________________ પરિછેદ ] ધર્મ શું હોઈ શકે ? 17 કઈ શાસ્ત્રીય આધાર મળતો નથી, પણ વિદ્વાને- તે ધર્મ અંગીકાર કરવાનું વધારે પસંદ કરતા એજ માત્ર કલ્પનાપૂર્વક અનુમાન ઉપજાવી કાઢયો હશે. આ સર્વ કારણથી આપણે ચાણક્યને, લાગે છે. અને એ તે નિર્વિવાદિત છે કે, જન્મે બ્રાહ્મણ હોવા છતાં જૈનધર્મનુયાયી તરીકે કલ્પના અને અનુમાન કરતાં, પુસ્તકીય તેમજ સ્વીકાર્યા વિના છૂટકો જ નથી. શિલાલેખમાં આલેખાયેલી વાર્તિકાઓ વજનદાર (1) ડૉ. ભાંડારકરકૃત અશોક પૃ. 10 ગણી શકાય. માટે સાબિત થાય છે કે, ચાણક્ય તથા 40 ( સ્તંભ લેખ પિતે જૈનધમીજ હતા. જન્મથી તે બ્રાહ્મણ 28 ન્ય પાંચમો ): " અમુક દિવહતા તે વાત સાચી; પણ તેથી તેમને ધર્મ વૈદિક વિદ્વાનેનું કથન સેએ પશુઓને ખસી હતે એમ તો કહી ન જ શકાય. એમ જે બ્રાહ્મણ શું છે ? કરવાનું, જનાવરને વધ માત્રને વૈદિક મતાનુયાયી ઠરાવી દેવામાં આવે છે, કરવાનું, ઇત્યાદી કાર્યોના ખુદ મહાવીરની મુખ્ય પાટે તેમજ તેમાંથી પ્રતિબંધ કરવાનું અશોક ફરમાન કરે છે. અને ઉત્પન્ન થયેલ અનેક શાખા પ્રશાખામાં થયેલ આચાર્યોની પટ્ટાવલી તપાસીશું, તો તેમને મોટો જે દિવસનાં નામ આપ્યાં છે તે જ દિવસો આ ભાગ બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિમાંથી જ મળી આવેલે માલુમ ( અશોકના ફરમાનવાળા )ને મળતા આવે છે. પડે છે. તેનું કારણ ગમે તે હોય, પણ મારું Dr Bhandarker Asoka P. 10 અનુમાન એમ છે કે, બ્રાહ્મણને જન્મથી જ ( Pillar E. V.) Asoka mentions સંસ્કૃત વિદ્યા ઉપર શોખ હોય છે, probibiting castration, killing of અને તેમનું વાચન તથા અધ્યયન બીજા કોઈ animals etc. on certain days. જ્ઞાતિ કરતાં વિપુલ પ્રમાણમાં હોય છે જેથી Curiously enough most of these તેઓ ધર્મશાસ્ત્રમાં ઉંડા ઉતરી શકે છે. તેમજ days agree with those mentioned અનેક સંપ્રદાયનાં પુસ્તકે વાંચી તુલના કરવામાં by Kautilya. " આ હકીકતથી એમ તે તેમને ઘણી અનુકૂળતા સાંપડેલી હોઈ શકે છે. અનુમાન દોરવી શકાય છે જ કે, સ્તંભલેખ એટલે તેમને નિષ્પક્ષપણે વિચારતાં જૈન ધર્મ પાંચમાનો કર્તા, જે કોઈ દિવસો અહિંસા માટે– અનેકાંત વાદી, અને તેનું દર્શન સર્વ રીતે પ્રમાણુ- અહીંસાના પ્રતિબંધ માટે–ઉપયોગી લેખતે, તેજ ભૂત તથા સ્યાદવાદ સિદ્ધાંતાનુસાર સર્વમાનનીય દિવસે કૌટિલ્ય ચાણકયે પણ પવિત્ર તરીકે ગણ્યા દેખાઈ આવવાથી–પરિણામે તેના અનુયાયી થવાનું છે. એટલે તે બન્ને ( કૌટલ્ય તેમજ શિલાલેખને ( 128 ) આ બાબતમાં ઍ. હરમન જેકેબી લખે છે કે ( જુઓ જે. નૈ. ઈ. 5, 138 નું ટી. 1 તથા તેમનું રચેલું પુસ્તક પૂ. 62 ) " This means that Chanakya's family was of Brahamin origin by birth or heritage and Jaina by faith = આને અર્થ એમ થાય છે કે, ચાણક્યનું કુટુંબ, જન્મથી તથા વંશની પરંપરાથી બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિનું હતું, અને ધર્મથી જેની મતાનુયાયી હતું. જુઓ ઉપરમાં પૃ. 11 થી 175 ની હકીકત અને તેનાં ટીપણે. વળી એડવર્ડ થેમ્સ લખે છે કે ( તેમનું પુસ્તક પૃ. 25, 26.);-"But though our king-maker was a Brahaman he was not necessarily, in the modern acceptation of the term. "Brahamanist " જો કે રાજા બનાવનાર આપણે ( આ મહાન પુરૂષ) બ્રાહાણુ હતો ખરે, પણ વર્તમાન કાળે બ્રાહ્મણ શબ્દને અર્થ કરવામાં આવે છે તેવોજ તે હતો એમ માની લેવા જરૂર નથી " .
