________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
મિથ્યાત્વ એટલે અરિહંત ભગવાને કહેલા તવરૂપ જીવાદિ પદાર્થોની શ્રદ્ધાને અભાવ. અઢાર દેને જેમણે નાશ કર્યો છે એવા અરિહંત મારા દેવ છે, અઢાર હજાર શીલાંગના ધારક સાધુઓ મારા ગુરુ છે, અને જિને કહેલા છવાદિ પદાર્થો જ તવરૂપ છે એવી શ્રદ્ધાના હેતુ આત્મપરિણામ સભ્યત્વ છે. પાંચ અણુવ્રત, ત્રણ ગુણવતે અને ચાર શિક્ષાત્ર એમ બાર વતે છે. સંલેખના એટલે મરણના અંતે (=મરણ નજીક હોય ત્યારે) શરીર અને કષાય વગેરેને પાતળા કરવા. નવભેદ હવે પછીની ગાથામાં કહેવામાં આવશે.
પ્રશ્ન:- અહીં મિથ્યાત્વ, સમ્યકત્વ, બારવ્રત અને સંલેખના એ કમથી મિથ્યાત્વ નવગેરેનો નિર્દેશ કરવામાં કઈ કારણ છે?
ઉત્તર :- હા, મિથ્યાત્વ વગેરે ભાવો ઉક્ત કમથી થાય છે, માટે તે કમથી ‘ઉલ્લેખ કર્યો છે. તે આ પ્રમાણે – આ બધા જ જીવોને પહેલાં નરક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવ એ ચાર ગતિમાં રહેલા વિવિધ ભયદર્શનથી રૌદ્ર, શબ્દ વગેરે પાંચ પ્રકારના વિષયસુખમાં લંપટ બનેલા પ્રાણિગણને બતાવાયેલી (=ઉપજાવાયેલી) વિવિધિ આધિ-વ્યાધિથી ઘેરાયેલા છોરૂપી મધમાખીઓથી વ્યાપ્ત, અત્યંત તુચ્છ વિષયસુખેથી
અને જન્મમરણ વગેરે દુઃખરૂપી હિંસક પશુઓથી ભયંકર એવા સંસારરૂપી જંગલમાં અશુભ આચરણ કરાવવાના કારણે મિથ્યાત્વરૂપી વમિત્ર ભાડે છે.
તે વખતે કોઈ જીવ એમ જાણતા નથી કે આવા પ્રકારના ભયંકર સ્થાનમાં નિવાસથી ઉત્પન્ન કરાયેલાં મારાં દુઓના આગમનનું કારણ આ મિથ્યાત્વરૂપી મિત્ર જ છે. (આથી) માત્ર તેના (= મિથ્યાત્વરૂપ મિત્રના) ઉપર જ બહુમાન રાખે છે.
પછી કેઈક જીવને પર્વતની પાસે રહેલી નદીમાં રહેલ પથ્થર આમ તેમ અથડાઈને ગાળ બની જાય તેમ, અનાભોગથી યથાપ્રવૃત્તિકરણ થાય. એ યથાપ્રવૃત્તિકરણ તેને મિથ્યાત્વરૂપી મિત્રના દેશો કહે છે. યથાપ્રવૃત્તિકરણની સહાયથી જીવ જાણે કે મિથ્યાત્વની વિભૂતિ ન હોય તેવી સિત્તેર કટાકેટિ સાગરોપમ પ્રમાણ ઉત્કૃષ્ટ કર્મસ્થિતિને ઘટાડે છે.
૧. જેમ નદીને પથ્થર હું ગાળ બને એવી ઈચ્છા વિના અને એ માટે પ્રયત્ન વિના પાણી • વગેરેથી આમતેમ અથડાઈને ગાળ બની જાય છે, તેમ હું કર્મ ક્ષય કરે એવા આશય વિના અને એ માટે કોઈ પ્રયત્ન વિના થતા કર્મક્ષયમાં “નદીધેલપાષાણન્યાય લાગુ પડે છે. અહીં ઘુણાક્ષર ન્યાય પણ લાગુ પડી શકે. લાકડામાં ઉત્પન્ન થનાર અને લાકડું ખાનાર કીડાને ઘુણ કહેવામાં આવે છે. તે કીડો લાકડાને કોતરી ખાય છે. તેથી લાકડામાં આશય વિના પણ અક્ષરોને આકાર પડે છે.
૨. વિશેષાવશ્યક, પંચસંગ્રહ વગેરે મૈલિક ગ્રંથોમાં “યથાપ્રવૃત્ત” એવું નામ છે. પણ ગુજરાતી ભાષામાં “યથાપ્રવૃત્તિ ” એવું નામ વધારે પ્રસિદ્ધ છે.
૩. સિત્તેર કાડાકડિ સાગરોપમ સ્થિતિ મેહનીયની છે. અહીં મેહનીયના ઉપલક્ષણથી આયુષ્ય સિવાય સાતે કર્મોની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિને ઘટાડે છે એમ સમજવું.
