabhUsiyaMgI' varAbharaNabhUSitAGgI-uttamAlaGkArAlaGkRtazarIrA, kAlAgurudhUvadhUviyA' kAlAgurudhUpadhUpitA, kRSNAgurudhUpavAsitAGgI 'sirisamANavesA' zrIsamAnavezA tatra zrI lakSmI: tayA samAnazreSThavantradhAriNI 'jAva appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrA' gavat alpamahArghAbharaNAlaGkRtazarIrA, alpas alpabhAram mahArya bahumUlyakaM yadA. bharaNa tenAlakRtaM zarIra yasyAH sA tathA, 'vahUrhi khujjAhi' bahIbhiH cakra pRSThanAbhiH dAsIbhiH, ' cilAiyAhiM' cilAtadezodbhavAbhiH 'vAmaNiyAhi / vAmAnikAbhiH hasvakAyAbhiH, 'vaDa hiyAhiM ' bar3abhikAbhiH bakAyAbhiH, 'babariyAhiM ' varvarikAbhiH, varvaradezotpannAbhiH, 'IsiNiyAhi / isinikAbhiH 'joNiyAhi ' yaunikAbhiH, 'cArugiyAhiM ' cAruNikAbhiH, 'palhavigAhiM' surabhikustumavariyamityA ' apane kezoM para usane samasta RtuoMke surabhita puppoko gUthA 'gharacaMdaNacacciyA' lalATa para zreSTha candanakA lepa kiyA 'varAbharaNabhUliyaMgI' apane zarIrako usane aura bhI uttama alaGkArole alaGkRta kiyA 'kAlAgurudhUvadhUviyA' kAlAguruke dhUpase apane sundara zarIrako usane vAsita kiyA 'sirisamANavesA' isa prakAra usane apane Apako lakSmIke samAna zreSTha vanAkhUSaNoM se vibhUSita kara diyA 'jAva appanaharaghAbharaNAlaMkiyasarIrA' jina alaGkAroMse usane apane zarIrako alaGkRta kiyA thA, ve bhArateM to kama the, para sUlyameM bahuta kImatI the 'bahahiM khujjAhiM, cilAyAhiM, vaDahiyAhi, babbariyAhiM, IliNiyAhiM0' isake sAtha aneka dezoMkI dAsiyAM thIM-jo bhinna 2 veSA~se yukta thIM isI bAtako apa sUtrakAra to pAtAnA zathyAM . "varacaMdaNacacciyA" pANamA uttama yahanApa dhyA, "varAbharaNabhUsiyaMgi" olon 55 ghaay| ma thI to potAnA zarIra suzolita yu, "kAlAgurudhUbadhUviyA" sArunI 55thI tara potAnA zarI22 suvAsita yu, " khiritramANavesA " 241 rIta tethe potAnA jatane sabhAnA revI veSabhUSAthI bipita 461 cI " jAva appamahanyAbharaNAlaMbiyasarIrA" te 2 marAthI potAnA zarIrane vibhUSita 4yuta, te 25 4: pAnamA 14i 57mahu mUlyavAna nA. " pahUhi khujjAhi cilAiyAhi, vaDahiyAhiM, bacariyAhi, IjiNiyAhi "tenI sAthai dezavidezanI je aneka dAsIo hatI. temanuM tathA temanI veSabhUSAnuM varNana karatA sUtrakAra kahe che ke
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre palhavikAbhiH, ' lhAsiyAhiM ' lhAsikAbhiH 'lasiyAhi ' lakuzikAbhiH, 'ArabIhiM' bhAratrIbhiH-asya dezotsanAbhiH 'damalIhi' drAviDIbhiH 'siNhliihiN| siMhalIbhiH 'pulidihi' pulindibhiH 'pukkhalIhiM 'puSkalIbhiH 'muruMDIhiM'muruNDIbhiH -- sabarIhi ' zabarIbhiH 'pArasIhiM' pArasIbhiH 'nANAdevIyAhi nAnAdezIyAbhiH, 'videsayesaparimaMDiyAhiM' videzavepaparimaNDitAbhiH, tattaddezIyavepeNa parimaM DitAstAbhiriti, 'sadesanevatthagahiyavesAhi' svadeza nepathyameva gRhIto vepoyAbhistAbhiH svadezanepathyagRhItavepAbhiH, ' iMgiyaciMtiyapanthiyaviyANiyArDi' prakaTa karate haiM-ve kahate haiM ki antaHpura se nikalate samaya isake sAtha jo dAsiyAM yoM ke saMkhyA meM bahuta thoM, inake pRSThabhAga aura jAMghe vakra thIM inameM kitanIla cilAta dezakI thIM, inakA zarIra pramANa meM choTA thA, kitanIka varcara dezakI thI inakA zarIra TeDA-cakra thaa| kinalIka Ilana dezakI thIM, kitanIka yaunika-yUnAna kI thI, phitanIka cAruNa dezakI thI. kitanIka palhava dezakI thIM, kitanIka lhAsa dezakI dhIM, kitanIka lakuza dezakI thIM, kitanIka araba dezakI thIM, kitanIka drAviDa dezakI thI, kitanIka siMhaladvIpakI thIM, kitanIka pulinda jAtikI thIM, kitanIka puSkala jAtikI thI, kitanIka muruNDa jAtikI thIM, kitanIka zabara jAtikI thIM, tathA kitanIka pArasa dezakI thIM, inameM kitanIka nAnA dezake veSabhUSAse parimaNDita thIM, tathA kitanIka apane2 dezakai nepathyAveSa)semaMDita thIM ye sagha nayanAdikI ceSTAle dUsa aMtaHpuramAMthI nIkaLatI vakhate tenI sAthe aneka dAsIo hatI, temAMthI keTalIka dAsIone pRSTha bhAga ane jAMgha vakra hatA, keTalIka cilAta dezanI hatI ane temanAM zarIra kadamAM nAnAM hatAM, keTalIka dAsIo barbara dezanI hatI. temanAM zarIra vakra hatAM, keTalIka dAsIe isana dezanI hatI, keTalIka cUnAna (grIsa) nI hatI, keTalIka cAraNa dezanI hatI, keTalIka pallava dezanI hatI, keTalIka hAsa dezanI hatI, keTalIka lakuza dezanI hatI, keTalIka ara baratAnanI hatI, keTalIka drAviDa dezanI hatI, keTalIka siMhaladvIpanI hatI, keTalIka pulinda jAtinI hatI, keTalIka puSkala jAtinI hatI, keTalIka muruDa jatinI hatI, keTalIka zabara jAtinI hatI, tathA keTalIka pArasa (IrAna) dezanI hatI temAMthI keTalIka videzI veSabhUSAthI AbhUSita hatI, te keTalIka ravadezI veSabhUSAthI vibhUSita hatI. teo netrAdinI ceSTAothI lokonA mananA
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmeycndrikaattii0|093033suu01 RSabhadattanirvANavarNanam iGgitena nayanAdiceSTayA cintitaM ca pareNa pArthita ca abhilapitaM vijAnanti yAstAbhiH ' kusalAhiM viNIyAhiM ya ' kuzalAbhiH, vinItAbhizca yuktA ' ceDiyA. cakkavAlabarisadharatherakaMcuijjamahattaragavaMdaparikhittA' ceTikAcakaNalena svasvadezotpannena dAyIsamudAyena, varpadharANAM vardhitakakaraNena puMstvarahitAnAM napusakI kRtAnAm antaHpuramahallakAnAM, sthavirakaJcukinAm antaHpurapayojananivedakAnAM pratIhArANAM vA, mahattarakANAM ca antapurakAryacintakAnAM vRndena samUhena parikSiptA pariveSTitA satI 'aMteurAbho niggancha ra' antaHpurAt nirgacchati, 'niggacchi gA, jevaNa vAhirigA uvaTThANasAlA, jeNeva dhammie jANappavare, teNeva uvAgacchai ' nigalaM yatraiva yasminneva pradeze vAhyA vahirdezasthitA upasthAnazAlA sabhAsthAnaM yatraiva yasminneva sthAne dhArmikaM yAnapravaramAnIta , tatraiva tasminneva sthAne upAganchati ' uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavara durUdA' upAgatya yAvat laghukaraNAdivizeSaNaviziSTapravaragoyugayukta nAnAmaNiratnAdivizeSaNaroMke cintita abhiprAyakojonanemeM pahuna kuzala thI sAthameM bar3I vinIta bhI thI / aisI peTikAoMke samUhale tathA antaHpurameM rahanevAle napuMsakI kRta antaHpurajanoMke sthavirakaMcubhIjanoMke, arthAt antaHpurake prayojanako nivedana karanevAle pratIhAroMke, tathA antaHpura saMbaMdhI kAryakA cintavana karanevAle mahattaraka (mahAn) janoMke mamUhase paribeSTita hokara vaha devAnandA brAhmaNI aMteurAo nigaracchaha' antaHpurase bAhira nikalI, nikalakara vaha 'jeNeva bAhiriyA ubaTThANasAlA,jeNeva dhammie jANappavare, teNeva uvAgacchai ' jahAM upasthAnazAlA-(sabhAsthAna) thI aura jahAM vaha dhArmika ratha rakhA thA-vahAM para aaii| 'uvAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavaraM duruDhA' vahAM Akara vaha usa dhArmika zreSTha ratha para car3ha gaI bhAva jANavAnI kaLAmAM ghaNI ja nipuNa hatI, eTaluM ja nahIM paNa svabhAve paNuM ghaNuM vinIta hatI evI dAsIonA samUhathI tathA anhApuramAM rahenArA napusaka vRddha kaMcukIonA (nokaronA) samUhathI, aMta puranA projananuM nivedana kasbArA pratihAronA samUhathI tathA aMta pura saMbaMdhI kAryanI vyavasthA karanArA mahattaraka (mahAna) janenA samUhathI vIMTaLAyelI te devAnaMda brAhmaNI "aMleugao nigganchai " mata puramAthI mA2 nIjI ma.2 najAna " jeNeva bAhiriyA uvadvANasAlA, jeNeva dhammiA jANapavare, teNeva uvAgacchaha " jayAM upasthAna zALA (savAsthAna) hatI, ane jyAM uttama dhArmika ratha sadhyo hatA, tyA bhAvI " ubAgacchittA jAva dhammiyaM jANappavara dusadA" tyA bha-58
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare viziSTa dhArSika yAnapravaraM zreSThastham ArUDhA / 'taeNaM se usamadatte mAhaNe devA gaMdAe mAhaNIe saddhiM dhammiyaM jANappavaraM durUDhe samANe ' tataH khalu sa Rpamadatto brAhmaNo devAnandayA brAhmaNyA sArdham dhArmika pUrvAkta yAnapravara durUpaH san 'NiyagapariyAlasaMparicuDe' nijakaparivArasaMparisRtaH 'mAhAmakuMDaggAma nagara majjha majheNa niggacchai' brAhmaNakuNDagrAmanagarasya madhyamadhyena nirga cchati 'niggacchittA jeNeba bahusAlae ceie, teNeva uvAgaccha!' brAhmaNakuNDagrAmanagarAt nirgatya yatraiva yasminneva pradeza bahugAla caityam udyAnamAsIt , tatraiva tasminneva pradeze upAgacchati, ' uvAganchinA chattAdIe titvakarAtisae pAsai ' upAgatya chatrAdikaM tIrtha pharAtizayaM pazyati, ' pAsittA dhammiyaM jANapavara Thavei ' chatrAdika tIrthakarAtizayaM dRSTvA dhArmika yAnapravara sthApayati, 'ThavittA' sthApayitvA dhammiyAo jANappavarAtro pacoruhai / dhArmiisa prakAra 'taeNaM se ulabhadatte mAhaNe devAnaMdAe mAhaNIe saddhi dhammirya jANappavaraM duruDhe samANe' vaha RSabhadatta nAhmaNa devAnandA brAhmaNIke sAtha usa dhArmika zreSTha ratha para caDhA huA aura 'NiyagapariyAlasaMparibuDe' apane parivAra se ghirA huA ' mAhaNakuMDaggAmaM nagaraM majjhaM majjheNa niggacchaha 'brAmaNakuMDagrAma nagarake bIcobIcase hokara nikalA 'niggacchittA jeNevaghahasAlae cehae, teNeva uvAgacchara' nikalakara vaha jahAM bahuzAlaka udyAna thA usa tarapha calA 'uvAga. cchittA' calate 2 usane 'chattAdie titthakarAtisae pAsaha 'tIrthakarake atizaya svarUpa chatrAdikoMko dekhA. 'pAmittA dhammithaM jANappavaraM Thavei ' dekhatehI usane apane dhArmika zreSTha rathako khar3A kara diyA 'ThA. bhAvIna te uttama dhArmi: 25mA masI , 'taraNa se usabhadatte mAhaNe devA. nadAe mAhaNIe saddhiM dhambhiyaM jANapavara durUThe samANe " mA zata pAtAnI mAryA svAnA sAthe pAmi uttama 2thamA mesIne "NiyApariyAlasaMparibuDe" yAtAnA parivA2yI vIjAye ta *pamahatta brAjha" mAhaNakuMDagagAma nagaraM mama majjheNaM nigganchai " prAdAyAma nAnI 12ye dhana nIya.. " nigacchittA jeNeva bahumrAlae ceie, teNeva uvAgacchaI " bhane yaingAIRS yetya-udyAna tu te ta26 tamanA 25 jAye. "uvAgacchitA" mA zava stha bhAsa tai " chattAdie titthakarAtisae pAsai" to tItha 43||naa atizaya 2135 chAnine nayAM. " pAsittA dhammiyaM jANAvara Thave" te chatrA. 6 mataion te 2thane thAmAvyA. ' ThAvittA dhammiyAo jANappavarAmo
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TI0 za09 30 33 sU01 RSabhadattanirvANavarNanam kAt yAnapravarAt pratyavarohati-avatarati, paccoruhitA' pratyavaruhya 'samaNa bhagavaM mahAvIra paMcaviheNaM abhigameNa abhigacchai' zramaNaM bhagavantaM mahAvIra paJcavidhena vakSyamANasvarUpeNa abhigamena abhigacchati paJcavidhAbhigamamAha-'taM. jahA-saccittANaM davANa viusaraNayAe, evaM jahA vitiyasae jAva tivihAe ' pajjuvAsaNAe pajjuvAsai' tathA sacittAnAM puSpatAmbUlAdInAM dravyANAMvyutsarjanayA parityAgena 1, evaM rItyA yathA dvitIyazatake paJcamoddezake pratipAdita tathaivAtrApi pratipattavyam yAvata acittAnAM dravyANAM vastrAbharaNAdInAmaparityAgena 2, ekazATikena uttarAsaMgakaraNena 3, cakSuHsparza aJjalipragaheNa 4, manasa ekAgrIkaraNena ca 5 / tathA trividhayA paryupAsanayA payupAste / 'taeNaM vittA dhamliyAo jANappavarAbho pacoruhA' khar3A karake vaha usa dhArmika zreSTha rathase nIce utarA 'paccoruhitA' nIce utara kara phira vaha 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchada' zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa paMcavidha abhigamale gayA-pAMca abhigama isa prakAra se haiM-lacittANaM davANaM visaraNayAe, evaM jahA viti. yasae jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaha' sacittadravyoMkA parityAga karanA, isa rItise jaisA dvitIya zatakake pAMcaveM uddezemeM kahA gayA hai vaisAhI yahAM para jAnanA cAhiye-sacitta dravyoM kA tyAga karanA 1, yAcat acitta dravyoMkA - vastrAbharaNAdikoMkA parityAga nahIM karanA 2, ekazAdi kase (binA siye vastrale ) uttarAsaMga karanA 3, dekhatehI aMjali joDanA4, aura manakA ekAgra krnaa,5| vahAM pahU~ca kara usa RSabhadatta brAhmaNane zramaNa bhagavAna mahAvIrako trividha paryapacorahai " 2thane thAmAvAna banAnA zreSTha dhArmira 25mAthI nAya to. " paccoruhittA" naye 10 " samaNa bhagavaM mahAvIra' pa caviheNa abhigameNa' abhigacchada" te 5yavidha misa pUrva zrama bhagavAna mahAvIranI pAse gayo " ta jahA" te pAya prA2nA manirAma. prabhAye cha- . " sacittANa davANa viusaraNayAe, eva jahA vitiyasae jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai" sathitta dravyAnI parityAga 423 // , tyA pAMca abhigama bIjA zatakanA pAMcamAM uddezakamAM kahevAmAM AvyA che, te ahIM grahaNa karavA tyA nIce pramANe pAca abhigama batAvyA che-(1) sathitta dravyAnI parityA 42vI, (2) mayitta yAnA (sAmanA ) parityAga na kare, (3) vinayathI avanata zarIra karavuM (vinayapUrvaka zarIra jhukAvavuM, (4) dekhatA ja hAtha joDavA ane (5) manane ekAgra karavuM. A prakAranA pAca. abhigamapUrvaka mahAvIra prabhunI pAse jaIne kaSabhadatta brAhmaNe
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai ' tataHkhalu sA devAnandA brAhmaNI dhArmi kAt pUrvoktAt yAnabhavarAt pratyavarohati avatarati, 'paccoruhittA bahUhi khujnAhiM jAya mahattaragavaMdaparikkhittA' pratyavaruhya-avatIrya bahIbhiH kubjAmiH yAvat vilAtikAbhiH vAmanikAdibhiH iGgitaceSTitAdi. vijJAyikAbhiH vinItAbhizca dAsIbhiH parivRtA,athaca ceTikAcakravAlavarSadharasthaviskancukimahattarakandaparikSiptA satI, 'samaNaM bhagavaM mahAvIra paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchai' zramaNa bhagavantaM mahAvIraM paJcavidhena vakSyamANasvarUpeNa abhigamena abhigacchati, tadeva paJcavidham abhigamamAha-sacittANaM davANa viumaNayAe, acittANa davANa avimoyaNAe' sacittAnAM puSpatAmbUlAdinAM dravyANAM vyutsarjanayA parityApAsanAse paryupAsanA kI 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANa ppavarAo paccoruhaha' isake bAda vaha devAnandA brAhmaNI dhArmika zreSTha rathase nIce utarI, 'paccoruhittA bahahiM khujjAhiM jAva mahattaragavaMdaparikkhittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM paMcaviheNaM abhigameNaM abhigacchada' utara kara vaha una aneka kunA yAvat cilAtikA, vAmanikA, iGgita ceSTita AdikI jAnanevAlI aura vinItA aThAraha dezakI dAsiyoMse pariveSTita huI, tathA ceTikAcakravAlase varSadhara sthavirakaMcukiyoMse evaM mahattarakandase pariveSTita huI jahAM zramaNa bhagavAna mahAvIra the, vahAM para pAMca prakArake abhigama sacitta dravya puSpatAmbUla AdikA chor3anA, acitta dravya zramaNa bhagavAna mahAvIranI mana, vacana ane kAyAthI paryu.nA karI. " taeNa sA devANaMdA mAhaNI dhammiyAo jANapabarAo paJcolhai " aSasatta rathamAMthI utaryA pachI tenI patnI devAna dA paNa te dhArmika uttama rathamAMthI nIya tarI. " pacoruhittA yahUdi khujjAhi jAva mahattaragavaMdaparikkhittA samaNa bhagavaM mahAvIra' pacaviheNa' abhigameNa' abhigacchai " 2thamAyA nIce utarIna aneka kujA, cilAtikA, vAsanikA nayanAdinI ceSTAo dvArA hRdayanA bhAvone jANavAmAM dakSa ane vinIta evI dAsIe nA samUhathI, napuMsaka vRddha kaMcukIenA samUhathI, ane mahattaravRndathI pariNita thayelI evI te devAnaMdA chApaNI abhigamapUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIranI samakSa AvI pahoMcI. te pAMca prakAranA abhigama A pramANe samajavA (1) citta dra0yAnA (505, tAmmUta mAhinA) tyA 42vI, (2) mathita drane (vastrAdi kene) tyAga na karavo, (3) vinayathI yukta zarIrane jhukAvavuM,
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya maMndrikATI009403301 RSabhadasanirvANavarNanam 381 " 4 gena 1, acittAnAM vastrAbharaNAdInAmaparityAgena 2, viyoNayAe gAyalaDIe, cakkhuphA se aMjalipaggaNa'' vinayopanatayA gAtrayaSTayA zarIrAvanamrIkaraNena 3, cakSuHsparze bhagavatazcAkSuSapratyakSatve aJjalipragraheNa prAJjalikaraNena 4, maNassa egattIkaraNeNaM ' manasaH ekatrIkaraNena iti5, 'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNetra uvAgacchai ' yatraitra zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt tatraiva upAgacchati, uvAgacchattA samaNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' upAgamyazramaNa bhagavantaM mahAvIra trikRtvaH = trivAram AdakSiNapradakSiNa N karoti, 'karitA vaMdara, namasa kRtvA vandate namasyati, vaMdittA narmasittA usa bhadattaM mAhaNaM purao kaTTu ThipAceva saparivArA sussamANI NamaMsamANI abhimuddA viNaNaM paMjaliuDA jAva pajjubAsa ' vanditvA namasyitvA RSabhadattaM brAhmaNaM purataH kalA sthitetra anuSTA satI saparivArA zuzrUSamANA namasyantI abhimukhA vinayena prAJjalipuTA yAvat paryupAste / / 0 1 // 3 6 vastrAdikoMkA nahIM chor3anA, vinayase yukta zarIrako jhukAnA 3, bhaga vAna ko dekhate hI hAthoM ko jor3a lenA 4, aura manakA ekAgra karanA 5, 'uvAgacchatA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto AvAhiNapayAhiNaM karei ' zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa pahuMcakara usane tIna bAra unako AdakSiNA pradakSiNA kI ' karitA vaMdaha namasaha ' AdakSiNA pradakSiNA karake phira usane unako vandanA kI namaskAra kiyA ' vaMdittA namaMsittA usabhadattaM mAhaNaM purao kaddU ThiyA, ceva saparivArA suslUsamANI namANI abhimuhA viNaNaM paMjaliuDA jAva pajjuvAsaha ' vandanA namaskAra karake vaha RSabhadatta brAhmaNako Age karake khar3I ho gaI aura parivAra sahita khaDI 2 usane dharmazravaNa karane kI icchA se prabhuko bArabAra namaskAra kiyA evaM baDe vinayase unake samakSa donoM hAtha jor3akara vaha unakI yAvat paryupAsanA karane lagI | sU0 1 // bhagavAnane dekhatAM ja ane hAtha joDavA ane manane ekAgra karavuM. 66 uvAgacchittA samaNa' bhAgava' mahAvIra tikkhutto AyAhiNa payAhiNaM karei " zrama bhaga vAna mahAvIranI pAse paheAMcIne teNe traNa vAra bhagavAnanI dakSiNA pradakSiNA purI " karitA vadas, namasai " ArakSiyA pradakSiNA rIne tethe irIthI temane vaMdaNA namaskAra karyAM, " vaMdittA narmasittA usabhadattaM mAhaNaM purao kaTTu ThiyA caiva saparivArA sussusamANI namasamANi abhimuddA viNaeNa' paja liuDA jAva parajuvAsai " vaRRNA namaskAra karIne RSabhadattanI pAchaLa te UbhI rahI ane parivAra sahita ubhA rahIne teNe dharmazravaNu karavAnI icchAthI
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIya devAnandAputra vAtsalyavaktavyatA mUlam--'tae NaM sA devANaMdAmAhaNI AgavapAhayA papphuya. loyaNA saMghariyavalayavAhA kaMcuyaparikigvattiyA dhAgahyakalaMvapupphagaMpiva, samUsasiyaromakUvA sapaNaM bhagavaM mahAvIraM ANimilAe diTTIe dehasANI 2 ciTui, bhaMtetti bhagavaM goyame samarNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai. namasai, vaMdittA namittA evaM vAsI.. kiNNaM bhaMte ! esA devANaMdA mAhaNI Agaya paNhavA taM ceva jAva romakUbA devANuppiyaM aNimilApa diThThIe dehahmANI 2 ciTai / goyamAisamaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM govamaM evaM kyAsI-evaM khalu yoyamA ! devANaMdA mAhaNI sama ammA, ahannaM devANaMdAe mAhaNIe attae / taraNaM sA devAgaMdA mAhaNI teNaM puvaputtasiNehANurAeNaM AgayapAhayA jAva samusasiyaromakUvA mamaMaNimisAe viTThIe dehamAgI dehasANI ciTaDa // sU0 2 // chAyA-tataH khalu sA devAnandA brAmaNI AgatamamrayA praplatalocanA, saMtavalayavAhuH kaJcukaparikSiptA, dhArA''takadambampamitra samucchasitaromakUpA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram animepayA dRSTayA prekSamANA 2! tiSThani, bhadanta ! iti bhagavAna gautamaH zramaNaM bhagavanta mahAvIraM bandate, namasthati, vanditvA, nama. syitvA, evamavAdIt-kiM khalu bhavanta ! epA devAnandA brAhmaNI AganamasnavA tadeva yAvat romakUpA devAnubhiyam animeSayA dRSTayA prekSamANAra niSThati ? gautama! iti / zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evamavAdI-eva khalu gautama ! devAnandA brAhmaNI mama ambA, aha khalu devAnandAyA brAmaNyA aatmnH| tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tena pUrvaputrasnehAnurAgeNa AgatamasnavA yAvat samupasitaromakUpA mAm animepayA yA pazyantI prekSamANA prekSamANA tiSThati / / 0 2 // prabhune vAravAra namana karyuM ane ghaNAM ja vinayapUrvaka temanI sanmukha bane hAtha joDIne te temanI pampAsanA karavA lAgI che sU. 1
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- - - prameya sandrikA To009u033 sU0 2 devAnandAputravAtsalyatAvarNanam 383 ____TIkA--atha devAnandAyA bhagavadarzanAnantaraM putravAtsalyajanyamtanadugdhakSaraNAdi vaktavyatAmAha-' tae NaM sA' ityAdi, 'taeNaM sA devANaMdA mAhaNI AgayapAhayA pappuyaloyaNA saMvariyavalayavAhA' tataH khalu bhagavadarzanAnantaraM sA devAnandA brAhmaNI AgatapasnavA putrasnehAdAgatastanamukhadugdhA, praplutalocanA putradarzanajanyAnandAzrugyAptanayanA, saMtavalayavAhuH saMvRtau harSAtirekAda zarIrasyAtisthUlIbhavanena saMkucitau valayau kaTako yayoratau etAdRzau vAhU-bhujau yasyAH sA tathA 'kaMcugaparikkhittiyA dhArAhayakalaMyapupphagaMpiya samasasiyaromakUmA' kacuka parikSiptA kaJcukaH parikSito harSAtirekeNa sthUlIbhUtazarIratayA devAnandApunavAlalyavaktavyatA-- 'tae NaM sA devANaMdAtAhaNI' ityAdi / TIkArtha--sUtrakArane " devAnandA brAhmaNIko bhagavAna ke darzanase putra vAtsalyako lekara stanase dugdhakSaraNa Adi huA" isa viSayakI vaktavyatAko isa stra dvArA prakaTa kiyA hai-"tae Na sA devANaMdA mAhaNI AgayaphaNhayA papphughaloyaNA saMvariyavalayavAhA' ve kahate haiM ki jaba devAnandA brAhmaNIne prabhu mahAvIrake darzana kiye taba usake stanoM meM dUdha jhara Ayo / usake donoM netra putra darzanajanya Anandake azruoMse vyApta ho gaye / harSAtirekale usake donoM vAhu saMkucitavalayavAle ho gaye 'kaMcuyaparivivatiyA, dhArAhayakalaMyapupphagaMpiva samU savidharomakUvA' harSake atirekale zarIrake phUla jAnese pahirA huA kacuka devAna dAnI putravAtsalyapaNAnI vaktavyatA- " tae NaM sA vANaMdA mAhaNI" tyA. TIkAI-"bhagavAna mahAvIranA darzana karatI vakhate devAnaMda brahma NInAM stanamAMthI putravAtsalyane kAraNe dUdhanI dhArA vahevA mAMDe che " ityAdi vAtanuM sUtrakAre A sUtramAM nirUpaNa karyuM che- ___"tae NaM sA devANaMdA mAhaNI AgayapaNyA papphuyaloyaNA saMvariyabalayavAhA" mAre devAnaMda brAhmaNIe bhagavAna mahAvIranAM darzana karyA, tyAre tenA stanamAMthI dUdhanI dhArA vahevA lAgI, tenI ane AMkho putradazanajanya AnaMdAzraothI vyApta thaI gaI, harSanA atirekathI tenI banne bhujAo saMka cita valayavALI thaI gaI (AnaMdathI zarIra eTaluM badhuM phulAI gayuM ke hAthamAM paherelAM kaDAM paNa TUMkA paDavAthI hAthanI sAthe cipakI gayAM-hAthamA sarata 5 ) " kaMcupaparikkhittiyA, dhArAhayakalaMbapupphagapiva samUsaviyaromakUvA" nA matire4thI zarI2 pusA vAthI to parevA
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIya vistArito yayA sA tathA, dhArAhatakadambapuSpamiva samucchvasitaromapA, dhArAbhiHmeghapatitajaladhArAbhira pAhataM yat kadambapuSpaM tadivetyarthaH samucchvasitAni romANi kUpeSu romachidreSu yasyAH sA tathA ' samaNaM bhagavaM mahAvIraM aNimisAe diTThIe dehamANI2 ciTTha' zramaNaM bhagavantaM mahAvIram anibhepayA pakSmapAtarahitayA dRSTayA prekSamANAra AlokamAnA tiSThati, bhatetti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahA. vIraM baMdai, namaMgai, vaMdittA, namaMsittA evaM vayAsI ' he bhadanta ! ityAmacya bhagavAna gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA, namasyitvA evaM vakSyamANapakAreNa agadIn-' kiM NaM bhaMte ! emA devANaMdA mAhaNI AgayapaNhavA taM cetra jAva romakUpA devANuppiyaM aNipisAe diTTIe devamANI2 ciTTha ? usakA saMkacina ho gayA, tathA romakUpoMmeM megha patita jaladhArAoMse Ahata hue kadamba puSpakI taraha roma samucchvasita (khaDe ho gaye, aisI vaha devAnandA brAhmaNI ' sammaNaM bhagavaM yahAvIraM aNimisAe diTTIe dehamANI 2 ciTTai' zramaNa bhagavAn mahAvIrako apalaka dRSTile dekhatI 2 khar3I rahI. ' bhate ! tti bhagavaM goyase samaNaM bhagavaM mahAvIra caMdA, namaMmaha, baMdittA nalittA evaM kyAsI' he bhadanta ! isa prakArase sambodhita kara bhagavAn gautamane zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanA kI, unhe namaskAra kiyA vandanA namaskAra karake phira unhoMne prabhuse aisA kahA-pUchA-'kiM NaM bhaMle ! esA devANaMdA mAhaNI AgayapaNahavA taM ceva jAva romakUvA devANuppiyaM aNimilAe diTThIe dehamANI 2 ciTTha' he bhadanta ! kina kAraNale yaha devAnandA brAhmaNI stanameM jisake kaMcakane paNa DhIluM karavuM paDayuM, ane jema meghanI dhArAo paDavAthI kadamba pu vikasita bane che, tema ramakRpamAM tenI remarAjI UbhI thaI gaI. tI sevA sthiti gaI che zetI hevAna hA prANI " samaNa bhagavaM mahAvIra' aNibhisAe viTThIe dehamANI2 ciTThai " zrama sApAna mahAvIranI tarapha apalaka nayane dekhatI UbhI rahI ___" bhaMte ! tti bhagavaM goyame samaNa bhagava' mahAvIra vadai, namasai, vaditA namaMsittA e bayAsI" 2mAzcarya ghaTanA ne savAna gautame "he bhagavana " evuM saMbaMdhana karIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMda karI ane namaskAra karyA. vaMdaNA namaskAra karIne temaNe temane A yabhAra pUchyuM-" kiNa bhaMte / esA denANadA mAdaNI AgacapaNyA tava jAva romkuuv| devANupiyaM anibhisAe diTThIe dehamANI2 ciTui ?" mahanta !
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAThIkA 09 2033 sU02 devAnandAputra vAtsalyatAvarNanam hemanta ! kiM khalu katham kena kAraNena eSA devAnandA prAhmaNI jagataprasnavAAyA stanAgradugdhA tadeva pUrvoktarItyaitra yAvat praplutalonA saMpavA : kaJcukaparikSiptA dhArAhata kadamba puppamitra samucchvastiromakUpA devAnubhiyam animeSayA pakSmapAtarahitayA dRSTayA mekSamANA 2 avalokayantI tiSThatI ? bhagavAnAha - ' goyamAha, samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM gopamaM eva bagAsI' he jautama ! ityevamAmantraya zramaNo magavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evaM vakSyamANamakAreNa atrAdIt - ' evaM khalu goyamA ! devANaMDhA mAhaNI mama ammA, aNNaM devANaMdAe sAhaNIe atae ' he gautama ! eva khalu pUrvoktA iyaM devAnandA prAhmaNI sama ambA mAtA vartate, ahaM khalu devAnandAyA brAhmaNyA Atmaja: putro'smi, aNaM sA devAnaMdA mAhaNIteNaM punnaputtasihApurANaM AgayapaNyA nAva " 385 , dUdha bhara AyA hai yAvat-jisake romakUpoM meM romarAja khar3I ho gaI hai aisI bana kara Apa devAnumipako animiSa dRSTi se dekhatI huI khaDI hai ? yahAM yAvat pada se praplutalocanA, saMvRnavalayavAda:, kabcukaM parikSitAH, dhArAhata kayapuSpamiva samuccaisita' isa pUrvokta pAThakA saMgraha huA hai / 'mAi' he gautama! isa prakAra saMbodhita karake 'saraNe bhagava mahAvIre bhagavaM gopamaM evaM vayAsI 'zramaNa bhagavAn mahAvIrale 'bhagavaM gomaM evaM badhAsI' agavAn gautama se aisA kahA ' evaM khalu godhanA ' he gautama! isakA kAraNa aisA hai ki 'devAnaMdA mAhaNI sama amladhAaharaNaM devAnaMdAe pAhaNIe attara' devAnaMdA brAhmaNI nerI mAtA hai aura maiM isakA putra hUM / 'taNaM sA devAnaMdA mAhaNI teNaM putraputa 88 jenAM stanA dUdhathI bharAi gayAM che, yAvat jenAM rAmakRpAmAM samAji UbhI thai gai che, evI A devAna dA brAhmaNI UkSI UbhI Apa devAnupriyanI tara yA dRSTithI thA bhATe niramI rahI che ? ( sahI' ' yAvat ' pahathI praplutalocanA, saMvRtaThayabAGga kaJcukaM parikSiptA dhArAhutakabapuSpamiva samuti " " yA sUtrapAThe zraddhA ) gogamAi " he gautama! " A pramANe sabhodhana hune " samaNe bhagavaM mahAvIre bhagava goyamaM evaM vayAsI " zramaNa bhagavAna mahAvIre bhagavAna gautamane A pramANe javAma ApyA-- " evaM khalu gothasA ! " he gautama! tenu mAhaNI mama ammanA - aNNa devANaMdAe bhArI bhAtA hai ane hu teso putra 40-49 ra mevu che ! "devAnaMdA mAhaNIe attae " devAnA zrAhmazrI "taeNaM sAM devANadA mAhaNI
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 bhagatIne samUsaciyaromakUvA mama aNimisAe diTThIe dehamANI 2 ciTThai' tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI tena pUrvaH prathamagarmAdhAnakAlasambhavo yaH putrasnehalakSaNo'. nurAgaH tena pUrvaputrasnehAnurAgeNa AgatamaranavA AyAtastanamukhadugdhA yAvat papluptalocanA saMstavalayavAhuH kAJcukaparikSiptA dhArAhatakadambapuSpamiva samuccha vasitaromakUpA mAm animepayA dRSTayA pazyantI me kSamANA kSaNA titttiiti|s.raa devaanndaanirvaannvktvytaa| mUlam.." taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre usamadattassa mAhaNasta devANaMdAe mAhagIe tIseya mahatimahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayA, taeNaM se usamadatte mAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrasa aMtiyaM dhammaM socA, nima hahatuDhe uThAe ullei, uThAe utA samaNaM bhAvaM mahAvIraM tikhutto jAva namaMsitA evaM vayAlI--evodhaM saMte ! tahamayaM bhaMte ! jahAkhaMdao jAba se jaheyaM tubho badahatti kaTu uttarapurasthibhaM disImAgaM avakAmai avakAbhittA layameva AbharaNalallAlaMkAraM omuyai, liNehANurAeNaM AgayapaNyA jAba sansaviyarogakUcA-yama aNimisAe dihoe dehamANI2 cihai ' isa kAraNa yaha devAnandA brAhmaNI usa pUrvaputrasnehajanya anurAgale-prathama garbhAdhAnajanya punasleharUpa premase AganastAnamukhadugdhavAlI, praplutalocanabAlI saMkRtavalayapAhucAlI, kacuka parikSiptA aura dhArAhata kadampa puSpakI taraha samucchavAsataronakUpavAlI chuI mujhe animiSa dRSTise dekhatI dekhatI khar3I hai / / 02 // teNa pubvaputtasiNehANuropaNa AgayapaNDyA jAva samUSaviyaromakUvA mamaM aNimisAe divoe dehamANI2 ciTThai" te 12 te pU nya manurAgayI prathama garbhAdhAnajanya putranehathI-devAnaMda brAdhANInI A prakAranI hAlata thaI gaI che. eTale ke putravAtsalyane kAraNe ja tenA stanamAMthI hRdhanI dhArA vahI rahI che, tenI AMkhe harSAzruothI vyApta thaI gaI che, tenI baMne bhujAo saMkucita valayavALI thaI gaI che, tenuM kaMcuka taga lAgavAthI DhIluM karavuM paDyuM che ane tenI mAvali ramakRpamAM UbhI thaI gaI che. ane te UbhI UbhI mArI tarapha apalaka dRSTithI nirakhI rahI che. je sU2 |
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikAToza02 203303 devAnandAnirvANavarNanam .. 387 omuittA sayameva paMcamuDiyaM loyaM karei, karitA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre taNeva uvAmacchai uvAgacchittA lamaNaM bhagavaMmahAvIraM likhutto AyAhiNapayAhiNaM jAya namaMsittA evaM. kyAsI-AlitteNaM bhaMte ! loe paliteNaM bhaMte ! lIe AlittapalitteNaM bhaMte ! loe jarAe saraNeNa ya, evaM eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheva pavaio jAva lAmAiyalAiyAI ekArasaaMgAI, ahijai jAva bahUhiM dhauttha chahaTamadasama jAva vicittehiM tavokambhehiM apANaM bhAvemANe mahUI vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNai, pAuNaittA mAsikAe saMlehagAe appANaM jhUyei, jhUsittA sahi bhattAiM aNasaNAe chedei, chedittA, jassahAe kIrai, naggabhAve jAva tamahaM ArAhai ArAhettA jAva sbduskhpphiinne| taeNaM sA devANaMdA mAhaNI samaNasta bhagavao mahAvIrasta aMtiyaM dhamma socA nisamma hahatuTThA lamaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyahiNapayAhiNaM jAva narmalittA evaM vayAsI-evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! evaM jahA usamadatto taheva jAvadhamma Aikkhai / taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMdaM mAhaNi sayameva pavvAi, pavyAvittA layameva ajjacaMdaNAe ajAe sIsi. NittAe dalayai ! taeNaM sA ajacaMdaNA ajjA devAgaMdaM mAhaNi sayameva pavAvei, sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei, evaM jaheva usabhadatto taheba ajajacaMdaNAe ajjAe imaM ethArUvaM dhammiyaM uvadesaM samma saMpaDivajjai, tamANAe tahagacchai, jAva saMjameNaM
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 bhagavatI sUtre saMjama | taNaM sA devAnaMdA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe aMtiyaM sAmAiyamAiyAI ekkArasaaMgAI ahijjai, sesaM taM va jAva savvadukkhapahINA // sU0 3 // chAyA -- tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH Rpa dattAya brAhmaNAya devAnanda brahma tasyAM ca mahAtimahatyAm RSiparSadi yAvat pat pratigatA, tataH khalu datto brAhmagaH zramaNasya bhagavato mahAvorasya antike dharme zrutvA nizamya dRSTatuSTaH utyayA uttiSThate, utthayA utthAya bhramaNaM bhagavantaM mahAbIraM tritvo yAvat namastviA evamavAdIt evametat bhadanta ! tadetat bhadanta ! yathA skandako yAvat sa yathaitat yUyaM vadatha iti kRtvA uttarapaurastyaM digbhAgam apakrAmyati apakramya svayameva AbharaNamAlyAlaGkAram atramuJcati, atramucya svayameva paJcasuSTikaM locaM karoti, kRtvA yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtaH AdakSiNapradakSiNam yAvat namasthitvA evamavAdIt - adIptaH khalu bhadanta ! lokaH, pradIptaH khala bhadanta ! lokaH AdItapradIptaH khalu bhadanta ! loko jarayA maraNena ca, evam etena krameNa yathAskanda kastathaiva matrajitaH yAvat sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte yAvat bahubhi: caturthapaNThASTamadazama yA vicitraistapo karmabhirAtmAnaM bhAvayan bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUpayati jUpayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chinati, chivA yasyArthAya kriyate nagnabhAvo yAvat tamarthamArAdhayati, ArAdhya yAvat sarva duHkha prahINaH / tataH khalu sA devAnandA brAhmaNI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharmaM zrutvA nizamya hRSTaduSTA zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM yAvat namastviA pacamavAdIt - evametat bhadanta / tathaitat bhadanta ! evaM yathA RSabhadattastathaiva yAvat dharmamAkhyAti, tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAM brAhmaNI svayameva pravAjayati, mamrAjya svayameva Arya candanAyai AryA ziSyAtvena dadAti / tataHkhalu sA AryacandanA AryA devAnandAM brAhmaNI svayameva brAjayati, svayameva muNDayati, svayameva zikSayati, evaM yathaiva RSabhadattastathaiva AryacandanAyA AryAyAH imam etadrUpaM dhArmikam upadeza sarva saMpratipadyate, tadAjJayA tathAgacchati yAvat saMyamena saMyacchati / tataH * khalu sA devAnandA AryA AryacandanAyA AryAyAH antike sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, zeSaM tadeva yAvat sarvaduHkhamahINA // 3 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA za.9u.33sU03 devAnandAnirvANavarNanam - ... 389 TIkA-atha RSabhadattasya devAnandAyAzca pratrajyA svIkArapUrvakaM nirdANavaktavyatAmAha-'taeNaM' ityAdi, 'taeNaM samaNe maga mahAvIre umabhadattasama mANassa devANadAe mAhaNIe tIseya matimahAlayAe isiparisAe jAva parisA paDigayA ' tataHkhalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH RSabhadattAya brAhmaNAya devaganandAya brAhmaNye tasyAM ca mahAtimahatyAM mahati cAsauM ati mahatIca mahAtimahatI tarayAm Rpanti-pazyantIti apayo jJAninastadrapA parSat Rpipatra tasyAm RSiparSadi yAvat-yAnarakaraNAt munipani yativarSadi, yatayo dharmakriyAmu devAnandA nirvANa vaktavyatA'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' ityaadi| TIkArtha-isa sUtra dvArA sUtrakArane RSabhadatta aura deganavAsI pravajyA svIkAra karane pUrvaka nirvANa vaktavyatA kahI hai-isameM unhoMne kahA hai ki-'taeNaM samaNe bhAvaM mahAvIre usaladattassa mAhaNasta devANaMdAe mAhaNIe tIse yamatimahAlayAe haritaparisAe jAva parisA paDigayo ''isake bAda amaNa bhagavAna mahAvIrane RSabhadatta brAhmaNake liye, aura devAnandA brAhmaNIke liye usa bar3I bhArI pariSadAmeM yAvat dharmakA upadeza diyA yahAM yAvat padase "muniparSadi, sAdhu parSadi, anekazatavRndaparivArAyAm " ina padoMkA grahaNa huA hai / " RSantipazyanti iti RSayaH" isa vyutpattike anusAra jo AtmatattvakA nirIkSaNa karate haiM, aise jJAnIjanakA nAma RSi hai / ina RSiyoMkI sabhAkA nAma RSi pariSadA hai| dharma kriyAoM meM jo prayatnazIla rahate haiM unakA nAma saMyatihai / muni pariSadA aura saMyatapariSadA alpa samudAyavAlI vAnA nizitavyatA"taeNaM samaNe bhagava mahAvIre" tyA:| TIkAI-Sabhadatta brAhmaNa ane devAnaMda brAhmaNae dIkSA laIne kevI rIte * nirvANanI prApti karI, te vAtanuM sUtrakAre A sUtramAM pratipAdana karyuM che...! "taeNaM samaNe bhagava mahAvIre usamadattAsa mAhaNassa devANadAe gAhaNIe tose ya mahatimahAlayAe iliparisAe jAva parisA paDigayA " tyA bhae bhagavAna mahAvIre RSabhadatta brAhmaNane tathA devAnaMdA brAhmaNIne te ghaNI viza RSipariSadAmA ( yAvat ) mana pasa samaja vyA. mahI' 'yAvata' 54 dvArA " muniparpa di, yatiparSadi, anekazatavRndaparidArAyAm" yA sUtrapAine aDaera 42i mAyA che " RSanti-pazyanti iti RSayaH // vyutpatti anusAra ramAtmatatvanuM nirIkSaNa karanArA jJAnIjane kaSi kahe che. dharmakriyAomAM prayatnazIla rahenArane yati kahe che. muni pariSadA ane dhati.
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 1 " tramAnA steSAM vadi anekazatavRndaparivArAyAm - anekAni zatAni teSAM vRndAni= samUhAH taeva saparivAratayA yasyAH sA tathA tasyAm anekazatavRndaparivArAyAm anekazatamamAnavRndaparivArayukkAyAm RSi mabhRti pariSadi dharmopadezaM dattavAn / tato dharmopadezaM zrutvA pat pratigatA / taNaM se usama datte mAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammaM soccA nisamma ur3Ae uTTheha, uTThAe uTThittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto jAna namasittA evaM vAsI ' - tataH khalu RSabhadatto brahANaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasta antike dharmaM zrutvA nizamya hRdaye'vadhArya hRSTatuSTaH utthAyA utthAnena uttiSThati, unthayA utthAya bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvo yAvat AdakSiNa - pradakSiNaM karoti, nahIM thI kintu saikar3oM muni parivAroM aura saMgata parivAroM ke samudAya se yukta thI, prabhudvArA pradatta dhamepidezako sunakara pariSadA visarjita ho gaI / isake bAda " usa bhadattapaNe mamagasma bhagavao mahAvIrassa atiyaM dhammaM soccA nisamma haDatuDe hAe uTTheha ' uThAe uDittA - samaNa bhagavaM mahAvIraM tato jAna narmasittA evaM vyAsI ' RSabhadatta brAhmaNane zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhuke sugvase jo dharmopadeza sunA thA, usakA hRdayase acchI tarahase vicAra kiyA, usa vicArameM use AtmazAMti milI, ataH vaha bahuta hI adhika khuza huA aura AnaMdita citta ho kara vaha apane Apa uThA aura uTha kara bhramaNa bhagavAn mahAvIrake samIpa pahuMcA- vahAM usane unako tIna bAra prdpiraSadA sAva nAnA samudAyavALI na hatI, paraMtu te pariSadA seMkaDA muniparivArathI ane tiparivAronA samudAyathI yukta hatI. etrI vizALa piraSadAmAM prabhue dezanA ApI dezanA sAMbhaLIne pariSadA visarjita thaI. tyAra Ada usabhadattamAhaNe samaNassa bhagavao mahAvIrassa atiyaM dhammaM khoccA nisamma haTTa tuTTe uTThAe uTThei, uTThAe uTThittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto jAva namasittA evaM vayAsI " RSalahanta hmaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranA bhujezI je upadeza zratraNu karyo hateA, tenA upara hRdayamAM sArI rIte vicAra karyAM, A pramANe vicAra karatAM tenA AtmAne khUma zAnti maLI, tenA cittamAM Anada ane sateSa vyApI gayA. te ghaNAM ja ullAsapUrvaka potAnI jAte ja UbhA thayA ane UbhA thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcI gayA. tyAM jaIne teNe traNa vAra AdakSiNA pradakSiNApUrvaka ( aMjalikhaddha hAthInI jamaNA kAnathI jamaNA kAna paryaMta AvanA karIne ) bhagavAnane vadaNA "L *
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 maicandrikAThIkA 2093033803 devAnandAnirvANavarNanam kRtvA vandate, namasyati, vanditvA namasthitvA evaM pakSyamANaprakAreNa avAdItauktavAn, ' evameyaM bhaMte | tahaseyaM bhaMte ! jahA khaMdao jAva se jaheyaM tubhe badada tikaDa uttarapuratthi disIbhAgaM avakamara' he adanta ! evametatu bhavaduktaM satyameva he bhadanta / tathaitat bhavaduktaM sarvaM satyameva, skanda ke tApasaprakaraNe dvitIyazatakasya prathamodeza ke pratipAditaM tathaivApi pratimattavyam, yAvata tat yathaitat yUyaM vadatha tathaitat iti kRtvA uttarapaurastyam digbhAgam IzAnakoNam apakrAmyati - gacchati, ' avakamittA sayameva AbharaNamallAkAra omuus ' apakramya gatvA svayameva AbharaNamAlyAGkAram avamuJcati - parityajati, 'omuitA sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareDa' atramucya svayameva paJcamuSTikaM paJcamuSTipramANaM locaM kezaluzcanaM karoti 'karitA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgaccheha kSiNApUrvaka vandanA kI, namaskAra kiyA, bandanA namaskAra karake phira usane prabhuse isa prakAra kahA - 'evamevaM bhaMte ! tase te !" he bhadanna | Apane jaisA kahA hai vaha sarvathA satyahI hai / isa prakArakA yaha sama kathana skandaka tApasake prakaraNa meM vitIya zataka ke prathama udezakoM jaisA kahA gayA hai vaisAhI yahA~ para jAnanA cAhiye yAvat Apa jaisA kahane haiM, vaha vaisAhI hai yahAM taka isa prakAra kahakara vaha RSabhadata vAcaNa IzAna dizA kI ora gayA vahAM 'avajJanittA' jA karake usane " bhayameca " apane ApahI "AbharaNamallAlaMkAra" AvaraNoMko mAlAko aura alaGkAroMko utAra diyA ' anuzA' utAra kara phira banane 'sayameva ' apane ApahI 'paMcamuTTiye loyaM kare' paMcatuSTi pramANa deza luMcana kiyA. 'karitA ' keAlu cana karake vaha 'jeNeva ' jAM para karI ane namaskAra karyAM. vaDhazuA namaskAra karIne teNe mahAvIra prabhune A pramANe kahyu-- " dr " evAmeya' bhate ! taha meyaM bhaMte ! " he ahanta ! Aye ? te sarvathA satya che. he bhadanta ! Ape je dharma tAnyeA e ja sAceA dhama che. A pramANe jevuM kathata skandaka tApanA prakaraNamAM ApavAmAM AvyuM che, e ja pramANe ahI' paNa samasta kathana grahaNa karavuM. A pramANe kahIne te RSabhadatta zrAhmazu IzAna dizA tara gaye. " avakamittA " tyAM jaIne tethe " sayameva " potAnI bhate 4 AbharaNa mahAlaMkAraM " Abharazeo, bhAjAo ane sArI utArI nAbhyAM " omuittA " tethe potAnI late paMcamuTThiyaM loya karei " ye. " kritt| " dvaizayana 88 ne te " jeNeva " utArI nAjIne " sayameva " pAMya muSTipramANa dezanA soya yAM " samaNa bhagavaM mahA
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare svayameva kemAluzcanaM kRtyA, yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt tatraivopAga 'unAgacchitA saraNaM bhagavaM mahAvIraM tivaralutto AyAhiNaM payAhiNaM jAya namaMsittA evaM bayAsI ' pAgatya zramayaM bhagavata mahAvIraM vikRtaH AdakSiNamadakSiNaM yAvat karoti, AdakSiNapadakSiNa kRtvA vandate, namaspati, canditvA namasyitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIta- AlittaNa bhane / loe palittaNaM bhaMte ! loe, AlimapalitteNaM bhaMte ! loe jAe maraNaya ' he bhadanta ! A. dIptaH AsamantAt prajvalitaH santu ayaM logaH, pradIptaH prakarpaNa atyanta prajvalitaH khalu caturdikSu ayaM lokaH, AdIptamadInaH khalu A-samantAt atyantaM khalu ayaM loko jarayA mANene, tathAna jamaragAbhyAM catudikSu jAjvalyamAno. 'yaM loko-darIdRzyate ityarthaH, ' evaM eeNaM kameNaM jahA khaMda bho taheva pAiyo samaNe bhagavaM mahAvIre' zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the'teNeva uvAgacchada' vahAM para AyA 'utrAgacchittA 'yahAM Akara ke usane 'samaNa bhagavaM mahAbIra" akSayA bhagavAna mahAvIrakI likhuto tIna bAra AyAhi pacAdiNa sApa' AdakSiNA.pradakSiNApUrvaka vaMdanA kI, namaskAra liyA, sittA evaM vayAsI' bandanA namaskAra kara phira vaha isa prakAra se kahane lagA-' Alite gaM aMte ! loe, patihoNate ! loe, AlitAlAI gate ! loe jarAe, maraNeNa ya' ananta ! yaha loka jarA aura raNa dvArA A-samantAt-saba tarapha prabalita ho rahA hai, he bhadanta ! yaha loka jarA aura maraNa dvArA cAra dizA ora bahuta duHkha rUpa se jala rahA hai he bhadatA! yaha loka jara aura bharale cAroM dizAoM meM bAhunahI adhikarUpameM jala rahA haiM, 'evaM vIre" ma vAna mahAvIra viY! nA, " teNetra uvAgacchada" tyAM mI. " unAgacchittA" tyai Ra " samaNaM bhagavaM timkhutto AyAhiNaM pacAhiNa jAva namaMsittA evaM bayAnI" * pA2 mA kSiA prakSiApUrva zabaNa bhagavAna mahAvIrane vaghaNu namaskAra karyA ane vaMdaNu namaskAra karIne teNe temane A pramANe kahyuM- ___Aditte NaM bhaMte ! loe palittaNaM bhaMte ! loe, AlittapalitaNa bhaMte ! lora, jarAe, maraNeNa ya" Bard ! 42 // ( vRddhApa-yA ) bhane maraNa dvArA comerathI saLagI rahyo che, he bhadanta ! A leka jarA ane maraNa dvArA cAre dizAmAM khUba ja prajavalita thaI rahyo che, he bhadanta ! A leka jarA ane maraNa dvArA cAre dizAe atizaya adhika pramANamAM saLagI rahyo
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09u033sU03 devAnandAnirvANavarNanam 393 jAva sAmAiyamAiyAi ekArasaaMgAI ahijjai ' evaM rItyA etena skandakaprakaraNoktena krameNa yathAskandakastApaso dvitIyazatake prathamoddezake pravrajitastathaiva prabajitaH pravrajyAM gRhItavAn , yAvat sAmAyikAdIni ekAdaza agAni adhIte, 'jAva bahUhi cautAchahamadasama jAva vicittehiM tavokamme hiM appANaM bhAvemANe vasiM vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNai ' yAvat bahubhizcaturthaSaSTASTama dazama yAvata dvAdazacaturdazAdibhirviciaustapaHkarmabhiH AtyAnaM bhAvayan vAsa yan bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM sAdhuparyAyaM pAlayati, 'pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe apANaM asei ' pAlayitvA mAsikyA mAsaparimitayA salekhanayA AsmAnaM jUpayati-saMyojayati 'jhUsittA saDhi mattAI agasaNAe chedei ' jUSitvA eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheba pavvaIo, jAva sAmAjhdhamAjhyAI ekArasaaMgAI Ahijjai' isa rItise skandaka prakaraNokta kramase jaisA skanda tApasa dvitIya zatakameM prathama uddezakameM pravrajita huA hai usI kramase yaha bhI pravajita ho gayA-yAvat sAmAyika Adi 11 aGgoMkA isane adhyayana kiyA 'jAva bahahiM cauttha-chahaTamadasama jAva vicittahiM tavokambhehi appoNa bhAvemANe bahUI vAlAI sAmaNNapariyAgaM pAuNaha' yAvat aneka varSoM taka isane caturtha, SaSTha, aSTama, dazama-yAvat dvAdaza, caturdaza Adi vicitra tapoM dvArA AtmAko bhAvita kiyA aura zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiyA 'pAuNittA' aneka varSoM taka zrAmaNyaparyAyakA pAlana karake 'mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhusei' imane eka mAsakI saMlekhanA dhAraNa kI 'jhUsittA saDhi bhattAI cha. " eva eeNaM kameNaM jahA khaMdao taheva pavvaIo, jAva sAmAiyamAiyAI ekArasaagAi ahijjai" mA 12 // 4thanathI 23 42444 muni vire bIjA zatakanA pahelA uddezAmAM jevuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, evuM ja pratipAdana ahI paNa samajI levuM eTale ke temaNe paNa pravrajyA aMgIkAra 4ii mane yi ALE abhiyA2 ma gAna madhyayana yu "jAva ghahUhiM cautya, muTumadasama jAya vicittehiM tabokammehiM apANaM bhAvemANe bahUI vAsAiM sAmanapariyAga pAuNai" bhane bhane varSA sudhA temaNe 5||s, 74, adama, A di tapasyAo dvArA tathA bIjA vicitra tapa dvArA pitAnA AtmAne mAlita 4 mane zramAya paryAyanu pAlana "pAuNittA " sana 15 sudhI zrama paryAya pAlana 4zana " mAkhiyAe saMle iNAe apANa jhUseha" tamo me bhaasn| sa thaa| dhyA. " jhasittA sahi bhattAi aNasaNAe chedeha" ma0-50
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM saMvejya paSTibhaktAni anazanena chinatti, 'chedittA jassahAe kIrai naggabhAve jAva tama pArAhai' chittA yasyArtha kriyate nagnabhAvo nigranthatvaM yAvat tamarthaM nirvANarUpam ArAdhayati 'ArAhettA jAva sandha dukkhappahINe' ArAdhya yAvat siddho buTTo, muktaH sarvaduHkhapahINaH sarvaduHkharahito jAtaH iti, saMpati devAnandA vaktavyatAmAha-tae NaM sA devANadAmAhaNI samaNassa bhagavao mahAvIrasa aMtiyaM dhamma soccA nisamma haTTatuTThA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyA. hiNapayAdiNaM jAva namaMsittA evaM vayAsI' tataH gvalu sA devAnandA brAhmaNI zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke samIpe dhamepidezaM zrutvA nizamya hRSTatuSTA zramaNa bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM yAvat karoti, AdaaNasaNAe chedei ' saMlekhanA dhAraNa karake 60 bhaktoMkA anazana dvArA usane chedana kiyA- chedittA jassaSThAe kIrai nagabhAve jAva tamaTTa Agahaha' chedana karake jisake nimitta usane nirgranthatA dhAraNa kI usa arthako nirvANarUpa svAbhilaSitakI usane ArAdhanA kI, 'ArAhettA jAva savvadukkhappahINe' ArAdhanA karake vaha yAvat-siddha, vuddha, mukta sarva duHkhoMse rahita bana gyaa| ____ aba sUtrakAra devAnaMdA viSayaka kathana karate huve kahate hai 'taeNaM sA devANadA mAhaNI samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhamma soccA nisamma hatuTTa samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapaghAhiNaM jAva namasittA evaM vayAsI' pramaNa bhagavAna mahAvIrase dharmakA zravaNa karake aura hRdayameM use dhAraNa karake devAnandA brAhmaNI bhI bahuna harSita hui, aura AnaM. ane saMthAro karIne temaNe 60 bhaktonuM anazana dvArA chedana karyuM (eTale 4 me bhAsanA pAsa 4) "cheditA janadvAra kIrai nagAbhAve jAva tama ArAha" chana 4122 dhyeyanI siddha bhATe tamaNe nitha dhAraya karI hatI, te dhayeyanI (nirvANa rUpa svAbhiSita vastunI) temaNe ArAdhanA 42N " ArAhittA jAva savvadukkhappahiNe " mArAdhanA 4za to siddha, buddha, mukta ane sarva dukhethI rahita banI gayA. have sUtrakAra devAnaMda saMbaMdhInuM kathana kare che. " taeNaM sA devANaMdA mAhaNI samaNassa bhagava bho mahAvIraspa atiyaM dharma sroccA nisamma haTTatuTThA samaNaM bhagavaM mahAvIra ti vutto AyAhiNapayAdiNaM jAva namaMsittA eva' vayAsI" zrama napAna maDAvA2nI pAse piTeza zravaya karIne ane tene hRdayamAM dhAraNa karIne devAnaMdA brAhmaNane paNa ghaNe ja harSa
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ maindrikA TIkA 02503303 devAnandAnirvANavarNanam 395 " kSiNapradakSiNaM kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - ' evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte / evaM jahA usabhadatto taheva jA dhammaM ikkha' he bhadanta ! evametat bhavadukta satyameva he bhadanta ! tathaitat bhavaduktaM satyameva, evaM pUrvoktarItyA yathA apabhadattaH yathA RSabhadattAya bhagavAn dharmamAkhyAti tathaiva yAvat devAnandAyeM api bhagavAn dharmamAkhyAti ' taraNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devAnaMdaM mAhaNi- sayameva paJcAvei' tataHkhalu zramaNo bhagavAn mahAvIro devAnandAM brAhmaNIM svayameva pravAjayati devAnandAyai pravrajyAM dadAti pannAvettA sayameva ajjacadaNA ajjAe sIsiNittAe dalayai' pravajya svayamena AryacandanAyai AryA ziSyAtvena dadAti arpayati ' tara NaM sA ajjacaMdanA ajjA devAnaMdaM mAhaNi dita citta hokara usane tIna bAra mahAvIra prabhuko pradakSiNA pUrvaka vandanA kI - namaskAra kiyA. vaMdanA namaskAra karake usane prabhuse phira aisA kahA ' evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte / evaM jahA usabhadatto taheba jAva dhammaM Aikkhai ' he bhadanta ! Apake dvArA kahA gayA yaha saba satya hI hai ' he bhadanta Apake dvArA kahA gayA yaha saba satya hI hai / taba RSabhadattako jaisA bhagavAnanane dharmakA upadeza diyA thA vaisAhI dharmakA upadeza unhoMne usako bhI diyA. 'taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre devANaMda mAhaNiM sayameva paJcAveha' bAda meM una zramaNa bhagavAn mahAvIrane - -usa devAnandA brAhmaNIko svayaMhI dIkSita kara diyA. 'pancAvettA sayameva ajjacaMdaNAe ajjAe sIsiNittAe dalayaha aura dIkSA dekara svayaMhI unhoMne usa devAnandAko AryacandanAko usakI ziSyA rUpase ghoSita kara de diyA. 'taeNaM sA ajjacaMdaNA ane satASa thayA. teNe traNa vAra AdakSiNA pradakSiNApUrvaka mahAvIra prabhune vaMdaNA karI ane namaskAra karyo. vaNA-namaskAra karIne teNe mahAvIra prabhune A pramANe kahyuM -- , " evameyaM bhaMte ! tahameya bhaMte ! eva jahA usa bhadatto taheva jAva dhammaM Aikkhai " he bhadanta! Ape je kahyu te satya ja che. he bhadanta ! Ape je prarUpaNA karI te saCthA satya ja che tyArabAda mahAvIra prabhue RSabhadattane jevA dharmopadeza ApyA hatA, teve dharmopadeza devAnadane paNa ApyA. "taeNa samaNe bhagava mahAvIre devANaMda mAiNi sayameva pavAvei " tyAramAha zramaNa bhagavAna mahAvIre jAte ja devAtadA brAhmaNIne dIkSA agIkAra karAvI. " patrAcA sayameva ajja caMdaNAra sIsiNittAe dalayaha '" dIkSA ApIne
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . ..... . . bhagavatIsUtra sayameva pavyAvei ' tataHkhalu sA AryacandanA AryA devAnandAM brAhmaNI svaya meva pratrAjayati pranitAM karoti, 'sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei ' svayameva muNDayati tasyAH kezaluJcanaM karoti, svayameva zikSayati, 'evaM jaheva usamadatto taheva ajjacaMdaNAe ajAe imaM eyArUvaM dhammiyaM uvadesaM samma saM. paDivajjai ' evaM pUrvoktarItyA yathaiva RSabhadatto dharmopadezaM saMpatipannastathaiva devAnandA AryAM'pi AryacandanAyA AryAyAH imam etaduktasvarUpaM dhAmikam upadezaM samyaka saMpatipadyate-aGgIkaroti, 'tamANAe tahagacchai, jAva saMjameNaM saMjamai ' tadAjJayA AryacandanAzayA tathAgacchati tadanusAraM prayAti, yAvat tapasA saMyamena saMyacchati saMyamaM karoti, atra devAnandAyA bhagavatA pravrAjanakaraNeajjA, devANaMdaM sAhaNiM sayameva pavAvei' isake bAda usa AryacandanA AryAne devAnandA brAhmaNIko svayaM dIkSA dI. : sayameva muMDAvei, sabameva sehAvei' svayaM hI ule muNDita kiyA-usake kezoMkA luMcana kiyA aura svayaMhI use zikSita kiyA, ' evaM jaheva usa bhadatto taheva ajja caMdagAe ajjAe imaM eyAkhvaM dhammiyaM ubadesaM sammaM saMpaDivajjai' jisa prakAra pUrvokta rUpa se RSabhadattane dharmopadeza svIkAra kiyA, usI prakAra devAnandA AryAne bhI AyeMcandanA AryAke isa ukta svarUpavAle dhArmika upadezako acchI tarahase aGgIkAra kiyA 'tamANAe taha gacchati jAba saMjameNa saMjamaha ' AryacandanA AryAkI AjJAnusAra vaha calatI, thAvat-tapa aura saMyamase saMyamakI yatanA karatI ! yahAM bhagavAna ke dvArA dIkSA diye jAne para temaNe jAte ja tene AryacaMdanA sAdevInI ziSyA tarIke jAhera karI dIdhAM "tae NaM sA ajjaca dANA ajjA, devANaMda mAhaNi sayameva pavAvei" tyAra bAda te Aryaca danA sAdhvIjIe te devAnaMdA brAhmaNIne jAte ja dIkSA ApI, " sayameva muMDAvei, sayameva sehAvei " te 4 tamanA zarnu buthana jyu, ane jAte ja temane adhyayana karAvyuM. " evaM jaheva usamadatto taheva ajjaca daNAe ajjAe ima eyArUtra dhammiyaM ubadesaM samma saMpaDivajjai" mAre ( mAsa pramANe) aSabhadatte dharmopadeza pramANe AcaraNa karI batAvyuM, e ja pramANe devAnaMdA sAvIe paNa AryacaMdanA sAdhvIjInA uparyukta svarUpavALA dharmopadeza pramANe gAyana 4rI nAyu " tamANAe taha gacchati jAva saMjameNaM sajamai" AryacandanA AryAnI AjJA pramANe te cAlatI ane tapa ane saMyama dvArA saMyamanI ArAdhanA karatI hatI. bhagavAne devAdAne dIkSA ApyA pachI
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikATIkA za093033sU03 devAnandAnivarNivarNanam 397 'pi yadAryacandanayA punaH pranAjanakaraNaM tattatraivAnavagatAvagamakaraNAdinA vizeSajJAnakaraNArtham, yadvA-nirgranthIviSayakasakalAcAragocarazikSaNanimittaM tathA kezaluzcanAdikaM sAdhvyA sAdhvI eva karotItikhyApanArthamityavaseyam , 'taeNaM sA devANaMdA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe atiya sAmAiyamAithAI ekkArasaaMgAI ahijjai' tata khalu sA devAnandA AryA AryacandanAyA AryAyA antike samIpe sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte 'sesa taM ceva jAna sabadukkhappahINA' zepaM tadeva pUrvAktaradeva yAvat bahubhiH caturthapaSTASTamadazamAdibhirvicitraistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI bahUni varSANi jo devAnandAko AryacandanA Aya ke dvArA punaH pravrajyA denekI bAta kahI gaI hai, vaha vahAM vizeSa jJAna karAneke liye kahI gaI hai| athavA nirgranthI viSayaka jitanA bhI AcAra gocara hai, usake zikSaNa nimitta kahI gaI hai / tathA sAdhvIkA kezaluMcana Adi kArya sAdhvIhI kiyA karatI hai, isa bAtako prakaTa karane ke liye kahI gaI hai| 'taeNaM sA devANadA ajjA ajja caMdaNAe ajjAe aMtiyaM sAmAyamAjhyAiM ekkArasaaMgAI ahijjai' usa devAnandA AryAne AryacandanAke pAsa dhIre 2 sAmAyika Adi gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA, 'sesaM taM ceva jAva savvadukkhappahINA' yahA~ para aura bAkIkA kathana sarvaduHkhaprahINa taka pahile jaisA kahA gayA hai, vaisA hI jAnanA cAhiye / tathA ca usa AryA devAnandAne caturthabhakta, paSTha bhakta, aSTama bhakta, dazama bhakta, Adi vicitra tapasyAoMse apanI AtmAko bhAvita kiyA. aura AryacaMdanAe pharIthI tene kema dIkSA ApI ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che te vAta ahIM vizeSa jJAna karAvavA mATe kahevAmAM AvI che. athavA nigraMtha viSayaka je AcAro che te prakaTa karavAne mATe kahI che, tathA sAdhvInA kezanu lucana (loca) sAdhvI dvArA ja thavuM joIe e vAta paNa te 4thana dvArA praTa 42vAmA mAvI cha "taraNa sA devANadA ajjA ajjacaMdaNAe ajjAe tiyaM sAmAivamAiyAI ekkArasa agAi ahijjaha" tyArabAda te devAnaMda Aryoe ardhacandanA AryonI pAse dhIme dhIme sAmA yi mA maniyAra bhagAnu adhyayana 4yu. " sesaM taMceva jAca savvadukkha. pahINA" mahI sonA mata 42 // sudhArnu zrInu thana mahattanA uparyukta kathana pramANe ja samajavuM, eTale ke teNe caturthabhakta (eka upavAsa) paNa bhakta (be upavAsa) aSTa bhakata (traNa upavAsa) dazama bhakata (cAra upavAsa) Adi vividha tapasyAothI pitAnA AtmAne bhAvita karyo. ane
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 bhagavatI sUtre zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUpayati, japitvA paTi bhaktAni anazanena chinatti, chitvA yasyArthaM kriyate nirgranthitvaM tamartha nirvANarUpamartharUpamArAdhayati, ArAdhya siddhA buddhA muktA parinirvAti sarvaduHkhamaDhINA jAtA ||m0 3|| jamAli vaktavyatA uvanacicajamANe uvalAlijamANe mUlam - " tassa NaM mAhaNakuMDaggAmassa nayarasta paccasthimeNaM ettha NaM khaciyakuMDaggA se nAmaM nayare hotthA, vaNNao, tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAlI nAmaM khattiyakumAre parivasai, aDDe dile jAva aparibhUe upiM pAsAyavaragae phuTamANehiM suiMgamatthahiM vattIsaivadvehiM nADaehiM NANAvihavarataruNI saMpauttehiM uvanacijamaNe uMvegijamANe uvagijjamANe uvalAlijamANa pAusavAsArattasarada hemaMta va sataM gimhapUjate chappiDaU jahAvibhaveNaM mANamANe mANamANe kAlaM gAle sANe iTTe sapharisara sarUvagaMdhe paMcavihe mANussae kAmabhoge pacaNubhavamANe viharai / tae NaM khattiyakuMDaggAme nayare siMghADagatiyacaukkacaccara jAva bahujaNasaddeivA jahA bahuta varSo taka AmaNya paryAyakA pAlana kiyA, bAda meM eka mAsiko saMlekhanI usane dhAraNa karalI aura 60 bhaktoMkA anazana dvArA parityAga kara jisakI prAptike nimitta usane nirgrantha avasthA dhAraNa kI usa arthakI - nirvANarUpa arthakI ArAdhanA vaha karane lagI / ArAdhanA karake vaha minddha, buddha, mukta banakara bilakula zItIbhUta ho gaI, aura sarva se sarvathA rahita ho gaI ||03 || aneka varSa sudhI zramaNyaparyAyanuM pAlana karyuM. tyAramAda temaNe eka mAsanA thArI karIne anazana dvArA 60 bhakatane parityAga karyAM. A pramANe karIne tema nibhraMrUpa sAdhyanI ArAdhanA karavA mAMDI. ArAdhanA karIne te siddha, zudra, 31, pAipa rahita ane nava duHkhothI sathA rahita banI gayA.AsU035
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU04 jamAlIvaktavyatA 399 uvavAie jAva evaM pannavei, evaM parUvei, evaM khalu devANuppiyA ? samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAna sannnU savvada. risI mAhaNakuMDaggAmasla nayarasta bahiyA vahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai, taM sahapphalaM khalla devANupiyA ! tahArUvANaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jahA ubavAie jAva egAbhimuho khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majhamajheNaM niggacchati niga cchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare, jeNeva vahumAlae ceie, evaMjahA ukvAie jAba tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti, taeNaM tassa jamAlista khattiyakumArasla taM mahayA jaNasaddeivA, jAva jaNasannivAyaM vA, suNamANassa vA, pAsamANassa vA, ayameyArUve ajjhasthie jAva samuppajitthA kiM NaM ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, khaMdamahei vA, muguMdamahei vA, NAgamahei vA, jakkhamahei vA, bhUyamahei vA, kUvamahei vA, taDAgamahei vA, naImahei vA, dahamahei vA, pabbayamahehi vA, rukkhamahei vA ceiyamahei vA, thUmamahei vA, jaNNaM ee vahave uggA, bhoggA, rAinnA, ikkhAgA, NAyA, koravvA, khattiyA, khattiyaputtA, bhaDA, bhaDaputtA, jahA uvavAe jAva sattha vAhappabhiiyA pahAyA, kayava. likammA, jahA uvavAie jAva niragacchati ? evaM saMpehei, evaM saMpehitA, kaMcuijapurisaM sadAvei, laddAvettA evaM vayAsI-kirNadevANuppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdasahei vA, jAva niggacchaMti ? tae NaM se kaMcuijjA purise jamAliNA khattiya
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre kumAreNaM evaMvutte samANe haTTatuTTe samaNassa bhagavao mahAvarissa AgamaNagahiyaviNicchae karayala jAva kaTTu jamAli khattiyakumAraM japaNaM vijaeNaM vRddhAvei baddhAvittA evaM vayAlINo khalu devANupiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahevA jAba niggacchati / evaM khalu devAppiyA ! ajjasamaNe bhagavaM mahAvore jAva savvannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmasta nayarasa bahiyA bahulAlae cehae ahApArDarUvaM uggahaM jAva viharai / tae NaM ee bahave uggA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva nigacchati / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre kaMcuijjapurisalsa aMtie eyamaI socyA nisamma - 0 koDuMbiya purise sadAvei, koDuMbiyapurise sadAvittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devANuppiyA ? cAuughaMTaM AsarahaM juttAmeva uvaTuveha, uvadvattA mama eyamANattiyaM paccapiha | ta N te koDuMbiyapuresA jamAliNA khattiyakumAreNaM evaMvuttA samANA jAva paccapiNaMti / taeNaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva sajjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pahAe kayavalikamme jahA uvatrAie parisA bannao tahAbhANiyavaM jAva daNA kinnagAya sarIre savAlaMkAravibhUsie majjaNagharAo paDinikkhar3a, paDinikkhamittA, jeNeva bAhiriyA ubaTTANasAlA, jeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvAgaccha, uvAgacchittA cAuraghaMTaM AsarahaM durUhei, durUhittA sakoraMTamaladAmeNaM chatteNaM 400
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 prameyavandrikAdIkA za093033104 jamAlivaktavyanirUpaNam dharijamANeNaM mahayA aDacaDakarapahakaravaMdaparikkhitte khattiya kuMDaggAmaM NayaraM majhaM majjheNaM niggacchai niggacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA turae nigiNhei, nigiNhittA rahaM Thavei, ThavittA rahAo paccoruhai, paccAsahitA pupphataMbolA uhamAiyaM vAhaNAo ya visajjei, visajjittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, karitA aMjalimauliyahatthe jeNeva samaNe bhagavaM. mahAvIre, teNeva uvAgacchai, ubAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA, tikkhutto tikkhutto jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsai, taeNa samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa khattiyakumArassa tIseya mahaimahAliyAe isijAva dhammakahA jAva parisA paDigayA / taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNasta bhagavao mahAvIrasta aMtie dhammaM soccA, nisamma haha jAva uTAe uTTei, uTTAe udvittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikhutto jAva namaMsittA evaM vayAsI-sadahAmiNaM bhaMte! niragaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmi bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM roemi gaM aMte ! niggaMthaM pAvayaNaM abbhumi Na bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM evameyaM bhaMte ! tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte ! jAva se jaheyaM tubbhe vadaha, jaM navaraM devANuppiyA ! ammApiyaro ApucchAmi, tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNamAriyaM pavayAmi, ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha // sU0 4 // bha0-51
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre chAyA - tasya khalu brAhmaNa kuNDagrAmasya nagarasya pazcime atra khalu kSatriyakuNDagrAmaM nAma nagaram AsIt, varNakaH tatrakhalu kSatriyakuNDagrAme nagare jamAli. nami kSatriyakumAraH parivasati AyaH, dIptaH yAvat aparibhUtaH upariprAsAdavaragata: sphuTadbhiH, mRdaGgamastakaiH, dvAtriMzadvadaiH nATakaiH nAnAvidhavarataruNIsaM pravartitaiH upanRtyamAnaH upanRtyamAnaH, upagIyamAnaH upagIyamAnaH upalAlyamAnaH upalAlyamAnaH, prADvarSArAtra zaraddhemantaziziravasantagrISmaparyantAn paDapi Rtu yathAvimana mAnayan mAnayan kAlaM gAlayana haSTAn zabdasparzarasarUpagandhAn paJcavidhAn mAnuSyakAn kAmabhogAn pratyanubhavan viharati / tataHkhalu kSatriyakuNDagrAme nagare zRGgATaka trikacatuSkacatvara yAvat bahujana zabda itivA yathA aupapAtike yAvat evaM prajJApayati, evaM rUpayati evaM khalu devAnupriyAH ! zramaNo bhagavAn mahAvIraH Adikaro yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya vahiH bahuzAlakaM caitya yathApratirUpaM yAvat viharati, tad mahAphalaM devAnupriyAH tathArUpANAm arhatAM bhavatAM yathA aupapAtike yAvat ekAbhimukhAH kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyaM madhyena nirgacchanti, nirgatya yatraiva brAhmagakuNDagrAmaM nagaraM yacaiva bahuzAlakaM caityam evaM yathA aupapAtike yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataHkhalu tasya jamAle : kSatriyakumA rasya taM mahAntaM janazabda vA yAvat - janasannipAtaM vA nRNyato vA pazyato vA ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samudapadyata - kiM khalu aya kSatriyakuNDagrAme nagare indramaho vA, skandamaho vA, mukundamaho vA, nAgamaho vA, yakSamaho vA, bhUtamahobA, kUpamaho vA, taDAgamaho vA, nadImaho vA, hadamaho vA, parvatamaho vA, vRkSamaho vA caityamahI vA, stUpamaho vA yan khalu ete vahavaH ugrA, bhogA, rAjanyAH, ikSvAkavaH jJAtAH, kauravA', kSatriyAH, kSatriyaputrAH, bhaTAH bhaTaputrAH, yathA aupapAtike yAvat sArthavAhamabhRtyaH snAtAH kRtavalikarmANo yathA aupapAtike yAvat nirgacchanti evaM jamAli: saMprekSate, evaM saMprekSya kaJcukipuruSaM zabdayati, kaJcukipuruSaM dayitvA evam avAdIt kiM khalu devAnumiya 1 adya kSatriyaku NDanAme nagare indramaho vA, yAvat nirgacchanti ? tataH khalu sa kancu kipuruSo jamAlinA kSatriya kumAreNa evamuktaH san hRSTatuSTaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya Agamana gRhIta vinizrayaH karatalayAvat kRtvA jamAli kSatriyakumAraM jayena vijayena payati varddhAtvA evam avAdIt-no khalu devAnupriya ! aya kSatriyakuNDagrAme nagare, indramahotrA, yAvat nirgacchanti, evaM khalu devAnupriya ! atha zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaga kuNDagrAmasya nagarasya 402,
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09u033104 jamAlivaktavyanirUpaNa vahiH bahuzAlaka caityam yayApatirUpam azyahaM yAvat viharati, tataH khalu ete vainaH umAH bhogAH yAvan apaye ke candana vartayitu yAvat nigacchanti / tataH khalu saH jamAliH kSatriyakupAraH kaJcuripuruSasya anti ke etamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTaH kauTumbikapuravAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt-kSiprameva bho devA. nupriyAH ! cAturvaNTam azvasthaM yuktameva upasthApayata, upasthApya mama etAmA.ptim pratyarpayata / tataH khalu te kauTumdhikapuruSAH jamAlinA kSatriyakumAreNa evamuktAH santo yAvat pratyarpayanti / tataH khalu jamAliH kSatriyakumAro yatrai manjana TrahaM tatrai upAgacchati, upAgamya snAtaH kRtavalikarmA yathA aupapAtike parpad varNa kastathA bhaNitavyaH yAvat candanaklinagAtra zarIraH sarvAlaGkAra vibhUpito majjanagRhAt pa teniSkAmati, pratiniSkramya yatraiva vAhyA upasthAnazAlA, yatra cAtughaNyo'zAthastAva ugachati, upAgamya cAturghagTam azvastham Arohati Aruhya sakoraNTamAlyadAsnA chatreNa triyamANena mahAbhaTacaTakarapahara vRndaparikSiptaH kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nigacchati, nirgamya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM yatraiva bahuzAla caitya, tatropAgacchati, upAgatya turagaM nigRhNAti, nipRya rathaM sthApayati, sthApayitvA sthAt pratyavarohati, pratyavaruhya puSpatAmbUlAyudhAdikam upAnahauca visRjati, visRjya ekazATikam uttarAsaGgaM karoti, kutvA aJjalimukulitahasto yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgamya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA yAvat trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAleH kSatriyakumArasya tasyAM ca mahAtimahatyAm RSiyAvat dharmakathA yAvat parpata pratigatA / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAra. zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke dharma zrutvA nizamya hRSTo yAvat utthayA uttiSThati, utthayA utthAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvo yAvat namasyitvA evamavAdI-zraddadhAmi khalu bhadanta ! nigraMthaM pravacanam , pratyemi khalu bhadanta ! nigranthaM pravacanam , rocayAmi khalu bhadanta ! nirgandhaM pravacanam , abhyuttiSThAmi khalu bhadanta ! nirgrantha mavacanam , evametat bhadanta ! tathaiva bhadanta ! avitathametat bhadanta ! asaMdigdhametat bhadanta / yAvat tat yUyaM vadatha, yat navaraM devAnupriyA ! mAtApittarau ApRcchAmi, tataH khallu ahaM devAnupriyANAm anti ke muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM mavajAmi, yathAsukhaM devAnupiya ! mA pratibandhaM kuru ||suu0 4 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 __ bhagavatIsUtra _____TIkA-pUrvam RSabhadRttacaritaM kathitam / ya etAdRzo bhagavadvacane zraddhAvAn na bhavati sa nihnavatAM prapnoti iti prasaGgAta jamAliniyavaktavyatAmAha' tassa NaM' ityAdi / 'tassa NaM mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa pacca tyimeNaM, ettha NaM khattiyakuNDaggAme nAma nayare hotthA vaNNao' tasya khalu pUktisya brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya pazcime pazcimadigbhAge atra khalu kSatriyakuNDagrAma nAma nagaramAsIda, varNakaH, asya varNanam aupapAti koktacampAnagarIvarNanavadeva bodhyam , ' tattha NaM khattiyakuNDaggAme nayare jamAlI nAma khattiyakumAre parivasaha ' tatra khalu kSatriyakuNDagrAmenagare jamAlinIma kSatriyakumAraH parivasati, jamAli vaktavyatA'tassa f mAhaNakuMDagAmApta ' ityAdi / TIkArtha--pahile RSabhadattakA caritra kahakara sUtrakArane isa sUtra dvArA yaha kahA hai, ki jo bhagavAna ke vacanameM aisI zraddhAvAlA nahIM hotA hai-vaha nihavatAko prApta kara letA hai, isI prasaGgako lekara unhoMne yahAM jamAli nihavakI vaktavyatA prakaTakI hai-'tassa NaM mAhaNakuMDagagAmassa nayarassa paccasthimeNa estha NaM khattiyakuMDaggAme nAmaM nayare hotthA vapaNao' usa pUrvokta brAhmaNa kuNDagrAma nagarake pazcimadigbhA gameM kSatriyakuNDagrAmakA nagara thA aupapAtika sUtra meM jaisA varNana campA. nagarIkA kiyA gayA hai-vaisAhI varNana isa nagarakA jAnanA caahiye| 'tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAli noma khattiyakumAre paDivasaI' usa kSatriya kuNDagrAma nagarameM jamAlI nAmakA kSatriyakumAra rahatA thA. mAli tavyatA" tassa NaM mAhaNakuMDagAmassa" tyAha TIkAI-nigraMtha pravacanamAM zraddhA rAkhIne nirvANa pAmanAra RSabhadattanI vAta karIne have sUtrakAra A sUtra dvArA e vAta prakaTa kare che ke je mANasa bhagavAnanAM vacanAmAM evI zraddhA rAkhatuM nathI, te nivatA prApta kare che. te vAtanuM pratipAdana karavA mATe ahIM jamAli nidvAvanI vaktavyatA Apa Hi mAvesa cha-" tassa NaM mahiNakuDaggAmassa nayarassa paccatthimeNaM e ttha gaM khattiyakuDagAme nAmaM nayare hotthA vaNNao" pUrita brAhmaNAma nAmanA nagaranI pazcima dizAmAM kSatriyakuMDagrAma nAmanuM nagara hatuM. tenuM varNana opapaati: sUtramA ' pakSI yA nagarIna vana prabhArI saMbhA. " tattha NaM khattiyakuMDaggAme nayare jamAli nAma khattiyakumAre paDivasaha" te kSatriya
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 7033 sU04 jamAlivaktavyanirUpaNam 409 'ar3e, ditte, jAva aparibhUe' ADhayaH dIptaH yAvad aparibhUtaH, tatra aDhayaH samRddhaH, dIptaH tejasvI dRpto darpavAn vA, yAvat-yAvacchandena vistIrNa vipuletyArabhya ' vahujanasya ' iti paryantaM saMgrAhyam tathA ca vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH, bahudhanavahujAtarUparajataH AyogaprayogasaMprayuktaH vicchaditavipulabhaktapAnaH bahudAsIdAsagomahipagavelakaprabhUtaH bahujanasya aparibhUtaH / eSAM padAnAM vitarato vyAkhyA upAsakadazAGgasya mankRtAyAmagAradharmasaMjIvanIvyAkhyAyAm AnandagAthApativarNane vilokanIyeti / 'upipAsAyavaragae' upariprAsAvaragataH 'phuDamANehi muiMgamasthaehiM vattIsai baddhehiM nADaehiM gANAvihavaratarUNIsaMpauttehi ' sphuTadbhiH atirabhasA sphAla. yaha ' aDDe, ditte jAva aparibhUe' Aya thA-samRddha thA, dIpta-tejasvI athavA dRpta-darpazAlI thA, svadharmAbhimAnI thA, yAvat aparibhRta thA, yahAM yAvat zabdase "vistINa vipula " yahAMse lekara 'bahusujanasya" yahAM takakA pATha gRhIta huA hai / tathA-'vistIrNavipulabhavanazayanAsana'yAnavAhanAkIrNaH bahudhanabahujAtarUparajataH, AyogaprayogasaMprayuktaH 'vicchaditavipulabhaktapAnaH, bahudAsIdAsagomahiSagavelakaprabhUtA, bahujanasya aparibhUtaH" isa pAThake padoM kI vistRta vyAkhyA upAsakadazAnake Upara mere dvArA likhI gaI agArasaMjIvanI vyAkhyAne jo ki Ananda gAthApatike varNanameM AI hai, dekha lenA cAhiye / 'upi pAsAyavaragae' yaha kSatriyakumAra jamAli apane prAsAdameMhI rahatA thAvahIM bhavanake Upara usane eka nATyazAlA banA rakhI "namA rile nmn| kSatriyabhA2 2kheto to " aDDhe, ditte jAva aparibhae " mADhaya (samRddha) tA, hIsa (te ) to AthA (darpazALI) hato. ane koI tene parAjita karavAne samartha na hatuM. ahIM " jAva ( yAvat )" 56 29 " vistIgavipula " thI ne " bahUjanasya " sudhAnA sUtrapA adhya 42pAmA mA03. cha. tathA " vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNaH bahudhanabahujAtarUparajataH, AyogaprayogasaMprayuktaH, viccharditavipulabhaktapAnaH, bahudAsIdAsagomahiSagavelakaprabhUna bahujanasya 'aparibhUtaH " mA suutrpaa4| mAvatAM yonI 05-yA sabhA mATe pAsa dazAMganI mArA dvArA lakhAyela agAsaMjIvanI vyAkhyA ke je Aja thApatinA panamA mAvAma mAveza cha, te pAMyA sevI. "urSi pAsAyavaragae " yA. te kSatriyabhAra 1mA tanA bhaDamA 23 hatA-ta bhAgye ja mahelamAMthI bahAra nIkaLatA. pitAnA bhavananI upara teNe eka nATaya
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 406 : nAda viladbhiriva mRdaGgamastake: mRdaGgAnAM mArdAnAM mastakAnova mastakAni uparibhAgA stai' vAdyamAne rityarthaH dvAtriMzatA abhinetavyapakAre pAtre va baddhAni dvAtriMzaddhAni taiH nATakaH nAnAvidhava taruNI saMpavartita anekavidha zreSTha yuvatibhiH sampAditaiH 'uvanaccinamANe uvanaccijjamANe ' upanRtyamAnaH upanRtyamAnaH, tamupAzritya nartanAn 'uvagijnamANe uvagijjamANe ' upagIyamAnaH upagIyamAnaH, tadguNagAnAt ' ubalAlijjamANe uvAlijjamANe ' upa lAlyamAnaH upalAlayamAnaH IpsitArthasampAdanAt paramaranehAcca ' pAusavAsA. ratta sarada hemaMta sisiravasatagimhapajjete chappiuU' mA zrAvaNAdiH saeva varSAtraH, zarat azvayujAdiH, hemanto mArgazIrSAdiH ziziro mAyAdiH, basantaH caitrAdiH grISmo jyeSThAdiH, tatatha ma cAsau varSAtacatha, zaracca, hemanta zizirazva vasantatheti mADU varSAzaraddhemanta ziziravasantAste ca te grISmaparyantazciti karmadhAye kRte'tastAn peRtUn 'jahAnibhavegaM mANamANe mANamANe kAlaM kAlethI. unameM 32 prakAra ke nATaka huA karate the, arthAt 32 prakAra ke abhinaya karane yogya viSaya yA to usameM nATakake rUpameM dikhAye jAte the, yA 32 pAtra usa nATayazAlA meM kAma karate the, isaliye32 prakAra ke nATaka isa rUpase yahAM kahA gayA hai| ina nATakoM meM mRdaMga baDe jora 2 se bajA karate the. ina nATakoM ke karanevAlI lundara 2 aneka prakArakI zreSTha taruNa yuvatiyAM thiiN| inako lakSya karake nakaloga nAcate the, aura inake (jamAlIke) guNagAna karate the, 'pAusavAsArata0' prAvRT - sAvana AdirUpa varSAkAla, kuvAra AdirUpa zaratkAla, mArga. zIrSa AdirUpa hemantakAla, mAghAdirUpa zizirakAla, caitrAdirUpa vasantakAla aura jyeSThAdirUpa grISmakAla ina 6 kAlarUpa 6 RtuoMke yaha saba prakAra se yathAvibhava sukha bhogA karatA thaa| kisI bhI padArthakA zALA banAvI hatI temAM 32 prakaranA nATaka bhajavAtA hatAM. eTale ke 32 prakAranA abhinaya karavA cAgya viSaya kAM te temAM nATaka rUpe dekhaDavAmAM AvatA hatA athavA te 32 pAtra te nATakazaLAmAM kAma karatAM hatA. te kAraNe ja ahIM " khatrIma prakAranAM nATako " A pramANe kahevAmAM AvyuM che. te nATakAmAM ghaNAM ja jorathI mRgA vAgyA karatAM hatAM, ane aneka sur taruNIe te nATaka bhajavatI hatI. tenI sAme nakA nRtya karatA hatA ane gAyake tenA guNugAna gAyA karatA hatAM. " pAusavAsArata0 ( zrAvaNa Adi varSAaNa ) zaradaRtu, DemantaRtu, zizira, vasanta bhane zrIma, A chae RtuenA sadhaLA prakAranA sukhanA te peAtAnA vaibhava pramANe anu " pravuda
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiTrikA TIkA za09403304 jamAlivaktavyanirUpaNam mANe ' yathA vibhavena vibhavAnusAraM mAnayan mAnayan tadanubhAvamanubhavan kAlaM gAlayana ativAhayan yApayan ityarthaH ' iTThe saddapharisarasarUpagadhe paMcavihe mANussara kAmabhoge paJcamANe viharai ' iSTAn IpsitAn zabdasparzarasarUpagandhAn paJcavidhAn mAnuSyakAn manuSyayogyAn kAmabhogAn pratyanubhavan viha rati - tiSThati, ' taraNaM khattiyaku'jaggAme nayare siMghADagatiyaca ukkacaccara jAva bahujaNasaddezvA jahA unavAe jAva evaM pannaveza, evaM praruvei ' tataH khalu kSatriyakuNDagrAme nagare zRGgATake zRGgATakaphalAkAre mArgavizeSe, trike trayANAM abhAva usake pAsa nahIM thA. aisA vaha puNyazAlI thA. manuSya ke liye apane jIvana meM jo kucha manojJa pacendriyoMke viSaya bhoganeko cAhiye - ve saba usake pAsa upasthita rahA karate the. isa taraha yaha Ipsita zabda, sparza, rasa, rUpa aura gaMdha Adi pAMca prakArake kAmabhogoMko bhogatA huA apanA samaya vyatIta kara rahA thA, ki itanemeM usane kSatriyakuNDagrAma nagara ke zRGgATaka, trika, catuSka Adi mArgoM para zramaNa bhagavAna mahAvIra ke Agamana kI bAtako karanevAle logoMne sunA ki brAhmaNakuNDagrAmanagara ke bAhara bahuzAlaka udyAnameM zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAre hue haiM. aba isI saMbaMdha meM jo sUtrapATha AyA hai, usakI vyAkhyA isa prakAra se hai- ' taraNaM khattiyakuMDaggA nagare siMghADagatiyacaukkacacara jAva bahujaNasaddeha vA jahA udavAhae jAya evaM pannaveha, evaM pakhavei ' siMghADeke AkAra jaisA jo mArga hotA hai, usakA nAma shRnggaabhava karatA hane te eve puNyazAlI hatA ke koi paNa vastuneA tenI pAse abhASa na hatA pAMce indriyA dvArA je je viSaye manudhyeAne bhegavavA game che te saghaLA viSaye tenI pAse upasthita ja rahetA hatA. A rIte icchita zabda, sparza, rasa, rUpa ane gadha Adi pAca prakAranA kAmalegAne bhAgavatA thakA te peAtAnA kALa sukhazAntipUrvaka vyatIta karatA hatA. 608 eka divasa teNe kSatriyaku'Da zrama nagaranA zrRMgATaka, trika, catuSka Adi mAge para zramaNu bhagavAna mahAvIranA AgamananI vAta karatA leAkeAnA mukhethI sAbhaLyuM ke brAhmaNakuMDagrAma nagaranI mahAra AvelA mahuzAlaka udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryA che. A viSayane anulakSIne je sUtrapATha ApavAmAM AnyA che te sUtrapATha tathA temAM vaparAyelAM padonI vyAkhyA A pramANe che-- " taraNaM khattiyakuDagAme nayare siMghADagatiyaca ukkacavaccara jAva bahujaNasaddei vA jahA uvavAi jAtra evaM pannaveda, evaM parUveI " ziMgoDAnA bhAratA
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 bhagavatIsa mArgANAM samAhAre trike, catuSke caturmArgasamAhAre evaM catvare yAvat caturmukhamahApathapatheSu anekamArgapu bahujanazabda itivA, yatra zRGgATakAdau bahUnAM janAnAM zabdastatra bahujano'nyonyasya etramANapAti iti vAkyArthaH, tatra ca bahujanazabdaH parasparAlApAdirUpaH, iti zabdo vAkyAlaMkAre, vA zabdo vikalpe, yathA aupa. pAti ke sUtre yAvat janavyUhaiti vA, janavola itivA, janakalakala iti vA, janomiritivA, janonkalikA itivA, jana sannipAta itivA, bahujanaH anyonyasya Taka hai, tIna rAste jahAM para milate haiM, usa mArgakA nAma trika hai, cAra rAste Akara jahAM para milate haiM, aise mArgakA nAma catuSka hai. caupAlakA nAma catvara hai / yahAM para " yAyat" zabdase " caturmukhamahApathapatheSu" caturyugca, mahApatha aura patha ina mArgoM kA grahaNa kiyA hai| parasparameM AlApa karanevAle manuSyoMke jo zabda haiM ve bahujana zabdase yahA~ gRhIta hue haiM / " iti" zabda yahAM vAkyAlaGkArameM prayukta huA hai| tathA " vA" zabda vikalpAmeM hai, aupapAtika sUtra meM jo isa viSa. yo varNana AyA hai, vaha isa prakArase hai-jana samUhakA nAma janavyUha, janoMkI avyakta dhvanikA nAma janabola. vacana vibhAga jisameM mAlUma paDe usakA nAma jana kalakala, Apasa meM jahAM taka dUsarese TakarAnA ho jAve aisI bhIr3akA nAma janomi, manuSyoMke choTe samudAyakA nAma janautkalikA, dUsare dUsare sthAnoMse Aye hue manuSyoMkA ekatra honA isakA nAma jana sannipAta hai / sAmAnya rUpale kathana karanA isakA mArgane zRMgATaka kahe che. jyA traNa rastA maLe che te jagyAne trika kahe che. jyAM cAra rastA AvIne maLe che te mArgane catuSka kahe che. cikane cavara cha mahI " yAvat" 54thI " caturmukhamahApathapatheSu" bhA5ya bhane patha, A mArgone grahaNa karavAmAM AvyA che. parasparanI sAthe vAtacIta kara nArA manuSyonA avAjane ahIM "bahujana zabda " pada dvArA grahaNa karavAmAM sAveda che " iti // 56 gaDI paayaa|2 315\ cha, tathA "vA" pada vikalArthe vaparAyuM che. A viSayane anulakSIne aupapAtika sUtramAM je varNana karavAmAM AvyuM che te nIce pramANe che- janasamUha eTale janavUDa, lekenA avyakata ivaninuM nAma janabela, jemAM vacanavibhAga mAluma paDe evA ivaninuM nAma janakalakala, jyAM eka bIjA sAthe athaDAI javAya evI bhIDanuM nAma janermi, manuSyanA nAnA samudAyanuM nAma utkalikA ane jude jude sthAnethI AvIne ekaThAM thayelA lokonA samUhane janasannipAta kahe che. prajJApanA eTale ke sAmAnya rUpe kathana
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI009403304 jamAlivaktavya nirUpaNam evamAkhyAti, evaM bhASate tatra janavyUhaH- janasamudAyaH bola:- avyaktavarNedhvaniH, kalakalaH upalabhyamAnavacana vibhAgavizeSaH, UrmiH saMbAdhaH, utkalikA laghutaraH samudAyaH sannipAtaH - aparAparasthAnebhyo janAnAmekatramelanam, ekmutarItyA prajJApayati sAmAnyataH AkhyAti, evaM prarUpayati vyaktaparyAyavacanato bhASate - kiM bhASate ? ityAha- ' evaM khalu devANuviyA | samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAtra sannU savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nagarassa vahiyA bahusAlae 'cese ahApaDivaM jAva viharaDa ' evaM khalu bho devAnupriyAH / zramaNo bhagavAn mahAvIra - Adikaro dharmasyAdikaH yAvat sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya vahiH bahuzAlake 'caitye yathApratirUpaM yogyam avagraham = AjJAm avagRhya gRhItvA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati= tiSThati, ' taM mahaSphalaM khalu nAma prajJApanA hai, aura vizeSa rUpase kathana karanA isakA nAma prarUpaNA hai / zRGgATaka Adi mArgoM para milakara manuSyoMne Apasa meM kyA bAtacIta kI - isake liye ' evaM khalu devANupiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva savvann savvadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa pahiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM jAva viharai' aisA sUtra kahA gayA hai - isameM yaha kahA hai ki zRGgATaka Adi mArgoM para khaDe hokara apAra janasamUhane ApasameM isa prakAra bAtacIta kI ki he devAnupriyo ! suno to sahI - zramaNa bhagavAn mahAvIra jo ki sarvajJa sarvadarzI haiM, aura dharmatIrthaMke AdikartA haiM, brAhmaNakuNDagrAma nagarake 'bAhira bahuzAlaka udyAna meM yathApratirUpa avagraha AjJAko lekara Thahare hue haiN| vahAM ve AtmAko tapa aura saMyama se bhAvita kara rahe haiM / 'taM 409 karavuM ane prarUpaNA eTale vizeSa rUpe zrRMgATaka Adi mArgo para ekaThAM thaIne sone zI vAta uratA tA - " evaM gvalu devANupiyA ! samaNe bhagava mahAvIre Aigare jAva savtrannU savvadarisI mAhaNaku ugAmassa nayarassa bahiyA bahusAlae ceie ahApaDiruvaM jAba vihagcha " zrRMgAra Adi bhAga upara jalA rahIne bemi A pramANe vAtacIta karatA hatAM-- " he devAnupriye ! jarA sAMbhaLe zramaNa bhagavAna mahAvIra ke je sajJa, saCdarzI ane dharmatIrthanA AdikartA che, te brAhmaNaku'DagrAma nagaranI bahAra AvelA bahuzAlaka udyAnamAM yathApratirUpa ( sAdhune cegya ) avagraha ( AjJA-mAgavAnanI AjJA ) laine virAjamAna thayA che tyAM te AtmAne tapa ane saMyamathI bhAvita karI rahyAM che, bha-52
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 bhagavatI devANupiyA ! tadArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jahA upavAie jAba egAmi. suhA khattiyaku DaggAmaM nayaraM majjha majjheNaM niggacchaMti' bho devAnupiyAH! tata mahAphala khallu bhavati tathArUpANAm arhatAM bhavatAM yathA aupapAtike pUrvArdhe'STatriM. zattamajhatre yAvat-yadA nAmagotrasyApi zravaNatayA, tadA kimuta vaktavyaM punarabhi. gamanavadananamarakaraNapatipacchanaparyupAsanayA ? yadA ekasyApi Aryasya supacanasya zabdamAtrasya zravaNatayA mahAphalaM bhavati tadA kimuta vaktavyaM punarvipu. lasya samyagdarzanajJAnacAritravapasya arthamya grahaNatayA, tadgacchAmo devAnupiyAH ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vadAmahe namasyAmaH, ityAdi pratipAditaM tathaivAtrApi mahAphalaM khalu devaannuppiyaa| tahArUbANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jahA ubavAie jAva egAbhinuhA khattiyakuMDaggAmaM nayaraM manaM majheNaM niggacchati' to he devAnupriyo ! tathArUpa arhanta bhagavantoMke jaya nAma aura gotrake zravaNase jIvoMko jaisA ki aupapAtika sUtra meM pUrvAdhameM 38 veM sUtra meM kahA gayA hai, ki mahAphala prApta hotA hai, to phira unake samakSa jAnA, unako vandanA karanA, unheM namaskAra karanA-unase prazna pUchanA aura unakI paryupAsanA karanA, isase kitanA mahAna phala prApta na hogA-jagha eka Arya evaM dhArmika suvacanake zravaNase jIva mahAphala prApta kara letA hai, to phira vipula samyagdarzana, samyagjJAna aura samya. kacAritrarUpa arthake grahaNase honevAle mahAn phalake lAbhameM kyA kahA jA sakatA hai-vaha to anirvacanIya hai. isaliye cale aura he devAnupriyo ! zramaNa bhagavAna mahAvIrako bandanA kareM, unheM namana kareM " taM mahApphalaM devANuppiyA ! tahorUvANa arahatANa bhagavaMtANa jahAM uvavAie jAva egAbhimuhA khatiyakuMDagAnaM nayara majha majheNaM niggacchaMti" he deva nupriye ! je evA ahaMta bhagavAnanA nAma ane getranA zravaNa mAtrathI mahAphaLanI prApti thAya che ema kahyuM che, te temane vaMdanA karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI paryuM pAsanA karavAthI, temane prazna pUchavAthI ane temanI pathuM pAsanA karavAthI prApta thatA phaLanI to vAta ja zI karavI ! je eka Arya ane dhArmika suvacananA zravaNathI jIvane mahAphalathI prApti thAya che, te vipula samyagadarzana, samyajJAna, samyak cAritrarUpa arthane grahaNa kasvAthI prApta thatA phaLanI te vAta ja zI karavI che te te anirvacanIya che, tenuM te varNana karI zakAya tema nathI. te he devAnupriye ! cAle ApaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse jaIe ane temane vaMdaNuM karIe, ItyAdi
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za09 40 33 sU04 jamAlivaktavya nirUpaNam kara pratipattavyam | ekadizam ekAbhimukhAH- ekadizAbhimukhAH santaH janAH kSatriyakuMDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgacchanti, 'niggacchittA ' jeNetra mADaNakuMDaggA napare jeNeva bahusAlae ceDae eva jahA ubacAie jAna tivihAe pajju vAsaNAe pajjuvAsaMti ' kSatriyakuNDagrAmanagarAt nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAmanagaramAsIt yatra huzAlakaM catyamAsIt tasminneva sthAne evaM pUrvarItyA yathA aupapAtike pUrvArdhe aSTatrizattame sUtre yAvat upAgacchanti, upAgatya zramaNa bhagavanta mahAvIraM vandante namasyanti, vanditvA namastviA trividhayA paryupAsanyA paryupAsate / ' taraNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa taM mahayA jaNasadde vA jAtra jaNasannivArya vA suNamANassa vA ityAdi rUpase aupapAtika sUtra meM pUrvArdha meM 38 ve sUtra meM kahA gayA haiMvaisAhI kathana yahAM para bhI lagA lenA cAhiye / ima taraha se ve sabake saba manuSya ApasameM vicAra kara eka dizAkI tarapha muMha kiye hue kSatriya kuNDagrAma nagarake ThIka bIcobIca se hokara nikale 'jeNeva mA. haNakuMDagAme nayare jeNeva bahusAlae ceie evaM jahA udavAie jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti' aura nikalakara jahAM brAhmaNakuNDagrAma nagara thA, aura jahAM vaha bahuzAlaka caitya ucAna thA, vahAM para Aye aupapAtika sUtra ke pUrvArdhake 38 veM satra ke anusAra vahAM Akara unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIrako vandanA kI, namaskAra kiyA aura vandanA namaskAra kara phira unhoMne unakI trividha paryupAsanA se upAsanA kI / taNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa taM mahayA jaNasaddaM vA " jevu' kathana aupAtika sUtratA pUrvAna 38 mAM sUtramAM karavAmAM AvyuM che, te kathana ahIM paNu grahaNu karavu. te badhA leAkeA parasparanI sAthe A pramANe vAtacIta karatAM karatAM eka zA tarapha ( brAhmaNukuMDa nagara tarapha ) mukha karIne kSatriyakuMDa nagaranI kharAmara vacceAvacca thaine mahAvIra prabhunI pAse javAne bhATe upaDayA. " jeNetra mAhaNakuDagAme nayare jeNeva bahusAlae ceie eva jahA vAira jAva tivihAra pajjutrAsaNAe pajjuvAsaMti " ane tetheo nayAM shraahmkuMDagrAma nagara hatuM, "jyAM mahuzAlaka caitya hatuM tyAM AvI paheAMcyA. tyAM jaIne temaNe zuM karyuM" te aupapAtika sUtramAM 38 mAM sUtramAM A pramANe khatAvyuM che-tyAM jaIne temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdA karI, temane namaskAra karyo vadaNA namaskAra karIne temaNe temanI trividhe ( mana, vacana ane mAyAthI) paryupAsanA harI.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 bhagavatIso pAsamANassa vA ayameyArUve ajjhasthie jAva samuppajjitthA' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya taM mahAntaM janazabdaM vA yAvat janavyuhaM vA, janavola vA, janakalakalavA, janomivA, janoktAlikAM vA, janasannipAtaM vA, zRNvato vA, pazyato vA ayaM vakSyamANaH AdhyAtmika AtmagataH Atmazrito yAvata cintitaH prArthitaH kalpitaH manogataH abahiH prakAzitaHsaMkalpaH tathA ca A. dhyAtmikA:-AtmagataH aGkurita iva 1 tadanu cintitaH punaH punaH smaraNarUpo vicAro dvipatrita iva 2 / tataH kalpitaH-saeva vyavasthA yuttaH-' imameva karipyAmi' iti kAryAkAreNa pariNato vicAraH pallavitaiva 3 prArthitaH saeva iSTa rUpeNa svIkRtaH puSpita iva 4, manogataH saMkalpaH-manasi dRDharUpeNa nizcaya:jAba jaNasannivArya vA suNabhAgarasa vA pAsamANassa vA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA' isake bAda usa kSatriyakumAra jamAlike usa mahAn janazabda ko yAvat-janavyUhako, janayolako, jana kalakalako, janomiko, janotkalikAko aura janasannipAtako suna karake aura dekha karake yaha aisA AtmAzrita yAvat-cintita, prArthita, kalpita aura manogata vizeSagovAlA saMkalpa utpanna huA-aGkaritakI taraha vaha prathama Atmagata huA, isa kAraNa use AdhyAtmika kahA gayA haibAda meM usa saMkalpako punaH punaH smaraNarUpa honese dvipatrita kI taraha cintita kahA gayAhai, "aba maiM ise hI karUMgA" isa prakArakI vyavasthAyukta honese use pallavita huekI taraha pallavita kahA gayA hai| prArthita isaliye use kahA ki-puSpita hue kI taraha vaha iSTarUpase svIkRta huA aura mahogata use isaliye kahA ki vaha manameMhI dRDha rUpase "tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasvata mahayA jaNasaI vA jAva janasannivAyaM vA suNoNasta vA pAsamANassa vA ayameyArUve ajjJathie jAva samuppajjityA" pAtAnA bhaDanI pAsezrI 5sAra thadi jInA bhaDAna zabdane, janamUhane, janabolane, janakalakalane, jenemine, janalikAne ane janasannipAtane (A badhAM padone artha upara samajAvyo che) sAMbhaLIne tathA nihALIne te kSatriyakumAra jamAline A prakArane AdhyAtmika, citita Arthita, hipata bhane manAta viyA2 mAvyA........ jema aMkura pahelAM jamInamAM dabAyelo rahe che, tema A vicAra prathama AtmAnI aMdara ja dabAyele rahyo tethI tene AdhyAtmika kahyo che. tyArabAda te saMkalpa (vicAra) hRdayamAM pharI pharIne AvavA lAge tethI dvipatritanI jema tene cintita kahyo che. have huM A pramANe ja karIza," A prakAranI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikATI0za09303304 jamAlivaktavyanirupaNa 413 ' itthameva mayA kartavyam ' iti vicAraH phalita iva 5) samudapayata-samutpannaH / tadevAha-'kiNaM ajja khattiyaka DaggAme nayare iMdamaheivA, khadamahei vA, mugu damahei vA, NAgamaheivA, jakkhamahei vA, bhUyamaheivA, dUvamaheivA, taDAga mahei vA ki khalu aba kSatriyakuNDagrAme nagare indramahaH-indrotsava itivA, skadamahaH kArtikeyotsavaH iti vA, mukundamahA-vAsudeva mahotsava iti vA, nAga. maha.-nAgamahotsava iti vA, yakSamahaH, yakSamahotsava iti vA, bhUtamahotsava iti vA, kUpamahotsava itiza, taDAgamahotsava itiA, 'naI maheibA, dahamaheDavA, pavyaya maheivA, rukkhamaheivA, ceiyamaheivA, thUbharaheDavA,' nadImahotsava itivA, idamaha:- idamahotsava itivA, parvatamahotsava itivA, vRkSamahotsava itivA, caitya mahaH-udhAnamahotsava itiSA, ratapamahotsavaH iti vA vartate 1 ja NaM ee bahave nizcita rUpame rahA ki mujhe aisAhI karanA yogya haiM / ataH phalita hueko taraha use manogata kaha diyA gayA hai| kaimA saMkalpa huA isI bAtako sUtrakAra kahate haiM-"NiM ajja khattiyakuDaggAme nayare iMdamaheivA, khaMdamaheivA, muguMdamahevA NAgamahevA, jakhamahezyA, bhUyamaheicA, kUvamaheivA, taDAgamahehavA0 " kyA Aja kSatriyakuNDagrAma nagara meM indrotsava hai ? yA kAtikeyotsava hai ? yA vAsudevotsava hai ? yA nAga mahotsava hai ? yA yakSa mahotsava hai ? yA bhUta mahotsava hai ? yA kUpamahotsava hai ? yA tAlAba mahotsava hai ? yA nadI mahotsava hai ?yA huda. mahotsava hai ? yA parvata mahotsava hai ? yA vRkSa mahotsava hai ? yA caitya mahotsava hai ? yA udyAna mahotsava hai ? yA stUpa mahotsava hai ? "jaMNaM vyavasthayukta thavAthI tene palavita thayelI latA sAthe sarakhAve che te vicArane prati kaheva nuM kAraNa e che ke pu5yukta thayelI latAnI jema te vicAra ISTa rUpe svIkRta thaye. tene mane gata kahevAnuM kAraNa e che ke te vicAre manamAM ja daDha sthAna jamAvyuM hatuM-hajI teNe keInI pAse te vicAra prakaTa karyuM na hatuM. tethI phalita thayetrI latAnI jema tene manogata kahevAmAM AvyA che. have sUtrakAra e prakaTa kare che ke tene ke vicAra AvyuM - ____" kiM NaM ajja khattiyaku DaggAme nayare idamahei vA, khaMdamadei vA, muguda. mahevA, NAgamahei vA, jakhamahei yA, bhUyamahei vA. kUpamahei vA taDAgamaheivA" zuM Aje kSatriyakuMDagrAma nagaramAM Indrotsava che ? ke kArtikeyetsava che ? ke vAsudevatsava che ? ke nAgamahotsava che? ke yakSamahotsava che? ke bhUtamahesava che? ke kRpa mahatsava che? ke taLAvane mahatsava che? ke nadIne maha. sava che ? ke hada ( sarovara) ne mahAtmaya che ? ke parvata mahotsava che ? ke vRkSa mahotsava che? ke citya mahotsava che? ke udyAna mahotsava che ke
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIne uggA bhogA, rAinnA, ikkhAgA, NAyA, koravyA, khattipA, khattiyaputtA, maDA, bhaDa puttA jahA ubAie jAva satthavAharabhijhyA hAyA kayavalikammA jahA upavAie jAda gigAcchaMti' yat yasmAt kAraNota khalu ete vadavaH ugrAH ugra jAtIyAH, bhogAH - bhoganAtIyA, rAnanyA:-bhUpatayaH, ivAkA ikSvAkuvaMzodbhavAH, nAgA-nAgavaMzobhA. kauravAH-kuruzodbhavAH, kSatriyAH kSatriyaputrAH bhaTA bhaTaputrA. yathA aupAtike pUrvAdhe aSTatriMzattame sUtre yAvata brAhmaNAH yodhA', mallakinaH, lecchakinaH rAnavizeSAH anye ca bahavaH rAjezvaratalavaramADambika kauTumbi kebhyazreSThisenApatimArthavAhaprabhRtayaH tatra rAjAnaH sAmantAH IzvarAH yuvarAjadayaH talacarAH rAjavallabhA, mADambikAH sannivezavizepanAyakAH, kauTumbikAH katipayakuTumbanAyakAH ibhyAH ibhyo-istI, tatpariminadhanarAziyuktAH, zreSThinA-nagaramayAnavyavahAriNaH. senApatapa:-senAnAyakAH sArthavAhA:-vyApArAya sArthasya dezAntaranetAraH ityAdayaH snAtAH kRtavali pharmAga.-bAyamAdibhyo dattAtnanAgAH yathA auSapAtike pUrvAI aSTatriMzattamamUne ee bahadhe uggA, sogA, rAinlA, ikkhAgA, NAyA, koravA0' jo ye ugrajAtIya, bhogajAtIya rAjA tathA ikSvAkuvaMzIya, nAgavaMzIya, kurubaMzIya, kSatriya, kSatriyaputra, bhaTa, bhaTaputra, tathA aupapAtika sUtrake pUrvA dhameM 38 ve sUtra ke anusAra yAvat-brAhmaNa, yodhA, mallakI, lecchakI vizeSa rAjA, tathA aura bhI ye aneka sAmanta, yuvarAja, talavara-rAja. vallabha, mADambika-manniveza vizeSake nAyaka, kauTumbika-katipaya kuTubhyoMke nAyaka, hasti parimita dhana rAzivAle zreSThIjana, nagarapradhAna vyavahArI jana, senApati-senAnAyaka evaM vyApAra ke nimitta janasamudA. yako dezAntarameM le jAnevAle sArthavAha, snAna karake, bali karma karakepAyasAdikoMke liye annakA vibhAga vitaraNa karake, 'jahA-uvavAhae' stU5 bhaDosa cha ? ja NaM era bahave ugA, bhogA, rAinA, ikkhAgA, NAyA, korabA." mAre sa ta yo bhotsava cha, mA SIMnIya mana. sAga jAtIya rAjA tathA IkvAkuvaMzIya, nAgava zIya, kuruvaMzIya, kSatriyo, kSatriyaputre bhaTe, bhATapu, tathA aupapAtikasUtranA pUrvArdhanA 38 mAM sUtramAM kahyA prama nA brANo, ye che, malakI, bhecchakI Adi jAtinA le ke, tathA bIjA 55 mane sAmatA, yu12:. tasa(21 16AMI ), bhA'mi ( sanni veza vizeSanA nAyake), kauTumbike (keTalAka kuTuMbanA nAyaka), hastipari mita dhana rAzivALA zeThIyAe, nagara pradhAna vyavahArIjana, senApati ane sArthavAhe (vyApAra nimitte janasamudAyane paradezamAM laI janArA) snAna karIne tathA balika karIne-kAgaDA Adine mATe annanA vibhAganuM vitaraNa
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikA To0097033 0 4 jamAlivaktavyanirUpaNam 415 , , yAvat kRtakautuka maMgaLapAyazcittAH kRtaM kautukaM mapItilakAdikam maGgalam - akSatAdirUpam, etadvayameva prAyazcittaM = duHsvapnAdi prazamakatvenAvazyakaraNIyAtvAt yaiste tathA ' sirasA kaMThe mAkaDA zirasi kaNTheca mAlakarA -kRtamAlAH dhRtamAlA ityarthaH AviddhamaNisuvarNA : ? ityAdi vizeSaNaviziSTA nirgacchanti ? kimartha nagarA bahirgacchantIti bhAvaH / ' evaM saMpei, saMpehittA, kaMcanapurisaM saddAvei sadAvittA evaM vayAsI' evam uparyuktarItyA jamAli: saMprekSate vicArayati, saMprekSya vicArya kaJcukipuruSam antaHpuranivAsinaM puruSavizeSaM zabdayati-Ahvayati zabdayitvA evaM vakSyamANaprakAreNa atrAdIt = kiM NaM devAppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nagare iMdamahevA jAna nimga " pAtika sUtra pUrvArdha meM 38ve sUtra meM kahe anusAra " kRtakautuka maMgala prAyazcittAH ' maSItilaka AdirUpa kautuka aura akSatAdirUpa maMgalako jo ki duHsvapna Adike prAmaka honese avazyakaraNIyarUpa kahe gaye haiM karake tathA 'sirasA kaMThe mAlakaDA' mastaka aura gale meM mAlAoMko dhAraNa karake " AviddhamaNisuvarNAH " tathA maNibhUpina suvarNahAroMko pahira karake jA rahe haiN| arthAt ye sabake saba kisa kAraNa nagara se bAhara nikala rahe haiM ? ' evaM saMpeheha ' aisA usa kSatriyakumAra jamAline vicAra kiyA. ( saMhitA kacuijjapurisaM sadAveha ') vicAra karane ke bAda phira usane kaMcukI puruSako arthAt-antaHpura nivAsIjanako bulAyA ? 'sAvittA evaM vayAsI' bulA karake usase usane aisA kahA - ' ki NaM devApiyA? ajja khattiyakuMDaggAme nagare iMdama heivA, jAva niggacchaMti' harIne, " jahA uvavAie " tathA bhopapAti sUtranA pUrNardhanA 3 mAM sUtrA " kRtakautukamaMgalaprAyazcittA " bhaSIti mahiya ho bhane akSata nusAra Adi rUpa maMgaLa karIne ( A banne vidhi dusvasa AdinI prazamaka hovAthI avazya karavA caigya manAya che), tathA ane gaLAmAM mALAe dhAraNu karIne, " ASiddhamaNisuvarNA " tathA maNui jaDita suvaNu hArIne dhAraNa karIne jaI rahyA che? kahevAnuM tAtpa e che ke A madhAM zA kAraNe nagaranI bahAra jaI rahyA che ? " eva saMpeddei " kSatriyakumAra prabhAjinA bhanama se amarano vicAra mAnyo, "sapeddittA kaMcuigjapurisaM saddAvei " bhI prabhAviyAra bhAvavAthI tethe prayuDInane ( antapura nivAsI no4rane ) gosAvyA. " saddavittA evaM vayAsI" bhane teNe tene A temANe pUchyuM -- " sirasA kaMThe mAlaka mastaka dd
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 bhagavatIstra cchati ' he devAnupriyAH / kiM khalu adyaH kSatriya kuNDagrAme nagare indramahotsavAdayaH santi, yat yasmAtkhalu kAraNAt ete bahavaH ugrAdayaH ekadizAbhimukhAH nagaH rAt nirgacchanti ? ' tara NaM se kaMcuijjapurise jamAliNA khattiyakupAreNa evaM pUrvoktarItyA uktaH san hRSTatuSTaH ' samagasta bhagavo mahAvIrasta AgamaNagahi. yavinicchae karayala jAva kaTu jamAli khattiyakumAra jaeNa vijae NaM baddhAveda, baddhAvettA evaM bayAsI' zramaNaraya bhagavato mahAvIrasya AgamanagRhItavinizcayaH Agamane gRhIta:-kuto vinizcayo nirNayo yena sa tathA, karatalayAvat pariya hotaM zirasAvarta masta ke'JjaliM kRtyA jamAli kSatriyakumAra jayena vijayena varddha yati, jayantu bhavantaH vijayantAM bhavantaH' ityevamAzIrvacanena bhagavataH samAH gamanambanena taM jamAliM barddha yati / vayitsA evaM vakSyamANaprakAreNa abAdI he devAnupriya ! Aja kSatriya kuNDagrAma nagara meM kyA koI indrotsava hai yA yAvat stUpa mahotsava hai ki jisa kAraNase ye ugrajAtIya Adi puruSa eka dizAkI tarapha TakaTakI lagAkara nagarase bAhara jA rahe haiM ? 'taeNa se kaMcuijjapurise, jamAliNA khattiya kumAreNaM evaM butte samANe hahatuDhe ' kSatriyaputra jamAlise isa prakAra pUchA gayA vaha antaHpurakA kaMcukI puruSa bar3A khuza huA aura Anandita citta hokara usane 'sama. Nassa bhagavao mahAvIrassa AgamaNAhiyaviNicchae' zramaNa bhagacAn mahAvIrake AgamanameM kRta nirNayase 'karayala jAva kaTTa jamAliM khattiyakumAraM jaeNaM vijaeNa baddhAveda ' donoM hAthoMkI alikI mastaka para karake kSatriyakumAra jamAliko jaya vijaya zabdoM ke uccAraNapUrvaka vadhAI dI arthAt-he deva ! ApakI jaya ho. ApakI vijaya ho' isa "fNaM devANuppiyA ! ajja khatti yakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, jAva nigacchaMti" hevAnupriya ! zumAre kSatriya yAma nagaramA chandranA mahotsava che? ke stUpamahotsava paryantano uparyukta kaI mahotsava che? evuM te zuM kAraNa che ke A ugra jAtiya Adi puruSe eka ja dizA tarapha mukha 4zana 14 26cha ? " taraNaM se kaMcuijjapurise jamAliNA khattiyakumAreNaM evaM vutte samANe haTTa tuTTe " kSatriya bhA2 24 bhAdI 121 mA pramANe pUchAmA AvatAM te aMtaHpurane paricAraka kaMcukI jana ghaNe ja harSa ane saMtoSa pAme taya punahita ye " sanaNassa bhagavao mahAvIrassa AgamaNAhiyaviNicchae" zrabhA bhagavAna mahAvI2nuM mArAmana yavAnA niSNu ya za " karayala jAva kaTu jamAli khattiyakumAraM jaraNaM vijaeNaM baddhAvei" bhanne DAyanI malinI mastaka para rAkhIne kSatriyakumAra jamAlIne vijaya zabdanA uccAraNupUrvaka
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramepandrikATIkA 209303304 jamAlivaktavyanirUpaNam -'No khalu devANuppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA jAva niggacchaMti ' bho devAnupriyAH ! no khallu adya kSatriyakuNDagrAme nagare indramaho. tsavAdayo vartante, yadartham ugrAdayaH kSatriyakuNDagrAmAt nigacchanti, apitu' evaM khalu devANupiyA ! ajja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva samvannU sambadarisI mAhaNakuMiMggAparasa nayarassa pahiyA vahusAlae'ceie ahApaDirUvaM uggaraM jAva viharai 'bho devAnamiyAH ! evaM khalu ugrAdInAM kSatriyakRNDagrAmAt nirgamane ayaM heturvartate-yat aba zreSaNo bhagavAn mahAvIro yAvat AdikaraH sarvajJaH sarvadarzI brAhmaNakuNDagrAmasya nagarasya bahiH vahuzAlake caitye yathApratirUpam avagrahaM yAvat gRhItvA saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati-tiSThati / 'taeprakAra ke AzIrvAda vacanoMkA uccAraNa karate hue bhagavAnke AgamanakI sUcanA usa jamAliko dI. aura de karake phira usane aisA kahA-'No khalu devANuppiyA! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamaheivA, jAva niggacchaMti' he devAnupriya! Aja kSatriya jhuNDagrAma nagara meM indrotsava Adi kucha bhI nahIM hai, ki jisake nimitta ye ugrAdika kulake logakSatriya kuNDagrAma nagarase nikala rahe haiM, apitu evaM khalu devANuppiyA ! ajja samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sampanna sambadarisI mAhaNakuMDaggAmassa nayarassa bahiyA bahusAlae cehae ahApaDirUvaM uggahaM jova viharai' he devAnupriya ! ina ugrAdikoMke kSatriya kuNDagrAmase nikalane meM kAraNa yaha hai, ki Aja zramaNa bhagavAna mahAvIra jo ki dharmatIrthake AdikartA haiM, sarvajJa aura sarvadazI haiM, brAhmaNa kuNDagrAma nagarake bAhara bahazAlaka udyAnameM yathApratirUpa avagrahako prApta kara saMyama aura tapase apanI vaghATadhI. saTale " svAmI! mApana gaya thAva, mApanI vinaya thAva" A prakAranA AzIrvAda vacananuM uccAraNa karIne teNe tene bhagavAna mahAvIranA AgamananA A pramANe samAcAra dIdhA- ___ " No khalu devANuppiyA ! ajja khattiyakuMDaggAme nayare iMdamahei vA, jAva niggacchati" santa ! bhAra kSatriyAsa nagaramA chandramaDotsava mAhi kaMI paNa nathI, ane evA keI mahatsavane kAraNe A badhA lake kSatriyakuMDa nagaranI nA2 17 vA nathI. 52ntu " evaM khalu devANuppiyA ! ajja samaNe bhaMgavaM mahAvIre jAva samvannU, savvadarisI mAhaNakuMdagAmassa nayarassa baDiyA bahusAlae ceie ahApaDirUvaM ugAI jAva viharai" kAnupriya! tamAma kAraNe Aje kSatriyakuMDagrAma nagaranI bahAra nIkaLI rahyA che-Aje dharmatIrthanA AdikartA, sarvajJa ane sarvadaza zramaNa bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuMDagrAma nagaranI bahAranA bahuzAlaka udyAnamAM yathApratirUpa avagrahane prApta karIne ( sAdhune bha-53
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 bhagavatIne NaM ee vaha uggA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva niggacchaMti' tataHkhalu tasmAtkAraNAt ete bahavaH ugrAH, bhogAH, yAvat rAjanyAdayaH apyeke zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandanavRttikaM yAvat-apye ke pUjanavRttikam-sevArtham evaM satkAradRttikam-satkArArtham , sammAnattikam-sammAnArtham , darzanavRttikam darzanArtham , kautUhalavRttikam-kautUhalArtham , apUrvadRSTadarzanArtham ityarthaH apyeke arthavinizcayahetvazrutAni AgamarahasyAni zroSyAmaH ityAzayAH, zrutAni niH zaGkitAni karipyAmaH ityAzayAH apye ke arthAn , hetUna, kAraNAni, vyAkaraNAni prakSyAmaH ityAzayAH, apyeke sarvataH samantAt muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM prajiSyAma ityAzayAH, apyeke paJcAnuvatikaM saptazikSAtikam , dvAdaznaAtmAko bhAvita karate hue virAjamAna haiN| 'taeNaM ee yahave uggA bhogA jAva appegaDyA vaMdaNavattiyaM jAva nigacchaMti' isa kAraNaM ye aneka ugrajAtiyoM, aneka bhogajAtiyoM yAvat rAjanyAdijanoM meM se kita. neka jana zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanA karane ke liye, yAvata kita. neka unakI sevAke liye, kitaneka unakA satkAra karaneke liye, kitaneka unakA sanmAna karaneke liye, kitaneka kautUhalavaza unheM dekhane ke liye, kitaneka unakA darzana karane ke liye, kitaneka unase azruta Agamake rahasyoMko sunane ke liye aura zrata Agamake rahasyoMko niHzaDita karaneke liye, kitaneka arthako nizcaya karAnevAle amuka 2 kAraNoMko pUchane ke liye jA rahe haiM, tathA kitaneka sarva prakArase muMDita hokara agAri avasthAke parityAga karanese anagArI dazAko dhAraNa karane ke mATe Avazyaka evI AjJA laIne) saMdhama ane tapathI pitAnA AtmAne mAvita 42 // virAbhAna yA che. "taeNaM ee bahave ugA bhogA jAva appegaiyA vaMdaNavattiyaM jAva nigacchati" te 22 mA mana: GAontIya, gajAtIya ane rAjAo vagere lokomAMthI keTalAka leke zramaNa bhagavAna mahAvIrane 'vaMdaNA karavA nimitte, keTalAka temanI sevA karavAne mATe, keTalAka temane satkAra karavA nimitte, keTalAka temanuM sanmAna karavA nimitte, keTalAka kautuhalavaza temane jovA mATe, keTalAka temanAM darzana karavA mATe, keTalAka temanI pAse azruta AgamanA rahasyone sAMbhaLavAne mATe ane zruta AgamanA rahasyane niHzaMkita karavAne mATe, keTalAka arthane nizcaya karAvanArA amuka amuka kAraNo pUchavAne mATe tathA keTalAka muMDita thaIne gRhasthAvasthAne pari tyAga karIne aNagArAvasthA dhAraNa karavAne mATe, tathA keTalAka bAra vratavALI agArAvasthA dhAraNa karavAne mATe jaI rahyA che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI009403304 namAlivaktavyanirUpaNam 419 hai vidhaM gRhidharma pravrajiSyAmaH ityAzayaH, apyeke jItametat itikRtvA snAtAH kRta- ' balikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH zirasA kaNThemAlakRtA aviddhamaNi-' suvarNAH kalpitahArAddha hAra trisara pralambamAlambamAnakaTisUtrakRtazobhAbharaNAH, varavastraparihitAH, candanoliptagAtrazarIrAH, apyeke hayagatAH, evaM gajagatAH, sthagatAH, zivikAgatAH, syandamAnikAgatAH apyeke pAdavihAracAriNaH puruSavAgurAparikSiptAH maddatA utkRSTasiMhanAda-volakalakalaraveNa prakSubhitaM samudraravabhUtamiva nagaraM kurvantaH kSatriyakuNDagrAmAt nagarAnnirgacchanti / liye aura kitane 12 vratoMvAlI agAra avasthAko dhAraNa karane ke liye jA rahe haiM, tathA kitaneka "inake pAsa jAne kA yaha hamArA vyavahAra isa Azaya se snAna karake balikarma-vAyasAdikoM ke liye annAdi kA bhAga dene rUpa karake, kautuka maMgala rUpa prAyazcitta karake, mastaka aura kaMThameM mAlAoMko pahira karake, maNi' nirmita suvarNahAroMse alaMkRta hokara ke, hAra, arddhahAra, tIna laravAlA hAra, laMbA laTakatA huA hAra, kaTisUtra, ina sabase apanI 2 zobhA banA karake, sundara 2 kImatI vastroMko pahira karake, candanase zarIrako carcita karake jA rahe haiM, tathA kitaneka ghor3oM para, kitaneka hAthiyoM para, kita: karathoM para, kitaneka zivikAoM para, kirtaneka syandamAnikAoM (pAlakhI) para, baiTha karake tathA kitaneka paidala cala karake aura kitaneka Apasa meM ekatrita ho karake bar3e bhArI utkRSTa siMhanAda jaise nAdoM ko karate hue, kSatriya kuNDagrAma nagara se nikala rahe haiN| janatAkI gaMmana kAlakI dd tathA keTalAka temanI pAse javAnA amArA vyavahAra che' ema mAnIne snAna karIne, khalikarma karIne, kAgaDA vigerene anna Adi devA rUpa kautukamaMgalarUpa prAyazcitta karIne, mastaka ane ka'ThamAM mALAe paherIne, maNuinimita suvaNu dvArAthI vibhUSita thAne, hAra, ardhadvAra, prasAra, sAMNI saTato hAra, mane uTisUtrayI peAtAnI zAlAmAM abhivRddhi karIne, sudara suMdara kImatI vastro paherIne, ane zarIra para canhananuM vilepana karIne jaI rahyA che. keTalAka gheADA para, keTalAka hAthImA para, DeMTalAI 2thama, TalA zimA (pAsaNI ) mAM, bhane lAka zyantumAM nakAmAM esIne ane keTalAka pagapALA cAlatAM cAlatAM jaI rahyA che. keTalAka eka bIjAnI sAthe maLIne ghaNA bhAre utkRSTa siMhanAda jevA nAda karatAM karatAM, teA keTalAka spaSTa vanIo karatAM karatAM, ane keTalAka kalakala nAda karatAM kSatriyakuMDa nagaramAMthI nIkaLI rahyA che. 'gamana karatAM leAkAnA
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 bhagavatI 'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre kaMcuijjapurisassa aMtie eyamaDhe soccA nisamma hataDha0 koDaM viyapurise saddAvei ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH kalcuki puruSasya antike samIpe etamartha bhagavataH samAgamanarUpaM zrutvA nizamya-hRdi abadhArya hRSTatuSTaH atyantaharpatopayuktacittaH san kauTumbikapurupAn AjJAkAripuru. pAn zabdayati-Ahvayati, 'saddAvittA evaM bayAsI' zabdayitvA-AhUya evaM vakSyamANamakAreNa avAdIt-khippAseva bho devANuppiyA' cAughaMTe AsaraI juttAmeva upahaveha, uvahavittA mama eyamANattiya paJcappiNaha ' bho devAnupriyAH ! kauTuisa AvAjase aisA mAlUma hotA hai, ki sArAkA sArA nagara prakSubhita samudrakI garjanAse vyAkulita jaisA bana gayA hai / 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre kaMcuijjapurinassa aMtie eyama8 soccA nisamma hatuTTa0 koDaMbiyapurise sadAvei ' isa prakArase kSatriyakumAra jamA. lIne jaba antaHpura niyukta usa paricAraka kaMcukI purupake mukhase aisA sunA taba usI samaya usane isa arthako hRdyaa| dhAraNa karake aura AnaMdita bana karake apane kauDampika purupoMko AjJAkArI nokaroMko bulAyA-' sahAvittA evaM vaghAsI' aura bulAkara unheM isa prakArakI AjJA dI-'khippAmeva bho devANuppiyA! cAuravaMTa AsarahaM juttAmeva uvahaveha' he devAnupriyo ! ghahutahI zIghra cAra ghaMToMvAle azvarathako tuma taiyAra karo. arthAt jo ratha ghor3oMke dvArA calAye jAneke yogya hai usa rathako ghoDe jotakara yahAM upasthita karo, uvavittA mama eya mANattiyaM paccappiNaha ' jaba vaha yahAM upasthita ho jAve, taba hameM avAjathI evuM lAge che ke samagra zahera mukhya samudranI garjanAthI jANe ke vyAsita manI bhayuM che. " tae NaM se jamAli khattiyakumAre kaMcuijjapurisassa aMtie eyamaDhe soccA nisamma hadutu0 koDubiya purise sadovei" mata:puranA paricAraka kaMcukIjana pAsethI A vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIne atyaMta harSa ane saMtoSa thaye. pulakita hRdaye te vAta sAMbhaLIne ane hadayamAM dhAraNa karIne teNe kauTuMbika puruSane-AjJApAlaka nokarane bolAvyA. " sadAvittA evaM payAsI " mAna ta bhane mAjJA 52bhApI. __" khippAmeva bho devANuppiyA ! cAuraghaMTaM AsarahaM juttAmeva ubaTuveha" devAnupriye ! ghaNI ja jhaDapathI cAra ghaMTaDIvALA azvarathane taiyAra karo. eTale ke ghaDe joDelA rathane jaladImAM jaladI joDIne ahIM upasthita karI. "avavittA mama eyamANaciyaM paccappiNaha " mana ta pasthita 4zana bhane
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaindrikA TI0pa094033 0 4 kSamAliSaktavyanirUpaNam darara " mvikapuruSAH / kSimameva zIghrAtizIghrameva cAturghaTaM caturghaNTA yuktam azvaratham azvavAhyaratham yuktameva mavarabalIvardAdinA saMyojitameva upasthApayata, upasthApya mama tAm AjJaptim - AjJAm pratyarpayata - parAvartayata / ' tae NaM te koDaMviya risA jamAligA khattiyakumAreNaM evaM buttA samANA jAba paccavirNati' tataH khalu te kauTumbikapuruSAH jamAlinA kSatriyakumAreNa evamuktarItyA uktA AitAH santo yAvat kSiprameva cAturghaSTam azvarathaM yuktameva upasthApya jamAlerAjJapti pratyapayanti, 'tae NaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hAe kayabalikamme jahA unavAie parisA vaNNao tahAM bhANi - ' tataH khalu jamAliH kSatriyakumAro yatraiva sajjanagRhamAsIt va upAga cchavi, upAgatya snAtaH kRtavalikama vAyasAdibhyo dattAnnabhAgaH yathA koNikasya isakI khabara do. ' taraNaM te koDuMbiyapurimA jamAliNA khattiyakumA reNa evaM vRttA samANA jAva paccapiNaMti ' isa prakAra kSatriyakumAra, jamAline jaba una kauTumbika puruSoMse kahA to unhoMne bahuta hI zIghra - tAse cAra ghaMToMvAle rathako ghoDe jItakara taiyAra kara diyA. aura taiyAra hotehI usakI khabara jamAlike pAsa bheja dI / ' taraNaM jamAlI khattiya kumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgaccha khabara milate hI vaha kSatriyakumAra jamAli jahAM snAna ghara thA vahAM gayA- ' uvAgacchittA pahAe balikamme jahA uvavAie parisA vaNNao tahA bhANiyavyaM vahAM jAkara usane snAna kiyA, balikarma kiyA - vAyasAdikoMke liye anna vitarita kiyA, aupapAtika sUtrameM jaisA varNana pUrvAdhameM 48 veM aha akSara yahIM thA. " taraNaM te koDu viyapurisA jamaliNA khattiyakumAreNa evaM vRttA samANA jAba paccaSpiNaMti " kSatriyakumAra bhAsInI yA AjJA sAMbhaLIne te kauTu'bika puruSo ghaNA harSI ane sateSa pAmyA. temaNe ghaNI ja jhaDapathI cAra ghaTaDIvALA rathane ghe}DA jeDIne taiyAra karyAM, ane te rathane mahelanI bahAranI upasthAnazALAmAM UbhA rAkhIne jamAlIne khakhara mekalI } " yApanI AjJAnusAra azvaratha taiyAra harIne upasthita kyoM che. " taraNaM jamAlI khattiyakumAre jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai " 2tha taiyAra thavAnA samAcAra maLatAM ja kSatriyakumAra jamAlI jyAM snAnagRha hatuM tyAM gayeA. " utrAgacchitI pahAe kathabalikamme jahA uvatrAie parisA vaNNao tahA bhANiyavvaM " tyAM jaIne teNe snAna karyuM, tyArabAda khalikama kyu-eTale ke kAgaDA mAhine mATe mannanuM vitaraNa karyuM", bAkInuM samasta varSoMna auSapAtika sUtranA "
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 bhagavatI aupapAtike pUrvArdhe'STa vatvAriMzattase sUtra parpadvarNa ke bhaNitastathaiva' atrApi bhaNitavyaH tathAcoktam aupapAtika 'aNegagaNanAyaga-daMDanAyaga-rAI-sara-talavara-mADaM viya-koDaMviya-ibhaseTi-seNAvai-satyavAha-duya-saMdhivAlasaddhi saMparighuDhe' iti, aneke gaNanAyakA ye prakRtyaiva mahattarAH, daNDanAyakA:-rAjyatantraparipAlakAH, rAjAnaH-mANDa. likAH, IzvarA:-yuvarAjapadasiktAH, talavarAH parituSTabhUpapradattapaTTavandhavi bhUpitarAjasthAnIyAH, mADambikAH-paJcazatagrAmAdhipAH, chinnamaDambAdhipA vA, kauTumdhikA:-bahukuTumbapopakAH / ibhyAH hastiparimitadhanarAzimantaH, sUtrameM kauNikakI pariSadAkA kiyA gayA hai-vaisAhI varNana yahAM para kara lenA cAhiye-aupapAtika sUtra meM vaha varNana isa prakArase kahA gayAhai-'aNega'gaNanAyaga-daMDa nAyaga-rAIsara-talavara-mADaMghiya-ko. iMghiya ima-seTi-seNAvaha-satyavAha-dUya saMdhivAla-saddhiM-saMparicuDe' prakRtisehI jo bahuta bar3e hote haiM, ve gaNanAyaka haiM, rAjataMtrake jo paripAlaka hote haiM ve daNDanAyaka haiM, mANDalika rAjAoMkA nAma rAjA hai, yuvarAja padameM abhiSikta huoMkA nAma Izvara hai, jinheM saMtuSTa hue rAjAoM dvArA paTTayandha kiyA jAtA hai, aise rAjasthAnIya vyakti talavara kahe jAte haiM pAMcasI gAMvake jo adhipati hote haiM ve mADambika hai, aneka kuTumghoMke jo paripopaka hote haiM ve kauTumbika haiM, jinake pAsa hAthI pramANa dravyarAzi hotI hai, ve ibhya haiM, suvarNake paTTabandhase jinakA pUrvArdhanA 48 mAM sUtramAM ApavAmAM Avela keNikanI pariSadAnA varNana pramANe samajavuM aupapAtika sUtramAM te varNana A pramANe kareluM che. "aNegaNanAyaga-daMDanAyaga-rAIsara-talabara-mADa'viya-koviya - inbha-seDiseNApaha-satthavAha-dUya-saMdhivAla-saddhi-saMparibuDe " prakRtithi ja je ghaNu moTA hoya che-samUhamA AgevAna hoya che tene gaNanAyaka kahe che. rAjataMtranA je paripAlaka heAya che, temane daMDanAyaka kahe che. mAMDalika rAjAone rAjI kahe che. yuvarAja pade jeno abhiSeka thayela hoya che tene Izvara kahe che jenI sevAothI saMtoSa pAmIne jemane rAjA dvArA paTTabaMdha karavAmAM Avela hoya che, evI rAjasthAnIya vyaktine talavare kahe che. pAMca se gAmanA adhipatine mADaMbika kahe che. aneka kuTuMbanA paripaSaka puruSane kauTuMbika kahe che. jenI pAse hAthIpramANa dravyarAzi hoya che, tene Ijya' kahe che. suvarNanA paTTabathI jenuM marataka vibhUSita rahe
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAThI009403304 jamAlivaktavya nirUpaNam 433 senApatayaH= zreSThinaH hiraNyapaTTasamalaGkRtamUrdhAno nagarapradhAnavyavaharttAraH, sainyanAyakAH, sArthavAhAH - lAbhArthI dezAntare gacchatAM sArthadAnena dravyadAnena ca sahAyakarttAraH, dUtAH = rAjAdeza nivedakAH, sandhipAlAH rAjya sImArakSakAH taiH sArdhaM saMparivRtaH-pariveSTitaH iti / atra viSaye aupapAtikasUtre kvacit kvacit etAdRzaH pATho labhyate, tathAhi 'agagaNanAyagadaMDanAyagarAIsaratalabara mADaM viyako TuMbiyao lagga maMtrimahA maMtigaNa dovAriyamaccace DapIThamadanagaranigama se dvisatya bAhadUyasa ghivAlasaddhiM saMpaDivuDhe ' tatraivaM vyAkhyA aneke ye gaNanAyakAH prakRti * mahattarA, daNDanAyakAH tantrapAlAH rAjAno mANDalikA, IzvarAH - yuvarAjAH, talavarAH saMtuSTanagarapatipradatta paTTabandhavibhUSitAH rAjasthAnIyAH mADambikA:chinnamaDambAdhipAH kauTumbikAH - katipaya kuTumbasvAminaH, avalagakAH sevakAH, 1 - mastaka vibhUSita hotA hai, aise nagara pradhAna vyavahArIjana zreSThI kahalAte haiM, senA ke jo nAyaka hote haiM, ve sainyanAyaka haiM, lAbhake liye dezAntara jAnevAloMko jo sAtha dene se athavA dravya denese sahAyatA karate haiM ve sArthavAha haiM, rAjAke AdezoMkA nivedana karanevAle dUta haiM, 'aura rAjyakI sImAkI rakSA karanevAle sandhipAla haiM / isa viSaya meM aupapAtika sUtra meM kahIM 2 aisA bhI pATha milatA hai- 'aga - gaNanAghaga- daMDanAyaga - rAIsara talavara - mADaMghiyakoDuMbiya 'oluggamaMti mahAmaMti gaNaga dovAriya amacca ceDapIThamaddanagaranigama se satyavAyasaMdhivAlasaddhiM saMparibuDe' gaNanAyaka, daNDanAyaka, rAjA, Izvara, talavara, mADampika, kauTumbika ina padoMkI vyAkhyA pUrvokta prakAra se hI hai, sevakoM kA nAma avalagaka hai, rAjAke liye rAjya che evA nagaranA mukhya vyavahArI puruSane zreSTha kahe che, senAnA nAyakane senApati kahe che, kamAvAne mATe paradeza janArane sAtha ApanAra athavA dravyanI sahAyatA karanArane sAvAha kahe che, rAjAnA AdezAnu nivedana karanArane hUta kahe che, ane rAjyanI sImAnuM rakSaNa karanArane sandhipAla kahe che. A viSayane anulakSIne aupapAtika sUtramAM kAI kAI jagyAe A pramANe sUtrapATha patha bhane - " aNega gaNanAyaga, daMDanAyaga, rAIsara, talaMvara, mAviya, koDu priya, oluggamaMti, mahAmaMti gaNaga dovAriya amaccaceDapITha ma nagaranigamase sitvAddadUyasaMdhivAlasaddhiM saMparibuDe " thunAyaDe, 3 nAyapu, rAla, zvira, talavara, bhAGamiGa bhane hoTa jiu, yA pahonI vyAbhyA upara kahevAmAM AvI che. sevAne avalagaka ' kahe che, rAjya saMcAlananA 8 1
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 423 bhagavatI sUtre " mantriNaH prasiddhAH sacivAH, mahAmantriko mantrimaNDalapradhAnAH, gaNakAH gaNi* saMjJA, dauvArikAH, pratIhArA, amAtyAH rAjyAdhiSThAyakA, ceTAH caraNasevakAH, pIThamaDauMH vayasyAH nagaraM nagaravAsimakRtigaNDalam, nigamAH vaNigjana nivAsaH zreNinaH zrI devatApinepitsaH senApatayaH - sainya - nAyakAH yeSAM rAjAndhavAH rAjamandhirakSakAH taiH paririta iti bhavaH' garI mAkAravibhUti maJjaNadharAo patinizvAra bAgAnulipta dehaH, zAdI para nAma hai, saciva zrI hanI karake hote haiM, maMtrijote haiM, ve mahAmaMtrI haiM, jyotiSa zAstra jo jhAnA hote haiM, ve gaNaka haiM, hArapAlakA nAma dauvArika hai, rAjyake adhiSThAyakakA nAma amAtya hai, caraNa sevakakA nAma ceda hai, vasyoMkA nAma pIThamarda hai, nagaranivAlI prajAjanakA nAma "nAgarika hai, vaNijanoM ke nivAsa hoM usa sthAna kA nAma nigama, hai, zrI devatAse yukta sauvarNapa vibhUSita jinakA mastaka hotA hai, ve zreSThI haiM / senAnAyakakA nAma hai, dUsaroM se rAjAoMke AdezoM ko kahanevAle dUta hai, rAjyakI sandhi rakSaka sandhipAla haiM, ina saba aneka gaNanAyaka AdikoM se ghirA huA evaM 'jAva caMdA kina gAya sarIre savvAlaMkAravibhUsie majjaNadharAo paDiNikakhamada' yAvat candanase jisakA pUrA zarIra , - kA'mAM rAjAne salAha denAra vyaktine maMtrI kahe che. saciva eTale pradhAna te paNa rAjya sacAlananA kAryamAM rAjAne madada kare che. matrImaDaLanA vaDAne mahAmatrI kahe che, ye niSa zAstranA jANakArane 'gaNuka' kahe che. dvArapAlane " dauvArika' kaTTu che, rAjyanA adhiSThAyakane amAtya kahe che, caraNasevakane 'theTa' ur3e che, vayasyAne 'pIDama'' uDe che, nagaranivAsI alaganane nagara athavA nAgarika Ahe che, vaMzina (vepArI) ne 'nigama uDe che, suvthupaTTakathI vibhUSita jenuM mastaka hoya che evA lakSmIpatine zreNI kahe che, senAnA nAyakane senApati kahe che, rAjAnI AjJA anyane pahoMcADanArane ta kahe che ane rAjyanI ttvinA rakSakane sandhipAla kahe che. yA aNunAya Adi beomethI vITajAyeseo " jAva ca daNA kinnagAya sarIre savvAlaMkAravibhUsie majjaNadharAo paDiNikkhamai " ane yandanathI sipsa zarI
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ ameyacandrikA TI0 209 90 33 sU04 jamAlivaktavyanirUpaNam 425 sarvAlaGkAravibhUSito. mjjngRhaat| 'snAnAgArAt , pratiniSkrAmati-nirgacchati, "paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA, jeNeva cAugghaMTe Asarahe, teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA cAugghaMTaM AsarahaM durUhei' majjanagRhAt prati niSkramya nirgatya, yatraiva vAhyA upasthAnazAlA AsIt , yatraiva' cAturghaSTazcaturghaNTopetaH azvarathaH AsIt / tatraiva upAgacchati, upAgatya cAturghaNTam azvaratham Aroga iti durUhittA sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagarapaMhakaravaMdaparivikhatte' Aru sakoraNTamAlyadAmnA koraNTanAmakapuSpavizeSamAlya dAmnA sahitena chatreNa dhriyamANena, mahatA bRhatA' bhakAreNa bhaTAnAM mahAbhaMTAnAM caTakaravantaH vistAravanto ye pahekarA samUhAsteSAM vRndena parikSiptaH pariveSTitaH saMn ' khattiyakuNDaggAme nagaremajha majjheNaM , niggacchai' kSatriyakuNDagrAmasya upalipta ho rahA hai, tathA samasta alaMkAroMse, jisakI zArIrika-zobhA khUba par3ha rahI hai, aisA vaha jamAli snAna gharase bAhara nikalA 'paDinikkhamittA' bAhara nikala kara phira vaha . 'jeNeva . ghAhiriyA uvadvANasAlA' jahAM apanI upasthAna zAlA thI aura jeNeva cAugghaMTe Asarahe ' jahAM cAra ghaMToMvAlA vaha azvaratha rakhA thA 'teNeva uvAgacchaI' vahA~ para AyA-vahAM Akara vaha usa cAturghaTa ratha para savAra ho gayA 'duruhitA sakoraMTa malladAmeNaM chatteNa dharijjamANeNaM mahayA bhaGacaDagara pahakaraviMda parikkhitte' 'savAra hotehI usake Upara chatradhAriyoMne koraTa puSpoMkI mAlAse yukta chatra tAnaM diyA, sArthameM baDe 2 yodhA oMkA samUha ho gayA-isa taraha ina sabase ghirA huA vaha jamAli 'khattiyakuMDaggAme nayare majjhaM majzeNaM niggacchai' ksstriykunndd"ranA aMgovALa tathA samasta alaMkArathI vibhUSita zarIravALo te kSatriyakumAra bhAdI snAnagaDamAthI mAnIvo. paDinikkhamittA" tyAthI mahAra naa| jAna "jeNeva bAhiriyA uvadANasAlA" jyAM tenI mA 5sthAna wal (samAlavana) hutA, "jeNeva cAughaMTe Asarahe" yAM yAra ghaDIvANata mazvaratha lo to, " teNeva uvAgacchai." tyo ta mA0yA. tyA bhAvAta 2532 maMsI gayA. " duruhittA saMkoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM bhaDacaDagarapahakaraviMdaparikkhitte" va te 2thI saMpAra thayo taratara chatradhArIoe tenA mastaka para keTa puSpanI mALAthI yukta chatra dhAraNa karyuM ane aneka caDhAono samUha tenI sAthe sAthe cAlavA lAgyA mA zata bhanI 43 rAyasA kSatriyabhAra mAnI " skhaciyakuMDagAme nayare majhamajheNaM niggacchai" kSatriya yAma nAnI 22 varaye yananIyo. bha0-54
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre F A T, nagarasya madhyamadhyenaH nirgacchati' nigacchittA jeNeva mAhaNaku DaggAme nagare jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgaccha kSatriyakuNDagrAmanagarAta nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAmaM nagaramAsIt yatraiva bahuzAlakaM caityam udyAnamAsIda, tantra upAgacchati, 'unAgacchittA turae nigiNhei, nigihaNettA rahaM Thavei, ThavetA rahAo pacoruha, upAgatya turagau azvau nigRhNAti - niruNaddhi nigRddha nirudhya rathaM sthApayati, sthApayitvA rathAt pratyavarohati - avatarati pacoru hittA puSpha taMbolAuhamAI vAhaNAoM parisajjei ' 'sthAtpratyavaru avatIrya puSpatAmbUlA dhAdikam upAnahau ca visRjati parityajati, 'bisajjetA egasADiyaM uttarAsaMkare, puSpAyudhAdikam upAnahau ca visRjya - parityajya ekazATikam asyUtam uttarAsaGgaM karoti karitA kRtvA aMjalimauliyahatthe, jeNeva samaNe grAma ke bilakula bIcameM se hokara nikalA 'nigrgacchittA jeNeva mAhaNakuMDaggAmaM nadhare, jeNeva bahusAlae cehae teNeva uvAgaccha ' 'aura nikalakara jahA~ brAhmaNa kuNDagrAma nagara aura jahAM vaha bahuzAlaka udyAna thA usa ora calA'' uvAgacchittA turae nigiNhei' vahAM pahU~cakara usane apane ghor3o ko roka diyA, ' NigittA' rahaM Thave ' gho Doko roka kara rathako khar3A kiyA, 'TavettA rahAo paccoruhadda ' rathako khar3A karake phira vaha usase nIce utarA 'paccoruhittA puSpha tAMbolAuyamAIya vAhaNAo ya visajjeha' nIce utara kara usane puSpa, tAmbUla, Ayudha Adiko evaM donoM jUtoM ko chor3a diyA. 'visajjettA egasADiyaM uttarAsaMga kareha, ina sabako chor3a karake phira usane ekazATika uttarAsaMga kiyA, 'karitA eka zATika uttarAsaMga karake 'aMjali " nigacchattA ? tyAMthI nIDajIne " jeNeva mAhaNaku DaggAmaM nayare, jeNeva bahumAlapa, ceie teNeva uvAgacchai " nayAM zrAhmakuMDagrAma nagara hetu tyAM mahu. badhyo "uoogacchittA" tyAM yaha thI tura nigiNi " tethe adhIne yANigiNhettA rahUM Thaveda " bhane 2thane aleo rAjyo. "ThavettA rahAo pucco ruii " rathane jaleo rAjIte te 2thabhAMthI nIce tirtho, " paccoruhittA pupphatAMbolA uyamAiyaM vAhANAo : ya visajjei " 2thabhAMtha utarIne tethe puSya, tAMbUsa ( pAna ) ? 959 zAsaka -udyAna hetuM, te tara te Aga " Ayudho mahinA parityAga ne tathA yagaramAMnA tyAg2a ye " visajjettA " te vastu " egasADIyaM uttarAsaMgaM kareha " me saNe uttarAsa ( uttarIya ) dhAra .jyu".!" karitA?",uttarAsadhAraNa urIne " analima uliyahatthe jeNeva C 26 t' MX + > 7 "
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ trafarstar za09703304 jamAlivaktavya nirUpaNam karavuM bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchara aJja cimukulitahastaH kRtAJjaliH, yaMtrava samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kare - upAgatya zramaNaM bhagaH vantaM mahAvIraM triHkRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM karoti karitA jAva ti : vihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaha ' kRtvA yAvat zuzrUSamANo namasyan vinayena : san trividhayA paryupAsanayA paryupAste / tae NaM samaNe bhagavaM mahA bIre jamAlisa khattiyakumArassa vIseya mahatimahAliyAe isi, jAva dhammakahA jAtra parisA paDigayA' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIro, jamAla kSatriyakumArAya tasyAM ca mahatimahatyAm RSiyAvat parSadi dharmakathA yAvata upadiSTavAna + M ma lihatthe jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgaccha ' phira vaha donoM hAthoM kI aMjali banA kara jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM AyA ' uvAgacchittA samaNa bhagavaM mahAvIraM ti yAhiNapayAhiNaM kareha' vahAM A karake usane zramaNa bhagaH cAn mahAvIrako tIna bAra AdakSiNa pradakSiNA kI karitA jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaha ' tIna bAra AdakSiNa - pradakSiNa karake dharmazravaNa karane kI icchAse phira usane prabhuko namaskAra kiyA aura bar3e vinayase donoM hAthoM ko jor3akara trividha paryupAsanA se prabhukI usane upAsanA kI 'taNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlisaH khattiyakumArassa tIseya mahati mahAliyAe isi jAva dhamma kahA jAva, parisA paDigayA' isake bAda una zramaNa bhagavAn mahAvIrane usa kSatriyakumAra jamAliko aura usa vizAla RSi pariSada Adiko dharmakathA kahI. dharmakathAko sunakara " t " samaNe bhagavaM mahAvIre teNetra utrAgacchacha " bhanne hAthanI maMsI, manAvIna ( banne hAtha joDIne) jyAM zramaNu bhagavAna mahAvIra virAjatA hatA, tyAM te bhAvyA. " uvAgacchitto " tyAM khAvIne " samarNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto zrAyAddiNapayAddiNaM karei " te tra vAra, kSiyA kSaNApUrva 4- zramaSa bhagavAna bhaDAvIrane vaDhayA namaskAra yA " karitA jAva tivihAe, pajjuvAsa. NAe pajjuvAsai " va'dRthA namaskAra urIne tethe dharma zravaNunI chAthI, manne hAtha leDIne trividhU (bhanaM, vayana sune chAyA ) paryupAsanA dvArA alunI upAsanA karI. " 13 66 " P ! t "taraNaM samaNaM bhagave - mahAvIre jamAlisa) khattiyakumArasma tIse ya mahavimahAliyAe ini jAva dhamma kahA jAna parisA paDigayA ? tyA tyAha zrama bhagavAna mahAvIre te kSatriyakumAra jamAlIne tathA te vizALa RSipariSadA
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre kaDa hari vAnizamya parvat pratigatA, ' tae NaM se jamAlI khattiyakumAre samaree bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM soccA nisamma ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharmaM dharmopadeza zrutvA nizamya hRdi avadhArya " haTTha jAna uTThAe uTTheha, uTThAe uTThettA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namasittA evaM kyAsI ' - hRSTa yAvat hRSTatuSTacittAnanditaH prItimanAH harSavazavisarvahRdayaH karatalakRtamaulimukuTaH utthayA uttiSThati, u tyA utthAya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvaH vAstrayaM yAvat AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakA* reNa avAdIt - ' sadahAmiNaM bhaMte / niggaMdhaM pAvayANaM, pattiyAmi NaM bhaMte / niggaMtha aura use hRdaya meM dhAraNa kara pariSadA visarjita ho gaI ' taraNaMse jamAlI khattiyakumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA nisamma' isake bAda vaha kSatriyakumAra jamAli zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa dharmopadeza sunakara aura use apane hRdaya meM dhAraNa kara haTTha jAva ur3Ae uTTheha' bar3A harSita huA aura saMtuSTa citta hokara AnaMda bana gayA, harSase usakA hRdaya uchalane lagA usane donoM hAthoMkI aMjali banAI aura use mastaka para lagAyA aura ekadama apanI utthAna zakti se uThA 'uDAe uTThettA samaNa bhagavaM mahAvIra tikkhutto jAva namasittA evaM bayAsI 'utthAna zakti se uThakara usane zramaNa bhagavAn mahAvIrako tIna bAra AdakSiNa pradakSiNa karake vandana kiyA, namaskAra kiyA vandanA namaskAra karake phira usane unase isa Adine dhamakathA kahI dhakathA zravaNu karIne tathA tene hRdayamAM dhAraNa karIne pariSadA visarjita thaI gaI. 1 ' 11 ! " taraNaM se jamAli khattiyakumAreM saMmaNassa bhagavao mahAviraha ati dhammaM soccA nisamma " tyArabAda te kSatriyakumAra jamAlI zramaNa bhagavAna bhaDavIra yAse dhaMbha zravaNu urIne ane tene hRdhyamAM dhAraNa garIne " haTThe jAva uTThAe uTTheI' thye| " ane' satISa cAbhyo, tetuM hRDhya Sa'thI nAthI UThayuM. te pulakita hAce, banne hAtha joDIne pAtAnI utthAna zaktithI Ubhe uTThAe uTThettA samaNaM bhagavaM mahAvAra tikkhuto jAva' vayAsI " cautAnI' utthAna zastithI jalA thaMdhane tene zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdaNA karI ane namaskAra karIne teNe temane A pramANe kahyuM vitta evaM dakSiNu-pradakSiNApUrva& karyAM, vaMdhruNA namaskAra T Ma I
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ sheet TIkA za. 9u. 3304 jamAlivaktavyatA nirUpaNam 429 pAtrayaNaM, roemi NaM bhaMte / niggaMthaM pAtrayaNa azudvemiNaM bhaMte / nimgaMthaM pAvayaNaM' he bhadanta | zraddadhAmi khalu nirgrantha pravacanam he bhadanta ! pratyemi vizvasimi khalu nirgranthaM pravacanam . he bhadanta ! rocayAmi - abhilAmi khalu nigranthaM pravacanam he bhadanta | abhyuttiSThAmi nirgranthaM pravacanam, etrameyaM maMte | tahameyaM bhaMte! atimeyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte !' he bhadanta / evametat yathA bhavAn dati tathaivaitat bhadanta ! avitathaM satyametat bhadanta ! asaMdigdhametat-sandeharahitametat ' jAtra se jaheyaM tubbhe vadaha, jaM navaraM devANupiyA ! ammApiyaro ApucchAmi' yAvat yathaitat yUyaM vadatha, tathaivaitad vartate, kintu he devAnupriyAH / prakAra kahA - ' sahAmi NaM bhaMte ! niggaMtha pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte / niggaMthaM pAvayaNaM roesi NaM bhaMte / niggaMthaM pAtrayaNaM, abhuDemi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM ' he bhadanta ! maiM isa nirgrantha pravacanakI zraddhA karatA , + " he bhadanta | maiM isa nirgrantha pravacanakI pratIti karatA hUM. he bhadanta ! isa nirgrantha pravacanako cAhatA hU, he bhadanta ! maiM isa nirgrantha pravacanako apane jIvana meM utAranA cAhatA hUM / evameyaM bhaMte / tahameyaM bhaMte ! avitahameyaM bhaMte ! asaMdiddhameyaM bhaMte / ' he bhadanta ! jaisA Apa kahate hai, vaha nirgrantha pravacana aisA hI hai, vaisAhI hai, he bhadanta ! yaha nirgrandha pravacana sarvathA satyahI haiM, he bhadanta ! yaha nirgrantha pravacana saMdehAdi doSoM se bilakula rahita hai / 'jAva se jaheyaM tugbhe vadaha' yAvat jaisA Apane ise kahA hai / he bhadanta ! yaha vaisAhI hai - kintu he devAnupriya ! ' ammApiyaro AcchAmi' maiM apane mAtApitAkI AjJA " sadahAmiNaM bhaMteM ! nirNayaH pAvayaNaM, paMttiyAmi NaM bhaMte ! niggaMdha' pAvayeNaM, roe ma Na bhaMte ! niggaMtha pAvaya NaM, ambhuTumiNaM bhaMte ! niggaMtha' pAtrayaNaM "" he hantAni thaM avayanaM pratye- bhane zraddhA utpanna tharma che, De lahanta 15 A nigraMtha pravacana satya hAvAnI, mane pratIti thaI gaI che, huM bhaInta 1.. A nigraMtha pravacana mane game che, huM lainta ! nigraMtha pravacanane huM bhArA' luknamAM' utAravA bhAgu chu " evameya' maMte / tadameyaM bhaMte ! avitahameya bhete ! asaMdigdhameyaM 'bhate ! api dhuM te satya che. he sahanta! ApanA dvArA je aMnuM pratipAdena karavAmAM AvyuM che te sarvathA satya ja ' che. 'huM' bhaMnta ! A nigraMtha pravarcana sathA satya che ke bhaddata ! A niya"tha pravacanasamru hAdri dASAthI rahita che, 11 1 << jAva se jar3eM tumase dahaM " he lahanta'! yA ne amAuchu, me te che, parantu De hevAnupriya ! " ammApiyaro ApucchAmi " hu~' bhArA 4
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIle yat navaraM vizeSastu mAtApitarau ApRcchAmi-mAtApitrorAjJAM gRhNAmi tathAca yadyapi bhavaduktaM sarva satyamevAsti tathApi mAtApitrorAjJAgrahaNamAvazyakaM bhavati 'tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie muNDe bhavittA agArAo aNag2AriyaM panA yAmi' tataH khalu mAtApitrorAjJAgrahaNAnantaram ahaM devAnupriyANAmantikesamIpe muNDo bhUtvA agArAt niSkramya gRhAvAsAdikaM parityajya anagAritAM pravajAmi, pravrajyAM grahISyAmi iti bhAvaH / bhagavAnAha-'ahAsuhaM devaannuppiyaa| mA paDibaMdha kareha' he devAnupriyAH / yathAsukhaM yathA tubhyaM rocate tathA kuru kintu matibandhaM vilamba mA kuru / / sU0 4 // ___ mUlam -' taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDe samaNaM bhagavaM mahA: vIraM tikhutto jAva namalitA tameva cAugghaMTe AsarahaM durUhei, durUhittA samaNasta bhagavao mahAvarista aMtiyAo bahusAlAo iAo paDinikAla mai, paDinikkhamittA sako. raMTa jAva dharijamANeNaM mahayA bhaDacaDagarajAva parikkhitte je. Neva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA cAhatA hUM-ataH unase AjJA prApta kara 'ahaM' maiM 'devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA aMgArAo aNagAriyaM pavvayAmi' Apa devAnupriyake posa muDita hokara agArAvasthAse anagArAvasthA dhAraNa karUMgA "ahAsyuha devANupiyAmA paDibaMdha kareha kSatriyakumAra jamAlikI aisI bAta sunakara prabhune usase kahA-he devAnupriyA jaisA 'tumheM ruce vaiso karo parantu vilamba mata karo ||suu4|| ..., mAtApitAnI AjJA levA IcchuM chuM. pravajyA aMgIkAra karavA mATe temanI mAjJA asna. " aha. devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittoM agArAo aNagAriya pavvayAmi " 25 deva nupriyana pAse bhuDita 7 (pravAyA na ). All rAvasthA (gRhasthAvasthA)ne parityAga karIne huM aNagArAvasthA dhAraNa karIza " mahAsuhaM devANupiyA mA paDibaMdha kareha " tyAre mahAvIra prabhu ta dhuhe devAnupriya! tamane ruce tema kare, paNa evA kAmamAM vilaMba karo 27 nahIM!-4 . . .
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA zara u033 sU05 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 431. khattiyakUDaggAmaM nayaraM ,majhaM majhega jeNeva saMe gihe jaheba bAhiriyA 'uvaTThANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA turae nigiNhai, nigihittA rahaM Thavei, ThavettA rahAo pacco ruhai, paccoruhittA jeNeva AbhitariyA ubaTTANasAlA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ammApiyaroM jaeNe vijaeNaM vadvAvei, vaddhAvettA evaM vAsI evaM khalu ammatAo ! mae samaNasta bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisate; se vi ya me dhamme, icchie, paDicchie, abhirUie / tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI- dhannesi NaM tuma jAyA ? kayatthesi NaM tusaM jAyA !' kaya punnesi, tumaM jAyA, kayalakkhaNesi NaM tuma jAyA ! jaM.NaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrasta aMtie dhamme nisaMte seviya dhamme icchie paDicchie abhiruuie| tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro docaMpi evaM vayAsI evaM khalu mae ammatAo ! samaNasta bhagavaomahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte,jAva abhiruie, taeNaM ahaM ammatAo-! saMsArabhaubigge bhIe jammajarAmaraNANaM taM icchAmiNaM ammatAo ! tubbhehiM abbhaNunnAe samANe samaNasta bhagavao mahAvIrasta aMtiyaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae / tae NaM sA jamAlissa "khattiyakArassa mAyA taM ANiDaM akaMta, appiyaM amaNunnaM amaNAsaM assuyapuvaM giraM socA, nisamma, seyAgayaromakUvapagalaMtavilINagattA
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 bhagavatI soga bharapaveviyaMga maMgI nitteyA doNavimaNatrayaNA, karayalamAla padya - nicchAyAgaya sirIyA dhavalaMtralaya pavbhaTTauttariz2A vikinnake sahatthA, -parasuNiyattava pagalyA nivattamaheva iMdalaTTI vimukasaMdhibaMdhaNA, koDitalaMsi satti savaMgehiM saMnivaDiyA tapuNaM sA jamAlissa khattiyakumArasta mAyA sasaMbha motiyA turiyaM kaMcaNabhiMgAramuhaviNiggaya sIyalavimala: jaladhArAe parisiMcamANanivaviyaMgAyalaTTI. ukkhevayatAliyaMTa vIyarNagajaNiyavAeNaM saMphusieNaM aMteuraparijaNeNaM AsA siyA, samANI royamANI kaMdamANI soyamANI vilavamANI jamAliM khattiyakumAraM evaM vayAsI - tumaMsi NaM. jAyA ! amhaM ege - putte iTThe kaMte, pie, maNunne, maNAme thejje, vesAsie, saMmae, bahuma, aNumae, bhaMDakaraMDagasamANe raNe raNabhUe jovi usavie hiyayAnaMdajaNaNe uMbarapupphamiva dullabhe savaNayAe, kimaMga puNe pAsaNAyAe ? taM No khalu jAyA ! amheicchAmo tubbhaM khaNamaviSpaogaM, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayavae vaDiyakulavanetukajaMbhi niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaihisi // sU0 5 // kasalamAlA takkhaNaolugga dubbalasarIralAvanna sunna pAsiDhila bhUsaNa paData khupiNayasaM cunniya mucchAvasaNaTuceyagurUI sukumAla 3 {
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za094033sU05 jamAlivakamyanirUpaNam 413 . chAyA-tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktaH san hRSTatuSTaH, zramaNaM bhagavantaM , mahAvIraM trikRtvo yAvat namasyitvA tameva cAturghaNTam azvaratham Arohati, Aruhya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya a. ntikAt bahuzAlakAt caityAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya sakoraNTa yAvat dhriyamANena mahatA bhaTacaTakara yAvat . parikSipto yatraiva kSatriyakuNDagrAmaM : nagaraM tatraiva upAgacchati, upAgamya kSatriyakuNDagrAma nagarasya madhyamadhyena yatraiva svakaM gRhaM yatraiva vAhyA upasthAnazAlA tatraiva upAgacchati upAgatya turagau nigRhAti, nigRhya rathaM sthApayati, sthApayitvA rthaan| pratyavarohaMti, pratyavarujha yasaiva AbhyantarikI upasthAnazAlA yauvaH mAtApitarau tava upAgacchati, upA. gatya mAtApitarau jayena vijayena varddhayatinaIyitvA evarmavAdI-evaM- khalu he ambatAtau ! mayA zremaNasya bhagavato .mahAvIrasya anti ke dharmaH nizamitaH so'. pica me dharmaH icchitaH pratIcchitaH, abhirucitaH / tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram mAtApitarau evam avAdiSTAm-dhanyo'si khalaM tvaM jAta ! kRtArtho'sikhala tvaM jAta ! kRtapuNyo'si khalaM tvaM jota ! kRtalakSaNo'si khalu tvaM jAta ! yada khalu tvayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke dharmo nizamitaH, so'pi dharmaH icchitaH pratIcchitaH, abhirucitaH / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAro mAtA pitarau dvitIyamapi evamavAdIta-evaM khalu mayA ambatAtau / zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharmoM nizamito yAvat aMbhirucitA, tataH khalu aham ambatAtau / saMsArabhayodvignaH, bhIto janmajarAmaraNebhyaH, tad icchAmi khalu ambatatau ! yuvAbhyAm abhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA, agArAt anagAritAM pravrajitum / tataH khalu sA jamAle kSatriyakumArasya mAtA tAm aniSTAm akAntAm apriyAm , amanojJAm amano'mAm azrutapUrvAm giraM zrutvA nizamya svadAgataromakUpamagalad vilInagAMtrAzokabharamavepitAhAnI nistejAH dInavimanovadanA karatalamarditeva kamalamAlA. tatkSaNAvarugNadurbalazarIra lAvaNyazUnyanizchAyA gatazrIkA, prazithilabhUSaNapatat kSuNNasaMcUrNitadhavalavalayapabhraSTottarIyA, mUvizanaSTacetogurvI sukumAravikIrNakezahastA paraMzunikRtteva campaphalatA, nivRttamadeva indrayaSTiH vimuktasandhivandhanA, kuTTimatale 'dhasa iti sarvAGga saMnipatitA / tataH khalu sI jamAleH 'kSatriyakumArasya mAtA sasaMbhramApavartitayA , tvaritaM kAzcanabhRGgAramukhavinirgatazItalavimalajaladhArayA pariSicyamAnanirvApitagAtrayaSTiH utkSepakatAlavantavIjanakajanitabAtena sapatA antaHpuraparijanena AzvAsitA satI rudaMtI, krandatI zocantI vilaMpantI, jamAli bha0-55
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 . . . . . . bhagavatI kSatriyakumAram evamavAdIt tvamasi khalu jAna ! AvayorekaH putraH, iSTaH kAntaH, miyaH, manojJaH, mano'maH, sthaiyaH, vizvasita:, saMmataH, bahumataH, anumataH, bhANDa. pharakaNDakasamAno ratnam ratnabhUtaH, jIvitotsavikA, hRdayAnandajananaH, udumbarapuSyamiva durlabhaH zramaNatAye, kimaGka punardezananAyai, tan no khalu jAta / vayam icchAma sAva kSagamapi viprayogam , tat Asva tAvat jAta ! yAvat tAvat vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt asmA * kAlAteSu satsu pariNatayayAH varddhitakulavaMzatantukArye nirapekSaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritA maMtrajiSyasi ||,suu0 5 // - . -- TIkA-atha jamAleH kSatriyakumArasya bhagavataH samIpe dIkSAgrahaNavaktavyatAmAha-'taeNaM se ! ityAdi, 'tae NaM se jamAlo khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA, mahAvIreNaM evaM vutte samANe hadvatuDhe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhuto jAva namaMsittA tameva cAugghaMTe AsaraI durUhei ' tataH khalu saH jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evaM pUrvottarItyA uktaHsan hRSTatuSTo'tyanta harpatopa samanvitaH zramaNaM bhagavantaM mahAboraM trikRtvo yAvat-AdakSiNaM kRtvA pradakSiNaM vandate namaH '- 'taeNaM se jamAlI khattiya kumAre ityAdi TIkArthaH isa sUtra mArA sUtrakArane kSatriyakumAra jamAlikI bhagavAn ke samIpa dIkSA grahaNa kI vaktavyatAkA pratipAdana kiyA hai-'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM bhagavathA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hahatuDe samaNa bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsitA tameva cAu ghaMTaM AsarahaM durUhei' zramaNa bhagavAn. mahAvIrane jaya kSatriyakumAra jamAlIse dIkSA lene meM vilampa mata karo-aisA kahA-taya yaha bahuta harSita huA aura AnaMdita citta hokara usane zramaNa bhagavAn mahA sIrako tIna bAra pradakSiNA pUrvaka-candanA kI. namaskAra kiyA. vandanA * TIkAryuM A sUtra dvArA sUtrakAre kSatriyakumAra jamAlI pravrayA levA mATe tenA mAtApitAnI anumati kevI rIte meLave che, te vAta prakaTa karI che. "tapaNaM se jamAli sattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM eva' vutte pramANe hataDhe samaNaM bhagava mahAvIra timkhutto jAva namaMsittA tameva cAugghaTa' Ayaraha -durAzei " cyAre zramaya bhAvAna mahAvIra kSatriyabhAra bhAlIna ghu, elan levAmAM vilaMba karaze nI, tyAre tene ghaNuM ja harSa ane sa teSa thI. teNe pulakita hRdaye traNa vAra pradakSiNApUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdag , karI ane namaskAra karyA. vaMdaNA namaskAra karIne te jyAM pitAne cAra
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikATIkA za09u03305 jamAlivaktavyanirUpaNam sthati, vanditvA namasyitvA tameva pUrvoktameva cAturghaNTaM caturghaNTopetam azvastham Arohati-' durudittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa oNtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDinikAkhamai ' azvarathamAruhya zramaNasya. bhagavato mahAvIrasya antikAt bahuzAlakAya caityAt-udyAnAt pratiniSkrAmati nirgacchati' paDinikkhamittA sakoraMTajAva dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagara jAva, parikkhitte jeNeva khattiyakuMDaggAme nayare teNeva uvAgacchai "pratiniSkramya sakoraNTa - yAvat koraNTanAmakapuSyamAlyadAmnA sahitena dhriyamANena, chatreNa 'upalakSito mahatA vRhatA bhaTAnAM caTakara yAvat pahakandena parikSiptaH pariveSTito yatratra kSatriya kumAragrAma nagaraM tatravopAgacchati, 'uvAgacchittA khattiyakuMDaggAmaM nagaraM majjhaM majjeNaM jeNeva sae gihe jeNetra bAhiriyA, uvaTThANasAlA teNeva uvAgaccha " namaskAra karake phira unake pAsase usa ora AyA ki jahAM para usakA vaha cAra ghaMToMghAlA azvaratha rakhA huA thA. vahAM Akara vaha usa para savAra ho gayA 'duruhitA samaNassa bhagavao-mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo, veDyAo paDinikkhabhai' savAra hokara vaha. aSaNa bhAvAn mahAvIrake pAsase aura usa bahuzAlaka vanase cala diyA-DinikkhamittA sakoraMTa jAva dharijjamANeNaM mahayA jAva bhaDacaDagara parikkhitte jeNeva khattiyakuMDaggAme - nayare, teNeva uvAgacchai.' jyoMhI vaha azvaratha para savAra huA ki chatradhAriyoMne usa para koraMTa puSpakI mAlAoMse vibhUSita chatra tAna diyA: bar3e-2 yodhA - usake pAsa A gaye-isa taraha yodhA aura mahAyodhAoMke samUhase ghirA huA hokara vaha kSatriyakuNDagrAmakI ora cala diyA, 'uvAgacchittA khatti kuNDaggAmaM nayaraM majjhaM majjheNaM jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA umtttthaagghaTaDIvALe ratha Ubhe hatA tyAM gaye. tyAM jaIne te rathamAM besI gayA. " duruhittA samaNassa - bhagavao mahAvIrassa atiyAo, bahusAlAo ceiyAo paDinikkhamai", 2thamA savAra thane te zrabhAra samakAna maDAvIranI pAsathA tathA magas GdhAnamAthI 2vAnA thA..," paDinikkhamitA sakoraMTa jAva dharijjamANeNaM mahayA bhaDacaDagara jAva parikkhitte jeNeva khattiyaku DaggAme nayare teNeva uvAgacchada" rathamA savAra thatAMnI sAthe chatradhArImA- tenA 752 karaMTa apanI mAlAothI suzobhita chatra dhAraNa karyuM ane moTA moTA coddhAe tenI pAse tenI rakSA mATe upasthita thaI gayA. A rIte ddhAo ane subhaTanA samUhathI gherAyele te kSatriyakuMDagrama nagara tarapha AgaLa va. .. "uvAgacchittA 'khattiyaku DaggAma: nayara majA-mAjheNaM jeNeva sapa. gihe
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ prada bhagavatI sUtre " upAgatya kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena madhyabhAgena yatra svapa gRhaM yatraiva vAhyA upasthAnazAlA tatraivopAgacchati, ' uvAgacchittA turae nigi ors, nigitA rahaM Thavei, ThavettA, rahAo paccoruhaD ' upAgatya turaMgaM nigRhAti - avaruNaddhi, nigRhya rathaM sthApayati sthApayitvA rathAt pratyavarohati, avatarati paJcokahittA jeNetra abhitariyA utradvANasAlA, jeNeva ammApiyaro teNeMva uvAgacchai' pratyavaruhya - samavatIrya yatraiva AbhyantarikI upasthAnazAlA yatra ambApitarau vartete sma tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA, ammApiyaro jaNaM vijaNa vaddhAve, vaddhAvettA evaM vayAsI ' -upAgatya ambApitarau jayena vijayena jayavijaya sUcakazabdena varddhayati, varddhayitvA evaM vakSyamANarItyA avAdIda ' evaM khalu ammatAo ! mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte' hai sAlA teNeva uvAgacchai' calate 2 vaha kSatriya kuNDagrAma nagara ke bIcoMarase hokara nikalA aura jahA~ para apanA ghara evaM bAhya upasthAna zAlA - baiThaka thI vahAM para AghA. ' uvAgacchittA turae nigiNhaha, nigihUNittA rahe veha, ThavettA rahAo paccoruhadda' vahAM Ate hI usane ghor3o ko ahar diyA, ghor3oMke rukatehI ratha khar3A ho gayA, rathake khaDe hotehI vaha rathase nIce utarA 'pacco ruhittA jeNeva abhitariyA uDDANasAlA jeNeva ammApaya teNeva uvAgacchaha-uvAgacchittA ammApiyaro jaNaM vijaeNaM vaddhAve ' nIce utarate hI vaha bhItarI upasthAna zAlA meM jAkara apane mAtApitA ke pAsa pahuMcA, vahAM jAkara usane mAtApitAko jaya vijaya zabdoM kA uccAraNa karate hue vadhAe 'vaddhAvettA evaM vayAsI ' aur bAda phira usane unase aisA kahA - ' evaM khalu ammatAo ! jeNetra bAhiriyA uvadvANasAlA teNeva uvAgaccha A rIte cAlatAM cAlatAM tenA ratha kSatriyakuMDagrAma nagaranI bahAra madhyanA mArgethI pasAra thaIne, jyAM tenuM ghara hatu, ane gharanI bahAra jyAM upasthAnazAlA hatI, tyAM AvI pahAMcyA. "L 'vAgacchittA' 'turae nigiues, niMgivhittA raha Thaveza ThavettA rahAo paccorahara " tyAM AvIne teNe gheADAne thaMbhAvI dIdhA, gheADAe tha'bhatA ratha UbhA . rahI gayA. 2tha jaleo rahetAM te tebhAMthI nIce utaH paccoMrUhittA jeNeva abhi sariyA uvaThThANasAlA, jeNeva ammApiyaro teNetra uvAgaccha " 2thamAthI nIce utarIne te gharanI maMdaranA eThaka khAnAmAM jyAM tenA mAtApitA hatAM, tyAM gaye.. " uvAgacchittA ammApiyaro jaeNa vijaeNaM vaddhAvei ", tyAM khAvIne tethe "nya ho, vinaya ho" bheSAM zabdAnuM" abhyArasurIne bhAtApitAne vadhAvyAM, "braddhAvecA evaM vayAsI " vadhAvIne tethe tebhane ma prabhAye' ardhu " 6 - "
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 u033 sU5 namAlivaktavyanirUpaNam 437 ambatAtau ! evaM khalu vakSyamANarItyA mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharmo nizamitaH zrutaH; se vi ya me dhamme icchie paDicchie abhiruie' 'so'pi ca dharmo mama ipTaH abhilaSitaH, pratISTaH atyantepsitaH, abhirucitaH ruci viSayo jAta: 'tae NaM taM jamAli khaMttiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarI evaM vakSyamANarItyA-avAdi STAm-kathitavantau / / dhannesi NaM tumaM jAyA ! kayattheNa tumaM jAyA ! kayapunnesi Na tumaM jAyA! kayalakkhaNe Nasi tumaM jAyA!' he jAta! putra tvaM dhanyo'si khella he jAta ! he putra ! tvaM kRtArtho'si-sampAditasvaprayojano'si, he jAta ! he putra ! tvaM kRtapuNyo'si khalu upArjitapuNyo'si, he jAta / he putra ! tvaM kRta lakSaNo'si kRtAni vihitAni tathA sArthakAni lakSaNAni zarIracinhAni yena sa mae samaNassa bhagavo mahAvIrassa attie dhamme nisaMte' he mAtApitA ! maiMne zramaNa bhagavAna mahAvIrase dharmako zravaNa kiyA hai, 'se vi ya me dhamme icchie paDicchie, abhiruie' vaha dharma mujhe iSTa aura atyanta iSTa huA hai, tathA merI rucikA viSaya bhI huA hai, arthAt meM usa dharmako apane jIvanameM utAranekA abhilASI ho rahA hUM 'tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI 'kSatriyakumAra jamAlike isa prakArake abhiprAyako jAnakara usake mAtApitAne usase kyA kahA-sohI prakaTa kiyA jAtA hai, unhoMne kahA-'dhannesi NaM tuma jAyA! kayattheNaM tuma jAyA!kayapunnesiNaM tumaM jAyA ! kayalakkhaNesi tumaM jAyA / ' he beTA ! tuma dhanya ho, tumane apane prayojanako prApta kara liyA hai, tumane puNyako upArjita kiyA hai beTA! tumane apane zArIrika " evaM khalu ammatAo ! mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie dhamme nisaMte he mAtApitA ! meM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAsethI dharma zravaNa karyo che " se vi ya me dhamme icchie, paDicchie, abhiruie " te dharma bhane , matyanta ISTa ane rucikara thayo che eTale ke te dharmane huM mArA jIvanamAM utAravA bhAzu' cha. " taraNa ta jamAli' khattiyakumAra ammApiyaro evaM vayAsI" kSatriyakumAra jamAlIne A prakArane abhiprAya jANIne tenA mAtApitAe tene 2mA pramANe hyu:- * " dhannesi NaM tuma jAyA! kayastheNaM tuma jAyA'! kayapunne si Na tuma jAyA! jayalakkhaNe siNa tuma jaayaa| meTa ! dhanya cha tane, ta tArA prayojana prApta karI lIdhuM che (tuM kRtArtha thaye che, te puNyanuM upArjana karyuM che,
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstra bhavasi, 'jaNNaM tume samaNassa bhagavazrI mahAvIrarasa aMtie dhamme nisaMte, se viya dhamme icchie, paDicchie abhiruie' yat yasmAtkAraNAt khalla tvaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe dharmo nizamitaH zrutaH, so'pi dharmassava iSTaH, pami. lapitaHpratISTaH punaH punariSTaH, bhAvato vA pratipannA, abhirucitaH ruci viSayo jAtaH / 'tae Na se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro doccaMpi evaM tyAsI' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau dvitIyamapi vAram evaM vakSyamANarItyA avAdI-' evaM khalu mae ammatAo! samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamme nisaMte jAva abhiruie' he ambatAtau / he mAtaH ! he pitaH / evaM khalu pUktirItyA mayA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti ke samIpe dhame nizamitaH zrutaH, yAvat ipTaH, pratISTaH, abhirucitaH 'taeNa ahaM ammatAo / saMmArabhaunigge bhIe jammajarAmaraNANa, taM icchAmi Na ammasucihnoMko sArthaka kara liyA hai| ' japaNa tume samaNassa bhagavao mahA. bIrassa aMnie dhamme nisaMte, se vi ya dhamme icchie, paDicchie, a. bhiruhae ' jo tumane zramaNa bhagavAn mahAvIrase zrutacAritrarUpa dharmakA zravaNa kiyA aura vaha dharma tumhe iSTa huA, atyanta iSTa huA, evaM vaha tumhAre dvArA apane jIvana meM utArane yogya samajhA gayA 'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro doccapi evaM bayAsI' yAdameM kSa. triyakumAra jamAline cArA bhI mAtApitAse aisAhI kahA ki 'evaM khalu mae ammatAo! samaNasta bhagavao mahAvIrassa atie dhamme nisaMte, jAva abhiruhae-taeNaM ahaMamlatAo saMsArabhavigge, bhIe jammajarA maraNANaM, taM'icchAmi NaM ammatAo! tumbhehiM anbhaNunnAe ta: tArA zArIri suvihIna sAtha yA cha. "jaNNaM tume samaNassa bhagavao mahAvIrassa atie dhamme nisaMte, se vi ya dhamme icchie, paDicchie, abhiruie" kAraNa ke zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse je kRtacAritrarUpa dharmanuM zravaNa karyuM che, te dharma tene ISTa lAge che, atizaya priya lAge che ane rucikara lAgavAthI jIvanamAM utAravA gya lAge che. te : "tae Na se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro docaMpi evaM vayAsI" tyArabAda te kSatriyakumAra jamAlIe tenA mAtApitAne bIjI vAra paNa e je prabhArI 4dhu hai "evaM khalu mae ammAtAo ! samaNasa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhambhe nisaMte, jAva abhiruie taeNa' ahaM ammAtAo ! saMsArabhavige, bhIe jammajarAmaraNANa, ta icchAmi NaM ammavAoM ! tumbhehiM anbhaNunAe samANe
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakA DI0 za09 u 03305 jamAlicatavya nirUpaNam 339 tAo ! tumehiM abhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie mur3ebhavitA agArAo aNagAriyaM pannaittae ' he ambatAta ! tataH khalu tadanantaram ahaM saMsAramayodvignaH - saMsArabhItivyAkulaH janmajarAmaraNebhyo bhIto'smi, tat tasmAt kAraNAt icchAmi abhivAJchAmi khalu he amvatAnau ! yuSmAbhiH abhyaH nujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muMDo muNDito bhUtvA agorAt gRhAt nirgatya - gRhAdikaM parityajya anagArikatAM pravrajyAM grahItumicchAmi " iti pUrveNAnvayaH / ' taraNaM sA jamAlimsa khattiyakumArassa mAyA taM bhaNi akaMta appiyaM amaNunnaM amaNAmaM assuyaputraM 'soccA, nisamma seyAgayaroma kUpanavilagattA' tataH khalu sA javAleH kSatriyakumAraya mAMtA tAM jamAdisamANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa alie muMDe bhattA aga rAo aNagArayaM pavainsae ' he mAtApitA / maiMne zramaNa bhagavAna mahAarth pAsa dharmakA zravaNa kiyA hai, vaha dharma mujhe iSTa (abhilaSita) aura vizeSa rUpa meM iSTa (abhilaSita) huA hai, ataH maiM cAhatA hUM ki maiM use apane jIvana meM utArU - kyoMki maiM aba saMsAra ke bhayase vyAkula ho cukA hUM | ataH janma, jarA aura maraNase trasta huA maiM he mAnApitA ! yaha cAhatA hUM ki Apase AjJA prApta kara zramaNa bhagavAn ke pAsa isa gRhasthAvasthAkA parityAga karake saMyama dhAraNa kara lU / 'tae NaM sA jamAlisa khantiyakumArasya mAyA taM aNi akaMtaM, aliyaM, aeNmaNunnaM, amaNAmaM, assuyaputraM gira soccA, nisambha, seyAgayaromakUva pagalaMtavilINagattA ' isa prakAra se kSatriyakumAra jamAlikI mAtAne samaNassa bhagava mahAvIrasya atie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae hai mAtApitA ! meM zravaNu bhagavAna mahAvIranI samIpe dhamanuM zravaNu karyu che. te dharma mane ISTa ( anilaSita ) ane atizaya iSTa tathA rucikara lAgyuM che, tethI hu tene jIvanamAM utAravA mAguM chuM. huM sasAranA bhayathI vyAkuLa thaI gayA . janma, jarA ane maraNanA duHkhAthI udvigna thayelA huM ApanI AjJA laIne zramaNu bhagavAna mahAvIranI samIpe dIkSA aMgIkAra karIne gR, sthApasthAnI tyAga harIne azubhArAvasthA dhArA 42vA bhAgu cha 'tapaNa' yA jamAlisa svattiyakumArassa mAyA ta aNi, akSata, ampiyaM, amaNunnaM, bhramaNAmaM, ayapubvaM, gira socA, nimmma, seyAgayaromakUpagaLaMta vikrINagattA " kSatriyakumAra jamAlInI mAtAe jyAre peAtAnA putranI te aniSTa, kAnta, "" * 2 t
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 bhagavatI sUtre - proktam aniSTAm avAJchitAm akAntAm- aMkamanIyAm-abhiyAm, manaso' prItikarIma amanojJAm-na manasA jJAyate sundaratayeti amanojJA tAm amaJjulAmatyarthaH apano'mAm, na manasA aspate gamyate punaH punaH saMsmaraNeneti amano'mA, tAm - manaHpratikUlAmityarthaH azrutapUrvAm pUrva kadAcidapi na zrutAm etAdRzIM giraM vAcaM zrutvA nizamya svedAgata romakUpamagalavilInagAtrA' svedena Agatena romakUpebhyo nirgatena magalanti-kSaranti vilInAni ca vilagnAni - AbhUtAni gAtrANi zarIrAvayavAni yasyAH sA tathA, sogamarapaveviyaMgamaMgI nitteyA, dInavimaNatrayaNA' zokabharama vepitAGgAGgI zokabhareNa mavepitaM makampitamaGgama yasyAH sA tathA nistejAH manArahitAH, dInavimano vadanA, dInasyeva trimanasa itra vadana yasyAH sA tathA 'karayalamaliyana kamalamAlA ' karatalamarditA kamalamAleva jyoMhI apane putrakI usa aniSTa, akAntaM, apriya, amanojJa aura a manoma atapUrva usa vANIko sunA aura usa para vicAra kiyA ki turanahI usakA mArA zarIra pasIne se tara ho gayA, vaha usakI vANI use aniSTa isaliye kahI gaI hai, ki vaha aisI unakI vANI ko sunanA pasaMda nahIM karatI thI pasanda nahIM honeke kAraNahI vaha use akAntaMevaM apriya pratIta huI-manako priya nahIM lagI isIliye vaha use sundararUpase jaMcI nahIM, manake pratikUla paDI ! apane veTeke sukha se isake pahile usane kabhI bhI aisI bAta nahIM sunI thI, antaH vaha use azruta pUrva lagI. 'soga bharapaveviyaMga maMgI nitteyA, dINavimaNavayaNA' usakA haraeka aGga zokakI prabalatAse kaMpa uThA, zarIra usakA nisteja ho gayA- apanI svAbhAvika prabhAse rahita ho gayA - dInake jaisA usakA apriya, amanejJa, ane amaneAma tathA azrupUrva vANI sAbhaLI ane tenA upara vicAra karyAM, tyAre tenuM AkhuM zarIra parasevAthI tarameLa thaI gayuM. jamAlInI vANI tene aniSTa lAgavAnuM kAraNu e che ke tene peAtAnA ekanA eka putra dIkSA le e vAta gamatI na hatI. pasa' nahI paDavAne kAraNe ja te vAta tene akAnta ane apriya lAgI e vAta tenA manane nahIM rucavAne kAraNe tene amanejJa kahI che. peAtAnA putranA mukhathI A DelI hI sAMbhaNI na hatI, tethI te vAtane zrutapUrva hI che, " sogabhara paveviyAM gamagI nitteyA, dINavimaNavayaNA " tenuM pratyeka aMga zekanI amLatAne lIdhe kapI uThayuM, tenuM zarIra nisteja (svAbhAvika prabhAthI rahita ) prakAranI vAta teNe
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmeycndrikaattii0|094033suu05 jamAlivaktavyanirUpaNam 441. malinIbhUtA-zobhArahitA ' tanvataNa olugaduvvalasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA' tatkSaNAvarugNadurbalazarIralAvaNyazUnyanizchAyAgatazrI - tatkSaNameva 'pravajAmIti- vacanazravaNakSaNaera avaruNNaM mlAnaM, durvala ca zarIraM yasyAH sA tathA, lAvaNyena zUnyA lAvaNyazUnyA, nizchAyA-niSprabhA, gatazrIkA niHzobhA, 'pasiDhilabhUlaNapaDatakhuNNiyasaMcunniyadhavalavalayaebhaTTauttarijjA' prazi thilabhUpaNapatatkSuNNasacUrNitadhavalavalayaprabhraSTottarIyA, prazithilAni duvailatvAta zaithilya prAptAni bhUpaNAni yasyAH sA tathA, patanti kRzIbhUtabahutvAt vigalanti, kSuNNAni bhUmipatanAt pradezAntareSu namitAni saMcUrNitAni bhagnAni ca kAniciddhavalavalayAni tathAvidhakaTakAni yasyAH sA tathA, prabhraSTa vyAkula. mukha usa samaya lagane lagA ' karayala maliyana kamalamAlA' karatalase marditakI gaI kamalamAsA jaisI yaha zobhAse rahita ho gaI 'takSaNa olugga duvvalasarIralAinnasunnanicchAyAgayasirIyA' maiM dIkSA lUMgA, isa zabdako sunatehI vaha zarIrase malina aura dula bana gaI lAvaNya usakA jAtA rahA, prabhA usase dUra ho gaI, ataH baha dekhane meM zrI zobhA rahita lagane laga gaI 'pasiDhilabhUsaNa paData khuNiya saMcuNNiya dhavala valayapabhaTTha uttarijA' durbala ho jAnese usake pahire hue AbhUSaNa zithila (DhIle) ho gaye, kitaneka usake dhavala balaya usake kRzIbhUta ho jAnese jamIna para gira paDe, kitaneka girakara kho gaye, kitaneka gira kara TUTa phUTa gaye oDhe hue uttarIya vastrakA aMcala (oDhanekA vastra) usakI vyAkulatAmeM nIce gira par3A arthAt astavyasta ho gayA 'mucchA tha Ayu tanA bhu5 52 hInatA 42 21 an "kAyalamaliyavva kamalamAlA " bhanne jAnI mAthI bhasaNI nAhI bhasamAsAna mate zamA2hita tha 5 " takkhaNa oluggadubaLasarIralAvannasunnanicchAyAgayasirIyA" hu dIkSA levA mAguM chuM " A zabdo sAMbhaLatAM ja tenuM zarIra malina ane durbala banI gayuM, tenu lAvaNya ane prabhA naSTa thaI gayAM, te kAraNe te apAmA zrIDita (nti2Dita ) all wish " pasiDhilabhUsaNapaData khuNiyasaMcuNiyadhavalavalayapacpadauttarijjA" 57 pAna sIdhe teNe paherelA AbhUSaNe zithila DhIlA paDavA lAgyA, tenuM zarIra kRza thaI javAthI tenA keTalAMka valaya nIce jamIna para paDI gayA, keTalAka paDIne khavAI gayAM, keTalAka paDIne tUTI gayAM, teNe oDhelI oDhaNI (uttarIya vastra) ne acala tenI vyAkulatAne lIdhe nIce sarakI gayo ane te uttarIya astabh-56
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma bhagavatI sUtre " , , tvAt adhaHpatitam uttarIyaM vasAJcalaM yasyAH sA tathA gucchAtrasagaDace taguruI sukumAla cikinna ke sahatthA ' mUrcchAvazanaSTacetogurvI mRvazAt naSTe cetasi gurvI alaghuzarIrA yA sA tathA sukumAranikIrNa ke zahastA sukumAra svarUpeNa, vikIrNo vyAkulacittatayA kezahastaH kezapAzo yasyAH sA tathA yahAsukumArA vikIrNAH kezA hastau ca yasyAH sA tathA vA 'parasuniyattavvacaM pagalayA nivvattamahendaeat vimukasaMdhibaMdhaNA' parazunikRttA parazunAkuThAreNa chinnA campaphalatA, iva, nirRttamahAnivRtta na indrayaSTiriva indradhvajeva vimuktasandhi bandhanA zithilasandhibandhanA ' kohimataesi satti, savvaMgehiM saMnivaDiyA ' kuTTimatale pApANazilAdibhiH saMbaddhabhUmitale dhamati zabdena sarvAH sanni patitA | 'taNaM sA jamAlisma khattiyakumArassa mAyA ' tataH khalu sA jamAleH kSatriyakumArasya mAtA, ' sasaMbhamIyattiyArA turiyakaMcaNabhiMgAramuhaviNiggayasIyalavimalajaladhArAe parisiMcamANanivyaviyayAyalaDI' sasaMbhramApavartitayA - vasaNaTucetaguruI, sukumAla vibhinna ke sahatthA ' sUcchake Ane se usakI cetanA naSTa ho gaI, ataH usake zarIra meM bhArIpana adhika ho gayA, usakA sukumAra kezapAza vikhara gayA, athavA usake sukumAra keza aura hAtha DhIle par3a gaye 'paraNiyantra caMpagalayA, nitrvattamaheva test vidhiSaNA ' ataH vaha parazuse kATI gaI caMpakalatA ke samAna aura mahotsavake samApta ho jAne para indradhvaja ke samAna zithila sandhi bandhanavAlI ho gaI aura aisI dazA meM vaha 'himatale ' zilA nirmita jamIna para pakke pharaza para samasta aGgoM se " dhasa "se gira par3I 'taNaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA sasaMbhamIyatti turiyakaM caNabhiMgAra muhaviNiggayasalilavimalajaladhArAe vyasta tha yu. " mucchAva saNadRceta gui, sukumAla vikinnake sahatthA " mUrchA AvI javAthI te caitanya gumAvI beThI, tethI tenuM zarIra adhika bhAre lAgavA mAMDayuM, tenA sukumAra kezapAza vikharAi gayeA athavA tenI sukumAra kiTa ane hAtha dIsAM paDI gayAM " parasuNiyattavvaca' pagalayA, nizvattamantra iMdalaTThI nirmuka saMdhibaMdhaNA " tethI te kuhADIthI kApavAmAM AvelI ca'pakalatAnA jevI ane mahAtsava pUrA thayA mAda indradhvajanI samAna zithila sandhi ma dhanavALI thardha gardha zovI DAsatamAM te " kuTTimatale " rasadhI para-pASANu zikSA nirbhidasa bheAMcataLiyA para "" dhasa " dhaDIma ' evA avAja sAthe paDI gaI pASANa yArA taraNa sA jamAlilsa khattiyakumArassa mAyA sasaMbhIyattiyArA turiya kaMpaNabhiMgAramuddaviNiggaya salila vimalajaladhArAe parisiMcanANanitryatriyatAyalaTThI " 66
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikATI0za093033sU05 jamAlivaktavyanirUpaNam 443 sasambhramakSiptatayA tvaritaM zIghraM kAJcanabhRGgAramukhavinirgatazItalavimalajaladhArayA paripicyamAnanirvApitagAtrayaSTiH kAJcanabhRGgAramukhavinirgatA suvarNamaya 'jhArI' padavAcyajalapAtravizeSAgrabhAganipatitA yA zItalavimalajaladhArA tayA paripicyamAnA nirvApitA ca svasthIkRtA gAtrayaSTiryasyAH sA tathA' ukkhevayatAliyaMTavIyaNagajaNiyavAeNaM saphusieNaM anteuraparijaNeNaM AsAsiyA samANI' utkSepakatAlasantavIjanakajanitavAtena-utkSepako vaMzadalAdimayo muSTigrAhyadaNDamadhyabhAgaH vyajanavizeSaH tAlayantaM tAlAbhidhAnavRkSapatravRntaM, vyajanakaM vaMzAdimayamevAntAhyadaNDam etairjenito yo vAtaH sa tathA tena saMpRSatA sodakabindunA A. zvAsitA caitanyamApAditA satI ' royamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilabamANI, jamAli khattiyakumAra eva cayAsI' rudatI-azru viThuJcantI, krandantI-uccaiH parisiMumANanivvaviyagAyalahI' usake giratehI usake antaHpurake paricAraka jana sagha ghabar3A gaye unhoMne bahutahI jaldI ghabarAhaTake sAtha usake zarIrako suvarNakI banI huI jhArIke mukhase nirgata jalakI dhArA oNse siMcita kiyA, isase vaha svastha ho gaI, bAda meM unhoMne usa para 'ukkhekya0 ' utkSepakase-tuSTi prAtya daNDa madhya bhAgavAle vAMsakI paMcoMke bane hue paMkhele, tAlavRnta-tAr3avRkSake patteke bane hue paMkhoMle, antAya daNDavAle vAMsa Adike bane hue paMkhele, una para pahile jalake choTe DAlakara havAkI, isase vaha havA zItala hokara use lagI isase vaha Azvasita huI-saceta huI, parantu saceta hotehI vaha 'royamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilavamANI jamAli khattiyakumAraM evaM vayAsI' ekadama rone lagI, Akrandana karane lagI-aura zokameM Dya gaI, vilApa karane lagI, azru bahAte hue ronA isakA nAma rodana hai, tenA paDI javAne kAraNe aMtaHpuranA paricArake gabharAI gayA. temaNe tarataja suvarNanirmita jhArInA mukhamAMthI nIkaLatuM zItaLa nirmaLa pANI tenA zarIra 752 chAMTayu, tabha 42vAthI te 444 2125 thatyA24 tabhaNe " ukkhevaya" pANI chAMTelA utakSepakathI-vAMsanI paTTIomAMthI banAvelA paMkhAthI, tADavRkSanA pAnamAMthI banAvelA pakhAthI ane khajUrInA paMkhAthI tene pavana nAkhe. A zItava havA maLavAthI tenI mUcha vaLI-te bhAnamAM AvI gaI parantu mAnamA zAvatAnI sAthe / te " rovamANI, kaMdamANI, soyamANI, vilaSasANI jamAli jattiyakumAra evaM kyAsI" 27tI 27tI, mA 12tI 42tI, 4 karatI karatI, ane vilApa karatI karatI tenA putra jamAlIne A pramANe
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra 444 rudatI, zocantI-asmAkaM nirAdhArANAM kiM bhaviSyatIti manasA zokaM kurvantI vilapantI hA putra ! hA kuladIpaka ! ityAdizabdaiH dilApaM kurvantI jamAli kSatriyakumAram eva vakSyamANaprakAreNa avAdIta- tuma siNaM jAyA ' amhaM ege putte, iTTe, kaMte, pie, maNunne, maNAme, thejje, vesAsie, saMmae, bahumae, aNumae ' he jAta ! he putra ! tvaGkhalu asmAkam ekaH putraH, iSTaH abhilapitaH sakalajanamanorathapUrakatvAt , kAntaH-kamanIyaH sarvasahAyakatvAt priyaH prItijanakaH sapikAraparAyaNatayA pramodotpAdanAt-manojJaH manasa AnandakArako maJjulaityarthaH hitakAritvAt , mano'maH manasA abhyate-prApyate iti mano'maH aura jora 2 se rolA inakA nAma Aphandana hai| hama nirAdhAgekA kyA hogA isa prakAra manameM vicAra kara bhItarameM jo antardAha hotA hai, usakA nAma zoka hai, hA putra! hA kuladIpa ! ityAdi zabdoMko bolate hue guNasmaraNapUrvaka jo rudana kiyA jAtA hai-usakA nAma vilApa hai| isa taraha rudana karatI huI, Akrandana karatI huI, zoka karatI huI aura vilApa karanI caI vaha kSatriyakumAra jamAlise isa prakArase kahane lagI. 'tumaMsi gaM jAyA amhaM ege putte, iDe, kaMte, pie, maNunne, maNAle, yejje, vesAsie, saMmae, bahubhae, aNumae'he beTA ! tuma hamAre ekahI puna ho isaliye tuma hameM bahuta adhika priya ho, kyoMki tumase sakala janoMke manoratha pUre hote haiM / sabake sahAyaka hone se tuma hamako bahuta adhika kamanIya ho, sabake upakAra karane meM parAyaNa honese hameM pramodake utpAdaka ho-isase tuma hame bahuta adhika prIlijanaka ho, kahevA lAgI--(AMsU pADIne raDavuM tenuM nAma rudana che, jora jorathI raDavuM tenuM nAma AkaMda che "amArA jevA nirAdhAronuM zuM thaze " A pramANe manamAM vicAra karIne manamAM je antardAha thAya che tenuM nAma zeka che. " putra, sahI54," tyA mArata mAtA mane gusma2. pUrvaka je rudana thAya che tene vilApa kahe che.) "tuma si NaM jAyA ! amha ege putte, iThe, kate, pie, maNunne, maNAme, thejje, vesAsie, saMmae, bahumae, aNumae " u meTA ! tu sbhaa2| senA eka-sAta beTane putra che, te ja samasta kuTuMbIjanonA manoratha pUrNa karanAre hovAthI amane atizaya priya che. saune sahAyaka hevAthI tuM amane ghaNe ja kamanIya che, tuM saune upakAraka hovAthI tathA amArA manane pramAda karAvanAra hovAthI amane atyaMta prItijanaka che, hitakArI hovAne lIdhe tuM
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0094033 0 5 jamAlivaktavyanirUpaNam pRSTha " mano'nukUla ityarthaH sakalajanamano'nukulA''kRtikatvAt sthairyaH- sthairyavAn, sthai guNayogAt, bahumato bahujanamAnyaH yadvA bahuSvapi kAryeSu mataH, athavA bahuatizayatayA mato bahumataH, anumataH sarvAnukUlatvena mato'numatastvamasi 'bhaMDakaraDagasamANe rayaNe rayaNambhUe javitavie hiyayAnaMdajaNaNe jaMvarapupphamivadullabhe savaNagAe, kimaMgapuNapAsaNayAe ? bhANDakaraNDakasamAnaH- bhANDakaraNDakam AbharaNabhAjanaM tatsamAna AdeyatvAt ratnaM manuSyajAtau vinayAdiguNairatyantotkRSTavAt ratnanivaratnam, ratnabhUtathinvAratnAdimaNisadRzaH jIvitotsavikaH jIvita iti jIvitotsavaH sa evajIvitotsavika, jIvitaviSaye vA hitakArI hone ke kAraNa sanako Ananda denevAle honese tuma hameM manojJa ho, tumhArI AkRti sakala janoMke manonukUla hai, isase tuma hamAre manonukUla ho, sthairyaguNake yoga se tuma sthairyavAle ho, bahujanamAnya hone se athavA aneka kAryoM meM bhI tuma mAne jAte ho isase, athavA atizayarUpase tuma jAne jAte ho isase "mata" ho, tuma sabake anukUla rahate ho isa rUpase tumhe saba mAnate haiM, isaliye anumata ho, "bhaMDakaraMDagasamANe, rayaNe, rayaNambhU, javiUsavie, hiSayAnaMndajaNaNe, uMbara puSpamiva dullabhe savaNayAe, kimaMga puNe pAsaNayAe ( 2 ) Abha raNakA pAtra jaise Adeya (AdaraNIya) hotA hai, usI prakAra se tuma hameM AdaraNIya hoM, vinayAdi guNoM dvArA manuSya jAti meM tuma atyanta utkRSTa ho isaliye ratnake jaise rahana ho, cintAmaNi ratna Adi maNiyoMke sadRza hone se tuma na ho, jIvanameM tumhAre rahane sehI utsava hai, isa kAraNa saune Anada denAra hAvAthI tu maneAna che, tArU rUpa ane vana saune game tevuM hAvAthI tu saune mATe mane nukULa che, sthiratAnA guNunA cAgathI tu " stha vALA che, ghaNA leAkeAnA mAnane pAtra hAvAthI athavA aneka leke aneka kAryAMmAM tArI salAhane anusaratA heAvAthI tu saune mATe samata" che, tu saune anukULa rahe che ane sau tArI vAta mAne che, tethI tuM ' anumata che, " bhaDakara DagasamANe, rayaNe, rayaNa-bhUe, javiUsavie, hiyayAnandajaNaNe ubara phamiva dullabhe savaNayAe kimagapuNapAsaNayAe ? " varezAnI peTI samAna tu amane vahAle che, vinayAdi guNA dvArA manuSya jAtimAM tu atyanta utkRSTa hAvAthI ratnasamAna che, cintAmaNi ratnAdi maNienA tulya hovAthI tu ratnabhUta che, tArA jInnananu astitva amAre mATe utsava samAna haiDavAthI tu jIvitAvika che. athavA amArUM jIna tArA hAthamAM hevAthI paNa tuM
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre utsavaH sa iveti jIvitotsavikaH tvayi satyeva jIvanotsavAt hRdayAnandajanano manaH samRddhikArakaH manasaH pramodajanakatvAt udumbarapuSpamica gUlarapadavAcyA vizeSa puSpamiva zravaNatAyai zrotumapi durlabho'si, kisuta vaktavyam , punaH he aGga ! darzanAtAyai draSTuM durlamo'sIti tathA yasya zravaNamapi yadA durlabhaM bhavati tadA tasya darzanaM tu sutarAmeva durlabhamiti bhAvaH, atra udumbarapuSpastha durlabhatvAttena tasyopamA dattA / ' taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tumbhaM khaNamavi vippabhoga, taM acchAdi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhe hi kAlagaehiM samANehiM pariNayavaye vaDiyakulavaMsataMtukajjami niravayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaihisi / he jAta! he putra ! tasmAt kAraNAt no khalu vayam icchAmastaba kSaNamapi viprayoga virahas, tathA cAsmAkaM kSaNamAtramapi tava viraho'sahyaH matsyAnAM jalaviraha iva tat tasmAtkAratuma jIvitotsavika ho athavA hamArA jIvana tumhArehI hAthameM hai, isaliye bhI tuma jIvitotsadhika ho, tumhe dekhane para hRdaya ko apAra Ananda milatA hai, isaliye tuma hRdayAnandajanaka ho / gUlara ke puSpakI taraha tuma sunane meM bhI durlabha ho to phira tumhAre darzanakI to bAtahI kyA kahanI. yahAM udumbara puSpakI upamA usakI durlabhato honese dI gaI hai / ' taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tujhaM khaNama ve vippa. ogaM, taM acchAhi tAba jApA ! jAva tAva amhe jIvAmo, to pacchA amhehiM kAlagaehi lamANehiM pariNayavae paDriyakulavaMsataMtukajjammi, niravayaskhe, samasta bhagavao mahAvIrassa atie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pacahahisi' isaliye he putra! hama tumhAre viyogako eka kSaNa bhI sahana nahIM kara sakate haiM / ataH jabataka hama jIvitatsavika che tane jotAM ja amArA hRdayamAM Anada utpanna thAya che, tethI tuM hRdayAnandajanaka che. gUlaranA pupanI jema tArA nAmanuM ke vacananuM zravaNa ja durlabha thaI gayuM che, te pachI tArA darzananI durlabhatAnI te vAtaja zI karavI. (udumbara-gUlara puSpa durlabha hovAthI ahIM tenI upamAM Apapaam mAvI che.) ta No khalu jAyA ! amhe icchAmo tuThabhe khaNamavi vippa ogaM, ta' acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo, tao pacchA amhe hiM kAlagaehiM samANehi pariNayavae vaDiyakulabasata'turujammi, nizvayakkhe samaNassa bhagavao mahAvIrassa atiya muDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pAihisi" beTA ! ame eka kSaNano paNa tAre viyoga sahana karavAne asamartha chIe
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramercandrikATIkA 209403305 jamAlivaktavyanirUpaNam NAt he jAta ! he putra ! Astra tiSTha tAvat gRhasthAzrame eva sthiti vidhehi tAvat yAvat kAlaparyantaM vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt asmAsu kAlagateSu maraNadharme prApteSu satsu pariNatavayAH vRddhAvasthAsampanna varjita kulavaMzatantukArye varddhitaH putrapautrAdibhivRddhimupAgataH kulavaMzatantuH kuLarUpo vaMzaH sa eva tantuH dIrghasva sAdRzyAt kulavaMzatantukArya kRtyaM kulavaMzatantukArya tasmin nirapekSaH gArhasthyasya sakalaprayojanamapekSArahitaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike samIpe muNDo bhUlA agArAt gRhAt nirgatya anagAritAM sAdhutAM pravajiSyasi prApsyasi, jyAM grahISyasItyarthaH // 05 // mUlam-tapa NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApi - yaro evaM vayAsI tahAvi NaM taM ammAtAo ! jaM NaM tubbhe mamaM evaM vadaha tumaMsaNaM jAyA ! amhaM ege putte iTTe kaMte taM caiva jAva pavaihisi, evaM khalu ammatAo ! mANussae bhave aNegajAijarAmaraNaroga sArIramANasahasa pakA madukkhaveyaNavasaNasatovavAbhibhUe adhue aNiyae asAsae saMjhanbharAgasarise jalabubbusamANe kusaggajalabiMdusannibhe suviNagadaMsaNovame vijjulayAcaMcale aNijje saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhamme puddhiM vA, pacchAvA, avassavippajahiya bhavissa, se jIte haiM - tabataka tuma ghara parahI raho- bAda meM hama logoMke paraloka hojAne para aura tumhAre dvArA kularUpa vaMzatantukI vRddhi ho cukane para tuma zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pAsa saMyama dhAraNa kara lenA. isa samaya taka tuma vRddha ho jAoge,, aura tumhArA saMsArika kRtya saba samApta ho jAvegA, usameM phira tumhArI apekSA rahegI nahIM, // sU. 5 // 447 tethI jyAM sudhI ame jIvanta chIe, tyAM sudhI tuM gharamAM amArI sAthe ja rahe. amArU mRtyu thaI gayA pachI ane kularUpa vazavelAnI vRddhi thaI gayA pachI, tu zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse sayama agIkAra karaze-tyAM sudhImAM tuM vRddha paNa thaI gayeA hAiza ane gRhastha tarIke bajAvavAnI pharajo paNa te bajAvI lIdhI haze tethI te kALe sasAramAM tArI koI apekSA nahIM rahevAthI tu nirapekSa thaine gRhasthAvasthAnA tyAga karIne aNugArAvasthA dhAraNa karaje.sU pA *
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavatItre kesapaNaM jANai ammatAoM ! ke puDiMgamaNayAe ? ke pacchAgamaNayAe ? taM icchAsaNaM asatAo ! tumehiM anbhaNunnAe samANe samasta bhagavao mahAvIrassu jAva pavaittae / taraNaM taM japAli khattiyakumAraM ammapiyaro evaM vayAsI imaM ca te jAyA ? sarIragaM paviThTharUvalakkhaNarvajaNaguNozveyaM uttasavalaboriyata jutaM viSNANatriyakalaNaM samohaggaguNasamussiyaM abhijAmahakha maM vivivAhirogarahiyaM nirUvahaya udattalaThThe paMtridiyapaDuyaM padama jo. vaNatthaM aNegauttamaguNehi' saMjuttaM taM aNuhohi tAva jAyA ? niyagasarIrarUvasohaggajovaNaguNe, tao aNubhUyaniyaga sarIrarUvasohaggajovvaNaguNe amhehiM kAlagaehiM samANehiM pariNayatrae vapikulavaMtaMtukajaMmi niravayaka samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtima muMDe bhavitA agArAo aNagAriyaM pavtraihisi / tapaNaM se jamAlI khattiyakumAre asmApiyaro evaM vyAsI - tahAviNaM taM ammatAo ! jaM NaM tubbhe mamaM evaM vadaha-imaMcaNaM te jAyA ! sarIragaM taM cetra jAva paahisi evaM khalu ammatAo ! mANussagaM sarIraM dukkhAyayaNaM vivivAhitayasaMniketaM aTTiya kaTuTTiyaM chirANhArujAlaoNaDalaMpiNaddhaM sattiyamaMDava dubbalaM asuikiliTTe aNiniya savvakAla saMThappiyaM jarAkurimajajjaragharaM vA saNa paDaNaviddhaMsanadhammaMpuThiveM vA pacchA vA avassaviSpajahiyatvaM bhavissaha, se kesa NaM jANai ! ammatAo ! " pacchA
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadrikAThIkA za02703306 jamAlivaktavya nirUpaNam pUra ke pubvi taM caiva jAva pavvaisae / taraNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI- imAo ya te jAyA ! vipulakulabAliyAo saritayAo sarisavvayAo sarisalAvaNNaruva. jonvaNaguNovaveyAo sarisaehiM to kulehiMto aNieliyAo kalAkulasantrakAlalAsiyasuhociyAo maddavaguNajuttaniuNaviNaovayArapaMDiya viyakakhaNAo maMjula miya mahurabhaNiyatri hasiyavipekkhiyagaivilAsa ciTTiyavisArayAo, avi kalakula sIlasAliNIo visuddha kulavaMsasatANataMtuvaddhaNa paganmunbhavappabhAviNIo maNoNukUlahiyaicchiyAo atujha guNavallahAo uttamAo niccaM bhAvAnuranta savvaMgasuMdarIo bhANiyAo, taM bhuMjAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhiM viule mANussara kAmabhoge, taopacchA muttabhogI visayavigayavocchinnakouhalle amhehi kAlagaehi jAva evvai hisi ||suu06|| " chAyA - tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdIt - tathApi khalu tat ambatAta ! yat khalu yUyaM mAm evaM vada-tvamasi khalu jAta ! asmAkam ekaH putraH iSTaH kAntaH, tadeva yAvat niSyati iti, evaM khalu ambatAta ! mAnuSyako bhavaH anekajAti jarAmaraNarogazarIramAnasakAmaduHkha vedananyasanazatopadravAbhibhUtaH adhunaH aniyataH AzAzvataH sandhyArAgasadRzo jaLabudabudasamAnaH kuzAgrajalavindusannibhaH svapnagatadarzanopamo vidyullatAcaJcalaH anityaH zaTanapanana vidhvaMsanadharmaH pUrva vA pazcAd vA avazyaM vimAnya bhaviSyati, tat ko'sau khalu jAnAti - ambatAta ! kaH pUrva gamanAya, kaH pazcAt gamanAya, tat icchAmi khalu amvatAtau ! yugmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNamya bhagavato mahAvIrasya yAvat pratrajitum ? tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram amcApitarau evamavAdiSTam idaM ca te jAta ! zarIrakaM praviziSTarUpalakSaNavyaJjanopetam uttamavIryasatvayuktaM vijJAnavicakSaNaM sasaubhAgyaguNa bha0 - 57
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ hae. bhagavatIsa sahacchritam abhijAtamahAkSayam vividhavyAdhirogarahitaM nirupahatodAttalaSTapazcendriyapaTukaM prathama yauvanastham anekottamaguNaiH saMyuktaM tadanubhava tAvat yAvat jAta ! liyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH, tataH pazcAt anubhUtaniyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH asmAstra kAlagateSu satsu pariNatavayA vaddhitakulavaMzatantukArya nirapekSaH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA, agArAt anagAritAM pratrajiSyasi / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH nambApitarau ekbhavAdIt-tathApi khalu tat ambatAtau ! yat khalu yUyaM mAm evaM badatha, idaM ca khalu te jAta ! zarIrakaM tadeva yAvat pravrajiSyami, evaM khalu agchatAtau! mAnuSyakaM zarIraM duHkhAyatanaM vividhavyAdhizata sannitam asthikakASThandhitam zirAsnAyujAlakopana sapinadvam , mRttikobhANDakamiva durbalam azucisali STama amiSThApitasarvakAlasaMsthApitam , jarAkaNapajarjaragRhabhitra zaTanapatanavidhvaMsanadhasam , pUrvavA pazcAd vA avazyaM viprahAtavyaM aviSyati, tat ko'sau khala jAnAti, asvatAtau ! kaH pUrvaM tadeva yAvat pratrajitum ! tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambApitarau evamavAdiSTAs-imAzvate jAta ! vipulakulavAlikAH sahakatvacAH sahavayasaH sahagalAvaNyarUpayauvanaguNopetAH, sahazebhyaH kulemya AnItAH kalAkuzalasarvakAlalAlitasukhocitAH mArdavANayuktanipuNavinayo: pacArapaNDitavicakSaNAH majalamitamadhuramaNitavihasitavizekSitagativilAsA vasthitavizAradAH avikalakulazIlazAlinyo vizuddhakulavaMzasantAnatantubarddhana pragazivaprabhAvinyo mano'nukUlahRdayepsitAH aSTa tava guNavallamAH uttamAH nityaM bhAvAnuraktasaGgisundayoM bhAryAH, tat bhuva tAvata jAta ! etAbhiH sAm vipulAn anuSyakAn kAmabhogAn tataHpazcAta muktabhogI, vipayavigatanyucchinnakautulaH, asmAsu kAlagateSu yAvat pravrajiSyasi // suu06|| TIkA - 'taeNaM se jamAlIkhattiyakumAre anmApiyaro evaM vayAsI' tataH khala sa jamAlIkSatriyakumAraH ambApitarau mAtApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIta-kathitavAn 'tahAviNaM taM ammatAo! jaM NaM tumbhe mamaM evaM vadaha-' he ambatAtau ! tathApi tathaiva khalu tat yat svayoktaM TIkArtha - tae NaM se jamAlI khattiyamAre ammA. piparI evaM bayAsI' isa prakAra se mAtApitA kA kathana sunakara usa kSatriyakumAra' jamAlIne una se aisA kahA ki mahAdhi paMta ammatAmojaNaM tumbha marma evaM vadaha' he bhAratAta ! jo TI -"taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM yAsI" ! prakAranI mAtApitAnI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A prabhArI yu: " tahA vi Na ta ammatAo jaNaM tumbhe mamaM evaM vadaha "
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ prapacandrikA TI0 za09 40 33 06 jamAlivaktavyanirUpaNam " nAnyathA ityarthaH, yat khalu yUyaM mAm evaM trakSyamANarItyA vadatha - pratipAdayathatumasi NaM jAyA ! amhaM ege putte iTThe kaMte taM cetra jAva patra hisi ' jAta ! he putramasi khalu asmAkam ekaH putraH iSTa:- abhivAnchitaH kAntaH kamanIyaH, tadeva yAvat-priyaH manojJaH, mato'maH sthairyaH, vizvastaH saMmata, bahumataH anumataH, bhANDakaraNDaka samAnaH, ratnaM, ratnabhUtaH jIvitotsavikaH, hRdayAnanda - jananaH, udumbarapuSpamitra durlabhaH, zravaNatayA kimaGga punaH darzanatayA, tat no khalu jAta vayam icchAma svatrakSaNamapi viprayogam, tat Asva tAvat yAvat vayaM jIvAmaH, tataH pazcAt ammAsu kAlagateSu satsu pariNatavayAH varddhitakulavaMzatantukArye nirapekSaH san bhagavataH samIpe jhuMDo bhUtvA agArAt anagAritAM pratraniSyasi iti, tatra yaduktam - asmAsu kAlagateSu satsu matrajiSyasi iti, tadAzritya jamAliH mAha - ' evaM khalu ammatAo ! mANussae bhave aNegaja ijarAmaraNarogasArIra mANasapakA madukkha veyaNava saNasa tovadavAbhibhUe ' tuma aisA kahate ho ki tuma mere ekahI putra ho, tuma mujhe iSTa, kAnta yAvat- priya, manojJa, mano'ma, sthairya, vizvasta, saMmata, bahumata, anumata evaM bhANDakaraNDaka samAna ho, rahana, ratnabhUta ho, jIvitotsavika ho, hRdayAnandajanaka ho sunane meM bhI udumbara puSpake jaise durlabha ho, darzanakI to bAtahI kyA, isaliye he putra ! hama cAhate haiM ki hamAre jIvanakAla taka tuma ghara para hI raho, kyoMki hamaloga tumhAre binA eka kSaNabhara bhI nahIM raha sakate haiM, Adira so ye saba ApakA kahanA ThIka haiM parantu ' evaM khalu ammatAo mANussae bhave aNegajAijarA maraNarogasArIramANasapakAma dukkhaye yaNavasaNasatovaddavAbhibhUe' he mAta "1 huM mAtApitA ! je tame evu' kaheA ke tu... amArA ekanA eka putra che, tu' bhane iSTa, antu, priya, manojJa, bhanobha, sthairya, vizvasta, sabhata, bahubhata ane anumata tathA ghareNAMnI peTI jevA, ratnajevA ratnadbhuta, atitsavika ane Anandajanaka che. tArU zratraNa paNa udumbara puSpanI jema dula bha thaI gayuM che, te tArA darzananI teA vAta ja zI karavI! tethI he putra! ame tArA eka kSaNanA paNu viyega icchatA nathI, amArA jIvana paryanta tuM amArI pAse ( gharamAM ) ja rahe ane amArA maraNu khAdya vazavelAnI vRddhi karyAM pachI tuM vRddhAvasthAmAM agIkAra karaze. " ApanI A vAta kharI che, parantu " evaM khalu ammatAo mANussae bhave aNegajA hajarAmaraNa roga sArIra mANussara kAma
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 bhagavatI he ambatAta tatra evaM khalu vakSyamANarItyA mAnuSyako manuSyasambandhI bhavaH anekajAtijarAmaraNarogazArIramAnasamakAma duHkha veda navyasanazatopadravAbhibhUtaH, anekAni jAtijarAmaraNarogarUpANi zarIrANi mAnasikAni ca prakAmam atyartha duHkhAni teSAM yad vedanaM vyasanAnAM kaSTAnAM yAni zatAni upadravAca bhUtavetAlAdikRtAstairabhibhUto vartate, ataeva - ' adhue, aNire, aaree, inorrAgasarise jalabubbudasamANe kusaggajalabiMdu sanibhe adhruvo rAtridivasAdivata sUryodayAdivat vA namatiniyatakAle' vazyaMbhAvI, aniyataH - avidyamAna niyatasvarUpaH samRddhizAlino'pi dAridryAdi sadbhAvAt, azAzvataH kSaNavinazvaratvAt ataeva sandhyAbhrarAgasadRzaH sandhyAryA sandhyAsamaye yaH a. meghaH tasya rAgo raktimA (lAlimA tasya sadRza: - samAnaH zIghravinAzitvAt jalabudabudasamAnaH- kSaNavidhvaMsityAda, kuzAgrajalavindusannibhaH, yae, tAta ! yaha manuSya sambandhI bhava zArIrika evaM mAnasika aneka jAti sambandhI, jarA sambandhI, maraNa sambandhI aura roga sambandhI bhaya- ra duHkhoMke vedanase aura saikaDoM kaSToMse, tathA bhUta, vetAla Adi dvArA kRta upadravoMse grasita banA huA hai, ataeva yaha rAtri divasa AdikI taraha ' adhue0 ' adhruva hai, athavA sUryodayAdikI taraha yaha pratiniyata kAlameM avazyaM bhAvI nahIM hai, aniyata hai - isakA niyata svarUpa vidyamAna nahIM hai- kyoMki samRddhizAlIke bhI dAridrayAdikA sadbhAva dekhA jAtA hai | kSaNavinazvara hone se yaha azAzvata hai, ataH jaisI sandhyA ke samaya meghoM kI lAlimA hotI hai, usa jaisA yaha hai. jala budabuda ke samAna yaha zIghra vinAzI hai, kuzake agra bhAga meM sthita jala dukkhaveyaNa saNa satovadavAbhibhUe " he bhAratAta ! yA manuSyano lava shaariirIka ane mAnasika aneka jAti sabadhI, jarA sa``dhI, maraNu sabadhI ane rAga sabadhI bhayaMkara duHkhA ane vedanAethI tathA sekaDA kaSTothI bharapUra che, tathA bhUta, vaitAla Adi dvArA karavAmAM AvatAM upadraveAthI grasita thayele che te 2 te rAtridvivasa mAhitI prema " adhue " atra, athavA sUryodhya AdinI jema te niyata samaye avazya bhAvI nathI paNa aniyata che. tenuM kAI niyata svarUpa vidyamAna nathI kAraNu samRddhizAlI manuSya paNa kayAre daridra khanI jaze te nakkI nathI. A manu" zarIra kSaNubhagUra hovAthI azAzvata che. sa dhyAkAlina meghAnA raraMgAnI jema tathA pANInA pATAnI jema te zIvinAzI che, danA 'agamAga para rahelA pANInA jevuM te zIghra
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 pracandrikA ThIkA za.94 3306 jamAlivaktavyatAnirUpaNam ' 1 kuzoparibhAgavarttijalabindoH jhaTityadha. pAtitvAcatsadRzaH, 'suciNagadaMsaNocame vijjullayAcaMcale aNicce saDagapaDaNaviddhaMsaNadhamme putraM vA pacchAtrA avassavipajadipavve bhavissa svapnagatadarzanopamaH - svapnakAladRzyamAnastusadRzaH, vidyullatAcaJcala:- vidyuccamatkAravadatyantacapalaH, anityaH asthAyI, zaTana patanavidhvaMsanadharmaH tatra zaTanaM kuSThAdinA aGgulAdirgalanaM, patanaM bAhlAdeH svaGgacchedAdinA pAta' vidhvaMsanaM nAzaH ete dharmA yasya sa tathA pUrva vA paJcAdvA avazya niyato vipAtavyaH parityAjyo manuSyabhavo bhaviSyati, ' se kesa NaM jANai ammatA / ke putra gaNayAe ? ke pacchA gamaNayAe ?' he ambatAtI ! tat tasmAt kAraNAt asmAkaM madhye ko'sau khalu jAnAti yat kaH pUrva pitroH putrasya cAnyonyataH vivakSitagantavyakAlAt prathamameva gamanAya utsahate kaH pUrvabinduke jaisA yaha zIghra patanazIla hai 'suviNapadaMsaNovane, vijjullayA caMcale, aNicce, saDaNapaDaNa0 ' yaha svapna meM dekhI gaI vastuoMke jaisA hai, bijalI ke camatkAra ke jaisA yaha atyanta capala hai, asthAyI hai, zaTana, patana, vidhvaMsana dharmavAlA hai; kuSThAdikoM dvArA aGgulI Adi avayavoMkA gala jAnA isakA nAma zaTana, talavAra Adi dvArA bAhu AdikA kaTakara gira jAnA isakA nAma patana, evaM paryAyAntarita ho jAnA isakA nAma vidhvaMsana hai / tathA yaha manuSya bhava Apase pahile yA Apake bAda chor3anA to avazya hogA hI - tathA yaha bhI kauna jAna sakatA hai ki he mAta tAta ! hama logoM ke bIca meM pahile kisakA maraNa ho aura bAda meM kisakA saraNa ho, isaliye Apa jo aisA kaha rahe ho 66 patanazIla che, suvigadaMsaNovame, vijjullayAca cale, aNicce, saDaNa paDaNa " te svanamAM dekhelI vastu samAna che, ane vijaLInA camakArA jevA atyaMta caMcala che, anitya che. te saDavAnA, paDavAnA ane nAza pAmavAnA dhama ( svabhAva ) vALA che. raktapItta Adi dvArA 'gulI Adi avayavanuM je galana thAya che tene zaTana ( saDavAnI kriyA ) kahe che, talavAra adi dvArA hAtha paga Adine kApIne bhUmipatita karavAnI kriyAne patana kahe che ane eka paryAyamAMthI mIjI paryAyamAM javAnI kriyAne vidhvaMsana (nAza thavAnI kriyA ) kahe che. tathA manuSyabhanna ApanA maraNu pahelAM ke ApanA maraNu pachI mAre avazya choDavA ja paDaze. huM mAtApitA ! ApaNAmAMthI pahelAM kAnuM maraNu thaze ane pachI ketuM maraNa thaze, e vAta jANavAne kANu sama che ? te Apa evuM je kaheA cho ke amArA mRtyu bAda tuM zrama~Nu bhagavAna
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha bhagavatI menaM bhavaM parityajya parasatraM vamiSyati katha pazcAt vivakSitakALAnantaraM gamanAya ad, kaH pUrva ko vA pazcAmriyate iti na ko'pi jAnAti iti bhAvaH taM icchAmi NaM ammAtAo tumbhehi amaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAtra paJcazttae ' tat tasmAt kAraNAt he ambatAta ! icchAmi khalu yuSyAmi rabhyanujJAtaH AjJaptaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat antike samIpe muNDito bhUtvA agArAt nirgatya anagAritAM matrajitum ' taraNaM taM jamAliM khaciyakumAraM ammApiyaro evaM vyAsI " tataH khalu tam janAli kSatriyakumAram amyApitarau evaM vakSyamANarItyA avAdiSTAm - kathitavantau / imaM ca te jAyA / saroragaM pavisiharUvalakkhaNarvajaNaguNovaveyaM ' he jAta ! putra / idaM ca tatra zarIrakaM praviziSTarUpalakSaNavyaJjanaguNopetam maviziSTaM karSeNa viziSTaM rUpam AkRtiH lakSaNas - " hamAre paraloka ho jAne ke bAda tuma zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa saMyama dhAraNa karanA-yaha bAta (kaise pUrvokta rUpa se vicAra karane para) bana sakatI hai / ' taM icchAni NaM ammatAo ! tumehiM agbhaNunAe samANe samANassa bhagavao mahAvIrassu jAva pavvaintae ' isaliye he mAta tAna ! Apase AjJA prApta kara maiM zramaNa bhagavAn mahAvIrake samIpa isa gRhasthAzramakA parityAga kara saMyama dhAraNa karanA cAhatA hUM / 'taeNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI ' kSatriyakumAra jamAliko jaba aisI bAta usake mAtapitAne khunI, taba unhoMne usase aisA kahA -' imaM ca NaM te jAyA ! sarIragaM pavisiddha rUbalakkhaNavaMjaNaguNoadi' he beTA ! terA yaha zarIra praviziSTarUpa, lakSaNa aura guNoM se yukta hai, atizaya sundara AkRtikA nAma praviziSTa rUpa hai / 66 maDAvI2 5se sayama dhAraNa karaje, e vAta kevI rIte savita che ? ( kadAca tamArA pahelAM mArUM maraNa thAya, e vAta paNa zakaya che. ) taM icchAmi NaM ammAtAo ! tubhehi ambhaNunnAe samANe samasta bhagavao mahAvIrarasa jAva pavtraittara " tethI huM mAtApitA ! ApanI AjJA ( anumati ) prApta karIne huM zramaNu bhagavAna mahAvIranI pAse gRhasthAzramanA parityAga karIne sayama dhAraNa karavA mAgu` chuM'. " taraNaM jamAli gvattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI " kSatriyakumAra jamAlInI evI dalIla sAMbhaLIne tenA mAtApitAe tene A pramANe kahyuH " imaM ca NaM te jAyA ! sarIraMga pavisiva lakkhaNanaM jaNaguNovaveyaM " meTA 1 tArU A zarIra praviziSTa rUpa, lakSaNa, vyaMjana ane guNeAthI yukta che. ati zaya suMDhara AkRti ( AkAra ) nuM nAma praviziSTarUpa che,
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09 3033 sU06 jamAlivaktavyatAnirUpaNam 'asthivarthaH sukhaM mAse, tvaci bhogAH striyo'kSipu ! gatau yonaM svarecAjJA sarva satve pratiSThitam / / ityAdi rUpaM vyaJjanaM zubhamapa tilAdi guNAH zauryAdayaHtai upetaM yuktaM yattattathA 'uttamavalavIriyasattajuttaM viSNANaviyakhaNaM' uttamabalavIryasatvayuktam uttasaibalavIryasattveyukta yattattathA, taba valaM, zArIrika sAmarthyam, vIrya mAnasikasAmarthyam satyama AtmasamutthasAmayam / vijJAnavicakSaNaM vijJAne vicakSaNaM nipuNaM vijJAna vicakSam / sasohagaguNasamussiyaM abhijAyamahakkhamaM vivivAhirogarahiyaM, sasaubhAgyaM saubhAgyena sacinaguNasAcchita ca, 'amijAsamahAsanam, abhijAnaM kulInaM mahatI kSamA yatra tat mahAkSamaM ceti karmadhAraye azijAnamAlama vividhavyAdhirogarahitam 'nibatyau ta paMcidiepaDutha rahamajora NatvaM' nirupahatam avighazAnakAtAyuzcAtam, udAttam uttama gAdizuNayuktA " asthityarthaH lukha mAse, tyAca yogAH striyo'kSiSu / patI yAnaM svarecAjJA sarva satve pratiSThitam / / " ityAdi rUpa lakSaNa hai zubha, apA, tila, AdirUpa vyaJjana hai, zaurya audArya rUpa guNa hai| lo ina saba utkRSTa rUpAdikoMse yukta he veTA! terA yaha zarIra hai ' uttamabalavIriyasattajuttaM viSNANaviyakhaNa' tathA uttama zArIrika lAmIle uttama mAnasika sAmarthale, uttama Atmika sAmaya se evaM uttama vijJAna sambandhI vicakSaNatAle bhI yaha yukta hai, 'sasohagaguNasamusliyaM abhijAya mahakkhama, vivivAhi. rogarahiyaM 'saubhAgyase yaha suzobhita hai, guNoMche unnata hai, kulIna hai aura bar3I bhArI kSamA jisameM hai ailA hai, inameM kisI bhI prakArakI vyAdhi aura roga nahIM haiM, 'nisvayaudattala, paMcidiya baDayaM paDhasa. joSaNasthaM' vAtapitta Adi janya upaghAta isameM avidyamAna hai uttama " asthiSyarthaH sukhaM mAse, tvaci bhogAH siyo'kSisu / gatau yAnaM svare ghAnAM sarvaM sarade pratiSThitam // ". A gAthAmAM darzAvelA lakSaNathI, aSA, tala Adi zubha lakSaNethI bhane zIya, mohAya mAhi guhAthI, umeTa ! tA3 zarIra yukta cha. " uttamanasvIriyasattajurta viNNANaviyakkhaNaM " tathA te uttama zAza: sAma thI, uttama mAnasika sAmathI, uttama adhyAtmika sAmarthyathI ane uttama vijJAna (viziSTa jJAna ) samadhI viyakSatAthI para yusta cha " samohagA guNasamussiya abhijAyamahaksama, livihavAhirogarahiyaM " te saubhAgyathA vibhUSita che, guNathI unnata che, kulIna ane kSamAsaMpanna che, ane te kaI 56 5412nI vyAdhi bhane zAthI 2hita cha. " niruvahayaudattalaTuM, paciMdiya
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvatIsare ataeva laTa-manoharam tathA paJcApIndriyANi, paTUni-sva svaviSayAgrahaNadakSANi yatra tattathA, prathamayauvanastham, navayauvanazAli ' aNegauttamaguNehiM saMjuttaM' anekottamaguNaiH saMyuktam , ' taM aNuhohi tAva jAva jAyA ! niyagasarIrarUbasohaggajodhaNaguNe ' tat tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! anubhava parisukSma tAvat yAvat niyatazarIrarUpayaubhAgyayauvanaguNam , ' to panchA aNubhUya niyagamarIrarUvasohaggAjovyaNaguNe, amhe hiM kAlagaehi sayANehiM pariNayadhye baDimakulavaMsataMnusajjami niravayakkhe' tataH pazcAt anubhUtaniyatazarIrarUpasaubhAgyayauvanaguNaH, anubhUnaH paribhukto niyatazIrarUpasaubhAgyayauvanaguNo yena sa tathA, asmAmu kAlagatepu satsu pariNatayAH prAptaddhAvasthaH san yadi nakulavatantukArye nirapekSaH sana ' samagama bhagAo mahAvIrassa aMtie varNAdi rUpa zuzole yaha yukta hai, isIle yaha laSTa-manohara hai tathA isakI ye pAMcoMhI indriyAM apane 2 viSayabhUna sparza Adi guNoMko brahaNa karane meM samartha haiM, yaha navadhAvana zrIle suzobhita so rahA hai, 'aNe uttamaguNehiM saMjutte' tathA aura bhI kitaneka aneka uttama 2 guNoMse yaha yukta banA huA hai 'aNuhohitAva jAna joyA! niyaga sarIrava sohaggajojaNaguNe' ataH he putra ! tuma sabase pahile apane isa zarIrake rUpa, saubhAgya evaM yauvana sambandhI guNoMko aura zaurya audArya Adi guNoMko bhogo, bAdameM amhehi kAlagaehiM samAhiM pariNayabare vaDipakulabaMsataMtukami nirayaNaskhe' hama loga jaba kAla prasita ho jAveM aura tuma jaba kulavaMza rUpa tantukI vRddhi karane rUpa kAryameM nirapekSa ho jAo taba vRddhAvasthAmeM 'samaNassa bhagavao paDuyaM paDhamajovaNatyaM " vAtapitta mAnya yAtanA te mA cha, uttama varNAdi rUpaguNethI te yukta che ane tethI te manohara lAge che, tArA zarIranI pAMce Idriya arzAdi tipitAnAM kAryo karavAne samartha che, ane ta navayauvanayI suzobhita cha. " aNegauttamaguNehiM saMjutte" tamI 55 Ane uttama guNethI ta yuta cha, " aNuhohi tAtra jAta jAyA ! niyaga sarIravasohAgajovaNaguNe" tedhI putra! tuM sauthI pahesA ! zarIranA 35ne, somAyane yauvanane mane zIya', gItA maha guNana sAgakI se "amhe hi kAlagahi samANe hiM pariNayavaye vaDiyakulavalata tukami niravayakhe" tyAra bAda ame jyAre kALadharma pAmIe, ane kuLavaMzarUpa tattvanI (velAnI) vRddhi karIne saMsAsmAM kaI paNa kAryamAM tArI apekSA na rahe tyAre vRddhApaamaa " samaNassa bhagavao mahAvIrassa atira muDe bhavittA agArAo aNa
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za027033sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam 457 muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM panAhisi'- zramaNasya magavato mahAvIrasya antike samIpe muNDo bhUtvA, agArAt gRhAt nirgatya anagAritA panajiSyasipravrajyagaM gRhiissysi| . 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdI'tahAvi NaM taM ammatAo ! jaM NaM tujhe mamaM evaM vadaha-imaM ca NaM te jAyA ! sarIragaM taM ceva jAva pavAhisi ' he ambatAtau / tathApi apizabdasya evArthakatayA tathaiva khalu nAnyathA, yatvayokta tat yat khalu yUyam mAm evaM pUrvaktirItyA vadatha-pratipAdayadha-he jAta ! he putra ! idaM ca khalu taba zarIrakaM tadeva yAvat-patrajiSyasi iti, tatra yaduktam-asmAsu kAlagateSu prajiSyasi iti tadAzrityAhamahAvIrassa aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaihisi' tuma zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa muNDita hokarake isa gRhasthAvasthAke parityAgapUrvaka anagArAvasthA dhAraNa kara lenA-'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' isa prakArase mAtApitAkI taraphase kahI gaI bAnako sunakara usa kSatriyakumAra jamAlIne unase aisA kahA-'tahAviNaM ammatAo! ja NaM tujjhe mamaM evaM vadaha' he mAta tAta ! Apane jo mujhase aisA kahA ki 'imaM ca NaM te jAyA! sarIragaM ta ceva jAva pavvaihisi' he putra! terA yaha zarIra praviziSTha rUpa AdigalA hai-yahAMse lekara dIkSA le lenA yahAM taka so ThIka kahA hai-'lahA vi' isase "ApakA kahanA vasAhI hai" athotU jaisA Apane kahA hai vaha vaisAhI hai, ataH jahAM para bhI 'nahAvi ' isa praka raNameM aisA zabda Ave vahAM jamAlike uttara meM ' so ThIka hai' isa rUpase ilako artha karanA caahiye| aba jamAli pitAke isa rAga mere kathanako ki hamAre kAlagrasita ho jAne para tuma dIkSA dhAraNa kara lenA gAriya paJcaihisi" zrama lagavAna mahAvIranI pAse bhulita 4 mA gRhasthAvasthAne parityAga karIne aNagArAvasthA (sAdhu paryAya) dhAraNa karaje. "taeNaM se jamAli khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAmI" mAtApitAnI mA prakAranI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe kahyuM tahA vi NaM ammatAo! jaNaM tujjhe mama evaM vadaha " mAtApitA! mApe bhane sad re 4yu " imaM ca Na te jAyA ! sarIra gaM ta ceva jAva pavvaihisi " " ma ta3 zarI2 praviziSTa 35 mAhithI yuTata cha," tyAdi kathanathI laIne "dIkSA ( aNagArAvasthA) dha raNa karaje " tyAM sudhInuM kathana mahI 37 427. ' tahA vi" mApanI te pAta bharI che. 52ntu mA5 meM bha0-58
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre ' evaM khalu ammatAo ! mANustagaM sarIraM dukkhAyayaNaM vividyavAhiyasaMniketaM kiTuTThiyaM chirANhA rujAlaoNaddhasaMpiSaddhaM ' he amvatAtau ! evaM vakSyabhANarItyA khalu mAnuSyakaM manuSyasambandhi zarIraM duHkhAyatanaM dukhagRhaM vividhavyAdhizatasaMniketam nAnArogazatasthAnam asthikakASThotthitam asthikAnyeva kASThAni kAThinyasAdRzyAt tebhyo yadutthitaM nirmitaM tattathA, zirAsnAyujAlopanaddhasaMpinaddham, zirAH sAmAnyanADya snAyavaH - asthibandhinyo nADyastAsAM jAlaH samUhastena upanaddhasaMpinaddham atyantaM baddham ' mattiyamaMDa va dubbalaM asaM kili aniviya savvakAlasaMThappiya ' mRttikAbhANDamiva durbalam yatamAnasyApi kSaNavidhvaMsi svabhAvAt azucisaMkliSTam azucinA apavitreNa malamUlekara kahate haiM ' evaM khalu ammatAo ! mANussagaM sarIraM dukkhAyayaNaM vivivAhamaya saMniketaM aTTiyakagDiyaM nirAhArujAla oSad saMpi gaddha' ' he mAta tAtaH manuSyakA yaha zarIra duHkhoMkA sthAna hai saikaDoM aneka tarahakI vyAdhioMkA ghara hai, yaha hADarUpI lakaDiyoM se banA huA hai, yahAM kaThinatAke sAdRiyako lekara hADoM ko kASThakI upamA dI gaI hai zirAoM se sAmAnya nADiyoMke samUhase, evaM snAyuoMse haDDiyoMko afatvAlI nADiyoM ke samUha se yaha khUba jakar3akara baMdhA huA sipa bhaMDa va dugbalaM ' yaha yatna karane para bhI kSaNavidhvaMsI svabhAvavAlA hone ke kAraNa miTTI ke bartana ke samAna durbala hai, ' asui saMkiliDaM ' apavitra malasUtra Adike dvArA yaha dUSita hai, tathA isa zarIra ke jitane bhI kAma haiM ve kisI bhI kAlameM samApta nahIM hote haiM - arthAt - malamUtra 'ma sy 8 vAta aisa bhUsI lago cho" eva khalu ammatAo ! mANussa gaM sarIra dukkhA - yayarNa vivihavAhi sayasaMniketa' aTThiyakaTuTTiya chirAndArU jAlabhaNaddha saMNiNaddhaM " he bhAtApitA ! mANusanu gA zarIra du:monu sthAna che, te ane prakAranI se*kaDA vyAdhionuM dhAma che, te asthirUpI lAkaDAenuM baneluM che, ( ahIM kaThinatAnA guNunI samAnatAne kAraNe hADakAMone kacchanI upamA Apa vAmAM Avela che)te zirAe ane naseAnA samUhathI nyAsa che, ane snAyu enA ( hADakAne bAMdhanArA snAyu taMtuenA) samUhathI te khUkha ja jakaDIne adhAyeyuM che. " mattiyabhaMDa va dubbalaM " tenu gabhe tesu bhavana vAmAM Ave chatAM paNa kSaNuvighna'sI svasAvavALu' hAvAthI mATInA vAsaNa jevuM nakhaLuM che. " asui saMkiliTTha " yAyavitra bhaja, sUtra Adi dvArA te dUSita thayeyuM che. tathA A zarIranA jeTalA kAmA che te koI paNa kALe pUrAM thatAM nathI. aevAnu tAtparya e che ke maLamUtrane nikAla karavAnuM tenuM kArya kadI paNa pUr
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAThIkA za09703301 jamAliyakavyanirUpaNam 459 dUSitam, trAdinA sakliSTaM aniSThApitasarvakAla saMsthApyasvam aniSThApitam - asamApitam sarvakAlaM sarvadA saMsthApyatvaM tatkRtyakaraNaM yasya tattathA asamApitakRtyamityarthaH na kadApi tasya malamUtrAdi nissaraNarUpakRtyaM samApyate iti bhAvaH ' jarAkuNimajajjaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaM 3 dhammaM putrinA, pacchA vA avasmaviSpajahiyanvaM bhavissai ' jarAkuNapajarjara gRhamiva jarAkuNapazca jIrNatA pradhAnazava', jarjaragRhaM ca jIrNagehUM tayoH samAhAra dvandve jarAkuNapajarjaragRhaM tadiva zaTanapatana vidhvaMsanadharmam zaTanam - kuSThAdinA aGgulyAdergalanam bAhAdeH khaDgacchedAdinA pAtaH, vidhvaMsanam kSayaH, ete dharmAyasya tat tathA pUrvA vivakSitakAlAt prathamameva pazvAd vA tathAvidhakAlAdana ntaraM vA avazyameva vimahAtavyaM parityAjyaM bhaviSyati ' se kesa NaM jANai ? ammatAo ke putra taM caiva jAva pavvaittae ' rat tasmAtkAraNAt he amvatAtau ! kosal khajAnAti ko janaH pUrvaM tadeva pUrvoktavadeva yAvat vivakSitakAlAt AdikA niHsaraNa karanA rUpa jo isa zarIrakA kArya hai, vaha kabhI bhI pUrA nahI hotA hai, - ' jarAkuNimajajjara gharaMna saDaNapaDaNaviddhaM saNadhammaM purvidhavA pacchA vA avassavippajahiyavvaM bhavissaha ' jIrNatA pradhAnavAle cAyakI taraha aura jarjara hue gharakI taraha yaha zaTana, patana evaM vidhvaMsana dharmavAlA hai / kuSThAdi dvArA aGgulI Adi kA gala jAnA isakA nAma zaTana khaDgAdi dvArA bAhu AdikA kaTa jAnA isakA nAma patana hai aura paryAyAntarita ho jAnA isakA nAma vidhvaMsana hai / vivakSita kAla se pahile hI athavA vivakSita kAla ke bAda hI yaha zarIra avazya chUTegA hI ataH ' se kesa NaM jANai ammatAo / ke puvvi taM ceva jAva kavvatae , sAta tAta ! isa bAta ko kauna jAnatA hai ki dhatuM nathI. " jarA kuNimajajjaraghara va paNa viddhaMsaNaghammaM puvviM vA pacchA vA avassa vippajahiyantra bhavissai " zrutI pradhAna zayanI prema bhane jarjarita gharanI jema te saDavA, paDavA ane vizvasa pAmavAnA svabhAvathI yukta che, raktapitta Adi rAgeA dvArA aMgulI Adi aMgAnu gaLI javuM tenu' nAma 'zaTana' ( saravAnI DiyA ) che, tasavAra Adi dvArA lubhA zAhi aMgeA chedAIne nIce paDavAnI kriyAne patana (paDavAnI kriyA ) kahe che. ane manuSya paryAyane cheDIne anya paryAya grahaNu karavI tenuM nAma vighna sa che. amuka kALa bAda athavA amuka kALa pahelAM A zarIra avazya cheADavuM ja paDavAnuM che. " se kedya NaM jANai ammatAo ! ke putri ta cetra jAtra pantrahatta huM mAtApitA ! kANu pahelAM bharaze ane kANu pachI maraze, e jANuvAne kANu 1 8 , "
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 bhagavaMtIsUtre pUrvameva gamanAya utsahate, ko vA jano vivakSitakAlAt pazcAdevAgamanAya utsahate ? tat icchAmi khalu he ambatAtau ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtmA agArAta anagAritAM pravajituma, 'taeNaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM bayAsI '-tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau evaM vakSazamANarItyA avAdiSTAm-' imAmoya jAyA ! viulakulavAliyAo sarittayAo sarisancayAo ' he jAta ! he putra ! imAzca tA vipulakulavAlikAH, vipulaM dhanadhAnyAdisampannaM kulaM yAsAM tA vipulakulA, tAzcatA bAlikAzceti tAstathA, sahazatvacA: samAnatvagvatyaH-samAnazarIrasaundaryabatyA, sazavayasaH samAnavayaskAH, 'sarisalAvannarUvajovvaNaguNova veyAo 'sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetAH, samAnalA paNya saundaryayuvatvaguNazAlinyaH 'sarisaehiMto kulehito aNielliyAmo kalAkusalasavva kAlalAliyasuhociyAo' sadRzebhyo dhanadhAnyAdiguNaiH samAnezyaH kulebhyaH kauna pahile mare aura kauna bAda meM mare ? isaliye he mAta tAta ! maiM Apa logoM se AjJA prApta kara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa muNDita hokara isa gRhasthAvarathA se anagArAvasthA meM jAnA caahtaa| 'taeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro evaM bayAsI-imAo va te jAyA viulakula vAliyAo, sarisattayAo, marisamvayAo' he putra vipulakulakI-dhana dhAnyAdi se saMpannakulakI ina bAlikAoM ke sAtha jo ki tumhAre jaise hI zArIrika saundarya se yukta haiM, ekasI jinakI umara hai, 'sarisalAvannakhvajovyaNaguNokveyAo' eka jaisA jinakA lAvaNya hai, eka jaisA jinakA saundarya hai, ekasI jinakI javAnI hai, 'sarisaehito kulehito ANielliyAo, kalAkusalasavyakAlalAliyasuhoci. samartha che? to he mAtApitA ! huM ApanI anumati laIne zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse pravajyA aMgIkAra karIne A gRhasthAvasthAnA parityAgapUrvaka aNagArAvasthA dhAraNa karavA mAguM chuM: "taeNaM taM jamAliM khattiyakumAra ammApiyaro evaM bayAsI-imAo ya te jAyA ! viula kulavAliyA o, sarisattayAo, sarisavvayA o" tyAre bhAlInA mAtApitAe tene A pramANe kahyuM beTA A vipula kuLanI-dhana, dhAnyA dithI saMpanna kuLanI-bALAo ke je tArA jevAM ja zArIrika sauMdaryavALI che, tArA 28vI bhanI 2, " sarIralAvanna vajovaNa guNovaveyAo" 2 sAvazya, 35, soya' bhane yauvanathI yuta cha, "sarisarahiMto kulehito ANielliyAo, phalAkusala, savvakAlalAliyasuhociyAo" yA dhAnyAhinI
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU06 jamAlivaktavyanirUpaNam ? AnItAH pariNIya svakulaM prApitAH, kalAkuzalasarvakAlalAlitasukhI citAH kalA kuzalAzvatA' sarvakAlalAlitAzceti kalAkuzalasarvakAlalAlitAH tAzcatAH sukhocitAzca saukhyayogyAzcati tAstathA, 'mavaguNajuttaniuNaviNaovayAra paMDiviyakavaNAo' mArdavaguNayukto nipuNo yo vinayopacArastamapaNDitAH vicakSaNA atyantavizAradAyAstAstatheti mArdavaguNayuktanipuNavinayopacArapaNDitavicakSaNAH, 'maMjulamiyamahurabhaNIyavihasiyavippevikhayagaivilAsaciTThiyavisArayAbho 'sanjulamitamadhuramaNitavihasitaviprekSitagativilAsasthitavizAradAra, maJjulaM zabdataH koralaM sundaraM vA mitaM parimitaM madhuram arthato'kaThora yad bhaNitaM tattathA tacca tada vihasitaM ca viprekSitaM ca netra vikAro gatizca vilAsazca gativilAso vA, sthitaM ca viziSTA sthitiriti eteSAM dvandvaH, teSu vizAradAyAstAstathA, 'avikalakulasIlasAliNIo' avi. yAbho' dhanadhAnya Adi se samAnatAvAle kuloM se jo vivAhita karake lAI gaI haiM, jo hara eka kalA meM pravINa haiM, sarvakAla jo lAlita rahI haiM, evaM jo sadA sukhabhoga ke yogya haiM, 'sadavagu gajuttaniuNaviNao. vayArapaMDipaviyaravaNAo' jinakA vinayopacAra mArdavaguNa se yukta evaM nipuga-samajhadArI bharA huA hai / aise usa vinayopacAra meM jo bar3I vicakSaNa haiM, 'maMjulaniyamaharabhaNiyavihasiya vippekkhiya gaha. vilAsacihiyavisArayAbho' bolanA jinakA zabda kI apekSA se bar3A komala hotA hai athavA sundara hotA hai, mitaparimita hotA hai aura arthako apekSA akaThora hotA hai jo hasane meM, kaTAkSapAta karane meM, calane meM, dilAsa meM aura sthiti-uThane baiThane meM bar3I vizArada haiM, 'avikalakula sIlasAligIo' jo Rddhi paripUrNa kuloM kI haiM evaM samAnatAvALA kuLamAMthI vivAha karIne jemane lAvavAmAM AvI che, je dareka kalAmAM nipuNa che, sarvakALa je lAlitya sa panna rahI che, ane jeo sahA subha mAna yogya cha, "madavaguNajuttaniuNaviNaovayArapaMDiya viyakkhaNAo" bhne| vinayA5yA bhAvaguthI yudata mana niyuSya smndArIthI bharele che, eTale ke vinopacAramAM je ghaNuM ja vicakSaNa che, " maMjuLamiyamahuramaNiyavihasiyavippeskhiyagaivilAsaMcidviyavisArayAo" nI vANuM kamaLa, mita ane akaThera che, ane je hasavAmAM, kaTAkSapAta karavAmAM, cAlavAmAM, vilAsamAM ane uThavA besavAmAM ghaNuM vizArada che, " avikalakulasIlasAliNIo" yA Rddhisapanna guNAnI cha bhane resA
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra kalajhulazIlazAlinya tatra aviphalas-udviparipUrNa bulaM yAsAM tAH avikalakulAH tAzcatAH zIlazAlinyatra zIlazobhinya ititA stathA, 'vimuddhakulavaMsasaMtANataMtuya dvAppa gazu mavapabhAviNIo' vizuddhakulavaMzamantAnatantunamagaryodaramamAvinyaH, vizudUkulavaMzasantAnAnAM yaH tantuH-paramparA, tasya barddhanAH vardhakA ye pragarmA-prakRSTA garmAH tepAM ya udbhava =utpattistatra yaH prabhAvaH sAmayaMsa yAsApati tAra tathA / 'maNoNukUlahiyaicchiyAo' mano'nukUlahadayepsitAH, mano'nukUlAcatA hRdayenepisatAzca tAstathA, 'advaitujjha gugavallahAo uttamAmo niccaM bhAvAnuttarasamyagasuMdarobho bhAriyAo' aSTa aSTa saMtyakAstatraguNavallabhAH guNaH zola sIndAdimillamA atyantapriyAH utamA zreSThAH nityaM sarvadA bhAvAnutta. rasaGgisundaryabhAvena hAvabhAvamAzritya anuttarA utkRSTAcatAH sarvAGgai sundaryazcati bhAvAnuttarasarvAGgasundaryaH bhAryA striyaH santi 'taM bhujAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhi viule mANussae kAnamoge' he jAta ! he putra! tat tasmAt kAraNAt bhukSA parimuva tArana etAbhi arAbhiH pUrvoktAbhirmAbhiH sArddham triSu lAn puSkalAn mAnuSyamAna manuSyasambandhinaH kAmabhogAn , 'to pacchA zIla se zAlinI haiM 'visu kulapalasaMtAgataMtubaddhaNappagambhubhavapabhAvigI mo' jinakA sAmarthya vizuddha kula vaMzalatAnoM kI paramparA ko baDhAnevAle uttama garbho ke dhAraNa karane kA hai, 'magoNukla hiya. icchiyA bho' jo mana ke anukUla hone se hRdaya ko bahuta adhika priya lagatI haiM, 'atunja gugavaladAo uttatAo nicca bhAvAnutara savyaMgasuMdarIo bhAriyAo' aisI jo ye zIla saundarya Adi guNoMse atyanta priya uttama hAva bhAvakI apekSA sarvotkRSTa evaM sarvAga sundara tumhArI ATha striyAM haiM ' taM suMjAhi tAya jAyA ! eyAhiM saddhi viule mANussae kAma bhoge' pahile inake sAtha manuSyabhava saMbaMdhI vipula kAmauttama yI sapanna cha, 'visuddhakulavaMsasaMtANata tubaddhaNappagambhubhavapa. bhAvigI bho" vizuddha saza-satAnAnI 52 52 // dhaan|2| uttama galAne dhAraya 42vAne meM samartha cha, " magoNukUlahiyaicchiyAo" 2 bhanane manu vAthI huyane priya do cha, " aTU tujjJa guNAllahA mo uttamAo nicaM bhAvAnuttarasavvaMgasudarIo bha riyAo" yA zasa, sauya' Adi guNethI atyaMta priya ane uttama hAvabhAva AdinI apekSAe sarve sTa bhane sa4i2 cha, mevAtArI mA8 mAryAzA cha, "ta' bhujAhi tAva jAyA ! eyAhi saddhi' viule mANussae kAmabhoge" tamanI sa.the manuSya
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA DI0 za02 1 033 sU07 jamAlivaktavyanirUpaNam 463 bhUttabhogI visayavigaya bocchinna kouhalle amhe hi kAlagaehiM jAva pavvahisi' tat pazcAt kAmabhogaparibhogAnantaram bhuktabhogI viSayavigatavyavacchinnakautUhalA, viSayeSu zabdasparzarUpa rasagandheSu etebhyo vA vigatavyavacchinnam - atyantakSINaM kautUhalaM kutukaM yasya sa tathA, kAlagateSu maraNadharma pApteSu satsu yAvat pariNatavayA vaddhitakulavaMgatantu kArye nirapekSaH san zramaNasya bhAvato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM prajiSyasi / / / 106 / / mUlam-taeNaM se jamAlIkhattiyakumAre ammApiyaro evaM kyAlItahAvi NaM taM asmatAo ! jaM NaM tunbhe mamaM evaM vayahaimAo te jAyA vipulakula jAva pavaihisi, evaM khallu ammatAo ! mANussayA kAmabhogA, asuI asAsayA vaMtAsavA, pittAsavA, khelAsabA, sukkAsavA, soNiyAsakA, uccArapAlavaNakhelasiMghANagavaMtapittapUyasukkasoNiyasamunbhavA amaNunnadurUvamuttapUiyapurIsapunnA mayagaMdhustAsA asubhabhogoM ko bhogo 'tao pacchA bhuttabhogI visayavigadhayocchinnako uhalle amhe hiM kAlagae hiM jAva pavvAhisi' isake bAda bhukta bhogI hue tuma zabda, sparza, rUpa, rasa aura gandha ina viSayoM meM atyanta nispaka vRttivAle-cAhanA vinAke ho jAvoge-isa ora tumhArA mana vitRSNa ho jAvegA-tRSNA rahita ho jAyegA, ataH tuma hama logoM ke paraloka ho jAne para pariNatavayameM vadita hue kulavaMza rUpa tantu kArya meM nirapekSa hokara zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa saMghama dhAraNa kara lenA // 06 // 1 sapA vidhuta mahAgAne paDeai to tuvI se "tao pacchA bhuttabhogI visyavigayayocchinnakouille amhehi kAlagaehi jAva pavAhisi" A pramANe kAmagIne bheLavIne, tuM zabda, sparza, rUpa, rasa ane gabdha mAhi viSaya pratye ni:spR-yAnA vinAnA manI 44. te viSayohAsa' tArI mAsahita 23 24 nahI. tyAre smaa2| bharae mAha - jamAline zara vRddhAvasthAmA sasAriza 4thI nirapekSa nIvayAsI tahA vi yaNaM mahAvIranI sabhI sayama 202 421. saula kulaM jAva pavvaihisi"
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 bhagavatIsare nissAlA uThaveyagagA bIbhatthA appakAliyA lahAnagA kalamalAhiyA saduzkhabahujaNasAhAraNA parikile mukicchadurakha sajjhA atruhajaNaNilaviyA sayA sAhugarahaNijA agAMtasaMsAravaddhaNA kaDumaphalavivAgA cuDalina amuccamANaduskhANuvaMdhiNo siddhigamaNavidhA, se kesa NaM jANai ammatAo ! ke putri gamaNayAe ? ke pacchA gamaNayAe ? taM icchAmi gaM ammatAo ? jAva pabaittae / tae NaM taM jamAli' khattiyakumAra ammApiyaro evaM vayAlI-ime ya te jAyA ? ajjaya pajjaya piupajazAgaeya subahu hiranneya subanneya kaMseya, dUmeya, viulaghazakaNaga jAva saMtasArasAvaejje alAhi jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAnaM dAuM, pakAmaM moju, pakAmaM paribhAeuMtaM azuhoi tAva jAyA ? viule mANustae iDDiAekkArasamudAe. tao pacchA aNuhuyakallANe baddhipakulataMtu jAva pakar3Ahasi / taparNa se janAlI khattiyakumAra ammApiyaro evaM kyAlo-tahAvi NaM taM aspatAo ? jaM gaM tujhe mamaM evaM badaha-imaM ca te jAyA ! ajA pajA jAva paihili, evaM khalu asatAo ! hiraNNe ya, suvanne ya jAva sAvaejjhe aggisAhie corasAhie rAyasAhie saccumAhie dAyasAhie, evaM aggisAmanne jAva dAiyasAmanne adhuve aNitie asAsae, puTiva vA pacchA vA avaslavippajahiyavve bhavissai, se kesa NaM jANai, taM ceva jAva pavaittae, // sU0 7 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI0,20033stU07 jamAlivaktavyanirUpaNam chAyA-tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdIt tathApi khalu tat abdha tAto ! yat khalu yaM mAm evaM badadha - imAste jAta ! vipulakula yAvat prajiSyasi, evaM khalu ambatAto ! mAnuSyakAH kAmayogA. azucayaH azAzvatAH, vAnta natrAH, pittAtravAH, zleSmAstra yAH, zukrAmapAH, zoNitAntravAH, uccAraprasavaNa zleSpasiyANa vAnta-pittapUyazukazoNitasamudvA amanojJadurUpa-mUtra-pUtikapurIpapUrNA mRtagandhocchvAsA azubhani zvAsA udejanakA bIbhatsAH "alpakAlikA' laghu. svakAH kalamalAdhivAsaHkhabahujananAdhAraNAH pariklezakuccha duHkhasAdhyAH avudhajananipevitAH sadA sAdhujanagaNIyAH anantasaMsAra vardhanAH, cuDalIca amu. cyamAnaduHkhAnuvandhinaH sidbhigamana vighnAH, tat ko'sau khalu jAnAti-ambatAtau ! kaH pUrva gamanAya kA pazcAt gamanAya tadicchAmi khala ambatAtI yAvat pravrajitum ! tatAkhalu taM jamAli kSatriyakumArag ambApitarau evam AdiSTAm-idaMca tava jAna! Aryaka prAryaka-pitRprAryayAgataM ca bahuhiraNyaM ca suvarNa ca kaMsazca duSyaM ca vipuladhanakana kayAvat satsArasvApateyam ala yAvat AmaptamAt kulazyAt prakAma dAtam, pakAma bhoktum , prakAma paribhAjayitum , tat anubhava tAvat jAta! RddhisatkArasamudAyam , tataH pacAt anubhUta kalyANo barSitakulatantu yAvat pratrajiSyasi, tataH khallu sa jamAli: kSatriyakupAraH ammApitarI evam avAdIt-tathApi khala tat amvatAtau ! yatgvalu yUyaM mAm evam vadatha-idaMca tava jAta ! Aryaka prAryaka yAvat patrajiSyami, evaM khalu asatAtau ! hiraNyaMca suvarNaca yAvat svApateyam agnisAdhikam , caurasAvikam rAjasAdhikam , mRtyusAdhikam , dAyAdasAdhikam, evam agnimAmAnyam yAvat dAyAdamAmAnyam adhruvam anityam , azAzvatam pUrva vA pazcAda vA, avazya viprahAtavyaM bhaviSyati, tat ko'sau khalu jAnAtitadeva yAvat pravanitum // mU0 7 // TIkA-'tapaNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro eva vayAsI'tataHkhalu sa jamAliH kSatriya kumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avADhIt 'tahAviNaM taM ammatAo ! jaM gaM tumbhe mamaM evaM badaha-imAo te jAyA vipulakulajAva pavvAhisi' ___TIkArtha-tara NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaMvayAsI - tahA vi ya Na ammatAo ! jaM NaM tumbhe mamaM evaM badaha-mAo te jAyA vipula kulaM jAza pavvahahisi' mAtApitA kI aisI bAta sunakara kSatriyakumAra jamAline TI -'taraNa se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI tahA vi ya NaM ammatAo ! jaMNaM tumbhe mamaM vadai-imAo te jAyA viula kulaM jAva pavvadahisi" bha0-59
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIko he ambanAtI ! tagApi tathaiva skhalu nAnyathA yathAtpayoktam tat yat yUyaM mAm pUktirItyA patha-patipAdayathaH,-imA uparyuktA stara he jAna ! bhAryA vipula kula yAvat prajiSyasi, iti kintu ' evaM khalu ammatAo! mANupsayA kAma bhogA amuI, amAsayA, baMtAsatrA, pittAgdA, khelAsamA, mukAsavA, soNiyA savA, uccAratAsArakhe mihAnagavaMtapittara yamuka poNi yamamubhA ' he ambatAtau ! evaM khalu vakSyamANarItyA mAnuSya kA mAnuSyasambandhinaH zAmabhogAH tadAdhArabhUtAH strI puruSadehAH ityarthaH azucayaH apavitrAH azAzvatAH anityAH bAntAvAH vAntApa-usanastha-Asa-kSaraNaM yeSu te tathA. vamanakSaraNa kArakAH pittAtrabA:-pittakSaraNa kArakAH, evaM lapapAsavAH, zukrAsapA, zoNitA. samAH, uccAramanavagazleSmarsivANa vAtapittapUtikazukrazoNitebhyaH samu. unase aisA kahA he mAnanAna ! ApakA aisA kahanA ki he putra ! ina vipulakulakI bAlAoM rUpa bhAryAyoM ke sAtha tuma manuSyabhagha saMpaMdhI cipula hAmabhogoM ko bhogo Adi 2 phira thAvat dIkSA le lenA, so yaha ApakA kahanA ThIka hai-parantu evaM khalu ammatAo! mANussayA kAsamogA ajuI, alAsayA, banAsavA, pittAsabA, khelAsavA, sukhAsayA, soNiyAsavA, uccArapAsaNakhelasiMghANApaMtapisapUjhyasukhasoNiyasanubhavA' he mAnatAla ! isa vakSyamANarIti ke anusAra manu vya va saMbaMdhI kAmamoga-inake AdhArabhUta strI puruSoM ke deha-azuci apavitra evaM azAzvata anitya hai, vAntAtrava haiM, vapana kA hai, kSaraNa jinhoM meM aise haiM, pittAstra va haiM-pitta kA hai kSaraNa jinhoM meM aise haiM arthAt pittakSaraNakAraka hai-ilI prakAra se ye lejnAnava-kakSaraNakAraka zukrAstraSavIya kSaraNakAraka aura zoNitAstraba-rUdhira kSaraNakAraka hai| mAtApitAnI evI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe kahyuM--he mAtApitA ! Apa evuM je kahe che ke A vipulakulanI bhArthIo sAthe vipula kAmago bhegavIne vRddhAvasthAmAM tu dIkSA aMgIkAra karaje, e mAyanI vAta bharI che " evaM khalu ammatAo ! mANusa yA kAmabhogA, asUI, asAsayA, baMtAsavA, pittAsavA, khelAsavA, sukkAsavA, soNiyAsapA, uccArapAsavaNakhelamighANagavaMtapittapUiyasujhasoNiyasamunbhavA " hai mAtApitA! mA manuSya bhavasaMbaMdhI kAmage je dehane AdhAre bhogavavAmAM Ave che te strIpuruSanA deha azuci ( apavitra) azAzvata ane anitya che. temAM mananu 12, pittanu 22, 43nu kSaya, vAyaM nu kSa29bhane ta
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikAThIza096033sU07 jamAlivaktavyanirUpaNam 467 dravaH utpatti pAM te tathA, tatra uccAraH-purISam, pralavaNaM mUtram, siMghANa nAsikAmalam anyat spaSTam , ' amaNunnadurucamuttaiyapurIsapugnA' amanojadUrUpa mUtrapUtikapurISapUrNA: amanojJAzcate dUrUpeNa kutsitarUpeNa virUpeNa sUtreNa pUti. kena-kathitena purISeNa ca pUrNAzceti-amanojJadurUpapUtikapurIpapUrNA syagaMdhu sAsA asubhanissAsA ubveyaNagA, bIbhatthA, appakAliyA, lahUsagA, kalamalAhivA sadukkhabahujaNamAhAraNA' mRtagandhyucchAsAH azubhaniHzvAsAH udvejanakAH mRtasyeva gandho yasya sa mRtagandhiH etAdRza ucchavAso yeSAM te satagandhyucvAsAH tathA azubhaniHzvAsAH azubhaH aniSTo niHzvAso yeSAM te tathA, ataeva udvejanakAH udvegotpAdakA, ucchAsazca vAyugrahaNaM, nizvAsastu vAyunirgamaH / vIbhatsAH jugu. psotpAdakAH alpakAlikAH laghusvakAH tucchasva mArA:, kalamalAdhivAsaduHkha inakI utpatti uccAra-viSThA, prala vaga-nUna, siMghANa-pAlikA mala Adi apavitra kAraNoM se hotI hai, 'anaNuna duruSa sutta pUzya purIsapunnA" amanojJa tathA kutsita rUpavAle sUtra se, tathA saDe hue viSThA se ye paripUrNa rahate haiM, 'ayagaMdhussAlA, anumanissAptA, udheyaNagA, bIbhatyA, appakAliyA, lahUlagA, kalamalAhi thA, sakSapaSTajaNasAhAraNA' inakA ucchvAsa mare hue kI gaMdha ke jaisA gaMdhavAlA hotA hai, nizvAsa inakA aniSTa hotA hai, ataeva ye uche gotyAdaka hote haiM, vAyukA grahaNa karanA ucchavAsa aura vAyukA choDanA isakA nAma nizvApta hai| ye bImala-juguptA ke utpAdaka hote haiM, alpakAla rAyI (rudhira) nuM kSaraNa thayA kare che. A rIte te kAmaga vamana, pitta, kapha vIrya bhane zazitanu kSa295 42naa2| che -yA2 (bha), prasamA ( bhUtra), siMghANa (nAkamAMthI nIkaLane cIkaNe padArtha ) Adine kAraNe tenI utpatti thAya che. " amaNunnadurUvamuttapUiyapurIsapunnA " mamatAja tathA musita 3514aa bhUtrathI, tathA satI mevI viSThAthI paripUrNa DAya che, " mayagaMdhusAsA, asubhanismAsA, uvveyaNagA vIbhatthA, appakAliyA, lahUsagA, kalamalA Di vA, sadukkhabahujasAhAraNA" tamanA 2Asa zamAMnI nItI pAsa jevI ajavALe hiya che, tene ni:zvAsa aniSTa hoya che, te kAraNe teo ugajanaka hoya che vAyune jhaDaNa karavAnI kriyAne ucchavAsa kahe che ane vAyune bahAra kADhavAnI kriyAne niHzvAsa kahe che. teo jagamrAjanaka hoya che, alapakALa svAmI hoya che, tuccha svazA vavALA heya che, pitAnI aMdara rahelA azubha dravya vizeSanA avasAnane
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharsTa bhagavatI sUtre ananta. 6 bahujanasAdhAraNAH kalamalasya - deha sthitAzubha dravyavizeSasyAdhivAsena avasthAnena duHkhAduHkharUpAH ye te tayA, bahujanAnAM bhogyatvena sAdhAraNA, ye te tathA, parikilesa kiccha dukkha sajjhA abudhajaNaNiseviyA' pariklezena mahAmAnasAyAsena kRcchraduHkhenaca gADhazarIrAyAsena ye sAdhyante vagIkriyante te pariklezakRcchraduHkhasAdhyAH abudha jananiSevitAH avivekijana sevitA, ApAtaramaNIyA ityarthaH ' sadA sAhugarahaNijjA' sadA sarvadA sAdhu garhaNIyAH budhajana nindanIyAH anaMtasaMsAravaDDUNA, kaDugaphalaviyAnA ananvasaMsAravanAH, ' saMsRti paramparAmayojakAH kaTukaphalavipAkAH kaTukaH atyantamatikUlaH phalavipAkaH phaLapariNAmo yeSAM te tathA cuDalitra amuccamANadukkhANuvaMdhiNo siddhigamaNavigghA ' cuDalikA iva pradIptatRNapUlikeca amucyamAnaduHkhAnubandhinaH aparityajyamAnadu khAnubandhayuktAH siddhigaganavighnAH siddhimAptipratibandhakAH bhavanti, ' se kesa jAga, ammatAoM ke putra gamagAe / ke pacchAgamaNAe ?" tat tasmAt kAraNAt he ambatAtI / ko'sau puruSaH khalu jAnAti - ko janaH hote haiM, tuccha svabhAvAmeM hote haiM, apane bhItara sthita hue azubha pa vizeSa ke avasthAna se ye duHkhA rUpa hote haiM, bhAgya hone se ye bahujana sAdhAraNa hote haiM, parikale savijjhA, abujagaNiviyA' nAsika mahAna AvAsa se aura zArIrika gADha parizrama se ye bameM kiye jAte haiM, avivekI janoM dvArA hI inakI sevA hotI hai - arthAt ye ApAtataH ramaNIya hote haiM 'sadA sADugarahaNijjA' sAdhujanoM dvArA ye sadA nindita hote rahate haiM 'anaMta saMsAraNA, kaDugaphalavicAgA' ye ananta saMsAra ke vardhaka hote haiM, ciMpAka inakA phalakAla meM atyanta kaTuka honA hai, 'cuDalika anucyamANadukkhANubaMdhiNo, sidvigamavigdhA ' gadIsa ghAsa ke muke samAna ye amucya mAnaduHkhAtrI hote haiM, aura siddhi kI prApti meM ye pratibandhaka hote haiM 'se kesa Na jANa, ammatAoM ! ke pucchi gamagAe, ke pacchAgamanAeM' isa kAraNa he mAtAta ! kauna aisA hai jo isa bAtako jAne ki " ,, , lIdhe teo atyanta duHkharUpa ja hoya che, bhegya hovAthI te bahujana sAdhAraNa hAya che, " parikilesa kicchadukkha jajJA abujaNaNi seviyA" mAnasi mahAna prayatnathI ane zarirIka gADha parizramathI temane vaza karI zakAya che, avivekI ane ajJAna leke dvArA ja temanu' seSana thAya che-eTale ke ApA tanI apekSAo te ramaNIya sAge che, "sadA ma hugarahaNijJA " sAdhunA dvArA te temanI sadA nirdeAja karAya che, arNanasasANA, kaDugaphala vivAgA tee anata saMsAranA vaka hAya che ane temanA vipAka kALe ati du hoya che cuDalinca amuccamANa mukkhANudhiNo, siddhigamaNa vigdhA " saLagatA ghAsanA pULAnI jema te mucyamAna ( jene tyAga na karI zakAya evAM ) du.khAnukhandhI hAya che ane siddhigatinI prAptimAM avarodhaka hAya che. se kesa NaM jANai, ampratAo ! ke putri gamagAe, ke pacchAgamanAe 88 " w
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaindrikA TokA0092033 0 7 namAlivaktavyanirUpaNam dh pUrva vivakSitakAlAt prathamameva gamanAya vartamAnabhavaM parityajya bhavAntaraM gantu mutsahate, kopAt vivakSitakAlAdanantaraM gamanAya bhavAntaraM gantumutsahate iti na ko'pi puruSo jAnAti, ' taM icchAmi Na' ammatAo | jAna pavvaittae ' am / tat tasmAt kAraNAt icchAmi khalu yAvat - yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt nirgatya anagAritAM matrajitum / 'tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM bayAsI ' tataH khalu taM jamAlim kSatriyakumAram ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSTAm - ' ise ya te jAyA ! ajjayapajjayapiupajjayAgaeya bahu hiraNe ya suvaNe ya kaMse ya dUse ya' he jAta ! he putra / idaM ca tatra AryakamArya pitRprArya kAgatam, AryakaH pitAmahaH prArthaka pituH pitAmahaH, pitRmArthakaH - pituH prapisAmahastebhyaH sakAzAt AgataM yatattathA, bahu hiraNyaM ca varNaca, kAMca, dRSyaM ca vastram, 'vilavaNakaNa jAva saMtasAtyAvaejje alAhi ' nipuladhanakanaka yAvat ratnamaNimauktikamakhapilavAlarataratA disatsArasthApa - inameMse aura lujha maise kauna pahile paraloka jAyagA, kauna yAda meM paraloka jAyegA | jaba koI puruSa isa bAta ko nahIM jAnatA hai 'taM icchAmi NaM ammatAoM jAva pavvaintara' to he bAta tAta ! maiM Apase AjJApita hokara zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pAsa saMmma dhAraNa karanA cAhatA hUM / 'tae NaM taM janAli khattiyakumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' isake vAda kSatriyakumAra jamAli se usake mAtApitAne aisA kahA -' ise ya te jAyA ! ajjaya, pajjaya, piupajjayAgae ya, bahuhiraNNe ya, suvaNNeya, kaMse ya, dUse ya, viladhaNakaNaga jAva saMnasArasAvaejje alAhi he putra ! yaha tumhAre Aryaka - pitAmaha, pArthaka pitAke pitAmaha tathA " hai mAtApitA ! e vAtane jANavAne kethru samartha che ke amArAmAMthI keNu pahelA paleAkamA jaze ane keNu pachI paraleAkamAM jaze ? sa'sAramAM e vAlane laguvAte haiM samartha nayI ' ta' icchAmi NaM ammAtAo jAva pavva ittae tethI huM mAtApitA ! ApatI anumati laIne hu zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA levA icchuM chu 39 "tapaNaM ta jamAli vittiyakumAra ammASiyaro eva vayAsI " tetI mA prakAranI vAta sAMbhaLIne kSatriyakumAra jamAlIne tenA mAtApitAe A pramANe --" imeya te jAyA / ajaya pajjaya, piupajjayAgaca bahU hiraNNeya, suNya, kaMdhe, dUse ya, viuudhaNakaNa jAva saramArasAvapajje alAhi "
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 bhagavatI teyam dravyam alaM paryAptaM bhavati, tatra vipula pracuraM dhanaM gavAdikam , kanakamsuvarNam , ratnAni-kake tanAdIni, maNayazcandrakAntAdayaH, mauktikAni prasiddhAni zahavAzca dakSiNAvartAH, zilAH, pravAlAni-vidrumANi, raktaratnAni padamarAgAstAni Adiryasya tattathA etat yat sat sArasvApateyam , sat-vidyamAnaM zobhanaM vA sAraM sArabhUtaM pradhAnamityarthaH, svApateyaM dravyaM, tat 'jAva AsattamAo kulavasAo paphAmaM dAu, pakAmaM bhottuM, pakAmaM paribhAeu ' yAvat yAvatkAlaparya ntam AsaptamAt kulavaMzyAt kulalakSaNaze bhavaH kulavaMzyastasmAt tamabhivyApya AgAmisaptamakulavaMzotpannajanaparyantamityarthaH prakAmaM yatheSTam dAtuM dInAdibhyo vitaritam alaM paryaptaM bhavati iti pUrveNAnvayaH evaM prakAmaM bhoktuM svayaM paribhoktumala bhavati, prakAmaM paribhAjayituM dAyAdAdibhyo vibhAjayituM paryApta bhavati, ' taM aNuhohi tAba jAyA ! viule mAgussae iDisakArasamudae ' tat pitavAryaka-pitAke prapitAmaha inase calA AyA huA bahutasA hiraNya, suvarNa, kAMsA evaM vastra 'viladhaNaga jAva saMtasArasAvaejje' madhura gavAdika rUpa dhana, pracura suvarNa, katanAdi ratna, candrakAnta Adi maNi, muktA, dakSiNAvate zaMkha, zilApravAla-mUMgA, raktaratna-padmarAga yaha sagha sArabhUta draSya apane pAsa maujUda hai| aura yaha sArabhUta dravya itanA adhika hai ki 'jAva AsattamAo kulavaMsAo pakAma dA pakAmaM bhotaM pakAmaM parimAe u ' ise AgAmI sAna pIDhI taka bhI yatheSTa rUpase dAna kiyA jAya, yatheSTa rUpase svayaM apane paribhogameM kharca kiyA jAya tathA yatheSTa rUpale dAyAdikoMmeM vibhAga karake diyA jAya taba bhI samApta nahIM ho sakatA hai| so tuma 'taM aNuhohi tAva jAyA ! vivale mANuslae ikisakArasAmudae' he putra! pahile isa 9 putra! ta21 mAya (pitA), prAya (pAna pitAmaha bhane pita. prArthaka (pitAnA prapitADa) nA samayathI cAlyuM AvatuM vipula hiraNya (yA), sumadhu, 4isu, patrI, vidhura gAya mA 35 dhana, prayu2 suvarSa, kaketana Adi ratna, candrakAnta Adi maNi, metI, dakSiNAvarta zaMkha, zilA pravAla, raktaratna-padyarAga vagere badhuM sArabhUta dravya Apane tyAM mejUda che. te sArabhUta dra05 meTatu madhu cha , " jAva AsattamAo kulavaMsAo pajhAmaM dhApakAmaM bhotta pakAmaM paribhAeja" tI sAta peTI saMdhI yatheSTa 32 hAna karavAmAM Ave, pitAnA bhege paganI pAchaLa kharcI nAkhavAmAM Ave ane yatheSTa rUpe vArasadAre vacce vaheMcI ApavAmAM Ave, te paNa khUTe tema nathI "ta aNuhohi tAva jAyA ! viule mANussae iiDhisakArasamudae " at 3
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadhandrikAThIkA za093033407 jamAlivaktavyanirUpaNam 471 tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! anubhava paribhuva tAvat prathamaM vipulaM bhAnuSyakaM manuSyasambandhinas RddhisatkArasamudAyam , RddhiH samRddhiH, satkAraH sanmAnam tayoH rAmudAyaM paribhukSva tatpariogaM kuru ityarthaH / 'tao pacchA aNuhUyakallANe vaDriyakulatantu jAva pavvaihisi' tataH pazcAt rAjyasAmrAjya satkArAdi paribhogAnantaram anubhUtakalyANaH parizuktasukhasampattiH carcitakulavaMzatantukAryA yAvat nirapekSaH zramaNaraya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pravrajiSyasi / ' tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI'-tata khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt -'tahAvi NaM taM ammatAo ! jaM NaM tume mama evaM vadaha-imaM ca te jAyA ! ajjagapajjaga jAva pavaihisi' he ambatAto! manuSya saMbaMdhI Rddhi satkAra samudAyako bhogo samRddhikA nAma Rddhi, tathA sanmAnakA nAma satkAra hai. ' tao pacchA aNuLyakallANe vaDiya kulataMtu jAva pabaihili' isake bAda anubhUta kalyANavAle-paribhukta sukha saMpattivAle tuma putra pautrAdikole vRddhiMgata hue esa kula. vaMzarUpa tantu kArthameM nirapekSa hokara vRddhAvasthA zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa jhuNDita ho karake gRhasthAvasthA parityAgapUrvaka anagArA. vasthA dhAraNa kara lenA / 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI' isa prakArase mAtApitAkI kahI huI bAtako sunakara usa kSatriyakumAra jamAline unase aisA kahA-'tahAci NaM taM ammtaao| jaNaM tumbhe samaM evaM badaha, imaM ca te jAyA / ajjaga pajjaga jAva pavva. ihisi' he mAtatAta ! jo Apa isa taraha se mujhase kaha rahe haiM ki putra! pahelAM tuM A manuSyabhavasaMbadhI Rddhi ane satkAranA samudAyane gavI se ( samRddhina addhi 41 cha bhane sanmAnane sa42 47 cha. " to pacchA aNuhUyakallANe vaidiyakulana tu jAva pavvaihisi" mArIta sumasapattina bhogavIne ane putrapautrAdikethI A kulavaMza rUpa taMtunI vRddhi karIne ane sAMsArika kAryothI nirapekSa banIne vRddhAvasthAmAM tuM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA laIne gRhasthAvasthAnA parityAgapUrvaka aNagArAvasthA dhAraNa karaje "taeNa se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI" mAtApitAnI A prakAranI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe 7 -" tahA vi gaM ta ammAtAo ! jaM Na tunbhe mamaM evaM vadaha, ima ca se jAyA ajA pAjaga jAva pavaihisi " hai mAtApitA ! 25 bhane 2 mema ho
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 - bhagavatIsUtre tathApi tathaiva khalu tat vartate yat khalu yUyaM mAm evaM pUrvaktirItyA badya-patipAdayatha-' idaMca rAva he jAta ! he putra ! AryakamAryaruyAvat prajiSyasi ' ini satyaM, kintu ' evaM khalu ammatAo ! hira-neya, subanneya, jAva sAvarajje aggisAhie. corasAhie, rAyasAhie, maccurAAhie, dAyamAhie' evaM khalu vakSyamANarItyA he ambatAtI ! hiraNyaM ca, suvarNaM ca, yAvat kAMsyaM ca, duSyaMca vipuladhanakanakaratnamaNimauktikAdika paramArasvArateyam dravyam agnisAdhyam agnisAdhAraNam , caurasAdhyaM caurasAdhAraNa, rAjamAdhyaM rAjamAdhAraNam , mRtyu. sAdhyaM mRtyumAdhAraNata , dAyAisAdhyaM dAyAdasAdhAraNam bhavati tathA ca sarvameva he putra ! pitAmaha, prapitAmaha Adile cale Aye hue hiraNyAdise lekara rataratna taka sArabhUta dravyamA tula pahile moza karo yAvat hira dIkSA le lenA-so yaha bAta to ThIkahI hai-parantu evaM khala Ama. tAo! hiranneva subanneya jAca sAvaejje aggisAhie, corasAhie, rAyamAhie, maccamAhie, vAyasAhie' he mAnatAta ! yaha hiraNya, suvarNa yAvat-kAtya, vRSya, vipula, dhana, kanaka, ratna maNi aura mauktika Adi zreSTha lArabhUta jo dravya hai, vaha agni sAdhAraNa hai-agnikA bhI isa para adhikAra hai-agni ise jalAkara naSTa kara sakatI hai, caura sAdhAraNa hai-cora ise curAkara le jA sakate haiM, rAja sAdhAraNa-rAjA isa para apanA adhikAra kara sakatA hai, mRtyusAdhya-gavAdika rUpa dhana para mRtyukA bhI adhikAra hotA hai, dAyAdasAdhAraNa-baMdhuvarga isakA che ke " tArA pitAmaha, prapitAmaha AdinA samayathI cAlyA AvatAM hiraNaya, suvarNa Adi sArabhUta dravyane pahelAM te tuM upaga karI le, tyArabAda vRddhAvasthAmAM dIkSA aMgIkAra karaje", ApanI te vAta kharI che. paraMtu " evaM khalu ammatAo! hiranna ya, suvanne ya, jAva sAvaejje aggisAhie, corasAhie, rAyamAhie, maJcusAhie, dAyasAhie" u mAtApitA! mA vi25ya, suva, bhu, yaso, viYa, dhana, 4, 2tna, maNi mAla saarbhUta dravya asAdhAraNa che-agnine paNa tenA para adhikAra che-agni tene bALIne teno nAza karI zake che, cAra sAdhAraNa che-cora tene corI jaI zake che, rAja sAdhAraNa che-rAjA tene ApaNI pAsethI paDAvI laI zake che, mRtyusAdhya che---gAya a di pazudhana para motane paNa adhikAra cAle che ane dAyAdasAdhAraNa che-vArasadAre (bhAgIdAra) paNa tene bhAga paDAvI zake
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u0 33 sU) 7 jamAlivaktavyanirUpaNam 473 hiraNyAdikaM satsArabApateyam agnidAhyaM caurApahArya rAjagrAdyaM, mRtyugrasya, dAyAdavibhAjyaM vartate, ataeva hiraNyAdikaM satsArasvApateyam agnyAdi sAdhyasvAt nitarAM paravazaM bhavati, enadeva dravyasyAtipAravazyaM paryAyAntareNa pratipAdayati-' evaM aggisAmanne, jAva dAyasAmanne, adhube, aNiyae, asAmae, puci vA, pacchA vA, avassavippajahiyadhve bhavistaha' evamevoktayuktyA hiraNyAdikaM dravyam agnisAmAnya, yAvat-caurasAmAnyam, rAjasAmAnyam , matyusAmAnyam , dAyAdasAmAnyaM bhavati, evameva hiraNyAdikaM dravyam adhruvam, aniyatam , azAzvataM vartate, ataeva pUrva vA vivakSita kAlAt prathamameva vA, pazcAd vA avazyameva viprahAtavyam-parityAjyaM bhaviSyati 'se kema NaM jANai, taMceva jAva pavvaittae' tan ko'mau purupa khalu jAnAti tadeva pUrvoktavadeva yAvat he ambavibhAga kara sakate haiM isa tarahase ye lava hiraNmAdirUpa sArabhUta dravya agnidAya, caurApahArya, rAjagrAva, mRtyugrAhya aura dAyAnavibhAjya jaba hai to isa para akelA merAhI adhikAra kaise ho sakatA hai-yaha to pUrvekta rUpale agnyAdi sAdhAraNa bhI hai-ataH kevala svAdhikAra cazavartI na holakaneke kAraNa yaha pararaza bhI hai, yahI bAta sUtrakArane 'eca aggisAmanne, jAva dAyalAmanne ' ina padoM dvArA prakaTakI hai. nadhA sAthameM yaha ' adhube, aNiyae, alomae, pucicA, pacchAvA, avassa vippajahiyo bhavissai' saba dravya adhruva, aniyata evaM azAzvata bhI hai-ataH jaisA yaha hai vaise hI hama haiM-isaliye AgepIche isakA viyoga honA avazyaMbhAvI hai-taba 'se kesa NaM jANa taM ceva jAva pacahattae" taba kauna isa bAtako jAna sakatA hai, ki pahile meM che A rIte te sArabhUta hiraNya Adi dravya je azida hya, caurAhAI, rAjagrAhya, mRtyugrAhya ane dAyAvibhAjya che, te tenA upara mArA ekalAne ja adhikAra kevI rIte sa bharI zake che ? te dravya upara agni, cera, rAjA, mRtyu ane vArasadAro ne paNa adhikAra che te kAraNe mAre ekalAne tenA 652 adhi2 nayI merI vAta sUtradhAre ' eva agisAmanne jAva dAyasAmanne " mA sUtra5 / dvA21 54 41 cha qNI te "adhuve, aNiyae. putri' vA, pacchA vA, avassavipajahiyace bhavissai" mA macA dra0ya ava aniyata ane azAzvata che te paNa ApaNI jema nAzavata che pahelA ke pachI tanA viye avazya thAnA che ' se kema NaM jANai ta ceva jAva pavvaittae " to ye mAna Apa samartha cha patA mApane choDana
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 bhagavatIsa tAtau ! hiraNyAdeH mama vA hRyomadhye kaH pUrvameva gamanAya utyahane, kaH pazcAdvA gamanAya vA utsahate, iti na ko'pi jAnAti, nan icchAmi khalu ambatAtau ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH sana zramaNamya bhagavato mahAvIrasya anti ke muNDo bhUtvA agArAn anagAritAM patrajitum ? / / 10 7 // mUlam - tae NaM taM jamAli khattiyakumAra asmatAo jAhe No saMbAeMti, viSayANulomAhiM vahuhiM AghavaNAhiya egNavAhiya sannavaNAhiya, vinnavaNAhiya Aghavettae vA, pannavettae vA, sannavettae vA vinnavettae vA tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhayuThaveyaNakarAhi pannavaNAhiM pannavemANA evaM bayAsI-evaM jAyA ! niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNutaNaM kevalaM jahA Avassae jAva savvadukkhANamaMtaM kareMti ahIva egaMtadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA javA cAveyavyA, vAluyAkavaleiva nissAe gaMgAvA mahAnadI paDisoyagamaNayAe mahAsamuddevA bhuyAhi duttaro tikkhaMkamiyavyaM garuvaM laMveyatvaM asidhAramaM vayaM cariyavvaM, no khallu kappar3a jAyA! samaNANaM niggaMthANaAhAkammiettivA, uddesiei vA, missajAei vA, ajjhoyaraei vA, pUiei vA, kIei vA, pAmicceivA,acchejjei vA, aNisaTei vAabhihaDei vA,kaMtArabhattei vA, duvibhakkhabhattei vA, gilANabhattei vA, vadaliyAbhatteisako choDa daMgA yA yaha mujhe choDa degA. isaliye maiM cAhatA hUM ki meM he mAtatAta ! Apase AjJA prApta kara zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa saMyama dhAraNa kara lUM / / suu07|| cAlyuM jaze ke ApaNe tene cheDIne cAlyA javuM paDaze ? tethI huM mAtApitA ! huM ApanI AjJA laIne zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse saMyama dhAraNa karavA mAguM chuM. sU0 7 ||
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikA TIkA za09 u0 33 sU08 jama livaktavyanirUpaNam 475 ivA, pAhuNagabhattei vA, sejjAyarapiMDei vA, rAyapiMDei vA mUla. bhoyaNei vA, kaMdabhoyaNei vA, phalabhoyaNei vA, bIyabhoyaNe ivA, hariyabhoyaNei vA, bhuttae vA, pAyae vA tumaM ca NaM jAyA! suhasamucie No ceva NaM duhasamucie, nAlaM lIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pivAsA nAlaM corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAlaM masayA, nAlaM vAiyapittiya saibhiyasAnnivAie vivihe rogAyake parisahovasagge udinne ahiyAsettae, taM no khalujAyA ! amhe icchAmo tubmakhaNamavi vippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA ! jAva tAva amhehiM jAva pavaihisi / tae NaM se jamAlIkhattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI-tahAvi gaMtaM ammatAo ! jaMNaM tumbhe sasaM evaM vayaha--evaM khalu jAyA ! nigaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale taM ceva jAva pabai. hisi ? evaM khalu ammatAo ! niggaMthe pAtrayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihalogapaDibaddhANaM paralogaparaMmuhANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNasta dhorasta nicchiyasta vavasiyassa nokhallu etthaM kiMcivi dukkaraM karaNayAe, taM icchAmi NaM ammatAo ! tunbhehiM abbhaNunAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavaittae / tae NaM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti, visayANulomAhiya visayapaDikulAhiya bahuhiya AghavaNAhiya pannavaNAhiya 4 Aghavettae vA jAba vinnavettae vA tAhe akAmae ceva jamAlissa khattiyakumArasta nikkhamaNaM agumannatthA ||suu0 8 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAGgasUtra ___ chAyA - tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ambatAtau yadA nA zaknuta:-viSayAnulomAbhi bahubhinAkhyApanAbhizva, prajJApanAbhizca, saMjJApanAbhizca, vijJApanAbhizca, AkhyAtuM vA, prajJApayituM vA, saMjJApayituM vA, vijJApayituM vA, tadA viSayapratikulAbhiH saMyamabhayovejanakarIbhiH prajJApanAbhiH prajJApayantau evamAdiSTAm evaM khalu jAta ! nirgranthaM prabacanaM satyam anuttaram kevalaM yathA Avazyake yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti, ahiriva ekAntaha STikam , kSuraiva ekAntadhAram , lohamayA yavAH carvayitavyAH, vAlukA kAla iva niHsvAdama, gaGgezva mahAnadI pratisroto gamanatayA, mahAsamudra iva bhunAbhyAM dustaraH, tIkSNaM kramitavyam , gurukaM lambayitavyam asidhArakaM vratam caritavyam , no khallukalpate jAta ! zramaNAnAM nirgranthAnAm AdhArmikamiti bA, auMdezikamiti vA, mizrajAta. mitivA, adhyavapUrakamiti vA, pUtikRtamiti bA, krItamitivA, prAmitya miti vA, Accheyamiti vA, aniHsRSTamitivA, abhyAmiti vA, kAntAra bhaktamitivA, durbhikSa bhaktamiti bA, glAnabhaktamitivA, vAdali kAbhaktamitivA prAghUrNakabhaktamiti vA, zayyAtarapiNDa miti vA, rAjapiNDa mitivA, mUlaka bhojanamitivA, kandabhojanamitibA, phala bhojanamiti vA, vIjabho nanamitivA, haritabhojanamitivA, bhoktuM vA, pAtuM vA, tvaM ca khalu jAta ! sukha samu. citaH, no caiva khalu duHkhasamucitA nAla zItaM, nAlamuSNam , nAlaMkSud nAlaM pipAsam , nAlaM caurAn , nAlaM vyAlAn , nAlaM daMzAn , nAlaM mazakAn , nAlaM vAtikapaittikazleSmakasannipAtAn vividhAn rogAtavAn, paripaho rasargAn udIrNAn adhisohum, tat no khalu jAta ! vayam icchAmastava kSaNamapi viprayogam , tat Asva tAvat jAta ! yAvat tAvat vayaM jIvAma tataH pazcAt asmAsu yAvat pratra jiSyasi / tataH khalu sa jamAliH kSatripakumAraH abhyApitarau evam avAdIttathApi khalu tat ambatAtau ! yat khalu yUyaM mAm evaM vadatha, evaM khalla jAta ! nimranthaM pravacanaM matyam anuttaraM kevalam tadeva yAvat prajiSyasi, evaM khalu ambatAtau ! ninthapravacanaM klIvAnAM kAtarANAm , kApuruSaHNAm , ihalokapatibaddhAnAM paralokarAjhamukhAnAM viSayavRSNikANAm duranucaram prAkRtajanasya dhIrasya nizcitasya vyAsitasya no khalu atra kiJcidapi duSkaraM karaNatayA, tat icchAmi khalu ambatAtau! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san zamaNasya bhagavato mahAvIrasya yAvat pravajitum / tataHkha jamAliM kSatriyakumAram ambApittarau yadA no zaknuvantaH viSayAnulonAmizca. viSayapatikUlAbhizca bahobhizva AkhyApanAbhitha prajJApanAbhizva, saMjJAenA. bhizca, vijJApanAbhizca AkhyApayituM dA, yAvat vijJApayituM vA tadA akAmakameva jamAle kSatriyakumArasya niSkramaNam anvamanyetAm / / mU0 8 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasaiyacadrikA TIkA za09 u033 08 jamAlivaktavyanirUpaNam TIkA saMcAeMti visayANulomAhiM bahuhiM AghavaNAhiya, paNNavaNAhiya, sannavAhiya, vinnavaNAhiya' tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram amvApitarau yadA no zaktaH -no samartho bhavataH viSayAnulomAbhiH viSayANAM zabdAdInAmanulomAH teSu pravRttijanakatvena anukUlAH viSayAnulomAstAbhiH viSayAnukUlAbhiH vahnIbhiH AkhyApanAbhizca sAmAnyataH kathanaiH prajJApanAbhizva vizeSakathanaiH saMjJApanAmiva saMbodhanAbhiH, vijJApanAbhizca sapraNayamArthanAbhiH ' AghavettaevA, pannavettA, sannavettavA, vinnavettaevA' AkhyApayituM vA sAmAnyataH kathayituM prajJApayituM vA vizeSataH kathayituM, saMjJAyituM vA saMbodhayitu, vijJApayituM vA praNayapUrvakaM prArthayitu no zaktaH no samartho bhavataH ' tAhe piDakUlAhiM saMja - 477 " 'taraNaM taM jamAli khattiyakumAra ammatAo jAhe no paNNava ' TokArtha - taNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammatAo jAhe no saMcAeMti visayANulomAhi bahuhiM AghavaNAhiya, NAhiya sannavaNAhi ya, vinnavaNAhi ya' isa taraha jaba jamAli kSatrikumArako usake mAtApitA viSayoMkI ora AkarSita karanevAlIzabdAdi viSayoM meM pravRtti karAnevAlI - anukUla aneka uktiyoM dvArA, prajJApanAoM dvArA vizeSa kathanoM dvArA, saMjJApanAoM - saMbodhanoM dvArA, aura vijJApanAoM - sapraNaya prArthanAoM dvArA ' Aghavettae ' sAmAnya rUpa se samajhAne meM samartha nahIM ho sake, 'panavettara' vizeSa rUpa se sama jhAne meM samartha nahIM ho sake, 'sannavettae' saMbodhita karane meM samartha nahIM ho sake 'cinnaventaevA' aura praNayapUrvaka prArthanA dvArA bhI apane dhveyase vicalita karaneke liye samartha nahIM ho sake (yahAM samartha nahIM ho sake aisA artha 'no saMcAeti ' isa kriyApadako sambandhita kara TIDArtha -- " taeNa ta jamAli khattiyakumAra amnatAo jAhe no saMcArati visayANu lobhAhi bahUhi AvaNAhiya, paNNatraNAhiya, sannavaNAhiya, cinnatraNAdi ya" A rIte viSayenI tarapha AkarSanArI-zabdAdi viSaye mA pravRtti karAvanArI-aneka uktiyA dvArA,prajJApanA dvArA ( vizeSa kathanA dvArA ), sajJApanA eka dvArA ( samedhanA dvArA ) ane vijJApanA ( sapraya prAnA ) dvArA jyAre petAnA putra jamAlIne 3ye sabhagnavatrAne samarthana thayo, "pannavettae " vizeSa 3ye sabhabhavapAne samartha na thayAM, "pannavettae " sameASita karavAne samartha na thayA, ane "vinnavettara vA " prayapUrvI vinaMti yAne asAvAsA dvArA pazu tenA dhyeyamAMthI viyasita varAne samarthana thayAM, ( no sacAeti " yApana sabadha neDIne aDI dareka padanI sAthe " samatha na thayA " evA a (6 Adhavettae sAmAnya d'
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! bhagavatI mabhayu0yaNakarIhiM pannavaNAhiM pannavesANA eva vayAsI - tadA viSayapratikUlAbhiH viSayANAM zabdAdInAM pratikUlAbhistatparibhoganiSedhakatvena pratilomAbhiH, saMyamabhayada ve janakarIbhiH saMyamAd bhayaM bhItim udvejanaM ca udvignatvaM kartuM zIlaM yAsAM tAbhiH prajJApanAbhiH prajJApayantau vizeSataH kathayantau evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSTAm-kathitavantau / ' evaM khalu jAyA ! niggaMthapAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaiyaM jahA Avassae jAtra savvadukkhANamaMtaM kareti ' he jAta ! he putra ! nirgranthapravacana satya - santaH prANinaH padArthAH munayo vA te bhyo hitam, yadvA satsu sunijIvAdipadArtheSu yathAkramaM muktimApakatva-yathAvasthita cintanAbhyAM sAdhu satyam 'anuttaraM na uttaraM pradhAnaM yasmAt tat ananya lagAyA gayA hai) ' tAhe visaya paDikUlAhiM saMjama bhayuvveyaNakarAhiM panna vaNAhiM pannavemANA evaM vyAsI' taba phira unhoMne zabdAdika viSayoM ke pratikUla parantu saMyama se bhaya aura udvega utpanna karAnevAle vizeSa vacanoM dvArA isa prakAra se samajhAnA prAraMbha kiyA ' eva khalu jAyA ! niggaMthe pAvaNe sacce aNuttare kele jahA Avassae, jAva savva dukkhANamaMta kareMti ' he putra ! yaha bAta bilakula satya hai, ki yaha nirgrantha pravacana PS6 sadabhyo hitam athavA satsu sAdhu-satyaM " isa vyutpatti ke anusAra samasta prANiyoMkA, athavA suniyoMkA hitakAraka hotA hai, athavA muni evaM jIvAdika padArthoM meM yaha yathAkrama muktikI prApsise aura yathAvasthita cintana se satya hai-tIna loka meM isake samAna pradhAna aura koI vastu nahIM hai, yaha kevalajJAniyoM dvArA kahA che ) tA visaya paDikUlAhi saMjamabhayubvepaNa karAhi pannaraNAhi pannavemANA eva vayAsI " tyAre te zabdAdi viSayonI vizddhanI mane sayabha pratye bhaya ane udvega utpanna karanArI vANI dvArA tene samajAvavAnA nIce pramANe prayatna karyAM-temaNe temane A pramANe kahyu-- "C 47 " evaM khalu jAyA niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare ketrale jahA AvastAra, jAva satradukakhANamaMta' kareti " meTA ! se vAta tadna sAcI ja che ke A nigraMtha pravacana sadbhyo hitam athavA satsu sAdhu = satya A vyutpatti anusAra samasta jIveAnu athavA munienuM hita karanAra che athavA munie ane jIvAhika padArthone te muktinI prApti karAvanAra che traNe leAkamAM tenA samAna uttama vastu khIjI keAI paNa nathI, te kevaLajJAnIe dvArA kahevAmAM 88 "
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikATIkA za09 u033 sU08 jamAlivaktavyanirUpaNam 479 sadRzazamityarthaH kevali kam-ke baliprajJaptam, kevalaM vA advitIyam, yathA Avazyake mUtre yAvat sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti / tathA ca tatpATha.-'paDipunna neyAuyaM saMsuddhaM sallagattaNaM middhimagge muttimagge nijjANamagge nivyANamagge avitahe avisaMdhi sambadukkhayahIyamagge, itthaTThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti muccAti parinivvAyaMti sabadukkhANamaMtaM kareti' iti| tatra pratipUrNam-mUtrano'kSaramAtrAdi mRnanayA, ardhato'dhyAhArA''kAGkSAdibhizca rahitam , sarvapramANopetam , mokSaprApakakRtsnaguNasaMyutaM vA 'neyAuyaM' naiyAyikam-nyAyena carati, nyAyamanu gacchati, nyAyamanatikAntaM, nyAye bhavaM vA naiyAyikaM mokSagamakamityarthaH / 'saMsuddha' gayA hai, athavA yaha advitIya hai, jailA Avazyaka sUtra meM kahA gayA hai, usake anusAra isameM sthita jIva yAvara-samasta du:gvoMkA anta kara dete haiM-isa viSayameM Avazyaka sUtra kathita pATha isa prakArase hai"paDipunnaM neyAuyaM saMsuddha, sallagattaNa, siddhimagge, muttilagge, nijjA. Namagge, nivvANalagge, avitahe, avisandhi, sambadukkhappahINamagge itthaTTiyA jIvA sijhaMti, vujjha ti, uccati, parinivvAyaMti, savva. dukkhANamaMta kare ni ' yaha nirgrantha pravacana pratipUrNa hai-sUtra kI apekSAseakSara mAtrA AdikI nyUnatAse tathA arthakI apekSAse-adhyAhAra evaM AkAGkSA Adi doSoMse yaha rahita hai-arthAt sarva pramANopeta hai, athavA mokSakI prApti karAnevAle jitane bhI guNa haiM una saba guNoMse yaha yukta hai-" naiyAyika" yuktise jo satya sAbita hotA hai, yuktike AveluM che, te kAraNe nigraMtha pravacanane advItiya kahyuM che. A viSayane anu lakSIne Avazyaka sUtramAM ApavAmAM AveluM "samasta duHkhane anta karI nAkhe che, " A kathana paryaMtanuM kathana grahaNa karavuM Avazyaka sUtramAM nigraMtha pravacana viSe A pramANe kahyu che- " paDi punnaM neyAuya sasuddhaM, sallagattaNa, siddhimagge, muttimagge, nijANamagge, nivyANamagge, avitahe, avisaMdhi, savvadukkhayahINamagge ityadviyA jIvA sijmati bujhati, mucca ti, parinivvAya ti, savvadukkhANamata kare ti" A nirce pravacana pratipUrNa che eTale ke sUtranI apekSAe-akSara mAtrA AdinI nyUnatA Adi dethI rahita che ane arthanI apekSAe adhyAhAra ane AkAMkSA AdidethI rahita che eTale ke te sarvapramAti che athavA mokSanI prApti karAvanArA jeTalA guNa che eTalA guNothI te yukta che "naiyAyika yuktithI je satya sAbita thAya che, yutine anurUpa je thAle che, yuktinuM jenA dvArA ullaMghana karAtuM nathI, athavA je nyAyayukta
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 820 " saMzuddham - sam- samastaprakAreNa zuddha kapAyAdipalarahitaM nigharSa-ccheda-tApatADana - koTivizuddha hemacannamityarthaH / salagattaNaM zalyakarttanam - zalyaM mAyAdi pApaM cA kRntati chinattIti kRtyate - chidyate'nenetivA zalyakarttana siti / " " siddhimaggo 'siddhimArgaH siddhiH sAdhyaniSpattiH avicalasukhamAptiH, tarayAmArgaH upAya / 'muttimage ' muktimArgaH muktiH ahitArthakarmaprahANaM tasyA mArgaH upAya: / 'nijja'Namagge' niryANamArga:-niryANaM karmabhya Atmano nissa raNaM tasya mArge niryANamArgaH viziSTanirvANAvAptinidAnamityarthaH / 'ni vANama' nirvANamArgI, nirvANaM nirRtiH- nikhilakarmakSayajanyaM gamaM sukham, yAni apunarAvRttiyA gamyate asminniti nirvANa, tasya mArga | vastva ntaraM pUrvataH sumthamapi kAlAntareNa vikriyate kintu pravacanaM na tathA kAlatraye'pi adhikRtatvAditi nigamayannAha - ' avita ' avitathaM tathyam / atha ca satyAta anurUpa jo calatA hai, yuktikA jo ullaGghana nahIM karatA hai, athavA nyAyameM jo hotA hai, arthAt virodhoMkA sathana karatA hai, usakA nAma nAka hai. dUsare zabdoM meM jo jIvoMko saMsArake duHkhoMse chuDAkara uttama sukhavAle mokSa sthAna meM pahuMcA detA hai vaha naiyAyika hai jisa prakAra nigharSaNa - ghisane se, chedana-chedanase, tAna-tapAnese evaM tADanahathoDe Adi dvArA kUTane se suvarNakI zuddhi jAnI jAtI hai, usI prakArase isa nirgratha pravacanakI zuddhi sampUrNarUpa se kavAyAdi malase rahita honese jAnI jAtI hai - kaSAyAdi malase bilakula rahita honA vahI isakI zuddhatA hai / mAyA, mithyAtva aura nidAna ina tIna zalparUpa pApakA yaha nirgrantha pravacana kartana - chedana - vinAza karatA hai, isaliye yaha nirgrantha pravacana 'zalyakartana' kahA gayA hai / avicala sukhakI hAya che, je virAdhAnuM mathana kare che, tenuM nAma naiyAyika khIjI rIte kahIe te je jIvane saMsAranA dukhAmAthI choDAvIne uttama sukhavALA mAkSa sthAnamAM pahoMcADI che, te naiyAyi che nevI rIte ghasavAthI, chehavAthI, tapAvavAthI ane hatheADA akri vaDe TIpavAthI suvaNunI zuddhatA jANI zakAya che, e ja pramANe A nigraMtha pravacananI zuddhatA sa pUrNurUpe kaSAyAdi maLathI rahita thaI javAthI jANI zakAya che. A nigraMtha pravacana mAyA, mithyAtva ane nidAna, A traNu zalyarUpa pApAnuM chedana ( kana ) kare che, tethI tene " zayakana " kahevAmAM Avela che. avicala sukhanI prAptirUpa
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ drakA TIkA 094030sU08 jamAlivaktavya nirUpaNam 1 thopavat pauta kathaM neti, ucyate pUrvaM satyArthapratipAdakatvAtsatyamityukam iha tu satyasvarUpatvAdavitathamiti / ' atrisaMdhi' avisandhiprApti rUpa jo sAdhyaniSpatti hai, usakA nAma siddhi hai, isa siddhikA mArga yaha nirgrantha pravacana hai kyoMki isIse usakA mArga jAnA jAtA hai - ataH yaha nirgrantha pravacana svayaM siddhimArgarUpa kahA gayA hai -ahitArtha karmakA vinAza honA isakA nAma mukti hai isa muktikA yaha nirgrantha pravacana upAyarUpa hai, ataH yaha muktimArgarUpa kahA gayA hai, viziSTa nirvANakI prAptikA yaha nirgrantha pravacana Adi kAraNa hai isa liye ise nirmANamArgarUpa kahA gayA hai, samasta karmoM se AtmAkA nika lanA isakA nAma nirmANa hai. isa nirmANakA rAstA jIvoM ko isI nigrantha pravacana se prApta hotA hai, samasta karmo ke kSayase janya zama sukhakA nAma nirvANa yA nivRtti hai-athavA apunarAvRtti rUpase jIva dvArA jisameM jAyA jAtA hai, usakA nAma nirvANa hai. isa nirvANakA mArga yaha nirgrantha pravacana hai-isaliye ise nirvANamArga kahA gayA hai| isake atirikta aura dUsarI vastu pahile acchI hone para bhI bAda meM samaya nikalane para vikRtiyukta bana jAtI hai parantu yaha nirgrantha pravacana aisA nahIM hotA hai- kyoMki kAlatraya meM bhI isameM kisI bhI prakArakA vikAra je sAdhyaniSpatti che, tenuM nAma siddhi che. te siddhinA mAga khatavanAra A nika"tha pravacana che. te kAraNe tene siddhimAna rUpa kahela che. ahitA ( akalyANuArI ) kamenA vinAza thavA tenuM nAma mukti che. A ni tha pravacana te muktinA upAyarUpa hAvAthI tene muktimArUpa kahevAmAM Avela che. A nitha pravacana viziSTa nirvANa prAptinA Adi kAraNu rUpa hovAthI tene niryANumA rUpa kahyu che. samasta karmonu AtmAmAMthI nIkaLI javuM tenuM nAma ja niryoNu " che. te niNunA mAga jIvAne nigraMtha pravacanamAMthI ja prApta thAya che. samasta karmAMnA kSayathI janya sukhane nirvANu athavA nivRtti kahe che, athavA jyAM gayA pachI jIvane sasAramAM punarAgamana karavu paDatuM nathI, te sthAnanuM nAma nirvANu che. A nitha pravacana te nirvANunA ma khatAvanAra hAvAthI tene nirvANumAga rUpa kahevAmAM AvyuM che. saMsAranI saghaLI vastuomAM vikRti thayA ja kare che--pahelAM sArI lAgatI vastu amuka samaya mAda evI vikRta manI jAya che ke tenI sAme jovuM paNa gamatuM nathI, parantu A nigraMtha pravacana evu' nathI, kAraNa ke traNe kALamAM temAM kei paNa prakAranI vikRti-vikAra AvatA nathI 88 bha0 - 61 481
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ % - - cha82 bhagavatIsUtre avyavacchinnam , etacca videhakSetramapekSyoktam bharatakSetrAdyapekSayaikaviMzatisaha. srAvacchinnavaNyeva niravacchedamavasthite / 'savvadukkhapahINamagge' sarvaduHkha prakSINamArgaH sarvaduHkhaprakSINaM niHzreyasaM, tasya mArgaH / tataH kim ? ityAha-'ityanahIM AtA hai, yaha nigrantha pravacana 'avitaha tathyarUpa hai, satya aura atatha ye donoM zabda jaba paryAyavAcI hai, to phira yahAM para punarukti doSa kyoM nahIM AvegA-avazya hI AvegA, to isakA samAdhAna aisA hai ki pahile sUtrakArane satyarUpa arthakA pratipAdaka honese isa nirgandha pravacanako satya isa rUpase kahA hai, aura yahA~ para vaha nirgandha pravacana svayaM satya svarUpa honese avitatha hai, aisA kahA hai-ataH vAcyArthakI bhinnatAmeM yaha punarukti doSa nahIM AtA hai / "avisaMdhi" yaha nirghandha pravacana kabhI bhI vyuncchinna ( nAza ) nahIM hotA hai, nirgandha pravacana kabhI bhI vyucchinna nahIM hotAhai, aisA jo kahA gayAhai, vaha mahAvideha kSetrakI apekSA lekara kahA gayA hai kyoMki bharatakSetra aura airavata kSetrameM 21 hajAra varSake bAda isakA viccheda ho jAvegA. 21 hajAra varSa taka yaha yahAM abhI rahegA. mahAvideha kSetramaiM sadA caturthakAla rahatA hai-isaliye vahAM para nirgrantha pravacanakI avicchinna dhAro bahatI rahatI hai / bharata aura airavata kSetrameM kAlakI sthiratA nahIM rahatI hai-usakA parivartana hotA rahatA hai-ataH nirgrantha pravacanakI dhArAkA viccheda ho Paa niyaya avayana " avitahaM" tathya35 cha. 'satya' bhane bhavita' pade paryAyavAyI hovAthI zuM ahIM punarukti deSa lAgato nathI? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe karavAmAM AvyuM che-pahelAM sUtrakAre evuM kahyuM che ke A nigraMtha pravacana satyarUpa arthanuM pratipadaka hovAthI satya che. ane ahIM sUtrakAre evuM kahyuM che ke A nirca tha pravacana savayaM satya svarUpa hovAthI "avitatha" che. tethI vAcyArthInI bhinnatAne lIdhe ahIM punarukti deSa saMbhaptaa nathI. " avisadhi " ma nitha prakyanI 4 vyurichanna thatuM nathI. A kathana mahAvideha kSetranI apekSAe karavAmAM AvyuM che. kAraNa ke bharata kSetra ane aravata kSetramAM 21 hajAra varSa pachI tene vyavachera (nAza) thaI jaze. paraMtu 21 hajAra varSa sudhI te tyAM paNa tenuM astitva raheze ja. te kAraNe hAlamAM tyAM paNa nirgathe pravacananI avicchinna dhArA vahI rahI che. bhArata ane airAvata kSetramAM kALanI sthiratA rahetI nathI-tenuM parivartana yatuM 2 che, tethI nitha prapayananI ghAnA virache tha ya che. " sabva I
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAThIkA za09303308 jamAlivaktavyanirUpaNe.. . --- 483' hiyA' atrasthito, atra-pUrvaktinigranthamavacane sthitAH jIvAH prANinaH 'si. jjhati' sidhyanti saddhigati prApnuvanti / 'bujjhanti ' budhyante-vodhaM mAnuvanti kevalino bhavantItyarthaH / 'yuccati' 'mucyante karmavandhAna' pRthak bhavanti 'parinivvAyaMti parinirvAnti-karmasantAparAhityena zItalI bhavanti sarvathA sukhino bhavantItyarthaH 'sabadukkhANamaMtaM kareMti' sarvaduHkhAnAmantaM kurvanti sarvANi catAni duHkhAni sarvaduHkhAni zArIramAnasAdIni teSAm antaM nAzaM kurvantIti / kintu tat nirgranthapravacanoktaM cAritramatIva duSkaramiti pradarzayati'ahIva egaMtadiTThie khuroitra egaMtadhArAe, lohamayA javA. cAveyadhA vAluyA kAle iva nissAe ' ahiriva sarpa iba'ekAntadRSTikam , eko'nto nizcayo yasyAH jaataahai| 'savya dukkhappahINamagge' sarva du:khoMse 'prakSINa niHzreyasa (kalyANa svarUpa) hai aisA yaha nirgandha pravacana mArga hai| itthaTTiyA- . jIvA sijchati ghujjhati, muccaMti, parininyAyati' isa nindha pravacanameM sthita hue jIva siddhigatiko prApta karate haiM, kevala jJAnarUpa bodha pA lete haiM, karmabandhanase sarvathA rahita ho jAte haiM, karmajanya saMtA pake miTa jAnese ve vilakula zotala bana jAte haiM-sarvathA sukhI ho jAte haiM aura "samasta duHkhokA-zArIrika aura mAnasika duHkhokA kSaya-nAza kara dete haiM " isa prakAra se nirgrantha pravacanakI mahattAkA pratipAdana karake jamAlike mAtApitAoge usase aba prakArAntara se kahate haiM ki he putra! isa nigrantha pravacana meM jo cAritra kahA gayA hai, vaha atIva duSkara hai "ahIva egaMnadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe, lohamayA javA . cAveyavvA, vAlukAkavale iva nissAe' jisa prakArase sarpakI dRSTi dukkhappahINamagge" samasta mAnA nAza 4N2 58yArI bhAnu zaE pAthI tena 'sahama praDImA '35 4ghucha " ityadviyA jIvA sinjJa ti" yujjhati, parinicAyati" ma nitha prayanane mAghAre yaasnaa| .. siddhagati prApta kare che, kevaLajJAna rUpa bedhane prApta kare che, kamabandhanathI bilakula rahita thaI jAya che, karmajanya saMtApa dUra thaI javAthI bilakula zItala banI jAya che-sarvathA sukhI banI jAya che ane samasta zArIrika ane mAnasika dukhone nAza karI nAkhe che. A rIte nirca tha pravacananI mahattA batAvIne have jamAlInA mAtApitA tene A vAta samajAve che ke "A nigraMtha pravacanamAM je cAritranuM pAlana karavAnuM kahevAmAM Avela che, te matizaya 6042 cha. " ahIra egetadidvIe khuge iva egaMtadhArAe, * lohamayA jamA cAve padA, bAluyArale iva nissAe " remaM sapanI haSTapatAnA
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 bhagavatIstre sA dRSTivuddhiyasmin nirgrandhapravacane cAritrapAlanaM prati tadekAntadRSTikaM cAritram ' ahipakSe ekAntatA AmiSagrahaNaikatAnatA lakSaNA ekanizcayA dRSTidag yasya saH ekAntadRSTikaH ahiriva, kSuraiva ekAntadhArakaH, ekAntA atyantatIkSNA dhArA yasya tathAvidhaH kSuraiva / asidhAroparigamanavat cAritrapAlanamatyantaduSkaramiti bhaavH| ___ athavA 'egatadiTTIe' iti tRtIyAvibhaktimAzritya vyAkhyAyate-idaM mavacanam ekAntadRSTyA tIkSNadRSTayA ahiritra, tIkSNadRSTikasarpavat iMdaM bhavacanaM bhayaMkaraM vartate durgAdyatvAta, tathA ekAntadhArayA tIkSNadhArayA kSuraiva tIkSNadhArA yukta puravad bhayajanakaM dussevyatvAt / ayamAzaya:-asAvadhAnatayA gRhItasvIkSNadRSTikaH sarpo manuSya jIvitAd vyaparopayati tathA dRDhatAM vinA gRhItamidaM pravacanamapi saMyamajIvitAd vyAropayati / evaM yathA tIkSNadhArAyuktaH apane bhojyarUpa AmiSake grahaNameM ekatonavAlI hotI hai usI prakArase cAritra pAlanake prati isa ninyapravacana meM buddhi ekAnta nizcayavAlI kahI gaI hai, jisa prakAra kSarA atyanta tIkSNa dhAravAlA hotA hai, usI prakArase cAritrakA pAlana bhI atyanta duSkara hotA hai| adhavA-' egatadiTThIe' yahAM para yaha prakaTa kiyA jAtA hai-vaha nirgandha pravacana tIkSNa dRSTivAle sapaMkI taraha-apanA ekAnta dRSTike dvArA tIkSNa dRSTike dvArA durgAhya ho jAnese bhayaMkara hai, tathA yaha apanI tIkSNa dhArA dvArA tIkSNa dhArAyukta kSurAkI taraha dussevya honese bhayajanaka hai-tAtparya kahanekA yaha hai-ki jisa prakAra asAvadhAnatAse pakar3A gayA tIkSNa dRSdivAlA sapa, manuSyako apane jIvana se rahita kara detA hai, usI tarahase binA dRDhatAke gRhIta huA yaha pravacana bhI saMyama jIvanase bhraSTa kara detA bhejya rUpa AmiSane grahaNa karavAmAM ekAgratAvALI hoya che, e ja pramANe cAritrapAlana pratye A nigraMtha pravacanamAM buddhine ekAta nizcayavALI kahI che. jema astro atyaMta tIrtha dhAravALe heAya che, tema cAritrapAlananuM kArya 4 matyanta 042 gAya cha athavA " egaMtadidvIe " mA 54 bAsa mahI e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke A nigraMtha pravacana tIkSaNa daSTivALA sarSanI jema potAnI ekAnta dRSTi, dvArA-tIkSaNa daSTi dvArA-duhya thaI javAthI bhayaMkara che kahevAnuM tAtparya e che ke jema asAvadhAnatAthI pakaDavAmAM Avela tIkSaNa dRSTivALo sarpa manuSyanA prANa harI laI zake che, tema vinA daDhatAthI grahaNa karavAmAM Avela A pravacana paNa saMyama jIvanathI bhraSTa karI nAkhe che. jema tIkSNa dhAravALA astra ke charIne asAvadhAnatAthI vApa
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ya sandrikA kA za013033108 jamAlivaktavyanirUpaNam 485 kSuro'pi asAvadhAnena vyApAryamANo'GgAdikaM chinati tathaiva pramAdabhAvena sevyamAnamidaM pravanamapi zrAmaNyaM china toni / lohamayA yavA cayitavyAH lohamapaya. vacarvaNamitracAritra pAlayituM nitAntaduSkaram,vAlukA kAlaiva vaiSayikamukhAsvAdanApekSayA nirAsAdam , AsvAdavarjitamityarthaH 'gaMgAvA mahAnaIva, paDi soyagamaNayAe, mahAsamude vA bhuyAhiM duttaro, tikkhaM kamiyavyaM garuyaM laMveyavyaM, asidhAragaM vayaM cariyavvaM ' mahAnadIgaGgAiva pratisroto gamanatayA, pratisrotasA gamanena sroto'bhimukhagamanena mahAnadI gaGgA yathA dustarA bhavati tathaiva viSayaparAGmukhatayA nitAntadustaraM bhAti, mahAmamuiiva sujAbhyAM dustaraH, yathA bAhubhyAM mahAsamu. drasya taraNaM duSkaraM tathaiva nirganyaprAca papi cAritrAdi pAlanadvArA duSkaraM, hai| isI prakAra tIkSaNa dhArayukta kSuga jaba asAvadhAnIse calAyA jAtA hai, to vaha aMgAdikako cheda denA hai, usI prakAra pramAda bhAvase sevita huA yaha nirgandha pravacana bhI zromaNyarUpa aMgako cheda DAlatA hai, loheke javoMkA cabAnA jisa prakAra nitAnta duSkara hai, usI prakAra nirgrantha pravacanokta cAritrakA pAlana bhI nitAnta duSkara hai| vAlukAkA grAsa jipta prakAra svAdarahita hotA hai, usI prakArase cAritrakA pAlanA bhI viSaya saMbaMdhI sukhAsvAdakI apekSA svAdarahita hotA hai / 'gaMgA vA mahAnadI va paDisoyagamaNayAe, mahAsamuddevA bhuyAhiM duttaro, tikkhaM kamiyavvaM, garuyaM laMbeyavvaM, asidhAragaM vayaM cariyavvaM ' jisa prakArase mahAnadI gaMgA pravAhake sAmane jAnevAle manuSyake liye dustarA hotI hai, usI prakArase yaha nirgrantha pravacanokta cAritra bhI viSaya sukhakI parAgabhukhatAko lekara bar3A kaThina hotA hai, mahAsamudrako bAhuoMse ravAmAM Ave che te AgaLI Adi aMgonuM chedana karI nAkhe che, e ja pramANe pramAdabhAvathI sevavAmAM Avela nigraMtha pravacana paNa zramaNyarUpa aMgane chedI nAkhe che loDhAnA caNA cAvavAnuM kArya jeTadhuM duSkara che, eTa ja ni'the pravacanokta cAritrapAlananuM kArya paNa duSkara che. jema jema tIna grAsa sva daraDita lAge che, e ja pramANe cAritranuM pAlana paNa viSaya saMbaMdhI sukhasvAdanI apekSAe svAdarahita lAge che. " gaMgA vA mahAnadI va "pahisAyamaNayAe, mahAsamudde vA bhuyAhi yuttaro, tikkhaMkamiyavva garupa' laMbeyava', asidhAragaM vaya pariyavva" ma sAme pravAhe mahAnadI gaMgAne tarI javAnuM kAma dustAra gaNAya che, tema A nigraMtha pravacanA cAritra paNa viSaya sukhathI rahita hovAne kAraNe ghaNuM ja duSkara gaNAya che. mahAsAgarane bhujAonI madadathI tarI javAnuM kArya jeTaluM duSkara
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 bhagavatIsUtra tIkSNaM kramitavyam , yadetat nirgranthapravacanAnupAlanaM tattIkSNaM khagAdi, atikra. mitavyam tathA ca yathA tIkSNakhagAdi zastrakramaNe chedAdinA maraNa mayaM tathaiva nirdhanyapravacanAnupAlane'pi atyanta kaSTa bhayatvAt mahAbhayaM bhavati, etena yathA khagAdizastra kramituM duSkaram evameva pravacanAnupAlanamapi duSkarame veti phalinam , guru mahAzilAdikaM sambayitavyam AlambanIyaM rajyAdinivaddhaM hastAdinA dhAraNIyaM patra vanaM guruphalamba namiva duSkaram atra asidhArakaM vrataM caritavyaM vartate khaDgadhAroparigamanamiva duSkaraM vrata caritavyam Asevitavya bhAti ' tadetatmavacanAnupAlanam atIva duSkaramiti bhAvaH / atha nirgranthapravatairanA jaise duSkara hotA hai, vaisehI nirgrantha pravacanakI ArAdhanA bhI cAritrAdi pAlana dvArA duSkara hotI hai| jo isa nirgandha pravacanakA pAlanA hai, vaha tIkSNa khaDgAdiko ullaMghana karane jaisA hai-arthAt jisa prakAra tIkSNa khaGga Adike ullaMghana karane meM chidabhida jAne ke kAraNa maraNa ho jAne kA bhaya hotA hai, UttI tarahase nirgrantha pravacanake pAlana karane meM bhI atyanta kaSTa hone kA bhaya honeke kAraNa ghar3A bhayajanaka hotA hai, isa prakArase jaisA khagAdikakA ullaMghana duSkara hai, usI tarahase nirghandha pravacana kA pAlana bhI duSkara hai| jaise rastI Adise bAMdha. kara bahuta bar3I patthara kI zilAko uThAnA kaThina hai, usI prakArase jina pravacanokta cAritrako bhI uThAnA-dhAraNa karanA-bahutahI kaThina hai| asidhArA para gamana karaneke jaisA yahAM para vratakA AcaraNa karanA hotA hai / tAtparya kahanekA yahI hai ki pravacana kA anupAlana karanA atIva gaNAya che, eTaluM ja nigraMtha pravacanekta cAritranA pAlananuM kArya duSkara che. A nircatha pravacananuM pAlana karavAnuM kArya tIkSaNa khaDaga AdinuM ullaMghana karavAnA kArya jevuM kaThina che-eTale ke tIkSaNa khagra AdinuM ullaMghana karapAmAM jema chedAI-bherAI javAno Dara rahe che e ja pramANe nirgatha prava cananA pAlanamAM paNa atyanta kaSTa veThavAne bhaya heva thI jIvane tenI ArA dhanA karatAM paNa ghaNe ja bhaya lAge che. te kAraNe nigraMtha pravacananuM pAlana karavAnA kAryane kha gAdinA ulaMghananA kArya jevuM duSkara kahyuM che. jema deraDA Adi vaDe baMdhIne keI ghaNI bhAre zilAne upADavAnuM kArya duSkara gaNAya che, tema nigraMtha pravayanekta cAritrane upADavAnuM dhAraNa karavAnuM kArya paNa atizaya duSkara gaNAya che. ninya pravacanokta cAritranuM pAlana karavAnuM kArya talavAranI dhAra para cAlavA jevuM kaThaNu che. A badhI upamAo dvArA
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameSacandrikA TIkA za09 u033 sU08 jamAlivaktavyanirUpaNam 487 canapratipAdita cAritrasya duSkarasya pradarzayati- no khalu kappai jAyA samaNANaM niggaMthANaM AhAkammietti vA 1 usiei vA 2 missanAei vA 3 ajjhoyaraei vA 4 pUie vA 5 kIei vA 6 pAmiccei vA 7 acchejjei vA 8 aNimiTeDa vA 9 abhiha Dei vA 10 kaMtAramattei vA 11 dumikkhabhattei vA 12 gilANa bhatei vA 13 vadaliyA bhattei vA 14 pAhuNagabhattei vA 15 sejjAyarapiMDei vA 16 rAyapiMDei vA 17 mUlabhoyaNe vA 18 kaMdabhoyaNei vA 19 phalabhoyaNei vA 20 vIyamoyaNei vA 21 hariyabhoyaNei vA 22 bhuttae vA pAyaeM vA' he jAta ! he putra ! no kalpate no yujyate zrama gAnAM nirgrandhAnAm AdhArmikamini vA vakSyamAgam AdhArmikAdyAhAraM bhokta vA pArnu vA zramaNaninyAnAM na kalpate iti pUrvega sambandhaH / tadeva AdhArmikAdikamupavarNayani-AhAkaduSkara hai. nirgrantha pravacanokta cAritrakA pAlanA duSkara kyoM hai-to isake liye 'no khalu kappar3a jAyA! samaNANaM niggaMthANaM AhAkammie ttivA 1, uddesieivA 2, missajjAeivA 3, ajjhoyara ehavA 4, pUiekA 5, kIeivA 6, pAmicceivA 7, acchejjevA 8, aNisivA 9, abhihaDecA 10, kaMtAraattahavA 11, dubhikkha bhatteha vA 12, gilANabhatteivA 13, baddaliyAbhatteivA 14, pAhuNagabhattaivA 15, sejjAyarapiMDeivA 16, rAyapiMDeivA 17, mUlabhoyaNeivA 18, kaMdoghaNeivA 19, phalabhoyaNeivA 20, bIyabhoyaNeivA 21, hariyabhoyaNeivA 22' yaha sUtra pATha kahA gayA hai isameM yaha samajhAyA gayA hai ki-he putra! zramaNa nirgranthoM ke liye AdharmikAdi doSase dUSita huA A. jamAlInA mAtApitA tene ema samajAvavA mAge che ke nigraMtha pravacanotA cAritranuM pAlana karavAnuM kAma atizaya muzkela che. have cAritra pAlanamAM kevI rIte muzkelIo sahana karavI paDe che. te batAvavAmAM Ave che. __"no khalu kappai jAyA ! samaNANaM niggANaM AhAkammie tti vA 1, bahe siei vA 2, missajjAie vA, 3, ajjhoyaraie vA 4, pUie vA, 5 kIei vA.6, pAmiccei vA 7, acchejjei vA 8, aNisiTei vA 9, abhihaDei vA 10, kaMtAra* bhattei vA 11, dubhikkhabhattei vA 12, gilANabhattei vA 13, vaddaliyAbhattei vA 14 pAhuNagabhatteha vA 15 sejjAyarapiThei vA 16, rAyapiMDei vA 17, mUlabhoyaNei vA 18, kaMdabhoyaNei vA 19phalabhoyaNei vA 20, vIyabhoyaNei vA 21, hariyabhoyaNei vA 22 " kSatriyakumAra jamAlInA mAtApitA jamAvIne kahe che ke "he putra! zramaNa nirgane AdhArmika AdidethI dUSita thayela AhAra ka5te nathI. eTale ke nIcenA
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 bhagavatI sUtre " , " mmie 'ti, AdhAkarmikam - AdhAnaM sAdhunimittaM manasaH praNidhAnam AdhA, tayA karma - pratikarma kriyA pajIvanikAyopamardanapUrva kamAhArAdi sampAdana kriyA AdhA karma tadvidyate yasmin tat yogAd bhaktAdhavi AdhAkarnikam | athavA Akasmi' ityasya ' adhaH karmikam ' iticchAyA tatra atra:- adhonayanarUpaM karma yasmin azanAdau tad adhaH karmikam yan tAdRzAzanAdigrAhiNaM muniM taddAyakaM vA avaH saMyamAt avaH - narakagato vA nayati taditi ? / ' upelie ' tidezika - uddezanam uddezaH sAdhunAmanirdezaH yathA amukasya sAdhoH kArana mayA bhaktAdi pacanIyamiti, sa vidyate yasmin azanAdau tad audezikam hAra khAnepIne ke yogya nahIM hotA hai-" yaha sAdhuke nimitta hai " aisA manameM vicAra karanA isakA nAma AdhA hai-isa AdhAko lekara kriyA karanA - arthAt SaDjIvanikAyo manapUrvaka sAdhuke liye AhArAdikA sampAdana karanA banAnA - isakA nAma AdhAkarma hai, yaha AdhAkarma jisameM ho aisA AhArapAnI Adi bhI AdhAkarmika hai| athavA "A hAkammie " isakI saMskRta chAyA " adhaHkarmika " aisI bhI hotI hai, isakA artha hai ki adhonayana rUpa karma jisa AhArAdimeM hotA hai, aisA vaha bhojana adhaHkarmika hai, aisA adhaHkarmika AhArAdi lenevAle muniko aura denevAle dAtAko saMyamase patita kara detA hai, yA narakagatimeM le jAtA hai ?, ' uddesie' auddezika-amuka sAdhuke kAraNa maiMne yaha bhojana banAyA hai, isakA nAma uddeza hai - yaha uddeza jisa azanAdimeM mojUda hotA hai, usa azanAdikA nAma audezika hai / " 22 doSamAMthI koipaNa doSayukta AhAra sAdhune khAvA ceAgya gasuAtA nathI, (1) vyAdhArmika AhAra - " mA sAdhune nimitte che", sevA bhanabhAM vicAra karavA tenu... nAma * AdhA ' che. te AdhAnI apekSAe kriyA karavI eTale ke SaD jIvanakAryeApamana pUrNAMka sAdhune mATe AhAra dikhanAvavA tenu nAma AdhAkama che. je AhArapANI' AdhAkama doSathI dUSita hAya che, mevA ADArapANIne zodhAsiMha Ara De che, athavA " AhAkammie " nI sauMsmRta chAyA " adhaHkarmika " che. tenA artha yA pramANe thAya hai- " adhonayana rUpa ka je AhArAdimAM thAya che, evA te bhAjanane adhaka imaka kahe che. evA adhArmika AhAra denAra tathA lenAra bannenA sacamanI virAdhanA thatI hAvAthI temane narakagatimAM javu paDe che, (2) uddesie - saudezi4 : " abhu sAdhune bhAre bhATe meM lobhana anAvyu, " A prakAranA uddezapUrvaka manAvelA bhAjanane auddezika AhAra kahe che.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya sandrikA 0 02 u 033 208 jamAlivakavyanirUpaNam 489 2 / 'missa nAe 'tti mizrajAtam , kuTumbasya sAdhozca mizrarUpeNa praNidhAna yasmin AhArAdau tamizrajAtam 3 : ajhoyarae ' ti adhyavapUrakam-adhika Adhikyena avapUraNam culihakopari pUrvasthApitAnAdau sAdhyAgamanamavagamya taddyogya bhaktAdi siddhaya punaH prAcuryeNa kaNikAde' prakSepaNaM kRtvA yat sampAditamazanAdi tad adhyApUrakamiti / : pUhae ' ti pUtikam yatra udgamAdi doparahitatayA svataH parizudrezanAdau 'avizuddha koTikAdhArmikabhaktAderavayavasya milana bhavettadazanAdi pUtikamiti 5 / 'kIe' ti krItam-yat sAdhvartha mUlyena gRzyate tat krItamiti 6 / 'pAmicce' ni pAmitya kam-yat-' bhUyo'pi taba dAsyA'missajAe' jisa AhArAdike banAne meM kuTumbakA aura sAdhukA donoMkA khyAla rakhA gayA ho aisA vaha AhArAdi / mizrajAta' hai 'ajjhoyarae' adhyavapUrvaka-pahile bhojana banAne ke liye jitanI sAmagrI nikAlI gaI ho-usa sAmagrI meM-kaNika AdimeM-sAdhuke Agamanako jAna karake aura adhika bhojanakI sAmagrI unake uddezyase milA lenA aura phira usakA bhojana taiyAra karanA yaha adhyavapUraka hai. 'pUie' jo bhojana svata; AdhArmika Adi doSase rahita honeke kAraNa svata: to parizuddha hai-parantu usameM avizuddha koTivAle AdhArmika bhojanakA aMza mila gayA hai, aisA azanAdi pUrtika doSavAlA hotA hai / 'kIe' jo sAdhu ko AhAra deneke nimitta kharIda kara lAyA gayA ho aisA AharAdi krIta doSavAlA hotA hai 'pAmicce' jo AharAdika sAdhuko deneke (3) missajAe : 2 mA manAvatI mate Tuma ane sAdhu, se manana khyAla rAkhavAmAM Avyo hoya che, evA AhAradine " mizrajAta" kahe che. (4) " ajjhoyarae " madhyapU24-paDadA na manAvAne bhATe sI sAmagrI bahAra kADhavAmAM AvI hoya te sAmagrImAM, sAdhunA AgamananA samAcAra jANIne-bIjI adhika sAmagrI temane nimitte meLavIne le jana taiyAra 42pAmA mAnyu DAya to tena "5653524" 4cha. (5' pUieko bhojana AdhArmika Adi devathI rahita che ane te kAraNe parizuddha che evAM bhejanamAM avizuddha ke divALA AdhArmika bhajanane amuka aMza meLavI devAmAM Avyo hoya, te te AhArAdine " pUtika doSayukta " mAnavAmAM bhAva cha (6) 'kIe' sAdhune nibhitte parIkSA mAhine ta hopapANI mA 2 4 cha. (7) "pAmicce "2 mADA2pANI sAdhuna mA55 mATe 4 bha0-62
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 bhagavatIspre ' mi ' ityuktanA kalpacijjanasya pArzvat sAdhunimittamucchinnaM gRhyate tat prAmi svamiti 7| 'acchejje ' tti Accheyam-yat- dAtumanicchato'pi bhRtyaputrAdeH sakAzAt sAdhudAnAya Acchiyate haThAdgRvane tad azanAdi Accheyam iti / aNimiDe ' tti animRSTam-yat-navimRSTaM vastu svAminA sAdhudAnArthamanujJAnAdi tad anissRSTamiti 9 / ' abhidaTThe' tti abhihRtam yat abhi-sAdhorama hRta- gRhasthena sthAnAntarAdAnItaM tat abhihRtamiti 10 | 'kAMtAraShi bhatte ' tti kAntAramavatam - kAntAram araNyaM yatra bhaktAdi na labhyate tatra bhikSu - kANAM nihAya vitam bhikSukAryam avyAM saMkriyamANamityarthaH tadazanAdi kAntarabhaktamiti 11 / 'dubhikakhabhatte ci durbhikSabhaktam- durbhikSe bhikSukArthaM saMskriyamANamazanAdi, yadvA-aTavI patitAnAM kSutrAbhibhUtAnAM durbhikSe liye kisI dUsare manuSyase " maiM yaha Apako pIche de dUMgA " aisA kaha kara udhAra le liyA jAtA hai vaha " prAsityaka" hai / " acchejje " jo AhArAdi, nahIM denekI icchAvAle bhI bhRtya putra Adise jabardastI chinakara sAdhu ko diyA jAtA hai, vaha bhojanAdi Acche hai| "aNisiDhe" aneka adhikAra vAlI vastuko sabakI sammati liye vinA sAdhuko dAna meM denA aisI vaha vastu aniSTa hai / "AbhihaDa" sAdhuke samakSa jo vastu dAna dene ke liye sthAnAntarase dAtA dvArA lAI jAtI hai, vaha ani hai, jaMgala meM bhikSukoM ke liye banAyA AhArameM se AhAra leveM vaha kAntAraM bhakta hai "dubhikkhabhatte" durbhikSake samaya bhikSuka ke nirvAha ke liye jo bhojanAdi sAmagrI taiyAra kI jAtI hai, vaha durbhikSabhakta hai, athavA durbhikSa ke samaya meM aTavIpatina kSudhAbhibhUna manuSyoM ko rAjAkI anya manuSyanI pAsethI '*huM tamane te pAchI ApI daiza, A pramANe kahIne udhAra lAvatrAmAM Avye hAya tene " prAmityaka AhAra " kahe che. (DhA acchejje '' nahIM devAnI iccha vALA nAkara, putra AdinI pAsethI khaLajabarIthI paDAvI laine je AhArAdi sAdhune ApavAmAM AvvA hAya te bhADArAhine ' Abhchedya' De che. (6) " aNisiTTha" ne vastu sAdhune hAnabhAM devanI mAlike anumati na ApI hAya, te vastune " manisRSTa" he che. (10) " abhihai" ne vastu hAna hevAne bhATe anya sthAnethI sAdhunI samakSa lAvavAmAM Ave che, te vastune abhita kahe che. jaMgalamA bhikSuka mATe banAvela tene " kAnhArabhakata "" Ahe che. ( 12 ) dubhikakhabhatta duSkALane samaye bhikSukAnA nirvAhane mATe je bhAnAdi sAmagrI manAvavAmAM Ave che tene durbhikSamata kahe che. athavA duSkALanA samaye " (4 kAntArabhakta " (11) AhAramAMthI AhAra levA 66 yy 22
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 491 prameyecandrikA TIkA za.9u 33sU0. jaimAlivaktavyatInirUpaNam rAnA' yaddadAti tad azanAdi durbhikSa bhaktamiti 121 gilANabhatte' ti glAnabhaktam glAnasya ArogyArtha bhikSudAnAya yatkRtaM tat, yadvA vayaM glAnaH san svasya ArogyaprAptyarthaM yaddadAti tata, athavA glAnasya rogopazamanArthamArogyazAlAyAM yaddIyamAnamazanAdi tat , glAnanimittaM vA yat sampAditaM tad azanAdi relAnabhaktamiti 13 // vadaliyAbhatte' ti vAdalikAbhaktam-vAlikAmeghADambaraM durdinamityarthaH tatra dIyamAna bhaktam / yat vRSTI mikSArya bhramaNe bhikSavo'kSamA bhavanti' ityevaM vicintya teSAM nimittamekatrasthAne sampAditamazanAdi vAdalikAmaktamiti 14 / 'pAhuNagabhatte' tti prAghUrNa kabhaktam-mApUrNakA grAmAnta orase jo bhojanAdika diyA jAtA hai, vaha durbhikSa bhakta hai' gilANabhatte ' rogIko Arogya prAptike nimitta banAyA gayA AhAra glAnabhakta hai-athavA dAtA svayaM glAna ho aura vaha apanI ArogyatA prApti ke liye jo AhAgadi detA hai, vaha glAnamakta hai-athavA rogake upazamake liye ArogyazAlAmeM diyA gayA jo bhojana hai vaha glAna bhakta hai / athavA glAna ke nimitta banAyA gayA bhojanAdi glAna bhakta hai " baddaliyAbhatta"durdina-meghAcchAdita dinakA nAma vAdalikA hai isa vAdalikAke samayameM jo bhojana eka sthAna para banA kara dAna meM diyA jAtA hai, vaha vAdalikA bhakta hai-tAtparya isakA aisA hai ki-" vRSTi ke samayameM yAcaka bhikSAke nimitta bhramaNa karanemeM asamartha ho jAte haiM " aisA vicAra karake unake liye kisI eka sthAnameM bhojanAdi banavA denA yaha vAdalikA bhakta hai " pAhuNagabhakta" grAmA. sudhA pIDita lokone rAjA Adi taraphathI je bhejana ApavAmAM Ave che, tene 'durbhikSamata' cha. (13) "gilANabhakta" gAnA mAyanI prApti nimitte bhikSukone ApavAne mATe banAvelA AhArane "nabhakta" kahe che, athavA dAtA pite mAMda hoya, ane te potAnA ArogyanI prAptine maTe je AhArAdi dete hoya tene dhyAnabhakata kahe che athavA roganA upazamanane mATe ArogyazALAmAM ApavAmAM AvatA janane vAnabhakata kahe che (14). "baddaliyAbhatta" paNa mAthI 73 ye sine pAli 4 cha . . likAne vakhate je bhajana eka sthAna para banAvIne dAnamAM devAmAM Ave che, te bhojanane vAlika bhakata' kahe che A kathananuM tAtparya e che ke vRSTine samaye sAdhuo bhikSAne nimitte bhramaNa karavAne asamartha banI jAya che", e vicAra karIne temane mATe keI eka sthaLe taiyAra karAvIne rAme saurana " a test" che. (15) " pAhuNagabhatta" pasAra
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra rAdAgatA gRhiNaH, teSAM nimittaM sampAditaM yadazanAdi tat prAghUrNakabhaktamiti 15 / 'senjayarapiDe ' tti zayyAtarapiNDam-zayyAtaraH vasatisvAmI, vasate rAjJAdAyako vA, tasya piNDam azanAdi zayyAtapiNDamiti 16 / 'rAyapiMDe' ti rAjapiNDam-yad rAjJaH- cakravatti-vAsudevAdeH, senApatipurohitazreSThayamAtya sArthavAhalakSaNaiH paJcabhiH saha rAjyaM pAlayato mUrdhAbhiSiktasya vA piNDam azanAdi catuSTayaM, vastraM pAtraM kambalaM rajoharaNaM cetyaSTavidhaM tadrAnapiNDamiti 17 // 'mUlabhoyaNe' tti mUlabhojanam-mUlasya punarnavAdi vanaspate mUlastha yad bhojanaM tadmUla bhojanamiti 181 'kaMdabhoyaNe' ti kandabhojanam-kandaH muraNAdirUpa stasya yad bhojanaM tat kandabhojanamiti 11 / 'phalabhoyaNe' ti phalabhojanamphalaM-sacittakarkaTikAdikaM, tasya yad bhojanaM tanU phalamojanamiti 20 / ' vIya ntarase Aye hue gRhIjanoMkA nAma prAghUrNaka-mehamAna hai, inake nimitta jo bhojanAdi banAyA jAtA hai-prAghUrNaka bhakta hai| 'sejjAyara piMDa' vasatike svAlIzA nAma zayyAtara hai-athavA vasatikI AjJA denevAlA zayyAtara hai, isa zayyAtarakA jo azanAdirUpa piNDa hai vaha zayyAtara piNDa hai 'rAyapiMDa' rAjAkA cakravartI evaM vAsudevakA athavA senApati, purohita, zreSThI, amAtya aura sArthavAha ina pAMcake sAtha rAjyakA pAlana karanevAle mUrdhAbhiSikta rAjAkA jo cAra prakArakA AhAra evaM vastra, pAtra, kambala evaM rajoharaNa cAra prakArakA yaha isa tarahase ATha prakArakA jo piNDa hai, vaha rAjapiNDa hai " mUlabhoyaNa" punarnavAdi rUpa mRtakA jo bhojana hai vaha mUlabhojana hai, "kaMdamaoyaNa" sUraNa Adi rUpa kandakA jo bhojana hai vaha kanda bhojana hai, "phalabhoyaga" sacitta gAmathI AvelA mahemAnone "prApUrvaka kahe che te mahemAnane 'mATe banA vesA lozanane " prAdhU mata" che(16) "sejjAyarapiMDa" pasatAnA svAmIne zayyAtara kahe che. athavA rahevAnI AjJA denArane zayyAtara kahe che. te zayyAtarane je azanAdi rUpa piMDa che, tene "zayyAtara viMDa kahe che. (17) " rAyapiDa" inA-yA ane vaasudevn|' 253 / senApati, puza. hita, zreSTi, amAtya ane sArthavAha e pAMcanI sAthe rAjyanuM pAlana karanAra mUrdhAbhiSikata rAjAne je cAra prakArane AhAra ane vastra, pAtra, kambala ane rajoharaNa, A cAra prakArana-A rIte, ATha prakArane je piMDa che tene piMDa 4 cha. (18) " mUlabhoyaNa" punana vAli (soTI) 35 bhUganA sonane 'bhUgalana' 43 cha. (18) " kaMdabhoyaNa", sUra mAhi35 4.4nA
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09 3033 sU08 jamAlivaktavyatAnirUpaNam bhoyaNe ' ti vIjabhojanam-vIjAnAM-zAlitilAdInAM yad bhojanaM tad bIjabhojanamiti 21 // ' hariyabhoyaNe ' tti haritabhojanam-haritAnAM madhuratRNanandu. lIka vAstukAdInAM yai bhojanaM tad haritabhoja miti 22 / ityAdIni vastUni zramaNa nirgranthAnAM bhokttuM pAtuM vA na kalpate iti pUrveNa smbndhH| 'maM ca NaM jAyA ! surasamucie, No ceva NaM duhasamucite ' he jAta ! he putra ! tvaM ca khalu mukhapamucitaH mukhAnu bhayogyaH, no caitra khalu duHkhasamucitaH duHkhasahanA yogyo'si, nAlaM sIyaM, nAlaM uNDe, nAlaM khuhA, nAlaM vipAsA, nAlaM corA nAlaM vAlA nAMlaM daMsA, nAlaM masagA, nAlaM vAiyapittiyaseM bhiSasanivAie vivihe rogAyake parisahovasagge udinne ahiyAsettae' na ala-paryAptaH samarthaH zItam adhisohumityagreNAnvayaH, evaM na alaM samarthaH upNam adhisoDhum , na alaM sa. marthaH kSudhAmadhisoDhum , na alaM samarthaH pipAsAm adhimoDhum , na alaM samarthaH kakaDI AdikA jo bhojana hai vaha phala bhojana hai, 'vIyabhoyaNa' zAli tila AdirUpa bIjakA jo bhojana hai vaha bIja bhojanahai, 'hariyabhoyaNa' hare madhura tRNa, tandulIyaka evaM vAstuka AdikA jo bhojana hai vaha harita bhojana hai, isa taraha ye pUrvokta vastue~ zramaNa nirgandhoMko khAnepIne ke lAyaka nahIM kahI gaI haiM / 'tumaM ca NaM jAyA suhasamucie, No cevaNaM duhasamucie' aura tuma he putra! sukhAko bhogane ke yogya ho, duHkhoMko sahana karane ke yogya nahIM ho, 'nAlaM sIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pipAsA, nAla corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAla masagA, nAla vAiya, pittiya, sebhiya sannivAie vivihe rogAyake parisahAvasagge udinne ahiyAsettae ' tuma zItako sahana nahIM kara sakate, tuma garmIko sahana moranana na . (20) phalabhoyaNa" sathitta manA mAnine 4. (21) "bIyabhoyaNa" da, zAdI (yomA) mAhi35 mInA mAhArane mAmAna cha (22) " hariyabhoyaNa" lIlA madhura tRNa, mULanAM pAna Adi vastunA AhArane harita jana kahe che, AdhAkarmikathI laIne harita bhajana patanA bAvIsa dethI dvaSita thayeTI mA2 sAdhumAne 465to nathI / " tumaM ca . NaM jAyA! suhasamucie, No cetra NaM duhasamucie " me ! tusuma nAgavAna yogya cha, 5 megA pAne yogya nathI. "nAla sIya; na'laM uNhaM, nAla khuiA, nAlaM vipAsA, nIla' corA, nAla' vAlA, nAla desA, nAu masagA, nola vAiya, pittiya, sebhiya, sannivAie vivahe rogAyake parisahovaptagge udinne ahiyAsettae", tuM zItane sahana karI zakato nathI, garamaine sahana karI zakatA nathI, kSudhA ane pipA
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra caurAna caurakRtopadravAdIna adhisodum , na alaM samarthoM vyAlAn sarpAn sarvakRtadaMzanAni adhisoDhum , na alaM samartho daMzAn DazipadavAcya kSudramazakavizeSakRtadaMzanAni adhisoDhum, na alaM samarthoM mazakAn mazakakRtadaMzanAni adhisodum , na arUM samartho'si vAtika paittika zlaiSmikasAnnipAtikAna vividhAn anekapakArAn , rogAtaGkAn , rogAn kuSThAdIn, AtaGkAn AzughAtinaH zUlA dIn parISadopapsargAzca udIrNAn udayaprAptAn adhisoDhum , ' taM no khallu jAyA! ___ amhe inchAmo tumbhaM khaNamavi vippaogaM' tat tasmAt kAraNAt he jAta ! he putra ! no khalu vayam icchAma staba kSaNamapi viyogam viraham , 'taM acchADi tAva jAyA ! jAva tAva amhe jIvAmo' he jAta ! he putra ! tat tasmAt kAraNAt Aca tiSTha gRhasthAzrame eva sthiti vidhehi tAvat yAvat vayaM jIvAmaH nahIM kara sakate, tuma kSudhAko sahana nahIM kara sakate, tuma pipAsAko sahana nahIM kara sakate, tuma coro dvArA kiye gaye upadravIko sahana nahIM kara sakate, tuma sarpake kATaneko sahana nahIM kara sakate, tuma DAMsa ke kATane ko sahana nahIM kara sakate, tuma bhazakake kATane ko sahana nahIM kara sakate ho, tuma vAta sambandhI, pittasaMbaMdhI aura kaphasaMbaMdhI tathA sannipAta saMbaMdhI aneka prakArake kuSTha Adi rogoMko, tathA zIghrahI jIvanako paryAyAntarita kara denevAle zUlAdika upadravoMko evaM udayaprApta parISaha aura upasargoko sahana nahIM kara sakate ho 'taM no khalu jAyA ! amhe icchAmo tumbhaM khaNamapi vippaogaM' isaliye he putra ! hama tumhArA eka kSaNa bharakA viyoga honA nahIM cAhate haiM 'taM acchAhi tAva jAyA! jAva tAva amhe jIvAmo' isaliye he putra! gRhasthAzramameM hI raho ki jaba taka hamaloga jIte haiM / 'tao pacchA a. sAne sahana karI zakatA nathI, cora dvArA karavAmAM AvatA upadravone sahana karavAne tuM samartha nathI, tuM sarpanA Dezane sahana karI zakavAne, DAMsanA trAsane sahana karI zakavAne ane maccharanA trAsane sahana karI zakavAne asamartha che, vAta saMbaMdhI, pitta saMbaMdhI kapha saMbaMdhI ane sannipAta saMbaMdhI aneka prakA ranA kuNa ( raktapitta) Adi rogane, tathA turata ja prANane harI lenArA zULa Adi upadravane tathA udayaprApta parISaha ane upavargone sahana karavAne tuM samartha nathI. "ta' no khalu jAyA ! amhe icchAmo tuma khaNamavi vipaogaM." tethI ke putra ! sabhe 4 kSayane 5 taare| viyAga 2chatA nathI. " ta acchAhi tAva jAyA! jAva tAva amhe jIvAmo" meTa! jyAM sudhA bhane
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyasandrikA TI0 209 70 33 sU08 jamAlivaktavya narUpaNam 'tao pacchA amhehiM jAva pabAhisi ' tata. pazcAt asmAsu yAvat kAlagateSu satsu sAMsAritakAmabhogAn paribhujya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM pratrajiSyasItyarthaH / taeNaM se jamAlI khatti yakumAre ammApiyaro evaM kyAso' tataH khalu sa jamAliH kSatrikumAraH ambapitarau evaM vakSyamANapakAreNa AdIt-'tahAvi NaM taM ammAtAo jaNaM tumbhe mama evaM vayaha eva khalu jAyA ! niggaye pArayaNe sacce aNuttare kevale cera jAva pavAhisi ' he ambatAtau ! tathApi tathaiva khalu tat yat khalu yUyaM mAm evamuktarItyA vadatha-pratipAdayatha-' he jAta ! he putra ! evaM khalu pUrvoktarotyA nigranthamavacana satyaM sadbhyo hitatvAt anuttaram sarvottamamityarthaH kevalam advitIyaM tadeva yAvat pravrajiSyasi, iti / kintu ' evaM khalu ammatAo ! Niggathe mhehi jAva pavvaihisi' isake bAda janya hamaloga paralokavAsI ho jove taba tuma kAmabhogoMko bhoga karake unase vitRSya bana zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa muNDita ho karake saMyama dhAraNa kara lenaa| 'tae NaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM kyAsI' taba usa kSatriyakamAra jamAline apane mAtApitAse isa prakAra kahA-'tahA vi NaM ammAtAo jaM NaM tumbhe mamaM evaM ghayaha' evaM khalu jaayaa| ni ggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale taM ceva jAva pavvaihisi ' he mAtatAta! Apane jo abhI mujhase aisA kahA hai ki he putra ! yaha nindha pravacana satya hai, anuttara hai aura kevalajJAniyoM dvArA kahA gayA hai, ityAdi yAvat dIkSA dhAraNa kara lenA-so ThIka kahA hai-parantu-' evaM vita chIbha, tyA sudhA tu 12thAzramamA 22. " tao pacchA amhe hi jAva pavaihisi" tyA24 syAre same 52vAsI 24 me, tyAre tu aambhegene bhagavAne temanAthI anAsakta thaIne zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse muMDita thaIne saMyama dhAraNa karaje, "taeNaM se jamAlI khaciyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI" mAtApitAnA A prakAranI vAta sAMbhaLIne te kSatriyakumAra jamAlIe temane A pramANe " tahA viNaM ammatAo jaM NaM tujhe mamaM evaM vayaha, evaM khalu jAyA ! nigaMthe pAvayaNe sacce aNuttare kevale ta ceva jova pavvaihisi" mAtApitA ! gAye mane evuM je kahyuM ke "nigraMtha pravacana satya che, anuttara che, kevaLajJAnIo dvArA pratipAdita che, ItyAdi tathA nigraMtha pravacanekta cAritranuM pAlana karapaanu jAya pAya du042 cha ", mAyanI ta pAta bharI che.parantu " eva khalu
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 426 pAvaNe kIrANaM, kAyarANe, kApurisANaM ihalogapaDiyadvANaM, para loga paraMmuhANaM, visayatisiyANaM duraNucare pAyajaNassa ' he ambatAta ! evaM khalu vakSyamANarItyA nirgranthapavacanam klIvAnAM mandasaMhananAnAM kAtarANAm - balavarji tAnAm ' anaeva kApuruSANAm, ihalokapativadvAnAm sAMsArikamukhAsaktAnAm, paralokaparAGmukhAnAm svargApavargavimukhAnAm viSayatRSNAvatAM puruSA NAm duranuvaram - duHkhena AcaraNIyam nirgranthamavacanamiti pUrveNAnvayaH etadamAkRtajanasya sAmAnya janasya duranucaramasti, kintu 'dhIrassa, nicchiyassa, vavasiyassa to khalu etyaM kicicidukkaraM karaNayAeM' dhIrasya, sAhasikasya, nizcitasya kartavyabhe khalu ammanAo ! niggaMthe pAvaNe kIvANaM kAyapaNaM, kApurisANaM, iha loga DibadvANaM, paralomaparaMmuhANaM, visayanisiyANaM duraNucare pA jaNassa ' he mAta tAta ! yaha nirgrantha pravacana jinakA saMhanana manda hai- kamajora hai-citta meM jinako ekAgratA nahIM hai, aura isIse jo kAyara puruSoM kI taraha hAtha para hAtha dhare baiThe rahate haiM tathA jisakA citta bhautika padArthoM meM bhI rAtadina pha~sA rahatA hai- unake sevana meM hI jo gatadina eka karake AnandollAsamagna bane rahate haiM. apane paralokako sudhArane kA dhyAna jinake citta meM kamI AnA nahIM hai, aise puruSoM ko hI duralucara haiM tathA jo mUrkhajana haiM - heya aura upAdeyakA viveka jinake citameM nahIM hai aise prAkRtajanake dvArA bhI yaha nirgrantha-pravacana ArA dhita karane meM azakya hai. kintu 'dhIrasta nicchiyassa vavasiyassa no khalu ettha kiMci vidukkaraM karaNayAe ' jo sAhasavAle haiM, mujhe yaha 1 ! ammatAo nigAMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANa, kApurisANaM, ihalogapaDibaddhANaM para logapara muMhANa, trisayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa " he bhAratAta ! A nigraMtha pravacana santu sahananavALA-kamora puruSAne mATe, jenA cittamAM ekAgratA nathI evI vyaktiene mATe, kAyara puruSAnI jema ArAmathI gharamAM besI rahenAra vyaktiene mATe, viSayAnA sevanamAM rAtaddina magna rahenAra mANasAne mATe, tathA paraleAkane sudhAravAnA vicAra jenA hRdayamAM kadI paNu Avate nathI-A leAkanA sukhane ja jee viyAra kare che evA leAkeAne mATe duSkara che. je leAkeA mUkha che-ajJAna che, taiya ane upAdeyane viveka jenA cittamAM rahelA nathI evA prAkRtanA dvArA A nigraMtha pravacananuM ArAdhana zvAnuM hArya azasya che. parantu " dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa no khalu ettha kiMci vi dukkarakaraNayAe " ? so sAhasi che, bhAre
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyavandrikA TIkA za. 9 u 33 sU. 8 jamA livaktavyanirUpaNam 497 vedamiti kRtanizcayasya, vyavasitasya upAyattasya puruSasya no khalu atra pravacane loke vA kizcidapi duSkaram azakyam , duSkaratvaM ca jJAnopadezApekSayApi syAdata Aha-karaNatayA, karaNena saMyamasya anuSThAnenetyarthaH, taM icchAmi gaM ammatAo ! tumbhehiM abhaNunAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pavvaittae ' he ambatAtau ! tat icchAmi khalu yuSmAbhirabhyanujJAtaH AjJaptaH san zramaNasya bhagavato mahAvIraspa yAvat anti ke muNDo bhUtvA AgArAt anagAritAM patrajitum / ' tae NaM taM jamAli khattiyakumAraM bhanmApiyaro jAhe no saMcAeMti, kArya avazyahI karanA hai-aise dRDha nizcayavAle haiM aura nizcita kartavyako saphalita karanevAle upAyoM meM jinhoM kI pravRtti cAlU ho cukI hai aise puruSako isa pravacana- athavA lokameM karanekI apekSA kucha bhI duSkara nahIM hai 'karaNatayA ' ailA jo padaprayoga kiyA hai, vaha jJAnopadezakI apekSA duSkaratAkI nivRtti karane ke liye kiyA gayA hai| karaNatAkA tAtparya saMyamake anuSThAnase hai / aise pUrvakti manuSyake liye jina pravacanokta saMyamakA anuSThAna karanA duSkara nahIM hai| bhalehI use jJAnoedeza karanerUpa anuSThAna duSkara ho. 'taM icchAmi NaM ammatAo tumbhehiM anbhaNunnAe samANe samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva pacaittae' isaliye he mAta tAna! maiM Apale AjJA prApta karake zramaNa bhagavAn mahAvIrake pAsa muNDina hokara agArAvasthAko chor3a karake anagArI A kArya avazya karavuM ja che", A prakAranA dRDha nizcayavALA che, ane nizcita kartavyane saphaLa karavAne mATe prayatnazIla hoya che, te lekene mATe nitha pravacane kA cAritranI ArAdhanA karavA nuM kArya bilakula muzkela nathI. " karaNatayA" mA pahanA re prayoga 42i H0ye| che jJAnAparezAnI apekSA se du042tAnI nivRttine bhATe 42vAmA mAyA cha " karaNato " saTave saMyamanuM anuSThAna, e artha ahIM samajo kahevAnuM tAtparya e che ke sAhasika, daDhanizcayI ane prayatnazIla mANasane mATe jina pravacakta saMyamanuM anuSThAna duSkara nathI bhale jJAnopadeza karavA rUpa anuSThAna tene mATe duH42 DAya, 5 sayabhanI bhaaraadh| 42vAtuM / 042 nathI 'ta' icchomi NaM ammatAo ! tumbhehi abhaNunnAe samANe khamaNAsa bhagavao mahAvIra jAva pavvaittae" tethI ke mAtApita ! mApanI manumati naI zrama bhagavAna mahAvIranI pAse muMDita thaIne amArAvasthA cheDIne aNagArAvasthA dhAraNa karavA mAguM chuM. bha9-63
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI viSayANu TomAhi ya pimaya raDi lAhiya vaha haya AdhagAhiya pannavaNAdiya sannavaNAhi ya, viNNavagAhi ya, Ayavetae vA jAva vinavettara vA ' tataH khalu taM jamAli kSatriyakumAram ampApitarau yadA no zaknuna samarthoM na bhavana viSayAnu. lomAbhizva viSayeSu zamdAdipu prattijanakatvena anukUlAbhizca viSayapratikUla bhizca bahIbhiH AkhyA panAbhizca sAmAnyataH kathanaiH, prajJApanAbhizva vizeSataH kathanaiH, saMjJApanAbhizca saMbodhanaiH, vijJApanAbhizca sapraNayamArthana:, AkhyApayituM vA sAmAnyataH kathayitum , yAvat prajJApayituM vA vizeSataH kathayitum , saMjJApayituM vA saMbodhayituM, vijJApayituM vA pragayapUrvakaM prArthayitum , ' tAhe aphAmae cetra jamAlisa khattiyakumAraspa nivaNaM azupannityA' tadA aAma meva-anicchi. tameva icchAM vinatra jamAleH kSatriyakumArasya niSkramaNaM prajananam andhamanyetAm / anvamodiSAtAm , anumoditavantAvityarthaH / / sU0 8 // avasthA dhAraNa karanA cAhatA hUM / " taegaM taM jamAli khattiyakumAra ammApiyaro jAhe no saMcAeMti visayANulamAhiya, visayapaDikUlA. hiya, gharahiya AdhavaNAhiya, pannavagAhiya, sannavaNAhiya, viSNavaNAhiya, Aghavettae vA jAva vinnavettae vA' isa tarahase jaba kSatriyakumAra jamAliko usake mAtA pitA zabdAdi viSayoM meM pravRti karAneghAlI honese anukUla tathA viSaya pratikUla aneka AkhyApanAoM hArA sAmAnya kathanoM dvAro-prajJApanAoM dvArA-vizeSa kathanoM dvArA, saMjJApanAoM dvArA-saMdhodhanoM dvArA aura vijJApanAoM dvArA-praNaya yukta prArthanAoM dvArA sahajarUpase samajhAne ke liye, vizeSa rUpase samajhAneke liye, saMbodhita karane ke liye evaM snehapUrvaka prArthanA karane ke liye samartha nahIM ho sake 'tAhe akAmae ceva jamAlissa khattiyakumArassa ni"taeNaM ta jamAli' khattiyakumAra ammASiyaro jAhe no saMcAeMti visayANu. lomAhiya, visayapaDikUlAhiya, bahUhi ya AghavaNAhi ya, pannavaNAhi ya, sanna. ghaNAhi ya, Aghavettae vA jAva vinnavettae vA " mA zata nyAre kSatriyabhAra jamAvIne tenA mAtApitA viSayAnukULa (zabdAdi viSayanI tarapha AkarSavAnA prayatna rUpa hovAthI viSayAnukULa) tathA viSaya pratikULa aneka sAmAnya kathane vArA, prazAsanAsA (vizeSa 41) dvArA, sajJApanAme (samAdhanA) dvArA ane vijJApanAo (praNayayukata prArthanAo) dvArA sAmAnya rUpe samajAvavAne vizeSarUpe samajAvavAne, saMbaMdhita karavAne tathA snehapUrvakanI prArthanAo dvArA a pane samartha thaI 24ya! nahI. " tAhe akAmae ceva jamAlisa khatti
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za0 9 u0 33 sU08 jamAledakSAnirUpaNam kara jamAlidIkSAvaktavyatA | mUlam -' tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta piyA koDuMbiya purise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI - khippAmeva bho devAzupiyA ! khattiya kuMDaggAmaM nagaraM sambhitarabAhiriyaM asiyasaMmajio littaM siMghADagatiyaca ukkacaccaraca ummuhamahApapahe jahA uvavAie jAva paccapirNati / tae NaM se jamalissa khattiyakumArassa piyA doccapi koDuMniyapurile sadAve, sAvittA evaM vayAsI khippAmeva bho devANupiyAjamAlista khattiyakumArasta mahatthaM mahagdhaM maharihaM viulaM nikkhamaNAbhiseyaM ubaTUveha / tae NaM te koTuMbiya purisA taheva jAva paccapiNaMti / tae NaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro sohAsaNatraraMsi puratthAbhimuhaM nisIyArveti, nisIyAvettA aTUsaraNaM sovanniyANaM kalasANaM evaM jahA rAyappa seNaijje jAva asaNaM bhomejANaM kalasANaM saviDIe jAtra verNa mahayA mahayA nikkhama gAbhisegeNaM abhisiMcaMti / abhisiMcittA karayalajAva jaeNaM vijapaNaM vaddhAveMti, baddhAvettA evaM vayAsIbhaNa jAyA ! kiM demo ? kiM payacchAmo ? kiMNA vA te aho ? | taeNa se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsIicchAmi NaM ammatAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM kkhamaNaM anumannitthA' taba unhoMne kSatriyakumAra jamAlikA dIkSita honA nahIM cAhate hue bhI svIkAra kara liyA // 8 // - kumArassa nikkhamaNaM anumannitthA " tyAre temaNe e vAta gamatI na heAvA chatAM paNa du:khAte dile tene dIkSA levAnI anuti ApI, // sU. 8 5
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 ..... bhagavatIne ca ANiuM, kAsavagaM ca saddAviDaM / taeNaM se jamAlista khattiyakumArasta piyA koDuMbiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA ! sirigharAo tinni sayasahassAiM gahAya dohi sayasahassehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANeha, sayasahasseNaM kAsavagaM ca sdaavh| taeNaM te kothuviyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa piuNA evaMvuttA samANA hahatuTA karayala jAva paDisuNettA, khippAmeva sirigharAo tinnisayasahassAI taheva jAva kAsAvagaM sadAveti taeNaM se kAsavae jamAlista khattiyakumArasta piuNA koDaMviyapurisehiM sadAvie samANe haTe tuTTe pahAe kayavalikamme jAva sarIre jeNeva jamAlista khattiyakumArasta piyA teNeva uvAgacchai,uvAgacchittAkarayalajAva kaTu jamAlissa khattiyakumArasta piyaraM jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, vaddhAvittA evaM kyAsIsaMdisaMtuNaM devANuppiyA ! jaMmae karaNijjaM / tae NaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taM kAsavagaM evaM vayAtI-tumaM devANuppiyA !jamAlisla khattiyayakumArassa pareNaM jatteNaM cau'raMgulabaje nikkhamaNappAuge aggakese paDikappeha / tae NaM se kAsave jamAlisa khattiyakumArasta piugA evaMvutte samANe hatuDhe karayala jAva evaM sAmI ! tahattANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNei, paDisuNittA surabhiNA, gaMdhodaeNaM hatthapAe pakkhAlei, pakkhAlettA suddhAe apaDalAe pottIe muhaM baMdhai, muhaM
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ premyndrikaattii0|094033suu09 jamAledIkSAnirUpaNam baMdhittA jamAlipta khattiyakumArassa pareNaM jatteNaM cauraMgulabaje nikkhamaNappAuggo aggakese kappai / tae NaM sA jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhagaNaM paDasADaeNaM aggakaise paDicchai, paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei, pakkhAlettA aggehi, varehi, gaMdhehiM, mallehiM accei, accittA, suddhavattheNaM baMdhei, badhittA rayaNakaraMDagaMsi pakkhibai, pakkhivettA hAravAridhArAsiMduvArachinnamuttAvalippagAsAI, suyaviyogadUnahAI aMsUI viNimmuyamANI viNi muyamAgI evaM vayAsI-esa NaM amhaM jamAlissa khattiyakumArassa bahUsu tihIsu ya pdnniisu| ya ussavesu ya jannesu ya chaNesu ya apacchime darisaNe bhavissai tikaDe ussIsagamUle Thavei // sU0 9 // chAyAH-tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumvikapurupAna zabdayati, zabdayitvA evam anAdIt-kSiprameva bho devAnupriyAH ! kSatriyakuNDagrAma nagaraM sAbhyantaravAhyam AsiktamArjitopaliptaM zRGgATakatrikacatuSkacatvaracaturmukhamahApathapatheSu yathA aupapAtike yAvat pratyayanti ? tataH khalu tasya namAleH kSatriyakumAraspa pivA dvitIyamapi kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam anAdot-kSiprameva bho devAnupiga ! jamAleH kSatriyakumArasya mahArtham , mahAya'm , mahAIm , vipulam , niSkramaNAbhiSekam upasthApayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAstathaiva yAvat pratyarpayanti / tataH khalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau siMhAsanavare paurastyAbhimukham niSIdayataH niSadha aSTazatena sauvaNikAnAM kala zAnAm evaM yathA rAjapanIye yAvat aSTazatena bhaumAnAM kalazAnA sarvaddharcA yAvat raveNa mahatA mahatA niSkramaNAbhipe kega abhiSiJcataH, abhipicya karatalayAvat jayena vinayena varddhayataH, cayitvA evam AdiSTAmbhaNa jAta ! kiMdamaH ? kiM prayacchAmaH ? kena vA tava arthaH ? / tataH khalu saja. mAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evam avAdIt-icchAmi khalu ambatAtau ! kRtrikApaNAt rajoharaNaM ca pratigrahaM ca AnAyayituM kAzyapakaM ca zabdayitum /
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgavatIsUtra tataH kha tasya jamAleH kSatriyakumArasya pinA kauTumbiphapurupAn zabdayati, zabdAyitvA evam avAdIt-kSinameva bho dezAnupriyAH / zrIgRhAta trINi zatasahaprANi gRhItvA dvAbhyAM zatasahasrAbhyAM kutrikApaNAt rajaharaNaM ca pratigrahaM ca Ana. yata, zatasahasrega kAzyapakaM ca zabdayana / nataH khalu te kauTumbikampAH jamAle kSatriyakumArasya pitrA epam uktAH mAtaH hRTa TAH kAtala gAyana matizraya kSipa. meva zrIgRhAn trI giza nama hasrANi tathaiva yAvara kAraparakaM zabdayanti / tataH khalu sa kAzyapako jamAle kSatriyakupArasya mitrA kauTumbi kapuruSaiH zabdAyitaH san harastuSTaH snAnaH kRtavalikarmA yAvat vibhUSitazarIraH, yatraiva jamAleH kSatriyakumArasya ritA tatrai upAgacchati, Agatya karatala yAvat kuttA jamAleH kSatriyakumArasya pitaraM jayena vijayena vadvaiyati, vayitvA evam apAdIta-saMdizannu khala dezAnu. griyAH yat marA karaNIyam / tana' khachu naspa janAleH kSatriyakumArasya pitA ta kAzpapakam em AdI - devAnupriyaH / jasale kSatipakumAraspa pareNa ya. snena cAturajhulavarnAn niSkramaNaprAyogyAn agrake gAn prati kalpapa / tataH khalu sa kAzyapo jamAle kSatriyakumArasya pitrA evamuktaH san hutuSTaH karataThayAvat evam svAmin ! tathetyAjJayA vinayena vacanaM pratizagoti, pratizrutya surabhigA gandhodakena hastapAdam prakSAlayati, prakSAlya zudrayA aSTapaTalayA mukhavastrikayA mukhaM vadhnAti, mukha vandhitvA jamAle. kSatriyakumArasya pareNa yatnena caturaGazukavarjAna niSkramaNaprAyogyAn agrakezAn kalpayati / tataH khalu sA jamAleH kSatriyakumArasya mAtA salakSaNena paTazATakena agrakezAn pratIcchati, pratISya surabhiNA gandhodakena prakSAlayati, pakSAlya agNaiH varaiH gandhaiH mAlyaiH arcayati, arcayitvA zuddhavastreNa va nAti, bavA ratnakaraNDa ke prakSipati, prakSipya hAravAridhArA-sindhubAra-cchinnamuktAvalipakAzAni sutaviyogaduHsahAni abhUNi vinimuzcantI2 evamavAdot epa khalu asmAkaM jamAleH kSatriyakumArasya bahupu tithiSu ca parvamu ca utsaveSu ca, yajJeSu ca kSaNeSu ca apazcimaM darzanaM bhaviSyati, iti kRtvA ucchIrSakamUle sthApayAti ||muu0 9 // __TIkA-atha jamAleH kSatriyakumArasya dIkSAgrahaNavaktavyatAmAha-'taeNaM tasma' ityAdi / 'tae NaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa piyA koDaviya 'taeNaM tassa jamAlissa' ityAdi / TIkArtha-isa sUtra dvArA sUtrakArane kSatriyakumAra jamAlikI dIkSA " taeNaM tassa jamAlissa" tyaalTIkAtha- kSatriyakumAra jamAlInA dIkSA mahatsavanI taiyArIonuM sUtrakAre
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prameyacandrikA TIkA0za093033 khU0 9 jamAledakSA nirUpaNam 503 purise saddave, sadAvettA evaM kyAsI ' tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapurupAtra AjJAkAripuruvAn zabdayati- Ahvayati, zabdayitvAAhUya eva vakSyamANaprakAreNa atrAdIt - ' viSyAmeva bho devANupiyA ! khattiyakuDaggAmaM nagaraM samitaravAhiriyaM AmiyaM saMmajjivalittaM siMghADagatiya caukkacaccaraca ummuhamahA padapadesu jahA ubacAie jAva paJcapiNaMti ' bho devAsupriyAH ! kSiprametra zIghrAtizIghrameva kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM sAmyantaravAdyam - sahAbhyantareNa AbhyantarabhAgena vAhyena vahirbhAgena ca yattattathA sAbhyantarabAhyam udakena Asiktam, saMmArjanikAdinA saMpArjitam gomayAdinA copalipta yattattathA zudrATaka trikacatuSkacatvara caturmukhamahApathapatheSu zaGgATakAsaMbaMdhI vaktavyatAkA kathana kiyA hai ' taraNaM tassa jamAlisTa khattiya kumArasta piyA koDu biyapurise sahAveha ' isake bAda usa kSatriya kumAra jamAlike pitAne kauTumbika - AjJAkArI puruSoMko bulAyA - 'sa. dAvettA evaM vayAmI' aura bulA karake usane unase aisA kahA - 'khi pAmeva bho devANupiyA ! khattiyakuMDaggAmaM nagaraM sabhitara bAhiriyaM AsiyasaMmajjio valiptaM sighAuna-tiga caukka caccaracaummuhamahApahapa hesu jahA uvavAhae jAva paccapiNaMti ' he devAnupriyoM ! tuma loga zIghrAtizIghra hI kSatriyakuNDagrAma nagarako bhItara bAhara udakase siMcavA buhArI Adile saMmArjita karAo aura gomaya Adise use lipAo tathA usake zRMgATaka trika catuSka, catvara, caturmukha sahApatha e pa ina saba rAstAoM meM jaisA ki aupapAtika sUtra meM varNana yA sUtrAM vana yuche, " taNaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa piyA koDu priyapurise sadAcei " mAjhIne dIkSA kSetrAnI anumati sAthIne tenA pitAe kauTumbika AjJAkArI puruSAne melAvyA, " sahAvettA evaM vayAsI " ane temane yA abhA - " khipa metra bho devANupiyA ! khattiyakuDaMggA nayara sabhitara bAhiriyaM AsiyasaMmajjio littaM siMghADaga-tiga- caukkacaccaracaummuha mahApahapahesu jahA uvAipa jAva paccapiNaMti " De heva tupriyo ! Apa jaldImAM jaldI kSatriyakuMDagrAma nagaranI aMdara ane bahAra pANI chaMTAvA, tene vALIjhUDIne sApha karAe, ane chANu AdithI tene lIMpAve tathA tenA zrRgAra, trim, atuSSu, yatvara, yaturmu, mahApatha bhane yatha, se bhAgeni dhajAe ane pata kAethI zaNagArA " A viSayanuM vana aupapAtika sUtramAM kahyA pramANe samajavuM, ahI yAvat " paddathI nAthenA sUtrapATha graha 12 66
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 bhagavatI kArAdi sarvamAge pu yathopapAtike sUtre yAvat-Asikta mikta zucikasaMpRSTa rathayAntarApaNavIthikam mazcAtimazcakalitam-nAnAvidharAgocchrinadhvajapatAkAvipatAkAmaNDitam-lAulloiyamahitam gozIrSasarasaraktacandana yAvad gandhavartibhUtam kuruta, epAM vyAkhyA aupapAtike catvAriMzattamAtre matkRtAyAM pIyUpa varpiNI ttiikaayaamvlokniiyaa| tathAvidhaM kSatriya kuNDagrAma nagaraM susajjitaM vidhAya mamAjJapti pratyarpayata, tata khalu te kauTumbikapuruSAH janAleH piturAdezAnusAraM kSatriyakuNDagrAmaM nagaraM susajjitaM vidhAya tadAjJapti pratyarpayanti / 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArarasa piyA doccapi ko'viya purise sadAvei, saddAritAkiyA gayA hai-dhvajApatAkAdi lagAo-'yahAM yAvat zabdase " A. likta sikta zucika saMmRSTa rathyAntarApaNavIthikam , maJcAtimazcakalisam nAnAvidharAgocchridhvajApatAkAmaNDitam , loulloiyamahitam, gozIpasarasaraktacandana pAvat gandhavartibhUtam kurUna ' isa pAThakA saMgraha kiyA gayA hai ina padoMkI vyAkhyA aupapAtika matrameM 40 veM sUtrameM hamAre dvArA kI gaI pIyUSavarSiNI TIkAmeM dekha lenI cAhiye / isa taraha kSatriya kuNDagrAma nagarako suptajjina karake merI AjJAko vApisa karo, arthAt jaisA maiMne kahA hai usake anusAra saba kArya ho cukA hai, aisI pIche hame khavara do-isa prakArakI jamAli kSatriyakumArake pitAkI AjJAke anurUpa kSatriyakuNDagrAma nagara susajjita karake una kauTu. sthika puruSoMne usakI AjJAko pIche ani kara diyA 'taeNaM se jamA limala khattiyakumArasara piyA doccaMSi koDAviyapurise saddAvA' taba kSatriyakumAra jamAlike pitAne punaH kauTusthika-AjJAkArI puruSoM ko pAmA mAyA cha-" Asikta saktazucikasamRSTaradhyAntarApaNavIthikam, lAulloiyamahitam gozIrpasarasaratacandana yAvat gandhavartibhUtam kuruta" mA padanI vyAkhyA papAtika sUtranA 40 mAM sUvanI mArA dvArA lakhavAmAM AvelI pIyUSavarSiNI TIkAmAM ApavAmAM Avela che te jijJAsue te vyAkhyA temAMthI vAMcI levI. A pramANe kSatriyakuMDagrAma nagarane zaNagArIne mArI AjJA pramANenI badhI taiyArIo thaI gayAnI khabara mane pahoMcADe. kSatriya kumAra jamAlInA pitAnI AjJA pramANe samasta zaherane zaNagArIne temaNe temane khabara ApyAM ke ApanI AjJA pramANenI badhI taiyArIo thaI cukI che. ___"taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA docca pi koDu viyapurise sahAve" tyA26 kSatriyamA2 mAdInA pitA zathI mArI puru
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyapandrikA TIkA za09 u0 33 sU09 jama ledardIkSAnirUpaNam 505 evaM kyAsI'-tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA dvitIyamapi vAram kauTumbikapuruSAn zabdayati-Ayati, zabdayitvA-ohUya evaM vakSyamANapakAreNa avAdIt-'khippAmeva bho devANuppiyA | jamAlissa khattiyakumArassa mahatthaM mahagdhaM maharihaM viula nikkhamaNAbhiseyaM uvadvaveha ' bho devAnumiyA / kSipramevazIghrAti-zIghrameva jamAleH kSatriyakumArasya mahAtha-mahA prayojanam , mahA bahu. mUlyakam, mahAIm-atyantayogyam , mahatAM vA yogyam vipulaM-vizAlam , niSkralaNAbhiSekaM pravratyAbhiSekasAmagrIm , upasthApayata-samAnayata / 'taeNaM te koDuciyapurisA taheba jAva paccappiNati ' tataH khalu te kauTumvikapuruSAstathaiva yAvat jamAle kSatriyakumArasya mahAtha mahAdha mahAha vipulaM niSkramaNAbhiSekasAmanIm upasthApayanti, upasthApya jamAle kSatriyakumArasya piturAjJaptiM pratyabulAyA 'sahAvittA eva payAsI' aura bulAkara unase aisA kahA 'khipAleva mo devANupiyA! jamAlissa khattiyakumArasta mahatthaM mahAcaM maharihaM viulaM nikkhamaNAbhiseyaM uvadeha' he devAnupriyo ! tuma loga kSatriyakumAra jamAli ke mahArtha-mahAprayojanakAle, mahA-yahUmUlyabAle, mahA-atyanta yogya athavA-mahApuruSoM ke lAyaka aura vipula-vizAla aise niSkramaNAbhiSeka ko pravrajanAbhiSeka sAmagrI ko lebhAo 'taeNaM te koDaMbiyapurisA taheva jAva paJcappiNaMti' taba una kauTumbhika puruSoMne umI tarahase yAvat kSatriyakumAra jamAlI ke mahArtha, sahAdha, mahAha, evaM vizAla niSkramaNAbhiSeka kI sAmagrI ko upasthita kara diyaa| isa taraha unhoMne kSatriyakumAra jamAli ke pitA kI AjJA kA pAlana kara usakA samAcAra unake pAsa pahu~cA diyA ghAne gosAvyA " sahAvittA evaM vayAsI " bhane tebhane mA pramANe dhu" khipAmeva bho devANupiyA ! jamAlissa khattiyakumArassa mahatthaM, mahagdhaM, maha. riha viulaM nikkhamaNAbhiseyaM uvaveha" hevAnupriye ! tame hamai real kSatriyakumAra jamAlInA mahAtha-mahAprajanavALA, mahAI-mahAmUlA, mahAha- atyanta yogya athavA mahApuruSone lAyaka, ane vipula (vizALa) evA niSThabhAminI (pranyAminI) sAmagrImA 84 mA "taeNaM te koDubiyapurisA taheva jAva paJcappiNati" tyAre te aumi puruSA meM kSatriya. kumAra jamAdInA mahAprayajanavALA, mahAmUlA, atyanta cagya ane vipula pravrAjyAbhiSekanI badhI sAmagrIo ekatra karI. A pramANe kSatriyakumAra jamA lInA pitAnI AjJAnuM pAlana karIne temaNe temane evI khabara pahoMcADI ke "mApanI mAjJAnu pAna gayuche " bha0-64
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 bhagavatIsUtre 4 payanti / ' taeNa taM jamAli khattiyakumAraM ammApiyaro sIhAsaNavaraMsi puratyAmimuhaM nisIyAve 'ti ' tataH khalu va jamAli kSatriyakumAram amvAti siMhAsanavare - zreSThasihAsane nipIdayataH upavezayataH, nisIyAvettA asaNaM sovanniyANaM kalasANa evaM jahA rAyappa seNaijje jAtra ahasaeNa bhobhejjANaM kalapsANaM savviDDIe jAtra raveNaM mahayA mahayA nikkhamaNAbhisegeNaM abhisiMciti' nipodha - siMhAsanavare upavezya aSTazatena sovarNikAnAM suvarNavinirmitAnAM kalazAnAm evamuktarItyA yathA rAjamanIye yAvat - apTazatena suvarNamayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNarUpyamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena rUpyamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNarUpyamaNi'taeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyarI sIhAsaNacaraMsi puratyA 4 muhaM nisIyAveti' taba kSatriyakumAra jamAlI ko usake mAtA pitA ne uttama siMhAsana ke Upara pUrva dizA kI tarapha mu~ha karake baiThA diyA nisIyAdettA asaNaM tocanniyANaM phalasANaM evaM jahA rAyasenaijje jAva asaNaM bhosejjANaM kalasANaM savinDIra jAva raverNa mahayA mahayA nikkhama gAbhiseeNaM abhisicaMti baiThA karake phira unhone 108 sone ke phalazoMse, yAvat 108 mRttikA ke kalazoM se apanI samasta Rddhike anurUpa jaisA ki rAjapraznIya sUtra meM kahA gayA hai vaisA hI niSkramaNAbhiSeka ( dIkSA mahotsava ) se abhiSeka kSatriyakumAra jamAli kA gAje bAje ke sAtha kiyaa| yahAM para rAjapratIya sUtra kA pATha kaza saMbaMdhI isa prakAra se hai-aSTazatena suvarNarUpyamaNi. mayAnAM kalazAnAm, aSTazatena suvarNamaNimayAnAM kalazAnAgU, aSTa "tapaNaM ta jamAli khattiyakumAra ammAdiyaro sIhAsaNavarasi puratyAbhimudaM nisIyAve'ti " tyAre kSatriyakumAra mAlIne tenA bhAtApitAze uttama siMhAsana upara pUrva dizAnI tarapha mukha rAkhIne besADace, " nisIyAvettA asaNaM sovanniyANaM kasANaM evaM jAya jahA rAyappaseNaibje jAva asaNaM bhomejjANaM kalasANaM sanviDDhIe java raveNaM mahayA mahayA nikkhamaNAbhisepaNaM abhisiMcati " siMhAsana para mesADIne tema 108 suvarNanA kaLazAthI ' yAvat ' 108 mATInA kaLazaiAthI peAtAnI samRddhine manurUpa, rAjapraznIya sUtramAM kahyA pramathenA, kSatriyakumAra jamAlInA vAjate jJAjate pratrajyAbhiSeka karyAM. rAjapraznIya sUtramAM kaLazeAnA viSene A pramANe sUtrapATha sApeo che- ' aSTazatena sutrarNamaNimayAnAM kalazAnAm, aSTazatena rUpya
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikATIkA za09 u. 33 sa09 jamAledIkSAnirUpaNam 507 mayAnAM kalazAnAm aSTazanena bhaumAnAM bhUmi vikArANAm mRnmayAnAmityarthaH kalazAnAm , sarvadA samastacchatrAdirAjacinharUpayA, yAvat sarvadhunyA AbharaNAdi sambandhinyA, sarvavalena sarvasainyena, sarvasamudAyena paurAdi melanena, sarvAcita anyakaraNarUpeNa sarvaizvaryeNa, sarvavibhUtyA sarva sampadA, sarva vibhUpayA sakalazobhayA, sarva saMbhrameNa prItikRtautsukyena, sarva puSpagandhamAlyAlaMkAreNa, sarvaturyazabdasaMninAdena, mahatyA RcA, mahatyA dhutyA, mahatAvalena, mahatA samudayena, varaMturyayamakasamakamAditena, zaGkha-paNatra-paTaha-bherI-jhallarI-kharamukhI-muraja-mRdaGgadundubhi-nipinAditena raveNa mahatA niSkramaNAbhiSekeNa pravrajyAgrahaNAbhiSekasAmagyA abhiSiJcA, abhisicinA karayala jAva japaNaM vijaeNaM baddhAveti' zatena rUpamaNimayAnAM kalazAnAm ' tathA 'sabiDDIe jAva', jo yAvat pada hai usase samasta chatrAdi rAjacihna rUpa sarvaddhi ke atirikta yaha pATha aura gRhIta huA hai-" sarvAtyA, sarvacalena, sarvasamudathena, svavIryeNa, sarvavibhUtyA, sarvavibhUSayA, sarvasaMbhrameNa, sarbapuSpagaMdhamAlyA. laMkAreNa, sarvaturyazabdasaMnivAdena mahatyA kaLyA, mahatyA yutyA, mahatA ghalena, mahatA samudaghe, varatUrya yamaka samakapravAditena, zaGkhapaNavapaTahabherI jhallarI-kharasuhI-luraja-mRdaGga-dundubhinirghoSanAditena raveNa" 'abhisiMcittA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM baddhAveMti' abhiSeka karane ke ghAda unhoMne apane donoM hAthoMkI aMjali banA kara use mastaka para tIna bAra ghumAyA aura phira jaya vijaya isa prakArake zabdoMkA unhoMne uccAraNa karate hue apane putra kSatriyakumAra jamAli ko badhAI dii| maNimayAnAM kalazAnAm " tathA saviDDhIe jAva" // sUtra zanI sAthera " jAva ( yAvat )" 56ne prayAsa 42vAmA m.ye| cha, tanA dvArA samasta chatrAdi rAjacihna rUpa amRddhi uparaMta A sUtrapATha paNa grahaNa karavAmAM mAnya cha-- ___ " sarvazrutyA, sarvavalena, sarvasamudayena, svavIryeNa, sarva vibhUtyA, sarvavibhU. payA, sarva saMbhrameNa, sarva puSpagaMdhamAlyAla kAreNa, sarva turya zabdasaMninAdena, mahatyA RddhayA, mahatyA, dyutyA, mahatA valena, mahatA samuhaye, varaturyayamakasamakapravAditena, zaMkha paNava paTaha bherI-khallarI-kharamuhI-muraja-mRdaga-dundubhini?SanAditena radeNa" ___" abhisi cittA karayala jAva jaeNaM vijaeNaM vaddhAti" ani zana temaNe pitAnA bane hAtha joDIne ane tene mastaka para traNa vAra Avartana (dhubhAvapAnI liya) 4zana kSatriyabhAra mAlI "orya , viyo "
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. bhagavatI niSkramaNAbhiSekeNa pravajanAbhiSekasAmagryA abhipicya karatala yAvat karatalapavigRhItaM zirasAvata masta ke aJjaliM kRtvA jayena vijayena barddhayataH, atra mAtA pitro yad masta ke aJjalikaraNaM jayavijayazabdena vardhApanaM ca kathitaM tadbhAvi dIkSApekSayA'vagantavyam / 'jaeNaM vijaeNaM baddhAvettA evaM vayAsI'-jayena vijayena vayitvA evaM vakSyamANaprakAreNa aAdiSTA-' bhaNa jAyA ! kiM payacchAmo ? kiNNA vA te aTTho ? he jAta ! he putra ! bhaNa-ghada, kiM vastu vayam sAmAnyato damaH bhakdabhISTebhyo janebhyaH bhavate vA, kim prayacchAmo vizeSato dadamaH bhavadabhimatebhyo janebhyo, bhavate vA kena vA vastunA tava arthaH ? prayojanam vartate ? iti / ' taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM kyAsI-' yahAM mAtA pitAne kSatriyakumAra jalAlI ke prati apanI aMjali mastaka para tIna bAra ghumAI 'jaya aura vijaya zabda kA uccAraNa karate hue use vadhAI dI-aisA jo kahA gayA hai vaha Age honevAlI dIkSA kI apekSA se kahA gayA hai aisA jAnanA cAhiye / 'jaeNaM vijaeNaM baddhAvettA evaM kyAlI' jaya vijaya zabdase badhAI de cukaneke anantara phira pitAne usase aisA kahA-'bhaNa jAyA! kiM deno, kiM payacchAmo, kiNNA vA te aTTho' he putra ! kaho-hama aba tumhAre liye athavA turahAre abhISTajanoM ke liye kyo dekheM ? apane liye yA apane abhISTajanoM ke liye tuma vizeSa rUpameM hamase kyA cAhate ho ? kisa vastule tuma apanA hArdika abhimata siddha karanA cAhate ho, kaho putra / 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro evaM vayAsI ' naba kSatriyakumAra evA zabdothI vadhAvyuM. ahIM evuM je kahevAmAM AvyuM che ke kSatriyakumAra jamAlinA mAtApitAe aMjalibaddha hAthanuM traNa vakhata mastaka para Avartana karIne jamAline jaya-vijayanA nAdathI vadhAvyo,te bhaviSyamAM tenA dvArA thrahaNa karanAra pravajyAnI apekSAe kahevAmAM AvyuM che, ema samajavuM. "jaeNaM vijaraNaM vaddhAvettA evaM vayAsI" .yA , vinaya hai|" evA zabdoccArathI tene vadhAvIne tenA pitAe tene A pramANe kahyuM" bhaNa jAyA ! kiM demo, ki payacchAmo, kiNNA vA te aTo" hai putra ! kahe, have tAre mATe athavA ta ra abhiSTajanene mATe ame zuM ApIe? tArA pitAne mATe athavA tArA abhISTajanene mATe te vizeSa rUpe amArI pAsethI zuM cAle che? kaI vastuthI tuM tArI pitAnI hArdika IcchA siddha karavA bhAge 1 " taeNaM se jamAlI khattiyakumAre ammApiyaro eva' vayAsI" tyAne
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkA za09 2033 sU09 jamAlebokSAnirUpaNam tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH ambApitarau evaM vakSyamANapakAreNa avAdIt-' icchAmi NaM ammatAbho ! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggaraM ca ANiu kAsavagaM ca sahAbiu ' he ambatAtau ! icchAmi khalu aham kutrikApaNAtkutrikaM svargamatyapAtAlalakSaNaM bhUtrayam , tatsammavi vastubhapi kutrikaM tatsampAdakaH ApaNo iTTo devAdhiSThitatvenAsau kutrikApaNastasmAt trilokI vizepAt rajoharaNaM ca pratigrahaM ca pAtram AnAyayitum, kAzyapakaM ca nApitaM zabdayitum ahApayitum icchAmi iti pUrveNAndhayaH, 'taeNa se jamAlissa khattiya kumArassa piyA koDa biya purise sadAveda, sadAvettA evaM bayAsI ' tataH khala jamAline apane mAtA pitAse aisA kahA-'icchAmi f ammatAo! kuttiyAvaNAo rayaharaNaM ca, paDiggahaMca ANiuM, kAsavagaM ca, saddAvi he mAnatAta ! maiM cAhatA hUM ki Apa mujhe kutrikA raNa se rajoharaNa aura pAtra maMgavA deM aura nApita ko bulavA deM vaise to svarga, marya aura pAtAla isakA nAma kutrika hai parantu sampandha ke yoga se inameM rahI huI vastu ko bhI kutrika kaha diyA gayA hai| isa vastu kI prApti hone kA sthAna rUpa jo ApaNa-hATa hai ki jo devAdhiSThita hotA hai vaha kutrikApaNa kahalAtA hai-isa taraha kutrikApaNa zabda kA vAcyArtha huA tIna loka meM rahI huI vastu ke milane kA sthAna / usa triloka rUpa hATa se maiM rajoharaNa aura pAtra maMgarAnA cAhatA hUM aura eka nApina bulavAnA cAhatA hUM 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArarasa piyA koDaMviyapurise sahAveha taba kSatriyakumAra jamAli ke pitAne apane AjJAkSatriyabhAra mAsI tanA mAtApitAne 20 prabhAya dhu-'icchAmi gaM ammatAo ! kuttiyAvaNAo rayaharaNa ca, paDigagahaM ca, ANi, kAsavaga ca sadAviu" mAtApitA! bhArI savA 2 cha hai mA5 bhane dunitaamAthI rajoharaNa ane pAtra maMgAvI Ape ane nAIne bolAvI maMgAvo. Ama te svarga, maryAM ane pAtAlane "kRtrika' kahe che, paraMtu saMbaMdhanA gathI temAM rahelI vastune paNa kRtrika kahevAmAM Avela che. rajoharaNa Adi vastunI prApti je hATamAMthI thAya che te hATane kRtrikA paNa kahe che te kutrikApaNa devAdhiSThita hoya che. A rIte traNe lokamAM rahelI vastunI prAptinA sthAnane trileka rUpa hATane mATe ahi " kutrikA5Na" zabdano prayoga kare che. ja mAlI te kRtrima DATamAMthI jeharaNa ane pAtra maMgAvavA tathA eka nAIne belAvavA mAMge che. "taegaM se jamAlipsa khattiyakumArassa piyA koDa biyapurise sadAveda " tyAre kSatriyakumAra jamAlInA pitAe pitAnA AjJAkArI puruSane batAvyA.
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 - bhagavatI tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTusvikapuruSAn zabdayati, Ayati, zabdayityA AhRya evaM vakSyamANaprakAreNa avAdI-' khippAmeva bho devANu. piyA ! sirigharAo tinnisayasahassAI gahAya, dohisayasahassehi kuttiyA. vaNAo rayaharaNaM ca paDiggaha ca ANeha, sayasahasroNaM kAsagaM ca saddAveha' bho devAnupriyAH / kSimeva zIghrAtizIghrameva zrIgRhAt dhanabhANDAgArAt trINi zatasahasrANi lakSagAni suvarNamudrAM gRhotyA AdAya tanmadhyAt dvAbhyAM zanasaha strAbhyA lakSAbhyAM suvarNamudrAbhyAM kutrikApaNAt ranoharaNaM ca pratigraha pAtraM ca Anayata, zatasahastrega ekalazeNa suvarNamudrAgAM kAzyapakaM ca nApita zabdagata a hUyata / 'taraNa te koTuMbiyapurisA jamAlissa khattiyakumAramsa piugA evaM vuttA samANA haddhatuTThA karayala nAra paDisuttA vipameva siridharAbho tinnisayasahassAI taheva jAva kAmavarga sadA ti ' tanAvalu te kauTumvirupuruSAH jamAle kSatriyakumA kArI puruSoM ko bulavAyA-sahAvettA' bulavAkara ' evaM vayAso' unase aiptA kahA-'khi pAmeva bho devAnuppiyA ! sirigharAo tinisaya sahaslAiMgahAya dohiM layasahassehiM kuttiyaSaNAo rayaharaNaM ca paDiggahaM ca ANeha, sayalahasseNaM kAsavagaM ca sadAveha ' he devAnupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghra hI khajAne se tIna lAkha suvarNa mudrAoM ko-sone kI muharoM ko lekara kutrikApaNa jAo vahAM se do lAkha sone kI muharoMse rajoharaNa aura pAtra le Ao tathA eka lAkha sone kI muharoM ko dekara nApita ko bulavAo 'taeNaM te koDuSiyapurisA jamAlissa khattiyakumArasta piuNA evaM butA samANA haTThA karayala jAva paDisuNetA, vippAmeva sirigharAo tinnisayasahassAI taheva jAva kAsavarga " sadAvettA evaM vayAsI " bhane meM savAra 2 pramANe dhu-" khippAmeva bho devAnuppiyA ! 3 vAnupriyA! nIza meTalI thI " sirigharAo tinni sayasahassAI gahAya dohiM sayasahassehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNa ca paDiggahaM ca ANeha, sayasahasseNaM kAsavagaM ca sahAveha " e suvarNa mudrAmA (sonA mahAre) laIne kutrikahATe jAo tyAM be lAkha sonAmahora ApIne je haraNa ane pAtra laI Ave, tathA eka lAkha senAmahora daIne nAIne (ghAyalane) mAyAvI. dA. ( taeNaM te koDu biyapurisA jamAlisa khattiya kumArassa piuNA evaMvunA samANA hadvatuTThA karayala jAva paDisuNettA, khippAmeva sirigharAo tinnisayasahassAI taheva jAva kAsavagaM sadAve ti" kSatriyabhAra
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadrikA TIkA za0 9 30 3309 jamAle kSAnirUpaNam 511 yAvat teSAM " rasya pitrA evam uktarItyA uktAH santo hRSTatuSTAH harSatopayuktAH karatala yAvat zirasAvarta mastake aJjaliM kRtvA vinayena natamastakAH pratizrutya kSinameva zIghrAtizIghrameva zrIgRhAt dhanabhANDAgArAt trINi sahasrANi lakSANi tathaiva madhyAt dvAbhyAM lakSAbhyAM rajoharaNaM ca pratigrahaM ca kutrikApaNAt Anayanti ekena ca lakSaNa kAzyapakaM ca nApitaM zabdayanti, Ayanti / taeNa se kAsavara jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koDuMviyapurisehi sahArie samANe haDDe tu orte raflikam jAtra sarIre ' tata khalu sa kAzyapako nApito jamAleH kSatriyakumArasya pitrA kauTumbika puruSaiH zabdAyitaH AhUtaH sana hRSTaH, tuSTaH snAtaH kRtavalikarmA kAkebhyo dattAnnabhAgo yAvat kRtakautukamaGgalasaddAveti' jaya kSatriyakumAra jamAli ke pitAne una kauTumbika puruSoM se aisA kahA to ve bahuta khuza hue aura Anandita citta hote hue unhoMne donoM hAtha jor3akara baDe vinaya ke sAtha apane svAmI kI isa AjJAko natamastaka ho svIkAra kara lI / phira ve khajAne para gaye aura vahAM se tIna lAkha svarNamudrAeM lekara do lAkha svarNamudrAoM meM rajoharaNa aura pAtra kutrikApaNa se le Aye tathA eka lAkha svarNamudrAeM dekara nApita ko bulAlAe 'taNaM se kAsavae jamAlisa khattiyakumArassa piuNA ko biyapurisehiM sahAvie samANe haTThe tuTThe pahAe kalikamme, jAva sarIre ' jaba kSatriyakumAra jamAli ke pitAne apane AjJAkArI puruSoM ko bhejakara usa nApita ko bulavAyA taba vaha nApita unake bulAne para bar3A hI khuza huA aura Anandita citta hokara usane usI samaya snAna kiyA- - kAka Adi ke liye anna DAlA yAvat kautuka - jamAlInA pitAnI e vAta sAMbhaLIne te AjJakArI puruSane ze! ja AnaMda thayeA. temaNe mane hAtha joDIne, atranata mastaka karIne peAtAnA svAmInI AjJA vinayapUrvaka svIkAra karyAM ane tyAMthI jaIne temaNe khajAnAmAMthI traNa lAkha suvarNamudrAo lIdhI tyArazAda tee kRtrikAmAM be lAkha suvaI mudrAe ApIne rajoharaNu ane pAtra laI AvyA ane eka lAkha suvaNa mudrAe ApIne nAine ( ghAMyajAne ) melAvI lAvyA " taraNaM se kAsava jamAlissa khatiyakumArasya piuNA koDu biyapurisehiM sadA cie samANe haTThe tuTThe pahAe, kaya balikamme jAva sarIre " kyAre kSatriyakumAra bhAtInA pitAye potAnA AjJAkArI puruSAne mekalIne te hAma belAbyA, tyAre tene ghaNuMA ja ha ane sateja thaye, teNe turata ja snAnagRhamAM jaIne snAna karyuM, tyArabAda
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 bhagavatIstre prAyazcittaH zuddhapravezyAni vastrANi mAGgalyAni prabaraparihitaH alpamahA. bharaNAlaGkRtazarIraH 'jeNena jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala jAva ya? jamAlissa khattiyakumArarasa piyaraM jaema vijaeNaM vaddhAveI' yatraiva yasminneva sthAne jamAleH kSatriyakumArasya pitA Asota , tatraiva tasminneva sthAne upAgacchani, upAgatya karatala yAvat zirasAvatai masta ke aJjaliM kRtvA jamAle kSatriyakumArasya pitaraM jayena vijayena jayavijayamUcakazabdena varddha yati ' baddhAvittA' evaM vayAsI'-barddhayitvA evaM vakSyamANaprakAreNa AdIt- saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM mae karaNijja ?' evaM saMgalarUpa prAyazcitta kiyA-phira usane apane zarIra para zuddha yaDe ghara para jAne yogya acche 2 komatI kapar3e pahire-thoDe bhAravAle evaM deza kimatI aneka AbhUpaNa dhAraNa kire-isa taraha saya prakAra se vibhUSita hokara baha * jeNeva jamAlista khattiyakumArassa piyA-teNeva uvAgacchaha ' kSatriyakumAra jamAli ke pitA jahAM para the-vahAM para AyA 'uvAgacchittA kara cala jAva iTu jamAlissa khattiyakumArassapiyaraMjae NaM vijaeNaM vaddhAveI' vahAM Akara usane kSatriyakumAra jamAlike pitAko natamastaka hokara 'jaya ho ApakI vijaya ho' isa prakArake jaya vijaya sUcaka zabdoM kA uccAraNa karate hue vadhAI dI. yahAM yAvat zabda se " zirasAvarta masta ke aJjaliM" isa pATha kA grahaNa kiyA gayA hai| 'baddhAvittA evaM vayAso' vadhAI dekara phira umane isa prakAra se kahA 'sadisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM mae karaNijja' he devAnupriya ! Apa teNe vAyasa a dine anna ApavA rUpa balikarma karyuM tathA tuka ane maMgala rUpa prAyazcitta karyuM. tyArabAda teNe pe tAnA zarIra upara zuddha, sArA sArA kiMmatI kapaDAM paheryA ane vajanamAM halakAM paNa bahumUlyavAna evAM AbhUSaNe dhA25 4aa, 2 zate su12 12so bhane ma bhUSAthI vibhUSita thacane "jeNeva amAlisa skhattiyakumArassa piyA, teNeva uvAgacchada" te kSatriyakumAra mAlAnA pitAnI pAse mAvyA. " uvAgacchittA karayala jIva bhaTTa jamAlissa khattiyakumArassa piyara jaeNa vijaeNaM vaddhAvei" tyA bhAvI tara bhAthu nabhAvAna tathA " mAno ya DI, mAno (185 " vAM zahonA yA29 pUrva kSatriyamA2 04mAsInA pitAna dhA0. hI "jAva ( yAvat )" pahathI " zirasAvata' mastake ajaliM" mA sUtra54 ahae 42vAmA maaye| che. " vaddhAvittA evaM kyAsI" yAvanyanuyAra urIna te bhane / prabhAya dhu-" saMdisaMtu Na devANuppiyA ! jaM mae karaNizaM" 3 nupriya !
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA 2093033409 jamAlerdIkSAnirUpaNam / 513 bho devAnupriyAH ! bhavantaH mandizantu-AjJApayantu khalu yat mayA. karaNIyam yanmama kartavyaM vartate ! ' taeNaM se jamAlissaH khattiyakumArassa piyA-taM 'kAsavagaM / evaM vayAsI ' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasva pitA taM kAzyapakaM nApi___tam evaM vakSyamANaprakAreNa avAdI- tumaM devANuppiyA ! jamAlisa khattiya} kumArassa pareNaM jattaNaM cauraMgulavajje nivakhamaNappAugge aggakese peDikappeha ' bho devAnumiya ! tvaM jamAle kSatriyakumArasya pareNa yatnena atyantasAvadhAnatayA caturagulabarjAna-caturaGgulapramANakezAn vihAga niSkramaNaprAyogyAn pravrajyA prasaGgayogyAn / agrakezAn / kezAgrabhAgAn pratikalpaya - , pratikartaya . 'taeNaM se kAsave jamAlissa khattiyakumArasta piuNA evaM 'vutte. samANe hahatu karayala jAva evaM sAmI ! vahattANAe viNaeNaM vayaMNaH paDipaNei.' tata khalu sa kAzyapako nApito jamAle kSatriyakumArasya pitrA evaNukta prakAreNa uktaH san AjJA de ki mujhe kyA karanA hai|tennN se jAliekA khattiyaRmA. rasta piyA taM kAlavarga evaM yAsI" taba kSatriyakumAra jamAli ke pitAle usa nApita se aisA kahA-'tumaM 'devANuppiyA ! jamAlissa khattiyakumArassa pareNa jantaNa cauraMgulavajje nikkhamaNappAugge araMgakese paDikappeha ' he devAnupriya! tuma kSatriyakumAra jamAli ke atyanta sAvadhAnI ke sAtha cAra aMgulapramANa kezoM ko chor3akara unheM aise DhaMga / se kataro ki jisase ve pravajyA prasaMga ke yogya bana jAveM (taeNaM se 'kAsave jamolista khattiyakumArassa piugA evaM vutte lamANe hatuDe 'karayala jAva evaM bdhaasii| tahattANAe' viNaeNaM vayaNaM pddisnneh| / isa tarahase kSatriyakumAra jamAlike pitAne jaba usa nApitase (nAI aisA ApanI je AjJA maLe te hu mAthe caDAvavA taiyAra chuM. mATe kahe, zI : mAjJA '1 "taeNa se jamAlisa khattiyakumArassa piyA -takAsavaga evaM , vayAsI " tyAre te kSatriyabhAra 4HIGInA pitAme te. nApitana:(0) ___ mA prabhAga-dhu--" tuma devANuppiyo ! jamAlissa khattiyakumArassa pareNa jattaNaM cauragulavajje. nikkhamaNappAugo agakese paDikApeha" vAnupriyA tama ! ghaNI ja sAvadhAnIthI kSatriyakumAra jamAlInA cAra agaLa pramANa kezane choDIne - bAkInA agrakezane evI rIte kApI nAkhe ke jethI te pravrayA prasaMgane yogya nI ya. " taeNa se kAsave jamAlistA khattiyakumArassa piuNA eva , vutte samANe hadvatuDhe karayala jAva evaM vayAsI" kSatriyabhAra mAtInA pitAnA - enI AjJA sAbhaLIne te nApita ghaNe ja harSa ane saMtoSa pAse teNe
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 bhagavatIsUtre hRSTatuSTaH karatala yAvat zirasAvata mastake'JjaliM kRtvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - he svAmin! ' tadei ' tatheti - evamevAstu ityuktvA yA vinayena pacanaM pratigoti-svIkaroti 'paDisRNetA surabhiNA gaMdhodaraNa hatthapAepakkhAle, pakvAlecA muddAra aDapaDalA pottIe muha vathai, vaMcitA' prati zrutya jamAleH piturvacanaM svIkRtya surabhiNA sugandhinA gandhodakena hastapAdaM prakSA varati prakSAlya zuddhamA atyanta pavitrI bhUtayA aSTapadalayA aSTaguNAvattayA aSTaghuTakA sukhakiyA mukhaM badhnAti mukhaM vadhvA - jamAlisma khattiyakumArassa pareNaM jattegaM cauraMgulavajje nimkhamaNapapAuge agakese kapai' jamAleH kSatriyakumArasya pareNa yatnena atyanta sAvadhAnatayA caturaGgulavan caturaGgula pramANAn vihAya niSkramaNapAyogyAn dIkSAprasaGgayogyAn agra kezAn, agrabhUtAH kezAH, agra ke zAstAn pratikalpayati- pratikarttayati, ' taraNaM jamAlissa khattiyakahA to vaha bahuta khuza huA evaM Anandita citta hokara usane donoM hAtha joDe - vinayAvanata hokara he svAmin ! jaisA Apa kahate haiM maiM usI prakArale karUMgA aisA kahA - kaha karake unake vacanoMko svIkAra kiyA 'paDittA surakSiNA bodaNaM itthapAe pakkhAler3a, pakkhAlettA sukhAe aTTapaDalAe potIe muhaM baMdhai, baMdhitA ' svIkAra karake phira usane apane donoM hAthoM ko sugaMdhita jalase dhokara zuddha kiyA. zuddha karake phira usane apane muhako kapaDekI ATha puDavAlI zuddha paTTI karake yAMdhA, bAMdha kara ' jamAlissa khattiyakumArassa pareNaM jaNaM caraMgulavajje nicamaNappAgge aggakaise kappai ' kSatriyakumAra ja mAlike cAra aMgula choDakara zoke agra kezoMko isa tarahase katarA ki jinase ve dIkSA ke prataGgake yogya bana gaye, 'taeNa jamAlisa khpulakita hRdaye trinayapUrNAMka banne hAtha joDIne temane A pramANe kahyuM~~ 66 tahattANAe viNaeNa vayaNaM paDisuNei " ApanI AjJA bhAthe thaDAvuM chu " paDaNettA surabhigA godaNa hatyapAe pakkhAleda, pakkhAlettA suddhAe aTTha palAe pottIe muha baMbaI, baMdhittA " tyAramAha tethe sugaMdhita bhajathI potAnA anne hAthane dhAyA, hAthane sApha karIne teNe ATha paDavALI kapaDAnI zuddha yaTTI bhuma para gAMdhI, gAdhIne " jamAlisa khatiyakumArassa pareNa jatteNa cau 'gulajje nikkhamaNavAuge agakese kappai " tethe kSatriyakumAra bhAsInA cAra a'gulapramANu keza sivAyanA khInA agrakeze ne bahu ja jatanapUrvaka kApIne pravajyAne yAgna manAvI dIdhA. taraNa jamAlisa khattiyakumArasva 1
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ premayandrikA TI0 saM09 u 033 908 jamAledIkSAnirUpaNam 516 kumArassa mAyA ImalakkhaNeNaM paDamADaragaM agake se paDinchai' tataH khalu sA jamAle kSatriyakumArasya mAtA haMsalakSaNena haMsavat zuklena macinhena vA paTazATakena paTarUpaH zATakaH paTazATakaH zATakohi zaTanajhArako'pi ucyate ata stannirAsArtha paTagrahaNam , athavA zaTako vastramAtramucyate sa ca pRthulaH paTo'bhi dhIyate iti paTazATakaH, tena paTTAmbareNa agrakezAn jamAleH ziroruhAn pratI. cchati-gRhNAti, ' paDinchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakavAlei' pratIpya gRhItvA surabhigA gandhodakena prakSAlayati, ' pAvAlettA jaggehiM varehi, gaMdhehi mallehi, accei ' prakSAlpa agryaiH pradhAnaiH varaiH zreSThaiH, gandhaiH parimalaiH, mAlyaiH puSpAdisragbhiH arcati-pUjayati ' aJcittA suddhavastheNaM baMdhei, vaMdhittA rayaNakaraMDagaMsi ttiyazumArasta sAyA hasalakkhaNeNaM paDasADaeNaM amgakese pddicch|' kSatriyakumAra jamAlike una katita agrakezoMko usakI mAtAne haMsake jaile athavA haMsake cihnavAle paTazATaka-rezamItauliyAMmeM le liyA yahAM para jo zATakake sAtha paTa zanda rakhA gayAhai, usase zaTanakAraka sahanevAle zaTakakA vyavaccheda kiyA gayAhai. isase paTarUpase jo zATaka vaha pada zATaka hai aisA bodha hotA hai, paTarUpa zATaka jise bhASAmeM tauliyA kahate haiM kahalAtA hai| athavA zATaka nAma vastra motrakA hai| moTA jo vastra hotA hai vaha paTazATaka kahA gayA hai| aisA paTazATaka tauliyA rUpa vastra hotA hai / 'paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNaM pakkhAlei' tau. liyAmeM rakhakara phira usane unhe surabhi gaMdhodakase prakSAlita kiyA 'pakkhAlettA' prakSAlita karake usane 'aggehiM ' pradhAna 'vrehi| zreSTha 'gaMdhehiM ' gandha dravyoMse aura 'mallehi 'mAlAoMse ' accei' mAyA haMsalakkhaNeNa paDasADaeNa aggakese paDicchai" kSatriyakumAra mInA agrakezane tenI mAtAe haMsanA jevA sapheda rezamI TuvAlamAM (paTazATakamAM) athavA haMsanA cihnavALA rezamI TuvAlamAM laI lIdhA ahIM je zATakanI sAthe paTa zabda rAkhavAmAM AvyA che, tenA dvArA zaTanakAraka zAkano vyava chera karavAmA Avela che. tethI "paTa rUpa je zATaka tene paTazATaka kahe che - evo baMdha thAya che. te paTarUpa zATakane hindI bhASAmAM tauliyA ( TuvAla) kahe che. athavA dareka vastrane za Taka kahe che ane jADA ane paTazATaka kahe cha. " paDicchittA surabhiNA gaMdhodaeNa pakkhAlei " TuvAsabhA ne to pAne zuddha sugandhita thI ghAyA. " pakhAletA" ghana to " aggehiM " pradhAna (bhujya) "parehiM" zreSTha " gadhehi " bhugandhita 02 // 5 ane| "modi" bhAtAsa 43 " accei " tanI pUla 40. " accittA" yon
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMgavatIstra pakkhiAi' acayitvA-zuddhavastreNa pavitrapaTena badhnAti, vaddhvA ratnakara- . NDake-ratnanirmita majhuvAyAm prakSipati sthApayati, 'pakvittA prakSipya 'hAravAridhArAsiMduvAra cchinnamuttAvalippagAsAI muyaviyogadUsahAI assUI viNi- . muyamANI vigimmuyamANI' evaM vayAsI'-hAravAridhArAsinduvAracchinna- .. ktAvalipakAzAni, tatra hAra:-muktAhAraH, vAridhArA-jaladhArA, sinduvAro-vRkSavizeSaH, zvenanirguNDI kumubham , chinnamuktAvaliH-vikIrNamuktAvaliH, tatprakAzAnitatsadRzAni. zuklAni-ityarthaH sutaviyogaduHsahAni-putravirahAsahyAni azrUNinayana jalAni vinirmuzcantI vinimuzcantI atizayena 'nissArayantI evaM vakSyamANa prakAreNa aMbAdI epa NaM, amhaM jamAlirasa khattiya kumArasta vahasu tihIsuya padhaNIsu ya usta vesu ya janne mu ya chaNesu ya apacchime darisaNe bhavismaiti kachu ussIsagamUle Thavei ' epa gvalu kezaH asmAkaM jamAleH- kSatriyakumArasya vahuSu unakI arcA kI ' aMcitA' arcA karake. 'suddhavastheNaM badheha, badhittA rayaNa karaMDagaMsi pakkhivaha ' usane unhe eka zuddha kapaDe meM bAMdhAbAMdhakara usane usa kapaDe kI gAMThako ratnanirmita eka maMjUSAmeM rakha diyA :-pakkhitA'-rakha karake hAravAridhArAsiMduvAracchinnamuttA. .. ralippanAlAI suyaviNegadUsahAI assaI viNimpamANI 2 evaM / vayAsI hAra-muktAhAra vAridhArA-jaladhArA, sinduvAra-zveta nirguNDI : . puSpa aura vikharI huI muktAvali inake jaise sapheda, aise putrake akhatya .. virahajanyAMsuoMko bAraMbAra bahAtI huI usane aisA kahA-' elaNaM amhaM jamAlissa khattiyakumArasta ghAsu tihAsunya, pavvaNIsu ya, ussa. : vesa ya chaNe-ya, apacchise darisaNe avissaitti kaha ussIsagamUle : . Thavei 'ye keza hamAre liye kSatriyakumAra jamAlike madana trayodazI . zana " suddharatyeNa bai 'badhitA, rayaNa karaDagaMsi pakkhivaha " tote vALane eka svaccha varasamAM ba dhyA, kapaDAmAM bAMdhIne teNe te vALane eka 2(nAnimita bhabhUSAmA (peTImA) bhUtrIyai " pakkhittA" paNa peTamA bhUTAna "hAravAridhArAsiAduvAracchinnamuttAvali pagAsAi . suyaviyogadUsahAI - assUI viNimmuyamANI2 eva ' vayAsI", 2' (bhAtInA 2'), pAradhArA ' .. (12), sindupAra. (veta nizuY05 )' bhane visarAyasI sustApati jevAM sapheda asahA putraviyegajanya AMsu sAratI evI jamAlInI mAtAe 2mA pramANe 4thu" esa NaM amha jamAlissa khattiyakumArassa bahUsu tihIsu ya,.: . pavvaNIsu ya, ussavesuvya, jannasu ya, chaNe su ya, "apacchime " darisaNe 'bhavistaiti' / '' kaTTu ussIsagamUle -Thavei." kSatriyakumAra' mAdIna . . sabhAre mATa
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikADIkA za09 3033 sU010 jamAle dIkSAnirUpaNam 517 tithiSu ca madanatrayodazyAdi tithinu, parvaNiSu ca kArtikyAdi pUrNimAsu, utsa | veSu ca priyasaGgamAdi mahotsaveSu yajJeSu ca nAgAdi pUjAsu kSaNeSu ca indrotsavAdi lakSaNeSu apazcimam na pazcimaM yasmAt tadbhapazcimam - antimaM darzanaM bhaviSya-" tIti kRtvA tAM kezamavyUSAm ucchIrSakamUle- ziropadhAnasamIpe sthApayati // su09 || - mUlam -- " tae NaM tassa jasAlista khattiyakumArassa amnApiyaro doccaMpi unarAvakamaNaM sIhAlaNaM yAveMti, rayAvettA doccapi jamAlista khattiyakumArasta sIyApIyaehiM kalamehiM pahAveMti, pahAvittA padmasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsaiyAe gAyAI heMni, lUhettA sarasaMNaM gosIsacaMdageNaM gAyAI aNuliMpati aNulipittA nAsA nissAsavAyavojjhaM cakkhuharaM vannapharisajantaM hayalAlApelavAtiregaM dhavalaM kaNagakhaciyaMtakammaM maharihaM - haMsalakkhaNapaDasADagaM parihiMti, parihittA, hAraM piNoMti, hAraM piNaddhettA, addhahAraM piNaddheti, addhahAraM piNadvettA, evaM jahA sUriyAbhasta alaMkAro taheba jAvacitaM rayaNasaMkaDukkaDaM mauDaM piNarddheti, kiM bahunA ? gaMthimaveDhisapUrima saMghAtimeNaM caviNaM malleNaM kapparukkhagaM piva alaMkiya vibhUsiyaM kareMti / tae NaM se jamAliesa khattiyakumArassa piyA Adi aneka tithiyoM meM, kArtikI Adi pUrNimA rUpa parvoM meM, priya saGgama Adi rUpa mahotsavoM meM nAgAdikI pUjArUpa yajJoMmeM, evaM indrotsavAdi rUpa kSaNoM meM antima darzanarUpa hoMge, aisA kahakara usa maMjUSAko, usane apane sirahAne ke pAsa rakha liyA // 9 // - , madanatrayeAdazI ahiM aneka tithiomA kAkI pUrNimA Adi pardhAmAM, priyasagama Adi rUpa mahesavAmAM,nAga AdinI pUjArUpa yajJamAM ane Indrosava Adi rUpa kSaNeAmAM antima darzanarUpa thaze. " A pramANe kahIne teNe te kezasa jUSAne potAnA ezIkAnI nIce mUkI dIdhI. 1 sU. 95 : 2 1
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 bhagavatIsUtra koDaMviyArise sadAvei, sadAvettA evaM vayAtI-khippAmevabho devANuppiyA ! aNegakhaMbhasayasanniviTaM lolaTiyasAlabhaMji. yAgaM jahArAyappaseNAije vimANavannao jAva maNirayaNa ghaMTiyAjAla parikkhittaM purisasahastavAhaNIyaM sIyaM uvahaveha ubaTTavettA mama eyamANattiya paccappiNaha / tae NaM te koDaMbiya purisA jAva paJcappiNati / taeNaM se jamAlIkhattiyaku. mAre kesAlaMkAreNaM vatthAlaMkAreNaM, mallAlaMkAreNaM, AbharaNAlaM. kAreNaM, cauviheNaM alaMkAreNaM alaMkArie samANe paDi punnAlaMkAre sIhAlaNAo abbhuTTei, asurottA, sIyaM aNuppadAhiNI karemANe sIyaM durUhai, sIyaM durUhettA, sIhAsagavaraMsi puratthAbhimuhe sannisaNNe taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa mAyA pahAyA kayavali jAva sarIrA haMsalakSaNaM paDasADagaMgahAyasIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM durUhai, sIyaM duruhitA, jamAlista khattiyakumArasta dAhiNe pAle bhaddAsaNavaraMsi saMnisannA / taeNaM tassa jamAlista khattiyakumArasta ammadhAIpahAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca paDiggahaM ca gahAya sIyaM aNu. ppadAhiNI karemANI sIyaM durUhai, sIyaM durUhittA jamAlista khattiyakumArasta vAme pAse bhaddAsaNavaraMsi sNnisnnaa| taerNa tassa jalAlisla khattiyakumArasta piTuo egAvarataruNI siMgArAgAracAruvesA saMgayagayajAva rUvajovvaNavilAsakaliyA suMdara thaNa himarayayakumudakuMdiMduppagAsa sakoreMTamalladAmaMdhavalaM AyavattaM
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadrikA TI0 209 40 33 sU010 jamAle dakSA' nirUpaNam gahAya salIlaM uvari dhAremANI dhAremAjI ciTTai / tae NaM tassa jamAlissa ubhao pAsiM duve varataruNIo siMgArAgAra cArujAva kaliyAo nANAmaNikaNagarayaNavimala maharihata vaNijjujjalavicintadaMDAo ciliyAo saMkhaM kakuMdeM dudgarayaamayamahiya pheNapuMjasaMnikAsAo dhavalAo cAmarAo gahAya salIlaM vIyamANIo citi / tae paNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta uttarapuratthimeNaM egA barataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA setarayayAmaya vimalasalilapuSNaM mattagaya mahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM gahAya trivai / taraNaM tassa jamAliskhattiyakumArassa dAhiNapuratthimeNaM egA varatarUNI siMgArAgAra jAva kaliyA cittakaNaga daMDa tAlaveMTa hAya ci / taraNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta uttarapuratthimeNaM egA varataruNI siMgArAnagara jAva kaliyA setarayayAmaya vimalasalilapuSNaM mattagaya mahAmuhAkittisamANaM bhiMgAraM gahAya ci / taNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNapuratthi meNaM egA vara taruNI siMgArAgAra jAva kaliyA cittakaNagadaMDe tAlaveMTeM gahAya ci / taNaM tassa jamAlista khattiyakumArassa piyA ko biyarise sadAve, sahAvetA evaM vayAsI khippAmeva bho devApiyA | sarisayaM sarigaM savtriyaM sarisalAvaNNava jovaNaguNovaveyaM egAbharaNaM vasaNagahiya nijjoyaM koTuMbiya vara taruNasahassaM sadAha / taeNaM te koDuMbiya purisA 519
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 520 bhagavatI jAva paDisuNettA, khippAmeva sarisayaM sarittayaM jAva sddaaveti| tae NaM te koDaMbiyapurisA jamAlista khattiyakumArassa- piu- NA koDubiyapurisehiM sadAviyA samANA hatu40 . pahAyA kayabali kammA, kayakouyamaMgalapAyacchittA egAbharaNa vasaNagahiya nijoyA jeNeva jamAlista khattiyakumArassa piyA teNeva uvAgacchaMti, ucAgacchittA karayalajAva baddhAvettA evaM vayAsIsaMdisatu gaM devANuppiyA ! jaM. amhehi karaNinaM / taeNaM se jamAlista. pattiyakumArasta piyA taMkoDaMbiyavarataruNasahassaMpi evaM vayattI-tubheNaM. devANuppiyA! pAyA- kayavalikammAjAva gahiyani jogA jamAlista khattiyakumArasta, sIyaM- parivaha / tae NaM te koDuMbiyapurisA jamAlista ' khattiyakumArassa jAva paDisuNettA - pahAyA jAva - gahiyanijogA- jamAlissa khattiyakumArasta- sIyaM : parivahati / taeNaM tastaH jamAlissa khattiyakumArassa purisasahastavAhiNI sIyaM durUDhassa samANassa tappaDhamayAe ime amaMgalagA purao ahANupubIe saMpaTTiyAtaM sotthiyasirivaccha jAva dappaNA, tayANaMtaraM ca NaM punna kalasabhiMgAraM jahA uvavAie jAva gagaNatalamaNulihaMtI, purao ahANupuvIeM saMpaThiyA / evaM jahA uvavAie: taheva "bhANiyavaM jAva AloyaM vA karemANA jayajayasaMda ca pauMjamANApurao ahANupuvIe saMpar3hiyA tayANaMtaraM caNaM aTThasayaM gayANaM ahasayaM / turayANaM aTThasayaM rahANaM, tayANaMtaraM caNaM AsipsattikuMtatomara- /
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za.9u 33sU010 jamAlerdIkSAnirUpaNam sUla laguDabhiMDimAladhaNupANisajjaM bahuyaM pAyatANIyaM puraosaMpaTTiyaM / tayANaMtaraM ca NaM bahane uggA, bhogA, jahA uvavAie jAva mahApurisavagguraparikizvattA jamAlissa khattiyakumArasta purao ya maggao ya pAsao ya ahAppuvIe saMpaDiyA tayANataMra ca gaM bahave rAIsaratalavarajAva latthavAhappIsaio purao saMpaTiyA ! taeNaM se jamAlista khattiyakumArasa piyA pahAe kayavalikamme jAba vibhUlie hasthikhaMdhavagae sakoreMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM seyavaracAmarAhiM udhuva. mANe udhdhuvamANe hayagayarahapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparibuDe mahayA bhaDacaDagarajAvaparikkhitte jamAlissa khattiyakumArassa piTuo aNugacchai / tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta purao mahaM AsA AlavarA ubha. o pAsiM gAgA NAgavarA piTuo rahA rahasaMgellI tae NaM se jamAlikhattiyakumAre abbhuggayabhiMgAre pariggahiyatAlighaMTe usaviyaseyachatte pavIya cAmaravAlavIyaNie sabiDDIe jAva NAditaraveNaM / khattiyakuMDaggAmassa nayarasa sajjhaM majheNaM jeNeva pAhaNakuMDaggAme nayare jeNeva bahusAlae ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe // sU0 10 // chAyA-tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakumArasya ambApitarau dvitIyamapi uttarAyakramaNa siMhAsanam racayata, racayityA dvitIyamapi jamAleH kSatriyakumArasya sitapItaiH kalazaiH snapayataH, snapayitvA pakSmavatA sukumAreNa surabhivAyA gandhakApAyikayA gAtrANi rUkSayataH rUkSayitvA sarasena gozISacandanena gAtrANi bha0-66
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 bhagavatIstre anulimyataH anulipya nAsAnizvAsavAtavAhyam cakSurharam varNasparzayuktam , haya lAlApelavAtirekam dhavalaM kanakakhacitAntakarmamahArham haMsalakSaNa paTazATakaM paridhApayataH paridhAjya hAraM pinahyataH, hAraM pinadya ardhahAraM pinahyataH, ardhahAraM pinahya evaM yathA sUryAbhasya alaGkArastathaiva yAvata citraratnasaMkaTotkaTaM mukuTaM pinahyataH kiM bahunA ? granthimaveSTimapUrimasaMghAtimena caturvidhena mAlyena kalpavRkSakamiva alakRtavibhUSitaM kurutH| tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam avAdIt-kSiprameva bho devAvapriyAH / anekastambhazatasanniviSTAma lIlAsthitazAlabhaJjikAM yathA rAjapraznIye vimAnaM varNakaH yAvat maNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptaM puruSasahasrabAhyAm zivikAm upasthApayata, upAsthApya mama etAmAjJaptiM pratyarpayata / tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH yAvat pratyarpayanti / tataHkhalu sa jamAleH kSatriyakumAraH kezAlaGkAreNa bastrAlaMkAreNa mAlyAlaGkAreNa AbharaNAlaGkAreNa caturvidhena alaGkAreNa alaGkAritaH san patipUrNAlaGkAraH siMhAsanAta abhyuttiSThatti, abhyutthAya zivikAm anupadakSiNIkurvan zivikAmArohati / zivikAmAruhya siMhAsanavare pauratsyAbhimukhaH sannipaNNaH / tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya mAtA smAtA kRtavali yAvada zarIrA haMsalakSaNa paTazATakaM gRhItvA zibikAm anumadakSiNIkurvatI zivikAmArohati, zivikAmAruhya jamAleH kSatriyakumArasya pRSThataH ekA varataruNI zaGgArAgAracAruveSA saMgatagati yAvat rUpayauvanavilAsakalitA sundarastana0 himarajatakumudakundenduprakAzaM sakoraNTamAlyadAmadhavalam AtapatraM gRhItvA salIlam upari dhArayantI dhArayantI tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH ubhayataH pArzva dve varataruNyau zRGgArAgAracAru yAvat kalite nAnAmaNikanakaratna vimalamahArhatapanIyojjvalapicitradaNDe dIpyamAne zaGkhAsakundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasaMnikAze dhavale cAmare gRhItvA salIla vIkSamANe vIkSamANe tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya uttarapaurastye ekA varataruNI zRGgArAgAra yAvat kalitA zvetarajatamayaM vimalasalilapUrNa mattagajamukhAkRtisamAnaM bhRGgAra gRhItvA tapThati / tataHkhala tasya jamAleH kSatriyakumArasya dakSiNapaurastye ekA varataruNI zRGgArAgAra yAvat kalitA citrakanakadaNDaM tAlavRntaM gRhItvA tiSThati / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evam avAdIta-kSipaseva bho devAnupiyAH! sadRzaM saktva caM saghazavanaH sadazalAvaNyarUpayauvanaguNopetam ekAbharaNavasanagRhIta. niryogam kauTumbikavarataruNasahasra zavdayata / tataH khalu te kauTumbikapuruSAH
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 523 premaiyandrikA TIkA za022033 sU010 jamAledIkSAnirUpaNam yAvat pratizrutya kSiprameva sadRzaM sadRzA tvacaM yAvat zabdayanti / tataHkhalu te kauTumbikapuruSAH jamAle kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdAyitA: santaH hRSTatuSTAH snAtAH kRtavalikarmANaH kRtakautukamaGgalamAyazcittAH ekAbharaNa vasanagRhItaniryogA yatraiva jamAleH kSatriyakumArasya pitA tatraiva upAgacchanti / upAgatya karatala yAvat varddhayitvA evam avAdiSuH-saMdizantu khala devAnupriyAH / yata asmAbhiH karaNIyam / tataHkhalu taraya jamAleH kSatriyakumArasya pitA tat kauTumbikavarataruNasahasramapi evam avAdI-yUyaM khalu devAnupiyAH! snAtA: kRtavalikarmANaH yAvat gRhItaniryogAH jamAleH kSatriya kumArasya zivikA parivahata / tataHkhalu te kauTumvikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasya yAvat prati. zrutya snAtAH yAvat gRhItaniryAgAH jayAleH kSatriyakumArasya zivikA parivahanti / tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya puruSasahasravAhinIM zivikAm ArUDhasya satastatmathamatayA imAni aSTA'STamaGgalakAni purato yathAnupUrtyA saMpasthitAni, tadyathA-svastikam 1, zrIvatsaH 2, yAvat darpaNam 8 / tadanantaraMca khalu pUrNakalazazRGgAram yathA aupapAtike yAvat gaganatalamanulikhantI purato yathAnupUrvyA saMprasthitA, evaM yathA aupapAtike yathaiva bhaNitavyam, yAvat AlokaM vA kurvanto jayajayazabdaM ca prayuJjAnAH purato yathA'nupUA saMpasthitAH tadananantaraM ca khalu aSTazataM gajAnAm , aSTazataM turagANAm , aSTazataM rathAnAm , tadantaraM ca khalu asi, zakti, kunta, tomarazUlalakuTa bhindipAladhanuHpANisajjaM bahukaM padAtyanIkaM purataH saMpasthitam, tadanantaraM ca khalu vahavaH ugrAH bhogAH yathA aupapAtike yAvat mahApuruSavAgurAparikSiptAH jamAleH kSatriyasya puratazca mArgatazca pArzvatazca yathAnupUrdhyA saMpasthitAH / tadanantaraM ca khalu bahavo rAjezvaratalavarayAvat sArthavAhamabhRtayaH purataH saMpasthitAH tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakumA. rasya pitA snAtaH kRtabalikarmA yAvat vibhUpito hastiskandhavaragataH sakoraNTamAlyadAmnA choNa dhriyamANena zvetavaracAmarAbhyAm udhRyamAnaH uddhayamAno hayagajarathamavarayodhakalitayA catuGgiNyA senayA sAIm saMparitaH mahatA bhaTacaTakara yAvata parikSipto jamAleH kSatriyakumArasya pRSThataH pRsstthto'nugcchti| tataH khalu tasya janAleH kSatriyakumArasya purato mahAntaH azvA: azvavarA: ubhayoH pAce nAgAH nAgavarAH pRSThato rathAH rathasaMmellI / tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH abhyudgatabhRGgAraH parigRhItatAlavantaH ucchritatAlavantaH ucchritazvetacchatra: pravIjita vetacAmara bAlavyajanikaH sarvaddharthI yAvat naaditrvenn| kSatriya kuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM, yatraiva vahuzAlakaM caityam, yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva prAdhArayad gamanAya ||suu010||
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre ____TIkA-" taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammApiyaro doccaMpi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM syAti' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya ambApitarau dvitIyamapi vAram uttarApakramaNam uttarasyAM dizi avakramaNam ava. taraNaM yasmAt tad uttarAvakramaNam uttarAbhimukhamityarthaH, prathamaMtu pUrvAbhidhukhamAptIditi bhAvaH / siMhAsanaM racayata:-sthApayataH 'zyAvettA doccaMSi jamAlissa khattiyakumArassa sIyApIyaehiM kalasehi vhAve ti' racayitvA-sthApayitvA dvitIyamapivAraM jamAleH kSatriyakumArasya sambandhasAmAnye papThI, jamAli kSatriya kumAra mityarthaH, zvetapItaiH-zvetaiH rUpyamayaiH rajatanirmitaH, pItaiH-suvarNamayaizca kalazaiH snapayataH, 'DAvittA pamhasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsADyAe gAyAI lUheM ti' 'taeNaM tassa jamAlissa' ityAdi / TIkArtha-'taeNaM tassa jalAlissa khattiyakumArasaha ammApiyaro doca pi uttarAvakamaNaM sIhAsaNaM rathAne ni' isake bAda kSatriyakumAra jamAlike mAtApitAne dvitIyavAra bhI uttara dizAkI tarapha jisakA sukha hai aisA siMhAsana rakhavAyA. pahile siMhAsanakA sukha pUrva dizAkI tarapha thA " uttara dizAmeM hai avataraNa jisase "vaha uttarApakramaNa hai aisI isakI vyutpatti hai| 'rayAvettA doca pi jamAlisa khattiyakumArasta sIyApIyaehiM kalasehiM tathA ca uttara dizAkI ora sukhavAle siMhAsanako sthApita karAke aura usa para jamAli kSatriyakumArako baiThA karake use duvArA zvata-cAMdIke aura pIta-luvarNa ke kalazose snAna karAyA, 'pahAvittA pamhasukumAlAe surabhimAe gaMdhakAsAidhAe " taeNaM tassa jamAlissa" tyA:-- --" taeNaM tassa jamAlisma khattiyakumArassa ammApiyaro doccapi uttarAvakamaNaM sIhAsaga rayAti " tyA2 mA kSatriyabhAra mAlI maataapitAe bIjI vAra paNa uttara dizA tarapha jenuM mukha hatuM, evuM siMhAsana goThavAvyuM. pahelAM siMhAsananuM mukha pUrva dizA tarapha hatuM. jemAMthI uttara dizA tarapha avataraNuM (utaravAnI kriyA) karI zakAya che, evA siMhAsanane uttarApakramaNa siMhAsana kahe che " rayAvecA doccaMpi jamAlisa khattiyakumArassa sIyApIyaehi kalasehi" uttara dizAnI tarapha mukhavALA siMhAsanane goThavAvIne ane kSatriyakumAra jamAlIne te siMhAsana para besADIne temaNe tene bIjI vAra zveta (cAMdInA) ane pIta (suvarNana) kaLazamAM bharelA vimaLa jaLathI snAna karAvyuM. " pahAvittA pamhasukumAlAe surabhiyAe gaMdhakAsAiyAe gAyAiM lUheti " snAna
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 525 pramaiyacandrikATIkA za097033101. jamAlerdIkSAnirUpaNam snapayitvA pakSamasukumArayA pakSmavatvena sukumArA pakSmasukumArA yahA pamavat pana kesaravat sukumArA atyantakomalA, tayA surabhikayA sugandhayuktayA gandhakApAyikayA-sugandhayuktakaSAyarA garaJjitamA zATikayA vastra vizeSeNa gAtrANi mukhahastapadAdyavayavarUpANi rUkSayataH gojchataH 'lUhettA' rUkSayitvA prochaya 'saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAI aNuli paMti' sarasena-ArdraNa gozIrpacandanena gozIrSAbhidhottamacandanena gAtrANi' anulispataH / nAsAnissAsavAyayojjhaM cakkhuharaM vannapharisajuttaM hayalAlApelayAni dhavalaM kaNagaruciyaMta kammaM maharihaM haMsalakkhaNaeDasADagaM parihinti, parihittA hAraM piNaddhe ti hAraM piNagAyAI lUhe ti ' snAna karAkara palla rUeNcAlI hone se sukumAra athavA pakSma-padmakesarakI taraha sukumAra-atyanta komala, tathA sugandhayukta aura sugaMdhayukta kaSAya raMgase raMgI huI zATikAse-vastravizeSaseunhoMne usake mukha hasta pAda Adi avayavarUpa gAtrakA pramArjana kiyA unheM pochA lattA' poMchakara saraseNaM gosIsacadaNeNaM gAyAiM aNulipati ' sarasa-Adra-golegozIpa candana se unhoMne usake zarIra para lepa kiyA-'nAsA-nissAsabAtha0 piNaddhe ti' lepa karake phira unhoMne use haMsake jaisA zubha paTa vastra pahirAyA, yaha vastra itanA halakA thA ki nAkakI vAyuse bhI ur3a jAtA-cakSuoMko ilase Ananda milatA pradhAna varNa aura sparzale yaha yukta thA, azva ke churakhake phenake samAna yaha atizaya komala thA, isake donoM aMcala-choDa-cheDA suvarNase jaTita the, mAvalI kImatajJA yaha nahIM thA, kintu bahu mUlyakA thaa| karAvIne pUmavALI mulAyama athavA paakesaranA samAna atizaya komala, tathA sugandhayukta ane sugandhayukta kaSAya raMgathI raMgelI zATikA (vastra vizeSa TuvAsa ) 3 tama tanA lAtha, 1, bhuma mA 5 gAne sUjhyA. 'lahettA' mA te majAra yUchIna " saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNuliMpati" mAzISa yanna tanA zarI2 52 35 4yo. " nAsA nissAyavAya. piNadveti " tyA2 pAha tama tane sana 29 zubhra 17 5720yu te vastra eTaluM badhuM halakuM ane bArIka hatuM ke nAkamAMthI ucchavAsa rUpe nIka LatA vAyuthI paNa uDI jAya evuM hatuM. tene varNa eTalo sudara hato ke tenA uparathI daSTi uThAvavAnuM paNa mana thatuM nahIM. tene sparza paNa ghaNe mulAyama hato, azvanA mukhamAMthI nIkaLatAM phINa jevuM te atizaya kamala hatuM tenA bane cheDe suvarNanA tAra bharelAM hatAM, te mAmUlI kImatanuM na hatuM
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 bhagavatI sUtre dattA addhahAra piNati, addhahAraM piNadvettA, evaM jahA sUriyAbharasa alaMkAro taheva jAva cittaM rayaNasaMkaDukaMDa mauDaM piNadveti' nAsAniHzvAsavAta vAhyam nAsikAnizvAsavAyutpATanIyam ati laghusvAt cakSurharaM nayanAnandajanakam, varNasparzayuktam pradhAnavarNasparzayuktam, iyalAlA pelavAtirekam - iyalAlAvat azvasukhaphenavat pelavaM komalam atirekeNa atizayena yattattathA, dhavalaM zubhram, kanakakhacitAntakarma - kanakena suvarNena khacitaM jaTitam antayoH aJcalayoH karma-vAna lakSaNaM yasya tattathA, mahArha - bahumUlyakam, haMsalakSaNapaTazATakam haMsavat dhavalaM paTTavastra paridhApayataH paridhApya hAram, aSTAdazasarikAyuktam hAraM pinahyataH paridhApayataH, arddhahAraM pinA, arddhahAraM navasarikayuktaM hAraM pinahyataH paridhApayataH, arddha hAraM pinA evaM rItyA yathA sUryAbhasya alaGkAro varNitastathaiva atrApi vaktavyaH yAvat, tathAca tatra - ekAvalI pinahyataH, evaM muktAvalIm, kanakAvalI, rasnAlam, adAna, keyUrANi, kanakAni truTikAni, kaTikam dazamudrikAnantakam, vakSaH sUtram, mukhIm, kaNThamukhIm kuNDale cUDAmaNi prAlambam iti / tatra - ekAvalI - vicitramaNikamayI, muktAvalI - kevalamuktAphalamayI, kanakAvalI - vastrako pahirAneke bAda unhoMne use aThAraha larakA hAra pahirAyA, arddhahAra nau larakA hAra pahirAyA, isa tarahase jaise sUryAbhadeva ke alaMkArakA varNana kiyA gayA hai, usI tarahake alaMkArakA varNana yahA~ para bhI jAnanA cAhiye / tathA ca - arddhahAra pahirAneke bAda phira unhoMne use ekAvalI pahirAI, muktAvalI, kanakAvalI, ratnAvalI, aMgada, keyUra, kanaka, truTika, kaTisUtra, dazamudrikA, anaMtaka, vakSaHsUtraka, mukhI, kaNThamukhI, kuNDala, cUDAmaNi aura prAlamba pahirAyA. nAnA prakArake maNiyoM kA banA hotA hai, vaha ekAvalI hai, kevala motiyoMkI jo banI paNa ghaNu ja mUlyavAna hatu vastra paherAvIne temaNe tene aDhAra sareA hAra paherAvye ane navasare hAra paherAce. jamAlItA alakArA vadhuna sUryAbhadevanA alaMkArAnA varNana jevu'ja samajavu'. jemake a hAra paherAvyA pachI temaNe tene ekasareA hAra paheraavyaa, bhuktAvali, unAvasi, ratnAvasi, magaha, yUra, unaU, truTiGa, TisUtra, dRzamudribha, anata4, vakSaHsUtra, bhukhI, bhuNI, DuDasa, yUDAmaNi ane prAlamba paherAvyAM. vividha prakAranA maNienA hArane ekAli kahe che motIomAMthI ja khanAvelI mALAne muktAvali kahe che. suvaNu ane zu
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaindrikA TIkA za09 u033 sU010 namAledakSA nirUpaNam sauvarNamaNikamayI ratnAvalI - ratnamayI, aGgadakeyUre vAhvAbharaNe aGgadakeyUrayoH ekArthatve'pi AkAravizeSasya bhedAt bhedo'vagantavyaH / kaTakaM - kalAcikA bharaNam, truTikam - bAhurakSikA, kaTibhUSaNaM, 'kaNadorA' iti prasiddham, dazamudrikAnantakam - hastAGgulI mudrikAdazakam vakSaHsUtram - hRdayadhAraNIya varNa saMkalakam, muravI - murajAkAramAbharaNam, kaNThamukhI - tadevakaNThAsannadhAraNIyamA bharaNam, prAlambbA-jhumbanakam, kuNDale - karNAbharaNe cUDAmaNiH - lalATAbharaNa , 527 hotI hai vaha muktAvalI hai. suvarNake maNiyoMse jo banA hotA hai vaha kanakAvalI hai, ketana Adi ratnoMse jo banA hotA hai vaha ratnAvalI hai. aMgada aura keyUra ye bAhuke AbhUSaNa haiM / agada aura keyUra yadyapi ekahI AbharaNa haiM, parantu inake AkAra meM pharka hotA hai isaliye inameM AkArako lekara bheda hotA hai / kalAIkA jo AbharaNa honA hai, usakA nAma kaTaka hai. bAhurakSikAkA nAma truTika hai, kaNadorA jise bhASA meM kahA jAtA hai, usakA nAma kaTisUtra hai. donoM hAthoMkI aguliyoMkI jo daza aMgUThiyAM hotI haiM vaha mudrikA dazaka haiN| bAjUmeM jo DorA pahirA jAtA hai, vaha anantaka hai, galemeM laTakatI huI jo sonekI sAMkala pahirI jAtI hai vaha vakSaHsUtra kahalAtA hai / murajake mRdaMga AkAra jaisA jo AbharaNa hotA hai usakA nAma suravI hai / yaha kaNTha meM dhAraNa kI jAnI hai, isaliye kaNThamukhI kahI jAtI hai / jhumake kA nAma prAlamba hai kAnoMke gola 2 baDe AbharaNakA nAma kuMDala hai / lalATake AbharaNa vizeSakA nirmita mALAne kanakAvali kahe che ketana Adi ratnAnI mALAne ratnAvali kahe che. aMgada ane keyUra, e mantra bhujAnAM AbhUSaNA che. jo ke aMgada ane keyUra eka ja AAbharaNu che, chatAM temanA AkAramAM taphAvata heAvAthI AkAranI apekSAe te bannemAM bheda khatAvavAmAM Avela che. kAMDA para paheravA mATe je AbhUSaNa vaparAya che tenu nAma kaTaka che. ' mAhurakSikAne truTika uDe che, uhorAne bhATe aDI 'TisUtra' pahano prayoga yache, janne hAthanI dase AMgaLIomAM paheravAnI vIMTIne dazamudrikA kahe che. khAjUmAM je dvArA paheravAmA Ave che tene anantaka kahe che. gaLAmAMthI vakSa:sthaLa sudhI laTakatA je senAnA achoDA paheravAmAM Ave che tene vakSAsUtra kahe che. surajanA ( mRdaMganA ) AkAranA AbharaNune mukhI kahe che tene kaMThamAM dharaNa karavAmAM AvatI hAvAthI 'mukhI kahe che. jhUmaNAne prAlamba kahe che ane kAnamAM paheravAnA geLa gALa AbharaNane kuMDala kahe che, lalATa upara pahera
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 bhagavatotre " vizeSaH iti citra vicitram ratna saMkaTotkaTam ratna saGkaTaca tadatyaca utkRSTamiti saMkaTotkaTam utkRSTanaM bahulaM mukuTaM pinadyataH paricApayataH, kiMbahunA gaMdhimavehimapUrighAtimeNaM caunnirNa malleNaM areaai fra alaMkiya vibhRsiyaM kareMti' kiM bahunA ? kimadhikena varNanena / granthimaveSTimapRthmi saGghAtimena tatra-granthimam granthananirvRttam grathitamAlAdi veSTima veSTanena niSpa nam - pUrimam-vaMzazalAkAbhirnirmitA mAlA yA puSpaiH pUryate tat sahAtimamparasparato nAlasaGghAtanena yat saMghAtyate tat, tena tathAvidhena caturvidhena mAlyena mAlava' kalpavRkSamitra alaGkRta vibhUSitam aladavAsI vibhUSitazceti alaGkRtavibhUpitaH kRnAlaGkAraH saMjAnavipayeti tam, tathAvidhaM karoti, 4 nAma cUDAmaNi hai, ina sana AbharaNoMko pahiga cukane ke bAda phira unhoMne aneka prakArake utkRSTaratna balavAle muTako pahirAyA ' kiM cahuNA - maMtrima veDhima pani saMghAtimeNaM caviNaM salleNaM kareti ' adhika varNana kyA kiyA jAve, unhoMne use cAra prakArakI mAlAe~ pahirAI - inameM kucha sAlAeN aisI thIM jo DoremeM puSpoMko gUMthakara banAI gaIM thIM, inakA nAma granthima hai, jo DoremeM pirokara manAI gaI thIM ve veSTiya thIM, jo sakI zalAiyoMse nirmita mAlAe~ puSpoMse pUrI gaI thIM ve pUrima haiM, paraspara meM nAlake saMghAta se jo joDI jAtI hai, vaha saMghAlima vAlA hai / isa taraha ina cAra prakArakI mAlAoM se alaMkRna aura vibhUSita karake unhoMne usa jamAli kSatriyakumArako kalpavRkSake jaisA banA diyA 'taNaM se jamAliesa khattiyakumArasma piyA vAnA AbharaNune cUDAmaNi kahe che. uparyuOkta saghaLAM a bharaNeA paherAvyA pachI temaNe aneka prakAranA uttama ratnA jale mugaTa tene paherAvyeA. " kiM bahuNA gathimaveDhimapUrimasaMdhAtimeNaM caviNaM malleNaM kare ti " kSatriyakumAra jamAlInAM AbhUSaNNAnuM adhika varNana zuM karuM...! atisa`kSipta rUpe ja ahIM' tenu varguna karU chuM--temaNe tene cAra prakAranI mALAe pahe rAvI. te cAra prakAranI mALAe nIce pramANe samajavI. (1) granthima-dArImAM puSpAne gUMthIne banAvelI mALAe, (2) veSTima-dorImAM parevIne banAvelI mALAe, (3) pUrima-vAMsanI saLIe upara puSpAne prIne banAvelI mALAe ane (5) sa dha tima-nAlanA saMdhAtanathI eka bIjA puSpAne joDIne khanAvelI mALAe. A cAre prakAranI mALAethI vibhUSita karIne temaNe kSatriyakumAra jamAlIne kalpavRkSa jevA banAvI dIdhA.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikADhIkA za093033sU010 jamAledardIkSAnirUpaNam caturvidhena alaGkAreNa sarvathA jamAliM susajjitaM kuruta ityarthaH / 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDaviyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI-' tataHkhalla tasya jamAle kSatriyakumArasya pitA kauTumbikapuruSAn zabdayati, Avayati, zabdayitvA AhUya evaM vakSyamANapakAreNa abAdIt-'khipAmeva bho devANuppiyA! aNegakhaMbhaptayasanniviTuM lIlaTThiyasAlabhaMgiyArga jahA rAyappaseNaijje vimANavaNNao jAva maNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhitta purisasahassavAhaNIyaM soya uvaTThaveha' bho devAnupriyAH ! kSiprameva-zIghrAtizIghrameva ane phastambhazatasanniviSTAm anekeSu stambhazateSu sanniviSTAm racitAM sthApitAM vA, lIlAsthitazAlibhaJjikAm-lIlayA sthitAH zAlimaJjikAH puttalikA vizeSA yatra sA tAm , yathA rAjapanIye ekAdaze sUtre vimAnavarNakaH phoDudhiyapurise sadAvei, saddAvitI evaM kyAsI' itanA saba kucha ho jAne para phira kSatriyakumAra jamAlike pitAne apane AjJAkArI sevA koMko bulAyA aura unase aisA kahA-'khippAmeva bho devANuppiyA! aNegakhaMbhasayasanniviTuM lIlahiyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAyappaseNaijje vimANavaNNao jAva maNirayaNaghaMTiyAjAlaparikkhittaM purisasahassa pAhaNIyaM sIyaM uvaThThaveha ' he devAlupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghrahI eka pAlakhI taiyAra karo jo saikar3o khaMbhoMvAlI ho jisameM krIDA karatI huI puttalikAe~ ukerI gaI hoM, rAjapraznIya sUtrake 11 veM sUtra meM jaisA vimAnakA varNana kiyA gayA hai, ThIka usIke anurUpa ise raco, rAjapraznIya sUtra meM vimAnakA varNana kisa prakArase hai so ise vibhakti pari " taeNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA koDubiyapurise sahAve, sAvittA evaM vayAsI" mA zata kSatriya mA2 mAtIna pakSa, bhaA2 AdithI vibhUSita karIne tenA pitAe pitAne AjJAkArI sevakane bolAvyA, bhane temana bhA pramANe dhu-" khippAmeva bho devANuppiyA ! aNegasaMbhasaya. sanniviTTha lIlaTTiyasAlabhaMjiyAgaM jahA rAyappaseNaijje vimANavaNNao jApa maNirayaNavaMTiyAjAlaparikiAvattaM purisa sahassavAhaNIyaM sIyaM uvaTuveha" hai haivaanupriye ! tame banI zake eTalI tvarAthI eka pAlakhI taiyAra kare te pAlakhIne seMkaDe hovA joIe ane te sthaLe upara krIDA karatI putalIe jaDelI hovI joIe. rAjapanIya sUtranA 11 mAM sUtramAM vimAnanuM jevuM varNana karavAmAM AvyuM che evI ja te lakhI banavI joIe rAjaprazcIya sUtramAM je vimAnanuM je varNana karavAmAM AvyuM che te varNana vibhaktinA bha-67
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 bhagavatIsUtre pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyo yAvat IhAmRgapamaturaganaramakaravihagavyAlakakinnararuruzarabhacamarakuJjara - vanalatA - pAlatAbhakticitrAm stambho. gatavajravedikAparigatAmirAmAm , vidyadharayamalayugalayamayuktAmitra arci: sahastramAlinIkAra, rUpakasahasakalitAM bhAsyamAnAm, nAbhAsyamAnAm dIpyamAnAm cakSulekina zleSAM sukharapIm sazrIkarUpAm ghaNTAvalIcalitamadhuramanoharasvarAm zubhAM kAntAM darzanIyAm nipuNocitamisimisaMtIM maNiratnaghaNTikAjAlaparikSiptAm eSAM padAnAM vyAkhyA rApazcIye ekAdaze mRtre matkRtAryA subodhinyAkhyAyAM vyAkhyAyAM bilokanIyeti / etAdRzI puruSa sahana vAhyAm sahasapurupavahanIyAs zitrikAm upasthApayata ? rAmAnayana ? ' ucaTTavettA vartita kara yahAM prakaTa kiyA jAtA hai-"IhAmphaga-pama-turaganara-makara vihaga-vyAlaka-phitAra-rasa-zarasa-casara-ku jara-canalatApadmalatA bhakticitrAm, stambhogatabanavedijJAparigatAbhirAmAt, vivAdharayamalayugalayantrayuktAbhiya, aci sahasramAlinIkAm , rUpakasahasrakalitAM, mAlyamAnAm, cAbhAsthamAnAm , cakSu kanazlepA, mukharaparzAm , sa. nIkarUpAna, ghAvalicalitamadhuramanoharasvarAm , zubhAM, kAntAM, darza nIyAm , nipuNocitamilimisaMtI, maNiratnaghaTikA-jAla parikSiptom / " ina padoMkI vyAkhyA yadi dekhanA ho to rAjapraznIya-sUtra ke gyArahaveM sUtra meM mere dvArA kI gaI subodhinI nAmakI vyAkhyAko dekho lathA vaha pAlakhI itanI vizAla racanAmeM ho ki use 1000 hajAra puruSa uThAveM, isa prakArase ina pUrvokta vizeSaNoMvAlI pAlakhI taiyAra kara zIghra upa 3232 pU nAya mApAmA mAvyu cha-" IhAmRga-apabha-taraga-nara-makara vihaga-vyAlaka-kinnara-ruru-zarabha-camara-kuMjara- vanalatA - pAstA,bhakticitrAma, stambhodgatavavevikoparigatAbhirAmAm, vidyAdhara yamalayugalayantrayutAmiva, apiesamAlinIkAs , rUpakasahasrakalitA, bhAsyamAnAm, pAbhAsyamAnAm , dIpyamAnAma, cakSurunAlepAM, sukhasparzAha, sazrIkarUpAm , ghaNTApalipalitamadhuramanoharasvarAm. zubhAM, kAntAM, darzanIyAm, nipuNocitamisimisatI, maNiratna TikAmAlaparikSiptAm " mA pahAnI vyAya! sAsa dvArA syAmAM mA rAjapakSIya sUtranA 11 mAM sUtranI sudhinI nAmanI TIkAmAM ApavAmAM Avela che. to jijJAsu vAcakee te pustakamAMthI te vAMcI levI. te pAlakhI eka hajAra puruSo vaDe upADI zakAya eTalI vizALa hevI joIe. uparyukta vizeSothI yukta pAlakhI taiyAra karAvIne turata ja ahIM
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamantiphAThIza097033010 jamAledokSAnirUpaNam mama eyamANattiyaM paccappiNaha ' zivikAra upasthApya samAnIya mama etAmAjJaptim pratyarpayata-parAvartayata, 'taeNaM te koDubiyapurisA jAba paccappiNaMti' tasaHkhala te kauTumbikapuruSAH yAvat pUrvoktapakArAM zivikAmupasthApya jamAle kSatriyakumArasya pitre tadAjJAM pratyarpayanti-parAvartayanti / 'taeNaM se jamAlI khattiyakumAre kesAlaMkAreNa vatthAlaMkAreNaM malalakAreNaM AbharaNAlaMkAreNaM caubiheNaM alaMkAreNa alaMphArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuTei' tataHkhalu sa jamAliH kSatriyakumAraH kezAlaGkAreNa kezA evAlaGkAraH kezAlaGkArastena, athavA kezAnAmalaGkAraH puSpAdi kezAlaGkarastena, vastrAlaGkAreNa vastralakSaNA: laGkAreNa, mAlyAlaGkAreNa, AbharaNAlaGkAreNa caturvidhena alaGkAreNa alaGkAritaH pratisthita karo ' ucaDhavettA mama eghamANattiya paccappiNaha ' upasthita karake phira hameM isakA sUcana karo ' taeNaM te koDa viyapurisA jAva paccapiNaMti' isa prakArale svAmIkI AjJAke anusAra una kauTumpika puruSoMne pAlakhI taiyAra kI aura isakI sUcanA apane svAmIke pAsa pahu~cA dI sUcanA pahu~catehI pitAne 'taeNaM se jalAlI khattiyakumAre kesAlaMkAreNa, vatthAla kAreNa, mallAlaMkAreNa alaMkArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuDhe ' usa kSatriyakumAra jamAlIke usI samaya kezoMko saMbhAlA, baloMko saMbhAlA, pahirI huI mAlAbhoMko ThIka ThAka kara diyA aura AmaraNoM ko bhI sulajhAkara yathocita sthAna para susajjita kara diyA, isa taraha kezarUpa, vastrarUpa, mAlArUpa aura AbharaNarUpa ina cAra prakAroMke alaMkAroM dvArA pUrNarUpase alaMkRta huA upasthita 421. " ughadvavettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha" bhane upasthita 4zana bhane ma2 mAcI. "taeNa te koDu biyapurisA jAva paJcappigaMti" pitAnA svAmInI AjJAnusAra pAlakhI taiyAra karAvIne te AjJAkArI sevAo pAlakhI taiyAra thaI gaI che" evI khabara temane ApI pAlakhI taiyAra ' tha yAnA sabhAyAra bhataie " taeNa se jamAlI' khattiyakumAre kesAlakAreNa, vatthAlaMkAreNa, mallAlaMkAreNa, AbharaNAlaMkAreNa alakArie samANe paDipunnAlaMkAre sIhAsaNAo anbhui" te kSatriyabhA2 mAtInA pitA tanA kezonI sajAvaTa karI, vastrone ThIka-ThIka karyA, paherelI mALAone paNa vyavasthita rIte goThavI ane AbharaNene paNa barAbara cagya sthAne susajijata karIne gaThavI dIdhAM. A rIte kezarUpa, vastrarUpa, mAlArUpa ane AbharaNa rUpa, cAra prakAranAM AbhUSaNethI pUrNarUpe vibhUSita thayele te kSatriyakumAra jamAvI
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra , bhagavatI sUtre pUrNAlaGkAraH siMhAsanAt abhyuttiSThati, ' abhuTTettA sIyaM aNuppadAddiNI karemANe sIyaM duruha ' abhyutthAya zivikAm anupadakSiNI kurvan zivikAm Arohati 'sIyaM duruhittA sIhAsaNavaraMsi puratyAbhimudde sannisaNe' zivikAm Aruhya siMhAsanavare zreSThasiMhAsane paurastyAbhimukho bhUtvA sannipaNNaH samupaviSTaH / ' taraNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa mAyA vhAyA kayavali jAva sarIrA haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM durUhai ' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya mAtA snAtA kRtasnAnA, kRtavali yAvat vaha kSatriyakumAra jamAli siMhAsana se uThA " kezAlaMkAra "kA tAtparya puSpAdi se alaMkRta huA " aisA bhI ho sakatA hai / kyoMki puSpAdika kezoM ko alaMkRta karanevAle hote haiM / 'kezAlaGkAra ' Adi pradoM meM rUpaphAlaGkAra hai / abhutA sIyaM aNuppadAhiNI karemANe sIyaM duruha ' yahAM 'aNuvadAhiNI' zabdakA tAtparya pradakSiNA dene se hai - siMhAsa - nase uThakara vaha upasthita huI usa pAlakhI para caDhA caDhate samaya usane pahile pAlakhI kI pradakSiNA kI, ' sIyaM duruhittA sIhAsaNavaraMsipurasthAbhisannisaNe' pAlakhI para caDhakara vaha pUrva dizA kI ora mu~ha karake vahA~ para rakhe hue uttama zreSa siMhAsana para baiTha gayA, 'taNaM tarala khattiyakumArassa jamAlisa mAyA vhAyA kayabali jAna sarIrA haMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuSpadAhiNI karemANI sIyaM duruhaha ' usake baiTha jAne ke bAda usa kSatriyakumAra jamAlikI mAtA jo peAtAnA siMhAsanethI UbheA thayeA. " kaizAla'kAra " nA bhAvArtha " puSpAdithI alakRta thayA " evA paNu thai zake che, kAraNa ke puSpAdike vaDe kezAna AEla'kRta karavAmAM Ave che. " kaizAla'kAra ' Adi padmamAM rUpakAla kAranA prayoga zvAmAM bhAvyo che, " amuttA sIyaM aNupparAhiNI karemANe sIyaM duruhai " aDIM " aNu padAhiNI " nuM tatparya " adakSiNA aravI " thAya che. ( jenI pradakSiNA karavAnI hoya te mUrti adine jamaNA hAtha tarapha rAkhIne pradakSiNA karAya che tethI " anupAhiNI " nA prayAga karyo che) siMhAsana tharathI uThIne pAlajInI adakSiNA urIne te pAhANI para thaDayo, "sIyaM duruhittA sIhAsaNavara si puratyAbhimudde sannisaNe" pAsaNI para thaDayA pachI te tyAM goThavelA uttama hAsana para pUrva dizA tarapha mukha rAkhIne esI gaye. " taraNaM tassa khattiyakumArassa jamAlissa mAyA bAyA kayabali jAva sarIrA hauMsalakkhaNaM paDasADagaM gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM durUhara jamAlI siMhAsana para besI gayA pachI tenI mAtA ke je snAna, khalisa "
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 4.33 sU010 jamAlekSiAnirUpaNam 533 zarIrA-kRtavalikarmA kRtakautukamaGgalaprAyazcittA zuddhaprAbezyAni vastrANi mAGgalyAni mavaraparihitA alpamahArghAbharaNAlaGkRtazarIrA haMsalakSaNaM haMsavad dhavalaM haMsacinhayuktaM vA paTazATakaM paTTAmbaraM gRhItvA paridhAya zivikAm anupadakSiNI kurvatI zivikAmArohati, 'sIyaM duruhittA jamAlissa khattiyakumArassa dAhiNe pAse bhadAsanavaraMsi saMnisannA' zivikAmAruhya jamAleH kSatriyakumA rasya dakSiNe pAzrve bhadrAsanabare atyuttamAsane sannipaNNA upaviSTA / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa ammadhAI hAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca pri| ggahaMca gahAya sIyaM aNuppadAhiNI karemANI sIyaM duruhai' tataHkhalu tasya jayAle ki pahilesehI snAnase nibaTa cukI thI, balikarma-vAyasAdikoMke liye anna DAla cukI thI, kautuka maMgalarUpa prAyazcitta jisane pahile se kara liyA thA, dharmasthAnameM jAne yogya zuddha vastroMko jo acchI tarahase pahira cukI thI, aura alpa bhAravAle kImatI AbhUSaNoMse jisakA suhAvanA zarIra vizeSarUpase alaMkRta ho rahA thA, vahAM para AI usa samaya usake hAthameM haMsake jaisA yA haMsake cilavAlA eka paTazATaka-rezamI rUmAla thA, AtehI usane bhI usa pAlakhIkI pradakSiNA kI aura phira vaha usa para caDha gaI 'sIyaM duruhitA jamAlisa khattiyakumArassa dAhiNe pAle adAsanavaraMli saMnisannA' caDhatehI paha, vahAM para rakhe hue bhadrAsana para jo ki kSatriyakumAra jamAlikI dAhinI ora rakhA gayA thA baiTha gaI, 'taeNaM tasla jamAlista khattiya. kumArassa ammadhAI pahAyA jAva sarIrA rayaharaNaM ca pariggahaMca gahAya vAyasa Adine annadAna devuM te) kautuka maMgaLarUpa prAyazcitta Adi vidhio patAvI cukI hatI, jeNe dharmasthAnamAM jatI vakhate paheravA gya kapaDAM paheryA hatAM, ane jeNe alpa bhAravALA paNa atizaya mUlyavAna AbhUSaNathI pitAnA suMdara zarIrane adhika suMdara banAvyuM hatuM, te tyAM AvI te vakhate tenA hAthamAM haMsanA jevuM zubhra athavA haMsanA cihnavALuM paTaNATaka (rezamI vastra-rUmAla) hatuM. teNe paNa te rathanI pradakSiNA karI, ane tyAra bAda te paNa te ratha para caDhI gaI "sIyaM duruhittA jamAlisa khattiyakumArassa dAhiNe pAse bhadAsanavara si saMnisannA" 22 52 mArI rIta te kSatriyabhAra mAsInImA (125 uttama madrAsana 52 mesI 7. "taeNa' tassa jamAlissa vattiyakumArassa ammadhAI vhAyA jAba sarIrA rayaharaNaca parigaha va gahAya
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 bhagavatI sUtre kSatriyakumArasya amvA dhAtrI upamAtA snAtA kRtasnAnA yAvat alpamahArghAbharaNAlaGkRtazarIrA rajoharaNaM ca pratigraha ca pAtraM gRhItvA zivikAm anupradakSiNI kuvaitI zivikAm Arohati ' duruhitA jamAlisa khattiyakumArassa vAme pAse bhaddAsa navaraMsi saMnisannA ' zivikAmAruhya jamAle ! kSatriyakumArasya vAme pArzva bhadrAsanavare sarvottamAsane sannipaNNA upaviSTA / ' taraNaM tassa jamAlisa khattiyakumArasta piTThao egA. varataruNI siMgArAgAracAruvesA' tataH khalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya pRSThata ekA barataruNI zRGgArAgAracAruvepA sIyaM aNupadAhiNI karemANI sIyaM duruhai ' bAdameM kSatriyakumAra jamAfont dhAyamAtA vahA~ AI, usane bhI pahile se apanA saba taiyArI kara rakhI thI, snAna Adi kriyAoM se vaha nibaTa gaI thI, vAyasAdi pakSiyoMke liye annAdi bhAgarUpa balikarma vaha kara cukI thI, duHsvapna Adi nivAraNa ke liye kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta bhI vaha Acarita kara cukI thI, acche 2 zuddha dharmasthAna meM jAne yogya vastroMko aura alaMkAroMko vaha usa samaya pahire huI thI, usake hAthameM rajoharaNa aura pAtra thA, inako lekara vaha pAlakhIkI pradakSiNA karake usa para caDhI 'duruhitA jamAlisa khattiprakumArassa vAme pAse bhaddAsana gharaMsi sannisannA' vahAM caDhakara vaha bhadrAsana para baiTha gaI yaha zreSTha bhadrAsana kSatriyakumAra jamAlikI bAIM ora rakhA thA. 4 taNaM tassa jamAlista khattiyakumArassa pio egA carataruNI siMgArAgAra cArulIyaM aNuSvadAhiNI karamANI sIya dui , tyAra bAda kSatriyakumAra jamAlInI dhAvamAtA paNa tyAM AvI. teNe pazu snAna, khalikama, kautuka magalarUpa prAya. zritta vagere tyAM AvatA pahelAM ja patAvI dIdhAM hatAM. ( vAyasAdi pakSIne mATe annanA bhAga alaga karavA tenuM nAma malikama che. - dusvama AdinA nivAraNane mATe karavAmAM AvatA meSanA tilakane kautuka kahe che ane akSata vaDe maMgaLa prAyazcitta karavAmAM Ave che) teNe dharmasthAnakamAM jatI vakhate paheravA ceAgya kapaDAM paheryAM hatAM ane mUlyavAna AbhUSaNeA dhAraNa karelAM hatAM. tenA hAthamAM rajoharaNu ane pAtra hatAM. te pazu pAlakhInI pradakSiNA zrIne pAsaNI para yaDhIne " duruhitA jamAlissa khattiyakumArassa vAme pAse bhadAsanavara'si saMnisannA " kSatriyakumAra mAlInI DAbhI mAnuye goThatresA uttama bhadrAsana para besI gai. "taraNa tassa jamAlissa khattiyakumArassa piTTao egA vara taruNI siMgArAgAracAruvekhA " tyAra jADa zeDa bhIla suMdara 1,
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU010 jamAlekSiAnirUpaNam 535 zRGgArasya vastrAbharaNarUpasya agAramiva yazcaruzca vepo nepathyaM yasyAH sA tathA, 'saMgayagaya jAva svajoSaNavilAsakaliyA sundarathaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNalAvaNyarUrajovaNaguNobaveyA' saMgatagata yAvat hasitabhaNita ci tritavilAsasaMlApollApanipuNayuktopacArakuzalA, tatra-saMgateSu samuciteSu gatAdiSu, tatra gataM-gatirgamanaM hasitaM-mandahAsyaM, bhANitaM bhASaNaM citritaH vicitra: vilAsaH-netravikAraH, yaduktas-" vilAso netrajo jJeyaH" iti ' saMlApa:-mitho AbhASaNam , yaduktam-" saMlApobhASaNaM mithaH, " iti, ullApA-kAku vacanena varNanam , " yaduktam "kAkyAvarNanamullApaH" iti| eteSu nipuNA. vesA' itane meM hI vahA~ eka aura dUsarI sundara strI AI, jo jamAli kSatriyakumArake pIche khar3I ho gaI, isane jo usa samaya apanA sundara veSa banA rakkhA thA vaha aisA pratIta hotA thI ki mAno vaha vastrAbharaNa rUpa zRgArakA eka ghara hai saMgayagayajAva rUvajodhaNavilAsa. kaliyA, sundara thaNa jahaNakyaNakaracaraNaNayaNalAvaNNarUpajovvaNaguNokveyA ' yahA~ para 'saMgaya gaya ke jo 'jAva' pad AyA hai, usase " hasita, bhaNita, citrita vilAsa saMlApaullApanipuNayuktopacArakusalA" isa pAThakA saMgraha huA hai, tathA yaha apanI sundara ucita cAla calanemeM vaDI nipuNa thI, ucita manda hAsya karanemeM baDI dakSa thI, ucita bolane meM bahuta catura thI, vividha prakArake ucita vilAsameM-netravicArameM adhika svatura thI, saMlApase-paraspara ucita vAtacIta karane meM bahuta adhika viduSI thI, ucita ullApameM kAkurUpase yuvatI paNa ratha para ArohaNa karIne kSatriyakumAra jamAlInI pAchaLa UbhI rahI. tenI veSabhUSA ane tenAM AbhUSaNe eTalA badhA suMdara hatAM ke te pAsa 35 aMgArA 522vI sotI tIsaMgaya gaya jAva va jovvaNavilAsakaliyA, sudara thaNajahaNavayaNakaracaraNaNayaNalAvaNNarUpajodhaNaguNovaveyA " mI " saMgayagaya " nI sAthe re " jAva (5 ta) 56 bhAvyu cha tenA dvArA nIya pramANe ne sUtra58 5 32vA. "hasita, bhaNita, citritavilAsasaMlApaullApanipuNayuktopacArakuzalA " nI yAvAnI ma paNa ghaNI suMdara hatI, ucita manda hAsya karavAmAM paNa te ghaNI dakSa hatI, ucita vANI bolavAmAM paNa te nipuNa hatI, vividha prakAranA ucita vilA samAM (netra samasyA AdimAM) paNa te dakSa hatI te saMlApamAM (eka bIjA sAthe ucita vAtacIta karavAmAM) ane ullApamAM (ucita rIte varNana karavAmAM) paNa nipuNa hatI, kenI sAthe kevI rIte vartavuM joIe, te samaja.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre caturA, tathA yuktopacAreSu ucitavyavahAreSu kushlaa-dkssaa| tathA rUpayauvanavilAsakalitA rUpaM saundarya, yauvanaM tAruNyaM vilAsaH sthAnAsana gamanAdInAm muzliSTo yo vizeSaH saH, tathA coktam -' sthAnAsanagamanAnAM hastabhranetrakarmaNAM caitra / utpadyate vizeSo yaH zliSTo'sau vilAsaH syAt ' iti, taiH rUpayauvanavilAsaiH kalitA yuktA mundarastana jaghanavadanakaracaraNanayanalAvaNyarUpayauvanagugopetA sundarA ye stanajavanAdi yauvanAntA guNAzca tairupetA yuktA, tatra rA. vaNyaM spRhaNIyatA, rUpam AkRtiH saundarya vA, yauvanaM tAruNyam, mRdusvaratvAdayaH, 'himarayapakumudakuMdeduppagAsaM sakoreMTamaladAma dhavalaM AyavattaM salilaM upari dhAremAgI ci' himarajatakumukundenduprakAzaM tatra-himastupAro, rajataM rUpyam, kumudam kairavam. kundaH mogarA padavAcyaH-zveta puSya vizeSaH, induzcandraH tada vatpakAzamAnam atyantazubhram sakoreNTamAlyadAma sakoreNTakAni koreNTa puSpagucchayuktAni mAlyadAmAni puSpamAlA yatra tat tathAvidhaM dhavalaM zvetama AtapatraM chatra gRhItyA salIla lIlApUrvakam upari zirasi dhArayantI dhArayantI vyagokti varNana karane meM bar3I paNDitA thI, tathA kisake sAtha kaisA vyavahAra karanA ucita hotA hai, isa prakArase ucita vyavahArameM yaha bahuta kuzala thI " rUpayauvanavilAsakalitA" rUpa-saundarya isakA apanI vize SatAvAlA thA, taruNatA bhI isakI apanIhI vizeSatAse yukta thI, tathA-sthAna, osana, uThanA, baiThanA evaM gamana Adi ye saba bhI isake sandara the, javana Adi zubha lakSaNavAle the| 'himarayayakumudana deMdupagAsaM sakoreMTamalladAmaM dhavalaM AyavattaM gahAya salIla upari dhAremAgI 2 ciTThai ' isake hAthameM usa samaya eka dhavala chatra thA, jise isane lIlApUrvaka kSatriyakumAra jamAlike Upara tAna rakhA thA, yaha chatra apanI zubhratAmeM hima, rajata, kumuda, kunda-moMgarAke puSpa aura pAmA 55 te nI. " rUpayauvanavilAsakalitA" ta viziSTa 35thI ane viziSTa yauvanathI yukta hatI, tathA uThavAnI, besavAnI, gamana karavAnI Adi tenI kriyAomAM paNa sauMdarya ane lalitatAnAM darzana thatAM hatAM ane tenI jAMgha vagere aMge zubha lakSaNethI yukta hatAM. __" himarayayakumudakuMdeduppagAsaM sakoreTamalladAmadhavalaM AyavattaM gahAya salIla uvari dhAremANI cidui" te samaye tenA INHi se ghara chana tu, je teNe lIlApUrvaka kSatriyakumAra jamAlInA mastaka para dhAraNa kareluM hatuM te chatra lima, 24ta (yAMhI), 6, 4 (bhaag| ) sane candramA 12di 555
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramendrakA TIkA za01 2033 sU010 namAledI sAnirUpaNam 537 tiSThati / ' taraNaM tassa jamAlisa usao pAsi duve varataruNIo siMgArAgAra jAtra kaliyAo ' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya ubhayataH pArzve dve varatakhyau zRGgArAgAracAru yAvat veSe sagatagatahasitabhaNita citrita vilAsasaMlApollApanipuNayuktopacArakuzale rUpayauvanavilAsakalite 'nANAmaNi kaNagaraNa vimalama riha tavaNijjujjala vicicadaMDAo ' nAnAmaNikanaka ratnavimalamahAI tapanIyojjvala vicitradaNDe, nAnAmaNikanakaratnAnAM indu-candramA inakI zubhratAse bhI adhika zubhra thA, koraMTa puSpoM kI mAlAe~ usa para sajAkara laTakAI gaI thIM / 'taraNaM tassa jamAlissa ubhao pAsi dube carataruNIo siMgArogAracAru jAva kaliyAo ' usa kSatriyakumAra jamAlikI dAI bAIM ora dakSiNa pArzvameM aura nAma pArzva - do zreSTha sundariyAM aura khar3I thIM jo usa para apane hAthase lekara lIlApUrvaka do sapheda cAmara Dhora rahI thIM, ina donoM kA usa samayakA veSa bhI vastrAbharaNa zRGgArakA eka ghara jaisA pratIta hotA thA, ye donoMhI saMgata gatimeM, saMgata hasitameM, saMgata bhaNitameM, saMgata citrita vilAsa meM, saMgata saMlApameM aura saMgata ullApameM pahilI jaisI arat taraha se nipuNa thIM / ucita vyavahAromeM bar3I niSNAta thIM / rUpa, yauvana evaM vilAsa se bharapUra thIM / ' nANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihata vaNijjujjalavicitadaMDAo' una donoM cAmaroMke jo daMDa the ve nAnA maNiyoM, kanaka (sonA) ke evaM ratnoMke bane hue the- isaadhika zubha bhane araMTa puSponI bhAsAmeothI vibhUSita hetu " taraNaM tas jamAlisa ubhao pAsi duve varataruNIo siMgArAcAracArU jAva kaliyAo " tyAra khAdya e saudaryavatI yuvatIe AvIne kSatriyakumAra jamAlIne jamaNe tathA DAkhe paDakhe UbhI rahI temanA hAthamAM be sapheDha cAmara hatAM ane te lIlApUrvaka ane cAmarA vaDe kSatriyakumAra jamAlIne vAyu DharI rahI hatI temaNe evA sudara veSa ane evAM sudara AbhUSaNe| zarIra para dhAraNa karyAM hatAM ke tee zrRMgAranA ghara jevI zAlatI hatI. tee paNa gati, hAsya, vANI AdimAM chatradhArI yuvratInA jevI ja nipuNa hatI. kAnI sAthe kevI rIte vartavuM, te tee ghaNI ja sArI rIte samajatI hatI ane te rUpa, yauvana ane vilAsathI sapanna hatI. " nANAmaNirayaNavimala maharihata* Nijjujjalavicittada' DAo " have temanA hAthamAM rahelAM cAmarAnuM varNana karatAM sUtrakAra kahe che ke te banne cAmarAnA daDa vividha maNIe, kanaka (seAnuM) ane ratnAnA banelA heAvAthI adbhUta lAgatA hatA. te banne bha -- 68
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre vimalasya mahAI sya mahAsya vA tapanIyasyeva ujjvalau vicitrau daNDako yayoste tathA, tatra tapanIyaM raktaM suvarNam , phanakaM tu pItaM suvarNamucyate, 'cilliyAo saMkhakakududagarayaamayamahiyapheNapUMjasaMnigAsAo dhavalAo cAmarAo gahAya salIla vIyamANIo vIyamANIbhI ciTThati ' cillite dIpyamAne zazAkundendudakarajasAmamRtasya mathitasya sato yaH phena pujastasya ca saMnikAze sahaze dhavale svacche zubhra cAmare gRhItvA salIla lIlApUrvakaM vIjayantyau vIjayantyau tiSThataH atra. aGko ratnavizeSo vodhyaH 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa uttarapuritthimeNaM egA varataruNI siMgArAgAra jAva kaliyA seyaraya yAmayaM vimalasalilapuNNa' liye vicitra the aura inakI ujjvalatA nirmala vezA kImatI tapanIya suvarNa-rakta suvarNake jaisI thI, pIta suvarNakA nAma kanaka aura lAla suvarNakA nAma tapanIya hai, 'cilliyAo saMkhaka deMdudharayaamayamahithapheNapuMjasaMnigAsAo dharalAo, cAmarAo gahAya salIla bIyamANIo 2 ciTThati / ye donoM cAmara canakIle the, zaMkha aMka ratla (sphaTikarala) kumuda puSpa, indu, dakaraja-jalavinduke jaise evaM mathita hue amRtake phelapuMja jaise dhavala the, svaccha aura zunna the| 'dhavalAo camarAo nahAya-lalIla vIyamANIo 2 citi' aise do cAmaroMko lekarake lIlApUrvaka DhoratI huI jamAli kSatriyakumArakI AjUbAjUmeM khar3I thI" ailA anvaya lagAnA cAhiye jo Upara prakaTa kara diyA pAyA hai| 'taeNaM tassa jamAlisa khansiyakumArassa uttarapurasthimeNaM egA dharatamaNI siMgArAgAra jAna kaliyA kheyadhayAnayaM cilllilcAmaranA iMDa vimala, ane mUlyavAna tapanIya suva ( raktasuvarNa ) nA jevA ujajavala hatA. :(pIta suvarNane kanaka kahe che ane lAla suvarNa 'tapanIya' 32 ) "cilliyAmao, saMkhakakududagaraya bhasayamahiyapheNa pujasaMnigAlAko dhavalAo cAmarAo gahAya salIla vIyamANI bho2 ciTThati " te bhanna yAbharI, zama, mana (23Ti: 2tna), punha505, candramA, 44221 (jalabiMduo) ane madhita amRtanA phINapuMja jevAM svaccha, zubhra ane tejasvI hatAM. evAM be suMdara kAmo hAthamAM laIne, te cAmara vaDe kSatriya kamAra jamAlIne lAlityapUrvaka vAyu DharatI be ati suMdara taruNIo tene jama ane DAbe paDakhe AvIne UbhI rahI gaI. " A prakArane saMbaMdha AgalA vAkya sAthe samajI le. ___"taeNa' tassa jamAlissa khattiyakumArassa uttarapurasthimeNaM eMgA varataruNI siMgorAgAra jAya paliyA seyarayayAmayaM vimalasalilapuNNa mattagayamahAmudAkitti
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyavandrikATIkSA za027033sU010 jamAledIkSAnirUpaNam mattagayamahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM gahAya ciTThai' tataHkhalu tasya jamAle? kSatriyakumArasya uttarapaurastye uttarapUrvadigantarAle IzAnakoNe ekA varataruNI zRGgArAgAra yAvat cAruSezA saMgatagatAdiSu kuzalA rUpayauvanavilAsakalitA zvetarajatamayaM visalasalilapUrNa mattagajamahAmukhAkRtilagAnaM, mattagajasya yanmahAmukhaM tasya yA''kRtiH AkAraH tayA samAnaM sazaM bhRkSAraM jalapAtraMvizeSam 'zArI' iti bhASA prasiddham gRhItvA AdAya tiSThati / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArasta dAkSiNapurathimeNa egA varataruNI siMgArAgAra jAba kaliyA cittakaNagaDa tAlaveTe gahAya ciTTha' tatakhalu tasya jamAleH kSatriya kumArasya dakSiNapaurastye dakSiNapUrva nAge agnikoNe ekA varataruNI zRGgArAgAra yAvat cArupezA saMgavAdiSu kuzalA rUpayauvanavilAsakalitA citrakanakadaNDaM puNNaM mattagayavahAnuhAkittilamANaM bhiMgAraM gahAca ji' usa kSatriyakumAra jamAlike pAsa IzAna dizAkI ora eka sundara taruNI khar3I haI thii| jisakA sundara veSa zRGgArake Agara (dhara) jaisA thA aura jo yAvat saMgata gati AdikoMmeM nipuNa thI, rUpa, yauvana evaM vilAlale yukta thI-evaM zvata, rajatapaya (cAdIko) evaM vimala salila (nirmala jala)se pUrNa eva satsagajake mahAyuddhakI AkRti jaisI eka hArIko lie huI thii| 'taeNaM tassa jamAlisla khaciyakumArassa dAhiNapurathimeNaM egAvara. taruNI siMgArA jAva kaliyA citta kaNagadaMDa tAlaba gahAtha ci| eka aura taruNI kSatriyakumAra jamAlike pAsa Agneya dizAmeM khar3I haI thI, isakA bhI sundara veSa zRgArake AgAra jaisA thA-yahAM "yAvata" paMdase pUrvokta saMgatagata Adi padoMkA grahaNa huA hai, to yaha saMgata skhamANaM bhiMgAra gahAya ciTThai" tyA2 mA kSatriyabhA2 mAmAnI zAna dizAmAM eka suMdara yuvatI AvIne UbhI rahI. te suMdara veSabhUSA ane alaga kArathI zRMgAranA ghara jevI lAgatI hatI. te saMgata, gati, hAsya Adi kamAM nipuNa hatI, ane rUpa, yauvana ane lAlityathI yukta hatI tenA hAthamAM eka zveta, 'nirmaLa jaLathI bharelI jhArI hatI. te jhArI cAMdInI banAvelI tI mane bhatta hAthIna mahAbhumanA 241 24112 mI tI. "taeNa tassa jamAlisa khattiyakumArassa dAhiNapuratyime NaM egA varataruNI sigArA jAva phaliyA cittajhaNagadaMDatAlave TaM gahAya cidui" bhImaH zreSTha tathA kSatriyakumAra jamAlInI agni dizAmAM AvIne UbhI rahI. tene sudara veSa gAranA ghara je lAgatuM hatuM. te paNa saMgata gati, hAsya, AlApa
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre vicitrasuvarNamayadaMDasahitam tAlavantaM tAlavyajanam gRhItvA tiSThati / 'taeNaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa piyA koI viyapurise sahAvei, saddAvettA evaM vayosI-tataHkhalu tasya jamAle kSatriyakunArasya pitA kauTumvika puruSAn zabdayati, zabdayitvA-AhUya evaM vakSyamANamakAreNa avAdI-'khippAmeva bho devANuppiyA ! sarisAyaM sarisayaM sarisavyayaM sarisalAvaNNarUpajovaNaguNovaveyaM egAbharaNavasaNagahiyanijjoyaM koDubiyavaratarUNasahassaM sadAveha?' bho devAnupriyAH / kSiprameva zIghrAtizIghrameva sadRzaM sahakatvacaM sadazavayaH sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetam, ekAbharaNavasanagRhItaniryogam ekaH samAnaH AmaraNavasanalakSaNo gRhoto niyogaH AbharaNAdirUpaH samUho yena tat sathA. gati AdikoMmeM kuzala zrI, rUpa dhauSana evaM vilAsase yukta thI yaha vicitra suvarNadaNDa sahita tAlavRnta (paMkhe)ko liye huI thI, 'taeNaM tassa jamAlisla khattiyakumArassa piyA koDaciyapurise sahAvei ' jaba yaha saba prakAra kI sAmagrI vyavasthita DhaMgase ho cukI, taba kSatriyakumAra jamAlike pitAne apane AjJAkArI sevakoMko dhulAyA aura 'sAvittA evaM kyAsI' bulAkara unase aisA kahA 'khippAmeva bho devANuppiyA! sarisayaM saritayaM sarisavayaM sarisalAvaNa va jovaNaguNokveyaM egAbharaNayalaNagahiyanijjoyaM koDAMghiyavarataruNasahassaM sahAveha' he devAnupriyo ! tuma loga zIghrAtizIghahI 1000 aise AjJAkArI zreSTha yuvA puruSoM ko bulAkara lAo jo dekhane meM samAna pratIta hoM, jinakI zArIrika tvacA samAna ho, vayameM jinakI koI vageremAM nipuNa hatI ane rUpa, yauvana ane lAlityathI yukta hatI. tenA hAthamAM vicitra suvarNa daMDavALe paMkhe hate. ___ " taeNaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa piyA koDuviyapurise saddAvei" jyAre A badhI sAmagrI vyavasthita rIte goThavAI gaI, tyAre kSatriyakumAra bhAbIna pitA potAnA IN sebIne mAtAvyA. " sahAvittA evaM kyAsI " bhane tamane ! pramANe yAjJA pI. " khippAmeva bho devANupiyA ! sarisayaM sarittaya sarasanvaya sarisalAvaNNarUvajovaNaguNovaveya egAbharaNavasaNa. gahiyanimoya' koDa biyavarataruNasahassa saddAveha " 8 hevAnupriyo ! tame manA zake eTalI jhaDapathI evAM 1000 zreSTha, AjJAkArI yuvAnane bolAvI lAvo ke jeo dekhAvamAM samAna lAgatA hoya, jemanA zarIranI tvacA samAna raMganI haya, jemanI umara paNa sarakhI ja hoya, jemanA rUpa lAvaNa, yauvana
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya candrikATomA zaM01 2033 1010 jamAledIkSAnirUpaNam 541 vidham kauTumbikavarataruNasahala kauTumbikAzca te carataruNAH zreSTayuganasteSAM sahasra zabdayata Ayata / 'taeNaM te koDuMbiyapurisA jAba paDisuNettA khippAmeva sarisayaM sarittayaM jAva sahArveti' tataHkhalu te kauTumyikapuruSAH yAvat vinavena jamAle kSatriyakumArasya piturAdezaM pratizrutya kSiprameva zIghrAtizIghrameva sadRzaM saktvacaM yAvat sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetam ekAbharaNavasanagRhItaniyogaM kauTumvikavarataruNasahasraM zabdayanti / 'taeNaM te koI. biyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa piugA koDaviyapurisehiM sahAviyA samANA drutuTTA pahAyA kayavalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA' tata raMbalu te kauTumvikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasya pitrA kauTumbikapuruSaiH zabdayitA antara na ho, jinake lAvaNya, rUpa, yauvana evaM pAlakhIko vahana karane Adipa guNa eka jaile hoM aura eka jaise jinake AmaraNa aura bacchAdi ho / 'taeNaM te koDaviyapurilA jAva paDisuNettA khippAmeva sarilayaM saritayaM jAva sadAti' isa prakAra se apane svAmIke kathanako lunakara aura use baDe vinayake sAtha svIkAra kara una AjJAkArI sevakoMne zIghrAti zIghra hI eka samAna dikhAI denevAle samAna tvacAvAle dhAvat samAna umaravAle, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana evaM guNoMvAle samAna AbharaNavAle aura samAna baloMvAle 1000 zreSTha yuvA puruSoM ko bulAyA 'taeNaM te koDaMciyapurisA jamAlissa khattiyakumArasta piuNA koI biyapurisehiM sadAciyA sasANA hahatuhA pahAyA kayabalikarUpA, kayakouyamaMgalapAyacchittA'kSatriyakumAra jamAlike pitA dvArA una sevane guNa (pAlakhIne vahana karavAnA sAmarthya rUpa guNa) eka sarakhAM hoya, tathA bho me sa2mA vaso bhane maalrye| dhAraNa yA DAya. "taeNa' te koDuviyapurisA jAva paDesuNecA khipAmeva sarisaya saricaya' jAva sahAve ti" yAtAnA svAmInI mA 12nI mAjJA sAmAna tamana dhaNe harSa ane saMtoSa thayA. temaNe vinayapUrvaka temanI AjJA mAthe caDAvI. ghaNI ja jhaDapathI teo samAna dekhAvanA, samAna vacAvALA, samAna umaranA, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana ane guNasaMpanna, samAna vastro ane AbharaNathI yukta 1000 zreSTha yuvAna AjJAkArI puruSane bolAvI lAvyA. jamAlInA pitA pAse AvatAM pahelA te sahastra yuvAnee zuM karyuM te sUtrakAra prakaTa kare che "taeNa te koDu viyapurisA jamAlissa khattiyakumArassa piuNA koI viya. purisehi sadAviyA samANA hadvatuTThA hAyA kayavalikammA, kayakouyamaMgala. pAyajjittA" kyAre mAtInA pitA potAnA mAghArI sevAna bhAsIna
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre AhUtAH santaH iSTatuSTAH harpatopalamanvitAH snAtAH kRtavalikarmANaH kAkenyo dattAnnagAgAH kRtakautu sAmAnpAyazcittAH, 'egAdharaNavasaNagahiyanijjoyAjeNetra janAlisla khattiyaRmArasa piyA teNeva uvAgacchati' ekAbharaNavasanagRhItaniyogAH ekaH ekasadRzaH AbhaNabasanalakSaNo gRhIto niyogaH AbharaNAdirUpaH samUho yaiste tayA, yautra janAleH kSatriyakumArasya pitA AsIt tatraiva upAgacchanti, ' upagacchittA kArayala jAna baddhAvettA evaM vayAsI '-upAgatya karatala yAvat zirasAvarta mastake aJjali kutyA jayena vinayena cayitvA evaM vakSyamANapakAreNa AdiSuH kathitavantaH 'saMdigaMtu NaM devApuppiyA ! jaM amhe hiM karaNijja' bho devAhupiyA ! saMdizantu AjJApayantu khalu yat asmAbhiH karakoMko bhejakara bulAye gaye ye 1000 hajAra zreSTha yuvA puruSa baDe khuza hue evaM AnaMdacitta hue unhoMne usI samaya snAna kiyA, balikarma kiyA, kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta kiyA vAyasAdi ko annAdi bhAga dene rUpa balikarma kiyA 'egAbharaNagariyanijjoyA, jeNeva jamAlista khattiyakumAralsa piyA teNeva ubAgacchaMti' aura samAna AbharaNa evaM vastrAdi samUhale susajjita hokara apane 2 sthAnase cala dithe calakara ve vahAM Aye ki jahAM para kSatriyakumAra jamAlikA pitA thA 'uvAgacchittA karayala jAca baddhAvettA evaM ghayAsI' yahAM Akarake unhoMne donoM hAtha jor3akara natamastaka ho use vinayake sAtha namaskAra kiyA aura jaya vijaya zabdase use badhAye vadhAkara phira unhoMne aisA pUchA 'saMdisaMtuNaM devANupiyA ! jaM amhehiM karaNijja' te zreSTha, 1000 yuvAnone lAvyA, tyAre temane (te 1000 yuvAnane ) AnaMda thayo ane saMtoSa thaye. temaNe pulakita hRdaye e ja samaye snAna karyuM, balikarma patAvyuM ane kautuka ma gala rU5 prAyazcitta paNa karyuM. "egAbharaNAhiyanijjoyA, jegetra jamAlissa khattiyakumArassa piyA teNeva ubAgacchaMti" ane me samA vaso bhane me samA bhASAthI vibhU Sita thaIne teo kSatriyakumAra jamAlInA pitA pAse AvI pahoMcyA. " uvAgacchitto karayala jAva vaddhAvettA evaM vayAsI" yA mAvAna tamadhe mana hAtha joDIne tathA mastaka nIcuM namAvIne temane namaskAra karyA ane "jaya ha, vijaya ho" evA zabdothI temane vadhAvyA, ane vadhAvIne A pramANe 57y-" saMdisaMtu NaM devANuppiyA ! jaM amhehiM karaNijja" 3 devAnupriya ! pharamAve zI AjJA che?
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratradrikAThIkA za09403309 jamAledakSA nirUpaNam 543 , NIyaM vartate ? ' ' taraNaM se jamAlissa khattiyakumArassa piyA taM koDa biyavara - taruNa sahasaMpi evaM vayAsI ' - tataH khalu tasya jamAle : kSatriyakumArasya pitA taM kauTumbikacarataruNa sahasramapi evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt- 'tumbheNaM devApiyA | vhAyA kayavalihammA jAtra gahiyanijjogA jamAlissa khattiya - kumArasya sIyaM parivahaha ? ' bho devAnupriyAH / yUyaM khalu svAtAH santaH kRtabalikarmANo yAvat kRtakautukamaGgalaprAyazcittAH ekAbharaNavasanagRhIta niyegAH jamAleH kSatriyakumArasya zivikAM parivahata ? ' ' taraNaM te koDa biyapurisA jamAlisa khattiyakumArassa jAna paDisuNettA vhAyA jAva gahiyanijjogo jamA kissa khattiyakumArassa sIyaM parivati tataH khalu te kauTumbikapuruSAH jamAleH kSatriyakumArasta yAvat pituruparyuktAmAjJApta' pratizrutya samyagAkarNya he devAnupriya ! Apa hame AjJA de ki hama kyA kAma kareM ? ' taeNa se jamAlisa khattiyakumArassa piyA taM koDabiyacarataruNasahastaM pi evaM vayAsI' isake bAda kSatriyakumAra jamAlike pitAne una zreSTha yuvA kauTumbika puruSoMle jo ki saMkhyA meM 1000 eka ijAra the aisA kahA'tunbheNa devANupiyA ! vhAyA kayabalirummA jAva gahiyanijjoyA jamAlissa khattiyakumArasya sIyaM parivahaha ' he devAnupriyo ! snAta hue kRta balikarsavAle hue evaM yAvat kRta kautuka maMgala prAyacchittavAle hue, ekAbharaNa basanagRhIta hue tuma loga kSatriyakumAra jamAlikI pAlakhIko bahana karo ' taraNaM te koDa vigha purisA jamAlista khantiyakumArassa jAva paDiluNettA vhAyA jAya gariyanijjogo jamAlissa khayikumArasya sIyaM parivarhati ' kSatriyakumAra jamAlike yAvat pitAkI isa uparyukta AjJAko svIkAra karake una zreSTha 1000 sevaka " " tapa se jamAlisa khattiyakumArassa piyA ta koDumicavara taruNa sadassa pi evaM vayAsI " tyAra jAha kSatriyakumAra bhAtInA pitA te sahasa bhAjJAbharI yuvAna sevAne mA prabhA - " tubheNaM devANuppiyA ! vhAyA kalikammA jAva gahiyanijjoyA jamAlissa khattiyakumArassa sIyaM parivahaha " he devAnupriyA ! snAna, malika, ane kautuka mahagala prAyazcitta karIne tathA eka sarakhAM vastro ane AbhUSaNA dhAraNa karIne AvelA tame leAkeA kSatriya DubhAra bhAsInI pAdAjIne vaDena / "taMraNaM te koDu biyapuritA jamAlissa jAva pariNettA vhAyA jAva gahiyanijjogo jamAlissa khattiyakumArarasa sIyaM parivahaMtiM " snAna, nasimma bhane hotuGa maMgala 35 Ayazcitta yatAvIne
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 bhagavatI snAtAH santo yAvat kRtavalikarmANaH kRtakautukamaGgalaprAyacittAH ekAbharaNavasanagRhItaniyegAH jamAle : kSatriyakumArasya zivikAM parivahanti / ' taraNaM tassa jamAlisa khattiyakumArassa purisasahassavAhiNIM sIyaM durUsta samA s vappaDamA ime aTTamaMgalagA purao ahANupuccIe saMpaTTiyA ' - tataH khalu taraya jamAleH kSatriyakumArasya puruSasahastrAhyAM zivikAm ArUDhasya sataH purataH tatprathamatayA tepAM vivakSitAna madhye prathamatayA sarva prathamam imAni vakSyamANAni aSTaSTamaGgalAni aSTa mAGgalyavastUni yathAnupUrvyA yathAkrama saMprasthitAni gantuM pravRttAni ' taM jahA- sotthiya sirivacchatA va dapaNA' tadyathA-svaritakam, zrIvatsaH yAvat nandyAvartam, varddhamAnakam bhadrAsanam kalazo, matsya citram darpaNaH / tayANaMtaraM caNaM punnakalasabhiMgAraM jahA unavAe jAva gagaNatantra maNulihaMtI purao ahANupuntrI e yuvA puruSoMne jo snAta aura kRtabalikarmA the, evaM kRta, kautuka maMgalavAle the, tathA samAna AbharaNa dhAraNa karane vAle aura vanavAle the, una sahasrajanoMne jamAli kSatriya kumArakI pAlakhIko uThA liyA 'tapaNaM tassa jamAlissa khattiyakumAraspa purisa saharasavAhiNI sIyaM durUDhasta samANasta tappaDhamayAe ime a maMgalagA purao ahANupunvIe saMpaTTiyA puruSa sahasravAhinI pAlakhI para AruDha hue usa kSatriyakumAra jamAlike pAlakhI Age sabase pahile ye ATha maMgala dravya yathAkrama saMpasthita hue- ' taM jahA ' jaisesotthiyasirivaccha jAva daSpaNA' svastika, 1 zrI vatsa 2, nandikAvarta 3, barddhamAnaka 4, bhadrAsana 5, kalaza, citrakI macchaliyA~, darpaNa 8, ' laghANaMtaraM ca NaM punnakalasabhiMgAraM jahA uvavAie jAya gagaNa tathA eka sarakhAM vastrAbhUSA dhAraNa karIne AvelA samAna dekhAva, samAna upara AdithI yukta te zreSTha 1000 yuvAnee vinayapUrvaka temanI AjJAnA svIkAra karIne kSatriyakumAra jamAlInI pAlakhI upADI lIdhI ,, " taraNaM tarasa jamAlisa khattiyakumArassa purisahasvAhiNI sIyaM durudassa samANasya tapaDhamayAe ime adRTTha maMgalagA purao ahANupupIe sapaTTiyA sahasra puruSA vaDe vahana karAtI kSatriyakumAra jamAlInI te pAlakhInI A gaLa sauthI pahelAM nIce pramANe ATha magala dravye anukrame cAlavA lAgyA-eTale ke te aThe dravyene hAthamAM laIne temane varSana karanArA mANase cADhavA sAgyA. 'jahA " te ATha maMgala dravyAnAM nAbha - " sotthiya siviccha jova dUppaNA " ( 1 ) svasti, ( svasti vizeSa ) ( 2 ) zrI vatsa (3) nanhiThAvarta ( amarano svasti ) (4) varddhamAna, (5) madrAsana, (9) 4saza (7) sitranI bharachI, (8) darpayu, " tayANataraM ca Na punnakalasabhiMgAra jahA utravAie 66
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09 3033 sU010 jamAledardIkSAnirUpaNam 545 saMpaTTiyA 'tadanantaraM ca khalu pUrNakalazabhRGgArajalavaripUrNAH kalazAH bhRGgArAzca saMprasthitA' ityagreNAnvayAyathauSapAtike yAvat gaganatalamanulikhantI purato yathA'nupUrvyA saMpasthitA' tathA divyAca chatrapatAkA sacAmarA darzanaracitA lokadarzanIyA, vAto ghRtavijayajayantI cocchUitA atyuccanayA gaganatalamanulikhantIva purato'gre yathAnupUrvyA kramazaH saMsthitA eSAmarthaH aupapAtike ekonapaJcAzattamasUtre matkRtapIyUSavarpiNI TokAyAmavalokanIya iti, evaM jahA upavAie taheva bhANiyavyaM AloyaM vA karemANA jayajaya saddaca pauMjamANA puro ahANupuvIe saMpadviyA' evaM pUrvoktarItyA yathA aupapAtike bhagitaM tathaiva bhaNitavyaM vaktavyaM talamaNulihaMtI purao ahANupubIe saMpaSTiyA' isake bAda jalase paripUrNa kalaza, aura jhArI ye dravyacale, aisA "saMprasthita " ye sava Age 2 calate the, gagananala ko sparza karanevAlI dhvajAe~ thIM -auSapAtikasUtra meM yaha varNana " gagagatala maNulihaMtI purao ahANupuccoe saMpaTThiyA / isa sUtra pATha taka kiyA gayA hai-ipsa sUtra pAThase pahilekA pATha isa prakArase hai-"divyA ca chatrapatAkA sacAmarA darzanaracitA loka darzanIyA vAtodhUtavijayavaijayantIcocchitA atyuccatayA" ina padoMkA arthaaupapAtika sUtra meM 49 ve sUtrakI pIyUSavarSiNI TIkAmeM kiyA gayA hai, so vahAMse dekha lenA cAhiye / ' evaM jahA uvavAie taheva bhANiyavvaM jAva AloyaM vA karemANA jayajayasadaMca pau jamANA purao ahANupuvIe saMpaDiyA' isa taraha jaisA varNana isa viSayakA aupapAtika jAva gagaNatalamaNulihatI purao ahANupubIe saMpar3hiyA " tyA2 mAI thI paripUrNa kalaza ane jhArI cAlavA lAgyA. A varNana aupapAtika sUtramAM " gagaNatalamaNulihatI pura o ahANupuJcIe saradvayA" mA sUtra54 5-tanA sUtrapATha dvArA karavAmAM Avela che. A sUtrapAThanI AgaLane sUtrapATha A prabhArI cha-" divyAca chatrapatAkA sacAmarA darzana racitA loka darzanIyA vAtovratavijayavaijayantI cocchritA atyuccatayA" 2sUtrAno matha gopati sUtranA 69 mAM sUtranI pIyUSavarSi TIkAmAM ApavAmAM Ave che, te jJAsumA ta ma tyAthA pAthI . " evaM jahA ubabAie taheva bhANi yavyaM jAva Achoya vA karemANA jayajaya pada ca pajamANA purao ahANupubIe saMpaDhiyA " ! pramANe re vana mo5ti sUtramA 42pAmA mAvada cha, bha0-69
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 bhagavatIsUtre yAvat AlokaMca kurvANA jayajayazabdaM prayuJjAnAH purato yathAnupUrvyA saMsthitAH / tathAhi tadanantaraMca khalu vaiDUryadIpyamAnavimaladaNDam pralamba koraNTamAlyadAmopazobhitam candramaNDalanibhaM samucchrinam vimalapAnapatram macaraM siMhAsanam - varamaNiratnapAdapITham, svapAdukAyugasamAyuktaM yugasamAyuktaM cahakiGkarakarmakarapurupapAdAta parikSiptam purato yathAnupUrvyA saMpasthitam, tadantaraM ca khalu bahavo yaSTigrAhiNaH kuntagrAdiNaH, cAmaragrAhiNaH, pArAgrAhiNaH, cApagrAhiNaH pustakagrAhiNaH phalakagrAhiNaH pIThagrAhiNaH, bIgAgrAhiNa, kuMta grAhigaH, daDagrAhiNaH, vAmbUlAdi bhAnanagrAhiNaH purato yathAnupUrvyA saMsthitAH, tadanantaraca khalu bahavo daNDino muNDina, zikhaNDinaH, jaTinaH, vicchinaH hAsakarAH, umarurUkarAH, umarakarAvA, sUtra meM 'AloyaM vA karemANA jaya jaya saca paraM jamAnA ahANupuccIe saMpaTTiyA ' isa sUtra pATha taka kiyA gayA hai, vaisAhI varNana yahAM para bhI kara lenA cAhiye / isase pahilekA varNana isa prakAra se hai-" tadnantaraM ca khalu vaiDUryadIpyamAna vimaladaNDam pralambakoraNTamAlyadAmopazobhitam, candramaNDalanibhaM samucchritam, vimalamatipatram, pravara sihAsanam, vararatnapAdapITham, svapAdukAyugasamAyuktaM, vahu kiMkarakarma kara puruSapAdAna parikSiptam, purato yathAnupUrvyA saMprasthitam, tadanantaraM ca khalu bahavo yaSTigrAhiNaH kuntagrAhiNa, cAmaragrAhiNaH, pAzagrAhiNaH, cApagrAhiNaH, pustakagrAhiNaH, phalakagrAhiNaH, pIThagrAhiNaH, vINAgrAhiNaH kutupagrAhiNaH eDappagrAhiNaH, tAmbUlAdibhAjana grAhiNaH, purato yathAnupU saMprasthitAH, tadanantaraM ca khalu bahavo daNDino, muNDinaH, zikhaNDina, jaTinaH, picchinaH, hAsakarAH, DamarukakarAH, Damara " ' jAva ' yaha tevu varcuna ahIM pazu "AloyaM vA karemANA jayajayamadaM ca pajamANA purao aNupuvvI saMpaTTiyA sUtrapATha paryanta tha dvArA je AgaLanuM vazna graMzu karavAmAM Avela che te nIce pramANe samajavuM " tadanantara' ca khalu vaiDUryadIpamAnavimaladaNDaM pralamba koraNDamAlyadAmopazobhitam candramaNDalanimaM, samucchritam. vimalamA tapatram, prArasihAsanam, vararatnapAdapITham strapa|duka|mugasamAyuktam, bahu ki kara karma kara puruSapAdAtaparikSiptam, purato yathA nupUrvyAsaprasthitam tadanantaraM ca khalu bahavo yaSTiprAhiNaH kuntagrAhiNaH, cAmaraprAhiNa, pAzagrAhiNaH, cApagrAhiNa, pustakagrAhiNa, pIugrAhiNaH, vINAgrAhiNaH, kutupatrAhiNaH, daDapagrAhiNa, tAmbUlAdibhAjanagrAhiNaH, purato yathAnupUrvyA saprasthitAH, tadantara' ca khalu baio daNDino, muNDinaH, zikhaNDinaH jaTinaH, picchinaH hAsakaroH, DamarukakarAH, umarakarAvA, dravakarAH, cATukarAH, vAdakarIH kandarpa karAH
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za02 70 33 sU010 jAle kSAnirUpaNam 547 dravakarAH, cATukarAH, vAdakarAH, kandarpakarAH, kaukRcyikAH, krIDAkarAzca vAdaya ntazva gAyantazva hasantazca nRtyantazca bhASamANAzca zrAvayantazca rakSantazva AlokaM vA kurvantaH, jayajayazavdaM prayuJjAnAH samuccArayantaH purato yathAnupUryA saMpasthinAH, eteSAM zabdAnAmartha apapAtike pUrvArdai ekonapazcAzattamanne matkRtAyAM pIyUSavarpiNI TIkAyAm azlokanIya iti, ' tayANaM taraMcaNaM aTThasayaM gayANaM, asayaM turayANaM, asayaM rahANaM, tayANaMtaraM ca NaM asisattikuMtatomaramUlalauDa miDipAla dhaNupANisajja pAyattANIyaM purao saMpaTThiyaM ' tadantaraca khalu aSTazataM gajAnAm , aSTazataM turagANAm, aSTazataM sthAnAm, tadanantaraMca khalu asizaktikuntatomarazUlalakuTabhindipAladhanuSpANisajja' pAdAtyanIkaM purataH saMprasthitam , 'tayAgaMtaraM ca NaM vahave uggA bhogA jahA ubavAie jAva mahApurisabagguraparikkhittA karAvA, dravakarAH, cATukaroH, vAdakarAH, kandarpakarAH, kaukucyikAH, krIDAkarAzca, vAdyantazca, goyantazca hasantazca, nRtyantazca, bhASamANAva, zrAvayantazca, rakSantazca ." yaha pATha 'AloyaM vA karesANA jaya jaya sadaMca paujamANA" isase pahilekA hai / isa pAThakA artha bhI aupapAtika latrake pUrvArdha 49 veM sUtrakI pIyUSavarSiNI TIkAmeM kiyA gayA hai-so ghahIM dekha lenA caahiye| 'tayAgaMtaraM ca NaM aTThasayaM gayANaM, ahasayaM turayANaM, ahalayaM rahANaM tayANaMnaraM ca NaM asisattikuMtanomarasUlalauDabhiDipAlaghaNupANilajjaM pAyattAgIyaM purao saMrahivaM' usake pIche ekasopATha hAthI ekasoATha ghoDe unake Age Age calane lage ' tayANaMtaraM ca NaM bahave uggA , bhogA, jahA uvavAhae jAva mahApurisavandarA parikvintA jamAlista kaukucyikAH, krIDAkarAzca vAdayantazca, gAyantazca, hasa-tazca, nayantazca, bhASamANAmca zrAvayantazca, rakSantava" ! sUtrAne sAtha mau55ti sUtranA pUrvAdhanA 49 mAM sUvanI pIyUSArSi TIkAmAM Ape che, to jijJAsu pAThakae te bhAvArtha tyAthI vAMcI le. " tayANaMtara ca NaM adusaye gANaM, adumaya turayANa , adRsaya rahANa' tayANataraM ca Na asi satti kuta, tomara, sUla, lauDamiDiladhaNupa Nisajja pAyatANIya' purao saMpaTTiya " 2 // suutraane| A bhUNa sUtrA ! 25 244 prabhArI samanva. " tayANa tara ca NaM bahave uggA, bhogA, jahA upatrAie jAva mahopurisravaggurA parikkhitA janAlista khAttiyakumArassa puraoya magaoya
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre jamAlissa khattiyassa purao ya maggao ya pAsao ya ahANupubIe saMpaDiyA' tadantaraM ca khalu vahaH uyA ugrajAtIyAH bhogAH tadvaMzyAzca, AdidevenArakSakatve niyuktAH tenaiva gurutvena vyavahatAstadvaMzyAzca bhoganAtIyAH yayA-aupapAtike yAvat rAjanyAH Adidevena vayasyatayA vyavahatAH ikSvAkavaH nAbheyavaMzajAH, ikSvAkuvaMzavizeSabhUtAH jJAtAH kauravAH kuruvaMzajAH, kSatriyAH, brAhmaNAH bhaTA. yodhA prazAstAra: zAsanakartAraH mallakinaH lecchakinaH lecchakiputrAH ityaadi| eSAmartha aupapAtike aSTatriMzattamamUtre satkRtAyAM pIyUpavarSiNI TIkAyAm avlokniiyH| mahApuruSavAgurAparikSiptAH vAguretra vAgurA sarvataH parivAraNa sAdhAt puruSAzca te vAgurA ca puruSAgurA mahatI cAsau puruSavAgurA ca mahApuruSavAgurA tayA mahApuruSasamUhe na parikSiptAH pariveSTitAH santo jamAle: kSatriyakumArasya puratazca agratA, mArgatazca pRSThataH, pArzvatazca ubhayabhAgataH saMbha khattiyakumarasla purao ya mAgao ya pAsao ya ahANapuyIe saMpaDiyA' inake bAda aneka ugrajAtIya aneka bhogajAtIya kijinheM Adidevane ArakSatvake koTavAla kAmameM niyukta kiyA thA aura unhoMne jinheM gurutvarUpale vyavahArameM liyA thA-aise unajAtike vaMzaja puruSa yAvatrAjanya-Adideva dvArA mitrarUpase mAne gaye puruSa, ikSvAku-nAbhirAjA ke vaMzaja puruSa, jJAta-ikSvAku vaMzavizeSameM utpanna hue puruSa. kauravakuruvaMzameM natpanna hue puruSa, kSatriya, brAhmaNa, bhaTa yodhA evaM prazAstAzAsana karanevAle mallakI aura leccha kI putra-ityAdi ve aneka puruSoMke samUhase ghire hue kSatriyakumAra jalAlike AgepIche evaM AjUpAsa oya ahaNupubbIe saMpadriyA" tyA2 mA bhane jaya bhane bhane gajAtIya ke jemane Adi deve rakSaNanA kAryane mATe niyukta karyA hatA ane temaNe jemane gurUtva rUpe vyavahAramAM lIdhA hatA evA ugrajAtinA puruSe cAlatA hatA. A rIte ugrajAtinA ane bhega jAtinA puru, ane rAjAe Adideva dvArA vastharUpe sarakhI u maravALA mAnavAmAM AvelA puruSa, IkSavAku-nAbhi rAjAnA vaMzaja puruSa, jJAta-IvAku vaMza vizeSa mAM utpanna thayelA puruSa, kaurava-kuru vaMzamAM utpanna thayela puruSa, kSatriya, brAhmaNa, vaiddhAo ane prazAstA (zAsana calAvanArA malakI ane lecchakIputro ItyAdine samUDathI jenI AgaLa, pAchaLa ane bAjUmAM vIMTaLAyelo che e te kSatriyakumAra jamAlI AgaLa padhyA (tenI pAsamI 2mA samUthI 324ne 112 yAsI) " tayANa taraca
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikA bI0 za02 u 033 sU010 jamAle dIkSAnirUpaNam sthitAH prasthAnaM kRtavantaH ' tayANaMtaraM ca NaM vahave rAIsaratalagharajAva satthavAhapabhiimo saMpaSTiyA' tadanantaraM ca khalu bahavaH rAjezvara talavarayAvat-mADambikakauTumbikempa zreSThi senApati sArthavAhaprabhRtayaH purataH sNpsthitaaH| 'taeNaM se jamAlissa khattiyakumArasla piyA pahAe kayavalikamme jAba vibhUsie hathibaMdhavaragae' tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya pitA snAtaH kRnabalikarmA yAvat kRtakautukavAjUmeM cale / tayANaMtaraM ca NaM rAI sara talavara jAva satyavAhapabhiio purao saMpaTio' ina ke bAda aneka rAjA, Izvara, talabara dhAvat sArthavAha Adi Age Age cale yahAM yAvat padale "mADambika kauDambika, imya, zreSThI, senApati ina padoMkA grahaNa huA hai| "mahApurisa - ggurA" meM jo vAgurA pada AyA hai, vaha samUha artha meM AyA hai, vaise parantu yahAM jo vAggurApada likhA gayA hai, vaha saba orase parivAra rUpase grahaNa kiyA hai " mahApurisavAmurA " mahA saha meM jo " mahA" zabda AyA hai, vaha "vAgurA" ke vizeSaNa rUpameM AyA hai 'taeNaM se jamAlisa khattiyakumArasta piyA pahAe kayabalikamme jAba vibhUlie, hasthi khaMdhavagae' isake bAda kSatriyakumAra jamAlikA pitA apane putrake pIche 2 calA, calaneke pahile isane acchI taraha se snAna kiyA thA, palikarma-bAyasa Adivahave rAIsara, tala para jAtra satthavAhappamiio purao sapaTTio" tyAra 56 aneka rAjAo Izvara (yuvarAja) talavara (mAMDalika rAjAe) tathA sArtha, vAha parvatanA lake pAlakhInI AgaLa cAlatA hatAahIM sAIvADanI pahA mAan " jAva" 54thI " mAMDali, DITami, sya, zreThI a2 senApati" | pAMya 5.! 572 42rAya che. " mahApurisanaggurA" yA sUtrAzanI sAthe 2 "vAgurA" 5 / prayAsa thye| che te sabhaDanA 251 mA thaye cha, 52ntu 2 pA111 samadhana viyAra 42di " mahApurisavagurA" bheTave "puruSane mahA samUha" artha samaja, ane "mahA " pada samUhanA vizeSaNa rUpe vaparAyuM che ema samajavuM "taeNaM se jamA lipsa khatti yakumArassa piyA pahAe, kayavalikamme jIva vibhUsie, hathikhaMcavaragara " 2 mA kSatriyabhA2 mAzInA pitA pakSya zreSTha gajarAjanI pIDa para savAra thaIne tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA hAthI para savAra thatAM pahelAM temaNe nAna, balikarma, kautuka maMgala rUpa
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIsUtre maGgamAyazcittaH suvarNamayIlaGkAramAlyadAmnA vibhUpitaH san hastiskandha varagataH mattamataGganazreSThapRSThArUha: 'saphoreMTamalladA meNaM chatteNaM dharijjamANeNaM' sakoreNTamAlyahAmnA koreNTanAyakapuSpamAlyAmasahitena chatreNa dhriyamANena upalakSitaH 'seyabaracAmarAhiM uDubamANe udbudhamANe' zvetavara cAmarAbhyAm uddha yamAna utai yamAna. pauna punyena vIjyamAnaH ' hayagayarahapaparajohakaliyAe' hapagana thapavarayodhalitayA-apahastipramukhabhara saMyuktayA ' cAuragigIe seNAe saddhi saMparikhuDe // cAturaMgiNyA se nayA sAm saMparivRtaH saMveSTitaH 'mahayA bhaDa baDagara jAva parikvite jamAlisa khattiyakumArassa piTThazro piTa bho aNu gcch|' mahatA bhaTacaTakarega sainikasamUhena yAkt parikSiptaH parikoMke liye annakA vibhAga kiyA thA, aura duHsvapna Adike vinAzake liye kautuka evaM maMgalarUpa prAyazcitta bhI kiyA thA, calate samaya isane alpabhAravAle kImatI suvarNake alaMkAroMko pahirA, mAlA oNse apane ko vibhUSita kiyA. yaha zraSTha gajarAja para savAra thA. 'sakoreTamalladAmeNa chatteNaM dharijamANeNaM' isake Upara bhI usa samaya koraMTake puSpoM kI mAlAle virAjita chatra tanA huA thA 'seyara cAmarAhi udaghutramANe2 ' sundara zubhra cAmara isake Upara Dhore jA rahe the 'hayagayarahapavara johAlighAe' ghoDA, hAthI, ratha evaM ghaDe 2 subhaTa yodhAoMse yukta 'cAura giNIe seNAe saddhiM saMparibuDe' caturaMgiNI senAle yaha ghirA huA thA, 'mayA aDacaDagara jAva parikkhitte' sAthameM baDe 2 aura bhI vIra yodhAbhoM kA samUha cala rahA thA 'jamAlisla khattiyakumArasta piThThao 2 aNugacchada" isa tarahake ThAuvATase prAyazcitta Adi patAvIne suMdara vastro ane vajanamAM halakAM paNa ati mUlya pAna mAlapothI zarIrane vibhUSita yu tu " sakoreTamalladAmeNaM chattaNaM dharijamANeNaM" uttama. zaranI pITha 52 gA28 thye| mAsInA pitA para keraMTa puSponI mAlAethI yukta chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM ane seyavaracAmarAhi udhdhuvvamANe2" zreSTha, sa34 yaam| 5 bhane vAyu Dha2. pAma mAvata ne, " hayagayarahapavarajohakaliyAe" 21, thI, 2tha bhane zreSTha yoddhAmAthI yuta " cAuraMgiNIe seNAe saddhi saMpariduDe " yaturA senAthI tazI vATAye tA. " mahayA bhaDavaDAra jAva parikkhitte" qNI bhanI sAtha bhI vIra yoddhaamaan| samUha 5 yAsato to. " jamAlisa khattiyakumArasa piTuo2 aNugacchA" yA pramANe puratI sakaTa sAthe kSatriya. kumAra jamAlInA pitA tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA. -
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u0 33 5010 jama lekSAnirUpaNam amaladAkSAnirUpaNam 551 vRtaH san jamAleH kSatriyakumArasya pRSThanaH anugacchati, 'taeNaM tassa jamAlissa khatiyakumArasma purI mahaM osA, AsavarA, usao pAti jAgA NAgavarI piDhao rahA rahasaMgello' tatAkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya purato'grato mahAntaH azvAH mahAzvAH, te ca azvavarAH azvAnAM madhye barAH zreSThAH, azvavArAH iticA azvArUDhapuruSA iti tadarthaH, ubhayataH pAca ubhayoH pAyoH nAgA hastinA, nAgabarA hastinAM pradhAnA. pRSThano rathAH, rathasaMgellI rathasamudAyaH anugacchati / 'taraNaM se jamAlI khattiyakumAre amuggabhiMgAre pariggahiyatAliyaMTe Usaviyaseyachatte' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH abhyudgatabhRGgAraH abhyudgataH abhimukhasthApito bhRGgAro jalapAtravizeSo yasya sa tathA, parigRhItatAlAntaH parigRhItaM tAlagantaM tAlavyajanaM yaM prati sa tathA, unchUitazvetacchatraH ucchitam upari prasAritaM zvetacchatraM yasya sa tathA, 'pavIiyaseyacAmaravAlavIyagie sabbiDDoe jAva NAditaraveNaM' pravIjitA uddhRtA zvetacAmaravAlAnAM sajjita hokara kSatriyakumAra jamAlikA pitA apane putra ke pIche 2 calA. 'taeNaM tassa jamAlisla khattiyakumArassa purao mahaM AsA, AsavarA, ubhao pAsiMNAgANAgavarA piTTao rahAraha saMgelI' kSatriyakumAra jamAlike Age baDe 2 zreSTa ghoDe cala rahe the, donoM tarapha baDe hAthI cala rahe the. pIche ratha evaM rathasamudAya cala rahA thA 'taeNaM se jamAlI khattiyakamAre anuggayabhigAre parigahiyatAliyaMTe Usaviya. seyachatte pavIiya kheya cAmaravAlavIyANie ' jisake samakSa bhRGgArajalapAtra vizeSa upasthita hai, tAlavRnta jisake prati liyA huA hai, zvatachatra jisake Upara tanA huA hai, zveta cAmara jisake Upara Dhore jA rahe haiM aisA vaha kSatriyakumAra jamAli sabbiDDIe jAva NAditaraveNaM' " taeNaM tassa jamAlisa khattiyakumArasva purao maha AsA, AkhabarA, ubhao pAsiNAgANAgavarA piTTayo rahA rahasagelI" kSatribhA24mAlInI zreSTha ghaasene mATe samUha cAlatuM hatuM, ane paDakhe moTA moTA gajarAjo cAlatA hatA bhane tenI pA7 25 sana 2thasamudAya yAsata to. "taeNa se jamAlI khattiyakumAre abhugayabhiMgAre parigahiyatAliyaMTe Usaviyasevachatte pavIiya seya cAmaravAlavIyaNie " nI pAse samA2 (4Atra vizeSa) mA cha, renI pAse paMkhAdhArI tAlavRnta (paMkhe, vIMjhaNa) laIne UbhA che, jenA mastaka para zveta chatra dhAraNa karAyeluM che ane te cAmaro vaDe jene vAyu DhoravAmAM mApA rahyo cha, savA te kSatriyabhAra mAmI "sabiDDIe nAva NAditaraveNaM" marthAt pAtAnI saghanI 25 dvithI, " sabajuIe" samasta patra
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ D bhagavatIsUtre vyajanikAyaM prati sa pravIjitazveta cAmaravAlavyajanikaH, athavA pravIjite zvetacAmare vAlavyajanikeca yaM prati sa tathA. sarva ryA sarvA RddhiH sarvaddhiH, tayA yAvat nAditaraveNa, tathAhi-sarvadyutyA sarvavalena sarva samudayena sarvAdareNa sarva vibhUtyA sarvavibhUpayA sarvasaMbhrameNa sarva puSyagandhamAlyAlaGkAreNa sarvatruTitazabdasaMninAdena mahatyA RdyA mahatyA yutyA mahatA valena mahatA samudAyena mahatA varatraTitayamakasamakavAditena zaGkhapaNatrapaTaharIjhallarIkharamukhI huDukArajamRdaGga dundubhi nirghopa-nAdina-raveNa-vAtruTitAdInAM dundubhiyaMntAnAM vAditrANAM nighopaH zabdaH tasya nAditaraveNa pratidhvaninA saha epAM vistarato'rtha auSapAti ke dvipazcAzattama (52) sUtra matkayoyUpayarpiNI TIkAyAm avalokanIyaH, 'khattiyakuMDaggAmassa nayarassa majhaM majheNaM, jeNeva mAraNa kuMDaarthAt apanI samasta rAjyaRddhi se, "satvajjuIe" samasta vastra aura AmaraNoMkI pramAle "savayaleNaM" apanI samasta senAoMse "savya samudaeNaM" apane samasta parijanoMse "sabAreNaM" AdarasatkAra rUpa sabhI prayatnoMse "samvavibhUIe" apane samasta aizvaryase "savvavibhUsAe" sabhI prakAra ke vastrAbharaNa kI zobhAse "savvasaM nameNaM" bhakti janita atyadhika uttukanAse "savya-puppha-gaMva-mallAlaMkAreNa' saba tarahake puSpoM se sabhI prakArake gandha dravyoM se sabhI prakArakI mAlAoM se evaM sara taraha ke alaMkAroM se "savvatuDiya-saha-saNiNAeNe" sabhI prakAra ke vAditroM kI madhura dhvani se yukta huvA 'khattiya ku DaggAmanayarassa majjha majjheNaM-jeNeca mAhaNakuMDa. ggAle nayare jeNeva bahusAlae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe' kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcase hokara tathA mAsUpAnA prabhAva 43 'sababaleNa" pAtAnI sabhasta senAmA 19, " savyasamudaeNa" pAtAnA samasta prin| 43 " savvAdareNaM" mAhara sasAra 35 sA prayatna 43, " sabavibhUIe " pAtAnA samasta maizvarya 43, " sayavibhUsAe" tamAma prA2nA nAmAnI N 43, " savasaMbhameNaM " alsta nita satyAta utsutA 43, " savva-puppha-gaMdha-malllA laMkAreNa" sa prA2nA pu0|| 43 sa 4 // 2 // gadha drvye| 43 sarva prAranI bhaaye| 19 bhane yA prA2nA 25 / 43 " savvatuDiyasaha-saNiNAeNaM " yA 542nA pAtrAnA madhura pani De yuta tha na " khattiyakuDaggAmanayarassa majjJa majheNaM-jeNeva mAhaNakuMDa
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 553 paNam prameyacandrikA TIkA za39 u033 2010 jamAledardIkSAnirUpaNam ggAme nayare, jeNeva bahusAe ceie. jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gamaNAe' kSatriyakuNDagrAmasya nagarasya madhyamadhyena nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaraM yatrA bahuzAlakaM caityaM, yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH AsIt, tatraiva tasninnetra sthAne gamanAya gantuS prAdhArayat prasthitavAn gantuM pravRtta ityarthaH // sU0 10 // ___mUlam-" taeNaM tasla jamAlista khattiyakumArassa khattiyakuMDaggAmasta naparasta majjhaM majjheNaM niggacchamANasta siMghADagatiyacaukajAba pahesu bahane asthAthiyA jahA uvavAie jAva abhinaMdaMtA ya abhitthugaMtA ya evaM vayAlI jaya jaya gaMdA ! dhammeNaM, jaya jaya gaMdA ! taveNaM, jaya jaya gaMdA ! bhadaMte abhaggehiM NANadaMsaNacaritamuttamehiM ajiyAiM jiNAhi, nikalA aura nikala kara jahAM brAhmaNa kuNDalAma nagara, jahAM pahuzAlaka udyAna aura usameM bhI jahA~ zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the usa ora calA, sarva Rddhise lekara dundubhi paryanta takake pAThakA artha vistArapUrvaka aupapAtika sUtra ke 52 veM sUtrakI TIkA kiyA gayA hai, ataH vahAM dekha lenA cAhiye 'varatruTitayamakasamaka prayAditena' Adi sUtra pAThakA artha isaprakArase hai-zreSTha truTitoMke (bAMjoMke) sAtha eka sAthameM zaMkha, paNava, (Dhola vizeSa) paTaha, bherI, jhallarI, jhAlara, kharamuhI, vAdya vi. huDaka muraja, mRdaGga, aura dundubhi saba bAje ghajAye jA rahe the, so inakI nAdita rava-pratidhvani ho rahI thii||su.10|| ggAme nayare jeNeva bahupAlae ceie jeNeba samage bhagava mahAvIre teNeva pahAretya gamaNAe " kSatriya yAma nagaratI 2012 12ye thAna, prANazrAma naga. rana bahuzAlaka udyAna ke jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjatA hatA, tyAM javA nIkaLyo. sarva RddhithI laIne dubhi parya-tanA sUtrapAThane artha papAtika sUtranA para mAM sUtranI TIkAmAM vistArathI Apela che, te tyAMthI pAMcI sevA. "varatruTitayamakasamakapravAditena" mAha sUtrAno mAvA A pramANe che--zreSTha truTitenI sAthe sAthe zakha, paNava, paha, bherI, jhAlara kharamukhI, huDadaka, muraja, mRdaMga, ane dundubhi vAgatAM hatAM ane te vAjiMnaanaa pratidhvani sajAtA . // sU. 10 // bha-70
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre iMdiyAI, jiyaM ca pAlahi, samaNadhamma jiyaviragho'vi ya vasAhi taM deva ! siddhimajjhe, NihaNAhi ya rAgadosamalle, taveNa ghitidhaNiyabaddhakacche maddAhi aTakammasattU jhANeNaM uttameNaM sukeNaM appamatto harAhi ArAhaNapaDAgaMca dhIra ! talokaraMgamajhe pAvaya vitimiramaNuttaraM kevalaM ca NANaM gacchaya bhokkhaM paraM padaM jiNavazevadiTeNaM siddhinaggeNaM akuDileNaM haMtA parIsahacamUM abhibhaviSagAmakaMTakovasagmANaM dhalle te avigdhamatthuttikaTu abhinaMdaMtiya, amithugaliya ! taeNaM se jamAlI khattiyakumAre nayaNasAlA sahassehiM picchinjamANe picchijjamANe evaM jahA ubavAie kUNio jAva Niggacchada, jiragacchintA jeNeva mAhagakuMDagmAle nathare jeNeva bahusAlae ceie teNeva uvAgacchai, unAgacchittA chattAdIpa titthagarAtisae pAsai, pAsittA purisasaharUlavAhiNI sIthaM Thavei, ThavettA purisasahassavAhiNIo sIyAo paJcoruhai / taeNaM taM jamAliM khattiyakumAraM ammApiyaro purao kAuM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA evaM kyAlI--evaM khalu bhaMte ! jamAlI khattiya kumAre amhaM ege putte iTe kaMte jAva kimaMgapuNa pAsaNayAe / se jahA nAmae--uppalei vA, paunei vA, jAva paumasahastapattei vA, paMke jAe jale saMvuDDe, povalippai, paMkaraeNaM Novalippai, jalaraeNaM, evAmeva, jamAlIvi khattiyakumAre kAmehi jAe bhogehiM
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaiysndrikaatthii0|097033suu011 jamAlerdIkSAnirUpaNam 559 saMvuDDe, govalippar3a, kAmaraeNaM gotralippar3a, bhogaraeNaM Novalippai, mittaNAiniyagasaNaya saMbaMdhiparijaNeNaM, esa je devANuppiyA ! saMsArasaubirage bhIe jammaNalaraNANaM devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pAyai ! taM eyannaM devANuppiyANaM amhe bhivaralaM dalayAmo, paDicchaMtu devANuppiyA ! tIsabhikkhaM // sU0 11 // chAyA-tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya kSatriyakuNDagrAmasya nagerasya madhyamadhyena nirgacchataH zaGgATakatrikacatuSka yAvat patheSu bahavaH aArthikAH * yathA aupapAtike yAvat abhinandantazca asputtiSThantazca evamavAdiSuH-jayaH jayananda ! dharmeNa, jaya jayananda ! tarasA, jaya jayananda ! bhadraM tava, abhagnaiH jJAnadarzanacAritraiH uttamaiH, ajitAni jaya indriyANi, jityAca pAlaya zramaNadharmam, jitavighno'pi ca vasa tat de ! siddhipadhye, nijahi ca rAgadveSamallaM tapasA, dhairyadhanikaSakakSaH mardaya aSTa maMzatrUna dhyAnena uttamena zuklena apramattaH, hara ArAdhanapatAkAMca dhIra / lokyaraGgamadhye, prApnuhi vitimiram anuttaraM kevalaM ca jJAnaM, gaccha mokSaM paraMpadaM jinabaropadiSTena siddhimArgeNa akuTilena itvA parIpahacamUm , abhibhUya grAma jhaNTopasagAda, dharma taga avighnamastu, iti kRtvA abhinandantica abhyuttiSThantica ! tatAsvalu jamAliH kSatriyakumAro nayanamAlAsahasaH prekSyamANaH, prekSyamANaH, evaM yathA aupapatike kUNiko yAvat nirgacchati, nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAptaM nagaraM, yau| baDuzAlakaM caityaM tatraiva upAgacchati, upAgamya chatrAdikaM tIrthaMkarAtizayaM pazyati, dRSTvA puruSasahasrohamAnAM zivikAM sthApayati, sthApayitvA purupasahassoyamAnAyAH zivikAyAH pratyavarohati / tataHkhalu taM jamAliM kSatriyakumAram ambApitarau purataH kRtvA yatraitra zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraivopAgacchataH, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra tri:kRtvo yAvat namasthitvA evam AdiSTAm-evaM khalu bhadanta ! jamAliH kSatriya kumAraH asmAkam ekaH putraH, iSTaH vAntaH, yAvat kimaGga ! punaH darzanatayA, tat yathAnAma ekam utpalam vA, padmam vA yAvat padmasahastra patraM vA, paGke jAtaM jale saMvarddhitaM nopalipyate paGkarajasA nopalipyate jalarajasA evameva jamAlirapi kSatriyakumAraH kAmaiH jAto bhogaiH saMvaddhito nopalipyate kAmarajamA, nopalipyate mogarajapA, noralipapate mi trajJAtinijakasvajanasambandhiparijanena, epa khalu devaanumiyaaH|
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre saMsAramayodvigna bhIto janmamaraNAnAm, devAnupriyANAmantike muNDo bhUtvA agArAt anagAritAM majati, tam evaM khalu devAnumiyebhyo vayaM bhikSAM dadmaH, pratIcchantu khalu devAnubhiyAH / ziSyabhikSAm / / sU0 11 // TIkA - tae NaM tassa jamAlissa khattiyakumArassa khattiyakuM DaggAmassa nayarasta majjha majjheNaM niggacchamANassa siMghADagatiyacaukka jAva pade vaDhave atthasthiyA jahA unavAe jAva aninaMdaMtAya abhitthuNatAya evaM vayAsI 'tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumAraraya kSatriyakuNDagrAmasya madhyamadhyena nirgacchataH zaGgATakatrikacatuSka - yAvat catvaramahApathapatheSu bahavo'rthArthikAH dhanArthino janAH yathA aupapAtike tripaJcAzattam sUtre yAvat abhinandantatha abhistuvantazca evamavAdipuH tathAhi -- kAmArthikAH zubhazabdarUpa kAmArthina, bhogArthikAH zubha gandhAdi bhogArthinaH, lAbhArthikA dhanAdilAbhArthinaH killipikAH bhANDAdayaH, karoTikAH kApAlikAH, kAravAhikAH, karaeka kAra rAjadeyaM dravyam, tadvahantItyevaM zILA rAjakaradhArakA ityarthaH / zaGkhinaH, cakrikA: cakrapraharaNAH kumbha " 556 ' taraNaM tassa jamAlissa ' ityAdi / TIkArtha - - ' tara NaM tassa jamAlisma0 evaM bayAsI ' jaya kSatriyakumAra jamAli kSatriya kuNDagrAma nagara ke bIcoMbIca se hokara apanI pUrI vibhUti Adike sAtha nikalA, taba zrRMgATaka, trika, catuSka yAvatcatvara, mahApatha evaM patha ina saba mArgo ke Upara aneka dhanArthijana jaisA ke aupapAtika sUtra 53 ve sUtrameM kahA gayA hai yAvat - kAmArthijana, bhogArthijana, lAbhArthijana, kilvidhikajana, kApAlikajana, kAravAhikajana, zaMkhIjana, cAktikajana, lAGgalikajana, mukhamAGgalika jana, vaImAnajana, puSpamAnaca aura muNDikagaNa ye saba jAkara ikaTThe ho gaye inameM jo dhanI abhilASA karanevAle the ve dhanArthI the, zubha zabdarUpa kAmakI abhilASAvAle jo the ve kAmArthI the, zubha gandhAdikake jo abhilASI the " tapaNaM tarasa jamAlisa " tyAhi TIDArtha -" taNaM tassa jamAlista evaM vayAsI" nyAre kSatriyakumAra jamAlI petAnI pUrepUrI vibhUti aDhithI sajja thaIne kSatriyakuMDa nagaranI vRzyoSasya thardhane nI4jyA, tyAre kSatriyamuunagaranA zrRgAra, tri, yatuSDa, yatra, mahApatha ane patha, e badhAM mArgo para aneka dhanAUjana, kAmAjina bhAgArthI 4na, sAlArthIna, dviviSi44na, apAsina, aravADi bhana, za'jIvana, cakriyajana, lAMgalikajana, mukhamAMgalikajana, vandvamAnajana, puSpamAnava ane sUDikagaNu, e sau ekaThAM thaI gayAM (A badhA leAkeAnuM varNana aupapAtika sUtranA 53 mAM sUtra pramANe ahIM ApavAmAM AvyuM che) je leAkeA dhana prApta karavAnI abhilASAthI tyAM AvyA hatAM temane dhanArthI kahyAM che. je leAkeA zubha zabdarUpa kAmanI abhilASAvALAM hatAM, temane kAmArthI kahyAM che, zubha
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u033 sU011 jamAlekSiAnirUpaNam 157 kArAdayo bA, lAGgalikAH galAvalambitasuvarNAdimayalAGgala pratikRtidhAriNo bhaTTavizeSAH, mukhamAlikAH, mukhe maGgala yeSAM te mukhamAGgalikAzcATukAriNaH, varddhamAnAH skandhAropitapuruSAH, puSyamAnavA mAgadhA ityarthaH suNDikagaNAH chAtrasamudAyA ityarthaH / tAmiH iSTAbhiH kAntAbhiH priyAbhiH, manojJAbhiH, mano'. mAbhiH, udArAbhiH, kalyANAbhiH, zivAbhiH, dhanyAbhiH, mAGgalyAbhiH, sazrIkAbhiH, hRdayaMgamAbhiH, hRdayaprahalAdanikAbhi', mitamadhuragambhIragrAhikAbhiH, arthazatikAbhiH, apunarutlAbhiH vAgbhiH abhinandantazca abhinandanaM kurvantava, he kSatriyakumAra ? jaya jIna ityAdi bhaNanto'bhiddhimAcakSANAH ityarthaH abhistuvantazca evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSuH-ete pAM padAnAM vizeSa vyAkhyA auSapAtika ve bhAgArthI the, dhanAdilAbhake jo arthI the ve lAbhArthI the, AMDAdika kilviSika the kapAlavAle kAroTika the, rAjakara dhArakarabAhika the. zaMkha bajAnevAle zakhI the, kurubhakArAdika cakrika the, lAgalake jaise sone Adike bane hue AbhUSaNako galemeM pahiranevAle lAgalika bhavizeSa the, khuzAmadIjana mukhamAlika the, kaMdhe para puruSoMkoAropita karake Aye hue varddhamAna the, mAgava-samayara para rAjA AdikI stuti karanevAle cAraNa-rAjA AdikI stuti karanevAlA puSpa mAnada the aura vidhArthIgaNa sUNDita the / ye saba iSTa, kAnta, priya, manojJa, manoka, udAra, kalyANa, ziva, dhanya, mAGgalya, sazrIka, hRdayaMgama, hRdayaprahalAdaka, mita madhura evaM gaMbhIra grAhika, arthazatika evaM apunarukta aisI apanI 2 vANIse usakA-kSatriyakumAra jamAlikA abhinandana karane lage he kSatriyakumAra ! tumhArA jaya ho, tuma bahuta samaya gAdikanI abhilASAvALA lekene bhegAtha kahyA che, dhanAdi lAbhanI ajilASAvALA lokone lAbhArthI kahyAM che vaLI bhAMDAdika, kiviSika, kApalika, rAjakara dhAraka kAravAhI, zekha vagADanAra zaMkhI, kuMbhakAra Adi cakika, lAMga lanA jevAM suvarNa nirmita AbhUSaNene gaLAmAM dhAraNa karanAra lAgalika-bhaTTa vizeSa, sukhamAMgalike (khuzAmata karanArA leke), vaddhamAnaka-kAMdha para lokone besADIne AvelA ke, mAgadha (rAjA AdinI stuti karanArA cAraNa) puSamAnava ane sUDika (vidAdhIMgaNa) paNa tyA ekatra thayA hatAM teo ISTa, kAnta, priya, manAza, manAma, Gl2, 46yA], ziva, dhanya, bhAMgavi, sazrI . yaMgama, hRdaya, A hUlAdajanaka, mita, madhura ane gaMbhIraghAhika, arthazatika (sekaDo artha yukta) ane apunarukta evI pitapotAnI vANIthI kSatriyakumAra jamAlIne abhinaMdana ApavA lAgyA.
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 bhagavatI sUtre 9 tripaJcAzatamasUtre matkRtapIyUpaNI TIkAyAmavalokanIyA | 'jaya jaya NaMdA dhammeNaM ! jaya jaya gaMdA taveNaM ! jaya jaya gaMdA ! mate ' jaya jaya ityA zIrvAdaH bhaktisaMbhrame dvirvacanaM ca he nanda ! jagannandikara ! jaya jaya vijayasta vijayastra kapAyAdizatrUn kena dharmeNa, jaya jaya karman tapasA, jayajaya, he nanda ! jagannandin 1 tvaM jagajaya, bhadraM te bhavatA ke ? ityAha- ' amari NANadaMsaNacaritamuttamehiM abhagnaiH akhaNDitaizva jJAnadarzanacAritra 'ajiyAi jigAdi iMdiyAI, jiyaM ca pAle hi samaNadhammaM ' ajitAni indriyANi jaya, jitaM ca gaNadharmaM pAlaya, taka jio, ityAdi rUpase kahakara usakI abhivRddhi cAhane lage, arthAt dhAne lage tathA isa prakAra se usakI stuti karane lage, ' jayajaya NaMdA ! dhammeNaM, jaya jaya NaMdA taveNaM, jaya jaya naMdA bhadaM te' he jagatko Ananda denevAle kSatripampara ! tumhArA jaya ho, jaya ho arthAt tuma kaSAyAdi zatruoM para vijaya prApta karo, kisase ? dharma se dharmakI zItala chnnacchAyAmeM baiThakara tupa rupAyAdi vairiyoko isa taraha se parAsta karo ki jisase ve punaH apanA zira ApakI ora na uThA ske| he nandajagadAnandadAyaka ! tuma tapake prabhAvase sadA vijayazIla bane raho, he nanda- apane mAtApitAke ekahI putra ho, tumhArA sadA kalyANa ho, kinase ?' abhaggehiM NANadaMsaNacaritamuttamehi' ' akhaNDita jJAna, darzana evaM cAritra se 'ajiyAI jiNAhi iMdiyAI, jipaM ca pAlehi samaNadhammaM 'tuma ajita indriyoM ko jIto evaM prApta hue isa zramaNa 66 " huM kSatriyakumAra ! tamArA jaya thAe, tame dIryaMcu thAe!" ItyAdi vacanA dvArA tenI abhivRddhi cAhavA lAgyA ane A pramANe tenI stuti karavA lAgyA. jaya jaya NaMdA ! dhammeNaM, jaya jaya NaMdA taveNaM, jaya jaya gaMdA bhadaM te " "bhagatane AnaMda henara he kSatriyakumAra ! tamAze 45 thAmI, eTale ke tame zatrue para vijaya prApta kareA. tame dhanI zItaLa chatra chAyAmAM besIne aMtaraganA kaSAyAdi duzmanAne evAM te parAsta karI ke tee pharIthI tamArI sAme mAthu' ja uThAvI na zake. huM nanda-jagatane Ada DhanAra hai jamAI! tame tapanA prabhAvathI sadA vijayI aneA, huM nanda tame tamArA mAtApitAnA ekanA eka putra che, tamarU sadA kalyANu thAe. abhaggehiM NANadasaNa carittamuttamehiM " aNaDita jJAna, darzana ane yAritrayI ajiyAI jiNAhi iMdiyAI, jiya ca pAlehi samaNadhammaM " tabhe santi 66 66
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 u.33 sU011 jamAlekSiAnirUpaNam 'jiya vigdho'viyavasAhi taM deva ! siddhi majjhe NihaNAhiya rAgadosamalle taveNa' he deva! he kSatriyakumAra ! jita vighno'pi ca tvaM siddhi madhye vasa, niryAtaya ca nivAraya tAvat tapasA tapobaleva tapaH prabhAveNetyarthaH rAgadveSamallau, 'dhitiSaNiya baddhakacche' dhRtireva dhairyameva dhanikam atyartha vaddhA kakSA yena sa tathA, gADhavaddhakakSaHsan mallo mallAntarajayasamartho bhavati ityAzayenoktam 'dhiti dhaNiya' ityAdi, 'maddAhi aTTa kammasattU ' mardaya cUraya aSTau karmazatrUna, 'jhANeNaM uttameNaM mukkeNaM appamatto' dhyAnena uttamena zuklena apramattaH pramAdarahitaH san tvaM sarvo. ttamena zuklena dhyAnena 'harAhi ArAhaNapaDAgaMca dhIra ! telokaraMgamajjhe' he dhora ! gambhIra ! trailokyagGgamadhye tribhuvanarUparaGgabhUmimazcamadhye ArAdhanA patAkA hara, tathA ca ArAdhanA jJAnAdisamyak pAlanA saiva patAkA ArAdhanA patAkA, tAM trailokyarUparaGgasthala madhye prasAraya iti bhAvaH. 'pAvaya vitimiradharmako pAlo 'jiyavigyo ni bAlAhi taM deva siddhimajjhe Niya NAhiya rAgadosamalle taNaM' he deva ! he kSatriyakumAra ! vighnoM para vijaya pAkara ke bhI tuma siddhi ke sadhyameM vaso aura apanI tapasyAke balase rAgadveSarUpa malloko pachAr3o 'tidhaNi baddhakacche' dhairyarUpI kamarako majabUtIse bAMdhakara 'sadAhi aTTakammasattU' ATha karmarUpI zatruoMko cUro jhANeNaM uttameNaM plukzeNaM appamatto' sarvottama zukla dhyAnale tuma pramAdarahita hokara tellokaraMgamajjhe' tribhuvanarUpa raMga bhUmike maMca para 'vIra' dhIra ! 'harAhi ArAhagA paDAgaM ca' ArA. dhanArUpI vijayapatAko phaharAo jJAnAdikoMkI acchI tarahase pAlanA karanA isakA nAma ArAdhanA hai, 'pAvatha vitimiramaNuttaraM kevalaM ca dhadriyAna mane prApta thayesA mA zramAyudhamanu pATana 42, " jiyavigghovi vasAhiM taM deva ! siddhi majhe NiyaNAhiya rAgadosamalle taveNaM" hai deva ! he kSatriyakumAra ! vidane para vijaya prApta karIne paNa tame siddhinI madhyamAM vase ane tamArI tapasyAnA prabhAvathI rAgadveSa rUpa mane pachADo, "ghitidhaNiyavaddhakacche " dhaiya 35 choTAne dRDhatA pUrva madhIna 'mahAhi aTukammasattU " mA8 abha35 zatrusAnA bhU bhU 6vI ho. "hANeNaM uttameNaM sukkeNaM appamatto" sattima. zusa dhyAna54, prabhA 2Dita , " tellokkara gamajjhe dhIra ! harAhi ArAhaNA paDAgaM ca" dhIra ! trio 35 raMgabhUminA maMca para ArAdhanA rUpI vijayapatAkA tame pharakAve. ( jJAna, darzana ane cAritranuM sArI rIte pAlana karavuM tenuM nAma ArAdhanA che)
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 bhagavatI sUtre " maNuttaraM kevalaMca gANaM gApnuhi vitiviram ajJAnAndhakArarahitam, anuttaraM sarvotkRSTam, kevalaM jJAnam, 'gacchapa mokkhaM paraM padaM jigadidvegaM siddhimaggeNaM akuDileNaM haMtA parIsahacamU ' gaccha tAvat mokSaM paraMpadaM jinatraropadipTena siddhimArgeNa akuTilena avakreNa saralena ityarthaH tIrthakaropadiSTena kapaTarahitena siddhiH yathA mokSapadamanusareti bhAvaH kiMvA ? ityAha-' hanA parIsahacamUM ' parapaca hatvA paripadarUpopasargasainyaM samUlamunmIlya tathA abhibhafarmin kaMTagomuragANaM' abhibhUya parAya grAma kaNTakopasargAt indriya grAmasya pratikUlatayA kaNTakIbhUtAn upasargAn dUrIkRtyetyarthaH ' ' iti vAkyAlaGkAre 'me te matthu ' taba dharme dharmapathe avighnamastu vighnabAdhA mAdhUna 'ti kaTTu abhinadaMtiya abhithurNati ca ' iti kRtvA abhinandantica 'jaya jaya nanda ityAdinA varddhayanti, abhistuvanti stutiM kurvanti ca ' taraNaM se jamAlI khattiya - kumAre nayaNamAlAsahasse hiM picchimANe vicchinnamANe evaM jahA ubavAie kUNI o 'NANa' ' ajJAnAdhankAra se rahita, sarvotkRSTa aise kevalajJAnako tuma prApta karo 'gaccha mokkhaM paraM padaM jiNavarovAdidveNa siddhimaggeNaM akuDileNaM haMtA parISahacasU ' parIsaha rUpa sainyako haTAkara ke tuma jinavaropadiSTa sarala siddhimArga se cala kara paraMpada mokSako prApta karo abhibhaviya gAmakaMdovasaggANaM ' indriyoM ke pratikUla hone se kaMTakIbhRta upasargoM ko dUra karake 'dhammaM te avigdhamatthu ' tumhAre dharmamArga meM vighnoMkA abhAva rahe - vighnabAdhA na ho, aisA kahakara una logoMne kSatriyakumAra jamAlike Upara apane hArdika bhAvako barasAyA aura usakI stuti kI 'taNaMse jamAlI khattiyakumAre navaNamAlasahasse hiM " (6 pAtraya vitimiramaNuttara' kevalaM ca NANaM " Denan ! ajJAnAndhArathI raDita, sarvotsRSTa meSA ThevaNajJAnanI tabhe prapti . " gacchapa mokkha paraM padaM jiNa varotradiTTeNaM siddhimaggeNaM akuDileNaM hatA parIsahacamUM " parISaDa 35 sainyanA sa'DAra karIne jinavareApardiSTa sarala siddhimAge cAlIne tame para pada mAkSane prApta / "abhibhaviya gAmakaMTagovasaggANaM " indriyAne pratipUja meSAM 32 samAna upasargo dUra thaIne dhamma te avigghamatthu " tamArA dhamamAga mAM vidhneAnA abhAva rahe-tamane kAi paNu vighna na naDe cha A pramANe kahIne te leAkAe kSatriyakumAra jamAlI pratyenI peAtAnI zubhecchA vyakta karI ane tenI stuti karI
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za.93 33011 jamAle dakSA nirUpaNam 561 } jAva nigaccha ' tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAro nayanamAlAsahasraiH darzaka janalocanapaktisahasraiH prekSyamANaH prekSyamANo darIdRzyamAnaH evaM yathA aupapAtike sUtre kuNiko rAjA pratipAditastathaivAtrApi pratipattavyo yAvat vacanamAlAsahasraiH abhistUyamAnaH abhistUyamAnaH, hRdayamAlAsaha sairabhinandyamAno'bhinandyamAnaH, janamana samUhaiH samRdvimupanIyamAno 'jaya jaya ! nandetyAdi paryAlocanAt manorathamAlAsaha traivispRzyamAno vispRzyarmAnaH kAnti divya saubhAgyaguNaiH prArthayamAnaH mAyamAnaH, aDgulimAlA sahasrai dazyamAno darzyamAnaH, bahUnAM naranArIsahasrANAm aJjalimAlAsahasrANi dakSiNahastena pratISyamANaH pratIcyamANaH svIkurvan strI kurvan manju maJjunA ghoSeNa pratibudhyamAnaH pratibudhyamAnaH vAraMvAramanumodyamAnaH, bhavanapaktisahasrANi samatikrAmyan samavikrAmyan kSatriyakuNDagrAmasya picchijjamANe 2 eva jahA ubavAie kUNIo jAva niggacchai ' isa taraha aupapAtika sUtra meM varNita kUNikaM rAjAkI taraha vaha kSatriyakumAra jamAli dazakajanoM kI paMkti ke nayananAlA sahasroMse vAramvAra dekhanerUpa kriyAkA viSayabhUta banatA huA kSatriya kuNDagrAma nagarake bIcoMbIca se nikalA yahAM jo yAvatpada diyA gayA hai, usase isa pAThakA saMgraha huA hai - " vacanamAlAsahasraH abhistUyamAnaH, abhistRyamAnaH hRdayamAlAsahasraiH abhinandyamAnaH abhinandyamAna janamanaH samUhaiH samRddhimupanIyamAnaH, jaya jaya nandetyAdi paryAlocanAt manoratha - mAlAsahasraiH vispRzyamAnaH vispRzyamAnaH kAntidivya saubhAgyaguNaiH prArthyamAnaH prArthyamAnaH aGgulimAlA sahasraiH daryamAnaH daryamAnaH bahUnAM naranArI sahasrANAM aJjalimAlAsahasrANi dakSiNahastena pratISyamANaH manjumajunA ghoSeNa pratibudhyamAnaH pratibudhyamAnaH pAraMvAra malumodyamAna: sUtramAM varNita kRNika rAjAnI jema kSatriyakumAra jamAlI paNa paNu kSatriyaku'DagrAma nagarane madhyamArgethI nIkaLye te vakhate dazakajanAnI hajAro nayanapakti tenI tarapha vAravAra nirakhI rahI hatI. ahI padma dvArA nIcenA sUtrapATha thatuNu karAyeA che-- "" jAtra "" " vacanamAlAsahasraH abhistuyamAnaH 2, hRdayamAlA sahastra abhinandyamAnaH 2 janamanaHsamUhaiH samRddhimupanIyamAnaH, jaya jaya nandetyAdi paryAlocanAt, manoratha mAlAsaha sai. vispRzyamAna 2 kAnti divya saubhAgyaguNai prArthyamAnaH 2 addhagujimAlAsahasrai' darzyamAna 2 bahUnAM naranArIsahasrANAM ajalimAlA sahakhANi dakSiNahaste pratISyamANaH 2, majumajunA ghopeNa pratibudhyamAnaH 2 vArabha0-71
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre nagarasya madhyamadhyena nirgacchati, niggacchittA jeNe mAhaNakuMDaggAme nayare, jeNeca bahusAlae ceie, teNeva upAgacchai' nirgatya yatraiva brAhmaNakuNDagrAma nagaram, yatratra bahuzAlakaM caityam udyAnamAsIda, tatrA Agacchati, 'uvAgacchittA chattAdIe titthagarAtisae pAsai, pAsittA purisasahassavAhiNI siyaM Thavei' upAgatya chatrAdikaM tIrthakarAtizayaM tIthaGkarasya jinasya bhagayato'tizayaM pazyati, dRSTvA puruSasahasravAhyAM zivikA rathApayati, 'ThavettA purisasaharasavAhiNIo sIyAo paccoruhaha' zivikAM sthApayitvA purupasahasravAdyAyAH zivikAyAH pratyavarohati,-avatarati / 'taeNaM taM jamAliM khatti pakumAraM ammApiyaro purao kAuM bhavanapaMktisahasrANi samatikAsyan samatikAmyat kSatriyakuNDagrAma nagarasya madhyamadhyena" isa pAThakA artha sarala hai, kaThina nahIM niggacchintA jeNeva mAhaNakuMDamAle nayare jeNeva bahalAlae ceie teNeva uvAgacchada " nikala kara vaha vahAM para AyA ki jahAM brAhmaNa kuMDagrAma nagara aura usameM bhI jahAM pahuzAlaka udyAna thA 'uvAgacchittA chattAdIe titthagarAtilae pAsaha ' vahAM Akara usane tIrthaMkara jina bhagavAnkI atizayarUpa chatrAdi vibhUtiko dekhA 'pAsittA purisa sahastavAhiNI siyaM ve' dekhakara usane usI samaya apanI puruSasahasramahinI-eka hajAra purUSa jisako uThoye hue haiM aisI pAlakhIko khaDAkaravAyA ThavettA purisasahastavAhiNIo sIyAo paccorUhaI' khaDA karavAkara phira vaha usa purUSa sahasravAhitI ziyikAse nIce utarA vAra manumodyamAnaH, bhavanapakti sahasrANi samatikrAmyan 2 kSatriyakuMDagrAmanagarasya madhyamadhyena" mA sUtrAne artha sa2 che. chatai samaya na 5 to aupapAtika sUtramAMthI vAMcI levo. 'niggacchittA jeNeva mAiNakuchaggAme nayare jeNeva bahusAlara ceie teNeva uvAgacchaha " tyAMcI nIjIna te prAmayadu nagaranA pahuzAsa: nAmanA yetya (GdhAna) pAse bhAvI pAyA, " uvAgacchitsA chattadIe titthagarAtisae pAsaha" tyAM pahoMcatAM ja teNe tIrthakara bhagavAnane atizaya rU5 chatrAdi vibhUtine bhI. "pAsittA purisasahassavAhiNI siyaM Thavei"-trAhina matAnI sAthai 24 te hajAra-puruSa vaDe jenuM vahana thaI rahyuM hatuM evI pitAnI pAlakhIne lI 2mAvI. " ThavettA purisasahassavAhiNIo sIyAo pacorUhaha" pAtAnI sahastra puruSavAhinI zibikIne UbhI rakhAvIne te temAMthI nIce utarI gayo.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ premeyacandrikAThIkA za09uM033011 jamAle rdIkSAnirUpaNam 563 , , jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaMti ' tataH khalu taM jamAli kSatriya-kumAram amvApitarau purataH kRtvA agrato vidhAya yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIreM AsIt, tatraiva upAgacchataH, 'uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva narmasittA evaM vayAsI ' -upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIraM tri kRtvo yAvat AdakSiNapradakSiNaM kuruta AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vandete namasyataH vandityA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdiSTAm - kathitanantau ' evaM khalu saMte ! jamAlI khattiyakumAre ahaM ege putte iTThe kaMte jAtra kimaMga puNa pAptaNayAe ' he bhadanta ! evaM khalu pUrvoktarItyA jamAliH kSatriyakumAraH asmAkam ekaH putraH abhilaSitaH, kAntaH, kamanIyaH yAvat miyaH, manojJaH, sano'maH, ityAdi, zrava tAye ! zrotumapi durlabha, kimaGga punaH kimuta vaktavyam darzanavAyai draSTum 'se 'taNaM taM jamAli khattiyakumAra ammApiya purao kAu jeNe samaNaM bhagavaM mahAvIre teNeva udAgacchati' isake bAda usa kSatriyakumAra jamAliko usake mAtApitA Age karake jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye, uyAgacchittA samaNaM bhagava mahAvIra tikkhukho evaM vayAsI' vahAM Akara ke unhoMne zramaNa bhagaghAna mahAvIrako sInavAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka candanA kI namaskAra kiyA, vandanA namaskAra kara phira unhoMne unase aisA kahA - ' evaM khalu bhate ! jamAlI khattiyakumAre amhaM ege pune, iTThe kate, jAca ki. maMga puNapANayAe 'he bhadanta ! yaha kSatriya kumAra jamAli hamAre ekahI putra hai, yaha hameM bahuta iSTa abhilaSita hai, kAnta- kamanIya, thAvatpriya manojJa, mano'ma, ityAdi pUrvokta vizeSaNoMvAlA hai - lo yaha suna" taraNaM ta' jamAli khatiyakumAra ammApiyaro purao kArDa jeNeva samaNa bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati " tyAra mAda kSatriyakumAra jamAlIne AgaLa karIne tenA mAtApitA zramayu bhagavAna bhaDAvIra yAM virAjatA hutA, tyAM bhAvyAM. " uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namasittA evaM vayAsI" tyAM bhAvIne temaNe traNa vAra dakSiNa pradakSiNA pUrvaka zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaDhaNuA karI, namaskAra karyAM ane vaNA namaskAra karIne temaNe temane A pramANe 4hyuM -" evaM khalu bhave ! jamAlI khattiyakumAre amhaM ege putte, iTThe, kaMDe jAva kimaMga puNapAsaNyAe " he bhagavan ! e kSatriyakumAra jamAlI amArA ekanA eka putra che. te amane ghaNeA ja ISTa (abhijJayita), kAnta ( ubhanIya ), priya, manejJa, Adi pUrvokta vizeSazevALA che. udummara puSpanI jema tenI
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 bhagavatIstre jahAnAmae-uppaleiyA, paumeivA, jAva paumasahassapattevA, paMkajAe, jale saMkhur3e Novalippar3a paMkaraeNaM, Novalippai jalaraeNaM' tadyathA nAma-utpalaM vA, panaM vA yAvat kuludaM vA nalinaM vA subhagaM vA saugandhikaM vA kamalaM vA, zatapatraM kA sahasrapatra vA, paTTe jAtaM jale saMcarddhittam nopalipyate paGkarajasA, no palipyate jalarajasA-jalabindubhiH 'evAmeva jamAlI vi khattiyakumAre kAmehi jAe, bhogehiM saMvur3e govalippai kAmaraeNaM, Novalippai bhogaraeNa, govalippar3a mittaNAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNa ' evasena tathaiva kamalapatrabadevetyarthaH jamAlirapi kSatriyakumAraH kAmeSu jAta', bhogeSu zabdAdi rUpeSu gandharasaspezeSu saMvardvi to'pi paripAlito'pi vRddhimupAgato'pi nopalipyate kAmarUparajasA neke liye bhI ugumyara' purupakI taraha durlabha hai-tapa isake darzanakI to vAtahI kyA karanI, yaha to durlabha hai hI ' se jahAnAlae uppalei vA, paumei vA jAva paumasahastapattei vA, paMke jAe, jale saMyuDDe Novalippai, paMkaraeNaM Nocalippar3a jalaraeNaM' jaise koI eka utpala ho, yA padma ho, yAvat kumuda ho, nalina ho, subhaga ho, saugandhika ho, athavA kamala ho, yA zatapana ho, yA sahasra patra ho, ye sagha paMka kIcaDameM utpanna hote haiM aura jala meM par3hate haiM, parantu ye paMka rajase (kIcaDa) lipta nahIM hote haiM, aurana jalabinduoMse lipta hote haiM 'ecAmeba jamAlI vi khattiyakumAre kAmehiM jAe, bhogehiM saMkhur3e, nocalippA kAmaraeNaM, Novalippai bhogaraeNaM, jovalippada mittaNAinighagalayaNasaMbaMdhiparijaNaM' isI taraha kamalapanakI taraha kSatriyakumAra jamAlisI kAmabhogale utpanna huA hai, zabdAdi rUpa gandha spoM meM palA hai-vRddhiMgata huA hai-phira bhI yaha at Ainsii 5 ma " se jahA nAmae upalei vA, paumei vA, jAva paumasahassa pattei vo, pake jAe, jale saMvujhDhe Novalipa paMkaraeNa, No valippaDa jalaraeNaM " remo me 53, 52 55, 25thA bhura athavA nalina, subhaga, saugandhika athavA kamaLa athavA zata tra athavA sahastra patra paMkamAM ja utpanna thAya che ane jaLamAM ja vRddhi pAme che, chatAM paNa teo paMkajathI paNa alipta rahe che ane jalabiMduethI paNa alipta ja 29 che, " evAmeva" za pramANe " janAlo vi khattiya kumAre kAmehi jAe, bhogehi saMvuDDhe, novaliAi kAmaraeNaM, Novali pai, bhoraeNaM, Novalippar3a mittaNa'i niyagasayagasaMbaMdhiparija geNaM" kSatriyamA2 mAthI ma (pAsanA) dvArA utpanna thaye che, zabda, gaMdha, sparza Adi bhegamAM ucharyo che chatAM
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za01033011 japAledIkSAnirUpaNam kAmAnurAgeNa no vA upalipyate bhogarajasA, kAmabhogayoH netra Asakto bhatrati, nApi upalipyate mitrajJAtinijakasvajanasambandhiparijanena mitrANi suhRdaH, jJAtayaH svajAtIyAH dAbAdAdayaH, nijakAH mAtulAdayaH, svajanAH, pita pitR vyAdayaH, sambandhinaH zvazurAdayaH, parijano dAsAdiH, eteNaM samAsa indra statastena saha snehataH sambaddho na bhavatItyarthaH, ' esa NaM devANuppiyA ! saMsArabhauvigge bhIe jammagamaraNANaM, devANupiyANaM atie chuDe bhavittA agArAo agagAriyaM pavyayai bho devAnupriyAH / eSa khalu jamAliH saMsAramayodvignaH saMsAra janya bhayavyAkulaH janmamaraNAnAM-janmamaraNebhyo bhIta:-trastaH san devAnupriyANAM bhavatAmanti ke samIpe suNDo bhUtvA AgArAt gRhAta nitya anagAritAM pratra jati dIkSAM gRhNAti, 'taM evaM NaM devANuppiyANaM amhe bhikkha dalayAso' tat tasmAt kAmarUpa raja-dhUlIle-kAmAnurAgase upalipta nahIM huAhai, aurana bhogarajale upalipta huA isa taraha yaha kAma meM aura bhogameM Asaktiyukta nahIM banA hai, tathA mitra jJAti, svajAtIya dAyAdAdika, pandhuvarga, nijakamAmA Adika, svajala-pitA kAkA vagaireha sambandhI-vastura Adi evaM parijana dAsa Adi inameM bhI snehase nahIM baMdhAhai 'esa NaM devANuppiyA! saMsAra bhauThivago bhIra, jammaNamaraNANaM devANupiyANaM aMtie muDe bhavittA amArAo aNagAriyaM pazyaha ' he devAnupriya ! yaha saMsAra janya bhayase vyAkula evaM janma maraNoM se trasna hotA huA Apa devAnapriyake pAsa muNDisa hokara ke gRhasthAvasthA ke parityAgapUrvaka anagArA. vasthA dhAraNa karanA cAhatA hai / 'taM eyaM NaM devANuppiyANaM amhe bhikhaM paNa te kAmarUpa rajathI (kAmAnurAgathI) ane bhegarajathI (bhaga pratyenI AsaktithI alipta ja rahyo che tenuM mana temanA pratye Asaktiyukta thayuM nathI, tathA bhitrI, zAtirAnA, gatIya (hAya. ), ni(bhAmA mA6i), 11 (pitA, 11 ko2), samadhI (sAsu, sasa) bhane 520 (hAsa dAsI) pratye paNa tenA manamAM anurAga utpanna thayA nathI. A rIte moha mana mAyAnI manAthI te mdhaaye| nayA " esaNaM devANupiyA! saMsArabhaubdhige bhIe, jammamaraNANaM devANuppiyANaM atie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvayai " he devAnupriya! te saMsArajanya bhayathI vyAkuLa ane janmamaraNathI trAsIne ApI devAnupriyanI pAse muMDita thaIne-pravajyA laIne gRhasthAvasthAnA parityAgapU bhAvasthA (zramAya paryAya) ghAyu 425 bhAga cha, "ta
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre kAraNAt etaM khalu jamAli kSatriyakumAraM devAnubhiyebhyo bhavadbhyo vayaM mikSA ziSyarUpAM bhikSA damaH / 'paDicchaMtu NaM devANupiyA ! sIsabhikkhaM ' he devAnupriyAH / etAM ziSyarUpAM bhikSAM pratIcchantu gRhyantu strI kurvantu bhvntH||mu011|| mUlam--" tae NaM samaNe bhagavaM sahAvIre taM jamAliM khattiyakumAra evaM vayAsI-ahAsuhaM devANuppiyA! mA parivaMdhaM kareha! taeNaM se jamAlo khattiyakumAre samaNeNaM bhagavayA mahAvIre Na evaM vutte samANe hadvatuTTe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva namaMsittA uttarapurasthimaM disImAgaM avakamAi, avakkamittA sayameva AmaraNasallAlaMkAraM omuyai / tae NaM se jamAlissa khattiyakumArasta mAyA haMsalakhaNeNaM paDasAieNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchai, paDicchittA hAravArijAva viNimmuyamANA--viNimbhuyamANA jamAliM khatiyalAraM evaM vayAlI--ghaDhievaM jAyA! jaiyavvaM jAyA! parikramiyanaM jAyA ! asti ca NaM ahe No pamAyeyavyaMtikaTu jamAlista vattiyakumArassa ammApiyaro samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, gasaMsai, vaMdittA NamaMsittA jAmeva disaM pAunsUyA tAleva disi pddigyaa| tae NaM se jamAli khattiyae layameva paMcamuSTriya loyaM dalayAmo' isaliye hamaloga Apa devAlupriyake liye kSatriyakumAra jamAliko zivya bhikSAke rUpa meM dete haiM 'paDicchaM tu NaM devaannuppiyaa| sIsabhikkhaM' he devAnupriya ! Apa isa ziSadha bhikSAko svIkAra kareM // 11 // eyaM NaM devANupiyANa amhe mikkhaM dalayAo" tathA me mApa vAnupriyana A amAre putra (kSatriyakuma 2 jamAlI) ziSya zikSArUpe arpaNa karIe chIme. "paDicchatu NaM devANuppiyA sIsabhikkhaM" 3 vAnupriya ! mA5 A ziSyazikSAne savIkAra kare. sU011
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyapandrikATIkA za09u033sU012 jamAle zAnirUpaNam 567 karei, karettA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA evaM jahA usaladatto taheba pavaio navaraM paMcahiM purisasaehiM saddhi laheba jAva savvaM sAnAiyamAiyAI ekArassaaMgAI ahijjai, ahijettA bahUhiM ca uttha chaTTama jAva mAladdhamAsakhANehiM vicittehiM tavokasmehi appANaM bhAve mANe viharai // sU0 12 // chAyA--tataH khalu zramaNo agavAna mahAvIraH taM jamAliM kSatriyakumAram evam AdIt yathAkhaM devAjupiya ! mA pratibandhaM kuru / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evamuktaH san hRSTa tuSTaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtyo yAvat namakSyitvA uttarapaurastyaM digmAgam apakAmati, apakramya svayameva AbharaNamAlyAlaGkAram avasuJcati / tataH khalu tasya jamAle kSatriyakumArasya mAtA salakSaNaNena paTazATakena AbharaNamAlyAlaGkAraM pratIcchati, pratISya hAravAri yAvat vinirmuzcantI vinirmuJcantI jamAliM kSatriyakumAram evam avAdIt-ghaTitavyaM jAta ! yavitavyaM jAta ! parikramitavyaM jAta ! asmiMzca khallu arthe no pramAditavyam, iti kRtvA jamAle kSatriyakumArasya ambApitarau zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandete namasyataH vanditvA namasvitvA yAmeva dizaM prAdurbhUtI tAmeva dizaM pratigatau / tataH khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, kRtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchati, upAgatya evaM yathA RSabhadattastathaiva prabajitaH, navaraM paJcabhiH puruSazataiH sArddha tathaiva yAvat sarva sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, adhItya bahubhizcaturthaSaSThA. Tama yAvatamAsArddhamAsakSapaNairvicitraH tapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayan viharati |mu012|| TIkA--'saeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre taM jamAliM khattiyakumAraM eva vayAsI'-tataHkhalu zramaNo bhagavAna mahAvIra staM jamAliM kSatriyakumAram evaM 'taeNaM samaNe agavaM mahAvIre' ityAdi / TIkArtha--'taeNaM0 vayAsI' isake bAda zramaNa bhagavAn mahAvIrane kSatriyakumAra jamAlise isa prakAra kahA-'ahAluhaM devANuppiyA! mA " taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre" tyAha-- TI -" taeNaM0 kyAsI" tyA2mA zrabhA lagavAna mahAvIra kSatriyamAra bhATAna mA prabhAra 4thu-" ahAsui devANuppiyA mA paDibaMdha kareha "
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre vakSyamANaprakAreNa avAdIt uktavAn ' ahAsuhaM devANupiyA | mA paDivaMdha kareha ' bho devAnupriyAH ! yathAsukhaM yathA tatra sukhaM bhavettathA kuru kintu atra viSaye mA pratibandhaM kuru - prativandhaM vilambaM mA kuru / 36 taNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeM bhagavayA sahAvIreNaM evaM vRtte samANe hatuDe samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAvanamaMsittA uttarapuratthimaM dilImAgaM avakamai " tata:khalu sa jamAliH kSatriyakumAraH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa evaM pUrvoktarItyA uktaH san tuSTo - harSatopayuktaH bhramaNaM bhagavantaM mahAvIraM triHkRtvo yAvat AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA narmAsthitA uttarapaurastyaM digrabhAgam IzAnakoNam apakrAmati - gacchati 'avakamittA sayameva AmaraNamallAlaMkAraM omuya ' apakramya svayaseva nijam AbharaNamAlyAlaGkAram bhUSaNastracandanapaTTavatrAyalaGkAram avamuJcati - parityajati ? taraNaM se pariyaM kareha' he devAnupriya ! tumheM jisase sukha mile- vaisA kAma karo. parantu pratibandha - bilamba - isa viSaya meM vilam mata karo, 'taraNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM0 avakamai , jaba atraNa bhagavAn mahAvIrane kSatriyakumAra jalAlI se isa prakAra kahA taba vaha bahuta khuza huA-saMtuSTa huA, usane zramaNa bhagavAn mahAvIrako tInavAra AdakSiNa pradakSiNapUrvaka bandanA kI namaskAra kiyA, bandanA namaskAra karake phira vaha uttara paurastya digbhAgameM - IzAna koNa meM gayA vahAM jAkara usane 'sayameva0 osubaha ' apane hAtha se hI apane ghRta Abha raNoMko mAlAoM ko evaM alaGkAroMko-bhUSaNoMko, strarUko tathA candana paTTa vastrAdi alaMkAroMko utArA 'taraNaM se jamAlissa0 paDicchai ' utAre hue una bhUSaNAdikoMko kSatriyakumAra jamAlikI mAtAne haMsa jaise sapheda yA haMsake cihnavAle paTTAmbara ( uttama vastra ke ) ke acale meM 568 hai devAnupriya ! tamane je rIte sukha upaje, evuM kArya kare, paNu AvA zubha arthabhAM visaMbha 42 lebhe nahIM. " taraNaM se jamAlI khattiyakumAre samaNeNaM0 atrakamai " nyAre zrama lagavAna mahAvIre kSatriyakumAra bhAtIne A pramANe kahyuM tyAre te ghaAA ja harSa ane saMteSa pAmyA. teNe traNavAra Ai kSazu pradakSiNa pUrNAMka zramaNu bhagavAna mahAvIrane vadaNA karI ane namaskAra ryA, pahalA namaskAra rIne te IzAna aNubhAM gye| tyAM hAte " sayametra 0 omubai " tethe potAnA hAthathI 4 potAnA bhAbharakheo, bhASAo bhane atkArAne kSatriyakumAra jamAlInI mAtAe haMsanA jevAM zubhra vastranA a'calamAM "
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09 2033 sU012 jamAledIkSAnirUpaNam jamAlissa khattiyakumArassa mAyA haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM AbharaNamallAlaMkAraM paDicchai ' tataHkhalu tasya jamAleH kSatriyakumArasya mAtA haMsalakSaNena haMsabaddhavalena hasacihna yuktena vA, paTazATakena paTTAmbarAJcalena AbharaNamAlyA. laGkAraM pratIcchati-gRhNAti, 'paDicchittA hAravAri jAba viNimmuyamANI, viNi- mmuyamANI jamAli khattiyakumAra evaM vayAsI '-paTTavastrAJcalena jamAlerAbhaNamAlyAlaGkAra pratItya gRhItvA hAravAri yAvat dhArAsinduvAracchinnamuktAvalI prakAzAni hAravAridhArAdivat zvetAni azrUNi vinirmuJcantI punaH punaH pari. tyajantI jamAliM kSatriyakumAram evaM vakSyamANaprakAreNa abAdI-' ghaDiyandha jAyA ! parikamiyavvaM jAyA ! asmiMca NaM ahe No pamAeyavyaM tikaDu' he jAta ! he putra ! asmi zvArthe saMyamayogarUpe'rthe ghaTitavyam prayatno vidheyaH apAptAnAM saMyamayogAnAM prAptaye ghaTanA kArya sAyAnena vartitavyam , athaca saMyamapAlane. 'rthe yatitavyam-yatnaH-kartavyastvayA, evameva saMyamapAlane parAkramitavyam-parA. kramo vidheyaH, pauruSAbhimAnaH saphala. kartavya iti bhAvaH, kizca asmizcArthe pravrajyAnupAlane na pramadayitavyam-pramAdo na kartavya iti kRtvA-iti kathayitvA ghAMdha liyA-yA dhara liyA 'paDicchintA0 evaM bayAsI' lekara hAra, vAri yAvat-dhArA, sinduvAra, chinamuktAvalI prabhAke jaile prabhAvAle, arthAt-zubhra AMsuoMko cAra 2 bahAtI huI usane apane priyaputra kSatriyakumAra jamAlise isa prakAra kahA-' ghaDiyanvaM jAyA! jayavaM jAyA parikami rabdhaM jAyA asti ca NaM aTe No pamAeyavaM tikaTTa' isa saMyama yoga rUpa arthameM tuma prayatna karanA, 'jaiyavaM jAyA !' aprApta saMyama yogoMkI prApti ke liye ceSTA karanA, evaM saMyama pAlana rUpa arthameM 'yatna karanA, isI tarahase saMyama pAlane meM apane puruSArthako saphala karanA, "assica aTeNopamAepabvaM " isa pravrajyAke pAlane meM pramAdakA sevana mAdhI dIghai-aseni "paDicchittA0 eva vayAsI" gale 72, dhArA, sinduvAra ane taTelI mALAnAM metI jevAM zubhra AMsu sAratI sAratI pitAnA priya putra jamAlIne A pramANe zikhAmaNanAM vacane kahevA lAgI" ghaDiyavvaM tti kaTTa" me ! mI sayama ye||35 sabhA tu prayatnAta 22, jaiyavyaM jAyASa sAta sayama yogAnI prApti mATe yeSTA (yala) karaje-sAvadhAnI pUrvaka saMyamanI ArAdhanA karaje saMyamanI ArAdhanA bhATe puruSArtha 422 . asi ca aTe No pamAeyavya" bhane sayabhanI bhArAdhanAmA me paNana 5 asAra 4211 nahI. "jamA. ma0-72
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 bhagavatIpatre jamAlista khattiyakumArasa ammApiyaro samaNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsaha jamAleH kSatriyakumArasya avApitarau zramaNaM agadantaM mahAvIraM vandete, namasyataH, 'vaMdittA, NamaMsittA, jAme disa pAuthUyA tAmeva disi paDiggayA' vanditvA, namasyitvA yAmeva dizamAvica prAdurbhUtau-samAgatI tAmeva dizaM pratigataupatinihatau / 'tapaNaM se jamAli khattiyae sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei ' tataH khallu sa jamAlikSatriyakaH svayameva paJcamuSTikaM paJcamuSTipramANaM locaM kezalucana karoti, 'karitA jeNeva sama bhagavaM mahAvIre teNeva uvAganchai' locaM kutvA yatraiva zramago bhagavAn mahAvIraH AsIt tatraivo pAgacchati, 'uvAgacchittA evaM jahA usa madatto taheva pavvaiyo ' upAgatya evaM pUrvoktarItyA yathA RSabhadattaH 'mavajitaH pravrajyAM gRhItavAnna tathaiva jamAliH kSatriyakumAro'pi pratrajitaH, 'navaraM paMcahi purisamaehiM saddhiM tadeva jAva savyaM sAmAiyamAiyAI ekArasabhaMgaI ahijjai' nadaram RSabhadattApekSayA vizeSastu paJcabhiH puruSazataiH sArddha tathaiva nahIM karanA, isa prakAra kahakara 'jamAlisA khattiyakumArassa0 NamaMsa' jamAli kSatriyakumArake mAtApitAne zramaNa bhagavAna mahAvIrako namaskAra kiyA 'vaMdittA paDiggayA' vandanA namaskAra karake phira ve jisa dizAle prakaTa hue the usI dizAkI ora cale gaye, 'taeNaM0 loyaM kareha' isake bAda kSatriyakumAra jamAline paMcamuSTi pramANa loca kiyA, 'karitA0 uvAgacchai' kezaluzcana kara ve jahA~ zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye, 'uvAgacchittA. pavvahao' vahAM Akara unhoMne RSabhadatta brAhmaNakI taraha prabhuke pAsa pravajyA grahaNa kI, jamAline jo pravrajyA grahaNa kI baha 'navara paMcahiM purisasaehiM saddhi taheva jAva. savvaM sAmAiyamAiyAiM ekkArasaaMgaI ahijjai' lissa khattiyakumArassa0 NamaMsai" mA pramANe bhAsIna hIna tanA mAtA pitA zrama mApana bhAvI22 / 4rI bhane nabha64 2 4o, " vaMdittA0 'paDiggayA" ! nm:||2 4zana tAre hazAmAthI 25.0yAM tai se hizAmA pArI gayA. "tapaNaM0 loyaM karei" tyA2 mA kSatriyabhAra sabhAsI potanI te 45'yabhuSTi 5 saya 4. "karittA0 ubAgaccha" loca karIne te zramaNa bhagavAna mahAvIra jyAM virAjamAna hatA, tyAM AvyA. . "'unAgacchittA0 pavvaio" tyA bhAvAna to apamahatta pramANunI 28 mahAvIra prabhu pAse pravajayA lIdhI paNa te banenI patrajyAmAM ATale ja tApata tA. " navara pacahi purisarahiM saddhi' taheva jAva, saca sAmAiya.
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyavandrikA 20 ze01 u 033 sU012 jamAle zAnirUpaNam 575 pUrvavadeva yAvat sarva pravrajyAdikaM gRhNAti jamAliH kSatriyakumAraH, sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, ' ahijjettA bahUhi cauttha chaTThama jAva mAsaddhamAsakhamaNehi vicittehiM tavokammehi appANaM bhAvemANe viharai' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItya bahubhirane kazcaturthaSaSThASTama yAvat mAsAddhamAsakSapaNaiH vicitraistapaHkarmabhiH AtmAnaM bhAvayan viharati // sU0 12 // jamAlivizeSa vaktavyatA prastAvaH / mUlam--tae NaM se jamAlI aNagAre annayA kayAI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-- icchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM asaNunnAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhiM bahiyA jaNavayanihAra viharittae / tae NaM pAMcasau puruSoM ke sAtha grahaNa kI yahI RSabhadattakI pratrajyAle yahAM vize SatA hai / aura saba usane pahile kI tarahase pratrajyAdika grahaNa kii| kSatriyakumAra jamAline sAmAyika Adi gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA 'ahijjettA bahUhiM ca uttha chama jAvamAladdhamAlakhamaNehiM vicittehi tavokamme hi appANaM bhAvamANe viharahalAmAthikAdi 11 aMgoMkA adhyayana karake phira usane aneka prakAra ke vicitra caturthabhakta, SaSTha, aSThama mAsArddhamAsa kSapaNa tapoM dvArA AtlAko sAvita kiyA // 5012 // mAiyAi ekArasaagAi ahijjai ' bhAsAme 500 puruSo sAthe prayA apa 4rI tI RSabhadatta brAhmaNe ekalA ja pravajayA lIdhI hatI. bAkInuM samasta kathana iSabhadatta brahmaNanI pravajayAnA varNana pramANe samajavuM. tyArabAda kSatriyabhaa2 mAlIna sAyi: vagaire 11 bhAnu 45yana yu " ahijjetA. bahuhiM ca uttha chahamada jAva mAsa dvamAkhamaNehi vicitehiM tavokamme hi appANaM bhAvemANe viharai" 11 25 genu madhyAna. 42rIna ta? yatuta (ye divasane upavAsa), cha, ama vagere tapasyA karI tathA ardhamA khamaNa ane mA khamaNurUpa aneka vividha tapasyAothI teNe potAnA AtmAne bhAvita karyo. e sU. 12
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 bhagavatI sUtre se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa eyamahaM No ADhAi, No parijANAi, tusiNIe saMciTai / tae gaM se jamAlI aNagAre samaNa bhagavaM mahAvIraM doccaMpi evaM tacaMpi evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte! tubbhe asaNunnAe samANe paMcahi aNagArasaehiM saddhiM jAva viharitae / tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlista aNagArassa doccaMpi, I taccapi eyamahaM No ADhAi, jAva tusiNIe saMcivai / tae NaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsai, vaMdittA, NamaMsittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDiNikkhamai, paDiNikkhamittA paMcahi aNagArasaehiM saddhiM vahiyA jaNavayavi hAraM viharai / teNaM kAle NaM teNaM samaeNaM sAdatthINAmaM yarI hotthA vaNNao koTTae ceie, vaNNao, jAva vaNasaMDassa / leNaM kAle NaM teNaM samaeNaM caMpAnAmaM nayarI hotyA, vaNNao, puNNabhae age, vaNNao jAva puDhavisilA vahao / taeAM se jamAlI aNagAre annayA kayAI paMcahi aNagArasaehiM saddhiM saMpaDibuDe puvANupucviM caramANe gAmANugAmaM dUijamANe jeNeva sAvasthInayarI jeNeva koTue ceie teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM uggaha, uggihittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAvi puvvANupuThitraM caramANe jAva suhaM suheNaM viharamANe jeNeva caMpAnayarI, jeNeva puSNabhadde ceie, teNeMva uvAga
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za097033sU013 mahAvIravAkyaMtijJamAlerazramAnita 573 cchai, uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM ugiNhai, uggiIhata saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai / taeNaM tasta jamAlista aNabhArata tehiM arasehiya virasehiya aMtehiya, paMtehiya, lUhehiya, tucchahiya, kAlAikaMtehiya, pamANAitehiya, sItapahiya, pANabhoyaNehiM aNNayA kayAvi sarIragati viule rogAke pAubbhUe ujjale viule pagADhe kakase bahue caMDe dukkhe dugge durahiyAse / pittajaraparigatasarIre dAhabakatie yAvi viharai / tae NaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe samaNe giragaMthe sadAbei, sadAntA evaM vayAsI-tujhe NaM devANuppiyA ! mala sejA saMthAragaM sNthreh|te NaM, te samaNA NiggaMthA jamAlispla aNagArasta eyamadvaM viNaeNaM paDisuNeti, paDisuNettA jamAlissa aNagArarasa sajjAsaMthAragaM saMthareti / tae NaM se jamAlI aNagAre baliyataraM vedaNAe abhibhUe samANe docaMpi samaNe niggaMthe laddAvei, sahAvettA doccaMpi evaM SayAsI-mama NaM devANuppiyA ! sejjA saMthArae kiM kaDe kajjA ? / evaM vutte samANe samaNA niragaMthA viti-bho sAmI ! kIrai / jae NaM te samaNA niggathA jamAliM aNagAraM evaM vayAsI jo khallu devANuppiyA NaM sejA saMthArae kaDe kajjai, tae NaM tassa jamaliesa aNaNArala ayamevAra ajjhathie jAva samuppa. jitthA jaM NaM lamaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhar3a, jAva evaM parUvei, evaM khallu balamANe calie udIrijamANe udIrie
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ lyh bhagavatIsUtre jAva nijarijamANe NijjipaNe, taM gaM micchA, imaM ca NaM paJcarakhameva dolai, sejjAsaMthArae kanjamANe akaDe saMtharijamANe asaMthirie, jamhA NaM sejAsaMthArae kanjamANe akaDe saMtharijamANe asaMtharie tahamA calamANe vi, acalie jAva nijarijamANe vi aNijinne, evaM saMpehei, evaM saMpehettA samaNe nigaMthe sadAvei, sadAvettA evaM vayAsI-jaM NaM devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai, jAva parUvei evaM khalu calamANe calie taM ceva savaM jAba NijarijjamANe aNijjiNe, tae NaM jamAlisa aNagAramsa evaM AikkhamANassa jAva parUvemANasta atthegaiyA samaNA niggaMthA eyama sadahaMti, pattiyati,royaMti,atthegaiyA samaNA niragaMthA eyamadvaMNosadahaMti, No pattiyati No royaMti, tatthaNaM je te samaNA niragaMthAjamalissa anagArassa evamaTuMsadahaMti,pattiMgati, royaMti,te gaM jamAliM ceva aNagAraM upasaMpajitANaM viharati, tatthaNaje le rUmaNA NiggaMthA jamAlista aNagArasa eyamaI No sahati, go pattiyaMti, No royaMti, te NaM jamAlista agagArasa aMtiyAo koTayAo ceizAo paDiNikati paDiNikakhamittA puvANupuliMba caramANe gAmANugAsa duijjamANe jeNena caMpAnayarI jeNeva puNNabhade ceie jeNeva samage bharAnaM mahAbIre teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapacAhiNaM kareMti, karettA vadaMti, namaMti, vaMdittA namaM. sittA samaNa bhagavaM mahAvIra uvasaMpAjattA viharati ||suu013||
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramepalimATI0 102933 sU013 mahAvIravAkya pratijamAlera zraddhAni0 545 chAyA-tavAlala sa jamAliH anagAraH anyadA kadAcit yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIrastaneSa Agacchati, upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA nAsyitvA evam AAdIt-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san paJcabhiH anagArazataiH sArddham bAhya janapadavihAraM vihartum / tataH khalu sa zramaNo bhagavAna mahAvIro jayAle anagArasya etamathama no Adiyate, no parijAnAti, tUSNIkaH saMtiSThate, tatAkhalu sa jamAliranagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM dvitIyamapi tanIyamapi evam agAdIt-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH sana paJcabhiranagArazataiH sArddham yAvat virtum / tatakhalu . sa zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAleranagArasya dvitIyamapi tRtIyamapi etamartha no Adriyate yAvat tRSNIkA saMtiSThate / tata khalu sa jamAliranagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA namasyitvA zramaNasya bhagavatI mahAvIrasya antikot bahuzAla kAt caityAt prati niSkramati matiniSkramya paJcabhiranagArazataiH sArddham bAhyaM janapadaviharaM viharati / tasmin kAle tasmin samaye zrAvastI nAma nagarI AsIt varNakaH koSThakaM caityam, varNakaH, yAvat vanakhaNDasya, tasmin kAle tasmin samaye campAnAma nagarI AsIt, varNakA, pUrNabhadraM caityam , varNakaH, yAvat pRthivIzilApaTTakaH / tataHkhalu sa jamAliranagAraH anyadA kadAcit paJcabhiranagArazataiH sArddham saMparivRtaH pUrvAnupUrvi caran grAmAnugrAma dravan yatraiva zrAvastI nagarI yatraiva koSThakaM caityaM tatraivopAgacchati, upAgatya yathAmatirUpam avagraham avagRhNAti, avagRhya saMyamena tapasA atmAnaM bhAvayan viharati / tatakhalu zramaNo bhagavAna mahAvIra anyadA kadAcit pUrvAnupUrvI caranyAvat sukhaM sukhena viharan yatraiva campAnagarI, yatraiva pUrNabhadraM caityam tatraivopAgacchati, upAgatya yathApratirUpam avagraham avagRhNAti, avagRhya saMyamena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati / tataHkhalu tasya jamAleH anagArasya taiH arasaizca, virasezva, antaizca, prAntaizva, rUkSezva, tucchezva, kAlAtikrAntazca, prAmINAtikrAntaizca, zItaizca pAnabhojanaH anyadA kadAcit zarIrake dipulo rogAtaGkaH prAdurbhUtaH, ujjvalo vipulaH pragADhaH, karkazaH, kaTukA, caNDaH, duHkhaH, durgaH, duradhisahyaH / pittajvaraparigatazarIraH, dAhavyutkrAnti kazcApi viharati, tataHkhalu sa jamAli ranagAro bedanayA abhibhUtaH san zramaNAn nirgranthAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt-yUyaM khalu devAnupriyAH ! mama zayyAsaMstArakaM saMstRNIva ? / tataHkhalu te zramaNAH nirgranthAH jamAleH anagArasya etamartha vinayena pratizRNvanti, matizrutya jamAleH anagArasya zavyAsaMstArakaM saMravaNanti / tataHkhalu sa jamAli:
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 bhagavatIstre anagAraH valIyastaraM vedanayA abhibhUtaH san dvitIyamapi zramagAn nigranthAn zabdayati, zabdayityA dvitIyamapi evam abAdIda-mA khalu devAnubhiyAH ! zavyA saMstArakA kiMkRtaH ? ki yate ? evamuktAH santaH zramaNA nigraMndhAH bruvantibho svAmin / kriyate / yadA khalu te zranagA nigraMnyAH jamAlim anagAras evam avAdipuH-No khalu devAsupriyANAM zayyAsaMstArakaH kRtaH, kriyate, tadA khalu tasya jamAleranagArasya ayametadrUpaH adhyAtmiko yAvat samudapadyata-yat khalu zramaNo bhagavAna mahAvIraH em ArUpAti yArat evaM marUpayati-evaM khalu calat calitam , udoryamANam uTIritam , yAvat nirjIyamANaM nirNam , tatkhalu mithyA, idaMca khalu matyakSameva dRzyate-zayyAsaMsthAraka kriyamANaH akRtaH, saMstIryamANa' asaM svataH, yasmAt khalu zayyAsaMstArakaH kriyamANaH avaH, saMstIyamANaH asaMskRtA, tasmAt caTanapi acaligo yAvat niryamANo'pi anijIrNaH / evaM saMprekSate, saMprekSya, zrapaNAna nigranthAn zabdavati, zabdayitvA evam aAdIn-yat khalu devAnumiyAH / zranago bhagavAn mahAraH epana.rUpAta yAvara marUpayati-evaM khalu calat calitam tadevasameM yAvat nirganANam anijoma, tataHkhalu jamAle. anagArasya evamAcakSANasya yAvat marUpAta:-pratyekake zramaNA nirganthA etamartha zraddadhati, pratiyanti, rocayanti astvekale zramaNA nirgranthAH etamartha no zraddadhati, no pratiyanti, no rocayanita tatra khalu ye te zramaNA nigraMnyAH jamAleranagArasya etamartha zraddadhati, pratiyanti, rocayanti, te khalu jamAli caiva anagAram upasaMpadya khalu viharanti, tatra khalu ye zramaNAH nigraMthAH jamAleranagArasya etamartha no zradadhati, no pratiyanti no rocayanti, te khalu jamAle ranagArasya antikA koSThakAt caitpAt pratiniSkAmanti, prati. niSkramya pUrvAnupUrvi caranto prAmAnugrAmaM dravanto yatraiva campAnagarI, yanaiva pUrNabhadraM caityam yatraira zramaNo bhagavAn mahAvIraratatraiva upAgachanti upAgatya zramaNa bhagavantaM mahAvIra vikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM kunti, kRtvA bandante namasyanti, vanditvA nAsthitvAzramaNa bhagavantaM mahAvIram upasaMpadya khalu viharanti |mu0 12 // TIkA-atha mahAvIravAkyaM prati janAlemanAraspa azraddhAM pradarzayati"tae NaM se' ityAdi / tara NaM se jamAlI agagAre ajyA kayAI, jeNeva samaNe 'taeNaM se jamAlI aNagAre' ityAdi / TIkArtha-mahAvIra bhavAnake vAkya ke prati anagAra jamAlikI azraddhAko sUtrakArane isa stra dvArA pradarzita kiyA hai-isameM unhoMne "taeNaM se jamAlI aNagAre " tyahi TIkArya-sUtrakAre A sUtra dvArA bhagavAna mahAvIra pratyenI jamAlI - aNagAranI azraddhA prakaTa karI che-
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikATokA za09u033sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 577 bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' tataH khalu sa jamAliranagAraH anyadA kadAcit yauva zramaNo bhagavAna mahAvIra AsIt tatraivopAgacchati, ' uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadai, namasai, vaMdittA, namaMsittA, evaM bayAsI-icchAmi NaM bhaMte / tubmehi abhaNunAe samANe ' upaAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namaH syati, evaM vakSyamANapakAreNa avAdo-he bhadanta ! icchAmi khalu ahaM yuSmA. bhirabhyanujJAtaH AjJaptaH san 'paMcahi aNagArasaehi saddhi pahiyA jaNavayavihAraM viharittae ' paJcabhiH anagArazataiH-paJcazatAnagAraiH sArddham vahiH janAdavihAraM vihartum icchAmi ini puurvegaanvyH| "tae NaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa eyama8 No AhAi No parijANAi, tusiNIe saMciDhai ' tataH khalu kahA hai ki 'taeNaM se jamAlI agagAre annayA kamAI jeNeSa samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchada' ve jamAli anagAra eka dina jahAM zramaga bhagavAna mahAvIra virAjamAna the vahAM para Aye 'uvAgacchittA' vahAM Akarake unhoMne 'samaNaM bhAvaM mahAvIraM vaMdaha namasai' zramaNa bhagavAna mahAvIrako vandanA kI aura namaskAra kiyA ' vaMdittA namaMsittA eva kyAsI' vandanA namaskAra kara phira prabhuse unhoMne isa prakAra kahA-'icchAmi NaM bhaMte! tumbhehiM abhaNunAe samANe he bhadanta ! maiM Apase AjJApita hokara yaha cAhatA hUM ki maiM 'paMcahi aNagArasaehiM sadvi bahiyA jagavayavihAraM viharittae 'pAMcasau ana gAroMke sAtha bAhara dezakA vihAra karU~ 'taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa eghamaTuMgo AhAha, No parijANAi, tusi "taraNa se jamAlo aNAre annayA kayAi jeNeva samaNe bhagavaM mahA vIre seNeva uvAgacchai" me hivasa bhasI bhAgAra nayA zrama mavAna mahAvIra vimAna nA, tyai mAyA " upagacchittA" tyA mAvIna tamadhe 'samagaM bhagavaM mahAvIra vaMdai namasahazramAya pAna maDAvIrane / 4rI mana namA2 4aa, " vaMdittA namasittA evaM vayAsI" ! nabha212 rIna tena tamana mA pramANe yu-" icchAmi Na bhaMve! tumbhehi amaNunAe samANe" -mahanta ! mApanI mAjJA DAya to "paMcahi aNa gArasaehi saddhi bahiyA jagayayavihAra' vi, rittae" paaNyse| a nI sAthai mahAna 5 mA viDAra 423 // mAgu chu.. " taeNaM se samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlisa agagArassa eyama No AdAi, 'No parijANAi, tusiNIe
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sa zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAleranagArasya etamarthaM paJcazavAnagAraiH sArdham bahiH janapadaviharaNaM no Adriyate etasminnarthe nAdavAn bhavati, no parijAnAti nAnumodayati tadarthasya bhAvidopavatvena upekSaNIyatvAt , api tu tUSNI saMtiSThate maunamAlambate ! ' tae NaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAvIra doccaM pi taccaM pi evaM vayAso'-tata khalu sa jagAliH anagAraH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM dvitIyamapi vAra tRtIyamapi vAra evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt-' icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehi amaNunnAe samANe paMcahi agagArasaehiM saddhiM jAba viharittae ' he bhadanta ! icchAmi khalu yuSmAbhiH bhavadbhirabhyanujJAtaH anumataH san paJcabhiranagArazataiH pazcazatamAdhubhiH sAm yAvat vahiH janapadavihAraM vihartum , bahirjanapade vihartumicchAmoti bhAvaH, 'tae NaM samaNe bhagavaM NIe saciTThai ' jaya isa tarahale vihAra karane kI AjJA jamAli anagArane pradumahAvIrase mAMgI unhoMne isa bAtako Adara nahIM diyA, bhAvidoSakI sambhAvanA hone ke kAraNa upekSagIya hone se unhoMne usakI isa bAta ko anumodita nahIM kiyA ataH ve sunakara mauna rahe, 'taeNaM se jamAlo agamAre samaNaM bhagavaM mahAvIraM doccaMpi taccapi evaM vayolI ' bhagavAna ko apanI bAta para mauna rahe hue dekhakara anagAra jamAline zramaNa bhagavAna mahAvIra le punaH duvArA bhI aura tiyArA bhI aisAhI kahA-ki-' icchAmi NaM bhaMte ! tumbhehiM anbhaNunAe samANe paMcahi aNagArasahi saddhiM jAva viharittae' he bhadanta ! maiM Apase AjJA lekara yaha cAhatA hUM ki meM pAMca sau sAdhuoM ke sAtha bAhara dezakA vihAra karUM'taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jamAlissa aNagArassa saMcii" nyAre "masI mAre / pramANe vihA2 42vAnI mAjJA mahAvIra prabhu pAse mAgI, tyAre temaNe te vAtane Adara na karyo, bhAvi deSanI saMbhAvanA rahevAne kAraNe upekSA karavA gya hovAthI temaNe tema karavAnI anumodanA na ApI, paNa teo mauna ja besI rahyA. ___"taeNaM se jamAlI aNagAre samarNa bhagavaM mahAvIra docati tacApi evaM vayAsI" nyAre bhagavAna mahAvIre bhane 4 5 5 na mAyo, tyAre jamAvI aNagAre bIjI vAra paNa e ja pramANe pUchyuM ane trIjI vAra 5 me pramANe pUchayu "icchAmi NaM bhaMte ! tubhehi abbhaNunnAe samANe paMcahi aNagArasaehiM sadva jAva viharittae" mahanta ne ApanI mAjJA maLe to 500 aNagAra sAthe huM bahAranA janapadamAM vihara karavA mAguM chuM. "taeNaM samaNe bhagava mahAvIre jamAlissa aNagorassa doccapi taccati eyama
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za02 7033 sU013mahAvIravAkya prati jamalerazraddhAni 569 mahAvIre jamAlissa aNagArassa doccaMpi taccaMpi evamahaM No ADhAi jAva tusiNIe saMciThThA' tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro jamAleranagArasya dvitIyamapi vAra tRtIyamapi vAram etamartha paJcazatAnagAraiH saha bahirjanapadavihArarUpItheM no Adriya te, yAvat no vA tamartha parijAnAti upekSAbuddhayA nAnumodayati, api tu tUbaNI satipThate maunaM samAlambate, 'tae NaM se jamAlI aNagAre samarNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai, NamaMsai, vadittA, NamaMsittA, samagassala bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo vahusAlAo cehayAo paDiNikkhamai ' tataH khalu sa jamAliranagAraH 'maunaM sammatilakSaNam' iti manasi nidhAya zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA, namasyitvA, zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAt-samIpAt bahuzAlakAt caityAt - udyAnAt , pratiniSkrAmyati-nirgacchati, 'paDiNidoccapi taccapi eyamaDha No ADhAi, jAva tusiNIe saciTThaha ' parantu zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune jamAli anagArake isa dubArA tivArA bhI kahe gaye vaktavyako svIkAra nahIM kiyA usa para dhyAna nahIM diyA use ucita nahIM samajhA-isaliye kevala ve mauna hI rahe 'taeNaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagavaM mahAbIraM vadaha, maMsai, vaMdittA NamaM. sittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAbho bahulAlAo cehayAo paDiNikkhamaha' jaba jamAlI anagArale aisA dekhA to unhoMne zramaNa bhagavAn mahovIrako vandanA kI, unheM namaskAra kiyA aura dhandanA namaskAra karake ne zramaNa bhagavAn mahAvIra ke pAsa se aura usa bahuzAlaka udyAnase vihAra kiyA yaha samajhakara ki prabhune hameM pAMcasau sAdhuoM ke sAtha vihAra karane kI " maunaM sammatilakSaNaM " ke No ADhAi, jAva tusiNIe sacidui " parantu zrama lagavAna mahAvIre bhI ane trIjI vAra pUchavAmAM Avela jamAlI aNugAranI te vAtane Adara na karyo, tenI te vAtane anucita gaNIne temaNe te vAtanI anumati na ApI ane te vAtane ucita nahIM gaNIne javAba ApavAne badale mauna ja rahyA. " taeNaM se jamAlI aNagAre samaNaM bhagava' mahAvIra vaMdai, NamaMsai, vadittA NamaMsittA samaNassa bhagavao mahAvIrarasa aMtiyAo bahusAlAo ceiyAo paDi. zikkhamA" pa ya 5.2 57 // chatAM 5 maDAvI2 prasunI jJAna bhajavAthI " mauna sammatilakSaNaM " bhauna samatinu sakSA cha me nyAya anusAra "AjJA maLI gaI che ema mAnIne jamAlI aNagAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane vadaNa namaskAra karyo. vaghaNA namaskAra karIne teo '500 sAdhuo sAthe zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI ane te guNazIlaka
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra kvamittA paMcahi aNagArasaehi vahiyA jaNazyavihAra viharai' pratiniSkramyavahuzAlakAt caityA nirgatya, paJcabhiranagArazataiH sArddham bahiH janapadavihAraM biharati / teNaM kAleNaM teNaM samaegaM sAvatyo NAmaM naparI hotyA, vaNI , kohae cehae, vaNNabho, jAva vaNasaMDassa' tasmin kAle, tariman samaye zrAvastI nAma nagarI AsIt, varNa :, aspAH varNanam auparAtike campAnagarIvarNanavad bodhyam , koSThakaM nAma caityam udyAnam AsIt , varNakaH, asya varNanam aupapAtike pUrNabhadracaityavad bodhyam, tadvarNanAvadhimAha-yAvat vanakhaNDasya vanakhaNDaparyantaM tad varNanabhava seyamiti bhAvaH / teNaM kAleNaM teNa samaeNaM campA NAmaM nayarI hotthA, vaNgao, pugabhade cehae, vaNNAo jAva puDhavisilApaTTao ' tasmin kAle tasmin samaye campAnAma nagarI AsIt , vargakaH, atyAcampAyA nagaryAH varNanam anusAra AjJA de dI hai 'paDinizkhamitA paMvahiM aNagArasaehi maddhiM bahiyA jaNavayavihAraM viharaha' nikala karake ve pAMcapsI anagAroMke sAtha bAhara dezoM meM vihAra karane lage 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAva. sthINAmaM nayarI hotthA vAo kohae ceie vaNNao jAva vaNasaMDassa' usa kAla aura usa samayameM zrAvastI nAmakI nagarI thI, isakA varNana aurapAtika sUtra meM varNita caMpA nagarIke varNanakI tarahase jAnanA cAhiye / vahAM eka koSTha kalAmakA udyAna thA, isakA bhI varNana aupa. pAtika sUtra meM varNita pUrNabhadra kI taraha jAnanA cAhiye parantu yaha varNana vanakhaNDa nakahI lenA cAhiye teNaM kAleNaM teNa samaeNaM caMpA nAma nayarI hotthA vaNao puNNabhadde cehae-vaNNo jAya puDhavIsilApao' usa kAla aura usa samaya meM caMpA nAmakI nagarI thI, isakA GdhAnamAthI nIjI 53yA. " paDiniskhamittA paMcahi aNagArasarahiM saddhi' bahiyA jaNavayavihAra viharai " tyAMthI nI jAna tebhare 500 asaare| sAtha pAranA pradezamA vi.2 421 // bhAuyA. " teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sAvatthI NAma nayarI hotthA vaNNao, kodae ceie-vaNNaoM jAva vaNasaMhassa" teNe ane te samaye zrAvastI nAme nagarI hatI. papAtika sUtramAM jevuM caMpA nagarInuM varNana kareluM che, evuM ja zrAvastI nagarInuM varNana paNa samajavuM. te nagarImAM keSTaka nAme eka udyAna hatuM aupapa tika sUtramAM jevuM pUrNabhadra cityanuM varNana kareluM che, evuM ja A koSTaka caityanuM varNana paNa sabhA. 52ntu te vana vana paryanta aya 427. " teNa kAleNa seNa samaeNa capA NAmaM nayarI hotthA-vaNNao, puNNabhade cehae-vaNNao jAva puDhavisilApaDao" te ANe bhane / samaye yA nAmanI me nagarI tI.
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI0093033013 mahAvIravAkya prati jamAlerazraddhAni0 581 aupapAtike draSTaSyam, pUrNabhadraM nAma caityam udyAnam AsIn varNakaH, asyApi pUrNabhadracatpasya varNanam auSapAtike draSTavyam, tad varNanAvadhipAha-yAvat pRthivIzilApakaH, pRthivI zilApaTTakaparyantam asya varNanam avaseyamityarthaH, 'taeNaM se jamAlI agagAre annayA kayAi paMcarhi agagArasaehiM saddhi saMparibuDe puvvANupubbi caramANe' tataH khalu jamAliranagAraH anyadA kadAcit paJcabhiranagArazataiH sAI saMparitaH-saMveSTitaH pUrvAnupUrtyA anukrameNa caran-vicaran, 'gAmANugAmaM duijjamANe jeNeva sAvatthI nayarI, jeNeva kohae cehae, teNeva uvAgacchai ' grAmAnugAnaM grAmAd grApAntaraM vyatitrajan yatraiva zrAvaratI nAma nagarI AsIt , yatrai ra koSThaka nAma caityam udhAnam AsIt, tatraiva upAgacchati 'uvAgacchitA ahopaDirUvaM uggahaM ugihati' upAgatya yathApratirUpaM sAdhu kalpayogyam avagraham dasaterAjJAm avagRnAti, 'ahopaDihavaM uggahaM uggivarNana aupapAtika sUtra kiyA gayA hai, isameM pUrNabhadra nAmakA caityaudyAna thA isakA bhI varNana aupapAtika sUtra meM jaisA kiyA gayA hai, vaisA pRthivI zilApaTTa taka samajhanA cAhiye 'laeNaM se jamAlI aNa. gAre annayA kayAI paMcahi aNanArasaehi saddhi saMpariduDe puravAtupuci caramANe ' pAMca sau anagAroMke parivArase ve jamAli anagAra kisI eka samaya anukramase vicaraNa karate hue 'gAmANugAsa duijja. 'mANe' eka gAMva se dUsare gAMvameM vihAra karate 2 jeNeca sAvatthI nayarI0' jahAM zrAvastI nagarI thI aura jahAM vaha koSThaka nAmakA caitya-udyAna thA vahA~ para Aye vahAM Akarake ' ahApaDirUvaM uggahaM urigaNhaha ' unhoMne yathApratirUpa sAdhu kalpake yogya-vasati kI aajnyaatenuM varNana papAtika sUtramAM karavAmAM Avela che. te caMpA nagarImAM pUrNabhadra nAme citya (udyAna) hatuM. tenuM varNana paNa papAtika sUtramAM karavAmAM AveluM che pRvizilApaTTanA varNana sudhInuM kathana ahIM grahaNa * 42 me. "taeNa' se jamAlI aNagAre annayA kayAI paMcahi aNagArasaehi saddhi saparivuDe puvANupundhi caramANe, gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva sAvatyI nayarI" mahAvIra prabhu pAsethI nIkaLIne anukrame vicaratAM vicaratAM, eka gAmathI bIje gAma vihAra karatA karatAM, te jamAlI aNugAra pitAnA 500 aNu gArenA parivAra sAthe eka divasa zrAvastI nagarIne keka nAmanA udyAna 5 se bhAvI 5 2yA. tyA mApAna tama " ahApaDirUva ugaha uggiNhaI" yathApratirUpa (sAdhukarapane regya) AjJA (te caityamAM vasavAnI AjJA)
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 bhagavatIstre hitA saMjameNaM tavasA apANaM bhAvemANe viharai ' yathApratirUpaM yathAyogyam apagrahaM vasaterAjJAm avagRhya svIkRtya saMyamena saMyamayogena tapasA AtmAnaM mAvayan viharati ' ' taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA phayAI puvANupunni caramANe jAva muhaM saheNaM viharamANe jeNeva caMpA nayarI, jeNeka punnabhade ceie teNeva uvAgacchai ' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH anyadA kadAcit pUrvAnupUrvyA tIrthakaraparipATyA carana vicaran yAvat grAmAnugrAmam dravan-vyativrajan mukhasukhena yathAsukham viharan yatraiva campA nAma nagarI AsIt , yatraiva pUrNabhadraM nAma caityam udyAnam AsIt , tatraiva urAgacchati, 'ubAgacchitA ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhati ' upAgatya yathApratirUpaM-yathAyogyam-avagraham avagRhAti, 'uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai' avagraham avagRhyasvIkRtya saMyamena-saMyamayogena tapasA AtmAnaM bhAvayan viharati-tiSThati' Thaharane ke liye anumati prApta kI 'ugigaNihattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharaha' Thaharane kI AjJA pAkara ve vahA~ tapa aura saMyamase AtmAko bhAvita karate hue vicarane lage 'taeNaM lamaNe bhagavaM mahA. vIre annayA kayAiM puvANuvicaramANe jAva suhaMsuheNaM viharamANe jeNeva caMpA nayarI jeNeva puNNabhadde cehae teNeva uvaagcch|' eka samaya kI pAta hai, ki zramaNa bhagavAn mahAvIra tIrthaMkara paripATIke anusAra vicaraNa karate hue eka gAMvase dUsare gAMva meM sukhapUrvaka vihAra karate 2 jahA~ caMpA nagarI aura usameM jahAM vaha pUrNabhadra nAmakA udyAna thA vahAM para Aye 'ahApaDirUvaM uggahaM uggihati' vahAM A karake unhoMne yathAyogya avagrahapatatikI AjJA prApta kI aura 'uggiNihattA saMjameNa tavaptA appANaM bhAsa 1. " unigaNiittA saMjameNaM tavasA appANa' bhAvemAge viharai " mAjJA prApta karIne teo tapa ane saMyamathI AtmAne bhAvita karatA aaN vicaravA yA. " taraNa samaNe bhagava mahAvIre anna yA kayAi puyANupubdhi caramANe jAva sahasuheNa viharamANe jeNeva capA nayarI jeNeva puNNabhadde ceie teNeva - ubAgacchai " pAtAnI pAsethI mAlI aNagAra vidAya thavA pachI kaI eka divase guNazIlaka cetyamAMthI nIkaLIne tIrthakara paripATI anusAra viyaratAM vicaratAM, eka gAmathI bIje gAma sukhapUrvaka vihAra karatAM karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIra caMpA nagarInA zubha caitya pAse bhAvI payA. " ahApaDirUva uggaha ugANhA " tyAM AvIne temaNe yathAyeya avagraDa ( tyAM rahevAnI AjJA ) prApta karyo.
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ , prameyacandrikA TIkAza093.33 sU013 mahAvIravAbhyaM prati jamAle zraddhAni0 583 ' taraNaM tassa jamAlissa aNagArastra tehiM arasehi ya, virasehi ya, aMtehi ya, patehi ya, hiya, tucchehi ya, kAlAikkatedi ya pamANAikaM tedi ya, sIyaehi ya pANabhoyaNehiM annayA kayAi sarIraMgaMsi viule rogAtaMke pAunbhUe ' tataH khalu tasya jamAle gArasya taiH arasaitha higujIrakAdibhirasaMskRtatvAd avidyamAnarasaiH, viratha purANasyAd vigatarasaiH, antaizva arasatayA sarvadhAnyAntavarttibhiH, prAntaizca taireva paryupitatvena prakarSeNa antavartitvAt prAnteH, rUkSaizca atizuSkaiH ghRtAdimneharahitaiH, tuccheca asAraiH, kAlAtikrAntaizca - pipAsA - bubhukSA- samayAtibhAvemANe viharai ' avagraha prApta kara ve vahAM saMyama evaM tapase AtmAko bhAvita karate hue vicarane lage / ' taraNaM tassa jamAlisa aNagArassa ' isake bAda usa jamAli anagAra ke 'tehiM arasehi ya virasehi ya aMtehi ya, paMtehi ya, lUhehi ya, tucchehi ya, kAlA ikkatehi ya pamANaharUMnehi ya, sIyaehi ya pANabhoyaNehi ya annayA kayAha sarIragaMsi biule rogAtaMke pAu bhUe' aba usa jamAli anagArake una arasa- hIMga jIre Adi se rahita hone se avidyamAna rakhavAle, birasa purAne hone se vigata rasavAle, antaarasarUpa hone se sarva dhAnyAntavartI, prAnta - paryurpita hone se - vAsI hone se atyanta - bilakula - sAdhAraNa, rUkSa-ghRtAdirahita honese, ati zuSka, "C uggattA saMjameNaM tatrasA appA bhAvemANe viharai " bhAjJA prApta urIne tee sayama ane tapathI AtmAne vAsita karatA tyAM vicaravA (rahevA) lAgyA. have sUtrakAra e vAta prakaTa kare che ke kekSaka caityamAM virAjatA jamAlI bhabhugAranI haivI hAsata tha - " taraNaM tassa jamAlis aNagArassa vedi arasehi ya, virasehi ya, atehi ya, patehi ya, lUhehi ya, tucchehi ya, kAlAi - tehi ya, pamANAika tehi ya, sIyaehi ya pANamoyaNehi ya, annayA kayAi sarIragaMsi viu rogAyaMke pAunbhUe " tyAra mAha / U hivase nyAsI aNugAranA zarIramAM vipula ( pracura ) rAgAtaka utpanna thayA. eTale ke varAti rUpa rAga ane jIvananA zIghra vinAza karanAra zUlAdi rUpa AtaMka ane eka sAthe utpanna thayAM. A rAgAtaka utpanna thavAnuM kAraNu khatAvatAM sUtrakAra kahe che ke-arasa ( hIMga, jIrA AdithI rahita hAvAthI rasa-svAda rahita ), varasa ( purANeA hAvAthI rasa rahita khanI gayele ) anta ( arasa rUpa hAvAthI sadhAyAntavartI ), prAnta ( vAsI hovAthI bilakula sAdhAraNa ) 3kSa ( dhI AdithI rahita-sUNo ) tuccha ( asAra-satvahIna ), adAtiAnta
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIne kramaNAnantaraprAptai, pramANAtikrAntaiH bubhukSApipAsApramANAdadhikainyU nairvA, zItaizca kAlAtikramAta zItalatAprAptaiH pAnabhojanaiH anyadA kadAcit zarIre vipula pracuro rogAtaGkaH, tatra rogo jvarAdiH sa cAsauAtaGkana kRcchrajIvitakArIti rogAtaGkaH prAdarbhUtaH-utpannaH, yadvA rogojvarAdiH AtaGkaH sadyoghAtI zUlAdiH, rogazca AvazcetyanayoH samAhAre rogAtaGkam utpannam / sa rogAtaGkaH kIdRzaH ? ityAha'unale ' ityAdi, ' ujjale, viule, pagADhe, kakase, kaDue, caMDe, dukkhe, dugge tivve darahiyAse' ubalaH uttaNa jayalayati dahatIti tathA atyantadAhakaH tadvipakSazaityalezenApi rahitatvAta, vipula:-pracuraH saphalazarIravyApakasvAt, pragADhaH -atyanta vikarAla prakarSayuktatvAt , karkaza:-kaThoradravyamitra atyantakaThoro'niSTatyAt, kaTukA nimbAdivata manasaH pratikUlatvAda, caNDo raudraH bhayatuccha-asAra, kAlAtikAnna-bhUkha, pyAsake samayake bAda prApta hue, pramANAtikAnta-bhUkha pyAsake pramANase adhika vA kama tathA zIta(ThaMDA bAlI AhAra pAnI se ) kAlAtikamase zItalatAko prApta aise pAna bhojanoM se kisI eka samaya zarIrameM zila-pracura-rogAtakajIvanako kaSTamaya banAnevAle honese jvarAdirUpa AtaGka utpanna huA athavA jvarAdirUpa roga evaM jIvanako zIghavinAza karanevAlA zUlAdi rUpa AtaGka ye donoM utpanna hue / yaha rogAtaGkaH ' ujjale, viule, pagADhe, kakase, kaDue, caMDe, dukkhe, jhugge0 ' ujvala use ghahuna adhika dAhakArI thA-zItalatAkA leza isameM nAma mAtrakA bhI nahIM thA, vipula-sakala zarIra meM vyApaka honepse pracura thA, pragADha-prakarSa yukta hone se atyanta vikarAla thA. karkaza-kaThora dravya kI taraha aniSTa honese atyanta kaThora thA, bhana ke pratikUla hone se nimbAdi kI taraha (bhUma, pAsa mAhinA samaya 6 prAta yaye ), prabhAyAtita (sUma ane ya.sane pramANa karatAM adhika athava. nyUna) ane zIta (kALa pasAra thavAthI bilakula ThaDe paDI gayela) AhAra pAna levAne kAraNe A gAt tpanna thayo . te zAta " ujjale " ra hA 24 tA. 2mA zItaaan ta nabhanI 5 na hatA, " viule " vidhu tozarIramA vyApaka DApAthI prayu2 to, " pagADhe " prasAda to-prayukta pAyI bhatizaya vi42 , "kakase" t2 dayanI 25 aniSTa hApAyI mti||5||2 sal, "kahue" bhanne prati lopAthI 341
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TokAza09 2033 2013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 585 karatvAt duHkhaH-duHkharUpaH sukhalezavajitvAt kAraNe kAryopacArAt rogAtako'pi duHkhapadena vyapadizyate, durgaH durgamyaH kaSTasAdhyatvAt, tIna:-atyantotkaTaH utkRSTaduHkhajanakatvAta, duradhyAsaH duradhisahyo vA duHkhena adhisodama zakyatvAta / etAdRzena rogAtaGkena jamAliH kIdRzo jAtaH ? ityAha-'pittajjaraparigayasarIre dAhavakaMtie yAvi viharai' pittajvaraparigatazarIraH pittajvareNa parigataM vyAptaM zarIraM yasya sa tathA ataeva dAhavyutkrAntikazcApi-dAhasya vyutkrAntiH utpattiryasya sa tathA dAhayuktazcApi viharati-tiSThati / 'taeNaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe samaNe NiggaMthe sadAvei, saddAvettA evaM vayAsI' tatAkhalu sa jamAliH anagAraH vedana yA abhibhUtaH-parAbhUtaH san zramaNAn nimranyAn zabdayati, Ayati, zabhayitvA-AhUya evaM vakSyamANapakAreNa avA. dI-' tumbhegaM devANuppiyA ! mama se jAsayAragaM saMghareha ' bho devAnupriyAH ! kaDavA thA / bhayaGkara hone se caNDa-raudra thA, sukhake lezase varjita hone ke kAraNa du:kha-duHkharUpa thA. kaSTasAdhya hone se durga-durgampa thA, utkRSTa duHkhakA janaka hone se tIva-atyanta uskaTa thA, tathA duradhyAsa-duHkhase sahana karane yogya hone se duHsahya thA, 'pittajaraparigayasarIre dAhavakaMtie yAci viharai'isa prakArake rogAtakase jamAli isa prakArakA ho gayA pittajvarase vyApta ho gayA aura dAhayukta bhI ho gayA 'taeNase jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe0 evaM vAsI' isake bAda usa jamAline vedanAse bahuta duHkhI hokara apane nirgrantha zramaNako bulAyA aura ghulAkara unase aisA kahA-'tumbhe Na devANuppiyA ! mama sejjAsaMthAragaM dravya va 444 to, " ca De, dukkhe, dugge " 42 vAthI 2 (0) hate, sukhathI bilakula rahita hovAthI duHkhada ho, kaSTasAdhya hovAthI durgamya hate, utkaTa dukhano janaka hevAthI tIvra hato ane duHkhapUrvaka sahana karavAne cagya hovAthI asahya hatA. ___" pittajjaraparigayasarIre dAhavakka tie yAvi viharai" mA prAranA regAtaMkathI jamAlI aNagAra evuM banI gaye.pittajavarathI vyApta thaI gaye. ane te kAraNe temane zarIre dAha (baLatarA) paNa thavA mAMDe. "taeNaM se jamAlI aNagAre veyaNAe abhibhUe samANe. evaM vayAsI" tyAra bAda vedanAne lIdhe khUba ja pIDA thavAthI jamAlI aNagAre zramaNa tithane pitAnI pAse lAvyA ane belAvIne temaNe temane evuM kahyuM hai " tummeNaM devANuppiyA | mama sejjAsaMdhAragaM saMthareha " hevAnupriya! bhA5 mAre zayana karavA mATe saMtAraka (bichAnuM) bichAvI de, bha-74
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . . . . . . . bhagavatIne yUyaM khalu mama zayyAsaMstArakaM zayyAyai saMstArakaM saMstRNItaH-vistArayata, 'taraNa te samaNA NigaMthA jamAlista aNagArassa epamaDhe viNaeNaM paDimuNeti' tataHkhalu te zramaNAH nirmanthAH mAdhavo jamAleranagArasya etamartham zayyAsaMstArakasaMstaraNarUpamartha vinayena pratizRNvanti, strIkurvanti 'paDisuNettA jamAlissa aNagA rassa sejjAsaMthAragaM saMthareti' pratizrutya jamAleranagArasya zayyAsaMstArakaM saMstaNanti, vistArayanti 'taeNaM se jamAlI ana gAre valiyataraM vedaNAe abhibhUe samANe doccapi samaNe niggaMthe sadAvei, sadAvetA doccapi evaM vayAsI'-tataHkhalu sa jamAliranagAro balikataram gADhataram atyantamityarthaH vedanayA duHkharUpayA abhibhUtaH AkrAntaH san dvitIyamapi vAram zramaNAn nigranthAna zabdayati-Aha. yati, zabdayitvA-AhUya dvitIyamapi vAram evaM vakSyamANarItyA avAdIda* mamaM NaM devANupiyA ! sejjAsaMdhArae kiMkaDe kajjai ?' bho devAnumiyAH ! saMthareha ' he devAnupriyo ! tuma hamAre sone ke liye-saMthArA vistara vichA do' taeNaM te samagA niggaMdhA jamAlista aNagArasta0 paDisuNeti' una zramaNa nirgranthoMne jamAlike isa zayyAsaMsnArakako vichAne rUpa kathana ko baDe vinaya ke sAtha svIkAra kiyA-'paDisuNettA jamAlissa aNagArassa sejjAsaMstharagaM saMthareMti' svIkAra karake ve jamAli anagArake sone ke liye saMstAraka ko vichAne lage. arthAt bistara bichAne lage 'taeNaM se jamAlI anagAre baliyataraM vedaNAe abhibhUe samANe doccaMpi samaNe niggaMthe saddAveisamAdhittA doccaMpi evaM vayAsI' itane meM vaha anagAra jamAli aura adhika duHkharUpa vedanAle yukta ho gayA-taba punaH usane duvArA zramaNa nigraMndhoM ko bulAyA aura vulAkara unase aisA kahA-'mamaM NaM devANu "taeNaM ve samaNA niggathA jamAlissa apagArasa paDisuNe ti" te zramaNa nirca thAe jamAlI aNagAranA te kathanane (saMstAraka bichAvI mA55 35 4thnn| ! 4 vinayapUra 42572 "paDisuNettA jamAlissa bhaNagArasa se jAsaMthAragaM saMthare ti " mana tasA mAjhI mArane mATe sastAraka bichAvavA lAgI gayA. " taeNaM se jamAlI anagAre baliyatara' vedayaNAe abhibhUe samANe docca'pi samaya niggaMthe sahAvei-sAbittA docapi evaM vayAsI" mAmA madhi: vedanA thavAne kAraNe te jamAlI aNagAre te zramaNa nirgAne pharIthI lAvyA sane mArAvIna, bhA prabhArI dhUchayu : " mamaM NaM devANuppiyA ! sejaprAsaMdhAraNa
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ premaiyacandrikA TIkAza094033013 mahAvIravAkya prati janAle zraddhA ni0 587 1 mama madarthaM khalu zayyAsaMstArakaH kiM kRtaH sampAditaH ? Ahosvit kriyate ? sampAdyate ? ki zayyAsaMstArako niSpannaH / uta niSpAdyate / etena ca atIta kAla-bartamAnakAlanirdezena kRta- kriyamANayorbhedaH pratipAditaH iti maznAzayo'badhyaH ' evaM vRtte samANe samaNA niggaMthA viti bho sAmI ! kIrai ' evaM pUrvoktarItyA jamAlinA uktAH santaH zramaNA nirgranthA bruvanti bho svAmin ! saMstA rakaH kriyate natu kRtaH, 'jaeNaM te samaNA niggaMthA jamAli aNagAraM evaM vayAsI - No khalu devANuppiyANaM sejjAsaMthArae kaDhe, kajjai yadA khalu se zramaNA 'piyA | sejjA saMdhArae ki kaDe kajjai ' he devAnupriyo ! tumane mere soneke liye saMdhAraka kara diyA hai, yA kara rahe ho ? arthAt zayyA (vistara) saMstAraka ho cukA hai yA ho rahA hai ? isa taraha ke prazna nirdezase atIta kAlika kriyAmeM aura vartamAnakAlika kriyAyeM bheda pratipAdita kiyA gayA hai, arthAt "kRta " yaha atItakAla hai, evaM 'kriyamANaM ' yaha vartamAna kAla hai, yahA~ ina donoMkA nirdeza huA hai, isa nirdezase kRna aura kriyamANameM bheda kahA gayA hai yahI praznakA Azaya hai / " evaM vutte samANe samaNA niggaMdhA ciMti-bho sAmI | kIraha ' jaba jamAli anagArane pUrvakti rUpa se pUchA-tatra una zramaNa nirgranthoMne aisA kahA ki - he svAmin ! hama saMskAraka kara rahe haiM, abhI use kiyA nahIM hai jaNaM te samaNA niragaMdhA jamAliM aNagAraM evaM vayAsI-jo khalu devANupighANaM sejjAsaMdhArae kaDe, kaMjjaha' jaba una zramaNa nirmAndhoMne ki phaDe, kabjai " hai devAnupriye ! mAre suvAne mATe sastAraka michAvI nAkhyu che ? ke bichAvI rahyA che ? eTale zayyAsa...stAraka taiyAra thaI gayuM che, ke taiyAra thaI rahyuM che ? A prakAranA prazna nirdeza dvArA bhUtakAlika kriyA ane vartamAnakAlika kriyA vacce bhedanuM pratipAdana kavAmAM Avyu che. eTale & " kRta" bhUtaajanI DiyA matAve he sate "kriyamANa " yaha vartamAna kriyA batAve che. ahIM A bannenA nirdeza thayA che. A nirdeza dvArA kRta ane kriyamANumAM bheda darzAvavAmAM Avye che, e ja praznanA Azaya che, " evaM vRtte samANe samaNA nigraMthAviti bho sAbhI ! kIraha " yAre bhAvI arjugAre A prazna pUchaye, tyAre te zramaNu nicee temane A pramANe kahyuM: " huM svAmin ! ame zayyAsa stAraka nichAvI rahyA chIe, hajI tene michAvA sIdhu nathI, "jaeNaM te samaNA nigaMdhA jamAli aNagAra evaM vayAsI go khalu devAviyANaM sejjAsaMdhAraNa kaDe, kajjai " lyAre te zramaSu niH
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTa bhagavatIstre nirgranthAH jamAlim anagAram evaM pUrvoktarItyA abAdiSuH-1thitavantaH-no khalu devAnupriyANAM bhavatAM zayyAsaMstArakaH kRtaH-niSpAdito'smAbhiH apitu kriyate niSpAdhate / 'taeNaM tassa jamAlista aNa gArassa ayamepArUve anjhathie jAva samuppajjityA-' tadA khalu tasya jamAleranagArasya, ayametadrUpo vakSyamANa.svarUpaH, AdhyAtmikaH AtmagataH yAvat cintitaH prArthitaH, kalpitaH manogataH saMkalpaH, tatra AdhyAtmikaH-AtmagataH akuraiva virodhi mAvanayA azraddhayA vA Atmani kiJcit prakaTIbhUtaH tataH cintitaH-bhagavantampati azraddhAbhAvanayaiva dvipajamAlise aisA kahA hamane Apa devAnupriya ke zayyA saMstArakako kiyA nahIM hai, api tu hama kara rahe haiM, 'taeNaM tassa jamAlissa aNagA. rasta ayameghArUghe ajjhasthie jAva samuppajjityA' tapa usa jamAli anagArake yaha aisA AdhyAtmika-Atmagata yAvat cintita, prArthita, kalpita-manogata saMkalpa utpanna huA yaha saMkalpa jamAli anagArako pahile Atmagata huA isakA tAtparya yaha hai ki yaha saMkalpa use virodhi bhAvanAse yA azraddhAle AtmAmeM hI aGkara kI taraha pahile prakaTa huA ghAdameM vahI virodhi vicAra rUpa saMkalpa dvipatrita huekI taraha kucha e jamAlI azugArane e javAba Apyo ke he devAnapriya! ame bhAnu zayyAsatA24 michApI sIdhu nayI 5 bhi.pI 2 // chI, "taeNaM jamAlisa aNagArasja ayameyArUve ajjasthie ja va samupajjityA "tyAre zrama nigraMthane A prakArane uttara sAMbhaLIne jamAvI aNugAranA manamAM e AdhyAtmika-Atmagata, citita, prArthita, kalpita, manogata vicAra utpanna thayo , "jaMNaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikhai, jAva evaM parUvei, evaM khalu calamANe calira, DadIrijamANe udI rae, jAva nijarijamANe NijjiNe taNa micchA " zrama samAna se2 4 cha, lAge cha, prajJApita 43 che ane prarUpita kare che ke "je vastu cAlI rahI che te cAlI cukI che, je vastu udIryamANa che te ukIrNa thaI cukI che, je vedyamAna che te vedita thaI cukayuM che, je prahAyamANa che te prahaNa thaI cukayuM che, ane chidyamAnane chinna, bhimAnane bhinna, dAmAnane dagdha, priyamANane mRta ane nirjI mANane nirjINuM kahI zakAya che, A temanuM kathana sarvathA asatya che. have sUtrakAra "vicAra" padanI AgaLa AvelA vizeSaNane bhAvArtha samajAve che-te vicArane Atmagata kahevAnuM kAraNa e che ke te vicAra virodhI bhAvanAthI athavA mahAvIra prabhunAM vacano pratyenI azraddhAthI temanA hRdayamAM aMkuranI jema pahelAM te prakaTa thayela hatuM. tyAra bAda te vicAra
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za01033013 mahAvIravAkye prati jamAlera zraddhA ni0 589 trita iva punaH punaH smaraNarUpo virodhivicAra udbhUtaH, tataH kalpitaH sa eva virodhivicAraH pallavita itra ' azraddheyo mahAvIraH ' ityevaM vyavasthAyuktaH, tataH prArthitaH - saeva vizedhivicAraH puSpita iva ' neSTo mama mahAvIraH' ityevaM svIkRtaH, manogataH saMkalpaH samudapadyata - samutpanna, 'jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhara, jAna evaM paruvei - evaM khalu calamANe calie udIrijjamANe udIrie, jAva nijjarijjamANe NijjiNNe taM NaM micchA' yat khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH evaM cakSyamANarItyA AkhyAti yAvat - bhAvate, prajJApayati, vikasita hokara cintitarUpavAlA - punaH 2 smaraNa rUpavAlA bana gayA, isakA bhI kAraNa bhagavAn ke prati usakI birodhi bhAvanA yA azraddhA hI hai / aba yahI virodha vicArarUpa cintita saMkalpa Age kucha adhika vikasita rUpavAlA banakara pallavita huekI taraha kalpita rUpavAlA bana gayA, jisase usameM aisI vyavasthAkI sthiti A gaI ki mahAvIra azraddheya hai / isake bAda vaha virodhi vicArarUpa saMkalpa aura kucha adhika vikasita rUpavAlA banakara puSpitakI taraha prArthita vizeSaNase yukta ho gayA ataeva usane " mahAvIra mujhe iSTa nahIM hai " aisA rUpa dhAraNa kara liyA, manogata ise isaliye kahA gayA hai, ki jamAli anagArane apane isa saMkalpako kisI dUsarese prakaTa nahIM kiyA apane manameMhI rakhA, vaha kaisA saMkalpa utpanna huA isake liye sUtrakAra jaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aiklaha, jAva evaM parUtre, - evaM khalu calamANe calie, udIrijjamANe udIrie, jAva nijjarijjamANe NijjipaNe taM NaM micchA ' isa sUtrapATha dvArA vyakta karate haiM- jamAli anagArane socA ki zramaNa bhagavAn mahAvIra jo aisA kahate haiM ghAvan tenA manamAM vAravAra AvavA lAgyA. jema aMkuramAMthI e kumaLI pAMdaDI phUTI nIkaLe che tema te vicAra tenA hRdayamAM vadhAre vikasita thavA mAMDA, tethI tene cintita kahyo che te vicAra cintita rUpALA khatavAnuM kAraNa paNa jamAlInI bhagavAna pratyenI vidhI bhavanA ane azraddhA ja hatI. jema kAi latA vikasita thaIne pallavita thAya che, tema jamAlIne te cintita vicAra vadhAre vikasita thaIne krazpita rUpavALA banI gayA ane tethI ja evI paristhiti UbhI thaI ke tene ema lAgavA mAMDayuM ke * mahAvIra prabhunAM vacane azraddheya che jema pallavita latA vadhAre vikasita thaIne puti khane che, tema jamAlInA te vicAra vadhAre vikasita thaIne prArthita vizeSaNeAthI yukta khanI gayA, ane te kAraNe te vicAre evuM rUpa dhAraNa karyu" ke
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 . bhagavatIsUtra evaM prarupayati-evaM khalu calad varanu calitamiti vyapadizyate, udIyamANaM vastu udIrNamiti vyavar3iyate, yAvat vedyamAnaM veditam, prahIyamANaM prahINam , chidyamAnaM chinnam , bhidyamAnaM bhinnam , dahyamAnaM dagdham , mriyamANo mRtaH, nirjIyamANe vastu nirmANamiti vyapadizyate iti, tat khalu mithyA, sarvathA asatyameva uktayukteH bhUta-vartamAna kAlayorbhedena kRtakriyamANayoratyantabhedAt 'imaM ca NaM pacca khameva dIsai sejjArAMthArae kajjamANe akaDe, saMtharijamANe asNthrie| idaM ca khalu pratyakSameva dRzyate-zayyAsaMstArakA kriyamANaH akRto bhavati, saMstIryamANaH asaMstRto bhavati / prakRtamupasaMharan Aha-' jamhANaM rojjAsaMthArae bhASaNa karate haiM, prajJApita karate haiM, aisI prarUpaNA karate haiM ki jo ghastu calamANa hai-cala rahI hai-vaha calita cala cukI hai, jo vastu udIryamANa hai, vaha udINa ho cukI hai, yAvat jo vedyamAna hai, vaha vedita ho cukI hai, jo prahIyamANa hai vaha prahINa ho cukI hai, aisI kahI jAtI hai-isI taraha chidyamAna chinna, bhidyamAna bhinna, dadyamAna dagdha, mriyalANa mRta, aura nirjIyamANa nijINaM kahI jAtI hai-so aisA unakA kathana mithyA hai-sarvathA asatya hI hai| kyoMki ukta yuktike balase bhUta aura vartamAna rUpa kRna kriyamANameM atyanta bheda hai-ataH inameM abheda pratipAdita karanevAlA vacana sarvathA mithyA hI hai / ' imaM ca NaM paccakkhameva dIsaha sejjAsaMthArae kanjamANe akaDe, saMyarijamANe asaMtharie' kyoMki hama yaha pratyakSameM dekha rahe haiM ki kriyamANa yaha zayyAsaMsmAraka akRta hai, saMstIryamANa yaha asaM mahAvIra prabhu mane ISTa nathI" te saMka9pane mane gata kahevAnuM kAraNa e che ke jamAlI aNagAre pitAne te vicAra ke InI paNa AgaLa prakaTa karyo na hatapaNe pitAnA manamAM ja rAkhyA hatA. jamAli aNagAre. mahAvIra prabhunA uparyukta kathanane asatya kema mAnyuM te have batAvavAmAM Ave che--nIce darzAvelI dalIla dvArA jamAlI aNagAra bhUta ane vartamAna rUpa kRta ane kriyamANamAM bheda mAnIne, te banemAM abhedanuM pratipAThana karanArA bhagavAnanAM vacanane mithyA-asatya mAne che. "imapaNaM paccavameva dImai sejjAsaMyArae kAjamANe, akaDe, saMtharijjamANe atharie " 12 bhane / pratyakSa bhanuma tha rahyo che , mi vavAmAM AvI raheluM A zAsastAraka bichAvAI cukayuM nathI, ane e rIte saMratIya mAruM evuM te saMskAraka asaMtRta ja che.
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' sheenatai za094033013 mahAvIravAkyaM prati jamAlera zraddhA ni0 591 kajjamANe akaDhe, saMgharijjamANe asaMtharie tamhA calamANevi acalie jAna jirijmANe vi aNijjiNe, evaM saMpei ' yasmAtkAraNAt khalu zayyAsaMstarikaH kriyamANaH akRto bhavati yAvat udIryamANam na udIrNam, vedyamAnaM naveditaM bhavati, mahIyamANaM na prahINaM bhavati, chidyamAnaM na cchinnaM bhavati, bhidha mAnaM na bhinnaM bhavati dahyamAnaM na dagdhaM bhavati, mriyamANo na mRto bhavati, nirjIryamANam anirjIrNam no nirjIrNaM bhavati, iti saMprekSate vicArayati evaM saMpehettA samaNe niggaMthe sadAvei, sadAvittA eva vayAsI evaM pUrvoktarItyA samekSya samyag vicArya zramaNAn nirgranthAn zabdayati- Aiyati, AhUya zabdayitvA stRta hai' jamhANaM ' isaliye jaba ' sejjAsaMdhArae kajjamANe akaDe, saMtharijz2amANe asaMtharie tamhA calamANe ci acalie jAva NijjarijjamA vi aNijiNe evaM saMpehera' zayyA saMstAraka kriyamANa hotA huA akRta hotA hai, aura saMstIryamANa hotA huA vaha asaMstRta hotA hai - to jo calamAna vastu hai, vaha bhI acalita hotI hai, yAvat jo nirjIyamANa vastu hai vaha bhI anijIrNa hotI hai / yahAM yAvat zabda 'udIryamANaM na udIrNam, vedyamAnaM na veditam, prahIyamANam na prahINam, chidyamAnaM na chinnam bhidyamAnaM na bhinnaM dahyamAnaM na dugdham, trayamANo na mRtaH " isa pAThakA saMgraha huA hai / isa prakAra se usa jamAli anagArane vicArA | ' evaM saMpehettA samaNe niggaMthe, sAve, sAditA evaM vayAsI ' isa prakAra vicAra karake usane zramaNa nirgranthoM ko bulAyA, bulAkara unase aisA kahA - ' jaM NaM devANupiyA ! " jamhANaM " tethI le " sejjAsa dhArae kajjamANe akaDe, saMtha rijjamaNe asaMrrie tamhA lamANe vi acalira jAva NijjarijjamANe vi aNijiNe evaM saMpai " yimANu zayyAsaMstAra amRta hoya che, bhane saMstIrya bhANu sastAraka masa stRta hAya che, te je calamAna vastu che te paNa acalita hAya che, ane niyamANu je vastu che te paNa anichaNu hAya che. ahIM jAva ( yAvat ) pahathI nIyeto sUtrapATha thaDa 42vAmAM bhAvyo che " "" "" udIryamANaM na udIrNam, vedyamAna na veditam, prahIyamANaM na prahINa, chiyAmAna' na chinnam, bhidyamAna' na bhinnaM dahyamAna' na dagdham, mriyamANo na sRtaH yA prakArato hamAsI bhAgugArane vicAra mAnyo " evaM saMpadettA samaNe fries, sadAvittA evaM vayAsI " mA prAznA viyAra arIne temadhye kramaNa nizrathAne potAnI pAse khelAvyA ane khelAvIne temane A pramANe
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 . bhagavatIsare evaM vakSyamANaprakArega abAdI-jaNaM devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre evaM Aikkhai, jAva paruvei-evaM khalu calamANe calie, ceva savvaM jAba NijjarijjamANe aNijjiNNe ' bho devAnupriyAH ! yat khalla zramaNo bhagavAna mahAvIraH evaM vakSyamANaprakAreNa AkhyAti, yAvat bhApate, prajJApayati, evaM prarUpayatievaM khalu calad vastu calitamiti vyapadizyate, tadeva-pUrvaktitradeva sarva yAvata udIyamANAm udIrNam , vedyamAnaM vedita, mahIyamANaM mahINaM, chidyamAnaM chinnam, bhidhamAnaM bhinnam , dahyamAnaM dagdham , mriyamANaH. mRtaH nirjIyamANaM nijIrNa bhavati ityAdi, tatHkhalu mithyA sarvathA asatyameva, vastutastu calad vastu aca. litaM bhavati, udIyamANam anudIrNam , yAvat nijIyamANam anirjINaM bhavati, iti jamAlerAzayaH, tathAca zayyAsaMstArakakartRnirgandhairapi kriyamANasyA samaNe agavaM mahAvIre evaM Aikkhaha-jAva parUbeDa, evaM khalu calamANe calie, taM ceva savyaM jAva NijjarijjamANe aNijiNNe' he devAnupriyo ! zramaNa agavAna mahAvIra jo aisA kahate haiM, yAvat bhASaNa karate haiM, prajJApita karate haiM, aura prarUpita karate haiM, ki calatI huI vastu calita, yAvat udIyamANa udIrita, vedyamAna vedita, pravIyabhAna prahINa, chidyamAna chinna, bhiyamAna bhinna, dahyamAna dagdha, mriyamANa mRta evaM nirjIryamANa nirjIrNa kahI jAtI hai ityAdi so unakA aisA kahanA sarvathA asatya hI hai, kyoMki jo vastu calatI huI hotI hai, vaha vAstavameM acalita hotI hai, udIyamANa anudIrNa hotI hai, yAvat nirjIyamANa anirjIrNa hotI hai, aisA jamAlikA Azaya hai-tathA zayyA saMskAraka karanevAle nirgandhoM ke dvArA bhI kriyamANako akRta. 4yuH " jaMNa devANuppiyA ! samaNe bhagana mahAvIre evaM Aikabai jAtra parUveda evaM khalu calamANe calie ta ceva savva jAva NinarijamANe aNijiNe" he devAnupriye ! zramaNa bhagavAna mahAvIra evuM je kahe che, bhAkhe che, ( vizeSa kathana kare che), prajJApita kare che ane prarUpita kare che ke cAlI rahelI vastu cAlI cukI che, udIryamANa vastu udIrNa thaI cukI che, ane vedyamAnane vedita, prahAyamANane prahaNa, chidyamAnane chinna, dyimAnane bhinna, daumAnane dagya, zriyamANane mRta ane niyamANane nijINuM kahI zakAya che. A prakAranI temanI mAnyatA sarvathA asatya che. kAraNa ke je vastu cAlI rahelI hoya che te vAstavika rIte te acalita ja hoya che, udIye. mANa anudI ja hoya che, (yAvat ) nijImANa anijINuM ja hoya che. vaLI pitAnA mantavyanuM samarthana karavA mATe te kahe che ke jevI rIte kriya
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyamandrikA TIkAza09u033 sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 593, tatvoktatvena jamAlivacanasaMstArakakartR nimranthavacanayovimarzAt / idIyA tam-kriyamANaM kRtaM yadabhyupagamyate, tanna zobhanam , yato yena kriyamANaM kRtamityaH gyupagataM tena vidyamAnasya karaNakriyA pratipannA, tathAsati vahavo doSAH samAya tanti-tathAhi yat kRtaM tat kriyamANaM na bhavati tasya vidyamAnatvAt cirntnghttvt|| yadi kRtamapi kriyate tathA nityaM kriyatAM kRtatvAt prathamasamayavat, na hi kriyA tasvarUpase kahanese jamAlike vacana aura zayyA saMstAraka kartA nindhake baMdhana ina donoM ke vacanoMkA jaba vicAra karate haiM, taba usase yaha niSkarSa nikalatA hai, ki kriyamANako kRtarUpase jo svIkAra karatA hai, vaha ThIka nahIM hai, kyoMki jo kriyamANako kRta isa rUpa se svIkAra karatA hai, usane mAnoM vidyamAna dastukI karaNakriyA svIkAra kI hai. arthAt " ho rahI vastu " ho gaI rUpa hai, jaba aisA mAnA jAvegI-to ho rahI vastu hI ho rahI hai, aura vaha ho gaI rUpa ataH isa sthiti meM ho gaI rUpa vastukI karanerUpa kriyA mAnI gaI yahI bAta kahanI par3atI hai, parantu aisA mAnane meM aneka doSoMkA avatAra hotA hai-jaise-jI kRta-hotA hai, vaha kriyamANa nahIM hotA hai, kyoMki vaha cirantana ghaMTakI taraha vidyamAna hotA hai / yadi kRta bhI padArtha kiyA jAveM taba to usake karanekA virAma kabhI hogA hI nahIM vaha to nitya hI karanemeM AtA rahegA, kRta honese prathama samayakI taraha sarvadA kriyamANa honese Adi samayakI taraha kriyAkI samApti nahIM hotI hai, athaca-kriyamANa vastu "mANe zAsaMstArakane tame kRta zAsastAraka kahetA nathI paNuM ekRtaM ja karI che, e ja pramANe cAlatI vastune cAlI cukelI mAnavI te paNa mithyA mAnyatA ja che. kriyamANa vastune kRta mAnI zakAya ja nahIM paNa tene akRta mAnI zakAya. kAraNa ke je kriyAmANa kRta rUpe svIkAra kare che teNe jANe ke vidyamAna vastunI karaNakriyAne svIkAra karyo che-eTale ke jyAre evuM mAnavAmAM Ave ke "thaI rahelI vastu thaI gayA rUpa che," te cAlI rahelI vastu ja cAlI rahI che ane te cAlI cukyA rUpa che, tethI e pari. sthitimAM te thaI cukelI vastunI karaNakriyA mAnavAne prasaMge upasthita thaze. paNa evuM mAnavAthI aneka dene saMbhava raheze-jemake je kRta hoya che te kriyamANuM hetuM nathI kAraNa ke te puraNa ghaTa (ghaDA) nI jema vidyamAna hoya che. je kula vastu paNa karavAmAM Ave te te karavAne anta ja kadI na Ave-te te nitya karavAmAM AvyA ja kare-kRta hovAthI prathama samayanI mA-75
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI samApti bhavati, sarvadA kriyamANatvAt Adi samayavat / athaca yadi kriyamAna kRtaM syAt tadA kriyAkalyaM syAt akRtaviSaye eva kriyAyAH saphalatvAt evameva pUrvam asadeva vastu bhavadarIdRzyate iti pratyakSa virodhazca / tathA ghaTAdi kAryaniSpattau bhUyAn kriyAkAlo'nubhUyate, yato nArambhakAle eva ghaTAdikArya- dRSTigocarI bhavati, nApi sthAsakAdi kAlevA dRSTigocarI bhavati, apitu tava kriyAkRta mAnI jAve to kriyA karane kI viphalatAhI mAnanI paDegI, kyoMki akRta viSayameM hI kriyAkI saphalatA hotI hai, kRta viSayameM nahIM. kAraNa ki vaha to kiyAhI jA cukA hai, piSTapeSaNa nyAyakI taraha usameM karanerUpa kriyA sarvathA niSphalahI hai| tathA-jo vastu pUrvameM nahIM hai, ghahI vastu hotI huI dekhI jAtI hai, jaise-mRttikA ghaTa paryAya vartamAnameM upalabdha nahIM hai, to vaha ghaTa paryAyahI kAraNAntarase usameM hotI huI dekhI jAtI hai| isaliye kriyamANako kRta kahanA yaha pratyakSase virodha bharA hai| tathA ghaTAdikI niSpattimeM bahuta vaDA adhika kriyAkAla anubhavameM AtA hai-aisA nahIM hai, ki prAraMbha kAlameMhI ghaTa vana jAtA hoyA sthAsaka Adi samayameM vaha niSpanna ho jAtA ho-kintu ghaTa niSpanna huA jo dRSTigocara hotA hai, vaha apanI kriyAke avasAnameM hI hotA hai, to jaba aisI bAta hai, tatra kriyAkAla meM kArya vidyamAna hai, aisA kahanA jema sarvadA kriyamANa hevAthI kriyAnI samApti thatI nathI, athavA je kriyamANu vastune kRta mAnI levAmAM Ave te kiyAnI viphalatA ja mAnavI paDaze, kAraNa ke akRta viSayamAM ja kiyAnI saphaLatA hoya che. kRta viSayamAM hotI nathI, kAraNa ke e te karAI cukela ja che. je vastu karI lIdhI hoya temAM karavA paNuM ja zuM rahe che? - tathA je vastu pahelAM vidyamAna na hoya te amuka kriyA dvArA vidyamAna thAya che. jemake mATImAM ghaTa paryAya (ghaDAnuM svarUpa) vamana kALe vidyamAna nathI, paraMtu amuka kriyA dvArA temAM te paryAya utpanna thatI dekhAya che. tethI yiAmaNane kUta kahevuM te pratyakSa virodhAbhAsa rUpa lAge che. tathA paDA AdinA nirmANamAM ghaNuM ja adhika kriyAkALanI jarUra paDe che. prAraMbha kALe ja vaDe banI jato nathI, ke sthAsaka (cAka para mATInA piMDane tAsakane AkAra ApavAnA Adi samayamAM tenuM nirmANa thatuM nathI. paraMtu tenuM nirmANa thayeluM tyAre ja dekhAya che ke jyAre kriyAnuM avasAna (samApti) thAya che. A pramANe hakIkata hovAthI kriyAkALamAM kArya vidyamAna che e vAta para zraddhA
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196ti| pramaiyabondrakA TIkA za09u033sU013 mahAvIravAkya prati jamAle razramAmi0 595 'vasAne, yasmAdevaM tasmAt na kriyAkAleghu kArya vidyamAnaM bhavitumarhati, kintu kriyA'vasAne eva kArya vidyamAnaM bhavati, tathAcoktam 'jasseha kijjamANaM kayaMti teNeha vijjamANassa / . . __. karaNakiriyA pavannA, tahAya bahudosapaDibattI' // 1 // 'kayamiha na kijjamANaM tabbhAvAo ciraMtaNa ghddovv| ' ahavA kayaMpi kIrai, kIrau niccaM na ya samattI' // 2 // kiriyA vephallaMpi ya pubamadhUyaM ca dosae hotaM / dIsai dIhoya jaho kiriyA kAlo ghaDAINaM // 3 // nAraMbhecciya dIsai, na sivA daddhAu dIsai tadate / to nahi kiriyAkAle juttaM kajjaM tadaMtami" // 4 // chAyA--yasyeha kriyamANaM kRtamiti teneha vidyamAnasya / ... karaNakriyAprapanno tathAca bahudopapatipattiH // 1 // 'kRtamiha na kriyamANaM, tadbhAvAt cirantana ghaTaiva / athavA kRtamapi kriyate kriyatAM nityaM na ca samAptiH // 2 // kriyA vaiphalyamapi ca pUrvamabhUtaMca dRzyate bhavata / dRzyate dIrghazca yataH kriyAkAlo ghaTAdInAm // 3 // nArambhe eva dRzyate nazivAghadvAyAM dRzyate tadante / tarhi nahi kriyAkAle yuktaM kArya tadante // 4 // iti / zraddheya kaise ho sakatA hai kyoMki usa kAlameM to kArya avidyamAna hI-rahatA hai, ataH kriyamANa jo padArtha hai, vaha kriyAkAlAliGgita hai,.. use usameM vidyamAna huA kaise mAnA jA sakatA hai, yaha to kriyAke avasAnameMhI vidyamAna hotA hai so hI kahA hai-' jasleha kijjamANe' se lekara 'nAraMbhecciya dIsaha ina cAra gAthAoMse kahA hai| ina sarva gAthAoMkA bhAvArtha pUrvokta rUpasehI spaSTa hai, isa tarahase kriyA kevI rIte mUkI zakAya ? kAraNa ke kriyAkALamAM te kArya avidyamAna ja rahe che, tethI kiyamANa je padArtha che te kriyAkALalibita ( kriyAkALa para AdhAra rAkhanAra) che, tene temAM vidyamAna rahela kevI rIte mAnI zakAya-te te kiyAnA avasAna kALe ja vidyamAna thAya che. tethI ja kahyuM che ke ' " jasseha kijjamANaM " thI as " nAra bhecciya dIsaha" mahI yA cAra gAthAo dvArA je kathana karavAmAM AvyuM che, tene bhAvArtha pUrvokta * rIte spaSTa karavAmAM Avela che. A rIte kriyamANa Adine kRta Adi rUpa -
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ . mAvatIstra S,' : taeM NaM jamAlissa aNagArassa evaM AikkhamANassa jAva parUvemANassa atyaMgaiyA samaNA niggaMthA eyamadvaM sadati, pattiyaMti, royaMti' tataHkhalu jamAle. ranagArasya evaM pUrvaktirItyA AcakSANasya yAvat bhApamANasya prajJApayataH prarUpayataH etamartha no kriyamANaH kRtto bhavati ' ityAdhuktamartham astyekake kecana zramaNA nirganthAH zraddadhati, pratiyanti, vizvasanti, rocayanti, ruci viSayI kurvanti, ' atyagaiyA samagA niggaMthA eyamaDhe No sadahaMti, No pattiyaMti, No royaMti ' astyekake kecana zramaNAH nirgranthAH etama) jamAleranagArasyoktArya no zradadhati, no vA matiyanti uktArthe vizvasanti, naipa khalu uktArtha rocayanti ruciviSayaM kurvanti, ye khalu siddhAntino nigranthAH uktArthaM no adhati, teSAmANa Adiko kRta Adi rUpa kahane meM virodhApatti pradarzita jamAline kI-'taeNaM jamAlissa agagArassa evaM AikkhamANasa jAya parUve. mANasla atdhegayA samaNA niggathA epamaha saddahaMti, pattiyati,royaMti" isa tarahase jaba jamAline apane mantavyako prakaTa kiyA. taya kitaneka zramaNa nindhoMne to usake isa kathanako zraddhApUrvaka svIkAra kara liyA use apanI pratIti koTimeM rakha liyA aura apanI rucikA use viSaya banA liyA ' atyaMgaDyA samaNA niggaMdhA eyama No saMdahaMti, No pattiyaMti, No royaMti' kitaneka zramaNa nirgranthoMne usake isa " kriyamANa Adi kRta rUpa nahIM hote haiM " mantavyako zraddhAkI dRSTise nahIM dekhA, use apanI pratIti koTimeM nahIM liyA aura na use apanI ruciko viSaya hI banAyA-kyoMki inakA aisA Azaya thA ki jo mAnavAmAM jamAlI aNagArane viruddha lAge che tethI teo mahAvIra prabhunI bhAnyatAne asatya mAne che. "taeNaM jamAlista aNagArarasa evaM ikvaM. mANasa jAva palvemANasa atthegaiyA samaNA nigaMthA eyama sahaiti, pattiyati royati" mAsI sAre nyAre mA prabhArI prayu, vizeSa' 4thana dvArA pratipAdita karyuM, prajJApita karyuM ane prarUpita karyuM, tyAre temane te maMtavyane keTalAka aNagAre zraddhApUrvaka svIkAra karyo, temane tenI pratIti ya ata tama 32yu. 52ntu " atthegaiyA samaNA niggathA eyama NoM saha ti, No pattiyati No royati" 84 zrama niya yAtanA te manta' / vane ( kriyamANa vastu kRta hatI nathI ItyAdi pUrvokta maMtavyane) zraddhAnI najare joyuM nahIM, temane tenI pratIti thaI nahIM ane temane te rUchyuM nahIM. ' kAraNa ke temane bhagavAna mahAvIranAM vacanamAM apAra zraddhA hatI. teo -
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramavavandrikATI0 2094033 sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraMddhAni0 597 mayamAzayA-nAkRtam abhUtamavidyamAnaM kriyate abhAvAla-gaganakusumavat , yadi punarakatamapi asadapi kriyate tadA kharaviSANamapi kriyatAm asattvAvizeSAta, aMthaca the kRtakaraNapakSe nityakriyAdayo doSAH pratipAditAste ca asatkaraNapakSe'pi samAnA eva, tathAhi nAtyantamasat kriyate asadbhAvAt kharaviSANavat , yadi cAtyantAsadapi vastu kriyate tadA sarvadA tatkaraNaprasaGgaH, na hi atyantAsataH karaNe kriyAsamApti bhavati / tathA'tyantAsataH karaNe kriyAvaiphalyaM ca syAdasaMsthAdeva kharaviSANavat, kiJca avidyamAnasya karaNAbhyupagame nityakriyAdayo doSA durnivArA Apatanti, atyantAbhAvarUpatvAt kharaviSANavat , vidyamAnaaMkRta, abhUt-avidyamAna hotA hai, vaha abhAva viziSTa honese gagana. kusumakI taraha kiyA nahIM jAtA hai, yadi akRta-asat bhI kiyA jAve to kharaviSANa gadhAkA siMgabhI kiyA jAnA cAhiye. kyoMki yaha bhI to asat hotAhai / tathA kRtako karaneke pakSameM jo nitya karane AdirUpa doSa prakaTa kiye gaye haiM, ke asat padArthahI utpanna hotA hai, isa pakSameM bhI prakaTa kiye jA sakate haiM-ataH ina doSoMkI ubhayatra samAnatA hai| jaiseyadi sarvathA asat padArthahI kiyA jAtA hai-aisA mAnA jAye to kharaviSANakI taraha jo sarvathA asat hotA hai, vaha kabhI bhI nahIM kiyA jA sakanA-kyoMki aisA padArtha apane mUlarUpase hI jaba avidyamAna hai, taya usakA karanA kaise bana sakatA hai. yadi aise padArthakA karanA svIkAra evuM mAnatA hatA ke je akRta-abhUta-avidyamAna hoya che te abhAva viziSTa hevAthI AkAzapupanI jema nirmita karI zakAtuM nathI, je akRta (avidyamAna) nI niSpatti karAya che evuM mAnavAmAM Ave te kharaviSANanI (gadheDAnA ziganI) niSpati paNa karI zakAya che ema svIkAravuM paDaze, kAraNa ke te paNe asaMta -avidyamAna ja hoya che. tathA kRtane karavAnI tarapheNamAM nitya karavA Adi rUpa je deSa prakaTa karavAmAM AvyA che, te asat -akRtane karavAnI tarapheNumAM paNa prakaTa karI zakAya che. A rIte bane pakSe A dezenI samAnatA che. jemake...sarvathA avidyamAna padArthanuM ja nirmANa karAya che evuM je mAnavAmAM Ave, te gadheDAnA ziganI jema je sarvathA asaMta (avidyamAna) " che tenuM nirmANa kadI paNa karI zakAtuM nathI kAraNa ke e padArtha je tenI mULa rUpe ja aMvidyamAna che, te tenI niSpatti karavAnuM kevI rIte zakaya bameM je evA padArthanuM nirmANa karavAnuM zakya mAnavAmAM Ave te kAM
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre pakSetu paryAyavizeSeNAparyayaNAt syAdapi kriyA vyapadezaH, yathAgaganaM kuru, tathAca nityakriyAdayo dopA na bhavanti, na punarayaM nyAyo'tyantAsati kharaviSANAdau saMbhavati, yadapyuktam 'pUrvamasadevotpadhamAnaM dRzyate iti pratyakSavirodhaH' iti tadapi tuccham, yadi pUrvamayUtaM sadvastu bhavad dRzyate tadA pUrvamabhUtaM sad bhavat kharaviSANamapi kasmAttvayA na dRzyate, yacoktam-" bhUyAn kriyAkAlo dRzyate" kiyA jAve taba yA to sarvadA usake karanekA prakSA prApta hotAhai, kyoMki atyanta asat-avidyamAnake karane meM kriyA kI samApti nahIM ho sakatI hai| yA atyanta asatke karane meM kriyAkI viphalatAkI prasakti AtI haijaise-atyanta asat khara viSANake karanemeM kriyAkI viphalatA hotI. hai kiMca-khara viSANakI taraha atyanta abhAvarUpa honese sarvathA avidhamAnake karane kI svIkRtimeM to nitya kriyAdika doSa dunivAra ho sakate haiM, parantu vidyamAna karane ke pakSameM paryAya vizeSakI arpaNAse kriyAkA vyapadeza (vyavahAra) ho bhI sakatA hai, arthAt nitya kriyAdika doSa nahIM Ate haiM, jaise-'gaganaM kuru ' AkAza karo-parantu aisA nyAya atyanta asat khara viSANa AdikameM saMbhavita nahIM hotA hai| tathA jo aisA kahA gayA hai, ki pUrvameM avidyamAna vastu hI hotI huI dekhI jAtI hai, ataH kriyamANako kuna kahanA yaha to pratyakSalehI nirodha bharA hai, so aisA kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki yadi aisA hI mAnA jAve to phira khara viSANAdika bhI upalabdha honA cAhiye, kyoMki ve bhI abhUta te sarvadA tenI niSpatti karavAne prasaMga prApta thAya che, kAraNa ke atyanta asatane karavAmAM kriyAnI samApti ja thaI zakatI nathI-athavA atyaMta asane karavAmAM kriyAnI viphalatAne prasaMga prApta thAya che. kAraNa ke gadheDAnA ziganI jema atyata abhAva rUpa hevAthI sarvathA avidyamI vastunI ! niSpatti karavAnI vAtane sviIkAra karavAmAM te nityakriyAdika deSa nivAra hoI zake che, paraMtu vidyamAnanI niSpatti karavAnI tarapheNamAM paryAyavizeSanI arpaNAthI kriyAvyapadeza thaI paNa zake che-eTale ke nityakriyAdika deSa gatA nathI. rema.... "gagana kuru" mA 42 / -( zarnu nibhAya 421) 52ntu sevA thAya atyanta avidyamAna gadheDAnA ziMga vageremAM saMbhavI zakatuM nathI. tathA " pahelAM avidyamAna hoya evI vastunI ja niSpatti thatI jovAmAM Ave che, tethI kriyamANane kRta kahevuM che te pratyakSa rUpe virodhAbhAsayukta lage che" A pramANe kahevuM te paNa barAbara nathI, kAraNa ke evuM ja
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ ameyacandrikATIkA za09u033sU013 mahAvI ravAyaM prati mAlerazraddhAni0 592 iti - tatrocyate-matisamayamutpadyamAnAnAM paraspareNa Ipad vilakSaNAnAM yahInAM sthAsakosAdInAmArambhasamayeSveva vRttitvAnusAriNInAm kAryakoTInAM yadi bhUyAna kriyAkAlo dRzyate tadA ghaTasya kimatrAyAtam yenocyate-dRzyate bhUyAn kriyAkAlo ghaTAdInAm, iti / yadyapyuktas- nArambheeva dRzyate ghaTAdiH' iti, tatrocyate-kAryAntarArambhe kAryAntaraM kathaM dRzyatAM ghaTArambhe paTavat sthAsakosAdayazca kAryavizeSAH ghaTasvarUpA na bhavanti iti sthAsakosAdikAle ghaTaH kathaM rUpa haiM / tathA aisA jo kahA gayA hai, ki ghaTAdikoMkI utpattimeM bahuta ghaDA kriyAkAla dikhalAI detA hai, so isake liye niSedha kauna karatA hai-kyoMki prati samayameM utpanna hotI huI tathA parasparameM kucha 2 vilakSaNa aisI aneka sthAsakoza kuzUla Adi kAryakoTiyoMkA ki jo AraMbha samayoMmeMhI vRtitvAnusAriNI hai, kriyAkAla to bahuta adhika hotA hI hai, etAvatA isase ghaTake kriyAkAlameM kyA aayaa| tathA aisA jo kahA gayA hai, ki AraMbhahI ghaTAdi nahIM dikhalAI dete so yaha to ThIka hai, kyoMki kAryAntarake AraMbha meM kAryAntara kaise dikhalAI par3a sakatA hai? jaise-ghaTAraMbhake samayameM paTa dikhalAI nahIM detA sthAsakosa Adi rUpa jo kArya vizeSa haiM ye ghaTarUpa nahIM hote haiMataH jaba ye ghaTarUpa nahIM haiM, taba inake samaya meM ghaTa kaise dikhalAI mAnavAmAM Ave te gadheDAnA ziMga vagere paNa upalabdha thavA ja joIe kAraNa ke teo paNa abhUta (avidyamAna) rUpa che. tathA evuM je kahevAmAM AvyuM che ke ghaDA vagerenI utpattimAM ghaNe yiAkALa vyatIta thato jovAmAM Ave che, to tene niSedha keNa kare che? kAraNa ke pratisamaya utpanna thatI jatI tathA parasparamAM kaMIka kaMIka vilakSaNa evI aneka sthAsakozakuzUla (mATInA piMDamAMthI banAvAta AkAra vizeSa) Adi kAryakeTio ke je AraMbhakALe ja vRti-AnusAriNI (astitva dharAvanArI) che, temane kriyAkALa te ghaNe vadhAre ja hoya che-tethI ghaDAnA kriyakALamAM zuM khAdha AvyuM ? tathA evuM je kahevAmAM AvyuM che ke zarU AtamAM te ghaTAdi (ghaDe vagere) dekhAtAM nathI, e vAta te kharI che, kAraNa ke kAryAntaranA AraMbhe kAryAntara kevI rIte dekhAI zake che? jemake ghaDe banAvavAnI kriyA zarU karatAM ja ghaDe dekhAtuM nathI. sthAsakesa (mATInA piMDamAMthI banAvAte AkAra vizeSa)-Adi rUpa je kArya vizeSa che, te ghaTa rUpa hatAM nathI. je te ghaTa rUpa na hoya te te 'kAthavizeSanA samaya daramiyAna ghaDe kevI rIte dekhAya ?
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 . . . . . . . . . bhagavatIko dRzyatAm ? iti / apica antyasamaye eva ghaTaH samArabdhaH ? tatraiva yadyau dRzyate tadA kA ApattiH ? tathAca kriyamANa eva kRto bhavati, kriyamANasamayasya niraMzatvAt / yadica sampati samaye kriyAkAle'pyakRta vastu tadA'tikrAnte samaye kathaM kriyatAt, kathavA eSyati ? kriyayA ubhayorapi vinaSTatvAnutpannatvenAsattvAt de sakatA hai / ghaTakI utpatti antake samaya meM hI hotI hai, isaliye vaha yadi usa samaya meM hI dikhalAI detA hai, to isameM kaunasI Apatti haiM tathA-kriyamANakA samaya niraMza honese kriyamANahI kRta hotA hai| yadi vartamAna samayarUpa kriyAkAlameM bhI vastu akRta mAnI jAye to phira vaha usa samaya vyatIta ho jAne para kaise kI jA sakegI? tathA bhaviSyat kAlameM bhI vaha kaise nidhana ho sakegI, kyoMki atikrAnta samaya meM aura bhaviSyakAlameM, donoM meM bhI vinaSTa evaM anutpanna honese kriyAkA asatya hai / arthAt kriyo sAdhAra hotI hai nirAdhAra nahIM, vartamAna samaya japa atikrAnta ho gayA taba vivakSita vastukI utpatti honekA vaha samaya naSTa ho gayA, aba isameM naSTa hone ke kAraNa vivakSita vastukI utpatti honerupa kriyAkA sadbhAva rahatA nahIM hai, isI tarahase bhaviSyatkAla bhI anutpanna hai-ataH anutpanna hone ke kAraNa abhIse usameM bhI utpanna honerUpa kriyAkA sadbhAva kaise raha sakegA, tathA isIse ghaDAnI utpatti te kriyAnA anta samaye ja thAya che, tethI je vaDe te samaye ja dekhI zakAya che temAM vadhaze che? | tathA kriyamANano samaya niraMza hovAthI kriyamANa ja kRta hoya che. je vartamAna samayarUpa kriyAkALamAM paNa vastune akRta mAnI levAmAM Ave, te te samaya vyatIta thaI gayA bAda paNa tenI utpatti kevI rIte karI zakAya! tathA bhaviSyakALamAM paNa tenuM nirmANa kevI rIte karI zakAze? kAraNa ke atikAnta samayamAM (vyatIta thaI gayelA samayamAM) ane bhaviSya kALamAM paNa vinaSTa ane anutpanna hovAthI kriyAnuM asatva (avidyamAnatA) che. eTale ke kriyA sAdhAra hoya che-nirAdhAra ha tI nathI. vartamAna samaya jayAre atikrAnta thaI jAya che tyAre amuka vastunI utpatti thavAne-te samaya naSTa thaI jAya che. te naSTa thaI javAne kAraNe temAM te amuka vastunI utpatti thavA rUpa-kriyAne sadUbhAva rahe nathI. e ja pramANe bhaviSyakALamAM paNa te anutpanna je rahe che tethI anutpanna hovAne kAraNe atyArathI ja temAM paNa upanna thavA rUpa kriyAne sadabhAvuM kevI rIte rahI zakaze tethI
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TokAza09 2033 sU013 mahAvIravAkya prati jamAlerazraddhAni0 601 asaMvadhyamAnatvAt , tasmAt kriyAkAle eva kriyamANaM vastu kRtamiti vyapadizyate, tathAcoktam-'therANa mayaM nAkayama bhAvao kIrae khapuphphaMca / ahava akayaMpi kIrai kIrau to kharavisANaMpi // 1 // niccaM phiriyAi dosA naNu tullA asai kadvatasyA vA' pucamabhUyaMca na te dIsai kiM kharavisANaMpi ? // 2 // paisama upapannANaM paropparavilakkhaNANa subahaNaM / dIho kiriyAkAlo jai dIsaha kiMca kuMbhassa // 3 // annAraMbhe anna kiha dIsau ? jaha ghaDo paDAraMbhe / sivagAvaona kuMbho kiha dIsau so tadaddhAe ? // 4 // aMtecciya Araddho jai dIsai taMmi ceva ko doso ? / akayaMca saMpai gae kihu kIrau kihava esami ? // 5 // ityAdi chAyA--sthavirANAM mataM nAkRtamabhAvataH kriyate khapuSpamiva / athavA akRtamapi kriyate kriyatAM tarhi kharavipANamapi // 1 // nityaM kriyAdi doSA nanu tulyA asati kaSTatarakA vA / pUrvamabhUtaM ca na tvayA dRzyate kiM kharavipANamapi ? // 2 // prati samayotpannAnAM parasparavilakSaNAnAM subahUnAm / dIrghaH kriyAkAlo yadi drayate kiMca kumbhasya // 3 // anyAraMbhe anyat kathaM dRzyatAm ? yathA ghaTaH paTArambhe / zivakAdayo na kumbhaH kathaM dRzyatAM sa tadaddhAyAm ? // 4 // ante eva Arabdho yadi dRzyate tasminnevaM ko doSaH / (anAgata kAle) akRtaM ca sampati gate kathaM kriyatAM kathaM vA eSyati ? // 5 // iti vistarato'nyatra vilokanIyam ina donoM kAloMmeM kriyA asaMbadhyamAna hai| isaliye kriyAkAlameM hI kriyamANa vastu kRna hai aisA kahA jAtA hai / so hI kahA hai-therANamayaM nAkayamabhAvao' yahAMse lekara 'aMtecciya Araddho jaha' isa pAMcavIM gAthA taka ina saba gAthAoM kA pUrvapakSa rUpa aura uttara pakSarUpa je te banne kALamAM krithA asaMkhadhyamAna che. te kAraNe kriyAkALamAM ja evuM 4ii zaya cha ? humAera 12 ta che the 4 pAta "therANamayaM nAkayamabhAvao" thI sadhana " a teJciya AraddhI jai" ma pAMyamI gAthA payatanA gAthAomAM spaSTa karavAmA Avela che te badhI gAthAone pUrvapakSa rUpathI ane uttara pakSa rUpa artha upara prakaTa karavAmAM Avyo che. ma0-76
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. bhagavatIsare . "tastha NaM je te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagArassa eyamaha saddaIti, pattiyaMti, royaMti, teNa jamAli ce| aNagAraM upasaMpajjittANaM viharaMti' tatrakhalu teSu zramaNeSu ye te zramagA nigranthA jamAleranagArasya etamartha kriyamANaM vastu kRtaM na bhavati" ilAyathaM zraddadhati-pratiyanti-vizvasanti, rocayanti rucitripayaM kurvanti, teSu jamAlimeva anagAram upasampadya khalu viharantitiSThanti, 'tatya je te samagA nigaMyA jamAlisa aNagArassa eyamaDha No sadahati No pattiyaMti, No royaMti, teNaM janAlirapta aNagArasta aMtiyAo cei. yAo paDiNikAkhamaMti' tatra khalu zrama gAnAM nigranthAnAM madhye ye zramaNAninthAH jamAleranagArasya etamartha pUrvoktArtha no zradadhati, no pratiyanti vizvasanti, no rocayanti rucivipayaM kurvanti, te khalla jamAlegnagArasya antikot samIpAt koSThakAt koSThakanAmnazcatyA udyAnAt matiniSkrAmanti-nirgacchanti, 'paDiNiartha jAra meM prakaTa kiyA jA cukA hai| 'tatthagaM je te samaNA niggaMdhA 'jamAlisa aNagArasta eyala saTahati, pattiyaMti, royati, te NaM jamAli ceya aNagAraM upasaMpajittANaM viharaMti' isa taraha jamAli anagArake sAtha ke pAMcasau sAdhuoMmeM jo jamAli anagArake kriyamANakRta nahIM hotA isa lantavya para zraddhApAle, pratItivAle evaM rucivAle bana gaye ve sAdhu jamAlike pAsahI rahe aura 'tatya NaM je te samaNA niggaMthA jamAlissa aNagArasta epamaha no sabahaMti No pattiyaMti, No royaMti, teNaM jamAlirula aNagArasta aMtiyAo kohAo ceiyAo paDinikkhamaMti' jo zramaNa nindha jamAli anagArake kriyamANa vastu kRta nahIM hotI hai, isa santavya para adbhAvAle, pratInivAle, evaM rucighAle nahIM bane de usake pAsa se aura usa koSThaka udyAnase nikala "tatthaNaM je te samaNA nigaMthA jamAlisma aNagArasma eyama sahahaMti, pattiyaMti, royaMti, te NaM jamAli ceva aNagAra ubasapajjittANaM viharati " - jamAlI aNagAra sAthe je 500 sAdhuo hatA, temAMthI je sAdhuone jamAvI aNagAranA matavya ( kiyamANu akRta thAya che evuM pUrvokta mantavya) pratye zraddhA utpanna thaI, te matavyanI pratIti thaI gaI ane te mantavya yI gayu, ta mAsI magAranI pAse / 2. 52ntu " tattha NaM je te samaNA niggaMthA jamAlisa aNagArasma eyama no saha ti, NA roya'ti, te NaM jamAlistra aNagArasa jatiyAo koTThayAo ceiyAo paDinikkhamaMti" re bhaera nithAne jamAlI A gugAranA te mantavya pratye zraddhA utpanna na thaI te mantavyanI je mane pratIti na thaI ane jemane te mantavya rucyuM nahIM teo jamAlI aNugAra pAsethI ane te keka udyAnamAMthI cAlI nIkaLyA
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaiyacandrikA TIkAza093 33 sU013 mahAvIravAkyaM prati jamAlerazraddhAni0 103 kkhamittA puvANupuci caramANA gAmANugAma dUijjamANA'pratiniSkramya koSThakanAmacaityAbhirgatya,udyAnAnnitya pUrvAnupUyA anukrameNa,grAmAnugrAmaM grAmAda grAmAntaraM dravantaH vyativrajantaH 'jeNeca caMpAnayarI jeNeva puNNabhadde ceie,jeNeva samaNe bhagavaM mahA. bIre,teNeva vAgacchati' yatraiva campAnAmnI nagarI, yatraiva pUrNabhadraM nAma caityam-udhAnam yatra zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt-tatrava upAgacchanti,'uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti' upAgatya zramaNaM bhagavantaM mahAvIra vikRtvaH trivAram AdakSiNapradakSiNaM kurvanti, 'karettA baMdaMti, NamaM. saMti, vaMcittA, namaMsittA samaNaM bhagavaM mahAvIra upasaMpajjittANaM vidaraMti' AdakSiNapradakSiNaM kRtvA candante, namasyanti, vanditvA, namasthityA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram upasaMpadya-Azritya khalu viharanti // sU0 13 // Aye-cale Aye 'paDinikkhabhittA punchANupurvidha caramANA gAmANu. gAmaM dUijjamANA' cale A karake anukramale eka gAMvase dUsare gAMvameM vihAra karate 2 'jeNeva caMpA nagharI jeNeva puNNabhadde ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchati' jahAM capA nagarI aura usameM bhI jahA~ vaha pUrNabhadra udyAna tathA usameM bhI jahA~ bramaNa aga. vAn mahAvIra virAjamAna the, vahAM para Aye 'uvAgacchitA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareM ti' vahAM A karake unhoMne zramaNa bhagavAna mahAvIrako tIna bAra AdakSiNA pradakSiNA 'karettA vadati NamaMtaMti, vaMdittA namaMsittA samaNaM bhagavaM mahAvIra upasaMpajjittA NaM viharati 'AdakSiNa pradakSiNa karake zramaNa bhagavAn mahAvIra ko unhoMne vaMdanA kI-namaskAra kiyA, bandanA namaskAra karake 've mahAvIra ke pAsa rahe / / sU013 / / " paDinikamvamittA puvvANuyudhi gharamANA gAmANugAma dUijjamANA" tyAMcI najAne manu me 4 // mathI mAra // viDAra 42i 42di " jeNeva capA nayarI jeNeva puNNabhade ceie jeNeva samaNe bhagava mahAvIre teNeva uvAgacchati" teo jyAM caMpA nagarI hatI temAM jayAM pUrNabhadra cautya hatuM ane te tyamA yA mahAvIra prabhu mizatA ta tyo mAyA. "uvAgacchitto samaNaM mahAvIra tikkhutto AyAhiNaM payAhiNa' kare ti" tyAM mAvIna tabhI zrama bhagavAna mahAvIrane vA2 mAkSama prakSipUrva " karettA vadati NamaMti, va dittA NamaMsittA saMmaNa bhagava mahAvIra' upasapajittoNaM viharati" vaMdaNa karI ane namaskAma karyA. vaMdaNA namaskAra karIne teo zramaNa bhaga* vAna mahAvIranI pAse temanI AjJAnusAra vicAravA lAgyA. . 13
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 bhagavatI sUtre jamAli mithyAmimAnavaktavyatA / mUlam - " tae se jamAlI anagAre annayA kayAItAo rogAyaMkAo viSpasukke haTThe tuTThe jAe aroe valiyasarIre sAvatthao nayarIo koTTayAo veiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA puvANupu icaramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva caMpAnagarI, jeNetra puNNabhadde ceie, jeNetra samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaha, uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrarasa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI - jahANaM devANupiyANaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chau - matthA bhavettA, chaumatthAvakamaNeNaM avakaMtA, No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM avakkamie, ahaMNaM uppanna NANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevali akamaNeNaM avakkamie / taNaM bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM evaM vyAsINo khalu jamAlI ! kevalissa NANe vA, daMsaNe vA, selesi vA, thaMbhaMsi vA, maMsi vA, Avarijjai vA, NivArijjai vA, jaiNaM tumaM jamAlI ! upapannaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA, kevali avakramaNeNaM avakate, toNaM imAI do vAgaraNAMI vAgarehi-- sAsae loe, jamAlI ! asAsae loe jamAlI / sAsae jIve jamAlI ! asAsae jIve jamAlI ? / tae NaM se jamAlI. aNagAre bhagavayA goyameNaM evaMvutte samANe saMkie, kaMkhie, vitigicchie bhedasamAvanne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotthA, No saMcAei bhagavao goyamassa kiMcivi mo
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyazcandrikATI0 za09 7033 sU014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 605 kkhamAikkhittae tusiNIe saMcihAi / jamAloti lasaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM aNagAraM evaM kyAlI-asthi NaM jamAlI / mamaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chaumatthA, jeNaM pabhU evaM vAgaraNa vAgArattae jahANaM ahaM, No ceva NaM eyapparagAraM bhAsaM bhAsittae, jahANaM tumaM / sAsaeloe jamAlI! jaMNa kayAvi NAsI No kayAvi bhavai, Na kayAviNa bhavistaI, bhuvi ca bhavai ya bhavi. ssai ya dhuve, Nitie, sAsae, akkhae, abae, ahie, Nicce, asAlae loe jamAli ! jao olappiNI bhavittA, uslappiNI bhavai, uslappiNI bhavittA, osappiNI bhavai, lAsae / jIve jamAli / jaMNa kayAi NAli jAva Nicce asAsae jIve jamAlI / jaMNa neraie bhavittA tirikkhajeNie bhavai, tirikkhajoNie bhavittA magusse bhavai, maNusse bhavittA deve bhavai / tae NaM se jamAlI agagAre samaNasla bhagavao mahAvIrassa evamAiknamANasa jAva evaM parUvemANasta eyamadraM No sadahai, Nopattiei No roei, eyamaTuM asadahamANe apattighamANe aroyamANe doccaMpi samaNasla bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakamai avakamittA vahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM micchattAbhiNivesehi ya apANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANe vuppAemANe bahuyAiM vAsAI sAmanapariyAgaM pAuNai, pAuNittA, addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM asei, asettA
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 bhagavatIsare tIsaM bhattAI aNataNayAe chedei, chedittA tasta ThANassa aNAloiyapaDikaMte kAlasAle kAlaM kiccA laMtae, kappe terasa sAga. rovamaTThiiesu devakinisiesu devesu devakivisiyattAe uvavanne // sphU0 14 // chAyA-tataH khalu jamAliH anagAraH anyadA kadAcit taramAt rogAtaDAta vipramukto hRSTatuSTo jAtaH, arogaH, balikazarIraH,.zrAvastyA nagargaH kopTakAt caityAt pratiniSkrAmati, pratiniSkramya pUrvAsupUrvA caran prAmAnugrAma dravan yatraitra campAnagarI yatraiva pUrNabhadraM caityam , yatraiva zramago bhagavAn mahAvIra. statraiva upAgacchati, upAgatya zramaNalya bhagavato mahAvIrasma adUrasAmante sthitvA zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evam anAdIt-yathA khalu devAnupriyANAM vahvo'nte vAsinaH zramaNA nigranthAH chadmasthA bhUtvA chadmasthApakraNena apakrAntAH, no khalu ahaM tathA chadmasthozUtvA chadmasthApakramaNena apakrAntaH ahaM khalu utpanna jJAnadarzanadharaH ahan jinaH kevalI bhUtvA kevalyaparaNena apakrAntaH / tataH khalu bhagavAn gautamo jamAlim anagAram evam avAdIta-no khala jamAle! kevalino jJAna vA, darzanaM vA, zele vA, stambhe vA, sUpe vA AkRyate vA, nivAryate vA yadi khalu tvaM jamAle ! utpannajJAnadarzanadharaH arhan jinaH kevalI bhUtvA kevalyapakramaNena apakrAnta stadA khalu ime dve vyAkaraNe vyAkuru-zazvato loko jamAle! azAzvato loko jamAle ! zAzvato jIvo jamAle ! azA dato jIvo jamAle ! tataH khalu sa jamAliH anagAro bhagaratA gautamena evamuktaH san zahitaH kAjU. kSito vicikitsitaH, bhedasamApannaH kalapasamApanno jAtathApi asIt , no zaknoti bhagato gautamasya kizcidapi praznottaramAkhyAtum , tUSNIkaH saMtiSThate ! jamAle ! iti zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAlim anagAram evam avAdIsanti khalu jamAle ! mana bahavo'ntevAsinaH zramaNA nirganyAH chadmasthAH, ye khalu prabhavaH idaM vyAkaraNaM vyAkartum , yathA khala ahaM no caiva khalu etatprakA. zaM bhASAM bhApitum yathA khalu tvam , zAzvato loko jamAle ! yat na kadApi na AsIt , na kadApi na bhavati, na kadApi na bhaviSyati, bhUtazce, bhavati ca, bhaviSyati ca, dhruyo nityaH, zAzvataH akSayaHH avyayaH avasthitaH, nityaH / azAzvato loko jamAle ! yataH avapiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati, utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati / zAzvato jIno jamAle ! 'yatna kadApi na AsIt , yAvat nityaH azAzvato jIvo jamAle ! yaH khalu nairayiko bhUtvA tiryagyoniko bhavati, tiryagyoniko bhUtvA manuSyo bhAti, manuSyo bhUtvA devo bhavati / tataH
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 3033014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam, 607 khalu sa jamAlisnagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya evamAcakSANasya yAvat evam prarUpayataH etamartha no zradadhanti, no pratyeti, no rocayati, etamartham azraddadhat apratiyan arocayana dvitIyamapi zramaNasya bhagavato mahAvIrasya anti. kAt AtmanA apakrAmyati / apakramya bahIbhiH asabhAvodbhAvAnAbhiH mithyAtvAbhinivezaizva AtmAnaM ca, paraM ca, tadujhyaM ca vyudgrAhayan vyutpAdayan bahubhiH varSeH zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSayavi, jopayitvA triMzad bhaktAni anasanatayA chinati, chittvA tasya sthAnasya anAlocitamasikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilvipikeSu deveSu devakilvipikatayA upapannaH // 014 // TIkA-atha jamAleranagArasya mithyAtvAbhimAnavaktavyatAM prarUpayitumAha-taraNaM se ityAdi, 'taeNaM se jamAlI aNagAre annayA kayAiM tAo rogAyaMkAo viSamukke ha tuDhe jAe aroe baliyasarIre / tataH khalu sa jamAliranagAraH anyadA kadAcittasmAt rogAtakA rogAd AtaGkAca viSamukto rahitaH san hRSTataSTazca jAtA hapaMtoSasampannaH, arogo rogarahitaH, valikazarIraH valikaM valazAlizarIraM yasya sa tathA tAdRzaH san jamAliH 'sAvatthIo navarImo kodayAo ceiyAo paDimikkhamai ' zrAvastyA nagaryAH koSThakAt caityAt koSThaka 'taeNaM se jamAlI' ityAdi / TIkArya-isa stra dvArA patrakArane jamAli anagArakI mithyAtyAbhimAnakI vaktavyatA hI hai-'taeNaM se jamolI aNanAre annayAkayAI tAo rogAyaMkAo viSpamukke ehatuDhe jAe, aroe baliyasarIre' aba eka samayakI bAta hai ki dhIre 2 ve jamAli anagAra roga aura AtaMkase sarvathA rahita ho gaye-ataH harSa aura toSale yukta pyane hae ghe rogarahita honeke kAraNa zarIrase baliSTa ho gaye 'sAvatthIo nayarImo koTTayAo cehayAo paDinikkhamai' isa taraha bilakula niroga " taeNaM se amAlI" tyAha TIkArtha--A sUtra dvArA sUtrakAre jamAlI aNagAranA mithyAtvAbhimAnanI 535! 421, cha-"tapaNaM se jamAlI aNagAre annayAkAyAi tAo rogAyakAo vippamukke haTatuDhe jAe, aroe baliyasarIre" tyA2 mA dhIre dhIre te jamAlI aNagArano rogataMka zamI gayA ane eka divasa teo rogathI bilakula sukta thaI gayA. tethI temane harSa ane rAMteSa thaye. rogAtaMkathI bhusta thy| mAha tamanu zarI2 nyAre masiSTha manyu tyAre "khAvatthIo nacarIo koDhayAo cejhyAo pahinikkhamai " mA zrAvastI nagInA gs
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 bhagavatIstre nAmodhAnAt patiniSkrAmati nirgacchati, ' paDinikvamittA pUvANupubdhi caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe' koSThakacatyAt pratinipjasya nirgamya pUrvAnupUrvyA anukrameNa carana vicaran grAmAnugrAmaM prAmAda nAmAntaraM dravan vyatitrajan 'jeNeva caMpAyarI, jeNeva puNNabhade ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ' yatraiva campAnAma nagarI AsIt , yauna pUrNabhadra nAma caityamAsIt , yatraitra zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt tatraiva upAgacchati, ' uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThicA samaNaM bhagavaM mahAvIraM evaM vayAsI'upAgatya zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante-nAtidUre nAti pratyAsanne ucitasthAne sthitvA-upavizya zramaNaM bhagavantaM mahAvIram evaM vakSyamANaprakA. reNa abAdIt-'jahA NaM devANuppiyANaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMdhA chau. matthA bhavetA cha umatthAvakamaNegaM avakaMtA' he bhadanta ! yathA khallu devAnumiyANAM aura balayukta ho jAne para ve zrAvastI nagarI aura koSTaka caityaseudyAnase nikale 'paDinikakhamittA puvvANupurdiva caramANe gAmANugAma dUrajjamANe ' nikala kara anukramase eka gAMvase dUsare gAMvameM vihAra karate e ve jeNeva caMpA nagarI jeNeva puNNabhadde cehae, jeNeva samaNe agavaM mahAvIre teNeva uvAgacchaha ' vahAM Aye jahAM vaha caMpA nagarI thI jahA~ vaha pUrNabhadra udyAna thA evaM jahAM ve zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjamAna the ' uvAgacchittA samaNassa bhagavaoM mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagavaM mahAbIraM evaM vayAnI' vahAM Akarake ve zramaNa bhagavAna ke na ati samIpa na ati dUra-kintu apane yogya ucita sthAna para pAsa khaDe ho gaye aura isa prakArase kahane lage 'jahANaM devANuppiyANaM yahave antevAlI samaNA niggaMthA chaumatthA udyAnamAyA viDAra 4ye. " pahinikkhamittA puvANupuci caramANe gomANugAmaM daijjamANe" 44 GdhAnamAthI nIjAna maza: se gAmathA bhAra zAma viDAra 42di Rai | " jeNeva capA nayarI jeNeva puNNabhaI ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre veNeva ubAgacchada" oryAM yA nagarI tI, yAM - bhaDha aiya hatuM ane te caityamAM jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra birAjatA tA. tyA mAvyA, " uvAgacchittA samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte ThiccA samaNaM bhagava mahAvIraM evaM vayAsI" tyA bhAvAne teso zrama ssvAnanI bahu pAse paNa nahIM ane ba6 dUra paNa nahIM evuM ucita sthAne AL Rna bhane 2 pramANe 4aa amil. "jahANaM devANuppiyANaM bahave
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za.9u 33sU014 jamAleSizyAmimAnanirUpaNam 609 bhagavatAM bahavo'ntevAsinaH ziSyAH zramaNA ninanthAH chadmasthAH bhUtvA chadmasthApakramaNena gurukulAnnirgamanena chadmasthApakramaNena chadmasthavihAreNa apakrAntA nirgatA viharantisma 'No khalu ahaM tahA cha umatthe bhavitA chaumatthAvakkamaNeNaM avakapie, ' no khalu aha tathA chadmastho bhUtvA chadmasthApakramaNena chadmasthaH san apakrapaNena gurukulAnnigamanena chadmasthavihAreNa upakrAnto nirgataH nAhaM chadmasthavihArega viharAmi ityarthaH / apitu ' ahaM gaM uppanaNANadasaNadhare AhA jiNe ke valI bhavittA kevali abakkamaNeNaM avakamie ' ahaMkhalu utpannajJAnadarzanadharaH samyak jJAnasamyagdarzanaviziSTaH aIn ninaH kevalI-kevalajJAnI bhUtvA kevalinAM satAm apakamaNena kevalivihAreNa apakkAnto viharAmi / 'taeNaM bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM evaM vayAsI'-tataH khalu bhagavAn gautamo jamAlim anagAram evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIta'No khalu jamAlI ! kevalissa NANe vA dasaNe vA, selaMsivA, thaMbhaMsi vA, bhavettA chaumatthAvakamaNeNaM avakatA' jaise Apa devAnupriyake aneka antevAsI-ziSya zramaNa nirgrantha chadmastha hote hue chadmasthApakramalechadmastha vihArale vicaraNa karate haiM, 'No khalu ahaM tahA chaumatthe bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM avakamie 'vaisA maiM chadmastha ho karake chadmastha vihArase vicaraNa nahIM karatAhUM, kintu 'ahaM NaM uppaNNanANadasaNadhare araho jiNe kevalI navittA kevali avasameNaM avakamie' meM to utpanna jJAna darzanadhArI-samyagdarzana sambagjJAna viziSTa arhana jina kevalajJAnI ho karake kevali vihArase vicaraNa karatA hUM, 'taeNaM bhagayaM jamAliM aNagAraM evaM vayAsI' taya bhagavAn gautamane jamAli tevAmI samaNA nigathA chaumatthA bhavettA chaumarathAvakkamaNeNaM avaktA " jevI rIte Apa devAnupriyanA aneka zramaNa nirca tha ziSyo chadmastha hovAthI cha52.54thI 75 vihArathI viyara 4re cha, "No khalu aha takSA chaumatye bhavittA chaumatthAvakkamaNeNa avaskamie " mevI zata chastha haisurata na pAthI chamastha vihArathI viya295 42tenathI. 52-tu ahaNa' upapapaNanANadasaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevalI avakkameNa avakkamie " huM te utpanna jJAnadarzanadhArI-samyagdarzana ane samyajJAnathI yuktaarihaMta jina kevalI (kevaLajJAnI) chuM ane kevali vihArathI vicaraNa karanAro chuM. " taeNaM bhagava goyame jamAli aNagAraeva vayAkhI " mI mAranA mA 42nI bAta sAmanIne sagavAna gautame tena ! pramANe 4: "No bha0-77
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ . . . 610 .. . . . bhagavatImo dhUmaM sivA, Avarijai vA, nidArijai vA ' he jamAle ! no khalu kevalinaH jJAnaM darzanaM vA zaile-parvate vA, stamme vA, stUpe vA-zikhare Atriyate-Ipat vipate, nivAryate-nitarAM vAryate-patihanyate vA iti-'jaya gaM tuma jamAlI! utpannagANadaMsaNavare ahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakameNeNaM avakte to NaM imoI do vAgaraNAI vAgarehi ?'-he jamAle ! yadi khalu tvam utpannajJAnadarzanadharaH aIn jinaH kevalI bhUtvA kelyapakramaNena-kelivihAreNa apakranto viharasi tadA khalu ime vyAsaraNe prazno vyAkuru ? uttaraM ? vakSyamANapraznadvayasya uttaraM dehIti bhAvaH / tadeva praznadvayamAha-' sAsae loe jamAlI ! asAsae loe jamAlI !, sAsae jove jamAlI ! asAsae jIve jmaalii|' he jamAle ! kim ayaM loka zAzvato vartate ? he jamAle ! kiM vA ayaM loka anagArase aisA kahA-'jo khalu jamAli ! kevalissa NANe vA daMsaNe vA selaMsi vA, thaMbhaMsi bA, thUbhaMsi vA Avarijanai bA, nivArijjA! he jamAle ! kevalIko jJAna aura darzana kevalajJAna evaM kevaladarzana-ye donoM parvatameM, stambhameM, athavA stUpameM AvRta-thoDIsI bhI rukAvaTavAle nahIM hote haiM, aura na ina donoMkA inase pratighAtahI hotA hai, so 'jaiNaM tumaM jamAlI uppaNNaNANadaMsaNadhare arahAjiNe kevalI bhavittA kevali abakkamaNeNaM avakate to NaM isAiM do bAgaraNAI ghAgarehi' he jamAle ! yadi tuma utpanna kevala jJAna aura kevala darzanavAle anti jina kevalI hokara kevali vihArase vicaraNa karate hoto ina do vyAkaraNoMkA-praznoMkA-uttara do-ve do prazna ye haiM-'sAsae loe jamAlI! asAsae loe jamAlI ! sAsae jIve jamAlI! asAsae jIve jamAlI!' khatu jamAlI ! kevalissa NANe vA da saNe vA selaMsi vA, bhasi vA, thUmasi vA Avarijada vA, nivArijA" mAdI ! sItu vaNajJAna mana Bam darzana parvatamAM, staMbhamAM ke sUpamAM AvRta thatuM nathI eTale ke jJAnamAM parvatAdi paNa ADakhilI rUpa banI zaktA nathI ane temanA dvArA te baMnenuM nivA23 pa 42rI tu nathI. " jai Na' tumaM jamAlI upapaNNaNANadasaNapare arahA jiNe kelI bhavittA kevalo abakkamaNeNa avakte to Na imAI do vAgaraNAI vAgarehi" mAlI ne tame utpanna vijJAna sane 40 darzanavALA ahata jina kevalI thaIne kevali vihArathI vicaraNa karatA he, to bhA21 mA meM praznona uttara mApI-" sAsae loe jamAlI ! asAmae loe jamAlI ! sosae jIve jamAlI ! asAsae jIve jamAlI!" mAdI!
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramaindrikA TIkA 209 u033 6014 jamAle mithyAbhimAnanirUpaNam 611. AzAzvato vartate ? he jamAle ! kimayaM jIvaH zAzvato vartate kiMvA ? ayaM jItraH azAzvato vartate ?, 'taraNaM se jamAlI agagAre bhagatrayA goyameNaM evaM vRtte samANe saMkie, kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusasapAvante jAe yAvi hotthA ' tataH khalu sa jamAliranagAro bhagavatA gautamena evamuktarItyA praznadvayaM pRSTaH san zaGkita' 'ayaM loko jIvazca kiM zAzvato varttate iti kathanamucitaM kiMvA azAzvato vartate iti kathanamucitam ityetra zaGkAyukto jAtaH / kAGkSitaH - asya praznadvayasya idamuttaraM samyak navA samyak idamapi na vA samyak / ityevaM lokajIvayoH zAzvatAzAzvataviSayaka jijJAsAyukto jAtaH, vicikitsitaH - lokajItrayoH zAzvatAzAzvataviSaye asminnuttare datte gautamasya zraddhA bhaviSyati na vA ityevaM he jamA ! yaha loka zAzvata hai, ki azAzvata hai ? he jamAle ! jIva zAzvata hai ki azAzvana hai ? ' taraNaM se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameNaM evaM vRtte samANe kie, kaMkhie, vinigicchie, bhedasamAvanne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotyA ' isa prakAra ke do praznoM ko jaba bhaga vAna gautamane jamAlise pUchA-taba ve jamAli anagAra yaha loka aura jIva zAzvata hai, aisA kathana ucita hai, ki yaha loka aura jIva azAzvata hai, aisA kathana ucita hai, isa prakAra se zaMkAyukta ho gaye, kAMkSitaina donoM praznoM kA yaha uttara ThIka hai, yA ThIka nahIM hai - yaha bhI ThIka hai ki ThIka nahIM hai - isa prakAra ve loka aura jIvakI zAzvata azAviSaya meM isa uttara ke dene para gautamako zraddhA hogI yA nahIM hogI A leAka zAzvata che ke azAzvata che ? huM jamAlI ! jIva zAzvata che ke azAzvata che? "taraNa se jamAlI aNagAre bhagavayA goyameNa eva vutte samANe saMkrie, kaikhie, vitiMgicchira, bhedasamAvanne, kalusasamAvanne jAe yAvi hotthA " jyAre bhagavAna gautame jamAlI aNugArane A e prazna pUchyA, tyAre jamAlI aNugAranI kevI hAlata thaI have sUtrakAra prakaTa kare che (" leAka tathA jIvane zAzvata kahevA ke azAzvata kahevA, e prakAranI zakAthI teo yukta thayA. A mane praznAnA A uttara ThIka che ke hIka nathI, Dika ema lAge ke te khannene zAzvata kahevA ucita che, ghaDika ema lAge ke azAzvata kahevA ucita che, " A prakAranI vimAsaNathI tee yukta thaI gayA. " leAkane tathA jIvane zAzvata kahevAthI gautamane mArI vAta para zraddhA kheMcaze, ke azAzvata kahevAthI zraddhA besaze, " A prakAranI viciki
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 1 bhagavatI sUtre vicikitsAyukto jAtaH ! bhedasamApannaH - bhedaM mate kiMkarttavyatAlakSaNaM samApannaH - prAptaH / kaluSasamApannaH - kalupam ' nAha kimapi jAnAmi ?' ityevaM rUpaM svAtmani daurmanasyaM prAptavApi abhavat ' No saMcAe bhagavao goyamastasa kiMcitra pamokkhamAikkhittae ' tusiNIe saMcihna ' no khalu sa jamAliH zaknoti - samartho bhavati, bhagato gautamasya kiJcidapi kimapi pramokSa - pratyuttara mAkhyAtum - jamAliH gautamasya uktamaznadvayasyottaraM dAtuM samarthoM nAbhUditi bhAvaH apitu tUSNIkaH saMtiSThate - maunamAlambya tiSThati, tadanantaram -' jamAlIti samaNe bhagavaM mahAvIre jamali agagAraM evaM vayAsI ' - he jamAle ! iti Amantrya zramaNo bhagavAn mahAvIro jamAlim anagAram evaM vakSyamANamakAreNa avAdIta - ' asthi NaM jamAlI ! mamaM bahave aMtevAsI samaNA niggaMthA chaumatthA, je NaM pabhU eyaM vAgaraNaM bAgarittara jANaM ahaM ' he jamAle | santi khalu mama bahavo'nteisa prakArakI cikitsA se yukta ho gaye / bheda samApanna- kiM kartavyatArUpamatiko prApta ho gaye. kaluSa samApanna - " maiM kucha nahIM jAnatA hU~ " isa prakAra se apanI AtmAmeM daurmanastrako prApta ho gaye / No saMcAe i bhagavao goyamassa kiMvivi pamokkhA ikkhittae, tusiNIe saMciTThaha ' ataH ve bhagavAn gautamake donoM praznoMkA kucha bhI uttara nahIM de sake | kevala cupacApahI rahA / isake bAda 46 jamAlIti samaNe bhagavaM mahAvIre jamAliM anagAraM evaM vayAsI ' zramaNa bhagavAn mahAcIrane he jamAle ! isa prakAra se saMbodhita karate hue unase kahA'asthi jamAlI / mamaM bahane anevAsI sanagA nigavA chaumatthA " 66 sAthI teo yukta thayA. " zA javASa ApaveA-zAzvata kahevu` ke azAzrvata Devu', " evA matibheTTathI tee yukta khanyA. A pramANe jAma ApavAne peAte apamatha hAvAthI temA AtmA khinna thaye 'No saMcAei bhagavao goyamasva kici vi pamokkhA ikkhittae tusiNIe saciTTha " A prakAranI paristhitimAM mUkAyelA jamAlI aNugAra bhagavAna gautamanA praznonA kAI paNa uttara ApI zakayA nahIM kevaLa cupacApa UbhA ja rahyA. tyAra khAda mahAvIra prabhu te praznonA ke uttara Ape che te sUtrakAra matAnyuM che - " jamAli ti samaNe bhagava mahAvIre jamAli aNagAra evaM ghayAsI " tyAra mAha " he sAkSI / " menuM sabodhana purIne zramaya bhgvAna mahAvIre jamAlI aNugArane A pramANe kahyuM-- " asthi jamAlI ! mama bahave atevAsI samaNA niggathA chaumatthA je NaM pabhU evaM vAgaNaM vAgaritae - jahA ahaM " De bhAtI ! bhArA ane zrabhadhu
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za0930334014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 613 vAsinaH ziSyAH zramaNA nimranthAH chadmasthAH, ye khalu prabhavaH samarthAH santi etat vyAkaraNaM pUrvoktapraznavayaM vyAkartum uttaritum , yathA khalu aham etan praznadvayaM vyAkartuM samartho'smi, tathaiva mama ziSyA api zramaNA nimranthA uparyuktapraznadvayaM vyAvatuM samarthAH santi, iti bhAvaH, kintu ' No ceva NaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae jahA NaM tusaM' yathA khalla tvaM pUrvoktAM bhASAM bhASase-" ahaM khalu utpannajJAnadarzanadharaH gahan jinaH kevalI bhUtvA kevalivihAreNa viharAmi" iti, no caiva khalu tathA mama ziSyAH zramaNA nirgranthA etasprakArAM bhASAM bhASituM samarthA bhavanti-yad " vayam utpannajJAnadarzanadharA arhanto jinAH kevalino bhUtvA ke valivihAreNa viharAmaH" iti, / bhagavAn anekAntabAdamAzritya pUrvoktapaznadvayasya svayamevottaramAha- sAsae loe jamAlI ! jaM jo kayAviNAsI, No kayAviNa bhavai, Na kayAviNa bhavirasai ' he jamAle ! zAzvataH sarvadA sthAyI ayaM lokaH, yaH khalu no kadApi na AsIt , anAditvAt na kadAje NaM pasU eyaM vAgaraNaM vAgarittae-jahA ahaM' he janAle ! mere aneka antevAsI amaNa nirgandha chamastha haiM-ve isa praznako jisa tarahase meM samAdhAna kara sakatA hUM usa taraha se samAdhAna kara sakate haiM, kita 'No ceSa NaM eyapagAraM bhAsaM bhAsittae-jaho NaM tumaM' ve tumhArI jaisI isa bhASAkA ki mai utpanna jJAnadarzanavAlA ahata jina kevalI hokara kevali vihArase vicaraNa karatA hUM" nahIM bolate haiN| __aba bhagavAn anekAntavAdakA sahArA lekara ina donoM praznoMkA uttara 'sAsae loe jamAlI! ja No kayAvi NAlI, No kathAvi Na bhava. Na kayAviNa avissaha" isa sUtrapATha dvArA dete hue kahate haiMjamAle! yaha lokazAzvata hai arthAt sarvadA sthAdhI hai kyoMki anAdi hone se "yaha pahile nahIM thA aisA nahIM hai-sadA hone se yaha pahile bhI nirca tha ziSya chAstha che. teo paNa mArI jema A praznonuM samAdhAna 42vAne samartha che. 52ntu " No ceva Na eyappagAra' bhAsa bhAsittae-jahA Na tuma" to tmaa2|| yI mA bhASA " atpanna jJAnahazanadhArI mata jina kevalI hovAthI kevali vihArathI vicaraNa karuM chuM " bolatA nathI. have mahAvIra prabhu anekAntavAdane Azraya laIne te be praznanA je uttara pe che te sUtrakAra prakaTa kare che "sAsae loe jamAlI! jaM jo kayAvi NAsI, No kayAviNa-vaDa No kayAviNa bhavismai" u mAtI ! An as zAzvata che saTI hai mastitva saha! 23vAnuM 1 cha. " 57i tenu mastita na tu," mevu .
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 DON bhagavatIsUtre cit na AsIt sadaiva bhAvAt na kadAcinna bhavati sammati dRzyamAnatvAt na kadAcinna bhaviSyati, aparyavasitatvAt, apitu ' bhuvi ca, bhavai ya, bhavissai ya, dhuve, Nitie, sAsae, akkhae, avyae, avahie, Nicce' abhRcca, bhAti ca, bhaviSyati ca jIvalokapravAhasthAnAditvAt , ataevAyaM lokaH trikAlabhAvitve nAcalatvAta dhruvaH me divat dhruvatvAt niyataH niyatAkAraH, niyatatvAdeva zAzvataH pratikSaNamapi asatvasyAbhAvAt , zAzvatatvAdeva akSayaH kSayarahitaH, akSayatvAdeva avyayaH padezApekSayA vyayarahitaH, avasthitaH dravyApekSayA thA-tathA saMprati dRzyamAna hone se yaha aba bhI hai aura aparyavasita anta nahIM hone se yaha bhaviSyatmeM bhI rahegA-pahI vAta-" bhuvica, lavaha ya, bhavittA ya' isa sUtrapATha dvArA vyakta kI gaI hai, arthAt-anAdi aura aparyavasita hone se yaha loka trikAlameM rahatA hai-aisA koIsA trikAlakA samaya nahI hai, ki jisameM yaha apane astitvale rahita banA ho- ataH sarvadA sthAyI hone se ise zAzvana kahA gayA hai / isIliye yaha loka trikAlabhAvI hone ke kAraNa 'dhuke, nitie, sAsae, akkhae, abae, avahie, Nicce' dhruva hai-meru Adi parvatakI taraha acala hai, niyata hai-pratiniyata AjJAravAlA hone se hI yaha zAzvata hai-prati. kSaga bhI asatvakA isameM abhAva hai, zAzvata hone se yaha akSaya-vinAza , rahina hai, akSaya hone se hI apane pradezoMkI apekSAse vyayarahita hai, nathI-te pahelAM paNa hatuM, ane vartamAna kALamAM paNa tenuM astitva pratyakSa dekhAya che ane te aparyavasita (ata) hovAthI bhavi dhyama 5 tetuM mastitva 27 24. 1 pAta "bhuSi ca, bhavai ya, bhavi. stai ya " 241 sUtra54 625 sUtrAre vyata 32 cha. 4aa tAtpayo che ke A leka anAdi anaMta hovAthI traNe kALamAM tenuM astitva rahe che. e kaI paNa kALa nathI ke jyAre A lekanuM astitva na hoya. A rIte sarvadA sthAyI hovAthI tene zAzvata kahyo che e ja kAraNe A leka trikALa sAvI upAthI "dhube, Nitie, sAsae, akkhae, acae, ahie, Nice" zrava che-meru adi patanA jevo acara che, niyata che-je tene AkAra che evA AkAramAM te pratiniyata che, pratiniyata AkAravALo hovAthI ja te zAzvata che, ane eka kSaNabhara paNuM tenA astitvane abhAva saMbhavI zakate nathI, zAzvata hovAthI ja te akSaya (vinAza rahita) che, akSaya hevAthI ja te pitAnA pradezonI apekSAe vyayarahita che, avasthita che,
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prameyacadri-kATIkA za093033su014 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam 65 sarvadA vyavasthitaH, nityaH pradezadravyobhayApekSayA nAzarahitazca loko vartate iti' lokasya kathaJcit azAzvatatvamAha-' amAsae loe jamAlI ! jo 'osappiNI bhavittA urasappiNI bhavaDa, ussappiNI bhavittA osappiNI bhava' he jamAle ! ayaM loH saMsAraH azAzvato'pi vartate, yataH khalu avasarpiNI bhUtvA utsarpiNI bhavati, adhaca utsarpiNI bhUtvA avasarpiNI bhavati. etadapekSayA lokaH azAzvato'pi vartate iti bhAvaH, atha jIvamAzritya zAzvatatyAdikamAha,' sAsae jIve jamAlI ! jaMga kayAi NAsI' jAva Nicce' he janAle ! jIvaH yAtmA zAzvata vartane, yat khalu jIvo no kadAcit na AsIt anAditvAt , avasthita-dravyoMkI apekSAse sadA vyavasthita hai-tathA-nitya pradeza evaM dravya ina donoMkI apekSAle yaha nAzarahita hai, isa prakArake loka zAzvatatva pratipAdita karake aba isameM kacit agAzvatatvakA pratipAdana karane ke liye ' asAlae loe jamAlI ! jao osappiNI bhavittA, utsappiNI bhavaha, uslappiNI bhakttiA osappiNI bhavaha' isa sUtrapATha dvArA pranu kahate haiM, ki he janAle! yaha loka-saMsAra azAzvata bhI hai kyoMki isameM avasarpiNI hokara phira utsarpiNI hotI hai, utsarpiNI-hokara avasarpiNI hotI hai| isa prakAra kAlake palAnele yaha loka azAzvata bhI hai| aba jIdameM zAzvatatva agAvatatvakA pratipAdana karane ke liye 'sAsae jIve janAlI! kayAha NAlI, jAva Nicce' prabhu kahate haiM ki he jamAle / jIva-AtmA-zAzvata hai, dranI apekSAe sarvadA vyavasthita che tathA nitya che-pradeza ane dravya e banenI apekSAe te nAzarahita che A rIte lekamAM zAzvatatAnuM pratipAdana karIne have sUtrakAra amuka daSTie lekamAM azAzvatatAnuM pratipAdana kare che- " asAsara loe jamAlI | jao osappiNI bhavitA unsappiNI bhavai, ugsa ppiNI bhakttiA oradipaNI bhavai " mAsI ! 1 2A 1 pa the kAraNa ke temAM avasarpiNI kALa AvIne tyAra bAda utsarpiNI kALa Ave che ane utsarpiNa kALa AvIne avasarpiNI kALa Ave che. A prakAranA kALanA palaTAonI apekSAe A leka azAzvata paNa che. have jIvamAM zAzvatatA ane azAzvatatAnuM pratipAdana karavAmAM Ave hai-" sAsae jIve jamAlI ! jaM kayAi NAmI, lAva Nice " mahAvIra prabhu jamAlI aNagArane kahe che ke he jamAlI ! jIva (AtmA) zAzvata che. bhUtakALamAM paNa tenuM asitva hatuM. vartamAnakALamAM paNa tenuM astitva che.
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 bhagavatIsUtre , yAvat no kadApi na bhAti, novA kadApi na bhaviSyati, apitu bhUtazca bhavati ca bhaviSyati ca, ata eva dhrutraH, niyataH zAzvataH, akSayaH, avyayaH, avasthitaH, nityazca varttate / atha jIvasya kazcid azAzvatatvamAha - ' apAsae jIve jamAlI ! jaM NaM neraie bhavittAtirikkhajoNie bhavai, tirikkhajoNie bhavitA mANusse bhava, masse bhavitA deve bhavai ' he jamAle ! ayaM jIvaH AtmA azAzvato vartate tatra kAraNamAha-yat yasmAt khalu nairayiko bhUtvA tiryagyoniko bhavati, tiryagyoniko bhUlA manuSyo bhavati, manuSyo bhUtvA devo bhavati ityapekSayA jIvaH, azAzvato'pi bhavatItibhAvaH / atrAya bhAvaH - yat-dravyArthi kanayApekSayA loko jIva zAzvataH paryAyArthikanayApekSayA loko jIvar azAzvata iti ! kyoMki jIva kisI bhI kAlameM nahI thA - aisA nahI hai, bhUnakAlameM yaha nahIM thA aisA nahIM hai vartamAna meM yaha nahIM hai, aisA bhI nahIM hai, tathA bhaviSya meM yaha nahIM rahegA aisA bhI nahIM hai / kyoMki anAdi hone se yaha pahile thA, vartamAna meM dRzyamAna hone se yaha aba bhI hai, aura aparyavasita hone se yaha bhaviSya meM rahegA, ata eva yaha dhruva, niyata, zAzvata, akSaya, avyaya, avasthita aura nitya hai ' asA jIve jamAlI !' he jamAle ! jIva kathaMcit azAbhI hai, kyoMki yaha nairayika paryAyavAlA hokara tiryagyonika ho jAtA hai, tiryagyonika hokara manuSya ho jAtA hai, manuSya hokara phira deva bana jAtA hai, isa apekSA paryAyoM ke badalane se yaha jova azAzvata bhI hai, isa pUrvokta kathanakA niSkarSa aisA hai, ki jIva evaM dravyArthika arat apekSA to zAzvata haiM, aura paryAyArthika nakkI apekSAse dhruva, ane bhaviSyamAM paNa tenu astitva raheze kAraNa ke te anAdui hAvAthI paDelAM hatA, vamAnamAM paNa tenuM astitva dekhAya che, ane te apa vasita ( anaMta ) hai|vAthI bhaviSyamAM pazu tenuM astitva raheze ja. tethI te niyata, zAzvata, akSaya, avyaya, atrasthita gane nitya che " asAsae jIve jamAlI ! " he mAdI ! abhu dRSTi vicAratA tra azAzvata pazu che, kAraNu ke naiyika paryAyamAMthI ti'yeAnikAmAM utpanna thAya che ane tiryaMca cenikAmAMthI nIkaLIne manuSyamAM utpanna thAya che ane manuScAmAMthI devagatimAM pazu jAya che. A rIte paryAye khadalAtI rahetI hAvAthI te paryAyanI ape kSAe azAzvata che. upayu kta kathananA niceADa rUpe ema kahI zakAya ke jIva ane leAka draSyArthika nayanI apekSAe zAzvata che ane paryAyArthika nayanI apekSAe azAzvata che,
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyandrikA TIkA za09u033sU0 14 jamAlemithyAbhimAnanirUpaNam ...617 'tae NaM se jamAlI aNagAre samaNassa bhagavo mahAvIrassa evamAikkhamANassa mAtra evaM parUvemANasa eyamaDhe No sahahaha, No pattiei, No roei tataH khale sa jamAliranagAraH zramasya bhagavato mahAvIrasya evam uparyuktarItyA loMkA; jIvazca kathaJcit zAzvatA, kathaMcita azAzvatazce" tyAdikam AcakSANasya yAvat evaM pUrvoktarItyA bhApamANasya prajJApayataH prarUpayataca etamartha-no zradvadhAti, no pratyeti tatrArthena visasiti, no rocayati tadartha ruciviSayaM na karoti, 'eyamI asadahamANe, apattiyamANe, aroyamANe docaMpi samaNassa, bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakkamai' etamartha pUrvoktArtham azraddadhata zraddhA. viSayamakurvan , apatiyan , tatrArthe, vizvAsamakurvan , Arocayan tatra rucimakuazAzvata haiN| 'taeNaM se jamAlI aNagAre samaNaspta bhagavao mahA. vIrassa evamAikvamANassa jAva evaM pakhvemANassa eyama8 No saMghahai, No pattiei, No roei' zramaNa bhagavAna mahAvIrane jaba isa prakArase loka evaM jIvake viSaya meM kathana kiyA, arthAt loka evaM jIva kisI apekSA zAzvata bhI haiM, aura kisI apekSA azAzvata bhI haiM, aisA kahA~ yAvat isa viSaya para bhASaNa kiyA, prajJApanA kI evaM prarUpaNA kItaya bhI jamAline prabhu kathita isa arthako zraddhAse nahIM dekhA, use apanI pratIti koTimeM nahIM liyA, na apanI rucikA use viSayahI panAyo-pratyuta 'eyama; asadahamANe, apattiyamANe, AroyamANe doccapi samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyAo AyAe avakSamaha apanI Adatase lAcAra banakara usane usa artha para azraddhA rakhI, amatItihI rakhI aura apanI macise bhI use bAhara rakhA, isa taraha "taeNaM se jamAlI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa evamAi. kaskhamANassa jAva evaM parUvema Nassa eyamajhuNo sadahai, No pattipai, No ropada" jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIre leka ane jIvane amuka apekSAe zAzvata ane amuke apekSAe azAzvata kahyA, vizeSa kathana dvArA e vAtanuM samathana karyuM, dRSTAnta dvArA e vAtane prajJApita karI ane prarUpita karI, tyAre jamAlIne mahAvIra prabhunA te mantavya pratye zraddhA utpanna na thaI, tene tenI pratIti na thaI ane te mantavya tene rUmyuM paNa nahIM ___" eyama, -asadahamANe, apattiyamANe, aroyamANe doccapi samaNasta bhagavao mahAvIrassa atiyAo AyAe avakkamai" pAtAnI mAhata mA lAcAra banIne teNe mahAvIra prabhunA te kathana pratye azraddhA ja rAkhI, tenA pratye apratIti ja rAkhI ane tenA pratye potAnI aruci ja batAvI. A prakAranI paristhitine adhIna banIne te pharIthI paNa zramaNa bhagavAna mahA ma0-74
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare van dvitIyamapi vAraM, bhagandanumatimantareNa pUrvam bhagavatsamopAnnirgataH tadarekSayA 'docaMpi' dvitayamapi, ityuktam ' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antikAt-samIpAt AtmanA-svayameva anApRcchayaiva apakrAmati-apasarati ' ara. kamittA vahUrhi asambhAvumAvaNAhi micchattAbhiNiyesehiya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANe cuppAramANe bayAI vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNA' bhapakrAmya-nirgasya vahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhiH-asadbhAvodbhAvanA:-asato vastunaH satvena pratipAdanAni tAbhiH apatyakalpanAbhirityarthaH, mithyAbhinive. zaizca mithyAtvakadAgrahaiH AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca svaparobhayaM ca nyunAhayan kuzraddhAgrastaM kurvana, vyutpAdayan kuzradrAmeva grAhayana mithyAtvaM prApayannityayaH bahUni-anekAni varSANi zrAmaNyaparyAyaM-sAdhutvaparyAya pAlapati, 'pAuNettA adamAsiyAe saMlehaNAe attANaM asei ' pAlayitvA ardvamAsikyA arddhamApanakara vaha punaH bhI zramaNa bhagavAna mahAvIrake pAsa se nikala gayA, use kisIne vahAMse haTAyA nahIM-unakI anumati lipe vinAhI svayaM haTakara vaha vahAMse calA gayA 'avakamittA vahahiM asambhAvubhASaNAhiM micchatsAbhiNivesehi ya appANaM ca paraMca tadubhayaM ca ghuggAhemANe cuppAemANe yAhuyAI vAsAiM sAmannapariyAgaM pAuNaha' vahAMse cale jAkara usane apanI kapolakalpanAoMse asat vastuko satyarUpase pratipAdana karanevAlI asatya kalpanAoMse, tathA mithyA kadAgrahoMse apane ko, dUsaroMko evaM apane ko dUsaroMko donoMko kuzraddhAyukta yanAyA, mithyAtvameM khuda DubA dUsaroMko DubAyA, isa tarahase aneka varSoM taka aisehI kukAryoM kA pracAra karate hue usane zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiyA vIra pAsethI ravAnA thaI gaye-keIe tene tyAMthI cAlyA javAnuM kahyuM na hatuM chatAM paNa mahAvIra prabhunI anumati lIdhA vinA te tyAMthI cAlyo gayo. " bhavakkamittA bahUdi asambhAvubhAvaNAhi micchattAbhiNivesehiya appANa' para ca tadubhayaM ca buggAhemANe vuppAemANe bahuyAI vAmAI mAmamapariyAgaM pANai" tyAMthA nIjAne taNe yAtAnI sapanAmAthI-masat paratune satyarUpe pratipAdita karanArI asatya kapanAothI tathA mithyAtva kadAgrahathI pitAne, anyane tathA ubhayane (pitAne ane anyane) kuzraddhAyukta banAvyA, ane mithyAtvamAM DUbelA teNe bIjA lekene paNa mithyAtvamAM DUbADayA. A rIte aneka varSa paryanta A prakAranI kuprarUpaNa karatAM karatAM teNe grAma
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 prameyacandrikA TokA za0940330 14 jamAleH kAladharmagamanam sena niSpAdyayA saMlekhanayA zarIrazoSaNarUpayA AtmAnaM svazarIraM jUSayatikRzati kSINaM karotItyarthaH ' jhUsettA tIsaM bhattAI aNasaNAe chedei ' arddhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM jUSitvA kRza kRtvA triMzat bhaktAni anazanatayA anazanena chinatti, 'chedetA tassa ThANassa aNAloiyapaDikkate kAlamAse kAlaM kiccA ' - triMzad bhaktAni anazanena chitvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH - akRtAlocanapratikramaNaH AlocanapratikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRsvA 'laMtae kappe terasasAgarovamamahiiesa devakivvisiesa deve devakivvisirain uvavanne' lAntake kalpe vimAne trayodazasAgaropamasthitikeSu trayodazasAgaropamA sthitiryatra teSu devakilviSikeSu devayoniSu devakilvipikatayA devakilviSakarUpeNa utpannaH // sU0 14 // ' pAuNittA addhamAsiyAe salehaNAe attANaM jhUseha' jaba usakA anta samaya najadIka A gayA, taba usane arddha mAsakI saMlekhanA dhAraNa kI, isase usane apane zarIrako kRza kiyA arthAt saMthArA kiyA 'jhUsettA tIsa' bhattAI aNasaNAe chedeha ' kRza karake tIsa bhaktoMko usane anazana dvArA cheda diyA 'chedettA tasla ThANassa aNAloi paDate kAlamAse kAlaM kiccA ' cheda karake vaha vinA pUrva pApasthAnoMkI AlocanA aura pratikramaNa kiye kAla avasara kAla kara aura 'laMtae kappe terasasAgarovamaThihae devakiJcisiesa devesu devakinvasiyattAe uvavanne' vaha lAntaka vimAnameM 13 teraha sAgaropamakI sthiti vAle kilviSaka devoM meM deva yonimeM- kilviSaka devakI paryAya se utpanna ho gayA / sU0 14 // - paryAyanuH- pAlana yu" - " pANittA addhamAkhiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseI tyAra bAda jyAre tenA antakALa najadIka AvyA tyAre teNe ardhA mAMsane sacArA dhAraNa karyA. ane sa thArA dvArA teNe peAtAnA zarIrane kRza karI nAyuM, "jhuMsettA tIsaM bhattAi aNasaNa.pa chedei " zarIrane deza ase nAmIne teNe anazana dvArA - trIsa bhaktonu' ( trIsa Ta'kanA leAjananu' ) chedana karI nAyuM. "cheditA tara ThANesva agAlozyapaDikkaMte kAlamAse- kAlaM kicA " trIsa bhaktonA parityAga karavA chatAM paNa petAnA pUrva pApasthAnAnI AlA canA ane pratikramaNa karyA vinA, kALanA avasara AvatA kALadhama pAmIne "laMtae kappe terasa sAgarovama Theiesa devakivvisiesa devesu deva kivvisiya " are a " te bAnta vimAnamA, 13 saagre|bhnii sthitivAjA Divi dvevaiAbhAM-deva-yonimAM-dviviSi hevanI paryAyai utpanna thaya // 2014 // r
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre mUlam -' tae NaM se bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samarNa bhagavaM mahAvIraM vaMdai, namasai, vaMdittA -namaMsittA evaM vayAsI:- evaM devAzuppiyA NaM aMtevAsI kusisse 1 1 , jamAlI NAmaM aNagAre se NaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM ki kahi gae, kahiM dabanne ? goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI evaM khalu goyamA ! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlINAmaM se NaM tathA mama evaM. AikkhamANasa bhAsamANassa paNNavemANassa parUvemANassa aiyamahaM No saddahai, No pattiei, No roei eyama asaddahamANe, apattiyamANe, aroemANe docaM pi mamaM aMtiyAo AyAe avakamai, avakamittA bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM, taM caiva jAva deva kiJcisiyattAe uvavanne || sU0 15 // 620 chAyA -- tataH khaluM sa bhagavAn gautamo jamAlim anagAram kAlagataM jJAtvA yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIrastatraiva upAgacchati, upAgatya zrama mahAvIreM vandate, namasyati, vanditvA namasthitvA evam avAdIt evaM khalu devAnupriyANAm antevAsI kuziSyo jamAlirnAma anagAraH, sa khalu bhagavan ! jamAliraMnagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA kutra gataH 1 kutra upapannaH ? gautama ! iti zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evam avAdIt evaM khalu gautama ! mama antevAsI kuziSyo, jamAlirnAma, sa khalu tadA mama evam AcakSANasya bhASamANasya prajJApayataH, makhyataH etamartha no zraddadhAti, no pratyeti, no rocaMyati etamartham azraddadhat, apratiyan arocayan dvitIyamapi mama antikAt AtmanA apakrAmyati, apakrAmya vahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhistadeva' yAvat devakilviSikatayA upapannaH / sU0 15 // -
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ re prameyacandrikA TIkAza094033 015 jamAle: kilvaSikadevatayotpattiH 621 TIkA - atha gautamo jamAleranagArasya kAladharmaprAptyanantaramutpaci pRcchati tapa NaM se ityAdi, 'tae NaM se bhagavaM goyame jamAli aNagAraM kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai ' tataH khalu sa bhagabAnU gautamaH jamAlim anagAraM kAlagataM maraNadharmaprAptaM jJAtvA yatreva zramaNo bhagavAn mahAvIra AsIt tatraiva uvAgacchati, ' uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMda, namaMsa, vaMdittA, namaMsittA evaM vayAsI ' - bhagavatsamIpe upA gRzya zramaNaM bhagavanta mahAvIraM vandate, namasyati, vanditvA namasthitvA evaM vakSyamANaprakAreNa avAdIt - ' evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI kusisse jamAlIgArma aNagAre evaM khalu pUrvoktarItyA varNito devAnumiyANAm bhavatAm antevAsI kuziSyo jamAlinama anagAro vartate, ' se NaM bhaMte / jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae, karhi uvabanne ? ' he bhadanta ! sa khalu jamAli 3 * "taeNaM se bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM ' ityAdi / TIkA - (aer se bhagavaM goyame jamAliM aNagAraM kAlayaM jANittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgaccha ) bAda meM jaba bhagavAn gautamako yaha jJAta huA ki jamAli anagAra kAlagata ho gaye haiM-taba ve jahAM zramaNa bhagavAn mahAvIra virAjamAna the vahAM Aye ( uvAgacchittA sapmaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdaha, nasai, vaMdittA narmasittA evaM vayAsI ) vahAM A karake unhoMne zramaNa bhagavAn mahAvIrakI bandanA kI, namaskAra kiyA vandanA namaskAra karake unhoMne unase isa prakAra kahA ( evaM devANuppiyANaM aMtevAsI kusisse jamAlI" NAmaM aNagAre se NaM bhaMte / jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccI kahi~ gae, kahiM uvabanne ? ) he bhAnta ! Apa devAnupriyA aMtevAsI 8 r " tarpaNaM se bhagavaM goyamai jamAli aNagAra " ityAhi- " TIDArtha - -" taraNaM se bhagava' goyame jamAli' aNagAra kAlagayaM jANittA jeNeva samaNe bhagava' mahAvIre teNeva uvAgacchedda tyArakhAda jyAre bhagavAna gautame e vAta jANI ke jamAlI aNugAra kALadhama pAmI gayA che, tyAre teo jyAM zramaNa bhagavAna mahAvIra virAjatA hatA, tyAM AvyA. "utrAgacchittA samaNaM bhagava mahAvIra vaMdaI, namasaha va dittA namaMsittA eva kyA~sI " tyAM bhAvIne tebhaye zramAzuM lagavAna mahAvIrane varSA merI, nama skAra karyAM, ane vadaNA namaskAra karIne A pramANe pUchyuM-- t " eva devANupriyANaM atevAsI kussise jamAlI NAmaM aNagAre se JM bhaMte 1. aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA kahi gae, kahi ubavanne ? " he lakSnta !
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 bhagavatIstra ranagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA maraNadharma prApya kutra gataH ? kutra upapannaH ? bhagavAnAha-' goyamA ! samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAsI' he gautama ! iti Amanya zramaNo bhagavAn mahAvIro bhagavantaM gautamam evaM vakSyamANaprakAreNa abAdIt-' evaM khalu goyamo ! mamaM aMtevAsI kusisse jamAlINAma' he gAtama ! evaM khalu pUrvoktarItyA varNito mama antevAsI kuziSyo jamAli nAma vartate, ' se NaM tayA mama evaM AikkhamANassa bhAsamANasa paNNavemANassa parUvemANassa eyama8 No sahai, No pattiei, No roei' sa khalu jamAlistadA tasminkAle mama evaM pUrvottarItyA AcakSANasya ' loko'yaM kathaJcit zAzvataH, kathaJcit azAzvatazva, jIvo'pi kathaJcit zAzvataH, kathaJcit azAzvatazca ' ityAdi AkhyAnaM kurvataH, bhApamANasya prajJApayataH prarUpayatazca etamarthaM no zraddadhAti, no pratyeti no vizvasiti, no vA rocayati, no motivipayaM karoti, 'eyama8asadahamANe apattiyamANe aseemANe doccapi mamaM aMtiyAo AyAe abakkamai' etamartha pUrvoktArtham azraddadhat zraddhAviSayam akurvan , apatiyan-avizvasan , arocayana prItiviSayamakurvan , dvitIyamapi vAraM mama antikAt samIpAda AtmanA svayameva mAmanApRcchayaivetyarthaH apakrAmati-nirgacchati, 'AyAe avakuziSya jo jamAlI nAmakA anagArathA-vaha apane kAla avasara kAlakara kahAM gayA aura kaho utpanna huAhai ? (goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaM goyama evaM vayAlI ) taya he gautama ! isa prakArase saMbo dhita karate hue zramaNa bhagavAna mahAvIrane bhagavAna gautamase isa prakAra: kahA-(evaM khalu goyamA ! manaM aMtevAsI kusisse jamAlI zAma aNagAre se NaM tayA mama evaM AikkhamANassa bhotamANasta paNNave. mANasta pahavemANassa eyamaDheM No sahahaha, No pattiei, No roeieyama asadahamANe apattiyamANe, aroemANe doccaMpimama antiyAo Apa devAnupriyane jamAlI aNagAra nAmane je kuziSya hatuM, te pitAnA kALane avasara Ave kALadharma pAmIne kyAM (kaI gatimAM) game che ane kayAM utpanna thaye che? " goyamAi samaNe bhagavaM mahAvIre bhagavaH goyama eva' vayAsI" tyAre' "he gautama !" evuM saMbodhana karIne zramaNa bhagavAne gautamane A pramANe dhu : " eva khalu goyamA ! mamaM kussise jamAlI NAmaM aNagAre se NaM tayA mama bhAikkhamANassa bhAsamANassa paNNavemANasaM parUvemANassa ' eyamardu No sadda.. hada, No pattiei, jo ropaI, eymhuuN| asadahamANe, apattiyamANe, aroemANe
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI0 za094033 sU015 jamAleH kizviSikadevatayotpattiH ya kamittA bahahiM asambhAvubhAvaNArhi taM caiva jAva devasayattAeM ucavanne ' AtmanA - svayameva mamAntikAt apakramya - nirgatya vahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhiH -asatprarUpaNArUpAbhiH tadeva yAvat mithyAtvAbhinivezaizya AtmAnaM ca paraM ca tadubhayaM ca vyudagrAhayan kuzraddhAgrastaM kurvan vyutpAdava midhyAtvamutpAdayan bahubhiH zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM sayati - kRzaM karoti ardhamAsikayA saMlekhanayA AtmAnaM sitvA kRzaM kRtvA AyAe avakama avakkamittA bahUhi asanbhAvubhAvaNAhi taM caiva jAva devakivvisiyattAe uvavanne ) he gautama! mere antevAsI kuziSya jamAlI anagArane usa samaya mere dvArA kahe gaye, mere dvArA bhASita kiye gaye, prajJApita kiye gaye, prarUpita kiye gaye loka jIva sambandhI kathaMcit zAzvatarUpa kathaMcit azAzvatarUpa artharUpa zraddhA nahIM kI, pratIti nahIM kI, ruci nahIM kI, isa taraha isa artha kI azraddhA karatA huA, apratIti karatA huA, aruci karatA huA vaha dubArA bhI mere pAsa se binA pUche hI apane Apa alaga ho gayA, aura mujhase alaga hokara usane apanI asatkalpanAoMse mithyAtva kadAgrahoM se apaneko dUsaroM ko donoMko kuzraddhA yukta banAyo, mithyAtvameM DubAyA, isa taraha aneka varSoM taka aise hI kukAryoM kA pracAra karate hue usane zrAmaNya paryAya kA pAlana kiyA yAvat vaha aba kilviSaka devakI paryAyase utpanna huA hai / doccapi mama atiyoo AyAe avakkamai avakkamittA bahUhi asambhAvubhAvajAhi taMceva jAva devakivvitiyattAe uvabanne " 4 gautama ! mArA anve vAsI kuziSya jamAlIne te samaye mArA dvArA kahevAmAM AvelI, mArA varka bhASita karavAmAM AvelI, prajJApita karavAmAM AvelI ane prakRpita karavAmAM AvelI vAta pratye (lAka tathA jIva amuka apekSAe azAzvata che ane amuka apekSAe zAzvata che, e pUrvokta kathana rUpa vAta zraddhA na upajI, tene tenI pratIti na thaI ane tene e vAta rUci nahI. A rIte mArA mantavya pratye azraddhAnI dRSTie jotA evA, te mantavyanI pratIti karatA evA ane tenA pratye aruci sevA evA te mArI pAsethI mArI anumati lIdhA vinA ja bIjI vAra paNa ca lyA gayA. tyAra khAda teNe petAnI kAlakaspita mAnyatAethI ane mithyAtvayukta kadAgrahothI pAtAne, anyane ane ubhayane kuzraddhAyukta banAvyA ane mithyAtvamAM DukhAvyA. A pramANe aneka varSa paryanta evAM ja kukACnA pracAra karavAmAM ja teNe zrAmaNyaparyAya vyatIta karI. tyArabAda adha mAsanA sathArI karIne, anazana dvArA 30
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhagavatI trizadbhaktAni anazanatayAM chinatti, chitvA, tasya sthAnasya anAlocitapatikrAntaH AlocanapatikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRtvA lAnta ke kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilbiSikeSu deveSu devakilvipikatayA upapannaH ||muu0 151 // - devkilvipikprbhedvktvytaa| mUlam---" kai vihANaM bhaMte / devakibisiyA paNNatA ? goyamA ! tivihA devakibisiyA paNNattA, taM jahA--tipali ovamaTiiyA, tisAgarovamaTTiiyA, terasasAgarovamaTTiiyA / kahiNaM bhaMte ! tipaliovamaTTiiyA devakidivasiyA parivasaMti ? gAyamA ! umpi joisiyANaM hiTiM sohamlIsANesu . kappesu, ettha NaM ti paliovamahiiyA, devakinisiyA parivasaMti / kahiNaM bhaMte ! tisAgarovamahiiyA devakibiliyA parivasaMti ! goyamA ! uppiM sohammIsANANaM kappANaM hiDiM saNaMkumAramAhidesu kappesu ettha NaM tisAgarovamaTTiiyA devakibisiyA parivasaMti / kahiNaM bhaMte! terasasAgarovamaTTiiyA deva kibbisiyA parivasaMti ? moyamA ! uAppaM baMbhalogasta kappasta hihiM laMtaekappe ettha NaM terasasAgarovamaTTiiyA devakibbisiyA devA yahAM yAvat zabdase 14 veM sUtra meM kahe gaye zrAmaNya paryAya pAlana karane ke bodakA evaM kilviSika devameM utpanna honese pahilekA saba kathana gRhIta kiyA gayA hai // 15 // bhaktone parityAga karIne pitAnA pApasthAnakenI AcanA ane pratikramaNa karyA vinA te kALane avasara AvatA kALa karIne lAntaka devalokamAM 13 sAgaropamanI sthitivALA kiviSika devamAM kilviSika devanI paryAye utpanna , tho che. sUtrArtha saraLa hovAthI ahIM vizeSa vivecananI jarUra nathI. "taceva jAva" 54thI 2 sUtrapA8 aya 42vAnA che, te sUtrAmA 1 sApI mAmAcyA cha. // sU. 15 // .
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadrikATIkA za094033096 devavi vipina bhedanirUpaNam 625 parivasati / deva vivtrisiyANaM aMte ! kesu kammAdANesu devakibbisiyattAe uvavantAro bhavaMti ? goyamA je ise jIvA AyarIyapaDiNIyA uvajjhAyapaDiNIyA kulapaDiNIyA gaNapaDiNIyA saMghapaDiNIyA AyariyauvajjhAyANaM ayasakarA avanakarA akittika bahUhiM asambhAvubhAvaNAhiM sicchattAbhinivesehiya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca buggA hemANA buppAemANA bahu vAsAI sAmannapariyAgaM pADaNaMti, pAuNittA tarasa ThANassa aNAloiyapaDite kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devakivtrisiesa deva kivvisiyattAe uvavattAro bhavati, taM jahA tipaliomahiiesa vA, tisAgarovamaTThiisu vA, terasa - sAgarovamaTTisu vA / devakivvisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAo AukkhaNaM bhavakkhaNaM ThiikkhaNaM anaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchati, kahiM uvavajaMti ? goyamA ! jAva cattAri paMcaneraiya tirikkhajoNiya maNussadeva bhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyaTTittA tao pacchA sijjhaMti, bujjhaMti, jAva aMta kareMti, atthegaiyA aNAdIyaM aNavadaggaM dahimadaM bAuraMta saMsArakaMtAraM aNupariyadvaMti / jamAlI NaM aMte ! aNagAre arasAhAre virasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lahAhAre tucchAhAre arasajIvI, virasajIvI jAva tucchajIvI uvasaMtajIvI pasaMtajIvI vicittajIvI ? haMtA, goyamA jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI / jaiNaM bhaMte ! jamAlI bha0-79
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 bhagavatIsUtre aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva vivittajIvI / kaMmhANa bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtara kappe terasasAgarotramasi devakibbisiesa devesu deva kiMvvisiyatA vavaze ? goyamA ! jamAlI NaM aNagAre Ayariya paDiNi uvajjhAyapaDiNIe Ayariya uvajjhAyANaM ayasakAraNa jAva ppAemANe jAva bahuIM vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI aNasaNAe chedei, chedettA tassa ThANassa aNAloiyapaDikkate kAlamAse kAleM kiMccA laMtae kappe jAva uvavanne // sU0 16 // " chAyA - katividhAH khalu bhadanta ! devakilviSikAH prajaptAH 1 gautama ! trividhA devakilvipikAH prajJaptAH, tadyathA tripalyopamasthitikAH, trisAgarIpasthitikAH, trayodazasAgaropamasthitikAH kutra khala bhadanta / tripalyopamasthitikAH devakilvipikAH parivasanti 1 gautama ! upari jyotiSikANAm adhasvAMt saudhrarmezAnayoH kalpayoH atra khalu tripalyopamasthitikAH devakilvipikAH parivasanti ! kutra khalu bhadanta ! trisAgaropamasthitikAH devakilvipikAH parivasaMnti ? gautama | upari saudharmezAnayoH kalpayoH, adhastAt sanatkumAra mAhe - ndrayoH kalpayoH, atra khalu trisAgaropamasthitikAH devakilniSikAH parivasanti ! kutra khalu bhadanta / trayodazasAgaropamasthitikAH devakilvipikAH parisanti / gautama ! upari brahmalokasya kalpasya adhastAt lAnta ke kalpe, atra khala trayodazasAgaropamasthitikAH devakilvipikA devAH parivasanti | devakilvipikAH khalu bhadanta / keSu karmAdAneSu devakilcidhikatayA upapasAro bhavanti 2 gautama ! ye ise - jIvAH .. AcAryamatyanIkAH, upAdhyAyamatyanIkAH, kulamatyanIkAH, gaNapratyanIkAH, saGghamatyanIkAH, AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskarAH, avarNakarAH, akIrtikarAH, vahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhiH mithyAbhini krau AtmAnaM ca paraM ca taddubhayaM ca vyudgrAhayantaH, vyutpAdayanto bahubhirvapaiH : zrAvaNyaparyA pAlayanti pAlayitvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA anyatareSu devakilviSikeSu devakilvipikatayA upapattAro bhavanti,
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyondrakA TIkA za093033sU016 devakilidakimedanirUpaNam 627 tavayA-tripalyopamasthiti keSu vA, visAgaropamasthitikeSu vA, trayodazasAgaropamasthiti keSu vA / devakillipikAH khalu sadanta ! tasmAdevalokAt AyuHkSayeNa bhavakSayeNa sthitikSayeNa anantaraM cayaM tyaktvA kuna gacchanti, kutra upapadyante ? gautama ! yAvat catvAri paJca nairayikatiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni saMsA. ram anuparyaTagha tataH pazcAt sidhyanti, mucyante yAvat antaM kurvanti santyeke 'anAdikam aNavadanaM dIrghAdhvAnaM cAturantaM saMsArakAntAram anuparyaTantiH / jamAliH khalu bhadanta ! anagAraH arasAhAro virasAhAraH, antAhAraH prAntAhAraH, rUsAhAraH, tucchAhAraH, arasajIvI, virasajIvI yAvat tucchajIvI, upazAntajIvI, prazAntajIvI, viviktajIvI ? hanta gautama ! jamAliH khalu anagAraH, arasAhAraH, virasAhAro yAvat viviktajIvI / yadi khala bhadanta ! jamAliranagAraH, arasAhAraH virasAhAro yAvat vivittajIvI kasmAt khalu bhadanta ! jamAli ranagAraH kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe trayodazasAgaropamasthitikeSu devakilvipi keSu deveSu devakilvipikatayA upapannaH ? gautama ! jamAliH khalu anagAraH, AcAryapratyanIkA upAdhyAyapratyanIkaH, AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskaro yAvat vyutlAdayan yAvat vahUni varSANi zrAmaNyaparyAya pAlayitvA ardhamAsikyA saMlekhanayA triMzadbhaktAni anazanatayA chinatti, chitvA tasya sthAnasya anAlocitapratikrAntaH kAlamAse kAlaM kRtvA lAnta ke kalpe yAvat upapannaH // sU0 16 // TIkA-devakilliSikAdhikArAt gautamastad bhedAn pRcchati-' kaivihANa bhaMte' ityAdi / 'kaivihANaM bhaMte ! devakibvisiyA paNNattA ? ' he bhadanta ! katividhAH khalu devakilvipikAH prajJaptAH ? bhagavAnAha-goyamA ! tivihA deva. deva kilviSika prabhedvaktavyatA 'kaivihANaM bhaMte ! devakiJcisiyA paNNattA' ityAdi / TIkArtha-devakilviSikakA adhikAra hone se gautamane inake bhedoMko pUchA hai-' kaivihANaM ate / devakipiliyA paNNattA' he bhadanta ! devakilyiSikaM kitane prakArake kahe gaye haiM-isake uttarameM prabhu kahate devakilviSikaprabhedavaktavyatA" kaivihANa bhaMte / devakidibasiyA paNNatA" TIkArtha-devakilivaSikano adhikAra cAlI rahyo hovAthI gautama vAmI te vAnA ho (varSa mA pramANe prazna pUche the-" kaivihANaM bhaMte ! devakipikhiyA paNattA ?" u manta! pipi vAna TeTa AR Baa ch|
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 bhagavatImatra kibdhisiyA paNNatA' he gautama ! trividhAH devakilvipikAH prAptAH, 'taMjahAtipaliocamamahiiyA, tisAgarobamahiiyA, terasasAgarovamadviyA' tadyathA tripalyopamasthitikAH, nisAgaropamasthitikAH, prayodazasAgaropamasthitikAH bhavanti / gautamaH pRcchati- kahi NaM bhaMte ! tipalizrovamahiiyA devakinvisiyA parivasaMti ?' he bhadanta ! kutra khalu sthAne tripalyopamasthitikAH tripalyopamA sthiti yeSAM te tripalyoramasthitikAH devakilvipikAH parivasanti ? nivasanti ? bhagavAnAha-goyamA ! upi joisiyANaM hidi sohammIsANesa kappesa etya Na tipaliovamaTiiyA devaphivisiyA parivasaMti ' he gautama ! upari jyotiSikANAm jyotipikadevebhyaH Urdhvam adhastAt saudharmezAnayoH kalpayoH saudharmazAnadevalokAbhyAmadhaH atra khalu sthAne tripalyopamasthitikAH devakilvipikAH haiM 'goyamA' he gautama ! 'tivihAdevakicisiyA pagattA' devakilviSika tIna prakArake kahe gaye haiM ' taM jaho' ve ye haiM-'tipaliovamadviiyA, tisAgarovamahiyA, terasasAgarovamahiiyA' eka tIna palyopamakI sthitiyAle, dUsare tIna sAgaropamakI sthitiyAle, tIsare 13 sAgaropamakI sthitivAle, atha gautama prabhuse aisA pUchate haiM-'kahiM NaM bhaMte / tipalibhovamaSThisyA devakipisiyA parivasaMti' he bhadaMta ! jina devakilpiSikoMkI sthiti tIna palyopamakI hai ve devakilpiSika kahA~ rahate haiM ? uttarameM prabhu kahate haiM-' goyasA ipi johasiyANaM, hiDiM. sohammIsANestu kappesu etya NaM nipaliovamaTTiyA devakibdhisiyAparivasaMti' he gautama ! jyotiSika devoMse Upara tathA saudharma IzAna ina do kalpoMse nIce ThIka isI sthAna para tIna palyopamakI sthitivAle mahAvIra prbhune| uttara-" goyamA" gItama! "tivihA devakiThiva. siyA paNNattA" niSi vo na apanA dyA " tajahA" te traya 42 mA pramANe che-" tipachiovamadviiyA, tisAgarovamadviiyA, terasasAgarovamadviiyA " (1) ra pakSyopamanI sthitivANA, traNa sAgaropamanI sthitivALA, (3) tera sAgaropamanI sthitivALA. gautama svAbhAna prazna-"kahi NaM bhaMte ! tipaliovamadviiyA devakivi siyA parivasaMti ?" mahanta ! viSi: vonI sthiti (mAyuSyA) traNa pApamano hoya che, te kiviSika deva kayAM rahe che ? / mahAvIra prbhun| uttara-" goyamA !" gautama ! " upi joisiyArNa hidi sohammIsANesu kappemu etya Na tipaliovamadiiyA devakivimiyA parivasati" traNa pAmanI sthitivALA kiviSika de tiSika denA nivAsasthAna upara ane saudharma tathA izAna kalpa ( ka) nA nA rahe che.
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikA TIkA za09 4033 sU016 devakilyipikabhedanirUpaNam 625 parivasanti, gautamaH pRcchati - ' kahi NaM bhaMte / tisAgarovamaTTiyA denakindhisiyA parivasaMti ? ' he bhadanta ! kutra khala trisAgaropamasthitikAH trisAgaropamA sthitiryeSAM te trisAgaropamasthitikAH devakilviSikAH parivasanti | bhagavAnAha - ' goyabhA ! upi sohammIsAgANaM kappANaM hihiM saNakumAramAdidesu kappesa, ettha NaM tisAgarocamaDiyA devakivtrisiyA parivasaMti - he gautama ! uparisaudharmezAnayoH kalpayoH, saudharmezAnakalpAbhyAmUrdhvaM sanatkumAramAhendrayoH kalpayoH adhastAt, ana khalu sthAne trisAgaropamasthitikAH devakilvipikAH parivasanti / ' kahiNa aMte / terasasAgarovamaTTiyA devakinvisiyA parivarAMti ? ' he bhadanta ! kutra khalu trayodaza sAgaropamasthitikAH trayodazasAgaropamA sthitiyeSAM te trayodazasAgaropamasthitikAH devakilvipikAH parivamanti ? nivasanti ? devakilbiSaka rahate hai / he bhadanta / jina kilthipika devakI sthiti tIna sAgaropamakI hai-ve kilmipika deva kahAM rahate haiM isake uttara meM prabhu kahate haiM - ' goyalA' he gautama !' udhi sohammIsANANaM kappANaM, hiDiM saNakumAramAdeisu kappesu ettha NaM tisAgarocamahiyA devakivvisiyA parivati ' saudharma IzAna ina do devalokoMke Upara evaM sanatkumAra mAhendra ina do devalokoMse nIce ye tIna sAgaropamakI sthitivAle devakilvipika rahate haiM / aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM 'he bhadanta 1 'terasasAgarovamahiyA devakilvisigA devakilvisiyA kahiM parivati' jina kilyipika devakI sthiti 13 sAgaropamakI hai ve kilvi pika deva kahAM para rahate haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM- 'gopamA ' Joy gautama svAbhInA prazna - " kahi NaM bhaMte tisAgaromaTThiyA devakivvisiyA parivasati ? " he lahanta / zradhu sAgaropamanI sthitipANA misthipita ho karyAM rahe che? bha: vIra asuna uttara " goyamA ! " he gItabha ! " uni sommI sAgANaM kappANa, hiTTi saNa kumAramAdi desu kappe paztha NaM tisAgaroSamadvizyA devakivvisiyA parivamati " te bhalu gagaropanI sthitipANA dvivipi devA saudhama ane izAna, e be kalpAnI upara tathA sanandvamAra ane mAhendra kalpAnI nIce vase che gItabha svAbhInA prazna - " terama sAgaroyamaTTiyAM devakiccikhiyA ki pariSasaMti ? " he sahanta / te sAmazayamanI sthititrANA vivipi devo kayAM rahe che?
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 bhagavatI bhagavAnAha - 'gomA ! upi vaMbhalogassa kappassa hiTThi laMtae kappe, ettha NaM terasasAgaro mahiyA deva kiJcisiyA devA parivasaMti ' he gautama ! upari brahmalokasya kalpasya brahmalokakalpAdUrdhvam, adhastAt lAntake kalpe, lAntakakalpAd adha stAt, atra khalu trayodazanAgaropamasthitikAH devakilvipikAH devAH parikhasanti, gautamaH pRcchati' devakivvisiyANaM bhaMte / ketu karasAdANe deva kintrisiyattAe ubavattAro bhavati ? ' he bhadanta ! devakilvipikAH khalu devAH keSu karmAdAneSu karmANi AdAnAni nimittAni yeSAM teSu keSu kartRrUpanimitteSu sat devakilvipikatayA - upapacAro bhavanti ? utpadyante ? bhagavAnAha - ' goyamA ! je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, uvajjhAyapaDiNIyA, kUlapaDiNIyA, gaNapaDiNIyA, saMghapaDiNIyA, AyariyauvajjhAyANaM ayasakarA, avaNNakarA, aphittikarA' gautama ! ye ime khalu jIvA AcArya pratyanIkAH - AcAryadrohiNaH, upAdhyAyapratyanIkAH upAdhyAyadrohiNaH kulamatpanIkAH kulasya ekAcAryasantatirUpa " he gautama! 'upa bhalogastha kappasta hiDiMlaMnae kappe etthaNaM terasasAgarovamaDiyA devakipisiyA devA parivasati brahmalokase Upara aura loka kalpase nIce ThIka isI sthAna para teraha sAgaropamakI sthitivAle devakilviSaka deva rahate haiM / aba gautama pazuse aisA pUchate haiM-' devakivvisiyA NaM aMte ! kesu kammAdANelu devakivvisiyattAe uttaro bhavaMti ' he bhadanta ! kina karmarUpa nimittoM ke hone para devakilmiSaka devakilbiSakarUpa se utpanna hote haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM 'gomA' he gautama! ' je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, uvajjhApaDaNIyA, kulapaDiNIyA0 akittikarA ' jo jIva AcArya " bhaDAvIra alunA uttara- " goyamA ! " he gautama! " uni baMbhalogassa pahilaM nae kappe ettha NaM terasasAgarovamaTTiiyA devakivvisiyA devA parivasaMtti " te tera sAgaropamanI sthitivAjA miviSiGa hevA brahmo 45nI upara ane lAntaka kalpanI nIce AvelA sthAnamAM rahe che. gautama svAbhInA prazna - " deva kinvisiyANa' bhaMte ! kesu kammAdANesu devakinvisiyattAe uvavattaro bhavaMti ? " De lahanta ! yA 35 nibhitto udbhavavAthI kizviSika deve kiviSika devaparyAye utpanna thAya che ? bhahAvIra alunA uttara-- " goyamA ! " he gautama! " je ime jIvA AyariyapaDiNIyA, uvajjhAya DiNIyA, kulapaDiNIyA, atittikarA " je jIva AcArya drohI hAya che, upAdhyAyadrohI hAya che, kuladrohI ( ekaja AcAryanA parivAra rUpa kuLanA drohI hoya che) hAya che, athavA
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA dIkA za.93 33sU066. devavilyiSikamenirUpaNam... .. 631 samudAyasya pratyanIkAH deSiNaH, gaNapratyanIkAH gaNasya pUrvoktAnekakularUpasya dveSiNaH, saGghAtpanIkAH saGghasya-caturvidhasaGghasya drohiNaH, AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskarAH-ekadigvyApinI prasiddhiryazaH tatpatiSedhAt ayazaH, tasya karAH vidhAyakAH ayazaskarAH, avarNakarAH avarNo nindA tasya karAH AcAryopAdhyAyanindakA ityarthI, akortikarA:-kIrtiH sarvadigvyApinI khyAtiH taniSedhAt aMkItiH tasyAH karAH akIrtikarAH 'bahUhi asambhAvubhAvaNAdi micchatAbhinivesehi ya, appANaM ya, paraM ya, tadumayaM ya, buggAhemANA, vuppAemANA vahuI vAsAI sAmannapariyAgaM pAuNaMti' vahIbhiH asadbhAvodbhAvanAbhi:--asadbhAvAnAM asatyArthAnAm ujhAvanAbhiH utmekSaNAbhiH asatyakalpanAbhirityarthaH, mithyAtvAbhinivezaiH-mithyAtvAt mithyAdarzanodayAt ye abhinivezAH durAgrahAHtaiH mithyAvAcAradurAgrahaizca AtmAnaM ca, paraM ca, tadubhayaM sva ca, paraMcetyartha, vyugrAhayantaH drohI hote haiM, upAdhyAya drohI hote haiM, kula-eka AcArya ke santatirUpa samudAyake meSI hote haiM, pUkti-aneka kularUpa gaNake vedhI hote haiM, caturvidha saMghake drohI hote haiM, AcArya upAdhyAyakI eka digvyApI prasiddhi ke niSedharUpa ayazake kartA hote haiM, nindArUpa avarNa pAda unakA karate haiM, 'bahiM asambhAvubhAvaNAhi micchattAbhinivese hiya appArNa ca paraM ca tadubhayaM ca buggAhemANA, duppAemANA ghAlAhiM vosAiM mAmantapariyAgaM pAuNaMti' apanI aneka vitadhapadArthoM kI utprekSAoMse-asaskalpanAoMse tathA mithyAvagrasta kadAgrahoMse-mithyAtva pracAraka durAgrahoMse-jo svayaMko dUsare jIvoMko evaM svapara donoMko kuzraddhAvAle banAte haiM-mithyAtvarUpa aMdhakArameMhI unheM rakhate haiM-devaguru Adike temane TheSa karanArA hoya che, ane kulanA samudAya rU5 gaNanA devI hoya che, caturvidha saMghanA dohI hoya che, AcArya ane upAdhyAyanI divyApI prasiddhine niSedha karIne temane apayaza karanArA hoya che, temanI nindA 35 aqjA 42naa| DAya cha, tabhanI 255jIta 42naa| DAya che, " bahUhi asambhAvubhAvaNAhi micchattAbhinivesehi ya apANa ca para ca tadubhayaM ca buggA hemANA, cuppAemANA bahi vAsAiM sAmanapariyAgaM pAThaNati " to potAnI aneka kapolakalpita asatya kalpanAo dvArA tathA mithyAtvagrasta kadAgrahathI mithyAtva pracAraka durAgrahothI-pitAne, anyane tathA ulayane (pitAne tathA anyane) kuzraddhAyukta kare che ane temane mithyAtva rUpa aMdhakAramAM aTakAve che, teo deva, guru AdinA viSe saMzaya utpanna karyA kare che, ane A
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 bhagavatIstra kuzraddhAvantaM kurvantaH, vyutpAdayantaH devagurvAdiSu saMzayamutpAdayantaH bahuni varSANi zrAmaNyaparyAyam sAdhutvaparyAyaM pAlayanti, 'pAuNittA tarasa TANassa aNAloiya paDikkate kAlamAse kAlaM kiccA annayaresa devakibisiesu devakivisiyattAe uvava. tAro bhavaMti ' bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA tasya sthAnasya pApasthAnasya anAlocitapratikrAntAH AlocanapavikramaNamakRtvaiva kAlamAse phAlAvasare kAlaM kRtvA maraNadharma prApya anyatareSu ekatameSu devakilvipikeSu devakilvipikatayA upapattAraH-utpattimanto bhavanti, utpadyante ityarthaH / kIdRzeSu tepu ? ityAha-'ti paliovamaTThiiesu vA, tisAgarovamaTiDaesu vA, terasasAgarovamaTiiepnu vA ' tripalyopamasthitikepu vA, trisAgaropamasthitikeSu vA, trayodazasAgaviSayameM saMzaya utpanna kiyA karate haiM, aura isI pracArameM kukRtyameMapanI aneka varSoM taka ArAdhita kI gaI samasta zrAmaNya paryAyako vyatIta kara dete haiM-'pAuNittA tassa ThANassa aNAloiyapaDikate kAlabhAle kAlaM kiccA annayaresu devakivyisieTa devakivyisiyattAe uyavattAro bhavati' parantu jinheM svapna meM bhI apane ina kukRtyoMkI AlocanA evaM pratikramaga karane kA bhAvataka bhI nahIM jAtA hai, aura aise hI akRtyoM meM pale puSe hokara jo apane pApasthAnoMkI AlocanA pratikramaNa kiye vinAhI apane antasamagrameM paraloka jAte haiM, aise jIva anyatara devakilbiSikoMmeM devakilvipikakI paryAyase utpanna hote haiM 'tipalibhovamahi iesu vA, tisAgarovasaTiiessu vA, terasasAgaroya. mahiielu vA' cAhe to ve tIna palyopamakI sthitibAle devakilviSika prakAranA pracAramAM (kukanA pracAramAM te potAnI aneka varSa sudhI ArA. dhita karelI zrAzyaparyAyane vyatIta karI nAkhe che. 'pAuNivA tassa ThANassa aNAloiyapaDika kAlamAse kAlaM kicA annayaresu devakibisiesu devakivyisiyattAe uvavattAro bhava" 52ntu potAnA pApakarmonI AlocanA karavAnuM ke tenuM prAyazcitta karavAnuM vicAra svapnamAM paNa temanA manamAM uddabhava nathI. evA ja evAja pApakRtyamAM pitAnuM jIvana vyatIta karIne tenI AlocanA karyA vinA tathA tenuM prAyazcitta karyA vinA kALane avasara AvatAM kALadharma pAmIne traNa prakAranA kiviSika devomAMthI kaI paNa eka prakAranA kilibaSika devamAM kilivaSika devanI paryAye Suna thAya che. " tipaliovamadviiesu vA, tisAgarovamaTiiesu vA, terasasAgaro. vamaTriesu vA " meTa hai to sil a pakSyApabhanI AyuSya sthitivANA
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyavandrikArIkA za093033su016 devakilviASakabhedanirUpaNam 633 ropamasthitikevu vA devakilbiSikeSu devakilvipikatayA upapattAro bhavanti / gautamaH pRcchati- devakigvisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAo AyukkhaeNaM, bhavakkhaeNaM, aNaMtaraM cayaM caicA kahiM gacchati, kahiM uvavajjati ? ' he bhadanta ! devakilpiSikAH khalu devAH tasmAt devalokAtmAyuH kSayeNa-devAyurdalikanijaraNena, bhavakSayeNa-devabhavanivandhanabhUtakarmanirjaraNena sthitikSayeNa-AyuSkAdi pharmasthiternijaraNena anantaraM cayaM devazarIraM tyaktvA tasmAt devalokAt niHsRtya ityarthaH kutra gacchanti ? kutra upapadyante ? bhagavAnAha-'goyamA ! jAva meM devakiviSika hoM, yA tIna sAgaropamakI sthitivAle devakilviSikoMmeM devakilviSika hoM yA teraha 13 sAgaropamakI sthitivAle devakilviSakoM meM devakilbiSika ho, aneka varSoM taka pAlita kI gaI zrAmaNyaparyAyakA jaisA inheM lAbha milanA cAhiye usa lAbhase ye ina pApasthAnoM kI AlocanA evaM pratikramaNa karane ke abhAvale varjita rahate haiM aba gautama prabhule aisA pUchate haiM- devakidibasiyA NaM bhaMte ! tAo devalogAo AyukhaeNaM, bhavakkhaeNaM, ThiIkkhaeNaM aNaMtaraM cayaM ghaittA kahiM gacchaMti, kahi~ uvavajjati ' he bhadanta ! devakilviSika deva usa devalokase devoyuke niSekoMke ( karmapudgaloM kI racanA vizeSa ) nirjaraNa se, bhavakSayase - devabhava ke kAraNa bhUta karmakI nirjarAse, sthitikSayase-AyuSkAdi karmasthitike nirjaraNase anantara cayako kilviSika deva zarIrako chor3akara usa devalokase nikalakara kahAM jAte haiM ? kahAM utpanna hote haiM ? isa kiviSika devemAM utpanna thAya che, athavA traNa sAgaropamanI sthitivALA kilivaSika devamAM utpanna thAya che, athavA tera sAgaropamanI sthitivALA kiviSikomAM utpanna thAya che aneka varSo sudhI ArAdhita karAyelI zrAmasya paryAyane je lAbha temane maLavuM joIe, te lAbhathI teo vaMcita rahe che. te lAbhathI vaMcita rahevAnuM kAraNa mithyAtvayukta kadAhone pracAra ane te mATe AlocanA tathA pratikramaNa-prAyazcittane abhAva batAvavAmAM Avela che. gautama svAmInA prazna-" devakivvisiyANaM bhaMte ! tAo devalogAyo AyukkhaeNaM bhavaktaeNaM, ThiikkhaeNaM aNaMtara caya cahattA kahiM gacchaMti, kahi svavajjati ?" mahanta ! vAyunA niyanu (purasAnI zyanA vizeSanu) nijara karIne, bhavakSaya karIne-devabhavanA kAraNarUpa karmanI nirjarA karIne, sthitikSaya karIne-AyuSyAdi karma sthitinI nirjarA karIne, tyAMthI cavIne ( kilviSika devazarIrane choDIne) te devalokamAMthI nIkaLIne kilviSika deve kayAM jAya che? kayAM utpanna thAya che ? bha0-80
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUbe. cattAri paMcaneraiyatirikvajoNiyamaNussadevabhaggahaNAI saMsAraM aNupariya. hitA, to pacchA sijhati, bujhaMti, jAva aMtaM kareti ' he gautama ! yAvat ekaM, dve, trINi, catvAri, paJca nairapikatiryagyonijhamanuSyadevabhavagrahaNAni etAvadrUpaM saMsAram anuparyaTaya-pariprabhya tataH pazcAt tadanantaraM sidhyanti, budhyante, yAvat mucyante. parinirvAnti, sarvaduHkhAnAm anta kurvanti / ' atthegayA aNAdIyaM aNavadaggaM dohamaddhaM cAuraMtasaMsArakanAra aNupariyaTRti ' astyekake kecana jIvAH anAdikam-Adirahitam , anavadagram-aparyavasAnam , dIrghAdhyAnam nigodApekSayA atyantadUrAdhAnam , cAturgatika saMsArakAntAraM bhavATavIm anu. paryaTanti-paribhramanti, gautamaH pRcchati-'jamAlINaM bhaMte ! aNagAre, arasAhAre, prazna ke uttarameM prabhu kahate haiM- goyamA ! jAva cattAri paMca nerajhya tirikkha joNiyamaNustadeva bhajaggahaNAiM saMsAraM aNupariyahittA tao pacchA lijhaMti, dhujhaMni, jAva aMtaM kareMti' he gautama ! nairapika, tithaMgyonika, manuSya aura deva inake 4 cAra avagrahaNa karane taka yA pAMca bhavagrahaNa karane taka saMsAra meM rahate haiM-isake bAda ve siddha ho jAte haiM, buddha bana jAte haiM, yAvat mukta ho jAte haiM, parinirvAtazItalIbhUta-ho jAte haiM evaM sarva duHkhoM kA aMta kara dete haiM / 'atyaMgaithA aNAdIyaM aNavadaggaMdIe saddhaM cAuraMta saMsArakatAraM aNupariyati' tathA kitaneka jIva aise bhI hote haiM jo Adi rahita, antarahita, nigoda kI apekSA bahuta vikaTa mArgayukta aise cAturgatika saMsArarUpa gahanavana se paribhramaNa karate rahate haiM / aba gautama prabhu se aisA pUchatehaiM bhaDAvIra prbhune| uttara-" goyamA ! jAva cattAri paMca neraiyatirikta joNiyamaNussadevabhavaggaNAI sasAra aNupariyahittA tao pacchA sijhaMti, mumati, jAva bhata kareM ti" hai gautama ! tazA nethi, tiya yayAni, manuSya ane devagatinA cAra athavA pAMca bhava graheNa sudhI saMsAramAM bhramaNa kare che, tyAra bAda teo siddha thaI jAya che, buddha thaI jAya che, mukta thaI jAya che, parinirvAta (samarata zArIrika ane mAnasika paritApathI rahita) 2 laya cha bhane samasta mAno sapathA kSaya 43rI nAme cha. " atthegaiyA aNAdIyaM aNavadgagaM dIhamaddhaM cAura tasaMsArakatAra', aNupariyati " tathA 2. lAka dviSika de te kiviSika deva paryAyamAMthI nIkaLIne anAdi, anaMta nigodanI apekSAe atizaya vikaTa mAgayukta evA cAra gativALA saMsAra; rUpI gahana vanamAM bhramaNa karyA kare che.
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacadri-kATIkA za09u033sU016 devakillipikodanirUpaNam . 635 virasAhAre, aMtAhAre, paMtAhAre, lUhAhAre, tucchAhAre' he bhadanta ! jamAliH khalu ana gAraH, arasAhAraH virasAhAraH antAhAraH prAntAhAraH rUkSAhArA, tucchAhAraH, atha prakArAntareNa jamAlimeva punarvizinaSTi-'arasajIvI, virasajIvI, jAva tucchajIvI, upasaMtajIbI, pasaMtajIvI, vivittajIvI ? ' arasajIvI, virasajIvI yAvatantajIvI, prAntajIvI, rUkSajIvI, tucchajIvI, upazAntajIvI, evaM prazAntajIvI, viviktajIvI-haLyAdi samparkavarjanataH vivikte ekAnte vA jIvitu zIlamasyeti viviktajIvI jamAli etAdRzaH kimAsIt / iti praznaH bhagavAnAha-hatA, goyamA ! jamAlI NaM aNagAre arasAhAre virasAhAre jAba vivittajIvI' he ''jamAlI NaM bhaMte ! aNagAre arasAhAre birasAhAre, alAhAre, paMtA. hAre, lUhAhAre, tucchAhAre' he bhadanta' jamAli anagAra rasarahita AhAra karatA tho, virasa AhAra karatA thA, anta AhAra karatA thA, prAnta AhAra karatA thA, rUkSa AhAra karatA thA evaM tuccha AhAra karatA thA isa kAraNa kyA vaha aramajIvI, virasajIvI, antajIvI. prAntajIvI, rUkSajIvI, tucchajIvI, upazAntajIcI, prazAntajIvI evaM viviktajIvI-snyAdisaMparka se rahita hone ke kAraNa ekAnta meM jIvita rahane kA jisakA svabhAva hai-aisA ekAntajIvI thA ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-' hatA, goyamA ' jamAlI NaM aNagAre arasAhAre, virasAhAre, jAva viviktajIvI ' hAM gautama ! vaha jamAli alagAra ara. sAhAravAlA, virasAhAravAlA, antAhAravAlA, prAntAhArabAlo, rUkSA gautama svAmInA prazna-" jamAlI NaM bhaMte ! aNagAre arasAhAre, virasAhAre, atAhAre, patAhAre, lUhAhAre, tucchAhAre " mahanta ! mAdI aNagAra rasarahita AhAra karatA hatA, virasa AhAra karatA hatA, anta AhAra karatA hatA, prAnta AhAra karatA hatA, rUkSa (bhUkhe-ghI AdithI rahita) AhAra karatA hatA, ane tuccha AhAra karatA hatA, ane te kAraNe zuM teo arasajIvI, virasajIvI, antajIvI, prAntajIvI, rUkSa jIvI, tucchajIvI upazAtajavI, prazAntajIvI ane vivaktA jIvI-ekatajIvI ( strI AdinA saMparkathI rahita evuM ekAta jIvana jIvanAra) pavitra AtmA hatA kharAM ? mahAvIra prasuna uttara-hatA, goyamA ! jamAlI gaM aNagAre ara. sAhAre, virasAhAre, jAva viviktajIvI" &, gautama ! mAdI mAra arasa AhAra karanArA, virasa AhAra karanArA, anta AhAra karanArA; prA
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre - satyameva jamAli: khalu anagAraH arasAhArI, virasAhAro yAvat antAhAraH mAntAhAraH rUkSAhAraH, tucchAhAraH, atha ca arasajIvI, virasajIvI, antajIvI prAntajIvI, rUkSajIvI tucchajIvI upazAntajIvI, prazAntajIvI, viviktajIvI AsIt, gautamaH pRcchati 'jai NaM bhaMte / jamAlI aNagAre arasAhAre risAhAre jA vittijIvI ?' he bhadanta / yadi khalu jamAliranagAraH arasAhAraH, virasAhAraH, yAvat viviktajIvI, AsIt tarhi - ' kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAle kiccA letae kappe terasasAgarovamahitiesa anorary deve devakivvisiyattAe uvacanne ? ' he bhadanta ! kasmAt khalu kAraNAt jamAliranagAraH kAlamAse kAlaM kRlA lAntake kalpe trayodaza sAgaropamasthitikeSu devakilvikeSu deveSu devakilvipikatayA upapannaH ?, bhagahAravAlA, tucchAhAravAlA thA- isa kAraNa vaha arasajIvI, virasajIvI, antajIvI, prAntajIvI, rukSajIvI, tucchajIbI, upazAntajIvI, prazAntajIvI aura viviktajIvI thaa| aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM- ' jaNaM bhaMte / jamAlI aNagAre arasAhAre virasAhAre jAva viviptajIvI' he bhadanta ! yadi jamAli anagAra arasaAhAra karatA thA, virasa AhAra karatA thA - yAvat vaha vivikta jIvI thA, to phira kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamasi devakivvisiesa deve devakivvisiyattAe uvavanne' vaha jamAli anagAra kisa kAraNa se he bhadanta ! kAla avasara kAla karake lAntaka kalpa meM 13 sAgaropama kI sthitivAle taneous devoM meM kilviSaka deva kI paryAya se utpanna huA ! 6 636 AhAra karanArA, rUkSa AhAra karanArA, ane tuccha AhAra karanArA hatA. te kAraNe teo ArasajIvI, antajIvI, prAntajIvI rUkSajItrI, tucchajIlI, upa zAntajIvI, prazAntajIvI ane ekAntajIvI hatA. gautama svAmInA azna -" jaNaM bhaMte ! jamAlI aNagAre arasAhAre, risAhAre jAva vivittajIvI " he lahanta ! bhAvI athugAra bharasAhArI hatA, virasAhArI hatA ane pUrvokta viviktajIvI (ekAntajIvI) pantanA guNaiAthI yukta hatA, te chatAM paNu " kamhANaM bhaMte ! jamAlI aNagAre kAlamA se kAla kiyA latae kappe terasasAgarovamaTTiiesa devakivvisiesa devesu devakivvisiyattAe uvavanne ?" tethe ajano avasara AvatA kALa karIne lAntaka kalpamAM 13 sAgaropamanI sthitivALA kilpiSika devAmAM kilbiSika devanI paryAye zA kAraNe utpanna thayA che ?
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkAza09 u033 sU016 devakilviSikamedanirUpaNam vAnAha-'goyamA ! jamAlI NaM aNagAre AyariyapaDiNIe uvajjhAyapaDiNIe AyariyaujjhAyANaM ayasakArae jAva vuppAemANe cahUI vAsAi sAmanapariyAgaM pAuNai pAuNittA' he gautama ! jamAliH khalu anagAraH, AcArya pratyanIkA, upAdhyAyamatyanIka', AcAryopAdhyAyAnAm ayazaskAraH yAvat bhavaNakArakaH akIrtikArakaH, asa-jhAvodbhAvanAbhiH, mithyAbhinivezaizva AtmAnaM ca para ca tadubhayaM ca vyudgrAhayan vyutpAdayaMzca bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaM pAlayati, pAlayitvA 'addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI aNasaNAe chedei ' isake uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA ' he gautama! 'jamAlI NaM aNagAre AyariyapaDiNIe, uvajjhAyapaDiNIe, oyariyaucajjhA. yANaM ayasakArae, jAva buppAemANe, bahU vAsoI sAmanapariyAgaM pAuNai' jamAli anagAra AcArya ke sAtha droha karanevAlA thA, upAdhyAya ke sAtha droha karane vAlA thA, AcArya aura upAdhyAya kA aya. zakAraka thA, yAvat avarNakAraka thA, akItikAraka thA, usane apanI asadudbhAvanAoM se evaM mithyAbhinivezoM se svayaM apane Apako. dUsare jIvoM ko evaM svapara donoM ko kunaddhAyukta banAyA, mithyAtva rUpa kIcar3a meM unheM phNsaayaa| isa taraha ke kukAryoM ke pracAra meM usane aneka varSoM taka apanI zrAmaNyaparyAya ko pAlA. bAda meM jaba usakI Ayu kA aMtasamaya AgayA tara usane addhamAsika-pandraha dina kI saMlekhanA dhAraNa kI ' addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI aNa mahAvIra prabhu gautama svAmInA praznano uttara ApatA kahe che ke-- "goyamA!" hai gItama! " jamAlINaM aNagAre AyariyapaDiNIe, uvajhAyapaDiNIe, AyariyAjjhAyANaM ayasakArae, jAva vuppAemANe bahUI vAsAi sAmanapariyAgaM pAuNai" oneii mA2 mAyAyanI droDa 32naa| tA, upAdhyAyane droha karanArA hatA, AcArya upAdhyAyane apayaza karanArA hatA, temanA nirdaka hatA, ane temanI akIrti karanArA hatA temaNe temanI asadu bhAvanAothI (kapolakalpita siddhAMtothI ane mithyAbhiniveza dvArA (mithyAtva yukta vicAronA pracAra dvArA) pitAnI jAtane, anyane tathA ubhayane (pitAne ane anyane) kuzraddhAyukta banAvyA hatA ane mithyAtva rUpI kAdavamAM temane phasAvyA hatA. A rIte kukAryo ane mithyAtvanA pracAramAM temaNe pitAnI ghaNuM varSanI grAmya paryAyane vyatIta karI hatI, tyAra bAda mRtyune samaya najIka Avyo tyAre temaNe ardhA mAsane (15 hivasana ) sthaa| syA. " addhamAsie saMlehAe tIsa bhattAI aNasaNAe dei " ta ma bhAsi sNthaa| dvArA potAnA zarIrane kSI 30 nAmIna
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghuMTa bhagavatI sUtre ardhamAsikyA saMlekhanayA triMzasaktAni anazanatayA - anazanena chinatti, 'chettA tasa ThANassa agAloiyapaDikkate kAlamAse kAlaM kicA laMtae kappe jAtra uva banne' chitvA tasya sthAnasya anAlocitamatikrAntaH - AlocanapratikramaNamakRtvA kAlamAse kAlaM kRtvA lAntake kalpe yAvat trayodaza sAgaropamasthitikeSu devatrivi deveSu devakillipikatayA upapannaH - utpatti prAptavAn // 016 // mUlam - " jamAlI NaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo AukkhaNaM jAva kahiM uvavajjihi ? goyamA ! cattAri paMca tirikkha joNiya maNussa devabhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyadvittA tao pacchA sijjhihii jAva aMtaM kAhei, sevaM bhaMte! sevaM bhaMte ! ti // sU0 17 // ( jamAlI samatto ) lagAe chedeha ' isa arddhamAsika saMlekhanA se apane zarIra ko kRza karake usane anazana dvArA tIla 30 bhaktoM kA chedana kiyA-' chedettA tasta ThANasta aNAloyapaDite kAlanA se kAlaM kiccA nae kappe jAva uvavanne' chedana karake bhI usane apane pApasthAnaka kI na Alo. canA kI aura na usakA pratikramaNa kiyA - isa taraha pApasthAna kI AlocanA aura pratikramaNa ko nahIM karane se yaha kAla aksara kAlakara lAntakakalpa seM 13 sAgaropama kI sthitivAle devakilviSika devoM meM jo kilpika deva hote haiM una devoM meM - yaha 13 sAgaropama kI sthititrAlA kilviSaka devarUpa se utpanna huA // sU0 16 // temaNe anazana dvArA 30 bhaktonuM chedana karyu. trIsa TakanA bhAjanane rityaag 4ryo, ' cheddettA tahata ThANastra aNAloiyapakki te kAlamAse kAla kiccA latae kappe jAtra utravanne " A rIte 30 TaMDanA lonI parityAga 12vA chatAM payu temaNe peAtAnAM pApasthAnakanI AlecanA paNa na karI ane pratikramaNa ( prAyazcitta) pazu na karyuM. A rIte pApasthatakAnI AleAcanA ane pratikramaNa karyAM vinA kALanA avasara AvatA kALa karIne te lAntaka kalpamAM 13 sAgarApamanI sthitivALA kiviSika devemAM kaviSika dhruva rUpe utpanna thayA che. ! sU. 16 5
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAlI.09 2033sU.17mAledevabhavAntarasiddhigatipayantavaNanama 69 :: chAyA-jamAliH khalu bhadanta ! denastasmAd devalokAt AyuHkSayeNa yAvada kutra upapatsyate 1 gautama !, catvAri, paJca tiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni saMsAram anuparyaTaya tataH pazcAt setsyate, yAvat antaM kariSyati, tadevaM bhadanta ! tadevaM bhadanta ! iti / / su0 17 // jamAliH samAptaH ___TIkA-jamAranagArasya vaktavyatAmupasaMharan gautamaH pRcchati-jamAlINa maMte' ityAdi, 'jamAlI Na bhaMte dekheM tAo devaloyAzro, AuvakhaeNaM jAva kahi ubavajjihii 3 ' he bhadanta ! jamAliH khalu devastasmAt trayodazasAgaropamasthitikAt lAntakAt devalokAt Ayu kSayeNa yAvat bhavakSayeNa, sthitikSayeNa kutra upapatsya se ? utpatti lapsyate ? bhagavAnAha-' goyamA ! cattAri paMcatirikkhajoNiyamaNussadevAbhavaggahaNAI saMsAraM aNupariyaTTittA to panchA sijjhihida, jAva aMtaM kAhei ' he gautama ! catvAri paJca vA tiryagyonikamanuSyadevabhavagrahaNAni yAvat saMsAram anuparyaTatha-paribhrasya tataH pazcAt tadanantaraM sensyate-siddhi - 'jamAlI saMte ! deve tAo devaloyAo' ityAdi / : TIkAtha-jamAli anagAra kI vaktavyatA kA upasaMhAra karate hue gautama prabhu se pUchate haiM 'jamAlI NaM bhaMte ! deve tAo devaloyAo bhAukkhaeNaM jAna kahiM uvavajjihii ' he adanta ! jamAli anagAra teraha 13 sAgaropama kI sthitivAle usa lAntaka devaloka se apanI Ayu ke kSaya hone ke bAda, yAvat-bhavakSaya ke bAda, sthitikSaya ke yAda kahAM utpanna hogA ? uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA ' he gautama! 'cattAri paMca tirikkhajoNiyaM aNusla devabhavaragahaNAI.saMlAraM aNupariyahittA tao pacchA sinjhihiha, jAca aMtaM kAhii' cAra yA "jamAlI NaM bhaMte ! deve tAbho devaloyAo" tyA: TIkArtha-jamAlI aNagAranI vaktavyatAne upasaMhAra karatAM gautama svAmI mahAvIra prasuna mA 42 prazna pUche cha-" jamAlI NaM bhate ! devetAo devaloyAo AukhaeNaM jAva kahi ukvajjihii" 3 mahanta ! 13 sAgarepamanI AyuSya sthitivALA te lAntaka devalokamAMthI Ayune kSaya thayA bAda, bhavano kSaya thayA bAda ane sthitine kSaya thayA bAda, jamAlI aNagAra tyAMthI cyavane kyAM utpanna thaze ? mahAvIra prbhune| 6tta2--" goyamA ! 7 gautama ! " cattAri paca tirikkha joNiya' magussadevabhavaggahaNAI saghAra aNupariyaTTittA tao pacchA ..
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 - bhagavatIsUne prApsthati, yAvata-sarvaduHkhAnAmantaM kariSyatIti bhAvaH, gautamaH ante bhagavadvAkyaM satyApayannAha-'seva bhaMte ! seyaM bhaMte ! tti' he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameva, he bhadanta / tadevaM bhavaduktaM satyameveti // sU0 17 // jamAli vaktavyatA smaaptaaH| iti navamazata ke trayastriMzattamoddezakaH samAptaH // 9-33 // iti zrI vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhApAkalitalalitakalApAlApA-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka - zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjamadatta jainazAstrAcArya ' padabhUpita-kolhApurarAjaguru vAlabrahmavAri-jainAcArya - jainadharmadivAkara-pUjyazrI .. ghAsIlAlabativiracitAyAM 'bhagavatIsUtrasya' prameyacandrikA. khyAyAM vyAkhyAyAM // navamaM zatakaM sampUrNam // 1-33 // pAMca bhava tiryagyonika, manuSya evaM deva ke kAne pramANa saMsAra meM paribhramaNa karake vaha isake bAda siddhi ko prApta karegA. yAvat samasta duHkhoM kA aMta kregaa| aba anta meM bhagavAn ke vacanoM meM satya kA khyApana karate hue gautama 'sevaM bhate ! sevaM bhaMte ! tti' isa pATha dvArA aisA kahate haiM ki he bhadanta ! Apake dvArA kahA huA saba kathana sarvathA satya hI hai,he bhadanta ! Apake dvArA kahA huA saba kathana sarvathA satya hI hai| sU0 17 // zrI janAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta " bhagavatI sUtra" kI prameyacandrikA vyAkhyA ke navaveM zatakakA tetIsavAM uddezAM samApta // 9-33 // sinimahii jAva aMta kAhei" tesa: tiya yatimA, manuSyAtibhA bhane devagatimAM cA2 athavA pAMca bhava karaze. A rIte cAra athavA pAMca bhava sudhI teo saMsAramAM paribhramaNa karaze tyAra bAda teo siddhi pAmaze, buddha thaze. bhakata thaze samasta paritApe thI rahita thaze ane samasta dukhane aMta karaze. mahAvIra prabhunAM vacanAmAM apAra zraddhA vyakta karavA nimitta gautama svAmI 4 cha-" sevaM bhaMte ! sevaM bhaMte ! ti" " san ! yA viSayarnu Ape je pratipAdana karyuM te sarvathA satya ja che he prabho ! Ape je kahyuM te sarvathA satya ja che," A pramANe kahIne mahAvIra prabhune vaMdaNuM namaskAra - karIne teo temane sthAne besI gayA che sU, 17 | zrI jainAcArya-jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kata bhagavatI sUtra" nI prameyacandrikA vyAkhyAnA navamA zatakane tetrIsame udeza samApta che 6-33 che
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha navamazatake catustriMzansa soddezakaH canidezaka saMniptaviSayavivaraNam - puruSAzvAdi hananavaktavyatA | puruSAdi inane tadvairavandhavaktavyatA | pRthivIkAyikAdInAM shvaasocchvaasktaa| pRthivIkAdhikAdInAM vAyukAyikasya ca kriyAvarNanam / navamaza puruSAzvAdihanana tadvairavandha puruSavaktavyatA / mUlam - " teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI - purisenaM bhaMte ! purisaM haNanANe kiM purisaM haNai, No purise haNai ? goyamA ! purisaMpi haNai, No purise vi hAi | se kegaDe bhaMte ! evaM duccai - purisaMpi haNai, No purise vi haNai ? goyamA ! tasla NaM evaM bhavai evaM khalu ahaM egaM purisaM haNAmi, se NaM evaM purisaM hRNasANe aNege jIve haNas, se NaTTeNaM goyamA ! evaM buccai - purisaMpi haNai, No purile vihaNai / purise NaM bhaMte! AsaM haNamANe kiM AsaM haNai ? No Ase vi haNai ? gocamA ! AsaMpi haNai, cIsaveM uddezAkA prAraMbha nauveM zataka isa 34 ve uddezakakA viSaya vivaraNa saMkSepase isa prakAra hai-puruSa, abhva Adike hananakI vaktavyatA, puruSa Adike hanana karane para unakI vaira baMbakI vaktavyatA pRthijIkAdhika AdikoMke zvAsocchvAsakI vaktavyatA. pRthivIkArika AdikoMkI aura vAyukAyika kriyAkA varNana | navamA zatakanA cevIsamA uddezAnA prAraMbha navamAM zatanA A 34 mAM uddezakanuM sa`kSipta viSaya vivaraNu nIce abhASe che.--ruSa, azva mahinA hanana (hatyA)nI rastavyatA. puruSa mahinA hatyA karanAra je veraneA 'dha kare che tenI vyaktavyatA, pRthvIkAyika vageranA zvAseAzrvAsanI vaktavyatA. pRthvIkAyika vagere jIvAnI tathA vAyukAyiqAnI kriyAnI vaka'vyatA, bha0-81
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre No Asevi haNai / se keNaTeNaM aTTho taheva, evaM hatthiM sIhaM, vagdhaM, jAva cillalagaM / puriseNaM bhaMte ! annayaraM tasaM pANaM haNamANe kiM annayaraM talaM pANaM haNai, No annayare tase pANe haNai ? goyamA ! annayaraMpi tasaM pANaM haNai, No annayare vi tale pANe haNai / le keNaTeNaM bhale ! evaM vuccai annayara pi tasaM pANaM, No annayare vi tase pANe haNai ? goyamA ! tasta NaM evaM bhavai--evaM khalu ahaM egaM annayaraM tasaM pANaM haNAmi, se NaM ega annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jIve haNai, se teNaTreNaM goyamA / taM ceva ee sahe di ekagamA / purise NaM bhaMte ! iti haNamANe kiM isiM haNai ? NoisiM haNai0 goyamA ! isi pi hAi, Noisi pi haNai se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jAva joisipi haNai ? goyamA ! tasla NaM evaM bhavai, evaM khallu ahaM egaM isiM haNAni, seNaM eNaM isiM haNamANe aNate jIve haNai, se teNaTeNaM nikkhevo| purise NaM bhaMte ! puritaM haNamANe kiM purilavareNaM puDhe No purilavareNaM puDhe goyamA0 ahavA purisavareNa ya, No purisavereNa ya puDhe, ahavA purisavereNa ya, No purisaverehi ya puDhe, evaM AsaM, evaM jAva cillalagaM jAva ahavA pillalagavereNa ya, No cillalagaverehiya puDhe / purile NaM bhaMte ! irsi haNamANe kiM isivereNaM puDhe, No 'isivareNaM puDhe ? goyamA ! niyamA isivereNa ya, No isiverehiya puDhe // sU0 1 //
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09 2034901 puruSAzvAdihanana tadvairabandhanirUpaNam 643 " chAyA - tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhe yAvat evamavAdIn - puruSaH khalu bhadanta ! puruSa chan kiM puruSa inti ? no puruSAn hanti ? gautama ! puruSamapi hanti, no puruSAnapi hanti / tatkenArthena bhadanta / evamucyate puruSamapi hanti, nopuruSAnapi hanti, gautama ! tasya khalu evaM bhavati - evaM khalu aham ekaM puruSaM hanmi, sa khalu ekaM puruSam ghnan anekAn jIvAn hanti, tat tenArthena gautama ! evamucyate - puruSamapi hanti, nopuruSAnapi hanti / puruSaH khalu bhadanta / azvaM ghnan kim adanti, noazvAnapi hanti ? gautama ! azvamapi hanti, no azvAnapi hanti / tat kenArthena arthastathaiva / evaM hastinam siMham vyAghram yAvat cillalakam ! puruSaH khalu bhadanta ! anyataraM asaM prANa ghnan kim anyataraM trasa mANaM hanti, no anyatarAn samANAn hanti ? gautama ! anyataramapi sa prANa hanti, no anyatarAnapi trasAn prANAn hanti / tat kenArthena bhadanta ! evamu cyate--anyataramapi trayaM prANaM, no anyatarAnapi trasAn prANAn hanti ? gautama / tasya khalu evaM bhatrati - evaM, khalu aham ekam anyataraM trasaM mANaM hanmi sa khalu aham - ekam anyataraM trasaM prANaM ghnan anekAn jIvAn hanti, tatu tenArthena gautama ! tadeva ete sarve'pi ekagamAH / puruSaH khalu bhadanta ! RSi dhanan kim RSi hanti, no RrSi hanti ? gautama | RSimapi hanti, no RSImapi hanti tat kenArthena bhadanta ! evamucyate yAvat nA RSImapi hanti ? gautama ! tasya khalu eva bhavati evaM khalu ahaM ekam RrSi hanmi sa khalu ekam RSi chan anandAn jIvAn hanti / tat tenArthena nikSepaka. ? puruSaH khalu bhadanta ! puruSaM ghnan puruSavaireNa spRSTaH ? no puruSacaireNa spRSTaH ? gautama / niyamAt tAvat puruSavaireNa spRSTaH, athavA puruSa vaireNa ca, no puruSavaireNa ca spRSTaH, athavA puruSavaireNa ca nopuruparvairaizca spRSTaH / evam azvam, evaM yAvat cillalaka yAvat, athavA cillalakavaireNaca No cilla karaizva spRSTaH, puruSaH khalu sadanta ! RSi dhnan kim RpivaireNa spRSTa: 1 RSi vaireNa pRSTaH ? gautama / niyamAt RSi vaireNaca, no RSi vairaizca spRssttH||01|| TIkA - avyavahitapUveddeiza ke AcAryAdi vidveSitayA svaguNanyAghAtasya pratipAditatvena vyAghAtasya prastAvAt asmin uddeza ke puruSAdivyAghAtena kArtha - - isa uddezAse avyavahita pUrva te tIsave uddezemeM AcArya AdikA nAhI hone ke kAraNa jIva apane guNoMkA vyAghAta karatA hai, aisA kahA gayA hai, so isI vyAghAtake kAraNako lekara isauddeze meM puruSAdike vyAghAta se usake atirikta anya jIvoMkA bhI vyAghAta TIkA--A pahelAnA tetrIsamA uddezAmAM e vAtanuM pratipAdana karavAmAM Avyu` che ke AcAya AdinA droha karanAra jIva peAtAnA guNNAnA paNu vyAghAta kare che. te vyAghAtanA samadhane anulakSIne ahIM e vAtanuM prati if
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre - 644 tadanyajIvavyAghAto'pi bhavatIti pratipAdayitumAha- teNaM kAleNaM' ityAdi, 'teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAptI ' tasmin kAle, tasmin samaye rAjagRhe yAvat nagare svAmI-samavastaM prabhuM vandituM namaskartuM parSad nirgacchati-bhatigatAparpata , tato vinayena zuzrUpamANaH namasyan prAJjalipuTo gautamaH evaM vakSyanANaprakAreNa abAdI-'puriseNaM bhaMte ! purisa haNamANe ki purisaM haNai, No purise haNai ? ' he bhadanta ! puruSaH khalu puruSaM dhanan hiMsan kim puruSa hanti ? kiMvA no puruSAn puruSavyatiriktAna jIvAn hanti ? bhagavAnAha'goyamA ! purisaM pi gai, no purise vi haNai ' he gautama ! puruSaH khalu puruSa hotA hai, yaha pratipAdita kiyA gayA hai-'teNaM kAleNa teNaM samaeNaM rAyagihe jAva evaM kyAsI' usa kAla aura usa samaya meM rAjagRha nAma ke nagarameM yAvat-mahAvIra svAmI padhAre. mahAvIra svAmIko padhAre hae sunakara vahAMkI pariSada unako vandanA karane ke liye evaM namaskAra karane ke liye nikalI, prabhukA dhapadeza sunakara phira vaha pariSad apane 2 sthAna para calI gaI, isake bAda prabhu kI sevA suzrUSA karate hue gautamane baDe vinaya ke sAtha prabhuko namaskAra kara isa prakArase pUchA-' puriseNaM bhaMte ! purisaM haNamANe purisa haNai, No purile haNA' he bhadanta ! jaba koI puruSa kisI dUsare puruSakA ghAta karatA hai-tava kyA vaha mAranevAlA puruSa usa dUsare purupakA hI ghAta karatA hai yA usake sivAya anya jIvoM kA bhI ghAta karatA hai ? isake pAdana karavAmAM AvyuM che ke puruSAdine haNanAra vyakti te haNanAra puruSa sivAyanA anya jIne paNa ghAta kare che- ___ "teNaM kAleNaM teNa samaeNaM rAyagihe jAva evaM vayAsI" teNe sa2 te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM mahAvIra prabhu padhAryA. temane vaMdaNa namaskAra karavAne tyAMnI janatA nIkaLI paDI vaMdaNA namaskAra karIne tathA dharmopadeza zravaNa karIne pariSada tyAMthI pAchI pharI, tyAra bAda mahAvIra prabhunI sevAzuzruSA karatAM karatAM gautama svAmIe gha| vinayapUrvaka namaskAra 'karIne mahAvIra prabhune ra pramANe prazna pUcha - - "puriseNa bhaMte ! purisa haNamANe kiM purisaM haNai, No purise haNai ?" he bhagavana ! jyAre kaI paNa vyakti dvArA keI eka puruSanI hatyA thAya che, tyAre hatyA karanAra te vyakti phakta te haNanAra puruSanI ja hatyA kare che, ke te puruSa sivAyanA anya jIvonI paNa hatyA kare che? mahAvIra prabhune uttara
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkAza093.34 sU01 puruSAzvAdihananatadvairavandhanirUpaNam 645 dhnan puruSanapi hanti. athaca nopuruSAnapi puruSavyatiriktAna anya jIvAnapi inti / gautamastatra kAraNa pRcchati-' se keNaDhaNaM bhaMte ! evaM buccai purisaM pi haNai, no purisevi hagai ? ' he bhadanta ! tat-aba kenAthena evamucyate puruSa. khela puruvaM dhanan pulAmapi hanti, no puruSAnapi hanti ? bhagavAnAha-'goyamA! taspta NaM eva bhavai-evaM khalu ahaM purisa haNAmi, ' he gautama ! tasya khalu eka puruSa dhata' puruSasya evaM vakSyamANarItyA bhavati manasi jJAnaM jAyate yat evaM khalu ahA ekameva puruSa indhi, kintu ' se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve uttarameM prabhu kahate haiM- goyamA' he gautama ! 'purisaM pi haNai, no purile vi haNa' puruSakA hanana karatA huA vaha prathama puruSa jisako vaha mAra rahA hai usa puruSakI bhI hatyA karatA hai, aura usale bhinna anya no puruSoM kI-jIvoM kI bhI hatyA karatA hai, gautama isameM kAraNa pUchate hai, ki se gaNa maMte ! evaM buccaha, purisapi haNai, no purise vihaNai ' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNase kahate haiM ki puruSakI hatyA karatA huA vaha bhAraka puruSa usa puruSakI bhI hatyA karatA hai, aura usake sAtha anya jIvoM kI bhI hatyA karatA hai ? isake uttarameM prabhu kahate haiM-gothamA 'he gautama ! taslaNaM evaM bhavaha, eva khala ahaM egaM purisaM haNAmi' purupakI hatyA karanevAle usa mAraka puruSake manameM aisA vicAra hotA hai ki maiM ekahI puruSako mAra rahA hUM, kintu 'se NaM egaM purirahaNanANe aNege jIve haNa' eka puruSako mAratA "goyamA !" " gItama! "purisa pi eNai. no purise vi haNai" puruSanI hatyA paNa kare che ane te haNana 2 puruSa sivAyanA anya jIvonI 55 tyA re cha. - have tenuM kAraNa jANavA nimitte gautama svAmI mahAvIra prabhune A prabhArI prazna 42 cha-"se keNadveNaM aMte ! evaM vuccai, purisaM pi haNai, no purise vi haNai ?"pra!! mA5 / raNe me hI ch| OM puruSanI hatyA karatI te vyakti puruSane paNa haNe che ane te puruSa sivAyanA anya jene paNa sAthe sAthe haNe che? mahAvIra prasanauttara-"goyamA !" gautama ! " tassa NaM evaM bhavai, evaM khalu ahaM egaM purisaM haNA mi" te tyA 32nA2 puruSa to memA bhAne cha / me 14 puruSanI tyA 40 zo chu, parantu "se NaM egaM purisaM haNamANe aNege jIve haNaha" me puruSanI hatyA 42naare| te puruSa,
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtre haNai ' sa khalu puruSaH ekaM puruSaM dhanan anekAn jIyAn hanti, hanyamAnasya puru. pasya tadAzritAnAM taccharIrAvaSTabdhAnAM likSA yUkA bhaNDulakAdInAM hananAt / tadupasaMharannAha-se tegaDeNaM goyamA ! evaM buccai puritaM pi haNai, po purisevi haNai ' he gautama ! tara tenArthena evamuktarItyA ucyate-yat puruSamari hanti, no puruSAnapi-puruSavyatiriktajIvAnapi hanti, gautamaH punaH pRcchati-'purise gaM aMte ! Asa iNamANe ki AsaM haNai, No Asevi haNai ? he bhadanta ! puruSaH khalu azva nan kim azvameva hanti ? kiMvA no azvAnapi hanti, azva vyatiriktajIvAnapi dinasti ? iti praznaH, bhagavAnAha-goyanA! Asampi haNaI, No Asevi hagai' he gautama ! azvanan puruSaH azvamapi hanti, athaca no azvAnapi azvavyatiriktajIvAnapi hanti, gautamaH mAha-6 se keNaveNaM ?' huA vaha puruSa hanyamAna usa puruSake zarIrAzrita likSA, yUkA, gaNDula (peTameM paidA honevAle jova) Adi jIvoMko bhI mAratA hai se teNoNaM goyamA ! evaM bucchaha purisaMpi hAi, No purise vi haNai ' isa kAraNa he gautama ! maiMne aisA kahA hai ki vaha mAraka puruSa puruSako bhI mAratA hai, aura usa puruSa vyatirikta jIvoM ko bhI mAratA hai, ___ aba gautama prabhuse aisA pUchate hai - 'puriseNaM bhaMte ! AlaM haNamANe kiM AsaM haNai, No Ale ci haNaha' he bhadanta ! ghoDe kI hatyA karatA huA manuSya thA ghoDehIkI hatyA karatA hai, yA ghoDe se atirikta aura dUsare jIvoMkI bhI hatyA karatA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM 'gIyamA' he gautama ! 'AsaMpi hagai, No Ale pi haNai ' ghoDe kI hatyA karatA huA manuSya ghoDeko bhI mAratA hai. evaM ghoDe ko mArate samaya vaha choDe se bhI , atirikta haNanAra puruSanA zarIrAzrita jU, lIkha, caniyAM vagesa aneka jIvane paNa ho cha."se teNaTeNaM goyamA! evaM buccai-purisaM pi haNai, No purise vi gmjhu" he gautama! te kAraNe meM evuM kahyuM che ke puruSanI hatyA karanAra te vyakti te puruSane ghAta kare che ane te puruSa sivAyanA anya jIvone paNa dhAta re che. gautama svAbhAna pradha- " purise paM bhaMte ! Asa haNamANe ki' Asa para No Ase vi haNai ?" bhagavan ! ghoDAnI hatyA 42temanuSya zu gheDAnI ja hatyA kare che, ke ghoDA sivAyanA anya jIvonI paNa hatyA kare che? mahAvIra prbhun| uttara-'goyamA ! " gautama ! " AsaM pi haNai, No Ase vihaNai" ghaDAna ghAta 42nA2 te manuSya pAna 59 pAta 42 che ane gheDA sivAyanA anya jIne paNa gha.ta kare che.
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikAlIkA za013034nu01 puruSAzyAdihananataravandhanirUpaNam 147 he bhadanta ! tat-atha onArthe na azvaM dhanan puruSaH, azvamapi hanti, no azvamapi hanti ? bhagavAna pUtroktameva hetuM pratipAdayitumAha-'aTTho taheva' he gautama ! arthastathaiva-pUktieva, tathAca azva dhanataH purupasya evaM manasi bhavati-ahaM khalu ekam azvameva hanmi, kintu ekam azva dhyan anekAn jIvAn hanti, ekasyAzvasya vyApAdanena tadAzrita tadAyatakAdijIvAnAmapi vyApAdanasambhavAt / 'evaM hathi, sIha, yagcha, jAva cillalagaM' evaM puruSAzcayadeva kazcitpuruSo hastinam , siMhas , vyAghram , yAvat cillalakam , atra yAvatsadena-"vigaM, dIviyaM, acchaM, taracchaM, parAsaraM, siyAla, virAlaM muNagaM kolamuNagaM kokaMtiyaM sasaga" aura dUsare jIvoM ko bhI mAratA hai / 'le keNaDhaNaM 'he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNale kahate haiM ki ghoDekI hatyA karatA huA manuSya ghor3eko bhI mAratA hai, aura usa samaya vaha ghoDe se bhinna aura bhI jIvoMko mAratA hai ? isa prazna uttara prabhu kahate haiM 'aTTho taheva' he gautama ! isa viSaya meM uttara pahile jaisA hI jAnanA cAhiye tathAcaghoDekI hatyA karate hue usa mAraka manuSyake mana meM aisA vicAra rahatA hai ki maiM isa samaya kevala ghoDe kohI mAra rahA hU~ parantu vaha eka ghoDeko mAratA huA bhI aneka jIvoMkI hatyA karatA hai, kyoMki eka ghoDeke mArane para usa ghoDeke Azrita rahe hue yA usake AdhIna rahe hue aneka yakAdi jIvoMkA bhI vidhAta ho jAtA hai evaM hasthi, sI. vagdhaM, jAva cillalagaM' puruSa evaM azvakI tarahahI yadi koI puruSa hAthIko, zerako, vyAghrako, yAvat 'vigaM, dIviyaM, acchaM, taracchaM, gItabha svAbhAnA prazna-" se keNaTTeNa'." mahanta ! mA5 za Na kAraNe evuM kahe che ke gheDanI hatyA karatA puruSa ghoDAne paNa haNe che ane sAthe sAthe joDA sivAyanA jIvone paNa haNe che? ___ mahAvIra prbhun| utta2-" aTTho taheva" gautamatenu552959 mA kahyA pramANe ja samajavuM. eTale ke.gheDAnI hatyA karanArA te puruSanA manamAM evo vicAra Ave che ke huM atyAre eka gheDAnI ja hatyA karI rahyo chuM. parantu eka ghoDAnI hatyA karate te puruSa gheDAnI hatyA karavA uparAMta bIjA aneka jIvonI paNa hatyA karatA hoya che, kAraNa ke te ghoDAnA zarIrane Azraya karIne rahelAM aneka jU, lIkha Adi jIvone paNa sAthe sAthe vighAta tha taya che. ___eva hathi, sII, vagdha, jAva cillalaga" puruSa mane azvanI ma sAthI, siMDa, pAdha, " viga, dIviyaM, acchaM, varacchaM, parAkharaM, siyAlaM, virAlaM,
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsare iti saMgrAhyam / tatra vigaM kam-' nAhara ' iti prasiddha 'dIviya ' dvIpikamcitrakanizeSam-' dIpaDA ' iti bhASA bhasidram , 'ancha' RkSam-bhallUkam , 'taracchaM' tarakSam-vyAva jAti-vizeSam , 'parassara' parAsaraM-khajinaM 'geDA' iti prasidvam / 'sipalaM' gAlAm, 'vizalaM' viDAlaM-prasiddham 'saNagaM' zunakam-zvAnam , ' kolamu gagaM' kogunakama-mRgayA kuzalaM zvAnamena 'kokaniyaM' kokaMtikam -' lomaDI' iti prasiddham, 'sasagaM' zazakam - kharagosa' iti prasiddham , citrakam-' cItA' iti masiddham , tathA cillalakam-araNya pazuvizeSam , cittA iti prasiddham hiMsakapazuvizeSam etAn dhanan tada vyatiriktAnapi jIvAn hanti teSAM hananena tadAzritajIvAnapi hanana sambhavAt ! gautamaH pRcchati-' puriseNaM bhaMte ! annayaraM tase pANaM hagamANe kiM anna yaraM nasa pANaM haNai, No anayare tase pANe haNai ?' he bhadanta ! puruSaH khalu kazcit anya taram-ekataraM, trapsa pANa-dvIndriyAdikaM, jIvaM parAsaraM, miyAlaM, virAlaM, suNagaM, pholaluNaga, koka tiya, sasagaM' vakako-jaMgalIprANI-bheDiyA dIpikako-jIso vizeSako, accha-bIchako, taracchan yAghra jAtivizeSako, parAmarako-geMDA hAthIko, siyAlako zrRgAlako, virAlako-biDAlako, saNagako kutteto, kolazunakako-zikArI katsako, kokatiyakoM-lomar3Iko evaM zazaka-kharagozako, tathA cittAko auracillalaka-jaMgalI pazu vizeSako mAratAhai, to vaha inake morane ke sAtha 2 inase atirikta aura bhI jIvoMko mAratA hai| kyoMki inake mAranese inake Azrita rahe hue jIvoMkA bhI vighAta ho sakatA hai| aba gautama prabhuse aisA pUchate haiM-'purile NaM bhaMte ! annavaraM tasaM pANaM haNamANe kiM annayaraM tasaM pANaM haNai, jo anlayare tale pANe 'he bhadanta ! jaba koI manuSya kisI eka basa prANIle mArane meM lagatA hai-arthAt dvIndriyAdika jIvoMkI virAdhanA karatA hai-taba kyA saNaga, kolasuNaga, kokaMtiyaM, sasagaM " 14-nA2, dIpi4-65i, 127-zacha, vyAti vizeSa, 52152-11, ziyama, Coransa, tarI, sazuna _zikArI katara, seMkaDI, sasalA ane cItAnI hatyA karanAra manuSya temanI TA kare ja che paNa te uparAMta temanA zarIrane Azraye rahelAM aneka anya pAnI paNa tyA re cha ('jAva cillalaga' mA "jAva" pathI yaha karavAmAM Avela sUtrapATha paNa sAthe laIne artha batAvavAmAM Avela che ) gautama svAbhAnI prazna-purise NaM bhaMte ! annayaraM tasaM pANaM haNamANe ki anna yara tasaM pANaM haNai, No annayara tase pANe haNai 1' he sagavan ! sUsa jIvanI (dvIndriyadika jIvanI) hatyA karate manuSya zuM tetrasa jIvanI ja virA
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyayandrikA TIkAza09 u034 201 puruSAzvAdihananatadvairabandhanirUpaNam 649 man kim anyataram ekataraM trasaMprANaM hanti ? kiMvA no anyatarAn tadabhinnAn trasAn mANAna hanti ? bhagavAn Aha-' goyamA ! annayarapi tamapANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai. he gautama ! puruSaH khalu kazcit anyataramapi saM pANaM hanti, athaca no anyatarAnapi-tebhinnAnapi trasAna prANAna hanti / uparyuktayuktaH, gautamaH prAha-' se keNaTeNaM maMte ! evaM vuccai-annayaraM tasaM prANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai ? ' he bhadanta ! tat-atha kenArthena evamucyate-anyataraM trasaM prANaM dhanan anyataramapi trasaM prANaM hanti, athaca' no anyatarAnapi tadbhinAnapi trasAn prANAn inti ? bhagavAnAha-goyamA ! tassa NaM evaM mavai-evaM khalu aI egaM tasaM pANaM haNAmi' tasya khalu anyataratrasa yaha manuSya usI vivakSita eka usa prANIko mAratA hai, yA usase bhinna anya prasa prANiyoMko bhI mAratA hai ? isake uttara meM prabhu kahate hai-'goyamA 'he gautama ! 'annayaraM pi tasaM pANaM haNai No annayare vi tase pANe haNai' jaba koI manuSya kisI eka trasa-dIndriyAdika prasajIvako mAratAhai-taba vaha usa trasa prANIko mAraneke sAtha 2 usase bhinna aura nasa prANiyoM ko bhI mAratA hai| isa viSayameM kAraNa pahile jaisA kahA gayA hai, bailAhI jAnanA cAhiye / arthAt gautamane jaba prabhuse isa viSayameM kAraNa jAnaneke liye aisA pUchA ki 'se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccada-annayaraM pi tasaM pANa haNai, No annayare vi tase pANe haNai ' he bhadanta ! Apa aisA kima kAraNase kahate haiM ki kisI eka trasa prANIke bhAranemeM pravRtta huA puruSa usa trasa jIvako mAraneke sAtha 2 usale bhinna aura bhI trasa jIvoM ko mAratA hai ? taba isa praznake dhanA karatA hoya che, ke te trasa jIva sivAyanA anya trasa jInI paNa virAdhanA 42tI hAya ? mahAvIra prasuna uttara-"gothamA !" gautama ! "annayara pi tasaM pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai " nyAre / manuSya a sa (kIndriyAdika jIvanI) hatyA karatA hoya che, tyAre te manuSya te trasa jIvanI hatyA karavA uparAMta te trasa jIva sivAya anya jInI paNa hatyA kare che. gautama svAmI prazna-" se keNaTeNa bhaMte evaM' vuccai-annayaraM pi tasa pANaM haNai, No annayare vi tase pANe haNai" mahanta ! 25 me // kAraNe kahe che ke keI eka trasa jIvanI virAdhanA karate manuSya te trasa jIva sivAyanA anya trasa jIvonI paNa sAthe sAthe virAdhanA kare cha 1 maDAvI2 prsune| uttara-" goyamA !" 3 gautama " tassaNaM eMva bhavaibha0-82
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 bhagavatIsUtre pANahantuH puruSasya, evaM vasyamANarItyA vicAraH samutpadyate yat-evaM khalu aham ekam anyataram ekataram saM mANaM hanmi, kiMtu 'se NaM egaM tasaM pANaM paNamANe aNege jIve daNA' sa khalu samANahantA purupaH ekam anyataram ekataram trasaM mANaM an anekAn jovAn hanti, vaptajIvahanane tadekAzrita sarvatra sajIvahananAt , ' se teNadveNaM goyagA ! taM ceva ee savvevi ekagamA' he gaMtana ! tat tenArthena tadeva-pUktivadeva / tathAca ete hamyAdayaH cillala paryantAH save'pi ekagamA sahazAmilApAH abaseyAH / gautamaH punaH pRcchati'purise NaM bhaMte ! isi haNamANe kiM isi haNai, No isI bNaDa ?' he bhadanta ! uttarameM prabhune kahA- goyamA' he gautama ! ' tassa NaM evaM bhavai-evaM khanu ahaM egaM annayara tasaM pANaM hagAmi' usa eka trasa prANIke mArameM pravRtta hue usa manuSya ke mana meM aisA vicAra rahatA hai ki maiM isa ekahI trapsa jIvako mAra rahA hU~, kintu ' se NaM egaM annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jIve haNaha' vaha eka trasa jIvakoM mAratA huA aneka aura bhI usa jIvoMkA vidhAna karatA hai| kyoMki usa sa jIvake Azrita aura bhI aneka vrata jIva rahate haiM ataH usa ekatra ke mArane para una -Azrita aneka trasa jIvoM kA vidhAta ho jAtA hai| ' se tegaTeNaM goyamA / taM ceva ee samvevi ekagamA' isa kAraNa he gautama ! maiMne pUrvokta rUpa se kahA hai / hastI se lekara cillalaka (jaMgalI pazu vizeSa) paryana jIvoMkA isa vighAta karane ke prakaraNa meM eka jaisAhI sUtrapATha jAnanA caahiye| aba gautama prabhu ne aimA pUchate haiM ki 'puriseNaM bhaMte! isi haNamANe ki imi haNai, No imI haNai ' he bhadanta ! koI puruSa eva khalu aha egaM annayara tasa pANaM haNAmi" te me sa pIne bhAvAne pravRtta thayevA te manuSyanA manamAM te ema ja lAge che ke huM A eka basa ne bhArI rakho chu, 52ntu " se NaM ega annayaraM tasaM pANaM haNamANe aNege jove haNai" se sa nI tyA 42 te manuSya bhI 5 mane usa jIvonI hatyA kare che. kAraNa ke te trasa jIvananA zarIrano Azraya laIne bIjAM paNa aneka trasa jIve rahevA hoya che. tethI te eka trasa jIvane ghAta karavAthI tene Azraye rahevAM aneka trasa jIve no paNa vighAta thaI jAya che. " se teNadvegAM goyamA ! taceca ee savve vi ekkagamA " . gautm| te kAraNe meM pUrvokta rUpe kahyuM che. hAthIthI zarU karIne cittA paryantanA jIvana vighAta karavA viSene sUtrapATha eka sarakho ja samaja,
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyadrikAThI 209 40 34 sU1 puruSAzvAdihananatadvairavamyanirUpaNam 651 puruSaH khalu kazcit RSiM muniM ghnan kim RpiM hanti ? kiMvA no Rn RSibhinnAn jIvAn hanti ? bhagavAnAha ' goyamA isi pi haNai, jo isI vi ha' he gautama ! RpiMn puruSaH RSimapi hanti, athavA no RSInapi tad Rpibhinna jIvAnapi hanti gautamastatra kAraNaM pRcchati' se keNadvegaM saMte ! evaM bucca - jAva No isIci haNai ? ' he bhadanta ! tat kenArthena evamucyateyAvat - puruSaH khalu kazcit RSi dhanan Rpimapi hanti, athaca no RSInapi inti ! bhagavAnAha - 'gopamA ! tassa NaM evaM bhavai e khalu ahaM egaM isi haNAmi' jaba RSikI hatyA karatA hai taba kyA vaha usI RSikI hatyA karatI hai yA usa Rpise bhinna aura bhI aneka jIvoMkI hatyA karatA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - ' goyamA ! isi pi haNa, No isI vi haNai ' he gautama ! RSikI hatyA karatA huA manuSya RSi-munikI bhI hatyA karatA hai aura usa hatyA ke sAtha 2 RSi bhinna jIvoM kI bhI hatyA karatA hai / isameM kAraNa jAnane kI icchAse gautama prabhuse aisA pUchate haiM- se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM baccA, jAva No isI vi haNa' he bhadanta ! aisA Apa kisa kAraNa se kahate haiM ki RSikI hatyA karatA huA puruSa usa RSikI hatyA ke sAtha 2 RSi bhinna anya jIvoMkI bhI hatyA karatA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM- 'goyamA' he gautama! 'tassa NaM evaM bhavcha, evaM khalu ahaM ega isi haNAmi ' yadyapi RSikI hatyA gautama svAbhInA prazna - " purise NaM bhaMte isi haNamANe ki isi ii, jo isI hAi '" he bhagavan ! kAi puruSa jyAre kAI eka RSinI hatyA kare che, tyAre zu te puruSa te RSinI hatyA kare che, ke RSi sivAyanA khIjA paNa jIvAnI hatyA kare che ? haNai mahAvIra aluna! uttara - " goyamA ! isi pi haNai, No isI vi " he gautama! RSi ( bhuni ) nA tyA urato puruSa te RSinI hatyA paNa kare che ane sAthe sAthe RSi sivAyanAM khIjAM jIvAnI paNa hatyA kare che tenu kAraNa jANuva.nI jijJAsAthI gautama svAmI A pramANe prazna pUche che - " se keNaTTe bhaMte ! eva vuJcai, jAva No isI vi eNai " he lakSnta ! evuM Apa zA kAraNe kahe! che! ke RSinI hatyA karatA te puruSa RSinI hatyAnI sAthe sAthe RSi sivAyanA anya jIveAnI paNa hatyA kare che ? bhahAvIra alunA uttara- " goyamA !" he gautama tissa Na eva bhavada evaM ahaM ga i hAmi " RSinI hatyA karanAra te manuSya to polAnI bhanabhAM
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra he gautama! tasya khalu RSi hantuH puruSasya manasi yadyapi evaM vakSyamANarItyA bhAvanA bhavati-evaM khalu aham ekam RSi inmi, kintu 'se NaM egaM irsi haNamANe aNaM te jIve haNai, ' ' se teNaTeNaM nikkhevao ' sa khalu RSi hantA puruSaH ekam RSi dhvan anantAn jIvAn hanti, tathAhi RSijI can tattvopadezadvArA bahAnAmapi prANinAM prativodhamutpAdayati, te ca pratibuddhAH santaH krameNa krameNa mukti prApnuvanti, muktAzvAnantAnAmapi saMsAriNAM ghAtakA na bhavanti, ataH RSivadhe caitatsarva na bhavati, tammAt Rpivadhe'nantajIvavayo bhavatIti bhAvaH / tadupasaMharannAha-tat tenAryena nikSepaka.-pUrvavat nigamanaM bodhyam / gautamaH pRcchati-puriseNaM bhaMte ! purisaM haNamANe kiM purisavereNa puDhe, no karate hue usa RSi bAnaka manuSpake manameM aisA vicAra rahatA hai ki meM eka RSi kI hI hatyA kara rahA hUM kintu 'seNaM ega isi haNamANe aNaMte jIve haNai, se leNaNaM likkhevao' vaha RSi hannA manuSya eka RSiko mAratA huA bhI ananta jIvoM ko mAra rahA hai, isakA kAraNa yaha hai ki RSi-muni jItA huA apane dhArmika upadezoM dvAga aneka prANiyoM ko pratiyodha karatA hai-usake usa tAtvika dharmopadezako sunakara aneka prANI prativuddha ho karake krama kramase muktiko prApta kara lete hai-mukta jIva saMsArI ananta prANiyoMke ghAtaka hote nahIM haiN| aura jaya RpikA vadha ho jAtA hai, taba yaha saba kucha hotA nahIM hai| ataH RSi ghAta se ananta jIvoMkA vadha hotA hai aisA kahA gayA hai| isI kAraNa he gautama ! maine pUkta rUpase kahA hai| aba gautama prabhuse evuM ja mAne che ke huM ekalA kaSinI ja hatyA karI rahyo chuM, paraMtu " se NaM egaM isi haNamANe aNate jIve haNai, se teNaguNa nikkhevao" te kaSine haNanAre puruSa eka RSine ghAta karavAnI sAthe sAthe bIjA anaMta jIne paNa ghAta karato hoya che, kAraNa ke te trASi (muni) potAnA jIvanaparyanta dhArmika upadeza dvArA aneka jIne pratidhika kare che-temane te tAtvika dharmopadeza sAMbhaLIne aneka jIvo pratibuddha thaIne kramazaH mukti prApta kare che mukta jI saMsAranA aneka jIvonA ghAtaka hotA nathI. vaLI te muni lekane jInI hiMsA na karavAno upadeza ApIne lekane jInI hiMsA karatA aTakAve che A rIte temanA upadezathI aneka jIvene abhayadAna maLe che. traSine vadha thavAthI A badhuM thaI zakatuM nathI. tethI ja evuM kahevAmAM AvyuM che ke RSine vadha karanAra manuSya bIjA anaMta jIvAne paNa vadha kare che ke gautama! te kAraNe meM pUrvokta rUpe kahyuM che. gautama svAbhAnA prazna.-" purise Na bhaMte ! purisa haNamANe kiM purisareNaM puSTe nA purisavereNa puDhe ? " mahantu ! 4 me puruSanI tyA 42nArI
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATI za09 u0 34 sU01 puruSAzvAdihananatadvairabandhanirUpaNam 656 purisavereNaM puDhe ?' he bhadanta ! puruSaH khalu kazcit puruSaM dhanan ki purupavaireNa spRSTaH-puruSavadhajanyapApena spRSTaH saMbaddho bhavati ? ki vA no puruSavaireNa-no puruSavadhajanyapApena spRSTaH saMbaddho bhavati, bhagavAnAha- goyamA ! niyamA tAva purisavereNa puDhe ' he gautama ! puruSaH khalu puruSaM dhanan niyamAt niyamatastAvat iti vAkyAlaGkAre puruSavareNa puruSavadhajanyapApena spRSTo bhavati, ' ahaSA purisareNa ya, No purisavereNa ya puDhe' athavA puruSaH purueM dhanan puruSaureNa purupavadhajanyapApena ca, no puruSavaireNa No puruSa janyapApena ca spRSTaH sambaddho aisA pUchate haiM - puriseNaM bhaMte ! purisaM haNamANe ki purisavereNaM puDhe no purisavereNaM puDhe' he bhadanta ! koI puruSa jaba kisI puruSa kI hatyA karatA hai-taba vaha puruSa kyA usa puruSa ke vaira se usa puruSa ke vadha janya pApase-mabaddha hotA hai ? yA usa puruSa ke vadhajanya pApa se atirikta anya jIvoM ke vadhajanya pAra se saMbaddha hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM ' goyamo ' he gautama ! 'niyamA tAva purisa. vereNa puDhe puruSa kI hatyA karatA huA vaha puruSa niyama se usa puruSa ke vadhajanya pAra se saMbaddha hotA hai| ' ahavA purisa vereNa ya, No purisavereNa ya puDhe ' athavA vaha puruSa puruSa kA hanana karatA huA purUSa vadha janya pApa se aura no puruSa vadha janita pApa se saMbaddha hotA hai / ' ahavA purisavereNa ya No purisa verehi ya puDhe ' athavA puruSa kA hanana karatA huA vaha puruSa puruSavadha janya pApa se evaM no puruSa vadha janya pApoM se saMbaddha hotA hai / tathA ca-puruSa kI hatyA ho jAne ke vyakti zu te puruSanA ja verathI te puruSanA vadhajanya pApathI-saMbaddha thAya che, ke te puruSa sivAyanA anya jIvonA vadha janya pApathI paNa saMbaddha thAya che? mahAvIra asuna utta2-" goyamA!" gautama ! " niyamA purisa. vereNaM puDhe 1" te puruSanA 15 42nA2 vyakti niyamayI 4 ( avazya ) se puruSanA varathI 15 bhanya pAthI-samaddha thAya che. " ahavA purisavereNa ya, No purisavereNa ya puDhe" atha te puruSa 15 42nAra vyatita puruSanA vadha janya pApathI ane no puruSa (te puruSa sivAyanA keI eka jIva)nA 15 nya 55vI saddha thAya che, " ahavA purisavereNa ya No purisaverehi ya puTre" mA te puruSa 15 42nAra 05ti te 12vana 1 saya pApathI ane te puruSa sivAyanA anya jIvonA vadha janma pApathI sa baddha thAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke ahIM traNa bhAMgA ( vikala) bane che. --
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatImA bhavati, ' ahavA puruSavereNa ya, No purisaverehiya puDhe ' athavA puruSaH purupa dhnan purupareraiNaca, no puruSa vaizva spRSTo bhavati, tathA ca purupasya hatatvAt niyamataH sa puruSavavajanyamApana sambaddho bhavati iti prathamo vikalpaH 1 / athaca tA yadi jIvAntaramapi hataM bhavati tadA purupaureNa, no purupavareNa ca sambadvo bhAti iti dvitIyo vikalpaH, 2 yadi tu tatra vaha ko jIsAhatAstadA purupayereNa ca no puruSavairaizca sambaddho bhAti iti tRtIyo vikalpaH 3 / 'evaM jAba villalagaM jAva ahavA cillalagave reNa ya, No cillalagave rehi ya puDhe' evaM pUrvoktarItyA puruSaH khalu azvam evaM yAvat istyAdikacillala kaparyantaM jIvajAtaM dhanan ki azvareNa hastyAdi cillalakA (citA iti prasiddhaH vaireNa) vA spRSTo bhavati ? kiMvA azvAdi kAraNa vaha puruSa niyamata: puruSavadha janya pApa se saMbaddha hotA hai aisA yaha prathama vikalpa hai, usameM yadi anya jIva bhI mara jAtA hai taba vaha hantA puruSavadha janyapApa se bhI saMbaddha hotA hai aura no puruSavadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai aisA yaha dvitIya. vikalpa hai, yadi usameM hannA se usa puruSa ke vadha ke sAtha 2 anya aura bhI aneka jIva mara jAte haiM aisI sthiti meM vaha manuSya usa puruSa ke vadha janya pApa se bhI lipta hotA hai aura una aneka jIvoM ke vadha janya aneka pApoM se upalipta hotA hai, aisA yaha tRtIya vikalpa hai| ' evaM AsaM evaM jAva cillalagaM jAva ahavA cillalaga vereNa ya, No cillalagaverekhi ya puDhe' isI prakAra pUrvokta rIti se vaha puruSa azva kI yAvat hastI Adika cillalaka paryanta jIvoM kI hiMsA karatA huA kyA azva vadha (1) tenA dvArA puruSanI hatyA thaI javAthI te vyakti niyamataH puruSa vadha janya pApathI saMbaddha thAya che. (2) puruSanI hatyA karatAM karatAM koI eka jIvanI hatyA thaI jAya te te hatyA karanAra vyakita puruSa vadha janya pApathI paNa saMbaddha thAya che. ane "no puruSa" (te puruSa sivAya eka jIva)nA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. (3) je te vyakti dvArA te puruSane vadha karatI vakhate aneka anya jIvone paNa ghAta thaI jAya, to te vyakita te puruSanA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. " eva Asa evaM jAba cillalagaM jAva ahayA cillalagavereNa ya, No cillalagaverehi puDhe " se pramANe maya, hAthI mA yittA 5-tA jInI hatyA karanAra puruSanA viSayamAM paNa praznottara rUpa AlApaka samajavA eTale ke azva, hAthI Adi cittA parvatanA upayukata jInI hatyA karanAra
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacadrikATIkA za05u034sU01 puruSAzcAdiddananatadvairabandhanirUpaNam 655 vaireNaca no azvAdi vareNaca spRSTo bharati ? iti prazna uttarantu puruSaH khalu azvAdikaM dhanan niyamataH azvAdi cillala kAntareNa spRSTo bhavatyeva, athaca jovAntaraghAte azvAdi cillalakAnta vaireNaca no azvAdi cillalakAnta vaireNaca rapRSTo bhavati, athaca vahUnAM jIvAnAM ghAte azvAdi cillalakAnta vaireNaca no azvAdi cillalakAnta vairaizca bhavati / gautamaH pRcchati- puriseNaM bhaMte ! isiM haNamANe ki isi janya pApa se tathA hastI Adi se lekara cillalaka paryanta jIvoM kI hiMsA karatA huA hastI Adi cillalaka paryanta jIvoM ke hiMsA janya pApa se saMbaddha hotA hai ? yA azva, hastI Adi ke vadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai, aura inake atirikta anya jIva ke vadha janya pApa se bhI saMbaddha hotA hai ? yA adAdi cillalakAnta jIvoM ke vadha janya pApa se bhI upalipta hotA hai aura inase atirikta anya jIvoM ke vadhajanya pApoM se bhI upalipta hotA hai ? ina praznoM kA. bhI uttara pUrvokta uttara ke jaisA hI hai-arthAt manuSya jaba azvAdi jIvoM kI hiMsA karatA hai taba vaha niyama se unhIM jIvoM kI hiMsA janya pApa se upalipta hotA hai aimA yaha prathama vikalpa kA uttara avAdi jIvA zrita anya jIvoM kI hiMsA hone ke abhAva meM hai, tathA japa manuSya se azvAdi jIvoM kI hiMsA karane ke sAtha 2 tadAzrita koI eka anya jIva kI bhI hiMsA aura ho jAtI hai taba vaha manuSya azvAdi jIvoM kI hiMsA se janya pAra se to upalipta hotA hI hai kintu usa anya puruSa zuM te azva hAthI Adi nA vadhajanya pApathI saMbaddha thAya che, ke te sivAyanAM anya jIvonA vadhajanya pApathI paNa sabaddha thAya che. A praznonA uttara traNa bhAgAo ( vikapa ) dvArA ApavA joIe (1) azva AdinI hatyA karanAra manuSya niyamathI ja azva AdinA vadha janya pApathI saMbaddha thAya che adhAdinA zarIrAzrita keI paNa jIvanI hiMsA tenA dvArA thatI na hoya tyAre A pramANe bane che athavA (2) te manuSya azva di jIvanA vadhajanya pApathI saMbaddha thAya che ane koI eka anya jIvanA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha thAya che. jyAre te manuSya azva AdinI hatyA karavAnI sAthe sAthe tenA zarIrAzrita koI eka bIjA jIvanI paNa hatyA kare che tyAre A pramANe banI zake che athavA (3) te manuSya azvAdi jIvanA vadhajanya pApathI saMbaddha thAya che ane azvAdi sivAyanA aneka jIna vadhajanya pApathI paNa saMbaddha ""
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre 656 vere pRTThe ? ' he bhadanta ! puruSa khalu RSi n + RpivaireNa RSibhiznajIvajanyapApena spRSTo bhavati ? bhagavAnAha - 'goyamA ! niyamA isi ve reNaya ca, no isivere puDhe ' he gautama! puruSaH RSi dhvan niyamAn RSivaireNa ca RSi vadhajanyapApenaca, RSivairaizca Rpibhinna bahujIva va pazci pRSTo bhavati / 0 1 // jIva kI hiMsA se janya pApa se bhI vaha upalipta honA hai, aisA yaha dvitIya vikalpa kA uttara hai, tathA jaba usa jIva se azvAdi-cilla lakAnta jIvoM kI hiMsA ho jAtI hai aura isa hiMsA ke mAtha 2 tadA zrita aura bhI aneka jIvoM kI hiMsA ho jAtI hai, taba vaha manuSya azvAdi cillalakAnta jIvoM kI hiMsA se janya pApa se to niyamataH upalisa hotA hI hai, parantu unase bhinna aura bhI aneka tadAzrita jIvoM ke hiMsA janya pApoM se vaha upalipta hotA hai / aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM, ' purise NaM bhaMte ! isiM haNamANe kiM isivereNaM puTThe No isi vereNaM puDhe ' he bhadanta ! koI puruSa yadi kisI muni kI hiMsA kara detA hai to aisI sthiti meM kyA vaha manuSya kevala RSivadhajanya pApa se hI upalipta hotA hai yA RSi bhinna jIva vadha janya pIpa se upalipta hotA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM-' goyamA ' he gautama ! 'niyamA hami vereNa No imi verehi ya puTThe ' aisA puruSa RSi vadha jyAre te manuSya abhyAdi jIvAnI hatyA karavAnI sAthe sAthe tenA zarIrAzrita aneka jIvAnI paNa hatyA kare che tyAre A vikalpa zakaya bane che cittAnI hatyA karanAra manuSyane paNa uparanA traNe viA lAgu paDe che temAM chelle vikalpa A pramANe samajave- cittAnI hatyA karanAra manuSya cittAnI hiMsA janya pApathI sabaddha thAya che ane cittA sivAyanA aneka anya jIveAnI hatyAthI paNa sabaddha thAya che tenuM kAraNu paNa upara darzAvelA trIjA vikalpa pramANe ja samajavuM. gautama svAmInI prazna - " purise NaM bhaMte / isi haNamANe kiM isibereNaM puTThe, No isivereNa puTThe ? " he bhagavan ! bhuninI hatyA puranArI puruSa zu muninA vadhajanya pApathI ja sabaddha thAya che, ke muni sivAyanA anya jIvAnA vadhajanya pApathI paNa saMbaddha (lisa) thAya che? mahAvIra prabhunA uttara No isiverehi ya puTThe " yethe "" " goyamA ! " he gautama! " niyamA isivereNa puruSa muninA vadhAnya pAyano madha te
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkA za09u034sU02 pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 657 pRthiviikaayikaadivishepvktvytaa| mUlam ---" puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAyaM ceva ANai. vA, pANai vA, Usasai vA, nItasai vA ? haMtA goyamA ? puDhavikAie puDhavikAiyaM ceva ANai vA, jAva nIlalai vaa| puDhavikAie NaM bhaMte ! AukAiyaM ANai vA, jAva nIla. sai ? haMtA, goyamA ! puDhavikAie AukAiyaM ANai vA, jAva nIlasai vA / evaM te ukAiyaM bAukAiyaM, evaM vaNassaikAiyaM / AukAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ANai vA, pANamai vA ? evaM ceva AukAieNaM bhaMte ! AukAiyaM ceva ANai vA ? evaM ceva, evaM teuvAuvaNaslaikAiyaM / teU kAie NaM bhaMte ! puDhIvakAiyaM ANamai vA ? evaM jAva vaNassai___ kAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamai vA tahevA puDhavikAie paM bhaMte ! puDhavikAiyaM veva ANamANe vA, pANalAge vA, UsaramANe vA, nIsasamANe dA, kaikirie ? goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, liya paMcakirie, puDhavikAie paM bhaMte ! AukAiyaM ANamANe vA, pANamANe vA, UsasamANe vA nIsalamANe vA kaikirie ? evaM ceva / evaM jAva vaNasmaikAiyaM / evaM AukAieNavi save vi bhANiyabA, evaM teukAieNa vi, evaM vAukAieNa vi, jAva janya pApa se to niyama se vaMdhatA hI hai sAtha meM vaha usa RSi se bhinna aneka jIvoM ke vadha janya pApoM se bhI saMbaddha hotA hai arthAt anaMta jIvoM kI himAjanya pApase upalipta hotA hai / sU0 1 // avazya bane ja che ane sAthe sAthe te muni sivAyanA anya jIvonA vadhu janya pApane paNa bAdhaka bane che. sU 01 su0-83
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtre vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassaikAiyaM ceva ANamANe vA ? pucchA, goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siyapaMcakarie || sU0 2 // 658 " chAyA - pRthivIkAyikaH khalu bhadanta / pRthivIkAyikameva Aniti vA, prANiti vA, uchvasiti vA, niHzvasiti vA ? hanta, gautama ! pRthivIkAyikaH pRthivIkAyikameva Aniti vA, yAvat niHzvasiti vA / pRthivIkAyikaH khalu bhadanta ! aphAyikam Aniti vA yAvat niHzvasiti vA ? hanta gautama ! pRthivIkAyikaH akAyikam Aniti vA, yAvat niHzvasiti vA, evaM tejaskAyikam, vAyukAyikam evaM vanaspati kAyikam / apkAyikaH khalu bhadanta / pRthivIkAyikam bhAniti vA, prANiti vA ? evameva aSkAyikaH khalu bhadanta ! aSkAyika meva niti vA ? evameva / evaM tejovAyuvanaspatikAyikam / tejaskAyikaH khalu bhadanta ! pRthivIkAyikam Aniti nA ? evaM yAvat vanaspatikAyikaH khalu bhadanta / vanaspatikAyikameva Aniti vA, tathaiva pRthivIkAyikaH khalu bhadanta ! pRthivIkAyikameva Anan, prANan vA, ucchvasan vA niHzvasan vA, katikriyaH ? gautama ! hyAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH / pRthivI'kAyikaH khalu bhavanta ! aSkAyikam Anan vA prANan vA, ucchsan vA, niHzvasan vA katikriyaH ? evameva evaM yAvat vanaspatikAyikam / evam apUkAyivikenApi sarve'pi bhaNitatryAH / evaM tejaskAyikenApi, evaM vAyukAyike nApi, yAvat vanaspatikAyikaH khalu bhavanta ! vanaspatikAyikameva anan vA ? pRcchA ? gautama | syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH ||02|| TIkA - hananAdhikArAt tasya ca hananasya anana prANano vAsAdi viyoga . rUpatayA anana prANanodAsAdi vaktavyatAmAha-' puDhavikAiraNaM bhate ! ityAdi, pRthivIkAyikAdivizeSavaktavyatA puDhavikAie NaM bhaMte! puDhavikAiyaM ceva' ityAdi / TIkArtha- pahA~ hanana kA adhikAra cala rahA hai, zvAsocchvAsa evaM niHzvAsa ye donoM kriyAe~ hananarUpa hotI haiM, ataH sUtrakArane ina donoM " pRthvIkAyika vagere jIveAnI vizeSa vaktavyatA-- puDhavikAie NaM bhate / puDhavikAiyaM ceva " TIartha - inana ( hatyA, lava hisA ) ne zvAseAzrvAsa ane niHzva sa, e banne kriznA tyAhi adhikAra yAsI rahyo che. dvArA pazu jIve nI virAdhanA
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATIkAza013034sU02 pRthivIkAyikAdinAmAnamANAdInirUpaNam 659 'puDhavikAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva ANapaDa vA, pANamai vA, usasai vA, nIsasai vA ? ' gauvaH pRcchati-he bhadanta ! pRthivIkAyika khalu jIvaH pRthivIkAyikameva jIvam Aniti vA ? kiM tadrUpam uccAsa karoti ? prANiti vA ? kiM tadrapaM prakRSTonsaM karoti ?, usiti vA? kisa uvAsaM karoti ?, niHzvasiti vA ? kiM niHzvAsaM karoti ? tathA ca pRthivI kAyikaH pRthivIkAyi kam AnaprANarUpeNa zvAsocchAsarUpeNa krim gRhNAti, muJcati ca, bhagavAnAha'haMtA, goyamA ! puDhavikAie puDhavikAiyaM ceva ANamai vA jAva nIsasai vA' he gautama ! hanta, satyam , pRthivIkAyikaH khalu pRthivIkAyikameva Aniti vA-tadrapamucchAsaM karoti-yAvat -mANiti vA-tadrUpaM makRSTocchAsaM karoti ujchuvasiti vA, niHzvasiti vA, tadrUpocchanAsaniHzvAsaM karoti ityarthaH, pRthivIkI vaktavyatA yahAM kahI hai-'puDhavikAie NaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ceva ANai vA, pANai vA, ahasai bA, nIsasaha vo yahA~ para gauta. mane prabhu se aisA pUchA hai, he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika jIva ko hI kyA uzAsarUpa se karatA hai prakRSTa ucchvAsarUpa se karatA hai ? ucchvApta rUpa se karatA hai ? ni:zvAsarUpa se karatA hai ? arthAt pRthivIkAyika jIca pRthivIkAdhika jIva ko hI apane zvAso. cchravAsarUpa se grahaNa karatA hai kyA ? aura use hI niHzvAsarUpa se vaha chor3atA hai kyA ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-'hanA, goyamA' hA~ gautama ! 'puDhavikAhae puDhavikAiyaM ceva ANai vA jAva NIsa sai vA' pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika jIva ko hI apane zvAsocchvAsa meM lenA hai aura use hI vaha niHzvAsarUpa meM chor3atA thatI hoya che, tethI sUtrakAre te banenI vakatavyatAnuM A sUtramAM pratipAdana karyuM che A viSayane anulakSIne gautamasvAmI mahAvIra prabhune evo prazna pUche che 3-" puDhavikAie Na bhaMte ! puDhavikkAiyaM ce ANai vA, pANai vA, Usasai vA, nIsasai vA ?" bhagavan ! pRthvIya zu pRthvIkAvika jIvane ja ucchavAsa rUpe grahaNa kare che, prakRicchavAsa rUpe grahaNa kare che? nizvAsa rUpe choDe che? prakRSTa ni zvAsa rUpe cheDe che? eTale ke pRthvIkAyika jIva zu pR kAyika jIvane ja pitAnA zvAse zvAsa rUpe grahaNa kare che? ane zu tene ja te nizva sa rUpe bahAra kADhe che. mahAvIra pramunI uttara-hatA, goyasA ! puDhavikkAie puDhavi. kAiya ceva ANai vA, jAva Nosasai vA" , gautama! pRthvIyi apane ja pitAnA zvAseGgavAsamAM le che ane tene ja te niHzvAsa rUpe bahAra na
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 660 bhagavatIsUtre kAyikaH pRthivIkAyikam-AnaprANarUpeNa zvAsocchAsa rUpeNa gRhNAti suzcati ca tathA ca yathA vanaspatiranyasyopari anyaH sthitaH san tattejo gRhNAti, evaM prayivIkAyikAdayo'pi parasparasambaddhatvAt tattapam AnamANAdi kurvanti, tatra ekaH pRthiyokAyiko'nyaM svasambaddha pRthivIkAyikam Aniti-tapamucchvAsa gRhNAti, udarasthitakarpUraH puruitra karpUra svabhAvaplucchvAsaM karoti, evam pRthivI kAyikaH svasambaddham apkAyikam Aniti, pANiti, ucchAsiti, nizcasiti, tathaiva tejovAyuvanaspatikAyikAnapi svambadvAn Aniti, prANiti, uccasiti, niHzvasiti, ityevaMrItyA pRthivIkAyika mUtrANi pazca avaseyAni tathaiva hai ! jaise-anya vanaspati ke sAtha saMbaddha rahA banarapati usake rasa tejAdika ko grahaNa karatA hai, isI taraha pRthivIkAyika Adi jIva bhI paraspara saMbaddha hone se tattadrUpa AnaprANAdika kriyA karate haiN| tAtparya-kahane kA yaha hai ki kisI pakSiyokAdhika ke sAtha yadi koI anya pRthitrIkAyika jIva saMbaddha hai to vaha jo ucchavAsa ni:zvAsa rUpa kriyA karatA hai vaha apane sAtha saMbaddha hue anya pRthivIkAdhika jIva ke rUpa meM karatA hai| jaise-udara (peTa) sthita kapUravAlA puruSa kapUra svabhAvavAlI ucchvAsa kriyA karatA hai / isI prakAra se pRthivI'kAyika svasambaddha apakAyikarUpa ucchvAsAdi kiyA karatA hai| isI teraha se yaha bhI jAnanA cAhiye, ki yadi pRthivIkAyika jIva ke sAtha taijaskAyika, vAyukAyika evaM vanaspatikAyika saMbaddha hai to vaha pRthivIkAyika jIva ina 2 rUpa se zvAsAdi kriyA karatA hai, isa taraha kADhe che. jevI rIte anya vanaspatinI sAthe saMbaddha rahelI vanaspati, tenA rasa tejAdikane grahaNa kare che, e ja pramANe pRthvIkAyika Adi jIva paNa paraspara nI sAthe saMbaddha hovAthI pRthvIkAvika Adine zvAsocchuvAsa rUpe grahaNa kare che ane ni zvAsa rUpe cheDe che. kahevAnuM tAtparya e che ke koI pRthvIkAyika jIvanI lagolaga ke anya pRthvIkAyika jIva rahele hoya, to te pRthvIkAyika jItra je ucchavAsa nivAsanI kriyA kare che te tenI lagolaga rahe | pravIkAyika jIva rUpe kare che. jema keInA paTamAM kapUra, IjameTanA phUla Adi utArela hoya, te tenA zvAsocchavAsamAM paNa te kapura AdinI vAro Ave che. e ja pramANe pRthvIkAyika jIva pitAnI lagolaga rahelA-pitAnI sAthe saMbaddha evA apUkAyika adine zvAsa rUpe grahaNa kare che ane ni zvAsa rUpe cheDe che. je pRthvIkAvika sAthe taijaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika saMbaddha hoya, te te pRthvIkAvika jIva te tejaskAyika Adine zvAsarUpe le che
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 prameyacandrikAThIkA za093 3402 pRthivIkAyikAdinAmAnaprANAdinirUpaNam 669 akAyikAdayospi pratyekaM paJca paJca sUtrANi labhante iti paJcaviMzatiH sUtrANi etAni atra avagantavyAni / evamaprekSyamANAni kriyAsUtrANyapi paJcaviMzati bhavanti itisiddham / sadeva praznottararUpeNa vizadayavitumAha-' puDhavikAieNa bhaMte / AukAya ANamai vA, jAtra nIsasai vA ? gautamaH pRcchati - he bhadanta ! pRthivIkAyikaH khalu svasambaddham, apkAyikam AnitiyA ? tadrUpatayA uccAsaM gRhAti kim yAvat prANiti vA, ucchvasiti vA, niHzvasiti vA kim ? AnaprANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa gRhNAti muJcati kim ? bhagavAnAha - haMtA, gomA ! puDhavikAie AukkAzyaM ANamaha vA jAtra nIsasaha vA' he gautama ! hanta, satyam pRthivI kAyikaH svasampaddhay aSkAyikam Aniti vA, yAvat prANiti cA, ucccasiti vA, niHzvasiti vA, evaM te ukkAiyaM, vAukAiyaM, evaM vaNassai pRthivIkAyika ke sUtra pRthivIkAyika Adi pAMca 5 sthAvaroM ko Azrita karake hote haiM / isI prakAra se aSkASika Adi sUtra bhI pratyeka 5-5 hote haiM / ataH kula ye sUtra 25 ho jAte haiN| Age jo kriyA sUtra kahe jAne vAle haiM ve bhI 25 hote haiM - aisA jAnanA cAhiye / isI bAta ko aba sUtrakAra praznottara ke rUpa meM vizada karate haiM, gautama prabhu se pUchate haiM- 'puDhavikAie NaM saMte ! AukAiyaM Agamaha vA jAva nIsasai vA' he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva kyA svasaMvaddha aSkAyika jIva ko zvAsocchrAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai eva chor3atA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM- 'haMnA, goSamA ! puDhavikkAie AukkAiye ANana vA jAva nIsasaha vA' hAM gautama ! pRthivIkAyika jIva ane nizvAsa rUpe ADe che. A rIte pRthvIkAyika Adi pAMca prakAranA sthA vara jIve Azrita karIne pRthvIkAyika jIvanA pAca prazna sUtra ane pAMca uttara sUtra bane che e ja pramAthe akAyika, taijaskAvika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika AdinA paNa pAMca pAMca sUtra bane che. A rIte kula 25 sUtra mane che. AgaLa je kriyAsUtrAnuM pratipAdana karavAmAM AvavAnuM che, te kriyA sUtrA paNa 25 ane che A vAtane have sUtrakAranA praznottarA dvArA prakTa 4zvAmA Ave che - svAbhIzna - puDhavikAie NaM bhate ! AukkAiyaM ANamai vA, jAva nIvrasai vA ! " he bhagavan ! pRthvI adhika va zu tenI lagAlaga rahelA aprakAyika jIvane seAchavAYamAM gratuNu kare che? ane zuM te tene nizrvAsa rUpe bahAra kaDhe che? mahAvIra prbhune| uttara- "haMtA, goyamA ! puDhavikAie AukAiya ANamai vA nIsai vA " DA gautama! pRthvI assimaddha ( potAnI '
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 bhagavatIstre kAiyaM ' evaM-pUrvoktarItyA pRthivIkAyikaH svasambaddhaM tejaskAyikam , vAyukA. yikam , eka barapatikAyikAmapi tattadrUpatayA aniti, prANiti, ucchasiti, nizvasiti cetibhAvaH / gautamaH pRcchati-' AukAieNaM bhaMte ! puDhavikAiyaM ANamA vA, pANamai vA ?' he bhadanta ! akAthika:-pRthivIkAyikaM kim zrAniti vA, mANiti vA, ucchasiti bA, niHzvasiti vA ? aphAyikaH svasambaddhaM pRthivokAyikaM kim AnaprANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa gRhNAti, parimuJcati ca ? iti praznaH, bhagavAnAha-' eva ceva ' evameva-pUktirItyA aphAyiko'pi svasambaddhaM pRthivIkAthikam AnapANarUpeNa zvAsocchAsarUpeNa gRhNAti parimuJcati cetibhAvaH / gautamaH pRcchati-' AukAie NaM bhaMte ! AukAiyaM ceva ANamai vA ? ' he svasaMbaddha ayakAyika ko zvAsocchvAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3anA hai ' evaM te uskoyaM bAukkAiyaM evaM vagassahakAiyaM' isI taraha se yaha bhI samajhanA cAhiye ki pRthivIkAyika jIva svasaMbaddha taijaskAyika ko, vAyuzAyika ko evaM vanaspatikAdhikako tasadrUpa se zvAsocchvAsa kriyA meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| aba gautama prabhu se ailA pUchate hai-'AukkAie NaM bhate ! puDhavizkAiyaM ANa. maha vA pANalaha vA' he bhadanta ! apamAyika jIva kyA svasaMbaddha prathivIkAyika ko zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM ' evaM ceva' hI gautana / aisA hI haiarthAta apamAyika jIya svasaMbada pRthivIkAdhika ko zvAsocchavAsarUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai / 'AukkAieNaM bhaMte ! aaukkaalagolaga rahelA) apakAvikane ccha rA pa rUpe le che ane cheDe che. evaM te upAiya, evaM vAukAiya evaM vaNassaikAiya" se prabhArI pRthvI yi jIra svasaMbaddha tejasakAyikane, vAyukApikane ane vanaspanikAyikane paNa te te rUpe pAsecchavAsamAM traNa kare che ane cheDe che gautama svAbhAnI prazna-" AukAiyaM, bhaMte ! puDhavikkAiyaM ANamai vA pANamaI vA 1" mApana ! 2554Ayi3 94 deg21samA pRthvIyijane vAse vAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che? mahAvIra pramunI utta2-' eva ceva" &ii, gautama ! a54Ayi: 1 svasaMbaddha pRthvikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che. ane ni zvAsa rUpe bahAra kADhe che. gautama svAbhAnA prazna-" AukAeNaM bhaMte ! AukkAiyaM ceva ANamaI jA" he bhagavanuM aprakAyikajIvazuM svasaMbaddha (pitAnI lagolaga rahelA)
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacondrakA TIkA za093035su02pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 663 bhadanta ! aphAyikaH khalu svasambaddham apkAyikameva kim Aniti vA, prANiti vA, ucchavasiti vA, niHzvasiti vA ? AnaprANarUpeNa zvAsocchavAsarUpeNa kim gRhNAti, parimuJcati ceti praznaH, bhagavAnAha-' evaM ceva' evameva-pUrvoktavadeva apkAyikaH svasambaddham apkAyikam Aniti ca prANiti ca, ucchasiti ca, niHzvasiti ca ! ' evaM teuvAuvaNassa jhAiyaM' evaM pUrvoktarItyaiva apkAyikA svamambaddhaM tejaskAyikam, vAyukAyikam , vanaspatikAyikaM ca Aniti ca, prANiti ca, ucchasiti ca, nizvasiti ceti bhAvaH / gautamaH pRcchati- teukkAieNaM bhate ! puDhavikkAiyaM ANamai vA, ' he bhadanta ! tejaskAyikaH khalu svasambaddham pRthivIkAyikam Aniti vA, pANiti vA, ucchvasiti vA niHzvasiti vA ? AnaprANa rUpeNa zvAsonchAsarUpeNa tejaskAyikaH kim svayambaddha pRthivIkAyikaM gRhNAti iyaM ceva Agamai, vA0 ' he bhadanta ! apkAyika jIva svasaMvaddha apakApika ko hI kyA zvAlocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? ' evaM ceva' isa prazna ke uttara meM prabhu kahate haiM-he gautama ! aisA hI hai-bhakAyika jIva svasaMbaddha apkAyika ko zvAsocchvAsa ke rUpa le grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| 'evaM teuvAuvaNastaikAiyaM' isI taraha se svasaMvada tejaskAyika ko vAyukAyika ko aura vanaspa. tikAyikako bhI apkAyika jIva zvAsocchvAsa ke rUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai aisA jAnanA caahiye| aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM-'teukkAieNaM bhate ! puDhavikkAiyaM ANamA ' he sadanta ! tejaskAyika kyA svasaMbaddha pRthivIkAyika ko zvAsocchvAla rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-hAM, aprakAyikajIvane ja zvAsarUpe grahaNa kare che, ane ni zvAsarUpe bahAra cheDe che? mahAvIra prbhun| uttara-"evaM ceva" / gIta | A543 1 sapU yikane paNa zvAsamAM le che. ane nidhAsa rUpe bahAra kahADe che "evaM teuvAuvaNassaikAiyaM" me pramANe a5|yi 71 21saddha tejarakAyikane, tathA vAyukAvikane tathA vanaspatikAyikane zvAsa rUpe grahaNa kare che ane ucchavAsa rUpe cheDe che, ema samajavuM. gautama svAbhAnA prazna-teukkAie Na bhaMte | puDhavikakAiya' ANamai vA0?" he bhadanta ! tejaskAyika jIva zuM svasaMbaddha pRthvIkAyikane zvAsamAM le che, ane nivAsa rUpe cheDe che? uttara-hA, gautama evuM ja bane che-tejA
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 bhagavatIstre muzcati ceti praznaH, tejaskAyika svasambaddha pRthivIkAyikam Aniti ca, prANiti ca, uccasiti, niHzvasiti ca. AnaprANarUpeNa zvAsocchAsarUpeNa gRhAti, parimuzcati ceti bhAvaH / gautamaH pRcchati-' evaM jAva vagagsahakAie NaM bhaMte ! vaNarasaikAiyaM ceva ANamai vA' he bhadanta ! evaM pUrvoktarItyA yAvat-tejaskAyikaH svasambadvam aphAyikam , tejaskAyikam , vAyukAyikam , vanaspatikAyikam Aniti vA, prANiti cA, uccasiti vA, niHzvasiti vA ? tathaiva vAyukAyikaH svasambaI pRthivIkAyikam , aphAyikam , tejaskAyikam , vAyukAyira s , vanaspatikAyikam kim Aniti vA, pANiti vA, ucchavasiti bA, nizcasiti vA, evameva kiM vanaspatikAyikaH khalu svasambaddha pRthivIkAyikam akAyikam , tejaskAyikaM, vAyukAyikaM, banaspatikAyikaM caitra kim Aniti vA, prAgiti thA, uccasiti vA, niHzvasiti vA ? bhagavAnAha-taheba' he gautama ! aisA hI hotA hai arthAt tejaskAyika svasaMvaddha pRthivIkAyika ko zvAsocchvAptarUpa meM grahaNa karatA hai aura chor3atA hai| 'evaM jAya vAgaslaikAieNaM bhaMte ! bagastaikAiyaM ceva ANAnada vA' he bhadanta ! isI taraha se yAba tejaskAyika kyA svasaMbaddha apkAyika ko tejaskAyikako vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai vAyukAyika svasaMbaddha pRthivI. kAyikako, apakAyika ko, tejaskAdhika koM, vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyikako kyA zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isI taraha se kyA vanaspatikAyika svasaMvaddha pRthivIkAdhika ko, akAyika ko, tejaskAdhika ko, vAyukAyika ko aura vanaspatikAyika ko zvAsovAsa rUpa se grahaNa karatA hai evaM chor3atA hai ? ina praznoM ke vika jIva svasa baddha pRthvIkAthikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane 182 / 2. " evaM jAva vaNassaikAieNa bhaMte ! vaNassaikAiya ceva ANa. maivA01" hai san ! merI pramANe zu. 4254 1 21sama m| thikane, tejaskAyikane, vAyukAyikane ane vanaspanikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che? eja pramANe zuM vAyukAyika jIva svasaMbaddha pRthvIkAyikane, alpaka thikane, tejaskAyikane, vAyu, pikane ane vanaspatikAyikane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che? eja pramANe zuM vanaspati kAyika jIva svasaMbaddha pRthvIkAvikane, aprakAyikane, tejasaskAyikane, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane vAcchavAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che?
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TIkA za09303402 pRthivIkAyikAdInAmAnaprANAdinirUpaNam 665 gautama ! tathaiva pUrvoktradeva yAvat-tejaskAyikaH, vAyukAyikaH, vanaspatikAyi kazca svasvasambaddhaM yathAyathaM pRthivIkAyikam aSkAyika, tejaskAyikaM, vAyukAkiM, vanaspatikAyikA Aniti ca, prANiti ca, uccasiti ca niHzvasiti ca, uparyuktAH sarve'pi pRthivIkAyikAdi vanaspatikAyikAntA jIvAH svasvasaddhAn pRthivIkAyikAdijIvAn AnaprANarUpeNa zvAsocchvAsarUpeNa ca gRhanti, parimuJcanticeti sAtraH atha pRthivIkAyikAdInAM kriyAyutramAha-' puDhavikAiuttara meM prabhu kahate haiM-' taheva ' he gautama ! ina praznoM kA uttara pUrvokta prakAra se hI jAnanA cAhiye - arthAt taijaskAyika svasaMvaddha aSkApika ko, tejaskAdhika ko, vAyusAyika ko evaM vanaspatikAvika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura choDatA hai| cAyukAyika jIva svasaMddha pRthivIkAdhika ko, apakAyika ko tejaskAyika ko, vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai, vanaspatikAyika svasaMvaddha pRthivIkAyika ko akAki ko, tejaskAdhika ko, vAyukAdhika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai / isa taraha uparyukta taba hI pRthivIkAyika Adi jIva- pRthivIkAyika se lekara vanaspatikAyika taka ke jIva-svasaMvaddha pRthivIkApAdika jIvoM ko zvAsocchavArUpa se grahaNa karate haiM aura chor3ate haiM / atha sUtrakAra pRthivIkAyikAdiko ke kriyAmUtroM ko kahate haiM isameM gautamane A praznonA uttara ApratA mahAvIra prabhu kahe che ke " gautama ! evuM ja khane che eTale ke taijasakAyika jIva svasabaddha aprakAyikane, taijaskAyikane, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane zvAse zvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che, vAyukAyika jIva svasabaddha pRthvIkAyikane, tejaskAyikane vayukAyakane ane vanaspatikAyikane zrvAsA zvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che. vanaspatikAyika jIva svasa khaddha pRthvIkAyikane, taijasakAyikane, vAyukAyikane trAsezvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che. vaheva " , A rIte upayukta pRthvIkAyikathI laine vanaspatikAyika paryantanA badhA" jIve svasa khaddhe pRthvIkAyikathI laIne vanaspatikAyika pantanA samasta jIvene zrvAsAzrvAsa rUpe grahaNa kare che ane mahAra kADhe che, ema samajavu . have sUtrakAra pRthvIkAyika Adi jIvAnI kriyAonu pratipAdana kare chegautm - svAbhIne azna- " puDhavikAie pAM bhaMte ! puDha vikAiyaM sa0-84
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIstre eNaM bhaMte ! ityAdi, gautamaH pRcchati-' puDhavikAieNa bhaMte | puDhavikAiyaM ceva ANamANe vA, pANamANe vA, asamamANe vA, nIsasamANe vA kaikirie ?' he bhadanta ! pRyivIkAyikaH khalu pRthivIkAyikameva Anan vA, pANana vA, uccha. san vA, niHzvasan thA, katikriyA-katikriyAvAn bhavati ? bhagavAnAha-'goyamA ! siya, tikirie, siya caukirie, siya pacakirie ' he gautama ! pRthivIkAyikaH prathivIkAyikameva Anan vA, bhANana vA, ucchanasanan vA niHzvatan vA, syAta kadAcit trikriyA-kAyivayAdhikaraNikI-mAdvepikI rUpakriyAtraya yukto bhaveta, syAt kadAcit catuSkriyAkAyikyAdhikaraNikI-prAdveSikI - paritApanikI rUpakriyAcatuSTayayukto bhavet , atha ca syAt-kadAcit paJcakriya:-kAyikyAdhikaraNiko-mAdvepikI-pAritApanikI-prANAtipAtikI rUpakriyApazcakayukto bhavet, prabhu se aisA pUchA hai-'puDhavikAieNaM bhaMte ! puDhavibhAiyaM ceva ANa. mANe vA, pANamANe vA, jalasamANe vA, nImalamANe vA, kahakirie' he bhadanta ! pRthivIkAyika jIva jaba pRthivIkAyika jIva ko hI zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3anA hai, taba usake kitanI kriyAe~ hotI haiM ? isake uttara meM prabhu kahate haiM-'goyamA' he gautama ! 'siya tikirie, siya caukirie, siya pNckirie| jaba pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika jIva ko hI zvAsocchavAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3anA hai-taba vaha kAyikI, AdhikaraNikI, evaM prAdeSikI ina tIna kriyAoM vAlA bhI ho sakatA hai, tathAkAyikI, AdhikaraNikI, prAdeSikI evaM pAritApanikI ina cAra kriyAoM vAlA bhI ho sakatA hai tathA kadAcit vaha kAyikI, AdhikaraNikI, prAdeSikI, pAritApanikI, evaM prANAtipAtikI ina pAMca ce ANamANe vA, pANamANe vA, asasamANe vA, nIsasamANe vA, kai kirie ? " mApana ! pRthvIyine shvaasaa23||s 3 grahaNa 42tA ane. cheDatA pRthvIkAyikane jIva vaDe keTalI kriyA karAya che? mahAvIra prabhunI uttara--" goyamA ! " gItama! " siya tikirie, yi caukirie, siya pacakirie" pRthvIyi 4 vAsa2pAsa 3the ghaDaNa karo ane choDa pRthvIkAyika che. kyAreka kAyikI, adhikaraNikI ane prAkreSikI, A traNa kriyAo karate hoya che, kyAreka kAcikI, adhikaraNikI, prASikI, ane pAritApanikI, A cAra kiyAo karatA hoya che ane kyAreka kAyikI, adhikaragikI, prASikI, pAritA panikI ane prANAtipAtikI, e pAMce kriyAo
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra sAdI 12034 yo yi kA honA mAnA gadinikA gara667 tatra yadA pRthivIkAvikAdiH pRthivIkAyikAdirUpamucchAsaM kurvapi svabhAvavizeSAt na tasya pIDAM janayati tadA'sau kAyikathAdi pUrvoktatrikriyA syAt , yadA tu tasya pIDAM janayati tadA paritApanikI kriyA saccAt catuSkriyaH syAta, prANAtipAtasaddhAvetu paJcakriyaH syAdititAsyam , gautamaH pRcchati- puDhavikkAie Na bhaMte ! AukkAiyaM ANamANe vA, pANamANe vA, asasamANe vA, nIsa. samANe vA, kaikirie ? he bhadanta ! pRthivIkAyikaH khalu apkAyikam Anan vA, prANan vA, ucchasana vA, niHzvasana vA katikriyo bhavati ? bhagavAnAhakriyAoMvAlA bhI ho sakatA hai| isa viSaya meM aisA samajhanA cAhiyejaba pRthivIkAyika Adi jIva pRthivIkAyikAdi rUpa se zvAsocch. vAsa letA huA bhI svabhAvavizeSa ko lekara yadi use pIr3A nahIM pahuMcAtA hai taba to yaha kAyikAdi tIna kriyAoMvAlA hotA hai, tathA pUrvokta kRtya karate samaya yadi vaha use pIr3A pahu~cAnA hai, taSa pAritApanikI kriyA ke sadbhAva se yaha cAra kriyA vAlA hotA hai, aura java isake dvArA pUrvokta kArya karate samaya usakA vidhAta ho jAtA hai-taba yaha pAMca kriyAoM vAlA hotA hai / aba gautama prabhu se aisA pUchate haiM, 'puDhavidyAieNaM bhaMte ! AujhAiya ANamANe vA, pANamANe vA jasasamANe vA, nIsasamANe vA kaikirie' he bhadanta ! jaba pRthivIkAyika jIva apakAyika jIva ko zvAsocchvAla rUpa se brahaNa karatA hai taba vaha kitanI kriyAoMvAlA hotA hai ? uttara meM prabhu kahate haiM paNa karate hoya che. A kathananuM spaSTIkaraNa A pramANe che-pRthvIkAyika adine zvAsocchavAsa rUpe grahaNa karavAnI ane doDavAnI kriyA karato hoya, tyAre svabhAva-vizeSane lIdhe tene je pIDA paDocADato nathI, te evI paristhitimAM te te kAyikI, Adi traNa kiyAvALo ja hoya che paNa zvAsocchuvAsa letI ane cheDatI vakhate je te temane pIDA pahocADatA, haya, evI paristhitimAM te kAyikI Adi traNa kiyAe uparAMta pAritApanikI kriyAvALo paNa hoI zake che ane jyAre te pUrvokata kArya karatI vakhate te pRthvIkAyika Adi jIvana ghAta karI nAkhe che tyAre te uparyukata cAra kiyAo uparAMta praNatipAtikI kriyAthI paNa yukata bane che. gautama svAmInA--" puDhavikjhAiraNaM bhate ! AuphAiya ANamANevA, pANamANe vA, UsasamANe vA, nIpsasamANe vA kaikirie ?" bhagavana! jyAre pRthvIkAvika jIva aprakAyika jIvane vAraso chUvAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che, tyAre te keTalI kriyAovALA hoya che.
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 bhagavatIsUtre .' evaM ceva' he gautama / evameva-pUrvoktavadeva pRthivIkAyikaH apakAgikam Anan vA, prANan vA, uccha man vA, niHzcayan vA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcit catuSkriyaH syAt , kadAcit pazcakriyaH syAditi bhAvaH 'evaM jAva vaNassaikAiyaM ' evaM pUrvoktarItyA yAvat-pRthivI kAyikaH tejarakAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyikaM cApi Anan vA, mANan vA, uccasan vA, niHzvasana vA pUrNAktarItyA kadAcit trikriyaH syAt , kadAcit catudhiyaH syAt , kadA cit paJcakriyaH syAt , pRthivIkAyikaH pRthivIkAyAdikAnAm AnaprANaM zvAsocchAsaM gRhNan parimuJcan vA syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH, syAt pazcakriyo 'evaM ceva ' jaya pRthivIkAyika jIva apkAyika jIva ko zvAsocchvApta rUpa se grahaNa karatA aura chor3atA hai-taba vaha kadAcit tIna kriyAoM vAlA bhI hotAhai, kadAcit 4 cAra kriyAoM vAlA bhI hotAhai aura kadAcit 5 pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai / 'eca jAbavaNassahakAiyaM ' isI taraha se pRthivIkAdhika jIva tejasmAyika ko, vAyukAyika ko, evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karatA hai aura chor3atA hai ? isa prazna ke uttara ke rUpa meM bhI rahI uttara jAnanA cAhiye-ki kahAcina vaha tIna kriyAoMvAlA hotA hai, kadAcita vaha cAra kriyAoM vAlA hotA hai aura kadAcit vaha pAMca kiyAoM vAlA , bhI hotA hai / tAtparya kahane kA yahI hai ki pRthivIkAyika jIva jaba prathivI kAdhika Adi jIvoM ko zvAsocchyApta rUpa se grahaNa karatA aura chor3atA hai-taba vaha tIna kriyAoM vAlA bhI hotA hai, cAra kriyAoM vAlA bhI hotA hai aura pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai| mahAvIra prabhunA ta2-"eva cetra" gautama / mAthi vana zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare ane cheDate pRthvIkAyika jIva kyAreka traNa kipAovALa hoya che, kayAreka cAra kiyAvALo hoya che ane kayAreka pAMca liyaa| vANe DAya che. " eva jAva vaNassaikAiya" ko pramANe t424yika, vAyukAyikane ane vanaspatikAyikane zvAsozvAsa rUpe grahaNa karato ane cheDate pRthvIka yika jIva kyAreka traNa ki e vALa paNa he ya che, kyAreka cAra kripAevALe paNa hoya che ane kyAreka pAca kriyAovALa paNa hoya che kahevAnuM tAtparya e che ke pRthvIkAyika adi pace prakAranA ekendriya ane zvAsocchuvAsa rUpe grahaNa karato ane cheDane pRthvIkAyika jIva amuka saMgamAM traNa kiyAo vALo hoya che, amuka sagomAM cAra kriyAo vALa paNa hoya che. te sago upara batAvavAmAM AvI cukyA che.
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikA TI0 za094034 sU02 pRthivIkAyikAdInAmAna prANAdinirUpaNam 669 bhavet iti bhAvaH, ' evaM AukAieNa vi savve vi bhANiyannA' evaM pRthivI deva akAyikenApi sarve'pi bhaNitavyAH tathAca aSkAyikaH pRthivIkAyAdikam Anat vA, mANan vA upan vA niHzvasan vA kadAcit trikriyaH, kahAcit catuSkriyaH kadAcit paJcakiyo bhavediti bhAvaH, ' evaM veukAieNa tri, evaM bAukAie vi evaM pUrvoktarItyaiva tejaskAyikenApi, evaM tathaiva vAyukAyikenApi sarve'pi bhaNitanAH tathA ca tejaskAyiko vAyukAyikaca pRthivIkAyAdikam Anan vA mANan vA, uccasan vA niHzvasan vA kadAcit trikriyaH syAt, kadAcit catuSkriyaH syAt kadAcit paJcakriyaH syAt iti bhAvaH / " " 6 , evaM AukAieNa vi savve vibhANicvA eva te ukAieNa vi, evaM vAkAieNa vi' pRthivIkAyika kI taraha se hI akAdhika ke sAtha bhI pRthivIkAyika Adi saba kA saMbaMdha kara kahanA cAhiye / tathAkAyika jIva pRthivokAyika Adi jIvoM ko zvAsocchvAsa rUpa se jaba grahaNa karatA hai aura chor3atA hai taba vaha kadAcit tIna kriyAoMvAlA bhI hotA hai, cAra kriyAoMvAlA bhI hotA hai evaM pAMca kriyAoM vAlA bhI hotA hai / isI prakAra se tejaskAyika aura vAyukAdhika ke sAtha pRthivIkAyika Adi saba kA saMbaMdha karake kahanA cAhiye tathA tejaskAcika aura vAyukAdhika jIva pRthivIkAyika Adi jIvoM ko zvAsocchvAsa rUpa se grahaNa karate hue aura chor3ate hue kadAcit tIna kriyAoM vAle, kadAcit cAra kriyAoM vAle aura eva Auka iNavi savve vi bhANiyantrA, evaM teukAiraNa vi, eva vAukAieNa vi " se amAze ( pRthvI avinI abhAo ) amAthiGa sAthai yAgu pRthvIkAyika Adi pAce ekendriyAneA sabadha samajavA. jema ke.... aprakA yika jIva jyAre pRthvIkAyika Adi jIvAne zvAse^vAsa rUpe grahaNa kare che ane cheDe che, tyAre te kayAreka traNa kriyAovALe paNu hoya che, kava reka cAra kriyAo vALA paNa hoya che ane kAreka pAca kriyAo vALA paNa haiya te eja pramANe tejaskAyika ane vAyukArvikanI sAthe pRthvIkAyika Adi pAceneA sa''dha samajave! kahevAnuM tAtpaya e che ke pRthvIkAyikathI laIne vanaspatikAyika pantanA sthAvara jIvAne zvasecchavAsa rUpe grahaNa karatA ane cheDatA tejaskAyika jIva tathA vAyu'yika jIva paNa kayAreka traNa kriyAo vALA hAya che, katyAreka cAra kriyAo vaLe hAya che, ane kayAreka pAMca kriyAo vALA paNa hAya che.
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI 670 6 " " 3 jAtra vaNalaikAieNaM mate ! vajasikAiyaM cetra ANamANe vA ? pucchA he bhadanta / yAvan vanavihAyikaH khalu pRthivIkAyikam, aSkAyikasU, tejaskAyikam vAyukAyikam vanaspatikAyikam caitra Anan vA prANan yA un vA niHzvamanvA, katikriyaH syAt ? vanaspatikAyikaH pRthivIkApi kAdInAm AnapANane vAso vA gRhNan parimuJcan vA katikriyo bhavediti pRcchA, bhagavAnAha - ' goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, priya paMcakarie ' he gautama! vanaspatikAyikaH pRthivIkAyikAdi-vanaspatikAyikAntam Anan cA, pANan vA, ucsan vA, nizvaman vA kadAcit trikriyaH syAt, kadAcit catuSkayaH syAt kadAcit paJcakriyaH syAditi bhAvaH ||02|| , , 6 mUlam - bAukkAieNaM bhaMte! rukkhassa sUlaM patrAlemANe vA pavADemA katikirie ? goyamA / liya tikirie, siya cau kadAcit pAMca kriyAoM vAle hote haiM / jAtra vaNastaikAi eNaM bhaMte ! bagahalaikAiyaM cetra ANanANe ? pucchA ' gautama pUchate haiM - he bhadanta ! yAvat vanaspatikAyika jIva pRthivIkAmika ko, aSkAvika ko, teja kAyika ko vAyukAyika ko evaM vanaspatikAyika ko zvAsocchavAsa rUpa se jaba grahaNa karatA hai aura chor3atA hai, taba vaha kitanI kriyAoM vAlA hotA hai ? isake uttara meM prabhu kahate haiM - he gautama / vanaspatikAdhika jIva jaba pRthivIkAyika Adi jIvoM ko zvAsocchvAsarUpa se grahaNa karake chor3atA hai taba vaha 'sipa tikirie, siya caukirie, siya paMcakariya' tIna kriyAoM vAlA bhI ho sakatA hai, cAra kriyAoMvAlA bhI ho sakatA hai, evaM pAMca kriyAoMvAlA bhI ho sakatA hai. sU02 // gautama svAmInI prazna - " jAva vaNasaikAieNa bhate ! vaNasmai kAiyAM ceva ANamANe0 pucchA ? " he bhagavan ! pRthvI DAyiune, agayiune, terasAyine vAyuAyikane, ane vanaspatika thikane zvAseAcchvAsa rUpe grahaNa karate ane cheDatA vanaspatikAyika chatra keTalI kriyAo vALA hAya che. ? mahAvIra prabhunA uttara--agautama ! vanaspatikAyika jIva jyAre pRthvI kAyika Adi jIvAne zvAse zvAsa rUpe grahaNa kare che ane bahAra kADhe che, tyAre te "sina tikirie, isi caukirie, siya pacakirie " yAtra kriyAo vALA paNa hAya che kayAreka cAra kriyAvALA hoya che. ane kayAreka paca kriyAo vALA paNa hAi zake che ! sU r //
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameyacandrikATokA za0930348 3vAyukAyasya vRkSapracAlane kriyAnirUpaNam 671 kirie, siya paMcakarie, evaM jAna, vIyaM pacAle mANe vA pucchA goyamA ! siya tikirie, siya caukirie, siya paMcakirie, sevaM aMte ! sevaM bhaMte ti // sU0 3 // " navamasta cauttIsaiyo uddeso samanto // navamasayaM samattaM " chAyA - vAyukAyikaH khalu bhadanta ! vRkSasya mUlaM cAlayana vA prApAtayan vA, katikriyaH ? gautama ! syAt trikriyaH syAt catuSkiyaH syAt paJcakriyaH, evaM kandam, evaM yAvat bIja, macAlayana kA pRcchA, gautama ! syAt trikriyaH, syAt catuSkriyaH syAt paJcakriyaH, tadevaM bhadanta / tadevaM bhadanta ! iti // 03 // navamasya catustriMzattama uddezaH samAptaH navamazatakaM samAptam // TIkA - kriyAdhikArAt vAyukAyikasya vyApAravizeSAviziSTadazAyAM kriyAvaktavyatAM pRcchati - ' cAukAie NaM bhaMte! rukkhassa mUla pacAlemANe vA, pavADemANe vA kaikirie ? ' he bhadanta ? vAyukAyikaH khalu vRkSasya mUlaM macAlayan vA-prakampayan, prapAtayan vA - adhonipAtayan vA katikriyaH kiyat kriyAbakAieNa bhaMte ! rukkhassa mUlaM ' ityAdi / 6 , TIkArtha - - kriyA kA adhikAra cAlU hai isa se vAyukAyika jIva jaba apane vyApAra vizeSa se viziSTa hotA hai taba vaha kitanI kriyAoM vAlA hotA hai ? isa bAta ko isa sUtra dvArA sUtrakArane prakaTa kiyA hai - isameM gautamane prabhu se aisA pUchA hai - ' vAukkAie NaM bhaMte ! rukkhassa mUlaM pacAlemANe vA, pavADemANe vA, kahakirie ' he bhadanta ! vAyukAyika jIva japa vRkSa ke mUla ko kampit karatA hai use nIce jamIna para girA detA hai, usa samaya vaha kitanI kriyAoM vAlA hotA 'vAukAiraNaM bhaMte / rukvassamUlaM ityAdi - .f " TIkA--kriyAne avikAra cAlI rahyo che vAyukAyika jIva jyAre peAtAnA vyApAra vizeSamAM pravRtta hoya che, tyAre te keTalI kriyAo kare che. te viSayanuM sUtrakAre aDDI' nIce pramANe pratipAna karyu che-gautama svAmIne prazna--'" vAchakkAieNaM bhaMte! rukkhassa mUla paMcAlemANe vA, pavADemANe vA, kai kirie ? " he bhagavan! vAyukAyika jIva jyAre vRkSanA mULane kaMpAve che ane tene nIce jamIna para pADI nAkhe che, tyAre te keTalI kriyAo vALA hAya che?
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 bhagavatI sUtre " 6 " vAnn syAt ? bhagavAnAha - ' goyamA / siya tikirie, siya caukirie, siya paMnakirie ' he gautama | vAyukApiko vRkSasya mUla pracAlayan vA, mapAtayan vA, svAt kadAcitrikiyo bhavet syAt kadAcit catuSkriyo bhavet syAt kadA cit paJcakrino bhavet iti bhAtraH / atra paritApAdeH sambhave'pi acittamUlApekSayA trikriyatvaM bodhyam, evaM vRkSamUlasya vAyunA pracAlayan prapAtayan vA nadI mityAdiSu pRthivyA anAvRtatvadazAyAmavaseyam / evaM kaMda evaM jAva vIrya, patrAle pANe vA pucchA' evaM pUrvoktarItyA vAyukAyiko vRkSasya kandam, evaM yAvat asya vIjam sUtradArabhya vIjaparyantAni dazasaMkhyakAni vRkSAGgAni bhavanti, tathAhi - mUlam 1, kandaH 2, skandhaH 3, tvag 4 zAkhA 5, patrAlaH hai ? - isake uttara meM prabhune aisA kahA hai ki he gautama ! ' siya tikirie, liya cakarie, niya paMcakarie ' bAbukAyika jIva jaba vRkSa ke sUla ko kampita karatA hai, use nIce pRthvI para girA denA hai tatra vaha kadAcit tIna kriyAoM vAlA bhI hotA hai, kadAcit vaha cAra kriyAoM vAlA bhI hotA hai aura kadAcit vaha pAMca kriyAoM vAlA bhI honA hai| yahAM vAyudvArA paritApa Adi hone kI saMbhAvanA hone para bhI jo use trikriyAvAlA kahA gayA hai vaha acitta sUla kI apekSA lekara kahA gayA hai| vAyu dvArA vRkSa ke mUla kA kampita honA athavA usakA ukhar3a kara giranA yaha taba hotA hai ki jaba vRkSa yA to nadI ke taTa para pRthivI dvArA anAvRta khulA ho khar3A hotA hai / ' evaM kaMda, evaM jAva vIyaM pacAle mANe vA pucchA , mUla se mahAvIra prabhunA uttara--" siya tikirie, sitha caukirie, liya paMcakarie " he gautama! vRkSanA bhUjane pAvato ane tene nabhIna para pADatA vasukAyika jIva kacAreka traNa kriyA vALA hoya che kayAreka cAra kriyAovALA hAya che, ane kayAreka pa ca kriyAe vALA paNa hAya che. aDDI' vAyu dvArA paritApanA ADhi thatrAnI sabhAvanA hovA chatAM paNa vAyukAyika jIvane traNa kriyAvALA je kahevAmAM Avyo che, te acitta mULatI apekSAe kahe che. vAyu dvArA vRkSanA mULane kapAvavAnuM athavA tene ukheDIne nIce pachADava nuM tyAre ja zakaya bane che ke jayAre vRkSa nadInA kinArA para jamIna dvaaraamATI dvArA anAvRta dazAmAM Ubhu` hAya che. - " evaM kadda evaM jAva bIya paMcAlemANe vA pucchA " bhUjathI sardhane jIra paryantanA 10 vRkSAMgo heya che - (1) bhUNa, (2) 4-6, (3) 24-6 ( 23 ), (4)
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ " prameyacandrikA TIkAza09 34 sU03vAyukAyasya vRkSapracAlane kriyAnirUpaNam 673 6, patram 7, puSpam 8, phalam 9, vIjam 10, iti / eSu pratyekaM pracAlayan vA prapAtayan vA katikriyA bhavet iti pRcchA, bhagavAnAha ' goyamA ! siya tiki rie, siya caukirie, siya paMca karie ' he gautama ! vAyukAyiko vRkSasya kandAdArabhya vIjaparyantaM pracAlayan prakampayan vA, prapAtayan vA syAt kadAcit trikriyo bhavet syAt kadAcit catuSkriyo bhavet syAt - kadAcit paJcakriyo bhavediti, tadyukteH pUrvamuktatvAt ? ante gautamo bhagavadvAkyaM satyApayalekara bIja taka 10 vRkSAGga hote haiM - mUla 1, kanda 2, skanda 3, tvak 4, zAkhA 5, pravAla 6, patra 7 puSa 8, phala 9, aura bIja 10, gautama prabhu se yahAM aisA pUchA hai ki he bhadanta / ina 10 vRkSAGgoM meM se pratyeka vRkSAGga ko kampita karatA huA athavA unakA patana karatA huA arthAt girAtA huA vAyu kitanI kriyAoM vAlA hotA hai ? taba isake uttara meM prabhune aisA kahA hai-' goyamA ' he gautama - ' siya tikirie, yi caukirie, siya paMcakirie ' vRkSa ke kanda se lekara bIja taka se aGgoM meM se pratyeka aMga ko kampita karatA huA yA unako girAtA huA yA ukhAr3atA huA vAyu kadAcit tIna kriyAoM vAlA hotA hai kadAcit cAra kriyAoM vAlA hotA hai aura kadAcit pAMca kriyAoMvAlA hotA hai / aisA vaha kaise hotA hai ? so viSaya ko pIche samajhA diyA gayA hai| aba anta meM prabhu ke vacana ko satyarUpa se svIkAra tva chAla, (5) zAkhA, (6) pravAsa, (7) yAna, (8) puNya, (Dha) pUja Ane (10) jIna gautamasvAmI mahAvIra prabhune ahI evA prazna kare che ke kadathI laIne khIja pantanA pratyeka vRkSAMgane kapAvatA athavA te pratyekanu patana karane vAyukAyika jIva keTalI kriyAe vALA hAya che? mahAvIra prbhune| uttara--" goyamA / " he gautama! "siya tikirie, siya caThakirie, siya pacakirie " hathI sahAne jIna paryantanA pratye vRkSAgane kapAvate athavA te pratyekanu patana karane vAyukayika jIva kAreka traNa kriyAo vALe! hAya che, kayAreka cAra kriyAo vALA hAya che ane kacAreka pAca kriyAo vALe! paNa hAya che kevA sajogAmAM te traNa chiyaavALA hAya che, kevA sa'jogAmA cAra kriyAvALo hAya che ane kevA sa jogAmAM pAMca kriyAvALo hAya che, te vAta upara samajAvavAmA Avela che. uddezAne ante prabhunA vacanane pramANabhUta gaNIne temA peAtAnI apAra zraddhA vyakta karatAM bha0-85
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 bhagavatIsUtre nAha- sevaM bhate / sevaM bhaMte ! tti' he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameva, he bhadanta ! tadevaM bhavaduktaM satyameveti // sU0 3 // iti navamazata ke catuHstriMzattamodezakaH samAptaH // 9-33 / / iti zrI vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhApAkalitalalitakalApAlApaka-avizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-bAdimAnamardaka - zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapadatta 'jainazAstrAcArya ' padabhUpita-kolhApurarAjaguru vAlabrahmavAri-jainAcArya - jainadharmadivAkara--pUjyazrI -- ghAsIlAlavrativiracitAyAM 'bhagavatIsutrasya' prameyacandrikA. khyAyAM vyAkhyAyAM navamaM zatakaM sampUrNam // 2-34 // karate hue gautama unase kahate haiM-' sevaM bhate / sevaM aMte ! ti' he bhadanta ! Apake dvArA kahA gayA saba viSaya sarvathA satya hI hai, he bhadanta Apake dvArA kahA gayA saba viSaya sarvathA satya hI hai| aisA kaha kara ve gautama yAvat apane sthAna para virAjamAna ho gaye / / 03 / / nabaveM zatakakA cauMtIsavAM uddezA samApta zrI jainAcArya jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta " bhagavatI sUtra" kI prameyacandrikA vyAkhyA ke navAM zataka samApta // 9-34 // gautama svAmI 43 cha hai- 'seva bha te sevaM bhate ! tti" " mApana ! pAre kahyuM te satya ja che he bhagavad ? ApanA dvArA A viSayanuM je pratipAdana karavAmAM AvyuM te sarvathA te satya ja che." A pramANe kahIne prabhune vaMdaNA namaskAra karIne teo pitAne sthAne besI gayA. | sU 3 navamAM zatakane 34 me uddezaka samApta che zrI jainAcArya-jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta "maga sUtra" nI abhayayandriya vyAyAnu nabhu zata . sabhAta // 6-34 //