________________
પરિચ્છેદ ] સાથેની સરખામણી
૩૮૭ શ્રેણિકે ધર્મ પ્રચાર માટે કઈ જ કર્યું નથી લખવાનું રહે છે, કે શ્રેણિકના સમયે જનતા એમ કહીએ તો ચાલે; જ્યારે પ્રિયદર્શિને ધમ ધાર્મિકવૃત્તિ વાળી હોવાથી તેમને સામાજીક -૧ને સમાજહિત અને વિચાર્યા છે. એટલે જ સંગઠનની જ જરૂરિયાત દેખાતી હતી; જ્યારે પ્રિયશ્રેણિકે માત્ર સમાજને સુગંઠિત કર્યો છે જ્યારે દર્શિનના સમયે ધર્મના પલટાઓ થઈ રહયા હતા પ્રિયદર્શિને ભોજનશાળા, દાનશાળા. કવા, વાવ, તેથી તે કાર્યમાં પતેજ ફના થઈ જ લોકોને આરામગૃહ વિગેરે બંધાવી ધર્મોપદેશનો પ્રચાર રહે મૂકવાની તેને તમન્ના લાગી હતી. કરાવ્યા છે. તેણે સમાજની રચનામાં માથું આમ ભિન્ન ભિન્ન દ્રષ્ટિબિંદુ હાથ ધરી મારવું ઉચિત ધાર્યું નથી.
બનેની તુલના કરતાં, જે એકનું પેલું એકમાં બાકી બન્ને પ્રખર શક્તિશાળી હતા. બન્નેનું ઉંચે જાય છે તે બીજામાં તેનું જ પલ્લું નીચે આયુષ્ય ૬૭–૭ વર્ષનું હતું. બન્નેને રાજ્ય ઉતરી જાય છે. એટલે એકને સર્વથા ઉંચ પદે કાળ પણ પર-૫૩ વર્ષ જેટલો લાંબે હતે. મુકી શકાય તેવું નથીજ. બન્નેએ પ્રજાહિતને કુટુંબ કબિલે વાડીલે ભાગ્યશાળી હતા. છતાં અનુલક્ષીને જ કામ લીધે રાખ્યું છે. કોઈએ પ્રજાપાન શ્રેણિકના રાજ્યની હદ નાની હતી જ્યારે પ્રિયદ- જેવું કર્યું જ નથી. અને તે એક દ્રષ્ટિથી બનેની શિન અનેક ગુણ મેટા સામાજ્યનો ધણી હતે. તુલના એક સરખી હતી એમ કહેવાઈ જાય છે. એથી શ્રેણિક ઓછો શકિતશાળી કે ઓછો પરા
અન્ય વિદ્વાનોએ જે કોઈ રાજકર્તાઓનાં કમી હતા એમ લખવાનું નથી, પણ તેના સમયે દૃષ્ટાંત આગળ ધર્યા છે ભલે દેશીય કે વિદેશીયરાજ્યની વૃદ્ધિ કરવાની લોલુપતાજ નહોતી. જેમ તેમાંના સર્વ કઈ તદન નિલંછન રહી જાય તેવા આવાં કારણને લીધે શ્રેણિકે ભૂમિ વિસ્તાર પ્રત્યે છે, એમ જે આપણને કહેવામાં આવે, તે બેધડક બહુ ધ્યાન દીધું નથી, તેમ પ્રિયદર્શિને જે ધર્મ- કહી શકાય તેમ છે, કે તેવા કેઈ કરતાં પણ પ્રચારમાં જીવ પરાવ્યો હતો અને સમાજ વ્યવસ્થા આપણે અહીં હાથ ધરેલી તુલનાના બને જવાને ગૌણ રાખી હતી, તેનું કારણ પણ એમ હિરોની પદવીજ ઊંચી ચડી જાય તેમ છે.
