________________
प्रेमैयचन्द्रिका टीकाश०९४०३३०१३ महावीरवाक्य प्रति जनाले श्रद्धा नि० ५८७
1
मम मदर्थं खलु शय्यासंस्तारकः किं कृतः सम्पादितः ? आहोस्वित् क्रियते ? सम्पाद्यते ? कि शय्यासंस्तारको निष्पन्नः । उत निष्पाद्यते । एतेन च अतीत काल-बर्तमानकालनिर्देशेन कृत- क्रियमाणयोर्भेदः प्रतिपादितः इति मश्नाशयो'बध्यः ' एवं वृत्ते समाणे समणा निग्गंथा विति भो सामी ! कीरइ ' एवं पूर्वोक्तरीत्या जमालिना उक्ताः सन्तः श्रमणा निर्ग्रन्था ब्रुवन्ति भो स्वामिन् ! संस्ता रकः क्रियते नतु कृतः, 'जएणं ते समणा निग्गंथा जमालि अणगारं एवं वयासी - णो खलु देवाणुप्पियाणं सेज्जासंथारए कढे, कज्जइ यदा खलु से श्रमणा 'पिया | सेज्जा संधारए कि कडे कज्जइ ' हे देवानुप्रियो ! तुमने मेरे सोनेके लिये संधारक कर दिया है, या कर रहे हो ? अर्थात् शय्या (विस्तर) संस्तारक हो चुका है या हो रहा है ? इस तरह के प्रश्न निर्देशसे अतीत कालिक क्रियामें और वर्तमानकालिक क्रियायें भेद प्रतिपादित किया गया है, अर्थात् "कृत " यह अतीतकाल है, एवं 'क्रियमाणं ' यह वर्तमान काल है, यहाँ इन दोनोंका निर्देश हुआ है, इस निर्देशसे कृन और क्रियमाणमें भेद कहा गया है यही प्रश्नका आशय है । " एवं वुत्ते समाणे समणा निग्गंधा चिंति-भो सामी | कीरह ' जब जमालि अनगारने पूर्वक्ति रूप से पूछा-तत्र उन श्रमण निर्ग्रन्थोंने ऐसा कहा कि - हे स्वामिन् ! हम संस्कारक कर रहे हैं, अभी उसे किया नहीं है जणं ते समणा निरगंधा जमालिं अणगारं एवं वयासी-जो खलु देवाणुपिघाणं सेज्जासंधारए कडे, कंज्जह' जब उन श्रमण निर्मान्धोंने कि फडे, कब्जइ ” હૈ દેવાનુપ્રિયે ! મારે સુવાને માટે સસ્તારક મિછાવી નાખ્યુ છે ? કે બિછાવી રહ્યા છે ? એટલે શય્યાસ...સ્તારક તૈયાર થઈ ગયું છે, કે તૈયાર થઈ રહ્યું છે ? આ પ્રકારના પ્રશ્ન નિર્દેશ દ્વારા ભૂતકાલિક ક્રિયા અને વર્તમાનકાલિક ક્રિયા વચ્ચે ભેદનું પ્રતિપાદન કવામાં આવ્યુ છે. એટલે & " कृत" भूतअजनी डिया मतावे हे सते "क्रियमाण " यह वर्तमान ક્રિયા બતાવે છે. અહીં આ બન્નેના નિર્દેશ થયા છે. આ નિર્દેશ દ્વારા કૃત અને ક્રિયમાણુમાં ભેદ દર્શાવવામાં આવ્યે છે, એ જ પ્રશ્નના આશય છે, " एवं वृत्ते समाणे समणा निग्रंथाविति भो साभी ! कीरह " यारे भावी અર્જુગારે આ પ્રશ્ન પૂછયે, ત્યારે તે શ્રમણુ નિચેએ તેમને આ પ્રમાણે કહ્યું: “ હું સ્વામિન્ ! અમે શય્યાસ સ્તારક નિછાવી રહ્યા છીએ, હજી તેને मिछावा सीधु नथी, "जएणं ते समणा निगंधा जमालि अणगार एवं वयासी गो खलु देवावियाणं सेज्जासंधारण कडे, कज्जइ " ल्यारे ते श्रमषु निः