________________
સિક્કાઓના હેતુ
'[પ્રાચીન
માનવું પડે છે.
પ્રજાઓમાં વિધવિધ પ્રકારની હતી. જેવી કે, કેડીઉપરમાં કહી ગયા કે, સિક્કા જેવી વસ્તુ એ, કીડિઓ, ૬ ચપુ ઇત્યાદિ. વળી જ્યાં ઈ. સ. પૂ. ની છઠ્ઠી સદીમાંથી દાખલ થઈ હોય તાંબું અને લોઢું જાણીતાં થઈ ગયાં હતાં ત્યાં એમ માનવાને પુરાવા પ્રાપ્ત થાય છે. તે તે પહેલાં તે ધાતુના સળીયા ( લઠ્ઠા ) વપરાશમાં લેવાતા વ્યવહાર કેમ ચાલતો હતો તે પણ આપણે જાણવું જ હતા.” આ શબ્દ ઉપરથી સમજાય છે કે, નાની રહે છે. કેમકે પુસ્તકના લેખનની આદિ મર્યાદા કિંમતની વસ્તુના મૂલ્યઅંકનમાં, તુચ્છ વસ્તુઓ આપણે ઈ. સ. પૂ.ની નવમી સદી આંકી છે. જો કે તથા તાંબુ અને લેઢા જેવી ધાતુ વપરાતી. જ્યારે તે માટેના અનુમાન ખેંચવાને આપણે સપ્રમાણ મેટી અને મૂલ્યવાન વસ્તુની કિંમત, આટલી ગાય સાધન ધરાવતા નથી, પણ એક વિદ્વાને જે કે આટલા બળદ એવા શબ્દના સંબંધનથી આંકમાન્યતા રજુ કરી છે, તે સવશે બુદ્ધિગમ્ય લાગે વામાં આવતી હતી. એટલે કે વસ્તુના અદલા છે. એટલે તે પ્રમાણે સ્થિતિ હતી એમ માની લઈ બદલામાં-લેવડ દેવડમાં વસ્તુઓજ વપરાતી (જેને હાલ તે સંતેષ ધરીશું. તેમની માન્યતા તેમના અંગ્રેજીમાં Bartering કહેવાય છે) ધાતુના શબ્દમાં જ પ્રથમ રજુ કરીશ. “પૂર્વકાળમાં, પશુ - સિક્કા જેવી કે કાગળની નોટ જેવી વસ્તુ નહોતી જ. તેજ ધન લેખાતું હતું. એટલે સ્વભાવિક છે કે જ્યાંસુધી લેવડ દેવડ ટ્રેક ક્ષેત્રમાં અને ધનનું મુલ્ય આંકવામાં, બળદ અને ગાયના આંકનો તે પણ મર્યાદિતપણે કરવાની હોય ત્યાંસુધી તે ઉપયોગ કરવામાં આવતું હતું. તે સમયે, યુરોપમાં વસ્તુને અદલો બદલો કરી લેવામાં બહુ વાંધો તેમજ હિંદમાં, લેવડ દેવડના કામમાં, અને ઉંચા પડતા હોય એમ લાગતું નહોતું. પણ જ્યારે દૂર પ્રકારના હિસાબની ગણત્રીમાં ગાયને લેખતાઃ અને દૂર દેશમાં વ્યાપારીઓ અને સાર્થવાહો પિતાના નાની ખરીદીના હિસાબની ગણત્રીમાં, બીજી વસ્તુ- માલ અને કરિયાણાઓ વેચતા જતા, ત્યારે તે ને ઉપયોગ કરતા. આ વસ્તુઓ જુદી જુદી વસ્તુના કય વિક્રયમાં, આ પ્રથા બહુ મુશ્કેલીવાળી
(૪) જુઓ The Heritage of India Series ગ્રંથમાળાનું Coins of India નામનું પુસ્તક કર્તા C. J. Brown M, A, Printed 1922 P. 1?. Wealth in those early times being computed in cattle, it was only natural, the ox or cow should be employed for this purpose. In Europe then, and also in India, the cow stood as the higher unit of tarter (barter =exchange in kind). At the lower end of the scale, for smaller purchases stood another unit, which took various forms among different peopels, shells, beads, kni ves and where those matals were discovered, bars of copper and iron.
(૫) હજુપણ કેટલાંક ગામડાંઓ કે જ્યાં પાશ્ચાત્ય
વિવારે પ્રબળપણે થ નથી, ત્યાં ઘરગથ્થુ વસ્તુની ખરીદીમાં,પ્રજા કેડીનો ઉપયોગ કરે છે. પચાસ વર્ષ પહેલાં આ પ્રથા ઘણે ઠેકાણે જોવામાં આવતી હતી. આ ગ્રંથના લેખકને પોતાને જતિ અનુભવ પણ આ બાબતમાં છે.
(૬) કેટલેક ઠેકાણે, મોતીના કીડિયાં વપરાય છે તેમ બદામ (ખાવાની બદામ જે આવે છે તે જાતની, પણ અંદર મીજ ન હોય તેવી ખેતી. ખાલી.) પણ વપરાતી હતી. ઘણાં પ્રદેશનાં ગામડાંમાં હજુ, વસ્તુની ખરીદીમાં ઘઉં, બાજરી, જુવાર આદિ અનાજનો ઊપયોગ કરવામાં આવે છે.
(૭) આ ઉપરથી જણાશે કે, તે સમયે આ ધાતુઓ વપરાશમાં તો આવી ગઈ જ હતી.
(૮) જૈન ગ્રંથમાં, શ્રી મહાવીરના ભકતમાં અગિયાર શ્રાવકની ગણત્રી લેખાય છે. અને તે દરેકની કશ્વિ બતાવતાં, અમુક શ્રાવક પાસે આટલી સંખ્યામાં ગેકુળ
